Νεοελληνική Γλώσσα

Γ΄ Λυκείου

Επικουρικά για … την τελική ευθεία

Συνεργασία: Φιλολόγων Φροντιστηρίων ΒΑΚΑΛΗ

Περιεχόμενα

Ενδεικτικό Θέμα I και ενδεικτικές απαντήσεις, Φιλιώ Δεληγεώργη………………..σελ. 1

Ενδεικτικό Θέμα II και ενδεικτικές απαντήσεις, Χρήστος Κουκουλής……………..σελ. 11

Ενδεικτικό Θέμα III και ενδεικτικές απαντήσεις, Θωμάς Λιόλιος………….………..σελ. 16

Ενδεικτικό Θέμα IV και ενδεικτικές απαντήσεις, Χριστίνα Μπεκιάρη……..…….σελ. 26

Ενδεικτικό Θέμα V και ενδεικτικές απαντήσεις, Ρωξάνη Παπαχατζή..…………..σελ. 31

Ενδεικτικό Θέμα VI και ενδεικτικές απαντήσεις, Δημήτρης Σακκάς……………….σελ. 38

Ενδεικτικό Θέμα VII και ενδεικτικές απαντήσεις, Φωτεινή Σαρρηγιάννη……….σελ. 45

Ενδεικτικό Θέμα VIII και ενδεικτικές απαντήσεις, Αθανασία Τσόγγα……………..σελ. 55

Ενδεικτικό Θέμα VIV και ενδεικτικές απαντήσεις, Μαρία Χαντζή……..……………σελ. 61

Θεματική ενότητα: Οικογένεια

1. Επειδή όλοι μεγαλώσαμε στους κόλπους μιας οικογένειας, θεωρούμε

αυτονόητο ότι κατέχουμε και το νόημα της. Πιστεύουμε ότι οι εμπειρίες μας περί

οικογενειακής ζωής είναι «φυσιολογικές» και όλες οι οικογένειες μοιάζουν με τη

δική μας. Κι επειδή νομίζουμε ότι ξέρουμε, καλλιεργούμε λάθος αντιλήψεις και για

ολόκληρη την κοινωνία μας.

2. Γύρω μας τα πάντα μεταβάλλονται καθώς ο παραδοσιακός οικογενειακός

πυρήνας με τους δύο γονείς και τα παιδιά τους τείνει να εκλείψει. Οι μονογονεϊκές

οικογένειες και τα διαζύγια αυξάνονται, εκατομμύρια ζευγάρια συζούν

δοκιμαστικά πριν από το γάμο, οι δεύτεροι γάμοι αποτυγχάνουν συχνότερα από

τους πρώτους και πολλά νοικοκυριά αποτελούνται πλέον από ένα και μοναδικό

άτομο.

3. Και όλα αυτά τα φαινόμενα καταγράφονται σε εντυπωσιακά ποσοστά, που

μάλιστα αυξήθηκαν ραγδαία, μόλις μέσα στην τελευταία τριακονταετία. Η

αποσύνθεση ή έστω ο αποσυντονισμός του θεσμού, και μάλιστα σ' ένα τόσο

σύντομο χρονικό διάστημα, προκαλεί στους ανθρώπους βαθιά ανησυχία και

ανασφάλεια απέναντι σ' αυτόν τον κόσμο όπου, κατά την περιγραφή του Μαρξ,

«οτιδήποτε στερεό λιώνει στον αέρα».

4. Αναζητώντας τις αιτίες του φαινομένου θα πρέπει να εξετάσουμε ένα σύνολο

οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών παραγόντων, μέσα στους οποίους

εμπλέκονται και οι δικές μας παρανοήσεις ως προς την έννοια της οικογένειας.

5. Ας ξεκινήσουμε, για παράδειγμα, από τις απόψεις μας περί πυρηνικής και

εκτεταμένης οικογένειας. Πιστεύαμε γενικά ότι τα σπιτικά που περιλαμβάνουν

μόνο τον πυρήνα γονέων‐παιδιών, χωρίς το υπόλοιπο πλέγμα κοντινών συγγενών,

είναι αποκλειστικά προϊόν της βιομηχανικής επανάστασης.

6. Πρόσφατες όμως κοινωνιολογικές μελέτες καταλήγουν ότι και στην

προβιομηχανική εποχή η πυρηνική οικογένεια δεν ήταν τόσο σπάνια, κι αυτό

εξαιτίας του χαμηλού μέσου όρου ζωής, της παιδικής θνησιμότητας, της

ελαττωμένης γονιμότητας και των γάμων σε μεγάλη ηλικία. Τουναντίον, η

‐1‐

βιομηχανική επανάσταση, με τη μετακίνηση των πληθυσμών από την περιφέρεια

στις πόλεις, μάλλον δημιούργησε στους ανθρώπους εντονότερη την ανάγκη να

συσπειρώνονται με τους δικούς τους, με τα άτομα που είχαν το ίδιο αίμα μ'

εκείνους.

7. Οι εντονότερες αλλαγές είναι βέβαια προϊόν της τελευταίας 50ετίας, με τη

μαζική εισροή των γυναικών στην παραγωγή και με τις ιδεολογικές αμφισβητήσεις

που έθεσε ο φεμινισμός ως προς τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και στην

οικογένεια. Έτσι καταλήγουμε σε ένα διαρκώς αυξανόμενο αριθμό μονογονεϊκών

οικογενειών, που αποκλίνουν από τις συμβατικές έννοιες, συχνά με δική τους

επιλογή: μόνοι πατέρες, χήρες μητέρες, χωρισμένες μητέρες, ανύπαντρες μητέρες.

Και φυσικά δεν παύουν να επιρρίπτονται ευθύνες για κάθε δεινό της σύγχρονης

εποχής ‐εγκληματικότητα, βία, αλκοολισμός, αδυναμία κοινωνικής προσαρμογής‐

σε αυτήν ακριβώς την απορύθμιση των οικογενειακών δομών.

8. Το ζήτημα είναι κατά πόσον μπορούμε να ερμηνεύουμε έναν κόσμο που

γίνεται όλο και πιο πολύπλοκος, μένοντας προσκολλημένοι στα παλιά πρότυπα.

Όπως διαγράφονται σήμερα τα πράγματα, η οικογένεια, ή ό,τι τέλος πάντων

απομένει από αυτήν, θα έχει την τάση να ζει όλο και πιο ιδιωτικά, να

απομονώνεται στο σπίτι, όχι μόνο ομαδικά απέναντι σε όλους τους έξω, αλλά και

τα μέλη της μεταξύ τους.

9. Η αιτία αυτής της εσωστρέφειας μπορεί να αναζητηθεί στη συμπίεση του

καθημερινού χρόνου. Οι εργαζόμενοι γονείς δεν έχουν περιθώρια για άλλες

δραστηριότητες, οπότε το σπίτι αναδεικνύεται σε κέντρο αναψυχής, κατανάλωσης

και δημιουργικότητας. Ακόμα και τα παιδιά εξαιτίας της εγκληματικότητας

αποσύρονται στην ασφάλεια του σπιτιού. Ωστόσο η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ

των γενεών απειλεί όλα τα μέλη με συναισθηματική απομόνωση. Οι ίδιοι οι

άνθρωποι σχηματίζουν πλέον νέους ιστούς προσωπικών διασυνδέσεων που

διαφοροποιούνται από τις παλαιότερες αντιλήψεις περί οικογένειας.

10. Αν εξωθήσουμε τις προοπτικές αυτές στα άκρα, το «σπιτικό» του μέλλοντος

διαγράφεται σαν το εφιαλτικό προϊόν μιας καταναλωτικής κοινωνίας, το μοναδικό

καταφύγιο μετά την ανθρώπινη αποτυχία για πλουραλιστικές, υγιείς κοινότητες,

ένας ζοφερός τόπος μοναξιάς και συναισθηματικής παγωνιάς.

‐2‐

11. Ωστόσο, αν πράγματι αυτό είναι το μέλλον, δε θα έρθει χωρίς κάποιοι να

επαναστατήσουν απέναντι του. Ήδη στο δυτικό κόσμο η αντίδραση έχει

εμφανιστεί. Τη φέρνουν οι χαλαρές φυλές από σύγχρονους νομάδες που κατοικούν

σε φορτηγάκια, οι οικο‐πολιτικοί, οι μοναχικοί, τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια, τα

στρατευμένα ζευγάρια ατόμων με ειδικές ανάγκες. Μια μειοψηφία ανεπίσημων

και απίθανων οικογενειών, που σε πολλούς φαίνεται απειλητική, έστω κι αν η μόνη

της άμυνα μέσα σ' έναν αβέβαιο κόσμο είναι οι ακατάπαυστες όσο και προσωρινές

ομαδοποιήσεις, σε κάθε είδους συνδυασμούς. Και τελικά φτάνουμε να

αναρωτιόμαστε μήπως ο μόνος ανθρώπινος δεσμός που θα μπορέσει να επιζήσει,

θα είναι η αδιάρρηκτη σχέση της μητέρας με το παιδί.

12. Παρόλα αυτά, η Ευτυχισμένη Οικογένεια μπορεί και να μην είναι χαμένη

υπόθεση. Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τις οικογένειες και τις κοινότητες σαν μια

συνύπαρξη στον χώρο. Όμως στο μεταμοντέρνο κόσμο έχει μεταβληθεί παντελώς η

αντίληψή μας περί χώρου. Ενδεχομένως, λοιπόν, θα πρέπει να αλλάξουμε την

οπτική μας γωνία και να σκεφτόμαστε τις οικογένειες σα μια συνύπαρξη στο χρόνο.

Ένα απλό παράδειγμα: ακόμα κι αν κατοικούμε μακριά από προσφιλείς στενούς

συγγενείς, τα μεταφορικά μέσα καταργούν τις αποστάσεις. Ακόμα κι αν δεν

βλεπόμαστε συχνά, για τους πολυάσχολους υπάρχει πάντα το τηλέφωνο. Είναι μια

άλλου είδους επαφή, αλλά δεν παύει να συντηρεί τους δεσμούς.

13. Ποιος όμως θα γίνει ο πυρήνας αυτής της οικογένειας; Θυμηθείτε ότι

σύμφωνα με τις δημογραφικές τάσεις και δεδομένης της ανεργίας και της

υποαπασχόλησης των νέων, εκείνοι που θα έχουν διασφαλίσει την οικονομική τους

ανεξαρτησία θα είναι μάλλον οι ηλικιωμένοι παρά τα ενήλικα παιδιά τους. Και, ως

γνωστόν, η ισχύς στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι συνάρτηση της οικονομικής

ανεξαρτησίας. Έτσι, η διασπασμένη στο χώρο, αλλά υφιστάμενη στο χρόνο,

οικογένεια του μέλλοντος, θα μπορεί να επανασυνδέεται κατά διαστήματα υπό την

πρωτοκαθεδρία των γηραιότερων μελών της.

LIZ ELSE (από το βιβλίο «ΛΟΓΟΣ ΔΟΚΙΜΙΑΚΟΣ», Αλέξης Τότσικας, Γ. Αναστασόπουλος‐Λ. Μπαρδάκος‐

Δ. Χουλιτούδης, τόμος Α΄, σελ. 103‐105 , εκδόσεις GUTEMBERG)

‐3‐

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο σε 150 περίπου λέξεις.

Mονάδες 25

Β1. Η συγγραφέας μεταξύ των άλλων υποστηρίζει ότι «επιρρίπτονται ευθύνες

για κάθε δεινό της σύγχρονης εποχής …. στην απορύθμιση των οικογενειακών

δεσμών» (7η παράγραφος). Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μια

παράγραφο 100 περίπου λέξεων.

Μονάδες 10

Β2. «Και όλα αυτά τα φαινόμενα…απορύθμιση των οικογενειακών δομών.» :

να επισημάνετε τρία διαφορετικά είδη τεκμηρίων που χρησιμοποιούνται στις

συγκεκριμένες παραγράφους δίνοντας ένα παράδειγμα για το καθένα..

Μονάδες 6

Β3. Να εντοπίσετε τη συλλογιστική πορεία της δωδέκατης παραγράφου.

Μονάδες 5

Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις :

«φυσιολογικές» και «οτιδήποτε στέρεο λιώνει στον αέρα»

β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση του ερωτήματος στην τελευταία παράγραφο

του κειμένου.

Μονάδες 4

Β5 α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις : συζούν (2η

παρ.), ραγδαία, αποσύνθεση, (3η παρ.), δραστηριότητες (9η παρ.), προσωρινές

(11η παρ.)

β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις : αποκλίνουν

(7η παρ.), απομόνωση (9η παρ.), μειοψηφία (11η παρ.), παντελώς (12η παρ.),

γηραιότερων (13η παρ.)

Μονάδες 10

‐4‐

Γ. Σε κείμενο προορισμένο να δημοσιευθεί σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας

να αναφερθείτε στο ρόλο της οικογένειας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας

του ατόμου και να εξηγήσετε γιατί η αποστολή της αυτή καθίσταται ιδιαίτερα

σημαντική στη σύγχρονη εποχή. (500‐600 λέξεις)

Μονάδες 40

‐5‐

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.

Η συγγραφέας στο κείμενό της αναφέρεται στις αλλαγές που παρουσιάζει ο θεσμός

της οικογένειας στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά αποδίδει τις λανθασμένες αντιλήψεις

για την κοινωνία στις διαφορετικές, λόγω βιωμάτων, αντιλήψεις περί οικογένειας.

Στη συνέχεια διαπιστώνει ότι η «παραδοσιακή» οικογένεια αλλάζει, γεγονός που

δημιουργεί έντονο προβληματισμό. Στα αίτια υπεισέρχονται και οι δικές μας

παρανοήσεις, όπως η λανθασμένη αντίληψη ότι η πυρηνική οικογένεια υπήρξε

αποτέλεσμα της βιομηχανικής επανάστασης. Οι μεγαλύτερες, ωστόσο,

διαφοροποιήσεις συντελέστηκαν με την αθρόα είσοδο των γυναικών στην εργασία

και την εμφάνιση του φεμινισμού. Απαιτείται, λοιπόν, ανανέωση των παλαιών

προτύπων και στο χώρο της οικογένειας. Τα μέλη της, αν και κλίνουν να

αποσύρονται στο σπίτι, εντούτοις οδηγούνται σε απομόνωση, γεγονός που

προκαλεί δυσοίωνες προβλέψεις. Σ’ αυτές αντιδρούν ήδη αιρετικές μειοψηφίες

που αποκλίνουν πολύ από την παραδοσιακή οικογένεια. Κλείνοντας η συγγραφέας

εκφράζει την αισιοδοξία της για το μέλλον του θεσμού. αρκεί να αντιμετωπισθεί ως

μία συνύπαρξη στο χρόνο με κέντρο επανασύνδεσης τους γεροντότερους λόγω της

οικονομικής τους ανεξαρτησίας.

Β1.

Ως γνωστόν, συχνά επιρρίπτονται ευθύνες για κάθε δεινό της σύγχρονης εποχής

στην απορρύθμιση των οικογενειακών δεσμών. Πιο συγκεκριμένα η οικογένεια,

καθώς αποτελεί τον πρώτο χώρο ζωής και δράσης του ατόμου, είναι αυτή που θα το

θωρακίσει ηθικά, ψυχικά και πνευματικά, ώστε να διαμορφώσει μία υγιή

προσωπικότητα. Από τη στιγμή που η οικογένεια, ωστόσο, δεν αποτελεί εστία

ασφάλειας, αγάπης, ουσιαστικής επικοινωνίας , τα νεαρά μέλη της βιώνουν έντονο

συναισθηματικό κενό, γεγονός που τα καθιστά ευάλωτα στις προκλήσεις της

εποχής. Ως αποτέλεσμα, μπορούν να οδηγηθούν σε αντικοινωνικές, παραβατικές

μέχρι και αυτοκαταστροφικές επιλογές, άλλοτε εκφράζοντας βίαια το

συσσωρευμένο μέσα τους θυμό και άλλοτε αναζητώντας τη λύτρωση σε αυταπάτες,

‐6‐

όπως αυτή των ναρκωτικών. Καθοριστικός, λοιπόν, και βαρυσήμαντος ο ρόλος της

οικογένειας.

Β2.

1. Αυθεντία (3η παράγραφος : αυτούσια παράθεση των λεγομένων του Μαρξ)

2. Αποτελέσματα ερευνών ( 3η παράγραφος: «Και όλα αυτά τα ποσοστά…την

τελευταία τριακονταετία», 6η παράγραφος: «Πρόσφατες όμως κοινωνιολογικές

μελέτες καταλήγουν ότι…» )

3. Παραδείγματα ( 5η παράγραφος : «Ας ξεκινήσουμε, για παράδειγμα, …

εκτεταμένης οικογένειας» , 7η παράγραφος: «…μόνοι πατέρες, χήρες

μητέρες…ανύπαντρες μητέρες» και «…εγκληματικότητα, βία, αλκοολισμός,

αδυναμία κοινωνικής προσαρμογής»)

4. Γεγονότα (6η παράγραφος : «…χαμηλού μέσου όρου ζωής…σε μεγάλη ηλικία» και

«…η βιομηχανική επανάσταση,…από την περιφέρεια στις πόλεις», 7η παράγραφος:

«…μαζική εισροή των γυναικών στην παραγωγή …και στην οικογένεια»)

Β3.

Η συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία. Αρχικά προτάσσει τη

θέση της ότι η Ευτυχισμένη Οικογένεια ενδεχομένως να μην αποτελεί χαμένη

υπόθεση και στη συνέχεια τεκμηριώνει την άποψή της χρησιμοποιώντας δύο ειδικά

παραδείγματα (μεταφορικά μέσα και τηλέφωνο)

Β4.

α) «φυσιολογικές»: έμμεσο σχόλιο, δηλώνει την απόρριψη τέτοιων χαρακτηρισμών

από τη συγγραφέα.

«οτιδήποτε στέρεο λιώνει στον αέρα» : αυτούσια παράθεση των λόγων του Μάρξ.

β) Η χρήση του ερωτήματος προσδίδει ζωντάνια και παραστατικότητα στο κείμενο

δίνοντας την αίσθηση του διαλόγου. Παράλληλα εκφράζει τον προβληματισμό της

συγγραφέως.

‐7‐

Β5.

α) συζούν: συμβιώνουν, συγκατοικούν

ραγδαία: σφόδρα, κατακόρυφα

αποσύνθεση: διάλυση, φθορά

δραστηριότητες: ενασχολήσεις, ασχολίες

προσωρινές: παροδικές, πρόσκαιρες

β) αποκλίνουν: συγκλίνουν

απομόνωση: συγχρωτισμός, επικοινωνία

μειοψηφία: πλειοψηφία

παντελώς: καθόλου, μερικώς

γηραιότερων: νεότερων, μικρότερων

Γ.

Τίτλος: Οικογενειακές αξίες

Πρόλογος: Ανέκαθεν η οικογένεια αποτελούσε ένα θεμελιώδη κοινωνικό θεσμό,

καθώς συνιστά τον πρώτο χώρο ύπαρξης του ανθρώπου. Είναι η πρώτη και

μικρότερη μορφή κοινωνικής οργάνωσης και συμβίωσης. Και ενώ στο διάβα των

αιώνων, ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες, έλαβε ποικίλες μορφές και

αντιμετώπισε διάφορα προβλήματα, ο ρόλος της υπήρξε και εξακολουθεί να είναι

καθοριστικός στην ανατροφή των νεαρών μελών της.

Κυρίως μέρος:

Α) Πέρα από την ικανοποίηση των υλικών αναγκών του παιδιού καθώς και τη

φροντίδα για την υγεία του, η οικογένεια διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στη

διαμόρφωση της προσωπικότητας των ατόμων. Πιο συγκεκριμένα:

1. Παρέχει συναισθηματική κάλυψη. Μέσα στην οικογένεια το παιδί γνωρίζει τη

στοργή, την αγάπη, την τρυφερότητα και την ασφάλεια, στοιχεία απαραίτητα για

την ομαλή συναισθηματική του ωρίμανση.

‐8‐

2. Αποτελεί φορέα προτύπων μεταδίδοντας την κοσμοθεωρία της. Το άτομο

έρχεται σε επαφή με ηθικές αξίες και αρχές, όπως εντιμότητα, αξιοπρέπεια,

ελευθερία, δικαιοσύνη.

3. Εξασφαλίζει πλούσιο περιβάλλον σε μορφωτικά ερεθίσματα και αναπτύσσει τις

έμφυτες καταβολές και κλίσεις του παιδιού.

4. Διαμορφώνει τις συνθήκες για την ενεργοποίηση των νοητικών ικανοτήτων,

καθώς αποτελεί χώρο προβληματισμού, διαλόγου, ανταλλαγής απόψεων.

5. Συμβάλλει στη διαδικασία κοινωνικοποίησης καλλιεργώντας κοινωνικές αρετές,

όπως συλλογικότητα, συνεργασία, σεβασμό, υπευθυνότητα, ενεργητικότητα.

Β) Καθοριστική, λοιπόν, είναι η συμβολή της οικογένειας στην πολύπλευρη

ανάπτυξη του ατόμου. Ειδικά, μάλιστα, στις μέρες μας η αποστολή αυτή

καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική. Πιο συγκεκριμένα:

1 Πολλά είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες (κρίση

ηθικών αξιών, μοναξιά, μαζοποίηση, βία και εγκληματικότητα, έξαρση ρατσισμού,

ξενομανία, ναρκωτικά…) Περισσότερο από ποτέ άλλοτε είναι απαραίτητο τα άτομα

να διαθέτουν τα κατάλληλα εφόδια, ώστε, όχι απλώς ν’ αντεπεξέλθουν στις

δυσκολίες της ζωής, αλλά και να συμβάλουν με τη δραστηριοποίησή τους στην

ανακούφιση από αυτά.

2. Συγκεχυμένος και ρευστός είναι και ο χαρακτήρας της σύγχρονης εποχής,

καθώς συνοδεύεται από ραγδαίες αλλαγές και ανακατατάξεις σε πολλούς τομείς

(πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό…).Σ’ αυτές τις συνθήκες είναι σημαντικό το άτομο

να διαθέτει ένα σταθερό πλαίσιο κινήσεων και σωστό προσανατολισμό.

3. Ο δεύτερος σημαντικός φορέας διαπαιδαγώγησης, η παιδεία, έχει λάβει

τεχνοκρατικό προσανατολισμό προωθώντας τη στείρα απομνημόνευση και τη

χρησιμοθηρική γνώση. Δε δίνεται βαρύτητα, λοιπόν, στην ευρύτερη καλλιέργεια

του ατόμου, ρόλο που, εκ των συνθηκών, επωμίζεται σχεδόν αποκλειστικά η

οικογένεια.

4. Σύγχρονοι φορείς περιορίζουν το ρόλο των παραδοσιακών. Τα ΜΜΕ με τα

προβαλλόμενα , λανθασμένα, ως επί το πλείστον, πρότυπα επιδρούν στην

ψυχοσύνθεση των ατόμων και διαμορφώνουν τη συμπεριφορά τους. Αλλά και

μέσω του διαδικτύου πολλοί είναι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν.

‐9‐

Επίλογος: Αναμφίβολα, υπό τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, είναι επιτακτική

ανάγκη το άτομο να διαθέτει γερές βάσεις, τις οποίες πρώτη η οικογένεια οφείλει

να του παράσχει. Ο ρόλος της είναι αναντικατάστατος, καθώς κανείς άλλος φορέας

δεν μπορεί να την αναπληρώσει στην αγωγή των παιδιών. Είναι βέβαιο, λοιπόν, ότι,

όσο κι αν αυτή κλυδωνίζεται, θα καταφέρνει πάντα να επιβιώνει

αναπροσαρμοζόμενη στις νέες συνθήκες.

Σύνταξη και Επιμέλεια: Φ. Δεληγεώργη

‐10‐

Καταναλωτισμός

Τι είναι ο καταναλωτισμός. Μία ουτοπία του αντιπερισπασμού, η ιδιοφυής και ταυτόχρονα θλιβερή ιδέα πως, από τη στιγμή που οι άνθρωποι ανταλλάσσουν ή αγοράζουν αγαθά, παύουν να κάνουν πόλεμο, διοχετεύουν τις επιθετικές τους ορμές στον χώρο του σούπερ μάρκετ ή του πολυκαταστήματος, πως μια τέτοια δραστηριότητα ταιριάζει τόσο στον Άραβα, τον Ινδό, τον Αφρικανό και στον Κινέζο, οι οποίοι, απασχολημένοι με αγορές ή με πωλήσεις, δεν έχουν πια τον χρόνο να μαλώνουν μεταξύ τους. Μια πολύ απογοητευτική σοφία, γιατί δεν βλέπει την επί γης ειρήνη παρά μόνο στη γενίκευση μιας μηχανικής και επαγγελματικής δραστηριότητας που δεν συνεπάγεται καμία ανύψωση και περιορίζει την ανθρώπινη ζωή στις πράξεις του ξοδέματος και των ψώνιων. Το χαμόγελο της διαφήμισης είναι το χαμόγελο ενός θεού που βρήκε επιτέλους τη λύση για τις ανθρώπινες διχόνοιες: τον καταναγκασμό σε ξέφρενα ψώνια σαν μια πολιτισμική τελείωση.

Οι δυτικές κοινωνίες μας δεν ευνοούν το «έχειν» αλλά τη συσσώρευση, την ανάλωση και την ανανέωση των εμπορευμάτων σαν τρόπο ζωής. Αν αρκούμασταν, ήρεμα‐ήρεμα, στο να κατέχουμε απλώς τα αυτοκίνητα ή τα έπιπλα μας, τα στόκ δεν θα αργούσαν να ξεχειλίσουν και το σύστημα θα παρέλυε. Καταναλωτισμός σημαίνει απαγόρευση να κατέχεις κάτι μονίμως. Έξαρση, ανανέωση, μιμητισμός: πρέπει να ανυψώνουμε συνεχώς τις ιδιοτροπίες κάποιων σε ανάγκες για όλους. Το σφάλμα μας σε αυτόν τον τομέα δεν είναι να επιθυμούμε πολλά, αλλά να επιθυμούμε πολύ λίγα.

Εντούτοις, η ουτοπία αυτή δεν είναι και πολύ σίγουρη: οι άνθρωποι μπορεί να ζηλέψουν τα αγαθά των άλλων, και η ζήλια να εξελιχθεί σε εχθρότητα. Τα αποκτημένα αντικείμενα μας χαρίζουν πυρετικές απολαύσεις, όμως οι απολαύσεις αυτές είναι σύντομες, απλούστατα επειδή η συνήθεια τις εξαντλεί γρήγορα. Το γεγονός πως η ευχή συμπίπτει με την πραγμάτωση της, είναι θαυμαστό και ταυτόχρονα απογοητευτικό. Μόνο αυτό που μας αντιστέκεται μπορεί να αντιπροσωπεύει μια αξία, ένα έργο τέχνης, ένα τοπίο μας συγκινούν επειδή δεν τελειώνουμε ποτέ με αυτά. Ο πλούτος τους μεγαλώνει όσο περισσότερο τα γνωρίζουμε. Τα χωρίζει αδιάκοπα από μας μια απόσταση που σηματοδοτεί το πραγματικό μεγαλείο.

Ο καταναλωτισμός, λοιπόν, είναι η ισοπέδωση προς τα κάτω: αβλαβής όταν εξισορροπείται από τα πάθη, βλαβερός από τη στιγμή που εκφυλίζεται σε στιλ ζωής για να μας επιβάλλει τρόπους συμπεριφοράς, αξίες. Αντικαθιστώντας τους μεγάλους πολιτισμούς με το φτωχό σύμπαν της McDo, του Disney, της Coca Cola, του MTV, καθιστά τον άνθρωπο ένα πλάσμα ματαιόσχολο, πανομοιότυπο σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Η γλυκερή φιλικότητα του σούπερ μάρκτετ ή του πάρκου αναψυχής δεν θα καταλαγιάσει ποτέ τη μανία του μηδενιστή ή φανατικού.

Πασκάλ Μπρικνέρ, Η μιζέρια του πλούτου, εκδόσεις Αστάρτη

‐11‐

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε. (90‐110 λέξεις)

Μονάδες 25

Β1. Να δώσετε στο κείμενο δύο τίτλους. Ο ένας να είναι με σχόλιο και ο δεύτερος χωρίς σχόλιο.

Μονάδες 5

Β2. «Το χαμόγελο της διαφήμισης είναι το χαμόγελο ενός θεού που βρήκε επιτέλους τη λύση για τις ανθρώπινες διχόνοιες: τον καταναγκασμό σε ξέφρενα ψώνια σαν μια πολιτισμική τελείωση». Να αποδώσετε σε 90‐110 λέξεις το νόημα της παραπάνω φράσης του κειμένου.

Μονάδες 10

Β3. ιδιοτροπίες, σφάλμα, ζήλια, αντιστέκεται, εκφυλίζεται: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

Μονάδες 5

θλιβερή, έξαρση, σίγουρη, αξία, πραγματικό: Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις

Μονάδες 5

Β4. Πως επιτυγχάνεται η συνοχή της δεύτερης με την τρίτη παράγραφο καθώς και η συνοχή της τρίτης με την τέταρτη παράγραφο του κειμένου;

Μονάδες 4

Β5. Να βρείτε τους δύο τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφές στην πρώτη παράγραφο και να τεκμηριώσετε την απάντηση σας με μία αναφορά για κάθε τρόπο.

Μονάδες 6

Γ. Ο Δήμος σας διοργανώνει μια εκδήλωση με θέμα: «Καταναλωτισμός και σύγχρονη κρίση». Ως εκπρόσωπος της μαθητικής σας κοινότητας αναλάβετε τη σύνταξη ενός κειμένου που θα εκφωνηθεί στην εκδήλωση. Σ’ αυτό να αναφέρετε τις συνέπειες του καταναλωτισμού στο σύγχρονο άνθρωπο, αλλά και τις προτάσεις αντίδρασής του στο σύγχρονο καταναλωτικό πρότυπο (500‐600 λέξεις).

Μονάδες 40

‐12‐

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Περίληψη Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο καταναλωτισμός είναι μια ουτοπική απόπειρα παροχέτευσης των ανθρώπινων ενστίκτων στην αγορά αγαθών και όχι στον πόλεμο. Αυτή η αντίληψη, όμως, με τη βοήθεια και της διαφήμισης υποβαθμίζει τον άνθρωπο σε αγοραστικό άθυρμα. Στη συνέχεια, επισημαίνει ότι στις δυτικές κοινωνίες προτείνεται ως τρόπος ζωής όχι η απόκτηση αγαθών, αλλά η συσσώρευση και η συνεχής ανανέωσή τους. Παρ΄όλα αυτά η πραγματικότητα του καταναλωτισμού είναι αβέβαιη, από τη στιγμή που η τέρψη απόκτησης αγαθών είναι ελάχιστη και ταυτόχρονα μπορεί να προκαλέσει τη ζηλοφθονία των άλλων. Τέλος, συμπεραίνει ότι ο καταναλωτισμός είναι ισοπεδωτικός για τον άνθρωπο, αφού του επιβάλλει στάσεις ζωής και συμπεριφορές κοινές σε ολόκληρη την επικράτεια του πλανήτη.

(110 λέξεις)

Β1. ΤΙΤΛΟΣ ΜΕ ΣΧΟΛΙΟ: «Καταναλωτισμός….η ευτυχία που δεν ήρθε!» ΤΙΤΛΟΣ ΧΩΡΙΣ ΣΧΟΛΙΟ: «η Σύγχρονη πραγματικότητα του καταναλωτισμού» Β2. Η ιστορική πορεία του ανθρώπου συνοδευόταν πάντοτε από την αέναη προσπάθεια του για την εξασφάλιση αφενός των βασικών αγαθών και αφετέρου την προσδοκία της ειρηνικής συμβίωσης. Ο βιομηχανικός πολιτισμός εμφανίστηκε σαν την πανάκεια που προσέφερε τη λύτρωση στις επιδιώξεις αυτές με βασικό εργαλείο τη διαφήμιση και τη δημιουργία μιας προσδοκίας για συνεχή άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Όλο αυτό στην παγκοσμιοποιημένη του μορφή θεωρήθηκε πολιτισμική τελείωση, ολοκλήρωση του ονείρου και παγίωση της ευτυχίας. Το ζητούμενο, βέβαια, είναι κατά πόσο αυτή η στόχευση ενοποίησε τους ανθρώπους σε μια πραγματική βάση αλληλεγγύης ή απλώς και μόνο διαμόρφωσε μια τεχνητή βάση επικοινωνίας, όπου το κυρίαρχο στοιχείο σύνδεσης είναι τα υλικά αγαθά και όχι ο ίδιος ο άνθρωπος.

(110 λέξεις)

Β3. Συνώνυμα: ιδιοτροπίες = ιδιορρυθμίες σφάλμα = λάθος ζήλια = φθόνος αντιστέκεται = εναντιώνεται εκφυλίζεται = αλλοιώνεται Αντώνυμα: θλιβερή ευχάριστη ≠έξαρση ύφεση ≠σίγουρη αβέβαιη ≠αξία ≠ απαξία πραγματικό φασματικό ≠

‐13‐

Β4. Η συνοχή της δεύτερης με την τρίτη παράγραφο του κειμένου επιτυγχάνεται με τη διαρθρωτική φράση «εν τούτοις» που δηλώνει αντίθεση. Η συνοχή της τρίτης με την τέταρτη παράγραφο του κειμένου επιτυγχάνεται με τη διαρθρωτική λέξη «λοιπόν» που δηλώνει συμπέρασμα. Β5. Ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο χρησιμοποιεί ως τρόπους πειθούς: α) την επίκληση στην Λογική. Ως μέσο πειθούς χρησιμοποιεί τεκμήρια με τη μορφή παραδειγμάτων «…τέτοια δραστηριότητα ταιριάζει τόσος στον Άραβα, τον Ινδό, τον Αφρικανό όσο και στον Κινέζο….μεταξύ τους». β) την επίκληση στο Συναίσθημα. Ως μέσο πειθούς χρησιμοποιεί μεταφορική γλώσσα «Το χαμόγελο της διαφήμισης είναι το χαμόγελο ενός θεού….τελείωση». Γ.

Κυρίες και κύριοι, Μια από τις πολλές ιδιαιτερότητες της σύγχρονης μεταβιομηχανικής κοινωνίας είναι η καταναλωτική μανία των μελών της. Ο σύγχρονος άνθρωπος αναζητά την ευτυχία, το πραγματικό περιεχόμενο της ύπαρξής του, στην ικανοποίηση των υλικών κυρίως αναγκών. Σήμερα η ευτυχία, όπως έχει εμπορευματοποιηθεί και ενσωματωθεί στα διαφημιστικά μηνύματα, ταυτίζεται για τους περισσότερους ανθρώπους με τον καταναλωτισμό. Το φαινόμενο αυτό χαρακτηρίζει στην εποχή μας όλες τις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει φτάσει στο σημείο να μην καταναλώνει για να ζει, αλλά να ζει για να καταναλώνει. Το φαινόμενο αυτό δε θα μπορούσε παρά να προκαλέσει τεράστιες συνέπειες για το σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος καταναλώνοντας πιστεύει ότι θα κατακτήσει την ευτυχία και θα εξασφαλίσει ποιότητα ζωής. Ενώ παράλληλα διαγράφει ένα από τα σπουδαιότερα κοινωνικά τελετουργήματα, το δημιουργικό. Έτσι, λοιπόν, τα άτομα καταναλώνουν αλόγιστα, γεγονός που σημαίνει ότι στην αγορά κυκλοφορούν πάρα πολλά αγαθά. Τα αγαθά αυτά παράγονται από τη βιομηχανία που για να λειτουργήσει χρειάζεται ενέργεια και πρώτες ύλες. Αν λοιπόν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός παραγωγής και κατανάλωσης θα παρουσιαστεί έλλειψη πρώτων υλών και ενεργειακά προβλήματα με καταστροφικές συνέπειες στην οικολογική ισορροπία. Επιπλέον, η έντονη ανάγκη για την απόκτηση υλικών αγαθών οδηγεί το άτομο στην αύξηση των ωρών εργασίας του. Μειώνεται έτσι ο ελεύθερος χρόνος, ενώ αυξάνεται η σωματική και ψυχική κούραση και εντείνεται το άγχος, τόσο για την απόκτηση υλικών αγαθών όσο και για την διατήρησή τους. Δούλος των αντικειμένων, φτωχαίνει τη ζωή του αντί να την πλουτίζει, με την κατανάλωση να έχει γίνει ψευδαίσθηση ευχαρίστησης. Αντί όμως για ευχαρίστηση, ο άνθρωπος οδηγείται στο άγχος, τη μοναξιά, την απομόνωση και την αλλοτρίωση. Αλλοτριώνονται οι ανθρώπινες σχέσεις και υποβαθμίζονται, ενώ παράλληλα αλλοτριώνεται και ο χαρακτήρας της εργασίας, καθώς παραμερίζεται το ενδιαφέρον για πραγματική δημιουργία. Το σφυροκόπημα των μηνυμάτων της διαφήμισης είναι συνεχές, οι άνθρωποι χάνουν τα ατομικά τους χαρακτηριστικά και μετατρέπονται σε μάζες καταναλωτών. Έτσι, ο άνθρωπος οδηγείται στη μαζοποίηση και τυποποίηση της

‐14‐

συμπεριφοράς, συνεπώς παύει να σκέφτεται, να επιλέγει και να αποφασίζει ο ίδιος. Γίνεται λοιπόν απολιτικός, αδιαφορεί για τα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα, γίνεται ετεροκαθοριζόμενος. Παράλληλα, ο άνθρωπος αναζητώντας το χρήμα και ταυτίζοντας το «έχειν» με το «είναι», στην προσπάθειά του να καταξιωθεί κοινωνικά δε θα διστάσει να στραφεί ακόμα και στη βία και το έγκλημα, για να αποκτήσει το «διαβατήριο» της κοινωνίας της αφθονίας. Το φαινόμενο μπορεί να λάβει τεράστιες διαστάσεις αν δεν ληφθούν μέτρα για τα άτομα που δεν μπορούν να αντισταθούν στην καταναλωτική μανία και αν δε διαμορφωθούν σύγχρονα θετικά καταναλωτικά πρότυπα. Μέσω της παιδείας και με βασικό μοχλό το σχολείο ως φορές γνώσης και αυτογνωσίας τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να έχουν μέτρο. Παράλληλα, να καλλιεργούν τις προσωπικότητές τους και να διαθέτουν ευθυκρισία έτσι ώστε να ξέρουν να αναγνωρίζουν την υλικών πραγμάτων και να ιεραρχούν τις ανάγκες τους. Η καλλιέργεια κριτικής σκέψης θα βοηθήσει τους νέους να αντισταθούν σε κάθε είδους παραπλάνηση. Η πολιτεία οφείλει επίσης να προστατεύει τον καταναλωτή με τη θέσπιση νόμων, οι οποίοι θα διέπουν τις διαφημίσεις και τον τρόπο λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Επιβολή, λοιπόν, δεοντολογικών αρχών στην αθέμιτη και παραπλανητική διαφήμιση, ώστε να μη λειτουργεί ως παράγοντας παραπληροφόρησης και μαζοποίησης. Ενώ, συγχρόνως, θα πρέπει να προωθηθεί η προβολή θετικών προτύπων και ατόμων απαλλαγμένων από τις μικροαστικές αντιλήψεις του νεοπλουτισμού και της κοινωνικής επίδειξης με υγιείς αξίες και ιδανικά, που αγωνίζονται για την πραγμάτωση υψηλών στόχων. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, να συνειδητοποιήσει το άτομο ότι τα υλικά αγαθά είναι μέσο καλυτέρευσης των βιοτικών αναγκών και όχι αυτοσκοπός. Ποιότητα ζωής δε σημαίνει απόκτηση υλικών αγαθών, αλλά συνδυασμός μιας άνετης ζωής που συνοδεύεται από πνευματική και ηθική καλλιέργεια. Κρίνεται, λοιπόν, σκόπιμη από το άτομο η συνειδητοποίηση των κινδύνων που ενέχει ο καταναλωτισμός, έτσι ώστε να βγεί ο άνθρωπος από τον ψευδοπαράδεισο της ύλης και να κατανοήσει την πραγματική ουσία της ζωής και της ανθρώπινης ευτυχίας.αξία των

Σας ευχαριστώ

(599 λέξεις)

Σύνταξη και Επιμέλεια: Χ. Κουκουλής

‐15‐

‐16‐

Το μέλλον του τουρισμού

ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ κινητικότητα των λαών ο τουρισμός αποκτά για την Ευρώπη μια νέα διάσταση, πέρα από το συμβατικό περιεχόμενό του ως πηγής εθνικού εισοδήματος για τις ελκυστικές τουριστικά χώρες και ως αγαθού ποιότητας ζωής για τους τουρίστες. Αποτελεί μια ευκαιρία προσέγγισης των κατοίκων της Ευρώπης, καθώς και των κοινωνιών που αναπτύσσονται στα πλαίσια της Ευρώπης, αλλά με διαφορετικές πολιτισμικές και θρησκευτικές παραδόσεις.

Ο μαζικός συμβατικός τουρισμός στην Ευρώπη ήταν και είναι ως σήμερα, στο μεγαλύτερο ποσοστό του, τουρισμός επίσκεψης μουσείων, μνημείων, ιστορικών χώρων, φαγητού και διασκέδασης (πολλές φορές κακής ποιότητας), χωρίς να δίνεται η ευκαιρία επικοινωνίας των επισκεπτών με τους κατοίκους της χώρας που επισκέπτονται.

Σήμερα αρχίζει να γίνεται συνείδηση ότι η ανάπτυξη των ήπιων μορφών τουρισμού, ο τουρισμός στον αγροτικό χώρο και ιδιαίτερα ο αγροτουρισμός, που χαρακτηρίζεται από τα στοιχεία του σεβασμού στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, είναι οι πλέον κατάλληλες μορφές τουρισμού που θα μπορούσαν να συμβάλουν: στην καλύτερη γνωριμία και επικοινωνία των κατοίκων της Ευρώπης που διευρύνεται και ανακατατάσσεται, στην καλύτερη γνωριμία και επαφή των κατοίκων της Ευρώπης με το φυσικό πλούτο της αλλά και στη συνειδητοποίηση τους ότι οι φυσικοί πόροι αυτής της ηπείρου πρέπει να προστατευθούν, όχι μόνο για τους σημερινούς κατοίκους αλλά και για τις επόμενες γενιές και στη «διαπαιδαγώγηση» όλων των πολιτών της Ευρώπης στην «ανεκτικότητα» της διαφοράς, είτε αυτή είναι πολιτισμική είτε θρησκευτική.

Σήμερα, κατά τη γνώμη μας, αρχίζει να αναδεικνύεται καθαρότερα η άποψη ότι ο «αγροτουρισμός» δεν πρέπει να συγχέεται με τον «αγροτικό τουρισμό» και τα «ενοικιαζόμενα δωμάτια». Και αυτό διότι, σε πολύ γενικές γραμμές, ο αγροτουρισμός αναπτύσσεται μεν στον αγροτικό χώρο, μπορεί όμως να προσφέρεται από «κάθε μορφής επιχείρηση» και μάλιστα χωρίς «ειδικές ποιοτικές προδιαγραφές».

Η αγροτουριστική παραγωγή αποτελεί τελικά ένα σύνολο ήπιων μορφών τουρισμού, οι οποίες έχουν σκοπό να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες και προσδοκίες των τουριστών που επιθυμούν να μετατραπούν, με αυξητική τάση, σε περιηγητές. Οι υπηρεσίες αυτές σχετίζονται κυρίως:

– Με προσφορά καταλύματος, με διατροφή, με τοπικές πολιτισμικές δραστηριότητες, με υπαίθριες δραστηριότητες, με πληροφόρηση των περιηγητών και με άλλες αναγκαίες υπηρεσίες.

‐17‐

Ο παραπάνω ενδεικτικός κατάλογος υπηρεσιών αναφέρεται διότι δείχνει την

πολυμορφία των ιδιωτικών και δημοσίων φορέων, οι οποίοι χρειάζεται να συμμετέχουν για να καλυφθούν οι ανάγκες των περιηγητών, αλλά αναδεικνύει συγχρόνως και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα ο αγροτουρισμός είναι «η οργάνωση των υπηρεσιών και της προσφοράς».

Ο «αγροτικός τουρισμός» και ο «αγροτουρισμός» τα τελευταία 20 χρόνια αποτελούν για την Ευρώπη μια προσπάθεια να συγκρατηθεί και να αναχαιτισθεί η επιθετικότητα του «βιομηχανοποιημένου τουρισμού», να ενταχθούν οι αγροτικές κοινωνίες σε έναν αναλογικότερο καταμερισμό του εθνικού τουριστικού εισοδήματος, να εξασφαλίσουν οι αγρότες συμπληρωματικό εισόδημα, να αναβιώσουν οι παραδοσιακοί οικισμοί, να προταχθεί η πολιτιστική κληρονομιά στο τουριστικό αγαθό, να μετατραπεί ο τουρίστας σε περιηγητή, οδοιπόρο και ταξιδιώτη, να εξανθρωπιστούν οι σχέσεις του επισκέπτη με τους κατοίκους της χώρας και όλοι μαζί να γίνουν ευαίσθητοι στην αξία της φύσης και των πόρων της, ανεξάρτητα από εθνικότητα.

Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ γενικά, κυρίως δε σε χώρες μικρές σαν την Ελλάδα, αποτελεί μια ανθρώπινη δραστηριότητα η οποία εντάσσεται στις προσπάθειες οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, περιέχει όμως πολλά στοιχεία αστάθειας στις σχέσεις ανθρώπου και περιβάλλοντος και περικλείει πολλούς κινδύνους. Αρκεί να θυμηθούμε ότι σε μικρές κοινωνίες (π.χ. νησιά) ο ανθρώπινος πληθυσμός στην τουριστική περίοδο μπορεί και να δεκαπλασιαστεί, με όλα τα επακόλουθα αυτής της αύξησης για τους τοπικούς φυσικούς πόρους, τους ρυθμούς ζωής της συγκεκριμένης κοινότητας και τον πολιτισμό της. Σε αυτή την κλίμακα του κοινωνικού φαινομένου της απότομης πληθυσμιακής επίθεσης η συμβατική λύση που δίνει ο βιομηχανοποιημένος τουρισμός είναι κατ' ανάγκη επιθετική. Μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα βιάζουν πολλές φορές το περιβάλλον, «πακέτα» για την καλύτερη «εκμετάλλευση» των τουριστών ετοιμάζονται, αγροτικά προϊόντα γεμάτα χημικά στοιχεία και κακότεχνα προϊόντα «δήθεν» λαϊκής τέχνης παράγονται.

Ο αγροτουρισμός στην Ελλάδα δεν έχει παράδοση συγκρινόμενος με άλλες χώρες της EE, έχει όμως τη μικρή αλλά αξιοπρόσεκτη ιστορία του που διδάσκει πώς μπορεί να υλοποιηθεί και να πετύχει ένα πρόγραμμα αγροτουρισμού σε μια νέα περιοχή. Από την ως σήμερα εμπειρία και σύμφωνα με την έκθεση του εμπειρογνώμονα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Henri Grolleau, το πιο επιτυχημένο πρόγραμμα δομημένου αγροτουρισμού έχει αποδειχθεί το δίκτυο των Γυναικείων Αγροτουριστικών Συνεταιρισμών, που ξεκίνησε το 1983 ως ιδέα και πρωτοβουλία του Συμβουλίου Ισότητας των δύο φύλων και λειτουργεί με αυξανόμενη επιτυχία ως σήμερα έχοντας ανοίξει το δρόμο σε πολλούς νέους γυναικείους αγροτικούς συνεταιρισμούς σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Τα πρώτα προγράμματα είναι της Πέτρας στη Λέσβο, του Αγίου Γερμανού και των Ψαράδων στις Πρέσπες, στα Μαστιχοχώρια της Χίου, στα Αμπελάκια της Θεσσαλίας, στη Μαρώνεια της Θράκης, στην Αράχωβα της Βοιωτίας.

‐18‐

Εξάλλου αρκετές αναπτυξιακές εταιρείες που στηρίζονται από τις περιφέρειες, τις νομαρχίες και την τοπική αυτοδιοίκηση καθώς και ιδιωτικές επιχειρήσεις με παραδοσιακούς ξενώνες, αγροτοβιοτεχνικές και αγροτοοικοτεχνικές μονάδες έχουν προωθήσει επιτυχημένα αγροτουριστικά προγράμματα τα οποία δείχνουν ότι ο αγροτουρισμός: συμβάλλει θετικά στη βιώσιμη περιφερειακή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, εξασφαλίζει αυταπασχόληση και προσωπικό εισόδημα δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, ιδιαίτερα για νέους και γυναίκες, συμβάλλει στη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, αναδεικνύει και διατηρεί την πολιτιστική κληρονομιά και αξιοποιεί τα τοπικά αγροτικά προϊόντα (όπως η προσπάθεια του αγροτουριστικού προγράμματος Επιδαύρου Αργολίδας σε συνδυασμό με τις ετήσιες πολιτιστικές τοπικές εκδηλώσεις του «Ιουλίου». [...]

Χρυσάνθη Λαΐου‐Αντωνίου, Από τον ημερήσιο Τύπο Θεματικοί Κύκλοι σελ. 322‐324

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το περιεχόμενο του άρθρου σε 100‐120 λέξεις. Μονάδες 25

Β1. Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο 70‐90 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος: «Η αγροτουριστική παραγωγή αποτελεί τελικά ένα σύνολο ήπιων μορφών τουρισμού, οι οποίες έχουν σκοπό να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες και προσδοκίες των τουριστών που επιθυμούν να μετατραπούν, με αυξητική τάση, σε περιηγητές».

Μονάδες 10 Β2. Με ποιο τρόπο έχει αναπτυχθεί η τέταρτη παράγραφος του κειμένου: «Σήμερα, κατά τη γνώμη μας... προδιαγραφές»; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 7 Β3.α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις: Ο «αγροτικός τουρισμός» και ο «αγροτουρισμός» «πακέτα» «δήθεν»

Μονάδες 3

‐19‐

Β3.β) Να βρείτε τον τρόπο και τα μέσα πειθούς στην παράγραφο: «Ο αγροτουρισμός στην Ελλάδα... της Βοιωτίας».

Μονάδες 5 Β4.α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: μαζικός, ποιότητας, διευρύνεται, καταμερισμό, εμπειρογνώμονα

Μονάδες 5 Β4.β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: προσέγγισης, αναπτύσσονται, ήπιων, πολυμορφία, απότομης

Μονάδες 5 Γ. Σε άρθρο, που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου σας, να αναφερθείτε στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού καθώς επίσης και στις αρνητικές αλλά και στις θετικές συνέπειες του σύγχρονου τουρισμού στη χώρα μας. (500‐600 λέξεις)

Μονάδες 40

‐20‐

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Το κείμενο αναφέρεται στην ανάγκη προώθησης εναλλακτικών μορφών τουρισμού στην Ευρώπη και κυρίως του αγροτουρισμού. Αρχικά, η αρθρογράφος δηλώνει την προβληματική διάσταση του μαζικού τουρισμού, τον οποίο αντιπαραθέτει με τη δυνατότητα εξέλιξης του εσωτερικού τουρισμού ως φορέα της ανάκαμψης στον αγροτικό χώρο. Στη συνέχεια παρουσιάζει τις υπηρεσίες που προσφέρονται και στις οποίες πρέπει να δωθεί βάρος από την τουριστική βιομηχανία της κάθε χώρας, αλλά και το πρόβλημα της οργάνωσής τους. Επίσης, προβάλλει τους στόχους του αγροτικού τουρισμού την τελευταία εικοσαετία, ενώ ειδικότερα για την Ελλάδα υποστηρίζει ότι η βασική αιτία αλλοτρίωσης του πληθυσμού αποτελεί ο «βιομηχανοποιημένος» τουρισμός κατά την τουριστική περίοδο. Καταληκτικά τονίζει πως το πιο επιτυχημένο πρόγραμμα αγροτουρισμού στη χώρα μας αποτελεί το δίκτυο των Γυναικείων Αγροτουριστικών Συνεταιρισμών. (119 λέξεις)

Β1. ία σύγχρονη μορφή τουρισμού, η οποία προσφέρει τη δυνατότητα στον εκάστοτε τουρίστα να μετατραπεί σε περιηγητή. Αυτό συμβαίνει γιατί ο αγροτουρισμός είναι μια ήπια μορφή βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης και πολυδραστηριότητας στον αγροτικό χώρο, που αποσκοπεί στην οικονομική και την κοινωνική αναβάθμιση των αγροτικών περιοχών και γενικότερα της υπαίθρου. Ταυτόχρονα, με την ανάδειξη και στήριξη της τοπικής αγροτικής παραγωγής, της ήπιας και μικρής κλίμακας προσφοράς τουριστικών υπηρεσιών αλλά και την παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων ο απλός επισκέπτης μιας περιοχής με αυτά τα χαρακτηριστικά «αναβαθμίζεται» σε περιηγητή. (87 λέξεις)

ή

Ο αγροτουρισμός είναι μια ήπια μορφή βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης και πολυδραστηριότητας στον αγροτικό χώρο, με την οποία ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τις αγροτικές περιοχές, τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την παραδοσιακή κουζίνα και την καθημερινή ζωή των κατοίκων, τα πολιτισμικά στοιχεία και τα αυθεντικά χαρακτηριστικά του χώρου αυτού, με σεβασμό προς το περιβάλλον και την παράδοση. Επίσης, η δραστηριότητα αυτή φέρνει τον επισκέπτη σε επαφή με τη φύση καθώς και με τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο, στις οποίες μπορεί να συμμετέχει, να ψυχαγωγηθεί και να νοιώσει τη χαρά της περιήγησης, της γνώσης και της ανακάλυψης. Παράλληλα, κινητοποιεί τις παραγωγικές, πολιτισμικές και αναπτυξιακές δυνάμεις ενός τόπου, συμβάλλοντας έτσι στην αειφόρο περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του αγροτικού χώρου.

‐21‐

Β2. Η τέταρτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με αιτιολόγηση, αφού η διατύπωση της θεματικής περιόδου μας παρακινεί να ρωτίσουμε το «γιατί» η συγγραφέας πιστεύει ότι δεν πρέπει να συγχέονται ο «αγροτουρισμός» με τον «αγροτικό τουρισμό». Β3.α) Ο «αγροτικός τουρισμός» και ο «αγροτουρισμός»: οι συγκεκριμένοι όροι αποτελούν ονομασία – τίτλο εναλλακτικών μορφών τουρισμού. «πακέτα»: η λέξη χρησιμοποιείται μεταφορικά. «δήθεν»: τα εισαγωγικά δηλώνουν έντονα την ειρωνεία του γράφοντος. Β3.β) Η συγγραφέας κάνει επίκληση στη λογική, αναφέροντας πολλά τεκμήρια, όπως αντικειμενική αλήθεια (Ο αγροτουρισμός στην Ελλάδα... σε μια νέα περιοχή), γεγονότα (συνοπτική αναφορά στο ιστορικό του δικτύου των Γυναικείων Αγροτουριστικών Συνεταιρισμών), αποτέλεσμα έρευνας (έκθεση) και επίκληση στην αυθεντία (Από την ως σήμερα εμπειρία... σε πολλά μέρη της Ελλάδας) και τέλος παραδείγματα (Τα πρώτα προγράμματα... στην Αράχωβα της Βοιωτίας). Β4.α) μαζικός = κοινός ποιότητας = έρματος διευρύνεται = αυξάνεται, ευρύνεται, πλαταίνει καταμερισμό = διαίρεση, διανομή, μοιρασιά εμπειρογνώμονα = πραγματογνώμονα

Β4.β) προσέγγισης, αντώνυμο: απομάκρυνσης αναπτύσσονται, αντώνυμο: μειώνονται, ελαττώνονται, περιορίζονται ήπιων, αντώνυμο: σκληρών πολυμορφία, αντώνυμο: ομοιομορφία απότομης, αντώνυμο: ομαλής

‐22‐

Γ.

Τουρισμός: Η «βαριά» βιομηχανία της Ελλάδας

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αναμφισβήτητα ο τουρισμός συμβάλλει καθοριστικά στην ταχύρυθμη οικονομική ανάπτυξη και στη δραστική μείωση της ανεργίας στη χώρα μας. Δεν είναι τυχαίο ότι συνεισφέρει περίπου το 18% του ΑΕΠ, αν ληφθούν υπόψη και οι πολλαπλασιαστικές επιδράσεις του στο σύνολο της οικονομίας. Στον ελληνικό τουρισμό απασχολούνται άμεσα και έμμεσα περίπου 800.000 εργαζόμενοι, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων δραστηριοποιείται στην περιφέρεια και σε μικρού ή μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις (ΠΗΓΗ: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ: ΤRAVEL DAILY NEWS). Ωστόσο, για να μπορέσει ο τουρισμός να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη δυναμική και να βοηθήσει ακόμη περισσότερο στην οικονομία της χώρας θα πρέπει εκτός από τον παραδοσιακό τουρισμό να αναπτύξει και άλλες μορφές όπως συνεδριακό τουρισμό, αθλητικό τουρισμό που αποτελούν εναλλακτικές μορφές τουρισμού. ΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ: 1. Συνεδριακός και εκθεσιακός τουρισμός Η μορφή αυτή περιλαμβάνει την οργάνωση συνεδρίων και διεθνών εκθέσεων σε περιοχές που προσφέρουν και άλλες δυνατότητες. 2. Θρησκευτικός τουρισμός Που περιλαμβάνει εκκλησίες, μοναστήρια, πανηγύρεις κλπ, και που στη χώρα μας βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης. Η Ελλάδα είναι ίσως μια από τις λίγες χώρες στον κόσμο που μπορεί να αναπτύξει τη μορφή αυτή του τουρισμού, καθώς τα ελληνικά μοναστήρια αποτελούν θαυμάσια τεκμήρια τέχνης και τεχνικής, χτισμένα από το 10ο αιώνα συνδυάζουν την ελληνική ορθόδοξη παράδοση με την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και της ζωγραφικής στον ελληνικό χώρο.

‐23‐

3. Πολιτιστικός τουρισμός Με αφορμή ή την επίσκεψη για πολιτιστικά γεγονότα ή για μνημεία. Η Ελλάδα έχει μια πολύ μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά που αν την εκμεταλλευθεί κατάλληλα θα προσελκύσει ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας τουριστικής κίνησης. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική, οι παραδοσιακοί οικισμοί και τα ιστορικά κέντρα των πόλεων αποτελούν βασικά στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και φυσιογνωμίας της χώρας μας. 4. Οικοτουρισμός Τουρισμός δηλαδή που συνδυάζει την τοπική οικονομική ανάπτυξη, διαφύλαξη της ποιότητας του περιβάλλοντος και την ανάδειξη των φυσικών πλεονεκτημάτων και της ιστορίας μιας περιοχής. 5. Θεραπευτικός ‐ Ιαματικός τουρισμός Η φύση εκτός από σπάνια τοπία και ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές, «χάρισε» στην Ελλάδα και πηγές με σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες. Τα ιαματικά λουτρά αποτελούν μέρος του εθνικού πλούτου της χώρας, ενώ οι θεραπευτικές τους ιδιότητες ήταν γνωστές, ήδη, από τους αρχαίους χρόνους Οι ιαματικοί φυσικοί πόροι είναι διάσπαρτοι στην ελληνική επικράτεια, ενώ τα νερά των συγκεκριμένων πηγών διαφέρουν από τα συνηθισμένα, είτε λόγω της υψηλής τους θερμοκρασίας είτε λόγω της παρουσίας σπάνιων δραστικών συστατικών. 6. Αγροτουρισμός Ο αγροτουρισμός είναι μια ήπια μορφή βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης και πολυδραστηριότητας στον αγροτικό χώρο, με την οποία ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τις αγροτικές περιοχές, τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την παραδοσιακή κουζίνα και την καθημερινή ζωή των κατοίκων, τα πολιτισμικά στοιχεία και τα αυθεντικά χαρακτηριστικά του χώρου αυτού, με σεβασμό προς το περιβάλλον και την παράδοση. Επίσης, η δραστηριότητα αυτή φέρνει τον επισκέπτη σε επαφή με τη φύση καθώς και με τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο, στις οποίες μπορεί να συμμετέχει, να ψυχαγωγηθεί και να νοιώσει τη χαρά της περιήγησης, της γνώσης και της ανακάλυψης. 7. Ελληνική φύση ‐ Οικολογικός τουρισμός Η Ελλάδα διαθέτει ιδιαίτερα πλούσιο και ποικίλο φυσικό περιβάλλον, καθώς παρά τη μικρή της έκταση παρουσιάζει σπάνια γεωμορφολογία με έντονες αντιθέσεις και πολλές περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας. Χιλιάδες δαντελωτές ακτές, επιβλητικά βουνά, σπήλαια και φαράγγια, λίμνες, ποτάμια, βιότοποι εξαιρετικής ομορφιάς και μοναδικά οικοσυστήματα «προικίζουν» την ελληνική γη με εντυπωσιακά τοπία, τα οποία σε συνδυασμό με το ήπιο κλίμα της χώρας, καθιστούν την Ελλάδα ιδανικό προορισμό για τους λάτρεις του οικολογικού‐εναλλακτικού τουρισμού.

‐24‐

Ο τουρισμός στην Ελλάδα – θετικές συνέπειες (ωφέλειες):

προσοδοφόρος για την οικονομία ‐ εισαγωγή κεφαλαίου στη χώρα οικονομική ενίσχυση των απομακρυσμένων περιοχών της υπαίθρου, ώστε να ανακόπτεται η αστυφιλία δημιουργούνται έργα υποδομής με αφορμή την προσέλευση των τουριστών ευρύτατη προσφορά εργασίας – καταπολέμηση της ανεργίας ενίσχυση της κοινωνικότητας των ανθρώπων (επικοινωνία, επαφή με άλλους πολιτισμούς) βελτίωση ποιότητας ζωής των κατοίκων στις τουριστικές περιοχές προβολή του πολιτισμού καλλιέργεια της φιλίας μεταξύ των λαών, ειρήνη

Ο τουρισμός γενικότερα έχει πολλές θετικές συνέπειες. Συγκεκριμένα, χτίζονται ξενοδοχειακές μονάδες στις οποίες βρίσκουν εργασία είτε άτομα που έχουν σπουδάσει είτε άτομα που δουλεύουν ευκαιριακά σ’ αυτές. Ακόμη οι τουρίστες συμβάλλουν στην κίνηση των καταστημάτων της περιοχής βοηθώντας στην αύξηση των εισοδημάτων των ανθρώπων που τα λειτουργούν. Επίσης επενδύονται πολλά χρήματα στη βελτίωση των συγκοινωνιών, την κατασκευή σύγχρονων αεροδρομίων, τη δημιουργία μετρό, την βελτίωση του οδικού δικτύου, την ακτοπλοϊκή σύνδεση με γνωστά ή λιγότερο δημοφιλή νησιά, τόσο γιατί μπορούν να τα επισκεφτούν τουρίστες όσο και λόγω των χρημάτων που αφήνουν. Άλλες θετικές πλευρές του τουρισμού είναι η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων μεταξύ των ντόπιων και των ξένων. Πολλές φιλίες έχουν αναπτυχθεί λόγω της περίφημης ελληνικής φιλοξενίας αλλά και της αγάπης των ξένων για τη χώρα μας. Μέσω του τουρισμού ερχόμαστε σ’ επαφή με άλλους πολιτισμούς και, κατά κάποιο τρόπο, μορφωνόμαστε γνωρίζοντας παραδόσεις και ιστορία άλλων λαών. Τέλος εξαιτίας του τουρισμού προστατεύουμε το φυσικό μας πλούτο αλλά και αρχαιολογικούς και τουριστικούς τόπους τους οποίους αναδεικνύουμε με κατάλληλα έργα. Αρνητικές συνέπειες (επιπτώσεις): 1. Στο φυσικό περιβάλλον:

• Καταστρέφεται και αλλοιώνεται το φυσικό τοπίο, προκαλείται ρύπανση, διαταράσσεται η ισορροπία του οικοσυστήματος

• Στις τουριστικές περιοχές πολλές φορές χτίζονται ξενοδοχειακές μονάδες χωρίς τον απαραίτητο σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον και το χαρακτήρα της περιοχής.

• Συχνά καταστρέφονται δάση, καταπατούνται παραλίες και γενικότερα αλλοιώνεται το περιβάλλον.

‐25‐

2. Στον λαό:

• Αλλοίωση της εθνικής φυσιογνωμίας από την αποδοχή και επίδραση ξένων πολιτισμικών στοιχείων. Προωθείται η πολιτιστική αλλοτρίωση, αφού στην προσπάθεια προσέλκυσης τουριστών ολόκληρες περιοχές αποβάλλουν το «χρώμα τους» και προσαρμόζονται, ώστε να αποτελούν οικείο περιβάλλον για τους επισκέπτες.

• Συχνά λόγω της επαφής με τους τουρίστες πολλοί ντόπιοι υποτιμούν τα έθιμά τους, τις παραδόσεις τους ακόμη και της γλώσσα τους προσπαθώντας να μιμηθούν ξένα πρότυπα και τρόπο ζωής. Κακοποιείται η παράδοση και εμπορευματοποιείται, γιατί υποβαθμίζεται στο επίπεδο της γραφικότητας και μετατρέπεται σε είδος προς κατανάλωση για τους τουρίστες.

• Το πιο αρνητικό όμως απ’ όλα είναι ότι οι κάτοικοι των τουριστικών περιοχών παρασύρονται από τα χρήματα που αφήνει ο τουρισμός και ασχολούνται αποκλειστικά με τουριστικά επαγγέλματα. Έτσι, δημιουργικά και πολύ σημαντικά επαγγέλματα που θα μπορούσαν να συντελέσουν στην πολύπλευρη ανάπτυξη της περιοχής τους παραμελούνται.

• Αναπτύσσονται αρνητικές συμπεριφορές και πρότυπα, όπως ο εύκολος πλουτισμός, η κερδοσκοπία, η δουλοπρέπεια, η εκμετάλλευση, η απληστία και ο τυχοδιωκτισμός.

3. Στην οικονομία:

• Ενισχύεται η εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από την αστάθμητη και μεταβαλλόμενη τουριστική κίνηση.

• Παραμελείται η παραγωγική βάση της οικονομίας, δηλαδή η βιομηχανία και η γεωργία, ενώ παράλληλα διογκώνεται ο τομέας των υπηρεσιών, με αποτέλεσμα η οικονομία να μη στηρίζεται σε σταθερές βάσεις ανάπτυξης

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Ανακεφαλαιώνοντας, διαπιστώνουμε ότι ο τουρισμός έχει τόσο θετικά όσο και αρνητικά αποτελέσματα. Ο τουρισμός σήμερα αποτελεί μία σημαντική πηγή εσόδων για την Ελλάδα, μια και σημαντικό ποσοστό συμπατριωτών μας ασχολείται έμμεσα ή άμεσα με τη φιλοξενία και την περιήγηση των τουριστών. Ωστόσο, το κράτος οφείλει να ελέγχει και να βοηθά στην αντιμετώπιση σημαντικών προβλημάτων της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας που εμφανίζονται, όπως η καταστροφή του περιβάλλοντος. Αξίζει να τονιστεί όμως και το γεγονός ότι δεν πρέπει ο τουρισμός να αποτελεί τη μόνη πηγή εσόδων, αλλά οφείλουν να αναπτυχθούν ομότροπα και οι άλλοι οικονομικοί τομείς.

Σύνταξη και Επιμέλεια: Θ. Λιόλιος

Βία και αθλητισμός

Είναι γνωστή η προσομοίωση της σημειολογίας του γηπέδου με την

τελετουργία του πολέμου. Οργανωμένες ομάδες‐σχηματισμοί οπαδών, τα χρώματα της κάθε ομάδας, σημαίες και άλλα σύμβολα, τύμπανα, φωνές, τραγούδια, συνθήματα, συνθέτουν την ατμόσφαιρα ενός σημαντικού αγώνα, στοχεύουν στην καταπτόηση του αντιπάλου και, τελικά, συμβάλλουν αποφασιστικά στη γοητεία και την έλξη που ασκούν τα ομαδικά αθλήματα, και ιδιαίτερα στη χώρα μας το ποδόσφαιρο.

Το πρόβλημα δημιουργείται όταν η συγκεκριμένη διάθεση εκδηλώνεται επιθετικά σε βάρος άλλων προσώπων ή κατά πραγμάτων και εγκαταστάσεων. Αυτές οι εκδηλώσεις βίας χαρακτηρίζονται από «εκφραστικότητα», καθώς απουσιάζει κάποιο εμφανές υλικό όφελος, και από ομαδική ανωνυμία λόγω της συλλογικής δράσης. Οι δυο αυτοί παράγοντες από τη μια πλευρά διευκολύνουν την αυθόρμητη και αστάθμητη συμπεριφορά και από την άλλη δυσχεραίνουν τον παραδοσιακό αποτρεπτικό ρόλο του συστήματος ποινικής καταστολής (νομοθεσία‐διωκτικές αρχές‐δικαστήρια‐σύστημα κυρώσεων). Η εικόνα περιπλέκεται καθώς η βία στα γήπεδα έχει τις ρίζες της στη γενικότερη διάχυση της συμβολικής, ψυχολογικής και φυσικής βίας στην ευρύτερη κοινωνία, αλλά και στην εμπορευματοποίηση του αθλητισμού όπως και την επένδυση ισχυρών οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων σε αυτό το χώρο.

Παρά τα διαδεδομένα στερεότυπα, η ομάδα των οπαδών που είναι δυνατόν να εμπλακούν σε επεισόδια δεν είναι καθόλου ομοιογενής. Ακόμη και τα μέλη των οργανωμένων συνδέσμων διακρίνονται σε κατηγορίες. Μόνο ένας στενός πυρήνας που δεν υπερβαίνει το 10% του συνόλου τους επιδιώκει τη βίαιη αντιπαράθεση και πρωτοστατεί στην πρόκληση επεισοδίων.

Οι σχετικές έρευνες για το προφίλ των ακραίων οπαδών καταλήγουν ότι πρόκειται για άντρες, νέους –είκοσι ετών κατά μέσο όρο– άγαμους, κατοίκους μεγάλων πόλεων. Η κοινωνική τους προέλευση είναι κυρίως μικροαστική , ενώ η οικονομική τους κατάσταση και το επίπεδο εκπαίδευσης δε διαφέρει ιδιαίτερα από το γενικό μέσο όρο. […]

Σύμφωνα με τα ερευνητικά ευρήματα, ο πιο επικίνδυνος συνδυασμός παραγόντων που πυροδοτούν επεισόδια στα γήπεδα έχει κατά σειρά σημασίας ως εξής: «φανατισμός‐αφορμή‐ανεπαρκής αστυνόμευση», ενώ την κύρια αφορμή συνιστά συνήθως η «πρόκληση των αντίπαλων οπαδών».

Ταυτόχρονα, παρατηρείται πολλαπλασιασμός των περιστατικών επεισοδίων κατά τη μεταφορά οπαδών είτε πριν είτε μετά τον αγώνα (ή και τα δύο). Από τις δέκα τέτοιες περιπτώσεις κατά αγωνιστικές περιόδους μόνο σε δύο ή περίπου τρεις υπάρχουν επεισόδια και κατά τη διάρκεια του αγώνα, προφανώς λόγω των αυξημένων μέτρων αστυνόμευσης.

Αυτό όμως σημαίνει ότι η αυξημένη αστυνόμευση δεν μπορεί να αποτρέψει τα επεισόδια εκτός του αγωνιστικού χώρου και να περιστείλει τελικά το φαινόμενο.

Βασίλης Καρύδης, εφημερίδα «Κυριακάτικη»

‐26‐

Α. Να καταγράψετε την περίληψη του κειμένου σε 90 ‐110 λέξεις.

Μονάδες 25

Β.1. «Αυτές οι εκδηλώσεις βίας χαρακτηρίζονται από ‘εκφραστικότητα’, καθώς απουσιάζει κάποιο εμφανές υλικό όφελος, και από ομαδική ανωνυμία λόγω της συλλογικής δράσης.» Να αναπτύξετε τη συγκεκριμένη άποψη του συγγραφέα σε μια παράγραφο των 70 – 90 λέξεων.

Μονάδες 10

Β.2. Να εντοπίσετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς στην τρίτη και τέταρτη παράγραφο του κειμένου.

Μονάδες 10

Β.3. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθείται από το συγγραφέα στην πρώτη παράγραφο του κειμένου;

Μονάδες 5 Β.4. α) καταπτόηση, έλξη, εκδηλώνεται, αστάθμητη, πρωτοστατεί: να καταγράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

Μονάδες 5

β) εμφανές, δυσχεραίνουν, γενικό, αυξημένων, περιστείλει: να καταγράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις που σας δίνονται.

Μονάδες 5

Γ. Ως μέλος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του σχολείου σας εκπροσωπείτε τους συμμαθητές σας σε μια εκδήλωση που διοργανώνεται από το δήμο της πόλης σας για τα εγκαίνια ενός νέου γυμναστηρίου που θα εξυπηρετεί κυρίως τους μαθητές. Στην ομιλία που θα εκφωνήσετε, καλείστε να αναφερθείτε στις κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές πλευρές του σύγχρονου αθλητισμού και να εξηγήσετε με ποιους τρόπους μπορεί να διαφυλαχθεί καλύτερα η αξία του αθλητικού ιδεώδους. (500 – 600 λέξεις)

Μονάδες 40

‐27‐

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Περίληψη Ο συγγραφέας επικεντρώνεται στην ποικιλόμορφη βία των αθλητικών χώρων. Αναλυτικότερα, αποδεικνύει την εμβέλεια του ποδοσφαίρου με τις φανέλες και τις ιαχές, χαρακτηριστικά που προσδίδουν μαγεία στο άθλημα. Ωστόσο, η βία συχνά είναι παρούσα, χωρίς να συνεπάγεται οικονομικό όφελος, ενισχύεται όμως από την ανωνυμία της μάζας και εκφράζει την ενστικτώδη βία του ανθρώπου. Η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού με τα υποβόσκοντα οικονομικοπολιτικά συμφέροντα φαίνεται να επιδεινώνει το φαινόμενο. Συνήθως, οι βίαιοι οπαδοί είναι ολιγάριθμοι, νέοι, άγαμοι και με μεσαίο επίπεδο μόρφωσης. Συμπεριφέρονται βίαια λόγω φανατισμού, λόγω αφορμής που πιθανότατα θα πυροδοτήσει αντιδράσεις αλλά και λόγω ελλιπούς αστυνόμευσης. Παραταύτα, ο γράφων συμπεραίνει ότι ακόμη και αν υπάρχει αστυνόμευση, στους εξωτερικούς χώρους των γηπέδων μπορεί να εμφανιστούν βίαια επεισόδια. Β.1. Παράγραφος Πολλές φορές, οι βίαιες εκδηλώσεις στους χώρους των γηπέδων χαρακτηρίζονται από την ανάγκη των φανατικών οπαδών να εκφραστούν και από την ανωνυμία της μάζας, χωρίς να υπάρχει υλικό κέρδος. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει πως οι οπαδοί εκδηλώνουν επιθετικότητα σε βάρος ανθρώπων ή ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας με το πρόσχημα ότι εκτονώνονται και αντιδρούν σε καταστάσεις, κρυμμένοι όμως πάντα πίσω από την ομαδική ανωνυμία που τους απαλλάσσει από την ευθύνη. Φυσικά, δεν περιμένουν να αποκομίσουν κάποιο όφελος οικονομικό παρά μόνο εξωτερικεύονται απότομα, απόλυτα και επικίνδυνα. Επομένως, προβάλλουν το φανατισμό τους ως «εκφραστικότητα», δίχως να κερδίζουν άμεσα κάτι, και κρύβονται πίσω από το σύνολο για λόγους αυτοπροστασίας. Β.2. Τρόποι και μέσα πειθούς 3ης και 4ης παραγράφου Τρόποι πειθούς: επίκληση στη λογική Μέσα πειθούς: επιχειρήματα («Μόνος ένας στενός πυρήνας.. επεισοδίων») και τεκμήρια (10%, αποτελέσματα έρευνας για το προφίλ των βίαιων οπαδών στην 4η παράγραφο). Β.3. Συλλογιστική πορεία 1ης παραγράφου Η συλλογιστική πορεία της παραγράφου είναι παραγωγική, καθώς ο συγγραφέας ξεκινά από τη γενική ιδέα ότι η κατάσταση στα γήπεδα προσομοιάζει με αυτήν του πολέμου και γίνεται πιο ειδικός, όταν εξηγεί ότι τα συνθήματα, οι φωνές και τα τραγούδια έχουν ως στόχο την εξόντωση του αντιπάλου και ασκούν ακαταμάχητη έλξη στο κοινό.

‐28‐

Β.4. α) Συνώνυμα καταπτόηση = εκφοβισμός έλξη = γοητεία εκδηλώνεται = εκφράζεται αστάθμητη = ανυπολόγιστη πρωτοστατεί = πρωταγωνιστεί β) Αντώνυμα εμφανές: άδηλο δυσχεραίνουν: διευκολύνουν γενικό: ειδικό αυξημένων: μειωμένων περιστείλει: εντείνει Γ. Παραγωγή λόγου Ομιλία Απαραίτητη η προσφώνηση: Αγαπητοί ακροατές

• Ζητούμενο α’: οι κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές πλευρές του σύγχρονου αθλητισμού (3 παράγραφοι)

Κοινωνικές πλευρές: προωθείται η άμιλλα, η συνεργασία, ενισχύεται η κοινωνική συνείδηση, το άτομο μαθαίνει να λειτουργεί μέσα στο σύνολο, άρα υπηρετεί την ομάδα και όχι το «εγώ», μυείται στο συναγωνισμό και τονώνει τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Πολιτιστικές πλευρές: πολιτιστική αναβάθμιση, καλλιέργεια φίλαθλου πνεύματος που καταστέλλει τη βία και το φανατισμό, άρα προάγεται η εξέλιξη μέσα από την εκλέπτυνση του πνεύματος, το άτομο γίνεται δραστήριο, βρίσκεται σε ετοιμότητα και αποφεύγει τον εφησυχασμό και την πνευματική μονομέρεια. Καταπιάνεται με την επιστήμη, τον πολιτισμό, τις καλλιτεχνικές και πνευματικού τύπου ενασχολήσεις. Οικονομικές πλευρές: τονώνεται η οικονομική δραστηριότητα μιας χώρας, κινείται το χρήμα, ενισχύονται οικονομικά οι ομάδες και μπορούν να στηρίξουν τους παίκτες τους. Μεταβατική παράγραφος (προαιρετική): δυστυχώς όμως συχνά παρατηρείται εκφυλισμός του αθλητισμού με στυγνό επαγγελματισμό, εμπορευματοποίηση (διαφημίσεις, χορηγίες, ακριβά εισιτήρια), με πρωταθλητισμό που οξύνει τον ανταγωνισμό και ωθεί τους αθλητές στη χρήση αθέμιτων τρόπων κατάκτησης

‐29‐

της νίκης και οπαδισμό, φανατισμό, μαζοποίηση και αποπροσανατολισμό των φιλάθλων.

• Ζητούμενο β’: τρόποι διαφύλαξης του αθλητικού ιδεώδους (3 παράγραφοι) Το άτομο: επανιεράρχηση των αξιών του σύγχρονου πολιτισμού, ώστε να απορρίψουμε το πνεύμα κερδοσκοπίας και να εξυγιάνουμε τον αθλητισμό από οικονομικά συμφέροντα, πολιτικές σκοπιμότητες, κερδοσκοπικές συναλλαγές. Η οικογένεια: προβολή φίλαθλου πνεύματος, διάλογος μεταξύ των μελών για τη μετάδοση της αξίας του αθλητικού ιδεώδους, αξιοποίηση αθλητικών κλίσεων των παιδιών από μικρή ηλικία. Η Παιδεία: παροχή ηθικής και ανθρωπιστικής παιδείας που μπορεί να διδάξει στους νέους να πιστεύουν σε υψηλές αξίες και ιδεώδη, να είναι δημιουργικοί, να προάγουν την αξιοπρέπεια, το σεβασμό, το ήθος. Τα ΜΜΕ: δεν πρέπει να δραματοποιούν πράξεις βίας αλλά να λειτουργούν με αντικειμενικότητα, να επιδοκιμάζουν αθλητές με ήθος και να καταδικάζουν αντιαθλητικές συμπεριφορές Οι φορείς του αθλητισμού, αθλητές και παράγοντες: να αποβάλουν το στυγνό επαγγελματισμό και να αγωνίζονται υπεύθυνα και έντιμα. Η πολιτεία: να θεσπίσει και να εφαρμόσει νόμους και αυστηρές ποινές σε όσους προκαλούν φαινόμενα βίας και χουλιγκανισμού και σε όσους κάνουν χρήση αναβολικών, η υλικοτεχνική υποδομή, τα στάδια, τα αθλητικά κέντρα θα προωθήσουν το μαζικό αθλητισμό και θα ενισχύσουν τη βίωση των αθλητικών αξιών. Απαραίτητη η αποφώνηση: Σας ευχαριστώ για την προσοχή και το αμέριστο ενδιαφέρον σας.

Σύνταξη και Επιμέλεια: Χ. Μπεκιάρη

‐30‐

Η εμπορική προπαγάνδα

Η αλλοτρίωση, δηλαδή η αποξένωση των ψυχών, είναι χαρακτηριστικό του καιρού μας από τα πιο βαρυσήμαντα. Και θα θεωρηθεί το λιγότερο παράδοξο, αν υποστη‐ρίξω ότι και η αέναη χρήση της προπαγάνδας ερημώνει τις ψυχές, γιατί, απλούστα‐τα, τυποποιεί και καταλύει την προσωπική ζωή. Η προπαγάνδα είναι πολιτική, κοι‐νωνική, εμπορική. Είναι το σκληρό σφυροκόπημα που επιδιώκει να επιβάλει ένα προϊόν, οποιασδήποτε μορφής. Αυτό το προϊόν μπορεί να είναι μια πίστη, μια κοι‐νωνική οργάνωση, ένα πολιτικό καθεστώς ή ένα είδος της καθημερινής χρήσης. Ό‐λοι οι τρόποι της επικοινωνίας έχουν επιστρατευθεί, για να υπηρετήσουν την προ‐παγάνδα. Ο άμεσος λόγος, το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, το τυ‐πωμένο χαρτί, περιοδικό, εφημερίδα, βιβλίο.

Η προπαγάνδα στηρίζεται στην επανάληψη. Πρέπει ο χώρος που απομένει από την καθημερινή έγνοια μέσα σου να γεμίσει από ένα σύνθημα, έτσι που να μην έχεις πια τη δυνατότητα να συλλογιστείς από μόνος σου, με τον εαυτό σου και για τον εαυτό σου. Αυτό μπορεί και να είναι ανακουφιστικό για όλους όσοι, από φυσική αδυναμία ή από νωθρότητα, δυσκολεύονται να κατασκευάσουν εσωτερική ζωή. Αλ‐λά οι άλλοι, οι εξίσου πολλοί; Αυτοί δολοφονούνται ή αυτοχειριάζονται, πνευματι‐κά και ψυχικά, και μεταμορφώνονται σε θλιβερά ενεργούμενα. Και η ανθρώπινη μοναξιά μεγαλώνει, γίνεται ανυπόφορος εφιάλτης.

Εμνημόνευσα και την εμπορική προπαγάνδα, δηλαδή τη διαφήμιση. Είναι δύσκολο να συλλάβει κανείς της έκτασή της και την επίδρασή της στη διαμόρφωση του σύγ‐χρονου ανθρώπου. Η εμπορική διαφήμιση, με τα μέσα που έχει τώρα στη διάθεσή της, βρίσκεται την κάθε στιγμή μπροστά στα μάτια μας, σιμά στ’ αυτιά μας, μια λέ‐ξη, μια φράση. Οι βιομηχανίες της εποχής, για να μπορέσουν να συντηρηθούν, είναι υποχρεωμένες να ανανεώνουν συνεχώς τους τύπους των προϊόντων τους, να επι‐νοούν βελτιώσεις, συχνά χωρίς ωφελιμότητα, να δημιουργούν ένα χώρο γοητείας που θα την ονόμαζε κανείς μαγγανεία καθώς εκείνη που χρησιμοποιούσε ο Μεφι‐στοφελής για να κερδίσει την ψυχή του Φάουστ. Έτσι θύμα αυτής της μηχανορρα‐φίας, ο άνθρωπος της εποχής είναι υποχρεωμένος, ακόμη και για τη διάσωση της ατομικής του αξιοπρέπειας, να ανανεώνει τα ατομικά μέσα της μεταφοράς του, τα έπιπλά του, τα σκεύη του, να αλλάζει τρόπο ζωής, να γίνεται άλλος. Αυτές οι μετα‐μορφώσεις απαιτούν π όσθετες δαπάνες. Κ ι οι δαπάνες πρόσθετο μόχθο. Και ο πρόσθετος μόχθος, ο προσανατολισμένος προς τα υλικά από κτήματα, περιορίζει ολοένα και περισσότερο τον ελάχιστο χρόνο της προσωπικής ζωής.

ρ α

Κατ’ αυτό τον τρόπο ο άνθρωπος του καιρού μας έχει αλλάξει το αυτοκίνητό του ή το ψυγείο του ή το ραδιοφωνό του, αλλά έχει συνάμα μεγαλώσει και την εσωτερική μοναξιά του. Η μέριμνα για τη συνεχή απόκτηση υλικών αγαθών, κεντριζόμενη από την εμπορική διαφήμιση, κατακαλύπτει τον χώρο του εσωτερικού βίου. Γενική δια‐πίστωση: η εξωστρέφεια. Ο σύγχρονος άνθρωπος διαθέτει ελάχιστο χρόνο για να συνομιλήσει με τον εαυτό του, δηλαδή για να φιλοσοφήσει. Στο βάθος του προβλή‐ματος υπάρχει η δεινή σύγχυση ανάμεσα στο ουσιώδες και στο επουσιώδες. Έτσι το επουσιώδες κατέχει τον χώρο του ουσιώδους. Το επουσιώδες είναι οι πολυάριθμες

-31-

άχρηστες απασχολήσεις , τα ασήμαντα ενδιαφέροντα, οι θλιβερές ματαιοδοξίες και οι ακόμη θλιβερότερες ματαιολογίες.

Αλλά ποιο είναι το ουσιώδες; Φυσικά κατά πρώτο και κύριο λόγο, η ανθρωπιά του

Διασκευή δοκιμίου του Ι. Παναγιωτόπουλου στο «Ο Σύγχρονος Άνθρωπος»,

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100‐120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. «Η προπαγάνδα στηρίζεται στην επανάληψη … και για τον εαυτό σου»

Σε μία παράγραφο 100‐120 λέξεων να αναπτύξετε το περιεχόμενο της παραπάνω

Μονάδες 10

Β2. α) Να βρείτε τη δομή της τρίτης παραγράφου.

β) Να αναφέρετε τρεις τρόπους ανάπτυξης της ίδιας παραγράφου.

Μονάδες 5

Β3. α) Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθείται στο απόσπασμα της τρίτης παρα‐

β) Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας του κειμένου με τη χρήση του ερωτήματος

Μονάδες 10

ανθρώπου, η αυτοτελείωση με την άοκνη καλλιέργεια και γύμναση, η αποκατάστα‐ση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ο αγώνας για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Αυτές είναι αξίες που δεν ξεριζώνονται. Που είναι τόσο σύμφυτες με το νόημα του ανθρώπου, ώστε δεν είναι σωστό να νοείται ο άνθρωπος έξω από την ακτινοβολία τους. Ο άνθρωπος αρχίζει από την αυτοσυνειδησία. Αναπτύσσεται με τη συναίσθη‐ση της προσωπικής του ευθύνης. Η ρίζα του είναι το δικαίωμα της εκλογής. Από τη στιγμή που εκλέγει, καθώς είπε ο Σάρτρ, υπάρχει. Ο μόνος τρόπος, παρά τις ενα‐ντιώσεις, να νικηθεί η μοναξιά είναι η θεμελίωση μιας συνεχούς αυτοσυνειδησίας και η διαμόρφωση ενός σωστού αισθήματος ευθύνης.

Οι εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα, 1983

περιόδου.

γράφου: «…Οι βιομηχανίες … προσωπικής ζωής.»;

στην πέμπτη παράγραφο: «Αλλά ποιο είναι το ουσιώδες;»;

-32-

Β4. α) Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε από ένα συνώνυμο: αέναη, επιδιώκει, μορφής, αυτοχειριάζονται, μηχανορραφίας.

β) Χρησιμοποιώντας το β΄ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να φτιάξετε από μία νέα σύνθετη λέξη, επίθετο ή ουσιαστικό: αποξένωση, βαρυσήμαντα, σφυροκόπη‐μα, καθημερινής, μεταμορφώσεις.

Μονάδες 10

Γ. Σε ομιλία σας σε πολιτιστική εκδήλωση, με θέμα «Νέοι και μαζικά πρότυπα», που διοργανώνει το σχολείο σας, όπου συμμετέχετε ως εκπρόσωπος της σχολικής σας κοινότητας, να αναλύσετε τα μέσα που χρησιμοποιεί η διαφήμιση για να παγιδέψει τη σκέψη και να χειραγωγήσει τις επιθυμίες των ανθρώπων και να επισημάνετε τις ψυχοπνευματικές και κοινωνικές της επιπτώσεις. (ως 600 λέξεις)

Μονάδες 40

-33-

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Η συνεχής επανάληψη διαφημιστικών συνθημάτων με πολιτικό, κοινωνικό ή ε‐μπορικό περιεχόμενο και με κάθε επικοινωνιακό μέσο τυποποιεί, αλλοτριώνει και ετεροκατευθύνει τη σκέψη και τη συμπεριφορά του σύγχρονου ανθρώπου, εκόντος άκοντος. ιδικότερα η εμπορική διαφήμιση, υπηρετώντας τη βιομηχανική κερδο‐φορία, πειθαναγκάζει την ανθρώπινη συνείδηση στην αποθέωση της υλικής ευμά‐ρειας, οδηγεί στην υπερεργασία για την προσαύξηση της δυνατότητας απόκτησης βελτιωμένων ή νέων υλικών αγαθών. Έτσι, όμως, το κυνήγι των υλικών αγαθών, του ασήμαντου και αταιόδοξου υποσκ λίζει την εσωτερική ηθικοπνευματική αναζήτη‐ση και καλλιέργεια. Και, δυστυχώς, μόνο αυτή μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην αυτογνωσία και τη δυνατότητα της ελεύθερης και υπεύθυνης διαμόρφωσης της ζωής του.

Ε

μ ε

Β1. Πράγματι, η προπαγάνδα με την επαναλαμβανόμενη συνθηματολογία της επι‐διώκει την άλωση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Αξιοποιεί την τεράστια πληθυ‐σμιακή απήχηση και επιρροή των έντυπων και ηλεκτρονικών ΜΜΕ, χρησιμοποιεί σύγχρονες τεχνικές πειθούς, αλλά και μία πλειάδα εξειδικευμένων γλωσσολόγων, ψυχολόγων, κοινωνιολόγων κ.α. Εκμεταλλεύονται τη σωρεία των προβλημάτων, που καλείται να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος άνθρωπος, τις πολλαπλές του υποχρε‐ώσεις, τους ταχείς ρυθμούς της ζωής και τον απειροελάχιστο ελεύθερο χρόνο του. Ο στόχος της είναι, γκρεμίζοντας τις κριτικές του άμυνες, να τον χειραγωγήσει, να τον ετεροκατευθύνει, να τον αποστερήσει από το αναφαίρετο δικαίωνα και το πρωταρ‐χικό του καθήκον να αποφασίζει ο ίδιος για τη ζωή του. Β2 α) Η δομή της τρίτης παραγράφου διαρθρώνεται ως εξής :

Θεματική περίοδος : « Εμνημόνευσα και … σύγχρονου ανθρώπου». Λεπτομέρειες : « Η εμπορική διαφήμιση … προσωπικής ζωής» Κατακλείδα : Δεν υπάρχει

β) Η τρίτη παράγραφος αναπτύσσεται με :

- αιτιολόγηση : « Η εμπορική διαφήμιση … μία φράση» - αίτιο‐αποτέλεσμα : « Οι βιομηχανίες … του Φάουστ» - αναλογία : « … καθώς εκείνη … του Φάουστ»

Β3 α) Στο απόσπασμα αυτό ακολουθείται επαγωγή συλλογιστική πορεία, γιατί από το ειδικό αίτιο : « Οι βιομηχανίες … υποχρεωμένες» ακολουθούν διαδοχικά, ολοέ‐να, ευρύτερα ως πεδία αναφοράς και επίδρασης αποτελέσματα, που καταλήγουν στο γενικό συμπέρασμα : « Και ο πρόσθετος … ζωής».

-34-

β) Με τη χρήση του ερωτήματος ο δοκιμιογράφος προσδίδει ζωντάνια, αμεσότη‐τα και παραστατικότητα στο λόγο του, διεγείρει την προσοχή και το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Επίσης τον προβληματίζει και τον κάνει να επικεντρωθεί στην απάντη‐ση στο ερώτημα, που ακολουθεί αμέσως μετά. Τέλος, διακρίνει ως ιδιαίτερα σημα‐ντικό το θέμα, που πραγματεύεται στην καταληκτική, επιλογική αυτή παράγραφο του δοκιμίου του. Β4 α) ‐αέναη = ακατάπαυστη (αδιάλειπτη) ‐επιδιώκει = επιζητά (αποσκοπεί) ‐μορφής = είδους (έκφανσης) ‐αυτοχειριάζονται = αυτοκτονούν (>αυτόχειρας) ‐μηχανορραφίας = δολοπλοκίας (σκευωρίας) β) αποξένωση – φιλόξενος βαρυσήμαντα – ασημαντότητα σφυροκόπημα – πλαγιοκόπηση καθημερινής – εφήμερος μεταμορφώσεις – παραμόρφωση Γ. Κειμενικό είδος: ομιλία ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ: Κυρίες και κύριοι, Αγαπητές συμμαθήτριες και συμμαθητές, Πρόλογος: Θα ήθελα να ευχαριστήσω τη διεύθυνση του σχολείου μας τόσο για την ενδιαφέρουσα αυτή πολιτιστική εκδήλωση με θέμα τη σχέση των σύγχρονων νέων με τα μαζικά πρότυπα, που διοργάνωσε, όσο και για την ευκαιρία, που μου παρέχει, εκπροσωπώντας τη μαθητική μας κοινότητα να αναφερθεί στους τρόπους, με τους οποίους η σύγχρονη διαφήμιση εγκλωβίζει τον εσωτερικό κόσμο του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά και στις επιπτώσεις της στην ευρύτερη κοινωνική λειτουργία. Κύριο μέρος: 1ο ζητούμενο: ‐Η διαφήμιση έχει εμφιλοχωρήσει εμφανώς και αφανώς σχεδόν σε κάθε πτυχή του ιδιωτικού και κοινωνικού βίου. α) δανειζόμενη το αδιαμφισβήτητο κύρος, τον κεντημένο χώρο στην καθημερινότητα κάθε σύγχρονου ανθρώπου, την τεράστια πληθυσμιακή εμβέλεια των ΜΜΕ (τύπος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαδίκτυο), β) έχοντας στην υπηρεσία της εξειδικευμένους επιστήμονες στο χώρο της αγο‐ράς, στο χώρο της Γλωσσολογίας και της Ψυχολογίας, αλλά και πλειάδα φαντασμα‐γορικών, εκθαμβωτικών σύγχρονων οπτικοακουστικών τεχνολογικών μέσων και διαφημιστικών τεχνικών, με στόχο την καταλυτική και καταιγιστική άσκηση πει‐θούς.

-35-

Κατακλείδα: Έτσι επιδιώκει να επιβάλει οποιοδήποτε προϊόν, ‘’ερήμην’’ των πραγματικών αναγκών, ερεθίζοντας, την απληστία και κεντρίζοντας τη ματαιοδοξία του σύγχρονου ανθρώπου. 2ο ζητούμενο: α) Η συνεχής προβολή έντεχνων, ευμνημόνευτων συνθημάτων εκμηδενίζει τις ηθικοπνευματικές αναστολές ασκώντας μία αδιάκοπη ‘’πλύση εγκεφάλου’’, αποδυναμώνοντας την κριτική και ηθική αντίσταση του ανθρώπου. β) Καθώς όλοι δέχονται καθημερινά τα ίδια μηνύματα‐συνθήματα, δημιουργείται μία ομοιόμορφη πλειοψηφία, μιμητική άκριτη, παθητική, αφήνοντας μόνο ένα α‐πειροελάχιστο ποσοστό του κοινωνικού σώματος με ψυχοπνευματική αυτοβουλία και πρωτοβουλία. Κατακλείδα: Έτσι διαμορφώνεται μία ‘’κοινή γνώμη’’ εύπιστη στη διαφημι‐στική προπαγάνδα, δεκτική στα μαζικά πρότυπα, που αυτή προωθεί, καταναλωτικά και πολιτικά, πρόθυμη με τη σειρά της να ασκήσει την κομφορμιστική της πίεση και πειθώ στα νεώτερα μέλη της.

ισ υχ

τ ε ιμ

3ο ζητούμενο: α) Η διαφημιστική προπαγάνδα αποθεώνει το πνεύμα του υλικού ευδαιμονισμού, αξιοποιώντας τη σύγχρονη υπερ‐παραγωγή επιστημονικών και τεχνολογικών εφευρημάτων και προϊόντων, των βελτιώσεων και τροποποιήσεων όσων ήδη υπάρχουν. Στο κυνήγι του υλιστικού αυτού ‘’παραδείσου’’, ο σύγχρονος άνθρωπος είτε υπερ‐εργάζεται για να υπερ‐καταναλώνει είτε, αποποιούμενος τις υποβαθμισμένες πλέον ηθικές του αξίες, ανταγωνίζεται χωρίς όρια κάθε συνάνθρωπο ή στρέφεται, αχαλίνωτος πια, στην παρανομία ή και το έγκλημα. Κατακλείδα: Αν κατορθώσει να συσσωρεύσει πολλά υλικά αγαθά‐ μέσα κοι‐νωνικής προβολής και ‘’πειστήρια’’ κοινωνικής καταξίωσης, αν προσομοιάσει επαρ‐κώς στα προβαλλόμενα κοινωνικοα θητικά πρότυπα αισθάνεται επιτ ημένος και ευτυχής. Στην αντίθετη περίπτωση αισθάνεται ανεπαρκής, αποτυχημένος, δυστυ‐χής. 4ο ζητούμενο: α) Ατομιστής αν αγωνιστικός και υδα ονιστής, σύγχρονος άνθρωπος ενδιαφέ‐ρεται μόνο για την πάση θυσία ικανοποίηση των ατομικών του συμφερόντων. Α‐διαφορεί, λοιπόν, για τα μεγάλα κοινωνικά θέματα ή τον πάσχοντα συνάνθρωπο, αδιαφορεί για την καταστροφή του περιβάλλοντος, την υπονόμευση της ευνομίας και της αξιοκρατίας για την ανεργία, τις κοινωνικές ανισότητες, τον υπερπληθυσμό ή την πείνα, για παράδειγμα, στις υποανάπτυκτες χώρες κ.α β) Ο εθισμός, όμως, στην αποδοχή και υιοθέτηση των διαφημιστικών μηνυμά‐των χωρίς λογική και κριτική επεξεργασία, αφήνει απροστάτευτο τον σύγχρονο άν‐θρωπο ενώπιον και της πολιτικής προπαγάνδας. Εφόσον ως πολίτης αφήνεται να ‘’ψηφίζει όπως ψωνίζει’’, ανοίγεται ο δρόμος για την πολιτική ιδιοτέλεια, τον φανα‐τισμό, τον αποπροσανατολισμό και τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης από λαϊκι‐στές πολιτικούς, μεσσιανικούς ‘’ήρωες’’ ή υπερπροστατευτικούς πολιτικούς ‘’πατέ‐ρες’’.

-36-

Επίλογος: Η διαφημιστική προπαγάνδα εγκλωβίζει τον σύγχρονο άνθρωπο στο κυνήγι της μεγιστοποίησης των καταναλωτικών του δυνατοτήτων, σε έναν βίο χωρίς ηθικοπνευματικές αξίες, ανταγωνιστικό, ιδιοτελή, ατομιστικό. Αμβλύνοντας την κριτική του σκέψη, τον απογυμνώνει έντεχνα από την τιμή και το χρέος της αυτεξούσιας ύπαρξης, υπονομεύει τη δημοκρατική του αυτονομία και την κοινωνική του υπευθυνότητα. Μόνη λύση η ανθρωπιστική και ολόπλευρη καλλιέργεια των νέων ανθρώπων, προκειμένου η νέα γενιά να αποκτήσει ‘’αντισώματα’’ έναντι της διαφημιστικής πειθούς. ΑΠΟΦΩΝΗΣΗ: Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο και την προσοχή σας.

Σύνταξη και Επιμέλεια: Ρ. Παπαχατζή

-37-

«Εμείς», οι άλλοι και ο «πολιτισμός»

Σήμερα όλοι μιλούν για τον πολιτισμό. Μια θαυματουργή λέξη, μια

πανάκεια* που θα μεταμορφώσει, ως δια μαγείας, την καθημερινότητά μας. Ίσως

γιατί η έννοια του πολιτισμού σχετίζεται περίπου με τα πάντα, με τεχνικά

επιτεύγματα, με ήθη, με έθιμα, με θρησκευτικές δοξασίες, με επιστημονική γνώση,

με μορφές κατοίκησης, με συνήθειες στη διατροφή. Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα που

να μην μπορεί να γίνει κατά έναν «πολιτισμένο» ή «απολίτιστο» τρόπο.

Κι όμως πίσω από «τα πάντα» ελλοχεύει, όπως πολύ εύστοχα έχει

επισημάνει ο Norbert Elias, κάτι πολύ απλό. Η αυτοσυνειδησία της Δύσης. Μια

ηγεμονική εθνική συνείδηση. Συνοψίζει «τα στοιχεία ως προς τα οποία η δυτική

κοινωνία των τελευταίων δύο τριών αιώνων πιστεύει πως υπερέχει σε σύγκριση με

προγενέστερες ή πιο “πρωτόγονες” σύγχρονές της κοινωνίες. Μέσω αυτής της

έννοιας η δυτική κοινωνία ζητάει να επισημάνει την ιδιοτυπία της και αυτό που την

κάνει υπερήφανη, το επίπεδο της δικής της τεχνικής, τον τύπο των δικών της

τρόπων συμπεριφοράς, την εξέλιξη της δικής της επιστημονικής γνώσης, της δικής

της κοσμοθεωρίας και άλλα πολλά».

Στην καταγωγή της έννοιας «πολιτισμένος» βλέπουμε να υπάρχει μια

εκλεκτική «αστική» αντίληψη που δημιουργεί διαχωριστικά σύνορα. Μια έννοια

που δεν έχει περιγραφική ή αναλυτική αξία αλλά αξιολογική. Επιτρέπει

διαχωρισμούς, κατηγοριοποιήσεις, υποδηλώνοντας όχι μόνο το «τι» αλλά και το

«πως» θα «έπρεπε να είναι ο άλλος». Εκείνος που δεν μετέχει στον ίδιο με μένα

πολιτισμό. «Εμείς και οι άλλοι». Κι ανάμεσά τους η άβυσσος του διαχωριστικού

τείχους. Οι πολιτισμένοι και οι βάρβαροι. Ο κάτοικος της πόλης και ο αγροίκος της

περιφέρειας.

Πόσο πολιτισμένη είναι μια τέτοια αντίληψη;

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι υπάρχει κάτι βάρβαρο στην ανακήρυξη του

άλλου σε βάρβαρο, όπως υπάρχει κάτι το μη πολιτισμένο, στην αναγόρευση του

εαυτού σε «πολιτισμένο». Αν αποκλείσεις το στοιχείο του «άλλου» στον πολιτισμό,

‐38‐

έχασες τον πολιτισμό. Η κουλτούρα του διαφορετικού είναι αναγκαία για να

μπορέσει να υπάρξει η κουλτούρα του ομοίου. Η κουλτούρα, όπως και το «εγώ»,

δεν συγκροτείται μέσα από τον καθρέφτη αλλά μέσα στο βλέμμα του άλλου. Η

ετερότητα συγκροτεί την ταυτότητα.

Σήμερα που η πολιτιστική έκφραση απειλείται από τον εγκλωβισμό της είτε

σε εθνικιστικά στερεότυπα, είτε σε εισαγόμενους κανόνες, δεν μπορεί να υπάρξει

πολιτισμός χωρίς να αφουγκράζομαι αυτό το «άλλο», χωρίς να επιτρέπω στο

«άλλο» να ακουστεί, να ομιλεί και να δημιουργεί δίχως να νιώθω ότι απειλούμαι

από αυτό.

Είτε αυτός ο άλλος είναι Τσιγγάνος, είτε φυλακισμένος, είτε ψυχασθενής,

είτε μετανάστης, έχει δικαίωμα να προτάξει το δικό του βλέμμα στην τέχνη, στην

κουλτούρα. Η ενθάρρυνση ενός τέτοιου βλέμματος δεν είναι μόνο ανθρωπιστικής

πρακτικής, είναι προάσπιση και ανάπτυξη της ίδιας της έννοιας της κουλτούρας.

Φωτεινή Τσαλίκογλου. Τα Νέα, 09‐5‐2000

*πανάκεια: φάρμακο που θεραπεύει κάθε αρρώστια (εδώ με μεταφορική σημασία

και ειρωνικό χρωματισμό)

‐39‐

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Ας υποθέσουμε ότι διαβάζετε το προηγούμενο κείμενο και αποφασίζετε να

παρουσιάσετε το περιεχόμενο του στους συμμαθητές σας με τους οποίους έχετε

αναλάβει την εκπόνηση μιας εργασίας με θέμα τον πολιτισμό. Να γράψετε μια

περίληψη 80‐100 λέξεων για τους σκοπούς αυτής της παρουσίασης.

Μονάδες 25

Β.1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο (80‐100 λέξεις) το περιεχόμενο του

παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου: «Θα μπορούσε κανείς να πει ότι υπάρχει

κάτι το βάρβαρο στην ανακήρυξη του άλλου σε βάρβαρο, όπως υπάρχει κάτι το μη

πολιτισμένο στην αναγόρευση του εαυτού σε πολιτισμένο».

Μονάδες 10

Β.2. Σε ποιο κειμενικό είδος πιστεύετε ότι ανήκει το προηγούμενο κείμενο; Να

δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

Μονάδες 5

Β.3. Αφού προσδιορίσετε με ακρίβεια το θέμα του κειμένου και την κατευθυντήρια

ιδέα της πραγμάτευσής του, να αναγνωρίσετε τη συλλογιστική πορεία με την οποία

η συγγραφέας αναπτύσσει τις απόψεις της.

Μονάδες 5

Β.4. Να εντοπίσετε τρεις τρόπους με τους οποίους εξασφαλίζεται η συνοχή στην 3η

παράγραφο του κειμένου («Στην καταγωγή …της περιφέρειας»).

Μονάδες 5

Β.5. Με ποιον τρόπο και με ποια μέσα ασκείται η πειθώ στην 4η παράγραφο του

κειμένου («Θα μπορούσε…ταυτότητα»);

Μονάδες 5

‐40‐

Β.6. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ελλοχεύει, υπερέχει, ιδιοτυπία, διαχωρισμός, προάσπιση.

Μονάδες 5

Γ. Σε εισήγηση 500‐600 λέξεων που θα εκφωνήσετε σε ημερίδα που διοργανώνει ο

δήμος σας σχετικά με τον πολιτισμό, να αναφερθείτε στα προβλήματα της

σύγχρονης πολιτισμικής ανάπτυξης και στα αναγκαία βήματα που πρέπει να

ακολουθηθούν προκειμένου αυτή να γίνει κτήμα όλης της ανθρωπότητας.

Μονάδες 40

‐41‐

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Σε ένα άρθρο που διάβασα γινόταν λόγος για την τάση της Δύσης να υποτιμά τους υπόλοιπους πολιτισμούς. Αρχικά διαπιστώνεται η συχνότητα χρήσης του όρου πολιτισμός και επισημαίνεται από τον Elias το αίσθημα πολιτισμικής υπεροχής που χαρακτηρίζει τις δυτικές χώρες. Η συγγραφέας ισχυρίζεται ότι η χρήση του όρου γίνεται με τέτοιο «ηγεμονικό» τρόπο, ώστε να εγείρει ταξινομικές διακρίσεις σε βάρος της ετερότητας, όσο απαραίτητη και αν είναι η ύπαρξή της στη συγκρότηση συλλογικής ταυτότητας και στον αυτοπροσδιορισμό μιας ομάδας. Ανάγκη λοιπόν είναι, σύμφωνα με τη συντάκτρια, να προστατεύεται και να ενθαρρύνεται ο πολιτισμός του «διαφορετικού». Β1. Είναι γεγονός πως πάντα ο άνθρωπος προσπαθούσε να αποκτήσει συνείδηση του εαυτού του αντιπαραβαλλόμενος με τον «άλλο», τον «ξένο» στον οποίο συχνά δεν αναγνώριζε ούτε καν τις βασικές ανθρώπινες ιδιότητες. Έρευνες στο χώρο της Κοινωνιολογίας και της Ψυχολογίας δείχνουν ότι η συγκεκριμένη τάση αποτελούσε κοινό τόπο για όλες τις κοινωνίες και για όλες τις εποχές. Από την εποχή του Πύργου της Βαβέλ η διασπορά του ανθρώπινου είδους σε όλες τις ηπείρους λειτούργησε διασπαστικά για την ανθρωπότητα και σήκωσε τείχη ανάμεσα σε όντα που πιο πολύ μοιάζουν παρά διαφέρουν. Έτσι συχνό ήταν το φαινόμενο της υποτίμησης του διαφορετικού και η υπαγωγή του σε μια υποδεέστερη αξιακή κλίμακα, καθώς με τον τρόπο αυτό οι ανθρώπινες κοινωνίες πίστευαν πως καταξιώνονται. Ο «ξένος» λοιπόν ήταν πάντα ο απολίτιστος, ο κακός, ο δαίμονας. Κάτι τέτοιο όμως μοιάζει σήμερα εντελώς παράλογο, μια και δείχνει να αγνοεί ένα βασικό αξίωμα της ανθρώπινης συμβίωσης: «ο άλλος είσαι εσύ». Β.2. ΑΡΘΡΟ: Κείμενο α)δημοσιευμένο (εφημερίδα Τα Νέα στις 9/3/2000) β) επίκαιρο (θέμα του ο πολιτισμός) γ)εκφράζονται σε αυτό προσωπικές θέσεις και απόψεις της συγγραφέως δ) έχει τίτλο ε) ύφος προσωπικό, οικείο, άμεσο, ζωντανό Β.3. ΘΕΜΑ: Πολιτισμός ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΑ ΙΔΕΑ: Ανάγκη προστασίας της «ξένης» κουλτούρας ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ: Από το ειδικό στο γενικό (Η θέση της αρθρογράφου είναι στο τέλος του κειμένου). Άρα επαγωγική συλλογιστική πορεία. Β.4. Μεταξύ 1ης και 2ης περιόδου η συνοχή εξασφαλίζεται με την επανάληψη της λέξης «έννοια». Μεταξύ 2ης και 3ης με παράλειψη της λέξης «έννοια» που απλά εννοείται. Μεταξύ 3ης και 4ης με την αντωνυμία «εκείνος» η οποία αναφέρεται στη

‐42‐

λέξη της προηγούμενης περιόδου «άλλος». Μεταξύ της 4ης και 5ης με τη χρήση της αντωνυμίας «άλλοι» (λέξης με σχετικό εννοιολογικό περιεχόμενο της προηγούμενης περιόδου). Μεταξύ 5ης και 6ης με τη χρήση της αντωνυμίας «τους» που αναφέρεται στην προηγούμενη περίοδο. Μεταξύ 6ης και 7ης με χρήση λέξεων με σχετικό εννοιολογικό περιεχόμενο «πολιτισμένοι», «βάρβαροι» που αναφέρονται στο «τους» της προηγούμενης περιόδου. Μεταξύ 7ης και 8ης με χρήση φράσεων με σχετικό εννοιολογικό περιεχόμενο «ο κάτοικος της πόλης» αναφέρεται στο «πολιτισμένοι» της προηγούμενης περιόδου και «ο αγροίκος της περιφέρειας» στο «βάρβαροι». Β.5 Επίκληση στη λογική με χρήση επιχειρήματος Β.6. ελλοχεύει: παραμονεύει, υπερέχει: υπερτερεί, ιδιοτυπία: ιδιαιτερότητα, διαχωρισμούς: διακρίσεις, προάσπιση: προστασία. Γ.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αγαπητοί συμπολίτες ΘΕΜΑ: Πολιτισμός/ ΘΕΣΗ: Πολιτισμική κρίση

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ 1ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:

• Φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας: (βία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, τρομοκρατία)

• Κοινωνικές ανισότητες (φτώχεια, ανεργία κ.τ.λ.)

• Αύξηση ανταγωνισμού, έλλειψη συλλογικότητας

• Υποβάθμιση ποιότητας ζωής, εντατικοποίηση

• Χειραγώγηση πολιτών, αποπροσωποποίηση, μαζοποίηση, αλλοτρίωση

• Έλλειψη αξιών, ιδανικών

• Εντατικοποίηση εξοπλισμών, διενέξεις, πόλεμοι

• Καταστροφή φύσης

• Ομογενοποίηση, αλλοίωση της παράδοσης, μιμητισμός

• Υπονόμευση δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων

‐43‐

• Έλλειψη κριτικής σκέψης, αυτοβουλίας

2ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

• Ισόρροπη ανάπτυξη υλικού και πνευματικού πολιτισμού

• Αναβάθμιση της παιδείας, καλλιέργεια κριτικής σκέψης

• Δραστηριοποίηση της πολιτείας μέσω συγκεκριμένων ενεργειών: τέχνες, επιστήμες, παιδεία

• Ανάπτυξη κοινωνικών κινημάτων, συμμετοχή του πολίτη

• Συντονισμός από τους Διεθνείς Οργανισμούς

• Ανάληψη πρωτοβουλιών από τους διανοούμενους

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Διαπίστωση της ανάγκης συλλογικής δράσης γιατί μόνο έτσι θα γίνει εφικτή η αντιμετώπιση του φαινομένου

Ευχαριστώ για την προσοχή σας

Σύνταξη και Επιμέλεια: Δ. Σακκάς

‐44‐

Μαζοποίηση και διαφορετικότητα

Στην εποχή μας είναι τρομακτικά δύσκολο να είναι κανείς διαφορετικός. Ζούμε σε μια ιστορική στιγμή κατά την οποία η παγκοσμιοποίηση είναι πλέον γεγο‐νός, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτισμικό επίπεδο. Όλο και περισσότεροι άν‐θρωποι από διαφορετικά σημεία του πλανήτη μοιάζουν όλο και περισσότερο. Μι‐λούν διαφορετικές γλώσσες αλλά φορούν τα ίδια ρούχα, μοιράζονται τις ίδιες αξίες, βλέπουν τις ίδιες ταινίες στον κινηματογράφο, ακούν την ίδια μουσική, καταναλώ‐νουν τα ίδια αγαθά, οδηγούν τα ίδια αυτοκίνητα, ανησυχούν για τα ίδια πράγματα, πίνουν τα ίδια αναψυκτικά και προσπαθούν με την ίδια ένταση να εκφράσουν τη……μοναδικότητά τους. […]

Οι διαφορετικές κουλτούρες έχουν πλέον εξαφανιστεί και έχουν δώσει τη θέση τους σε μια παγκόσμια υποκουλτούρα, η οποία επιβάλλει τα μοντέλα της με τη βοήθεια της τηλεόρασης, της διαφήμισης και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Τα μοντέλα αυτά είναι τα μοντέλα της μεταβιομηχανικής εποχής, η οποία δεν αρ‐κείται πλέον σε έναν άνθρωπο που καταναλώνει, αλλά απαιτεί να μην υπάρχουν άλλες δικαιολογίες εκτός από αυτή του καταναλωτισμού.

Μέσα σε αυτό το γκρίζο τοπίο της εξομοίωσης οι πολίτες του παγκόσμιου χωριού επικοινωνούν μεταξύ τους μεταχειριζόμενοι τα κατατεθέντα σήματα των προϊόντων που καταναλώνουν. Κόκα‐Κόλα, σκισμένα τζιν, MTV, CNN, φαστ φουντ είναι μερικά μόνο από αυτά. Ακόμη και το «περιθώριο» επικοινωνεί πλέον με τα ίδια σύμβολα.

Η κοινωνία της κατανάλωσης έχει θέση για τα πάντα, ακόμη και για εκείνα που την απορρίπτουν. Τα νεανικά στυλ απορροφώνται τόσο απόλυτα από το σύ‐στημα, ώστε να μην μεσολαβεί παρά ελάχιστο χρονικό διάστημα από τη στιγμή που θα εμφανιστούν στο δρόμο ως τη στιγμή που θα εμφανιστούν στη βιτρίνα μιας α‐κριβής μπουτίκ. Η αμφισβήτηση γίνεται σύντομα μόδα και η μόδα αποδοχή. Τα μπλουζάκια με τη φωτογραφία του Τσε Γκεβάρα ξαναγίνονται συρμός, χωρίς αυτό να σημαίνει τίποτε για τις κοινωνικές συνθήκες όπως διαμορφώνονται. Απεναντίας, όσο πιο ολοκληρωτικές γίνονται οι συνθήκες αυτές, τόσο πιο επαναστατικά σύμβο‐λα γίνονται μόδα.

Στην εποχή μας οι προσπάθειες διαφοροποίησης καταλήγουν σε αδιέξοδα. Οι έννοιες πρωτοπορία και πρωτοτυπία έχουν χάσει το νόημά τους. Τα σύμβολα της μοναδικότητάς μας έχουν χάσει τη βαρύτητά τους. Όσο πιο διαφορετικοί προσπα‐θούμε να γίνουμε, τόσο περισσότερο μοιάζουμε με τους άλλους. Προσπαθώντας να ξεχωρίσουμε, χάνουμε την ατομική ταυτότητά μας. Η πραγματικότητα μοιάζει όλο

‐45‐

και περισσότερο με πίνακα του Άντι Γουόρχολ: σύμβολα που επαναλαμβάνονται στο διηνεκές.

Από τον τύπο.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100 ‐ 120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. « Η αμφισβήτηση γίνεται σύντομα μόδα και η μόδα αποδοχή. » Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της περιόδου του κειμένου σε μία παράγραφο (80 ‐ 100 λέξεις).

Μονάδες 10

Β2.α) Ποιοι είναι οι τρόποι/ ποιες οι μέθοδοι ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένες αναφορές στο κείμενο.

Μονάδες 6

β) Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο λέξεις / φράσεις όπου η γλώσσα χρησιμο‐ποιείται συνυποδηλωτικά.

Μονάδες 4

Β3.α) παγκοσμιοποίηση, εκφράσουν, διαφήμισης, προσπαθώντας, διηνεκές: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

Μονάδες 5

β) ένταση , επιβάλλει , απορρίπτουν , σύντομα , ατομική: Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

Μονάδες 5

‐46‐

Β4. « Ακόμη και το «περιθώριο» επικοινωνεί πλέον με τα ίδια σύμβολα. » Να αιτιο‐λογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στη συγκεκριμένη περίοδο.

Μονάδες 5

Γ. Αναλαμβάνετε να συντάξετε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημε‐ρίδα . Στο άρθρο αυτό θα παρουσιάσετε τις επιπτώσεις της εξομοιωτικής τάσης των ανθρώπων , της μαζοποίησής τους, και θα προτείνετε τρόπους με τους οποί‐ους νομίζετε ότι μπορούν οι νέοι να αντισταθούν στους μαζοποιητικούς μηχανι‐σμούς, διατηρώντας παράλληλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ατομικότητάς τους. (500 ‐ 600 λέξεις).

Μονάδες 40

‐47‐

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Περίληψη

Στο συγκεκριμένο δημοσίευμα ο κειμενογράφος καταγράφει τις σκέψεις του σχετικά με τις εκφάνσεις της μαζοποίησης στη σύγχρονη εποχή. Αφετηριακά, επι‐σημαίνει την ομοιότροπη συμπεριφορά των ανθρώπων παρά τη γλωσσική τους διαφοροποίηση και την επιδίωξη τους για μοναδικότητα, στην εποχή της παγκο‐σμιοποίησης. Στη συνέχεια, τονίζει τον ενισχυτικό ρόλο των ΜΜΕ και της διαφήμι‐σης στην εξάλειψη των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων και την αντικατάσταση τους από τα πρότυπα της υποκουλτούρας, και ειδικότερα του καταναλωτισμού. Παρα‐θέτει, ακολούθως, παραδείγματα καταναλωτικών αγαθών των οποίων η χρήση, κατά τη γνώμη του, αποτελεί μορφή ανθρώπινης επικοινωνίας παγκοσμίως. Υπο‐στηρίζει μάλιστα ότι η καταναλωτική κοινωνία ενσωματώνει και τους αντισυμβατι‐κούς τρόπους ζωής, καθιστώντας μόδα κάθε αμφισβητητική διάθεση. Καταληκτι‐κά, διατείνεται ότι καθώς καινοτόμες έννοιες και σύμβολα έχουν απαξιωθεί, κάθε προσπάθεια διαφοροποίησης τελματώνεται οδηγώντας, αντίθετα, στην καθολική εξομοίωση και τελικά στην αέναη επανάληψη σχημάτων.

B1. H αμφισβήτηση γίνεται σύντομα μόδα και η μόδα γίνεται αποδοχή. Συγκεκριμέ‐να, τρόποι σκέψης και συμπεριφοράς που αντιτίθενται στο κοινωνικό κατεστημένο, που αρνούνται το κύρος μιας ιδέας, μιας αρχής, ενός προτύπου, καθίστανται συρ‐μός, επικρατούσα τάση των μελών μιας κοινωνίας, ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της καταναλωτικής νοοτροπίας. Και ως μόδα υιοθετούνται ταχύτατα και ανεπίγνω‐στα , ως στοιχείο νεωτερικό, προοδευτικό, επειδή ο μιμητισμός υποβάλλει τον άκρι‐το ενστερνισμό ακόμη και αξιών, αντισυμβατικών απόψεων, επιλογών ζωής. Συνε‐πώς, με την ψευδαίσθηση της διαφοροποίησης, της ανεξάρτητης σκέψης, της κριτι‐κής στάσης, ακολουθείται το αγελαίο πνεύμα της εποχής με παρεπόμενα την αλλο‐τρίωση, την παθητικότητα, τη χειραγώγηση καθώς η μόδα επιβάλλει την ομοιομορ‐φία και τη συνακόλουθη συμμόρφωση στο κοινώς αποδεκτό∙ έννοιες που αντίκει‐νται, τελικά ταυτίζονται.

Β2.α) Η πρώτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Ειδικότερα, αξιοποιείται η αιτιολόγηση, ως τρόπος ανάπτυξης στο χωρίο «Ζούμε σε μια ιστορική στιγμή … περισσότερο.» καθώς επεξηγείται και υποστηρίζεται η θεμα‐τική περίοδος της ίδιας παραγράφου «Στην εποχή μας … διαφορετικός.». Στη συνέ‐χεια , χρησιμοποιείται η μέθοδος των παραδειγμάτων στην περίοδο «Μιλούν δια‐

‐48‐

φορετικές γλώσσες … να εκφράσουν τη … μοναδικότητα τους» με την παράθεση, βέβαια, παραδειγμάτων από την καθημερινή συμπεριφορά των ανθρώπων.

β) Δύο λέξεις / φράσεις όπου η γλώσσα χρησιμοποιείται συνυποδηλωτικά είναι :

« Μέσα σε αυτό το γκρίζο τοπίο της εξομοίωσης οι πολίτες του παγκόσμιου χωριού επικοινωνούν μεταξύ τους …»

«…το “περιθώριο” επικοινωνεί πλέον με τα ίδια σύμβολα.»

Β3.α) Συνώνυμα

παγκοσμιοποίηση : διεθνοποίηση (διεθνισμός)

εκφράσουν : διατυπώσουν (εκδηλώσουν)

διαφήμισης : γνωστοποίησης

προσπαθώντας : επιδιώκοντας (δοκιμάζοντας)

διηνεκές : συνεχές (ακατάπαυστο)

β) Αντώνυμα

ένταση : ηρεμία (ύφεση)

επιβάλλει : επιτρέπει

απορρίπτουν : αποδέχονται

σύντομα : αργά (εκτενώς, διεξοδικά)

ατομική : συλλογική (ομαδική)

Β4. Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται στη συγκεκριμένη περίοδο για να δηλώσουν πρώτιστα την πρόθεση του συντάκτη να προσδώσει υπαινικτική χροιά, ειρωνικό τόνο και αμφισβητητικό χαρακτήρα στο λόγο του. Άλλωστε, η μεταφορική απόδοση του όρου « περιθώριο» επιβάλλει τη χρήση εισαγωγικών που λειτουργούν εμφα‐ντικά με σκοπό, αρχικά, την προσέλκυση του ενδιαφέροντος και στη συνέχεια, την πρόκληση προβληματισμού του αναγνώστη.

‐49‐

Γ. Κειμενικό είδος : Άρθρο → Τίτλος:

Μαζοποιητική επιδρομή και νεανική αντίσταση

Προλογικά: Σύντομη αναφορά σε φαινόμενα της μαζοποίησης (εκδηλώσεις ομοιό‐μορφου τρόπου ζωής), ή χαρακτηριστικά της μαζοποιημένης κοινωνίας (αστικοποί‐ηση, μεγάλος πληθυσμός, εξομοίωση τρόπου ζωής, επικράτηση ενός προτύπου διαβίωσης ως κυρίαρχου…) ή σε αίτια/παράγοντες που οδηγούν στη μαζοποίηση (έλλειψη παιδείας και κριτικής ικανότητας, κοινωνικά στερεότυπα και προκαταλή‐ψεις, συνθήκες ζωής στις μεγαλουπόλεις……). Διευκρίνιση της έννοιας μαζοποίηση ( η αφομοίωση από το άτομο τρόπων σκέψης και συμπεριφοράς, που δεν είναι α‐ποτέλεσμα κριτικής επεξεργασίας, και ταυτόχρονη απώλεια των ιδιαίτερων γνωρι‐σμάτων του). Δήλωση ζητουμένων του θέματος.

Κυρίως θέμα:

Α΄ Ζητούμενο : επιπτώσεις της μαζοποίησης

α. επιπτώσεις στο άτομο

• Οδηγεί σε πνευματική υποδούλωση, αδρανοποιεί την κριτική σκέψη και την ελεύθερη βούληση, καταστέλλει τη δημιουργική φαντασία του ατόμου και αλλοτριώνει την προσωπικότητά του, βάλλοντας την αυτοκυριαρχία του και κατευθύνοντάς το στη χειραγώγηση.

• Τυποποιεί τη ζωή, τη σκέψη και τη συμπεριφορά, χαλιναγωγεί την αυθόρμη‐τη δράση, καταργεί την πρωτοτυπία, εξαιτίας της απώλειας της ατομικότη‐τας και της παρεπόμενης αδυναμίας διαμόρφωσης προσωπικού αισθητικού κριτηρίου.

• Αμβλύνει τις ιδιαιτερότητες και περιορίζει την αυτόβουλη ενέργεια, μετα‐τρέποντας το άτομο σε ευάλωτο, άβουλο και ετερόφωτο ον, άθυρμα στα χέρια των ισχυρών, έρμαιο της εκάστοτε κυρίαρχης βούλησης. Καθιστά τον πολίτη φερέφωνο καθώς εκείνος ενστερνίζεται άκριτα κανόνες και συμπε‐ριφορές και γίνεται ευκολότερα θύμα στην παγίδα της μισαλλοδοξίας, του δογματισμού και του φανατισμού.

• Δημιουργεί την ψυχολογία του όχλου, την ψυχολογία της μάζας, της απρό‐σωπης μάζας, υποδαυλίζοντας κατώτερα πάθη και ένστικτα, καταλύοντας τις λογικές και ηθικές αντιστάσεις του ατόμου και ωθώντας το στην υιο‐θέτηση ακραίων αντιλήψεων και βίαιων αντικοινωνικών συμπεριφορών. Εξαιτίας μάλιστα της ανώνυμης δράσης, το άτομο αποποιείται την προσω‐πική ευθύνη.

‐50‐

• Περιθωριοποιεί το άτομο που διαφοροποιείται, το εκθέτει σε επικρίσεις, τε‐λικά το απομονώνει. Έτσι, ο φόβος της περιθωριοποίησης, μετά από ενδε‐χόμενη απόρριψη των κοινώς αποδεκτών, καταδυναστεύει την ελεύθερη έκφραση και την ιδιόβουλη δράση.

• Αποδυναμώνει τον πλουραλισμό, καταλύει την πολυφωνία, εξασθενίζο‐ντας τη νοητική ισχύ της ιδιοπροσωπίας του κάθε ατόμου και υποκινώντας την απόρριψη της ανθρώπινης αυταξίας και αξιοπρέπειας.

β. επιπτώσεις στην κοινωνία

• Ενθαρρύνει την κατευθυνόμενη πληροφόρηση, τον έλεγχο των ΜΜΕ από τα κέντρα εξουσίας.

• Υπονομεύει το κύρος της δημοκρατίας, καθώς αυτή προϋποθέτει κριτικά σκεπτόμενους, αυτοτελείς, υπεύθυνους και πολιτικά συνειδητοποιημένους ανθρώπους, φαλκιδεύοντας μάλιστα τα δικαιώματά τους. Ως απόρροια, ευνοεί την ποδηγέτηση της μάζας από επίδοξους ηγέτες, δημαγωγούς (προπαγανδιστές, μεσσιανιστές, λαϊκιστές, σφετεριστές), κλονίζει και εκφυ‐λίζει τους κοινωνικούς θεσμούς ανεξαιρέτως.

• Παρακωλύει την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων, υποσκάπτει τη δύνα‐μη των συναισθηματικών δεσμών, καθώς οι άνθρωποι καθίστανται άτεγκτοι και ανάλγητοι. Χάνουν τα ουσιαστικά ενδιαφέροντά τους, δεν αναζητούν εναλλακτικές εφικτές λύσεις, τόσο για τη βελτίωση της λειτουργίας της κοι‐νωνίας όσο και της προσωπικής τους ζωής.

• Επιβάλλει την ομοιομορφία και την τυποποίηση στην πολιτιστική ζωή, στην τέχνη, στον τρόπο ζωής, στην ψυχαγωγία, με την κατανάλωση υποπροϊόντων εγχώριας ή ξενικής προέλευσης, και καπηλεύεται τις αξίες που πρεσβεύουν.

• Αλλοιώνει την πολιτιστική ιδιαιτερότητα των λαών και τους απομακρύνει από τις παραδοσιακές αξίες και την πολιτιστική τους κληρονομιά. Ελλοχεύει λοιπόν ο κίνδυνος άμβλυνσης της εθνικής συνείδησης, απώλειας της εθνι‐κής ταυτότητας και τελικά κυριαρχίας της πολιτιστικής ομοιομορφίας εξαι‐τίας της φθίσης των επιμέρους εθνικών πολιτισμών.

• Τροχοπεδεί την εξέλιξη του πολιτισμού, καταδικάζοντάς τον σε στασιμότη‐τα και υποθάλποντας τον εξανδραποδισμό του.

‐51‐

Ως αντικομφορμιστές οι νέοι:

• χαρακτηρίζονται από αυθορμητισμό, ενθουσιασμό, φαντασία, πρωτοτυπία, παρορμητισμό

• καινοτομούν, είναι δεκτικοί σε νέες ιδέες, γνώσεις και εμπειρίες

• αμφισβητούν και συχνά έρχονται σε ρήξη με τις συντηρητικές στάσεις και το κατεστημένο

Β΄ Ζητούμενο : τρόποι αντίστασης των νέων στους μηχανισμούς της μαζοποίησης

Επιβάλλεται:

• Επαναπροσδιορισμός στόχων, επανιεράρχηση αξιών, προτεραιοτήτων του σύγχρονου ανθρώπου, με την καλλιέργεια ουσιαστικής και ευρείας παι‐δείας. Αυτή με την παροχή γνώσης θα οδηγήσει στη συνειδητοποίηση των κινδύνων που τον απειλούν και με την ανάπτυξη εγκράτειας και ψυχικού σθένους, θα αποφέρει την απόρριψη του ισοπεδωτικού καταναλωτικού προτύπου ‐ πρωτεύον γνώρισμα του υλικού ευδαιμονισμού ‐ και την υιοθέ‐τηση των ανθρωπιστικών αξιών και αρχών στη ζωή του.

• Ενδοσκόπηση, άσκηση αυτοκριτικής, αυτοελέγχου. Αγώνας του ατόμου για την κατάκτηση της εσωτερικής ελευθερίας, της αδέσμευτης σκέψης, της α‐νεξάρτητης βούλησης και τελικά, της αυτογνωσίας που συνεπάγεται την εμπιστοσύνη στον εαυτό του, προκειμένου να απαλλαχθεί από την ακρισία, το δογματισμό και τη δουλαγώγηση. Αντίσταση ενάντια σε κάθε μορφή ε‐ξανδραποδισμού, συνεισφέροντας συγχρόνως, κατ’ αυτόν τρόπο, και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ίδιου του ατόμου και της κοινωνίας. Η α‐παγκίστρωση από την υλοκρατία, το υλιστικό πνεύμα της σύγχρονης εποχής θα συνέβαλλαν καθοριστικά προς αυτήν την κατεύθυνση.

• Συμβολή της ανθρωπιστικής παιδείας∙ παιδεία με ανθρωποκεντρικό προσα‐νατολισμό, που θα συντελέσει στη διάπλαση ολόπλευρα πεπαιδευμένων ανθρώπων, ελεύθερων και αυτόνομων, ολοκληρωμένων και ισχυρών προ‐σωπικοτήτων, με έμφαση στην πνευματική καλλιέργεια, την όξυνση της κρι‐τικής ικανότητας και του αυτοσεβασμού. Η ανάπτυξη των πνευματικών τους δυνάμεων θα αποτελέσει βασικό εφόδιο, ώστε να αμυνθούν για τη διατή‐ρηση της αυθεντικότητάς τους.

• Αισθητική καλλιέργεια, για να απεγκλωβιστούν από τη μονοκρατορία του συρμού, να αντισταθούν στη μαζοποιητική επίδραση των καλλιτεχνικών προτύπων, όπως στα κελεύσματα της μόδας, η οποία με τα πρότυπά της, τις

‐52‐

εικονικές ανάγκες που προβάλλει, επιβάλλει την ομοιομορφία στην εμφάνι‐ση, στην ψυχαγωγία καθώς επίσης και στη γενικότερη συμπεριφορά, εξο‐μοιώνοντας τις προτιμήσεις των ατόμων.

• Εμφύσηση ζωογόνων παραδοσιακών αξιών, προβολή θετικών προτύπων από την οικογένεια, ανάπτυξη πρωτοβουλίας, κριτικής και αυτόνομης στά‐σης, αυτοπεποίθησης, ενδιαφερόντων του ίδιου, του νεαρού ατόμου, με βάση τις προσωπικές επιθυμίες και επιλογές. Διαμόρφωση πνεύματος εποι‐κοδομητικής αμφισβήτησης απέναντι στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, ώστε να αντισταθεί σε κάθε μορφή αλλοτρίωσης και ευτελιστικού συμβιβα‐σμού.

• Απαλλαγή της σύγχρονης εκπαίδευσης από το στενά εξειδικευτικό και τε‐χνοκρατικό της χαρακτήρα καθώς και ταυτόχρονη ενίσχυση του ανθρωπι‐στικού της περιεχομένου, με σκοπό τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων ηθι‐κοπνευματικά προσωπικοτήτων. Θωράκιση των νέων με γνώσεις και αξίες, προετοιμασία για την ομαλή ένταξή τους στον κοινωνικό βίο, με τη σφυρη‐λάτηση ιδανικών που θα τους καθιστούν ευσυνείδητους και ενεργούς πο‐λίτες, αλλά και με παράλληλη μέριμνα για τη διατήρηση της προσωπικής τους αυτονομίας μέσα στον κοινωνικό χώρο.

• Ορθή, απρόσκοπτη λειτουργία των μέσων ενημέρωσης. Πολυφωνική πλη‐ροφόρηση, σφαιρική ενημέρωση, αμερόληπτη και αντικειμενική, σεβόμε‐νη τις αξίες του δημοκρατικού πολιτεύματος, με στόχο τη διαμόρφωση υπεύθυνης και ώριμης κοινής γνώμης που θα είναι σε θέση, με αυτοδυνα‐μία σκέψης, να αναλύει πολυπρισματικά τις καταστάσεις και να μην υιοθετεί άκριτα τις προβαλλόμενες αξίες και τα εσφαλμένα πρότυπα.

• Επίρρωση και εμβάθυνση της δημοκρατίας από πολιτικούς που διαπνέονται από υψηλά ιδανικά, ανιδιοτέλεια και αφιλοκέρδεια, που εναντιώνονται σε κάθε μορφή δημαγωγίας και λαϊκισμού, με σκοπό την προστασία των πολι‐τικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ενίσχυση των θεσμών συμμετοχής του πολίτη στα κοινά, ώστε αυτός να καθορίζει τη μοίρα του και να μη μετα‐τρέπεται σε υποχείριο, οντότητα ετεροκαθοριζόμενη, στερούμενος την αυ‐τονομία του.

• Κοινωνική παρουσία και πολιτική δράση του ατόμου. Επιδίωξη διαμόρφω‐σης και σύσφιγξης διαπροσωπικών σχέσεων, καλλιέργεια υγιών μορφών κοινωνικής συλλογικότητας. Ανάπτυξη υγιούς πολιτικής, δημοκρατικής συ‐νείδησης για να αποφευχθεί η χειραγώγηση και προπαντός η υιοθέτηση α‐ντιλήψεων ολοκληρωτικών ιδεολογιών, ειδικά σε περιόδους μη εύρυθμης λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Συμμετοχή του ατόμου στα κοινά, ώστε, καλλιεργώντας κριτική στάση απέναντι στα πολιτικά δρώμενα,

‐53‐

να καταστεί ικανό να προωθεί επιθυμητές, έλλογες αλλαγές, κοινωνικά δί‐καιες, και να αντιδρά έμπρακτα και δυναμικά σε κάθε προσπάθεια υστε‐ρόβουλης ποδηγέτησής του.

• Ευαισθητοποίηση και αφύπνιση του κοινωνικού συνόλου από τους πνευμα‐τικούς ανθρώπους, τους ταγούς της εποχής , προώθηση και προάσπιση της πολιτικής διαπαιδαγώγησης, ανάπτυξη σεβασμού στην πολιτιστική ιδιαιτε‐ρότητα κάθε λαού, τη γλώσσα και την παράδοση του. Καλλιέργεια της ανε‐κτικότητας στο διαφορετικό και της αποδοχής της ετερότητας, ώστε οι αυ‐ριανές κοινωνίες να είναι ειρηνικά και δημιουργικά πολυπολιτισμικές. Ευλά‐βεια, γνώση, κριτική προσέγγιση και προστασία της πολιτιστικής κληρονο‐μιάς, η οποία μπορεί να αντιπαλαίσει την ισοπεδωτική επίδραση των μαζο‐ποιητικών μηχανισμών του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου πολιτισμού.

Επιλογικά : Συμπερασματική τοποθέτηση

Καταληκτικά, απαραίτητη προϋπόθεση για την προστασία της ατομικής ελευθερί‐ας και του πολιτισμικού πλούτου της ανθρωπότητας αναδεικνύεται η διασφάλιση της ιδιαιτερότητας των ατόμων και των λαών. Για την επίτευξη αυτού, αδήριτη ανά‐γκη αποτελεί για τον καθένα η επίγνωση της μοναδικότητας της ψυχοσύνθεσής του, η ορθολογική κριτική του σκέψη, η αντιληπτική ικανότητα και οξυδέρκεια∙ έτσι, εμφορούμενος από αρχές και ηθικές αξίες που θα αποτελούν έρεισμα των επιλογών, αποφάσεων και ενεργειών του, θα μάχεται για την ελευθερία και τα δικαιώματά του, θα ορίζει o ίδιος τη ζωή του, σύμφωνα με τα δικά του κριτήρια, διατηρώντας αλώβητη την προσωπικότητά του και συντελώντας καίρια τόσο στην προσωπική ευδοκίμηση όσο και στην προαγωγή του κοινωνικού συνόλου.

Σύνταξη και Επιμέλεια: Φ. Σαρρηγιάννη

‐54‐

Φύση και κέρδος

«Όταν πέφτει ένα δένδρο, αφήνει δύο τρύπες», είχε πει ο Γάλλος Φελίξ Λεκλέρκ. «Εκείνη που αφήνει στον ουρανό είναι μεγαλύτερη». Ο τρόπος που ζούμε δεν μας βγάζει πουθενά, όχι μόνο βιολογικά, αλλά και μαθηματικά. Κάθε χρόνο που περνάει φανταζόμαστε και ελπίζουμε πως η επόμενη χρονιά θα είναι καλύτερη. Λάθος. Γιατί, αν βάλουμε κάτω τα μαθηματικά και υπολογίσουμε τη ρύπανση και την εξάντληση των φυσικών πόρων, θα διαπιστώσουμε πως η καλύτερη χρονιά για την ποιότητα ζωής στη Βρετανία ήταν το 1974 και στις ΗΠΑ το 1968. Έκτοτε, αυτές οι δύο χώρες γυρίζουν προς τα πίσω – δεν τολμούμε ούτε καν να φανταστούμε τι γίνεται στη δική μας.

Ο κόσμος που ζούμε στηρίζεται στην αυταπάτη της ατέλειωτης ανάπτυξης, μολονότι οι φυσικοί πόροι σε αυτό τον κόσμο είναι πεπερασμένοι. Ακούμε τους πάντες να υπερασπίζονται αυτή την ανάπτυξη, αλλά δύσκολα μπορεί να υπερασπιστεί κανείς τους φυσικούς πόρους χωρίς να κινδυνεύσει να παραδοθεί στην πυρά – σαν να ζούμε σε μια μυστική αίρεση που απαγορεύεται να αποκαλύψει την αλήθεια της. Το οικονομικό μας σύστημα, επιδιώκοντας την άκρατη ανάπτυξη, θέτει ως στόχο την υπερπαραγωγή, την υπερκατανάλωση και την συρρίκνωση του κόστους παραγωγής. Όμως οι απαιτήσεις αυτές που θέτει, βρίσκονται έξω από τα όρια της φύσης.

Ένας λόγος που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε αυτά τα όρια, είναι επειδή το σύστημα μας στηρίζεται στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων άλλων ανθρώπων: του χρυσού, του χαλκού και της ξυλείας της Λατινικής Αμερικής, των καρυκευμάτων και του βαμβακιού των Ανατολικών Ινδιών, των γαιών και των εργατικών χεριών της Αφρικής. Ακόμα και όταν κάθε χρόνο πλημμυρίζει ο Δούναβης και ο Ρήνος, όταν χιονίζει στη Μεσόγειο και πιάνει καύσωνας στο Λονδίνο, όταν το χώμα ρουφάει τα σπίτια και τα δέντρα μας, εξακολουθούμε να κλείνουμε τα αυτιά μας στη φωνή των «αιρετικών».

Οι κυβερνήσεις, λέει o Βρετανός δημοσιογράφος Τζορτζ Μόνμπιοτ σε ένα άρθρο του, από το οποίο δανειστήκαμε όλα αυτά που γράφουμε τώρα, θα μπορούσαν με τη φορολόγηση να εκμηδενίσουν την υπερκατανάλωση. Μα όποιος κρατάει σήμερα στα χέρια του εξουσία, γνωρίζει πως, για να επιβιώνει πολιτικά, πρέπει να κλέβει από το μέλλον για να δίνει στο παρόν. Τα ολοένα και πλουσιότερα δώρα στα παιδιά μας, τα ολοένα και ακριβότερα αυτοκίνητα μας, οι ολοένα και πολυτελέστερες συνήθειες μας, όλα όσα νομίζαμε καλά, γυρίζουν και γίνονται κακά. Τολμούμε όμως να πούμε, σαν αιρετικοί κι εμείς πως μπορούμε να αλλάξουμε αυτή την εξίσωση – αν και ήδη νιώθουμε την πυρά να μας τσουρουφλάει τις πατούσες.

Ρ. Βρανάς, εφημ. Τα Νέα, 25/02/2003

‐55‐

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε. (90‐110 λέξεις)

Μονάδες 25 Β1. «Το οικονομικό μας σύστημα θέτει ως στόχο την υπερκατανάλωση.» Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μια παράγραφο. (70‐90 λέξεις)

Μονάδες 10 Β2.α) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η 3η παράγραφος του κειμένου;

Μονάδες 5 β) Ποια είναι η συλλογιστική πορεία της 1ης παραγράφου;

Μονάδες 5 Β3. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών από τον συντάκτη στις παρακάτω περιπτώσεις: « Όταν πέφτει ένα δέντρο, αφήνει δυο τρύπες» ( 1η §) « αιρετικών» ( 3η §)

Μονάδες 5 Β4.α) ελπίζουμε, επιδιώκοντας, αντιληφθούμε, εξακολουθούμε, εκμηδενίσουν: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για την καθεμία από τις παραπάνω λέξεις.

Μονάδες 5 β) πεπερασμένοι, υπερασπίζονται, συρρίκνωση, πλουσιότερα, μπορούμε: Να γράψετε από ένα αντώνυμο για την καθεμία από τις παραπάνω λέξεις.

Μονάδες 5 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Η ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης θεωρείται αναγκαία για τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου και την άνοδο της ποιότητας ζωής τους. Ως μέλος μιας οικολογικής οργάνωσης με τίτλο « Περιβάλλον και ποιότητα ζωής» εκφωνείτε μια ομιλία προς τα μέλη του δημοτικού συμβουλίου της περιοχής σας στην οποία επισημαίνετε την προσφορά του φυσικού περιβάλλοντος και προτείνετε τρόπους με τους οποίους η παιδεία και η πολιτεία μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης. (500‐600 λέξεις)

Μονάδες 40

‐56‐

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο συντάκτης του κειμένου, αντλώντας στοιχεία από το άρθρο ενός βρετανού δημοσιογράφου, εκφράζει τους προβληματισμούς του για τις αρνητικές συνέπειες του οικονομικού συστήματος στο φυσικό περιβάλλον. Αρχικά, ισχυρίζεται πως η ποιότητα ζωής ευτελίζεται συνεχώς από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Επιπλέον, υποστηρίζει ότι η αδιάλειπτη ανάπτυξη υπερβαίνει τις δυνατότητες της φύσης, με απόρροια την εξάντληση των φυσικών πόρων. Μάλιστα, αυτή η συμπεριφορά συνυφαίνεται με το γεγονός ότι οι αναπτυγμένες χώρες έχουν συνηθίσει να εκμεταλλεύονται ξένους πόρους και, μολονότι πλήττονται από κάθε είδους φυσικές καταστροφές, δεν ευαισθητοποιούνται. Τέλος, συμπεραίνει πως η υπερκατανάλωση μπορεί να αμβλυνθεί, μέσω της κρατικής φορολόγησης, και ότι το πρόβλημα μπορεί να θεραπευτεί, έστω και την τελευταία στιγμή.

(109 λέξεις) Β1.

Το οικονομικό μας σύστημα θέτει ως στόχο την υπερκατανάλωση, καθώς στηρίζεται στη ραγδαία και τεράστια τεχνολογική ανάπτυξη, λόγω της οποίας οδηγηθήκαμε στο οικονομικό θαύμα της μεταπολεμικής εποχής. Έτσι, διαμορφώθηκε ένα είδος νέας κοινωνίας στην οποία οι κάτοχοι των μέσων παραγωγής παράγουν προϊόντα και επιδιώκουν και απαιτούν την κατανάλωσή τους, αδιαφορώντας για τις ουσιαστικές ανάγκες των ανθρώπων. Αυτή είναι η καπιταλιστική κοινωνία της οποίας η οικονομική λειτουργία, η επιβίωση και η εξέλιξη βασίζεται στο υλικό κέρδος. Βεβαίως, η μεγιστοποίηση του κέρδους επιτυγχάνεται μόνο με την καταναλωτική συμπεριφορά.

(86 λέξεις)

Β2.α. Η τρίτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: 1.με αιτιολόγηση (« Ένας λόγος … είναι επειδή το σύστημα …φυσικών πόρων άλλων ανθρώπων» 2. με παραδείγματα από τη σύγχρονη ζωή‐ εμπειρία (« του χρυσού…στο Λονδίνο») Β2.β. Η συλλογιστική πορεία της πρώτης παραγράφου είναι η παραγωγική, καθώς ξεκινά με μια γενική άποψη (« Όταν πέφτει… μεγαλύτερη») για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και την τεκμηριώνει με συγκεκριμένα στοιχεία στη συνέχεια (« Ο τρόπος …δική μας.») Β3. « Όταν πέφτει ένα δέντρο, αφήνει δυο τρύπες» ( 1η §) Η χρήση των εισαγωγικών γίνεται για την αυτούσια παράθεση της άποψη του Γάλλου Φελίξ Λεκλέρκ.

‐57‐

« αιρετικών» ( 3η §) Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται, επειδή η λέξη έχει μεταφορική σημασία αλλά και επειδή ο συντάκτης θέλει να προσδώσει ειρωνική χροιά στο λόγο. Β4.α. ελπίζουμε: ευχόμαστε, ευελπιστούμε επιδιώκοντας: στοχεύοντας, σκοπεύοντας αντιληφθούμε: κατανοήσουμε, καταλάβουμε εξακολουθούμε: συνεχίζουμε, επιμένουμε εμμένουμε εκμηδενίσουν: εξαλείψουν, εξαφανίσουν Β4.β. πεπερασμένοι: άπειροι, αμέτρητοι υπερασπίζονται: κατηγορούν, στηλιτεύουν συρρίκνωση: αύξηση πλουσιότερα: φτωχότερα μπορούμε: αδυνατούμε Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ομιλία: Προσφώνηση («Αγαπητά μέλη του δημοτικού συμβουλίου,») Αποφώνηση («Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.») Πρόλογος: Επισημαίνετε την αναγκαιότητα του υγιούς φυσικού περιβάλλοντος για την βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου και τονίζετε πως η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Κ. ΜΕΡΟΣ Α. Ζητούμενο ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1. ΖΩΗ‐ ΕΠΙΒΙΩΣΗ α. Οξυγόνο‐ παρέχει όλες τις συνθήκες της βιόσφαιρας που καθιστούν δυνατή την επιβίωση του ανθρώπου στον πλανήτη. β. Προσφέρει τις πρώτες ύλες για τη συντήρηση του ανθρώπου και την κάλυψη των βασικών αναγκών του. Οι τροφές, η ενέργεια, οι πρώτες ύλες, οι φυσικοί πόροι διασφαλίζουν την επιβίωση του ανθρώπου στον πλανήτη. γ. Παρέχει τα αναγκαία για την καταπολέμηση των ασθενειών. Οι πρώτες ανάγκες της ιατρικής καλύφθηκαν από ουσίες που βρίσκονταν στη φύση. 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Αποτελεί τη βάση οποιαδήποτε οικονομικής δραστηριότητας του ατόμου, διαμορφώνει τη μορφή και το είδος της οικονομίας, καθορίζει άμεσα την

‐58‐

οικονομική ανάπτυξη κάθε χώρας.(π.χ. κοιτάσματα πετρελαίου ή φυσικού αερίου, πλούσιο υπέδαφος αποτελούν θεμέλια της βιομηχανίας, της βιοτεχνίας, του εμπορίου) 3. ΨΥΧΙΚΑ‐ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ‐ΗΘΙΚΑ α. Προσφέρει ηρεμία, γαλήνη, ψυχική ισορροπία, ξεκουράζει και απομακρύνει από τη μονοτονία και την πλήξη της καθημερινότητας. β. Αισθητικές απολαύσεις, πηγή έμπνευσης για πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία. γ. Εξευγενίζει τα συναισθήματα, διδάσκει μέσα από τη λειτουργία του την αρμονία, το μέτρο, την οργάνωση, την ιεραρχία. 4. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ‐ ΕΠΙΣΤΗΜΗ α. Η σκέψη, η κριτική και η αμφισβήτηση γεννήθηκαν με αφορμή τη φύση (π.χ. οι πρώτοι φιλόσοφοι ήταν φυσικοί φιλόσοφοι). Β. κεντρίζει την φιλοπεριέργεια του ανθρώπου και την τάση του για έρευνα και ερμηνεία της νομοτέλειας που επικρατεί. Β. Ζητούμενο ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ 1. Πρέπει να ενισχύσει ( με τα μαθήματα της Φυσικής, της Γεωγραφίας, της Αγωγής του Πολίτη) την περιβαλλοντική συνείδηση των μαθητών για να κατανοήσουν την αλληλεξάρτηση φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπου. 2. Τα σχολεία θα πρέπει να φιλοξενούν οικολόγους επιστήμονες και περιβαλλοντιστές οι οποίοι θα μιλούν στους μαθητές για τα προβλήματα που δημιουργεί η καταστροφή του περιβάλλοντος και θα τονίζουν την αξία του, αφού είναι προϋπόθεση της ανθρώπινης ζωής. 3. Το σχολείο χρειάζεται να παροτρύνει τον μαθητή να συμμετέχει σε εκστρατείες καθαριότητας, σε συζητήσεις και συνέδρια που έχουν στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Οι ίδιοι οι μαθητές είναι θεμιτό να δημιουργούν περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες θα κινητοποιούν μεγάλο μέρος της νεολαίας για δεντροφύτευση, αναδάσωση και καθαριότητα. ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1. Θέσπιση αυστηρού νομοθετικού πλαισίου και επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε άτομα που ρυπαίνουν το φυσικό περιβάλλον. 2. Δημιουργία περιβαλλοντικών οργανισμών, οι οποίοι θα προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον σε συνεργασία με διεθνείς οικολογικές οργανώσεις.(ανακύκλωση, δενδροφύτευση κτλ) 3. Θέσπιση νομοθεσίας για τη μείωση του ρυθμού ανάπτυξης των τσιμεντουπόλεων. 4. Χορήγηση ειδικών κονδυλίων για διεξαγωγή ερευνών από επιστήμονες, οι οποίοι προσπαθούν να ανακαλύψουν περισσότερους τρόπους προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.

‐59‐

5. Διευκόλυνση οικονομική και νομοθετική για όσους επιλέγουν τις πηγές ανανεώσιμης ενέργειας (π.χ α) χαμηλή ή και καθόλου φορολόγηση β) μείωση του χρόνου αναμονής αδειών για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τονίζετε ότι, αν όλοι οι άνθρωποι και οι φορείς παιδεία και πολιτεία ενδιαφερθούν για το πρόβλημα αυτό και το αντιμετωπίσουμε συλλογικά, τότε όχι μόνο θα προστατεύσουμε το φυσικό μας περιβάλλον αλλά θα προστατεύσουμε και τα θεμέλια της ύπαρξής μας.

Σύνταξη και Επιμέλεια: Α. Τσόγγα

‐60‐

Τάξη και Αταξία στο Σχολείο

Ένας στους πέντε μαθητές, αποκαλύπτει έρευνα, συμμετείχαν σε βίαιες συμπλοκές μέσα στο χώρο του σχολείου, ενώ ένας στους τρεις έπεσε θύμα επίθεσης από έναν ή περισσότερους συμμαθητές του. Η έρευνα αποκαλύπτει επίσης ότι ένα μικρό, ευτυχώς, ποσοστό μαθητών (2,5%) έχουν χειροδικήσει εις βάρος εκπαιδευτικών, ενώ το 74% δηλώνουν ότι έχουν προξενήσει φθορές κάποιες φορές στο σχολείο τους ( π.χ. γράψιμο στα θρανία ή στους τοίχους, σπάσιμο καρεκλών, πινάκων ή τζαμιών). Τα κρούσματα βανδαλισμού σε δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια της χώρας, επισημαίνει η έρευνα, έχουν αυξηθεί ανησυχητικά τα τελευταία χρόνια. Το 1993 καταγράφηκαν περισσότερες από 75 σοβαρές περιπτώσεις καταστροφών σε σχολεία της Αθήνας, το 1994 καταγράφηκαν 98 και το 1995 φτάσαμε τις 112.

Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν, τη συμπεριφορά των μαθητών στο σχολείο; Η κυρίαρχη αντιπαραβατική ιδεολογία εντοπίζει τις αιτίες της αποκλίνουσας συμπεριφοράς των μαθητών στην ίδια την προσωπικότητά τους ή σε οικογενειακές ανεπάρκειες και ελλείψεις. Στο πλαίσιο αυτό οι λύσεις που προτείνονται (αστυνόμευση, ποινές κ.λ.π.) αγνοούν συστηματικά τη συμμετοχή στην ύπαρξη του φαινομένου των ίδιων των σχολικών συνθηκών και κανόνων.

Έχει παρατηρηθεί, όμως, ότι όσο πιο αρνητικές και δυσάρεστες είναι οι σχολικές συνθήκες τόσο μεγαλύτερη είναι η ένταση της παραβατικής συμπεριφοράς. Στα ελληνικά διδακτήρια, που στην πλειοψηφία τους έχουν κατασκευαστεί με βάση τα κτιριακά πρότυπα της δεκαετίας του ΄30 δεν υπάρχει χώρος, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα αίσθημα ασφυξίας και εχθρότητας. Ταυτόχρονα, η εντατική χρησιμοποίησή τους με διπλές ή ακόμα και τριπλές βάρδιες προκαλεί από τη μια πλευρά εκτεταμένες φυσιολογικές φθορές και από την άλλη, ένα γενικευμένο αίσθημα ανευθυνότητας και αδιαφορίας για το χώρο. Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες δεν μπορεί να υπάρχει πια η ατμόσφαιρα οικειότητας. Οι μαθητές δέχονται άμεσα και έντονα τις επιδράσεις του σχηματισμένου αυστηρού ιδρυματικού χώρου, που, όχι μόνο δεν σέβονται αλλά ορισμένοι απ' αυτούς με τη συνδρομή και άλλων σχολικών και εξωσχολικών παραγόντων, καταστρέφουν.

Φυσικά, η παραβατική συμπεριφορά δεν αρχίζει και δεν τελειώνει αποκλειστικά στα άψυχα αντικείμενα . Ο κλονισμός των σχέσεων εκδηλώνεται συχνά, όχι μόνο με βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα σε μαθητές αλλά και προστριβές, εντάσεις και συγκρούσεις ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους.

Η σχολική αποτυχία, είναι σύμφωνα με πολλούς ερευνητές μια από τις βάσεις πάνω στην οποία αναπτύσσεται η εγκληματογόνος επίδραση του σχολείου. Πολλές φορές ο εκπαιδευτικός γίνεται ο αποδιοπομπαίος τράγος της μαθητικής αμφισβήτησης, στο βαθμό που ενσαρκώνει για ένα μέρος του μαθητικού πληθυσμού ό,τι χειρότερο υπάρχει: τις εξετάσεις, τη βαθμολογία, τις ποινές. Μιλάμε για τους μαθητές εκείνους που δεν παίρνουν απ' όλα τα χρόνια της σχολικής τους ζωής τίποτα άλλο εκτός από την πεποίθηση της ακαταλληλότητας και αναξιότητάς τους, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που το σχολείο μεταμορφώνει τις μη ευνοημένες καταστάσεις (μαθητές από λαϊκά στρώματα) σε ανεπιτηδειότητα, ασχετοσύνη, κατωτερότητα φυσική. Ένας ''κακός'' μαθητής φαίνεται στα μάτια

‐61‐

ορισμένων εκπαιδευτικών ως ''τεμπέλης'', ''βλάκας'', ''αφηρημένος'' και ''κακός''. Με τη διαδικασία του στιγματισμού, ο μαθητής οδηγείται συχνά στην αποδοχή και άσκηση ενός αρνητικού ρόλου από τον οποίο δύσκολα μπορεί να απεγκλωβιστεί.

Σχολική αποτυχία‐δυσμενής αυτοεικόνα και παραβατικότητα ενώνονται με ένα νήμα. Η υποτίμηση, η περιφρόνηση και η απόρριψη‐ σε ένα σχολείο που αντιπαραθέτει μια καταπιεστική ομοιογένεια απέναντι στην ετερογένεια της προπαρασκευής, των ενδιαφερόντων και των αναγκών του πληθυσμού του ‐ γίνεται η πηγή μιας συσσωρευμένης μνησικακίας από τη μεριά των παιδιών, που συσσωρεύουν αποτυχίες, ματαιώσεις, αποκλεισμούς. Δεν θα αργήσει να ξεσπάσει η οργή και το μίσος στην αρχή στα θρανία και στις καρέκλες, αργότερα σ' αυτά που ενσαρκώνουν ό,τι χειρότερο υπάρχει γι' αυτούς, το γραφείο των καθηγητών, τα απουσιολόγια, τα βιβλία, το σχολείο ολόκληρο. Η εκδίκηση μπορεί να ολοκληρωθεί με καταστροφές περιουσιακών στοιχείων των καθηγητών ή ακόμη και με επιθέσεις στους ίδιους τους καθηγητές.

Οι πράξεις βανδαλισμού, λοιπόν, μπορεί να αποτελούν μια ενστικτώδη αντίδραση και άρνηση στο σχολείο που τους υποτιμά, τους περιφρονεί και τους απορρίπτει. Μια αντίδραση, όμως, αδιέξοδη.

Από τον ημερήσιο τύπο 7/4/1996

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε τη περίληψη του κειμένου σε 100 λέξεις περίπου.

Μονάδες 25

Β.1) Σε ποιο είδος λόγου ανήκει το κείμενο; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

Μονάδες 10

Β.2) ''Σχολική αποτυχία... αδιέξοδη''. Ποιους τρόπους επίκλησης της πειθούς εντοπίζετε;

Μονάδες 10

Β.3) ''Η σχολική αποτυχία είναι, σύμφωνα... εγκληματογόνος επίδραση του σχολείου''. Να σχολιάσετε τη φράση σε 100 λέξεις.

Μονάδες 10

Β.4) ποινές, συνδρομή, προστριβές, απεγκλωβιστεί, βανδαλισμού. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη.

Μονάδες 5

‐62‐

Γ. ''Οι πράξεις βανδαλισμού, λοιπόν, μπορεί να αποτελούν μια ενστικτώδη αντίδραση και άρνηση στο σχολείο, είναι όμως μια αντίδραση αδιέξοδη''. Με αφορμή την παραπάνω θέση να γράψετε το δικό σας άρθρο για τη βία των νέων μέσα κι έξω από το σχολείο. Ποιες αιτίες γεννούν και συντηρούν το πρόβλημα και τί θα προτείνατε για την επίλυσή του; Το κέιμενό σας προορίζεται για δημοσίευση σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας. (500 – 600 λέξεις)

Μονάδες 40

‐63‐

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Περίληψη κειμένου

Το αρθρογραφικό αυτό κείμενο επικεντρώνεται στο ζήτημα της

ενδοσχολικής βίας. Αρχικά κατατίθενται τα αποτελέσματα έρευνας σχετικής με το

θέμα και στη συνέχεια καταγράφονται οι αιτίες και οι συνέπειες του φαινομένου.

Εκτός από τα προβλήματα της προσωπικότητας και της οικογένειας η ενδοσχολική

βία εντείνεται ως επακόλουθο των δυσμενών σχολικών όρων. Το ελληνικό σχολείο

αντιμετωπίζει προβλήματα υλικοτεχνικής υποδομής, έχει αξιολογικό και ιδρυματικό

χαρακτήρα ενώ αναπαράγει την ανισοτιμία μέσα από τη σχολική απαξίωση

ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Οι μαθητές αντιδρούν, καταστρέφοντας τη σχολική

περιουσία ή συγκρουόμενοι με τους εκπαιδευτικούς αλλά και μεταξύ τους. Τα

συναισθήματα μίσους και οργής εκφράζονται και εκδικούνται με βιαιοπραγίες. Η

συμπεριφορά αυτή αποτελεί φαύλο κύκλο.

B1.

Το κείμενο είναι άρθρο αφού πραγματεύεται ένα ειδικό, επίκαιρο θέμα

γενικού ενδιαφέροντος, το θέμα της ενδοσχολικής βίας. Το κείμενο διαθέτει τίτλο.

Είδηση του άρθρου αποτελεί η στατιστική έρευνα – μελέτη όπως καταγράφεται

ερμηνευτικά στο απόσπασμα «Ένας στους πέντε…φτάσαμε τις 112». Ο

αρθρογράφος σχολιάζει και ερμηνεύει το θέμα εκφράζοντας τη γνώμη του.

Χρησιμοποιεί τη γλώσσα με την αναφορική λειτουργία της αλλά δεν απουσιάζει και

η συναισθηματική φόρτιση σε ορισμένα σημεία.

Β2.

Οι τρόποι επίκλησης της πειθούς που εντοπίζονται στο συγκεκριμένο

απόσπασμα είναι η επίκληση στη λογική και το συναίσθημα που διαπλέκονται

αριστοτεχνικά. Επίκληση στη λογική χρησιμοποιείται στη φράση «‐ σ’ ένα

σχολείο…πληθυσμού του –», που αποτελεί επιχείρημα λογικό. Επίσης επίκληση στη

λογική είναι η σχέση αιτίου – αποτελέσματος που διαπερνά την προτελευταία

παράγραφο δηλώνοντας, ότι η σχολική αποτυχία οδηγεί στη βία. Τέλος η επίκληση

στη λογική εμφανίζεται με τη χρήση παραδειγμάτων από τη συλλογική εμπειρία

(θρανία, καρέκλες, γραφείο, απουσιολόγια, βιβλία, σχολείο, περιουσιακά στοιχεία

καθηγητών, καθηγητές).

Η σχέση αιτίου – αποτελέσματος και ο θεωρητικός συλλογισμός της

τελευταίας παραγράφου «Οι πράξεις βανδαλισμού…στο σχολείο [...] και τους

απορρίπτει…αδιέξοδη» καταδεικνύουν τη χρήση επίκλησης στη λογική.

‐64‐

Η επίκληση στο συναίσθημα διαφαίνεται στη μεταφορική και αιχμηρή

γλώσσα στην περιγραφή, όπως και στη χρήση συναισθηματικά φορτισμένων

λέξεων: «Σχολική αποτυχία…η απόρριψη…[…] γίνεται η πηγή…καθηγητές». Στην

τελευταία παράγραφο: «που τους υποτιμά, τους περιφρονεί».

Β3.

Η σχολική αποτυχία, αποτελεί μια βάση για την ανάπτυξη της

εγκληματογόνου επίδρασης του σχολείου. Αυτό συμβαίνει γιατί η σχολική αποτυχία

επιφέρει αισθήματα ματαίωσης και απογοήτευσης στο μαθητή καθώς και μια

ευρύτερη αίσθηση απαξίωσης. Τα χαρακτηριστικά αυτά αποτελούν πολλές φορές,

αφετηρία για την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς. Ο «αποτυχημένος» και

απαξιωμένος μαθητής αποζητά τρόπους απόδειξης της αξίας του και με σύμβουλο

το θυμό και τη νεανική του αμφισβήτηση, χωρίς ηθικές αντιστάσεις, μπορεί να

οδηγηθεί σε μορφές εκφοβισμού και βίας. Η σχολική αποτυχία από μόνη της δε

φωτίζει τις άνισες ευκαιρίες σπουδών, αυξάνει το άγχος και παραγνωρίζει τη

συνολική προσωπικότητα του μαθητή. Οι αιτίες που δε φωτίζονται, εφορμούν και

εκδηλώνονται βίαια και εγκληματικά.

Β4.

Συνώνυμα

ποινές τιμωρίες

συνδρομή βοήθεια, αρωγή, επικουρία

προστριβές αντιπαραθέσεις, συγκρούσεις

απεγκλωβιστεί απελευθερωθεί

βανδαλισμού φθοράς, καταστροφής

Γ΄ Παραγωγή λόγου

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

Προτεινόμενοι τίτλοι άρθρου:

Η κρίση «τρέφει» την εφη – βία

Τα θρανία της οργής

Να δώσουμε «τρόπο» στην οργή

Αναγνωρίζω, αρνούμαι, αντιδρώ στη βία

Ενδεικτική εισαγωγή:

Οι σύγχρονές κοινωνίες της γενικευμένης οικονομικής και ηθικής κρίσης

μαστίζονται από φαινόμενα βίας. Η έκρηξη των ποικιλόμορφων περιστατικών βίας

‐65‐

προκαλεί σκεπτικισμό και ανησυχία, καθώς η επιθετικότητα και η βία, αποτελούν

ενστικτώδικες ανθρώπινες παρορμήσεις, όχι όμως αληθινά ένστικτα ζωής, όπως

αυτά της αναπαραγωγής και της αναζήτησης τροφής. Αν είμαστε αιχμάλωτοι μιας

εποχής που αναπαράγει βίαια πρότυπα, αυτό δε σημαίνει πως δεν μπορούμε να

απελευθερωθούμε. Η διαδικασία όμως απελευθέρωσης του σημερινού

«αιχμαλώτου» θα αρχίσει από τη στιγμή που θα μπορέσει να συνειδητοποιήσει τις

αιτίες που γεννούν το πρόβλημα, από τη στιγμή που θα αντιληφθεί, πως οι

«διαφορετικοί» δεν είναι εχθροί και πως ο ίδιος είναι «διαφορετικός» για κάποιους

άλλους.

Αιτίες της βίας

α. στο σχολείο

Η έλλειψη διαπαιδαγώγησης των νέων για την ανεκτικότητα στο

«διαφορετικό» και τη διαφορετικότητα οδηγεί σε θεωρίες απαξίωσης του άλλου,

που μπορούν να επιφέρουν άσκηση λεκτικής και σωματικής ενδοσχολικής βίας.

Αξίζει να αναφερθεί ότι πληθαίνουν τα κρούσματα ηλεκτρονικής βίας καθώς οι νέοι

είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με την τεχνολογία (πχ. αποστολή απειλητικού ή

υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών MMS και

SMS, χρήση ή παραποίηση προσωπικών δεδομένων κ.λ.π.).

Η έλλειψη υλικοτεχνικών υποδομών στην εκπαίδευση σε συνδυασμό με τον

εξεταστικοκεντρικό της χαρακτήρα και την επακόλουθη σχολική αποτυχία

υποθάλπουν τη ματαίωση, που οδηγεί στην παραβατικότητα. Τα παιδιά που

εκφοβίζουν, είναι συνήθως δυστυχισμένα παιδιά, που προβάλλουν τα ελλείμματα

ζωής στην καταστροφή της σχολικής περιουσίας ή ακόμα χειρότερα στους άλλους.

β. στην ευρύτερη κοινωνία

Οι νέοι βιώνουν τις δυσκολίες της οικονομικής κρίσης, ως μία απώλεια, όχι

μόνο οικονομική αλλά και ως προς την παραμέληση που αρκετές φορές υφίστανται

από τους γονείς τους. Τα παιδιά βιώνουν καταστάσεις βίας και κακοποίησης μέσα

στο σπίτι ενώ πολλές φορές αναλαμβάνουν ρόλους, που δεν αντιστοιχούν στην

ηλικία τους. Η ενίσχυση της κρίσης του θεσμού της οικογένειας, καταστρέφει την

έννοια της συλλογικότητας και οδηγεί στην αδικοπραγία της υπεροχής και του

ατομικισμού.

Η όξυνση των κοινωνικών προβλημάτων (πχ. ανεργία, χαμηλό βιοτικό

επίπεδο) μπορεί να οδηγήσει παιδιά και νέους σε αντιδιαλεκτικές συμπεριφορές

και ακραίες επιλογές τόσο απέναντι στους άλλους, όσο και απέναντι στον ίδιο τον

εαυτό τους. Ο ανταγωνισμός που έπεται της ανασφάλειας για το μέλλον,

διοχετεύεται σε μια αμείλικτη μάχη για την επικράτηση. Θήραμα ο νέος μιας

κατάστασης, στην οποία κρίνεται με βάση αυτά «που έχει» και όχι μ’ αυτό που

‐66‐

«είναι», θηρεύει ο ίδιος με τη σειρά του αυτές τις αρχές. Την ίδια ώρα, τα ΜΜΕ

διαδίδουν τις ειδήσεις για βίαια γεγονότα αλλά και μερικές φορές τα αναπαράγουν

εθίζοντας τον αποδέκτη να τα εκλαμβάνει ως συνήθη και φυσιολογικά.

Προτάσεις επίλυσης του προβλήματος

Για να πάψει να υπάρχει βία χρειάζεται η κατάλληλη παιδεία και αγωγή. Η

παιδεία που διδάσκει το σεβασμό της προσωπικότητας αλλά και της ιδιαιτερότητας

των άλλων. Η παιδεία, που θα αναγορεύει τον άνθρωπο και την αξιοπρέπεια σε

ύψιστες ηθικές αξίες. Σχολείο και οικογένεια μπορούν να συνδράμουν στη

διαμόρφωση ενός αξιακού κώδικα που θα θέτει στο κέντρο του «το φίλο» και όχι

τον «αντίπαλο».

Αποτελεί αδήριτη ανάγκη, η μέριμνα πολιτείας και κοινωνικών φορέων για

την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων μέσα και έξω από το σχολείο καθώς και τη

βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Εκπηγάζει ως αναγκαιότητα από τις συνθήκες να

διαμορφωθούν δημιουργικές διέξοδοι για τους νέους (ψυχαγωγία, αθλητισμός

κ.λ.π.). Τα ΜΜΕ μπορούν ενδεχομένως να ενισχύσουν τέτοιες πρωτοβουλίες

ενημερώνοντας τον πολίτη αλλά και καταγγέλλοντας τη βία σε όλες τις εκφάνσεις

της ζωής.

Ενδεικτικό «κλείσιμο»

Από τα παραπάνω γίνεται προφανές ότι η βία μέσα και έξω από το σχολείο

αποτελεί μείζον κοινωνικό πρόβλημα για πολλές χώρες. Η βία που ασκείται

απέναντι στην αξία της ανθρώπινης ζωής, αναπαράγει το φαινόμενο και το

συντηρεί. Για να αντισταθούν οι νέοι στον εκφοβισμό τη βία και την κακοποίηση

χρειάζονται στόχους και οράματα, που θα αποτελέσουν επιθυμία ζωής. Μια

επιθυμία ζωής που θα γαλουχείται μέσα στο σχολείο αλλά θα ερείδεται και θα

σημασιοδοτείται και έξω απ’ αυτό. Έτσι οι νέοι θα δίνουν «τρόπο» στην οργή τους.

Σύνταξη και Επιμέλεια: Μ. Χαντζή

‐67‐