gerasimos-politis.blogspot.com http://gerasimos-politis.blogspot.com/2011/11/blog-post_30.html

Αναμφισβήτητα, η ζωή του ανθρώπου δενπροσδιορίζεται μόνο από τις υλικές ανάγκες, τηβιοτική μέριμνα, τη φυσική ένδεια. Αποκτά νόημα καισκοπό από την προσπάθεια για ικανοποίηση τωνσυναισθηματικών, ηθικών και πνευματικών αναγκώνπου απορρέουν από την συμβίωση με τους άλλουςστην κοινωνία. Η προσπάθεια για την καθυπόταξητων αντίξοων συνθηκών και την πλήρωσητων πνευματικών αναγκών συνέβαλε στην δημιουργίαπολιτισμού. Και βέβαια, καθοριστικό ρόλο στηνκαλλιέργεια του πνεύματος, στην πνευματικήανέλιξη... γενικότερα στην δημιουργία πνευματικού πολιτισμούδιαδραματίζουν οι άνθρωποι του πνεύματος, οιδιανοούμενοι.

Ωστόσο στην εποχή των κοσμογονικών ανακατατάξεων η έννοια του πνευματικού ανθρώπου δε θαμπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη, στατική και αμετακίνητη. Προσαρμόζεται στα νέα κοινωνικά δεδομένα, αφού άλλωστε ο «σοφός» με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου δεν υπάρχει πια. Κάθε άνθρωπος πουασχολείται με πνευματικές δραστηριότητες δε δικαιούται πλέον να σηκώνει το βάρος του τίτλου. Πνευματικόςάνθρωπος δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο οποιοσδήποτε επιστήμονας, καλλιτέχνης ή πολιτικός. Οδιανοούμενος, με την ευρεία έννοια του όρου έχει ορισμένα χαρακτηριστικά.

Καταρχήν, ο πνευματικός άνθρωπος έχει γνωρίσει την επαγγελματική καταξίωση ως απότοκο τηςδημιουργικής του προσφοράς στον επαγγελματικό του χώρο. Πρόκειται για άτομο που με τις επιστημονικέςτου εφευρέσεις, τα καλλιτεχνικά του δημιουργήματα ή τις πολιτικές του πεποιθήσεις άλλαξε το ρου τηςανθρώπινης ιστορίας, συντέλεσε στην κατάκτηση ποιητικότερης ζωής. Διακρίνεται για την άρτια γνωστικήκατάρτιση στο χώρο εργασίας του, αποτελεί αυθεντία και συνεπώς τυγχάνει ευρείας κοινωνικής αποδοχής. Ηάπταιστη γνώση του αντικειμένου του, του επιτρέπει να εισάγει καινοτομίες, να το τελειοποιεί, να τοβελτιώνει. Γενικά είναι άτομο που διαπρέπει στο χώρο των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών.

Επιπρόσθετα, ο πνευματικός ηγέτης διακρίνεται για την πολύπλευρη μόρφωση, την πολυμάθεια, τηνευρύτητα του πνεύματος. Έχει απαγκιστρωθεί από την αυστηρά εξειδικευμένη γνώση που οδηγεί στηνκοινωνική και δημόσια καταξίωση ασχολείται και με «μεταεπαγγελματικές» δραστηριότητες. Αναζητάτη βαθύτερη συνάφεια μεταξύ επιστήμης και πολιτικής και συγχρόνως προσπαθεί να διεισδύσει στιςσυνθήκες που καθορίζουν τις κοινωνικές εξελίξεις και διαμορφώνουν τη μοίρα του ανθρώπου. Επιδιώκει ναδιευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, επιδίδεται σε μια ακάματη προσπάθεια για την απόκτησηπνευματικής ανεκτικότητας και ευλυγισίας. Με άλλα λόγια, πρόκειται για πολυπρισματικά μορφωμένοάνθρωπο, απαλλαγμένο από τη στείρα εξειδίκευση, με άποψη γα καταστάσεις, φαινόμενα και γεγονότατου κοινωνικού βίου που υπερβαίνουν το στενό επαγγελματικό του χώρο. Επίσης, βασικό χαρακτηριστικότου πνευματικού ανθρώπου είναι η ηθική του καλλιέργεια κα η ψυχική του δύναμη. Πανανθρώπινες αξίες καιιδανικά διέπουν το βίο του και προσανατολίζουν τις πράξεις και τις ενέργειές του. Ο αλτρουισμός, η άμιλλα,η ειλικρίνεια η ανιδιοτέλεια αποτελούν γνωρίσματα του χαρακτήρα του. Τα ταπεινά ελατήρια της ανθρώπινηςφύσης, οι ορμές και οι κακές έξεις δεν τον αγγίζουν. Θαρραλέος και αγωνιστής, κρατά ηρωική στάσηαπέναντι στη ζωή και δεν υποκύπτει σε κύκλους άνομων συμφερόντων. Υπηρετεί την αλήθεια, τηδικαιοσύνη, την ελευθερία και τη δημοκρατία με οποιοδήποτε κόστος, είναι πιστός και άξιος θεματοφύλακαςκάθε υψηλού φρονήματος.

Τέλος, μεταξύ των χαρακτηριστικών του πνευματικού ανθρώπου συγκαταλέγεται και η κοινωνική συνείδησηπου εκδηλώνεται ως άμεσο ενδιαφέρον τόσο γα τα κοινωνικά δρώμενα όσο και για τους συνανθρώπουςτου. Ο ενσυνείδητος πνευματικός ηγέτης διακρίνεται για την ιδιαίτερη ευαισθησία του σε ότι αφορά τακοινά. Ασκεί ενσυνείδητα και υπεύθυνα το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και μεριμνά για την επίλυσητων κοινωνικών προβλημάτων. Θεωρεί χρέος του να περιβάλλει με αγάπη και στοργή το συνάνθρωπό του,σέβεται τα δικαιώματά του και προσπαθεί να απελευθερώσει τη σκέψη του. Στόχος του δεν είναι ηικανοποίηση μόνο προσωπικών συμφερόντων, η χειραγώγηση των μαζών, αλλά αντίθετα προσπαθεί μεκάθε τρόπο να αφυπνίσει τους συμπολίτες του, να τους καταστήσει ισάξιούς του. Το κύριο γνώρισμά τουείναι ότι οραματίζεται μια ιδανική κοινωνία απαλλαγμένη από προβλήματα και εκφυλιστικά φαινόμενα καιαγωνίζεται με όλες του τις δυνάμεις για να την κάνει πραγματικότητα.

Ωστόσο οι απόψεις για την έννοια και το ρόλο του πνευματικού ηγέτη διαφέρουν στην εποχή μας. Πολλοίυποστηρίζουν ότι η πνευματική ηγεσία είναι φαινόμενο των «κλειστών κοινωνιών» όπου η εξέλιξηκαθορίζεται από ένα μόνο σύστημα ιδεών και αξιών. Το ιδανικό μιας τέτοιας κοινωνίας περιγράφει ο Πλάτωνστην «Πολιτεία». Ακόμα όμως κι αν δεν υπάρχουν στις μέρες πνευματικοί άνθρωποι με την ευρεία σημασίατου όρου, υπάρχουν σίγουρα πνευματικές φυσιογνωμίες, καταξιωμένοι δημιουργοί που με το έργο τουςμπορούν να ανοίξουν νέους ορίζοντες στην ανθρωπότητα.

Γιατί μέσα στην κοινωνική σφαίρα τα πνευματικά αγαθά είναι τόσο απαραίτητα όσο και τα υλικά. «Η ύλη χωρίςτο πνεύμα είναι τυφλή, αλλά και το πνεύμα χωρίς την ύλη είναι κενό». Γι αυτό και ο ρόλος των προικισμένωναυτών ανθρώπων είναι ιδιαίτερα σημαντικός, μάλιστα στην ταραγμένη εποχή μας που βρίθει προβλημάτωνκαι νοσηρών φαινομένων. Καταρχήν, η ευθύνη του πνευματικού ηγέτη αναφέρεται στο έργο του, στοντομέα απασχόλησής του. Επιβάλλεται να έχει συναίσθηση της ευθύνης που απορρέει από την εργασία τουκαι να αγωνίζεται για την όσο το δυνατόν πληρέστερη ενημέρωση πάνω σε αυτή. Σεμινάρια, διαλέξειςομιλίες και μελέτη συγγραμμάτων πρέπει να περιλαμβάνονται στο καθημερινό του πρόγραμμα, ώστε ναείναι γνώστης των εξελίξεων στον εργασιακό του χώρο. Επίσης, είναι αναγκαίο να προωθεί την έρευνα καινα υιοθετεί το διάλογο ως μέσο επιτάχυνσης των προσπαθειών. Η συνεργασία και η άμιλλα πρέπει ναδιέπουν τις σχέσεις του με τους συναδέλφους του, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί το καλύτεροδυνατό αποτέλεσμα. Ο ίδιος οφείλει να είναι εργατικός και να μην επαναπαύεται στη δόξα και τα χρήματαπου του προσέφεραν τα μέχρι τώρα επιτεύγματά του.

Επιπρόσθετα, καθήκον των πνευματικών ανθρώπων είναι να διασφαλίζουν το δημοκρατικό πολίτευμα, νατο υπερασπίζονται και να το προστατεύουν. Πρέπει να αποκαλύπτουν τη φενάκη που κρύβεται πίσω από ταφιλολαϊκά συνθήματα των δημαγωγών και να ασκούν αυστηρή κριτική στους πολιτικούς ηγέτες. Με αυτόντον τρόπο μπορούν να συνδράμουν αποφασιστικά στην αφύπνιση των μαζών και συγχρόνως να τιςπαρωθήσουν στη δημιουργική συμμετοχή στα κοινά. Εάν μάλιστα με την πειθώ τους καταστήσουν κατανοητήτην αξία της δημοκρατίας στις μάζες είναι πολύ πιθανό να εξασφαλίσουν την ευρωστία και την ακεραιότητάτης. Ο λαός θα συνειδητοποιήσει την αξία της, θα την υπερασπίζεται, θα την καταστήσει τρόπο ζωής καισυνεπώς θα την παγιώσει και ως πολίτευμα. Παράλληλα, οι άνθρωποι του πνεύματος έχουν χρέος ναοικοδομήσουν ένα υγιές και στέρεο σύστημα ηθικών αξιών στην κοινωνία. Πρέπει ως πρότυπα ιδανικήςβίωσης της ζωής να εμφυσήσουν στους ανθρώπους το πνεύμα της άμιλλας, του αλτρουισμού τηςδικαιοσύνης και της ισότητας. Οφείλουν να σταθούν αρωγοί στην προσπάθεια του ατόμου να υπερβεί τονατομικισμό του, να το στρέψουν στη συνεργασία, να το βοηθήσουν να δει τη ζωή μέσα από το πρίσμα τηςσυλλογικότητας. Με το έργο τους και τη στάση τους να παρωθούν τους ανθρώπους σε ενδοσκόπησηκαι αυτοπαρατηρησία ώστε να καταπολεμηθούν τα ταπεινά ελατήρια της ανθρώπινης φύσης, οι εξάρσεις τουθυμικού που υποβιβάζουν ηθικά τον άνθρωπο στο επίπεδο της αγριότητας.

Τέλος, καθήκον των πνευματικών ηγετών είναι να συμβάλουν στη μόρφωση των ανθρώπων, στηνπνευματική τους ολοκλήρωση, γενικότερα στη δημιουργία πνευματικής ζωής. Με τα δημιουργήματά τουςπρέπει να παρωθούν τις μάζες, να θέτουν ερωτήματα που καταργούν τον πνευματικό εφησυχασμό. Είναιαναγκαίο να επιδιώκουν την παρουσία τους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ώστε να μεταλαμπαδεύουναποτελεσματικότερα τις γνώσεις τους στους δέκτες. Στο έργο τους πρέπει να προβάλλουν την αλήθεια, τηνκριτική θεώρηση των πραγμάτων ώστε να διευρύνονται οι πνευματικοί ορίζοντες των ανθρώπων. Με κάθεευκαιρία, κυρίως με ανεπιτήδευτο διάλογο, οφείλουν να προβληματίζουν τις μάζες και να τις θέτουν προ τωνευθυνών τους. Ο πνευματικός ηγέτης λοιπόν, οφείλει, να είναι πρωτοπόρος στην προσπάθεια ανύψωσηςτου βίου του ανθρώπου. Η ανεξάντλητη πνευματική του δύναμη πρέπει να αξιοποιηθεί σωστά από τονίδιο ώστε να αποτελέσει εφαλτήριο για την κοινωνική αναβάθμιση και δεν υπάρχει αμφιβολία πως έναςτέτοιος αγώνας θα είναι δύσκολος και επίπονος. Από αυτόν όμως εξαρτάται η επιβίωση του ανθρώπου ωςελεύθερου, πνευματικού και υπεύθυνου όντος.

Πηγή: Τσανακτσίδης Ελευθέριος, Φοιτητής Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Δ.Π.Θ.