Γαλανκης Αθανσιος Εθνικ και Καποδιστριακ Πανεπιστμιο Αθηνν - Φιλοσοφικ Σχολ - Τμμα Φιλολογας
https://doi.org/10.12681/comparison.11120
To cite this article:
Γαλανκης, (2018). Yvan Goll – Ε. Χ. Γονατς: Προς μια συγκριτικ ποιητικ. Σγκριση, 26, 11-30. doi:https://doi.org/10.12681/comparison.11120
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 05/10/2021 00:24:33 |
ΣΥΓΚΡΙΣΗ/COMPARAISON/COMPARISON 26 (2016)
Αθανσιος Β. Γαλανκης Εθνικ και Καποδιστριακ Πανεπιστμιο Αθηνν
1. Εισαγωγ
Η παροσα μελτη αποπειρται να καταδεξει την επδραση που σκησε το ργο του συγγραφα Yvan Goll στο ργο του Επαμειννδα Χ. Γονατ. Κρια αφορμ για την παροσα υπθεση εργασας στθηκε η μετφραση μεγλου μρους του ποιητικο ργου του Αλσατο ποιητ, πεζογρφου, δραματουργο και κριτικο/θεωρητικο της Τχνης απ τον λληνα συγγραφα, καθς και ορισμνοι λλοι παργοντες που καλεται το παρν πνημα να αναδεξει. Πρκειται για μια προσγγιση την οποα χει υπαινιχθε μεν η εγχρια κριτικ (μιας κι ο Ε. Χ. Γονατς μετφρασε τον Αλσατ ομλογ του), ωστσο η μχρι τρα ρευνα της ελληνικς βιβλιογραφας αποδεικνει τι ο διλογος των δο συγγραφων δεν ετθη ποτ επ τπητος. Η εργασα αυτ θα επιχειρσει να χαρτογραφσει την επιδρασιακ σχση των δο συγγραφων, καθς επσης και θα θξει ζητματα της ευρτερης ποιητικς του Γονατ.
Ως προς το μεθοδολογικ κομμτι, η μελτη πτεται του πεδου της συγκριτικς γραμματολογας, υποστηρζοντας μια σγκριση κατ' επδρασιν στο κυρως κειμενοκεντρικ κομμτι της και μια σγκριση κατ' αναλογαν στα πιο θεωρητικ της τμματα. Η ευρτερη χρση ρων και εννοιν απ τον χρο της Ιστορας της Λογοτεχνας – αλλ και απ τον αντστοιχο της Ιστορας των Ιδεν – συμβλλουν στη σφαιρικτερη και καλτερη κατανηση της συνολικς προσγγισης.
Το ργο των δο συγγραφων εξετζεται μσα απ το πρσμα του ευρωπακο εξπρεσιονισμο. Στην περπτωση του Goll, οι εξπρεσιονιστικς διαστσεις του ργου του σχετζονται με την ενεργητικ του συμμετοχ στο γερμανικ κνημα του εξπρεσιονισμο. Αντιθτως, η μη συστηματικ χρση των εξπρεσιονιστικν τρπων στην νεοελληνικ λογοτεχνα και η αμηχανα της κριτικς απναντι στη λογοτεχνικ εκδλωση του ρεματος αυτο (ροι, συμβσεις, εκπρσωποι), καθιστον απαιτητικ την προσπθεια σνδεσης του ργου του Γονατ, στω επιμρους ψεν του, με το συγκεκριμνο κνημα. Η παροσα μελτη θα αποπειραθε να εντοπσει στο ργο του Goll εκενα τα στοιχεα, τα οποα δυνητικ επηρεζουν το αντστοιχο του Γονατ και επιτρπουν τσι να χαρακτηριστε αυτ εν μρει εξπρεσιονιστικ.
σον αφορ στη δομ της μελτης, στο πρτο μρος, το οποο εναι και το κυρως κειμενοκεντρικ, εξετζεται η επδραση της ποησης του Goll στα κεμενα του Γονατ, ως προς τη θεματολογα (φση [ζα], τοπο, χρμα) και εν γνει την εικονοποιητικ δισταση. Στο δετερο μρος, επιχειρεται, με αφορμ την ειδολογικ απροσδιοριστα του ργου του Γονατ, η πραγμτευση του ζητματος του ειδολογικο υβριδισμο, βσει αντστοιχων πρακτικν που παρατηρονται στο ργο του Goll. Πιο συγκεκριμνα θγεται, μσω και του εξπρεσιονισμο, το ζτημα της υβριδικς μικρς φρμας, με παρλληλο σχολιασμ της κριτικς και της αμηχανας της απναντι στην ειδολογικ ταυττητα των ργων του Γονατ. Οι αναφορς στο ργο του Γονατ καλπτουν το σνολο των εκδοθντων ργων του, αλλ στο επκεντρο
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 05/10/2021 00:24:33 |
ΣΥΓΚΡΙΣΗ/COMPARAISON/COMPARISON 26 (2016)
βρσκονται κυρως δο συλλογς, Η Κρπτη και Το Βραθρο.1 Ως προς το ζτημα αυτ, της υβριδικς μικρς φρμας, η παροσα μελτη δεν επιχειρε να τεκμηρισει τσο μια επδραση, σο μια αναλογα στις συγγραφικς επιλογς, η οποα με τη σειρ της προσθτει μα ακμη ψηφδα στην λη προβληματικ.
Στχοι της μελτης εναι: α) η εναργστερη πρσληψη του ργου του Ε. Χ. Γονατ και η διασαφνιση ορισμνων ανοικτν ζητημτων της ποιητικς του β) η γνωριμα με το ργο του μεζονα, αλλ γνωστου στο ευρ νεοελληνικ κοιν, Yvan Goll, και των ενδεχμενων επιδρσεων που σκησε το ργο του στη νεοελληνικ μεταπολεμικ ποηση, πεζογραφα και δραματουργα γ) η συμβολ στην προσγγιση του εξπρεσιονιστικο φαινομνου εντς της νεοελληνικς λογοτεχνας, με τον εντοπισμ εξπρεσιονιστικν απηχων στο ρεμα του μεταπερρεαλισμο.
Οι αναφορς της παροσας εργασας εναι ευρετικς, λγω των περιορισμν της δημοσευσης. Σε μια επμενη πραγμτευση του ζητματος εναι δυνατς νας εκτενστερος σχολιασμς, τσο της σχσης ανμεσα στον Goll και τον Γονατ, σο και της σχσης της νεοελληνικς λογοτεχνας με το ρεμα του εξπρεσιονισμο και, γενικτερα, με τη γερμανικ μεταπολεμικ λογοτεχνα.
2. Εξπρεσιονισμς - Εικονοποια - Θεματολογα
Η μετφραση ενς ποιητικο ργου απ ναν συγγραφα αποτελε μια σημαντικ κνηση, η οποα προσανατολζει την ρευνα να κινηθε προς δο κατευθνσεις: πρτον, να διερευνσει τους λγους και τις προθσεις που οδγησαν τον μεταφραστ στην πρξη αυτ· και δετερον, να εντοπσει ενδεχμενες επιδρσεις του ξνου ργου σε εκενο του συγγραφα-μεταφραστ, αλλ και στη λογοτεχνα της χρας υποδοχς γενικτερα. Στην περπτωση του Γονατ, η κριτικ που ασχολθηκε κατ καιρος με το ργο του χει κνει μνο κποιες νξεις για την ενδεχμενη επδραση που δχτηκε απ το αντστοιχο του Goll. χει ωστσο επισημνει την αξα των μεταφρασμνων κειμνων της ευρωπακς λογοτεχνας απ τον Γονατ, θεωρντας το μεταφραστικ του ργο ισξιο με το συγγραφικ του (Αμπατζοπολου, «Ο Ε. Χ. Γονατς ως μεταφραστς», 96-98 Μενδρκος 21-23).2 Πιο συγκεκριμνα, αναφορικ με τη μετφραση μεγλου τμματος του ποιητικο ργου του Goll, η Αμπατζοπολου σχολιζει τη σημασα του μεταφραστικο ργου του Γονατ, ο οποος εχε εχε ως «αποστολ» του να παρουσισει παραγνωρισμνους, πλην μως μεζονες, ευρωπαους συγγραφες και ποιητς στο ελληνικ κοιν:
Την παρουσαση του Goll στην Ελλδα, σαν μια πρξη δικαιοσνης, ανλαβε ο Ε. Χ. Γονατς δουλεοντας και ξαναδουλεοντας μεταφρσεις των ποιημτων του, με δαπνη δυνμεων, για να συγκεντρσει επιπλον να δυσερετο υλικ, και τσι μπορομε να χουμε σμερα στη γλσσα μας πλουσιτατο δεγμα του ργου του ποιητ των Μαλαισιακν τραγουδιν[...]. (96)
Η νεοελληνικ κριτικ μπορε να χει αναγνωρσει ως μεζονος σημασας το μεταφραστικ ργο του Γονατ και δη τη μετφραση των ποιημτων του Goll,
1 Το σμα των πρωτογενν πηγν στις οποες βασστηκε η παροσα μελτη παρατθεται στo πρτο μρος της βιβλιογραφας. 2 Ο Μενδρκος αναφρεται στη μετφραση του Goll βς ακολοθως: «[...]η μετπλαση να μην χει τποτα να ζηλψει απ την προσωπικ δημιουργα». (22).
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 05/10/2021 00:24:33 |
ΣΥΓΚΡΙΣΗ/COMPARAISON/COMPARISON 26 (2016)
επιδεικνει μως μια σημανουσα αμηχανα απναντι σε αρκετ ζητματα της ποιητικς του. Η μελτη του ργου του Γονατ περιορζεται σε κριτικογραφικ σημειματα βιογραφικς καταθσεις, εν πολ αργ εμφανστηκαν στον ακαδημακ χρο εργασες σχετικς με ζητματα της ποιητικς του (βλ. Βιβλιογραφα). Απ την λλη, ο Goll, εξαιρουμνων των μεταφρσεων των Ε. Χ. Γονατ - Δ. Π. Παπαδτσα παλαιτερα3 και του Αλ. σαρη πιο πρσφατα,4 παραμνει εν πολλος γνωστος στο νεοελληνικ κοιν, αν αναλογιστε κανες την πολ μεγαλτερη διδοση των ργων ομοτχνων συμπατριωτν του της διας περιδου, πως οι Georg Trakl, Gottfried Benn και Alfred Döblin. Μια υπθεση σε σχση με την σμπτωση αυτ θα μποροσε να αφορ στις υπερειδολογικς τοποθετσεις των δο συγγραφων, στη μη προσχρησ τους σε κποια συγκεκριμνη τεχνοτροπα κποιο ρεμα και στις γενικτερες υπερ-ιστορικς λογοτεχνικς τους ιδιοσυγκρασες.
Η παροσα μελτη ενστερνζεται τον χαρακτηρισμ του Γονατ ως παραδοξογρφου (Δλλας 73-82), εξετζοντας το ργο του μσα απ το πρσμα του εξπρεσιονισμο. Δεν υπονοεται μια αμιγς εξπρεσιονιστικ ταυττητα του ργου του Γονατ, κτι ττοιο θα ταν αδνατον. Επιδικεται, μως, ο εντοπισμς εξπρεσιονιστικν απηχων στη λογοτεχνικ του παραγωγ, κυρως στα ργα Η Κρπτη και Το Βραθρο, απηχων που ενδεχομνως προκπτουν απ την πεντηκονταετ τριβ με το ργο του Goll, ο οποος υπρξε επιφανς εκπρσωπος του γερμανικο εξπρεσιονιστικο κινματος.
Ο εξπρεσιονισμς αποτλεσε να κνημα πρωτοποριακ στις αρχς του 20ο αινα, κυρως γνωστ για τη γερμανικ του εκδοχ, τον γερμανικ εξπρεσιονισμ. Ο Benn, ωστσο, χαρακτηρζει τον εξπρεσιονισμ ως μια «τεχνοτροπα πανευρωπακ και ο γερμανικς λογοτεχνικς κσμος δεν αξινει την αποκλειστικτητα» (707).5 Πιο συγκεκριμνα, και αναφορικ με την ουσα του κινματος, ο κορυφαος αυτς εκπρσωπς του σημεινει τι:
σκοπς του εναι ο κατακερματισμς της πραγματικτητας, η τεγκτη «πορεα προς τη ρζα των πραγμτων», σπου αυτ να μην χρωματζονται, να μην νοθεονται, να μην εκθηλνονται πλον ατομικ και αισθησιοκρατικ, να μην απαξινονται διολισθανοντας στον ψυχολογισμ, αλλ, μσα στη μη διαρκ σιωπ του απλυτου Εγ να εναι τοιμα να ανταποκριθον στη σπνια κλση του δημιουργικο πνεματος (708).
Η παρουσα του κινματος στα νεοελληνικ γρμματα περιορζεται ως επ το πλεστον στην περπτωση του Σαχτορη. Ωστσο, πρα απ την περπτωσ του, χουν κατ καιρος γνει και λλες νξεις ως προς την παρουσα του στη νεοελληνικ λογοτεχνα, οι οποες επιβεβαινουν, μχρις ενς σημεου, τον χαρακτηρισμ του κινματος ως μιας «επανερχμενης τσης» τσο στη λογοτεχνα, σο και στην κριτικ (Ντσινα 356). Η Ντσινα, στο διο μελτημα, διευρνει τον κατλογο των Ελλνων συγγραφων που μετρχονται
3 Βλ.: Goll, Traumkraut / Ονειροχλη. Η μετφραση των ποιημτων του Goll ξεκιν απ το βραχβιο περιοδικ Πρτη λη που συνδιευθνουν οι Γονατς-Παπαδτσας. Βλ. Goll «29
Ποιματα», 55-98 και Παπαδτσας 103-121. Επσης, Goll, «9 Ποιματα», 20-32. 4 Βλ. Goll, «Ποιματα», 34-37. Περιλαμβνονται και στον τμο ξι ευρωπαοι ποιητς. Γκοργκ Τρακλ, Αρσνι Ταρκφσκι, Ρ.Π. Ρλκε, Τμας Μπρνχαρντ, Ιβν Γκολ, Γκτφριντ Μπεν. 5 Πρβλ. επσης για τον εξπρεσιονισμ Donahue· Bassie· Weisstein.
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 05/10/2021 00:24:33 |
ΣΥΓΚΡΙΣΗ/COMPARAISON/COMPARISON 26 (2016)
εξπρεσιονιστικος τρπους, αποδδοντας τη χρση της «ξεχασμνη» αυτς τσης στον πεζογραφικ λγο στη μεταπολεμικ συνθκη. Τονζει τη θση του βαλλμενου απ την ασμμετρη πραγματικτητα υποκειμνου, το οποο με τη σειρ του επιδικει – και για το σκοπ αυτν χρησιμοποιε τον εξπρεσιονισμ – «τη διαστρβλωση της εξωτερικς πραγματικτητας με στχο να εκφραστε μια εσωτερικ κατσταση και η δια η ουσα της πραγματικτητας, πως εσωτερικ τη βινει και την αντιλαμβνεται το υποκεμενο» (356-357).
Ο Γονατς, κνοντας λγο για τις προσωπικς του επιδρσεις, αναφρεται στον εξπρεσιονισμ, δηλνοντας μως διαφορετικ προλευση απ αυτ του γερμανικο εξπρεσιονισμο και του Goll. Μιλντας για την εικνα στο ργο του και τη δραστικτητα της περιγραφς του, επισημανει: «Αυτ εναι περιγραφ εξπρεσιονιστικ, μου το 'χουν διδξει οι Ρσοι αλλ το εχα και μσα μου, εναι δικ μου αυτ» («Δεν χω κλεσει τον κκλο», 77)· εν λγο πιο πριν δηλνει: «Επσης κι νας λλος που μ' εχε επηρεσει στη νετητα, στην εξπρεσιονιστικ δρση, στη φρση εκε που 'χει μια φιγορα λγο περεργη, ταν ο Αντργιεφ» («Δεν χω κλεσει τον κκλο», 73). Η δυναμικ της εικνας στο ργο του Γονατ, η συστηματικ επαναφορ συγκεκριμνων συμβλων, καθς επσης και το θεματικ ερος της παραπμπουν σε μια εξπρεσιονιστικ σλληψη της γραφς και του κσμου, στη δημιουργα μιας νας παρδοξης και μετα-λογικς πραγματικτητας, που πρωταρχικ αποσκοπε στην υπρβαση της εδ- πραγματικτητας.
Τα πργματα εναι πιο ξεκθαρα στην περπτωση του Goll. Η πρωτεκτητα του ργου του Αλσατο τθεται σε πρτο πλνο τσο αναφορικ με την πολυγλωσσα του, σο και με την εμπλοκ του σε διφορα ρεματα, διαμορφνοντας μια φυσιογνωμα «ποιητ πορεας».6 O Serge Fauchereau αναφρει σχετικ με τον Goll και τη θση του στη γερμανικ λογοτεχνα: «Τελικς, εναι αδιαμφισβτητο, τι οι Γερμανο θεωρον τον Goll ως ναν απ τους καλτερους εξπρεσιονιστς ποιητς και γενικς ως ναν απ τους πιο ενδιαφροντες ποιητς του αινα» (51),7 αφο χει πρτα σχολισει την πρωτεκτητα της συγγραφικς του ταυττητας, ως εξπρεσιονιστ, κυβιστ, υπερρεαλιστ και εν γνει οπαδο της κθε εδους καινοτομας (50). Την κλση του προς την αλλαγ, η οποα περνει και μσα απ το διο του το νομα με την πολλαπλ ορθογρφηση αλλ και τα πολλ ψευδνυμ του, σχολιζει και ο διος ο Goll στο προλογικ σημεωμα-μανιφστο της συλλογς Films (1914), πως το παραθτει και πλι ο Fauchereau: («[Ο εξπρεσιονισμς] αρνεται το δγμα “τχνη για την τχνη”, επειδ εναι λιγτερο μια φρμα τχνης, απ ο,τι μια φρμα εμπειρας» (53). Φανερ, επομνως, o Goll θεωρε τον εξπρεσιονισμ ως μονδρομο στη διαρκ πλη για την ανανωση του καλλιτεχνικο λγου. Επσης, η παραπνω τοποθτηση φανερνει την πστη του στη μεσσιανικ δισταση του εξπρεσιονισμο, ορζοντς τον ως μια μορφ εμπειρας και χι απαρατητα ως μια φρμα/μορφ τχνης.
Το ργο του Ε. Χ. Γονατ διατηρε να εξπρεσιονιστικ απθεμα κυρως ως προς την εικονοποια του και ως προς ορισμνες ψεις της θεματολογας του. Η εικνα στον εξπρεσιονισμ και γενικτερα στην πρωτοποριακ ποηση κατχει
6 Ενς δημιουργο, δηλαδ, που εξελσσεται κατ τη διρκεια της δημιουργικς του πορεας. 7 ταν δεν σημεινεται διαφορετικ, η μετφραση δικ μου.
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 05/10/2021 00:24:33 |
ΣΥΓΚΡΙΣΗ/COMPARAISON/COMPARISON 26 (2016)
πρωτεοντα ρλo.8 πως επισημανει και ο Goll στο «Manifest des Surrealismus» (1960): «Η εικνα εναι σμερα η λυδα λθος της καλς λογοτεχνας»,9 υπογραμμζοντας τσι τον οργανικ ρλο της εικνας στην παραγωγ της λογοτεχνας, εν παρλληλα την ανγει σε ποιοτικ/αξιολογικ κριτρι της. Γενικτερα, ο Goll υιοθετε μια φαινομενολογικ αντιμετπιση του κσμου, στρφοντας το ενδιαφρον του στην πραγμα-τικτητα, τοι στο Πργμα-ς-ν, στο Πργμα-καθ' αυτ (Παπαδτσας 105).10 Στo «Manifest des Reismus», σημεινει: «Για να εκφραστε η Ουσα της ζως, πρπει η Τχνη και η ζωγραφικ να ξεριζσουν το Πργμα-καθ’ αυτ, το ν, το λουλοδι που εναι συνδεδεμνο με τη ρζα» (Dichtungen, 436), και μια ενδιαφρουσα αντιστοιχα στην εικονοποια του λουλουδιο και της ρζας, του βαθι ριζωμνου στην πραγματικτητα πργματος μπορε κανες να εντοπσει στο τλος του μικρο αφηγματος Η Προετοιμασα του Γονατ. Γενικ, ο Goll τοποθετε στο κντρο τα Εμπργματα ντα, μεταμορφνοντς τα μσω της δημιουργικς καλλιτεχνικς διαδικασας σε πρχειρα ντα κατ τη χαντεγκεριαν σκψη.11 Αντστοιχα, ο Γονατς θτει την πραγματικτητα στο κντρο τσο της σκψης, σο και της δημιουργας του. Η πραγματικτητα εναι η πρτη λη μσω της οποας δομεται το καλλιτεχνικ προν· ο καλλιτχνης προσφεγει στα πργματα, τα αφαιρε απ το περιβλλον τους και πειτα τα συνταιριζει με παρδοξο τρπο (Δημητρολια), δημιουργντας μια να πραγματικτητα (Χατζηβασιλεου 870). Πρκειται για μια τρπον τιν εξπρεσιονιστικ ιδεολογα που συνχει την καλλιτεχνικ του πρξη.
Η διρθρωση του τοπου του Ε. Χ. Γονατ φανεται να διαθτει λα εκενα τα χαρακτηριστικ που απαιτονται για να χαρακτηριστε να τοπο ως εξπρεσιονιστικ. Η θση της Ιωακειμδου τι η «φση [που] παραμορφνεται και αναδδει τη φρκη, το κακ και την αμαρτα μσα απ να κρεσντο, το οποο οδηγε τον παραδοσιακ ρομαντικ λυρισμ σε να πρτο στδιο ξαρσης ακολουθομενο απ μια απτομη ακρωση» φανεται να επαληθεεται πλρως σε κποια απ τα κεμενα της Κρπτης:12
8 Ειδικτερα δε, δεν θα πρπει να λησμονε κανες την εικαστικ δισταση του κινματος. Η διακαλλιτεχνικτητα του λογοτεχνικο εξπρεσιονισμο εντοπζεται τσο στην περπτωση του Goll (ζωγραφικ, κινηματογρφος κ..), σο και στην περπτωση του Γονατ (ζωγραφικ κατ βση). Μια μελτη σχετικ με την εξπρεσιονιστικ διακαλλιτεχνικτητα στα ργα των δο συγγραφων θα ταν εξαιρετικ βοηθητικ προς την κατεθυνση της υποστριξης μιας εξπρεσιονιστικς συγκριτικς ποιητικς. Ο χρος και η στχευση της παροσας μελτης δεν επιτρπουν περαιτρω ανπτυξη. Ωστσο, προς αυτν την κατεθυνση χουν εκπονηθε εργασες με στχο τη σγκλιση και σναψη του λογοτεχνικο με το ζωγραφικ καλλιτεχνικ ιδωμα. Επ παραδεγματι, στην κατεθυνση του εξπρεσιονισμο και της πρωτοπορας, βλ.: Δημ. Αγγελτος, «Τα "ψρια της φρκης"», 82-85. 9 Goll, «Manifest des Surrealismus» 54. Η λξη Dichtung μεταφρζεται υπερειδολογικ ως “λογοτεχνα” και ως “γραφ”· ο Goll συνηθζει (πως και ο Celan) να χρησιμοποιε το Dichtung για λα τα εδη λγου· η παροσα υπερειδολογικ προσγγιση χει να λγο παραπνω να επιλγει το υπερνυμο. Η υπθεση αυτ προκπτει και απ το γεγονς τι ο Goll σκησε σχεδν λα τα εδη λγου, χωρς, ββαια, να αποκλεεται και η μετφραση το Dichtung ως “ποηση”. 10 Σχλια επ του θματος κνει ο Παπαδτσας στο δοκμι του για τον Goll, συνδοντας το Πργμα του Goll με το καντιαν ντως ον (105). 11 Ως πρχειρο ορζεται, κατ Heidegger, εκενο το ον που το Dasein (τοι -εν ολγοις- ο νθρωπος στην καθαρ παρουσα του, μπορε να χει στα χρια του, δηλαδ μεσα προσβσιμο και διαθσιμο προς χρση. 12 Βλ. Γονατς Η Κρπτη. Στο εξς, οι ενδοκειμενικς αναφορς γνονται εντς παρενθσεων.
http://epublishing.ekt.gr | e-Publisher: EKT | Downloaded at 05/10/2021 00:24:33 |
ΣΥΓΚΡΙΣΗ/COMPARAISON/COMPARISON 26 (2016)
Κοντ στο φρχτη του κπου εναι η στρνα, πρσινη, γεμτη δυσμο κι σπρα νερολολουδα· μλις πλησιζει η μτη να τα μυρσει, ανογουν και σκζονται ως το κοτσνι. Στο βθος τρμει -ασχημτιστο μαργαριτρι- το θαμπ μεδολι του πθους» (15).
ακμη:
Απ τις τρπες του σφουγγαριο βγκαν μικρ καψαλισμνα ζα κι απ τη φρεσκοχωμνη κσα του κοιμητηριο ξεπδησε ο νεκρς -να νο παλληκρι- με καφετι φορεσι, που μσα στη γλστρα των δοντιν του δεν πρλαβε να φυτρσει βασιλικς κι απ το πρσινο βορλο των ματιν του να σβηστε η μεγλη λαχτρα του χαμο, το θρεμμνο ταξιδιρικο περιστρι με τη βολα κρυμμνη βαθι κτω απ' τα ποπουλα του λαιμο (26).
Και στα δο σντομα αυτ κεμενα παρατηρεται η παραμρφωση, το κρεσντο και η ευδαιμονικ προοπτικ, που ενυπρχει παρ τα στοιχεα του παραδξου και του τρμου.13
Στην περπτωση του καθ' αυτ εξπρεσιονιστ Goll, το τοπο διαρθρνεται απολτως κατακερματισμνο, δημιουργντας τσο την ασθηση του τρμου και της υποβολς, σο και την προοπτικ μιας νας ευδαιμονικς πραγματικτητας, σχετα με το αν αυτ περιχει (και) τον θνατο:14
Οι βιολττες ξβαψαν με τη βροχ/ οι μυοσωτδες χασαν λα τους τα μτια/ αναζητντας τον ρωτα / γελασμνα απ το ψετικο χορτρι της αυγς/ τα πουλι γρισαν/ απελπισμνα/ η θελλα τναξε τον ουραν σαν δυναμτης/ και η γη γυρζει πντα· που λοιπν να ξαποστσω;// Εμνα η καρδι μου ταν ρεμη/ κλειστ σαν στρεδι/ανογοντς την τη σκτωσες! (Ποιματα, 1920-1950, 15)
δη στα παραπνω κεμενα παρατηρονται και λλες συνιστσες που δομον την εξπρεσιονιστικ εικονοποια. Η εικαστικ δισταση του εξπρεσιονισμο, λγω και της αρχικς εμφνισς του μσω της ζωγραφικς (Basie), φανερνεται ξεκθαρα μσω της συχνς χρσης των χρωμτων, λλοτε με συγκεκριμνο συμβολισμ, λλοτε χι, μια χρση παρδοξη, μια κρηξη των λξεων και των αναπαριστμενων – μσω του λγου – πραγμτων. τσι, στον Γονατ, και ειδικ στην Κρπτη και στο Βραθρο, εντοπζονται τα ακλουθα: «μπλ&epsil