Ο ΚΡΙΜΑΪΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΟΙ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ Η ΑΓΓΛΟΓΑΛΛΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ (1853 - 1857)

Ο Κριmicroαϊκός πόλεmicroος (1853ndash1856) εντάσσεται στη microακρά σειρά των ρωσοτουρκικών συγκρούσεων που διεξήχθησαν από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα [1676-1681 1687 1689 1695-1696 1710-1712 1735-1739 1768-1774 1787-1792 1806-1812 1828-1829] Σχεδόν σε κάθε ρωσοτουρκική σύγκρουση την κυριότερη αιτία πολέmicroου αποτέλεσε το Ανατολικό Ζήτηmicroα το οποίο ορίζεται από το σχέδιο της Ρωσίας για επέκταση των ευρωπαϊκών της συνόρων και πρόσβαση στις θερmicroές θάλασσες microε τη δηmicroιουργία ενός ρωσικού λιmicroανιού στον ελεγχόmicroενο από τους Οθωmicroανούς Εύξεινο Πόντο Στη σύγκρουση αυτή που κορυφώθηκε στη Χερσόνησο της Κριmicroαίας συmicromicroετείχαν όλες οι χώρες της ισορροπίας της Ευρωπαϊκής Συναυλίας όπως ονοmicroάστηκε το microεταναπο-λεόντειο πολιτικό τοπίο της Ευρώπης του 1815 Τον απόηχο του Κριmicroαϊκού πολέmicroου βίωσε η Ελλάδα από το 1854 έως το 1857 χρονιά που έληξε η αγγλογαλλική κατοχή που επιβλήθηκε στη χώρα microετά το τέλος του πολέmicroου (1856)Ο αντίκτυπος του πολέmicroου εκδηλώθηκε στην Ελλάδα microε εξεγέρσεις στις περιοχές της Ηπείρου της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας που καταπνίγηκαν σε σύντοmicroο χρονικό διάστηmicroα Η σκοπιmicroότητα αυτών των εξεγέρσεων εγκωmicroιάστηκε αλλά και καταδικά-στηκε Υποστηρίχθηκε πρώτον ότι έτσι διαπιστώθηκε το υψηλό εθνικό φρόνηmicroα των Ελλήνων το οποίο διατηρήθηκε ασίγαστο από την Επανάσταση του 1821 Δεύτερον ότι η Ελλάδα πρόβαλλε για άλλη microια φορά microαχητικά τις διεκδικήσεις της στη διεθνή πολιτική σκηνή microε αποτέλεσmicroα να δικαιωθεί microερικώς microόλις λίγα χρόνια αργότερα στο συνέδριο του Βερολίνου το 1881Η πιο ψύχραιmicroη άποψη που διατυπώθηκε πριν ακόmicroη ξεσπάσουν οι εξεγέρσεις του

Γελοιογραφία του 1855 που αναφέρεται στον Κριmicroαϊκό

1854 στέκεται στον αντίποδα Διαβλέποντας την αποτυχία της εξέγερσης έδινε έmicroφαση στη σχεδόν ολοκληρωτική διπλωmicroατική αποmicroόνωση της Ελλάδας ndashκαθώς microόνο η Ρωσία θα στήριζε τον ελληνικό αγώναndash καθώς και στην οικονοmicroική στρατιω-τική και πολιτική αδυναmicroία της χώρας Η Ελλάδα έχοντας κλείσει microόλις είκοσι χρόνια ελεύθερου βίου microετά τη συνθήκη του Λονδίνου (1832) ήταν αναγκασmicroένη να τηρήσει στάση ουδετερότητας Η διαπίστωση αυτή ήταν στη βάση της ρεαλιστική και διορατική Η αδιαφορία του θρόνου και της πολιτικής ηγεσίας της Ελλάδας σrsquo αυτό το κάλεσmicroα της σύνεσης οδήγησε στην τραγική επαλήθευση της ρεαλιστικής και ψύχραιmicroης γνώmicroης

Η Ευρωπαϊκή laquoαρέναraquo των εθνικισmicroών και της παρακmicroάζουσας Οθωmicroα-νικής αυτοκρατορίαςΗ ανάδυση των εθνοτήτων τον 19ο αιώναΠριν από τον 19ο αιώνα τα Βαλκάνια έδιναν την εντύπωση ενός ορθόδοξου κόσmicroου χωρίς συνειδητές εθνικές διαφοροποιήσεις και πολιτικές Το τέλος των Ναπολεό-ντειων πολέmicroων σηmicroατοδοτεί για τα Βαλκάνια όπως και για την υπόλοιπη Ευρώπη την απαρχή microιας νέας εποχής Είναι η εποχή του εθνικισmicroού του δικαιώmicroατος στην εθνότητα και της δηmicroιουργίας των εθνικών κρατών Η ιστορική έρευνα διακρίνει δύο τύπους έθνους ανάλογα microε τις διαδικασίες συγκρό-τησης του το έθνος-κράτος και το πολιτισmicroικό έθνος Στον πρώτο τύπο το κράτος δηmicroιουργήθηκε πριν από το έθνος και η εθνική ιδεολογία συνυφαίνεται microε το αίτηmicroα για πολιτικά δικαιώmicroατα και λαϊκή κυριαρχία Εδώ η περίπτωση της Γαλλικής Επανά-στασης είναι χαρακτηριστική Στον δεύτερο τύπο η δηmicroιουργία της εθνικής κοινότητας προηγείται της συγκρότησης του κράτους Η εθνική ιδεολογία τονίζει τα κοινά πολιτισmicroικά χαρακτηριστικά τη γλώσσα το κοινό ιστορικό παρελθόν τη θρησκεία και την παράδοση Εδώ περιλαmicro-βάνονται οι εθνότητες που ανήκουν κάτω από ξένη κυριαρχία laquoΌπως οι περισσότεροι σοβαροί microελετητέςraquo ndashυποστηρίζει ο Hobsbawn E Jndash laquoδεν θεωρώ το έθνος ως πρω-ταρχική ούτε ως αmicroετάβλητη κοινωνική οντότητα Ανήκει αποκλειστικά σε microιαν ιδιαίτερη και ιστορικά πρόσφατη περίοδοraquoΗ αρχή των εθνοτήτων δηλαδή του αναπαλλοτρίωτου δικαιώmicroατος κάθε εθνοτικής

Οι βαλκανικοί λαοί microεταξύ αυτών και ο ελληνικός αναmicroένοντας

κοινότητας να συγκροτεί το δικό της εθνικό κράτος εmicroφανίστηκε ως πανάκεια Προ-βλήmicroατα φτώχειας κοινωνικής αδικίας και φυλετικής καταπίεσης θα microπορούσαν να λυθούν microε τη δηmicroιουργία ενός αmicroιγούς εθνικού κράτους η οmicroοιογένεια του οποίου εξασφαλιζόταν πλέον από εθνικής εmicroβέλειας κοσmicroικούς θεσmicroούς (εκπαίδευση στρατό διοίκηση τράπεζες σιδηροδρόmicroους microουσεία) σε περιοχές όπου επικρα-τούσε η χριστιανική ορθόδοξη θρησκεία καθώς και από εκκλησιαστικούς θεσmicroούς Τα εθνικά κράτη microπορούσαν να προκύψουν είτε microέσω της ενοποίησης πολιτικά κατα-κερmicroατισmicroένων εθνών πχ της Ιταλίας και της Γερmicroανίας είτε microέσω της απόσχισής τους από ένα πολυεθνικό κράτος πχ της Ελλάδας της Σερβίας της Ρουmicroανίας και της Βουλγαρίας από την Οθωmicroανική αυτοκρατορία

Η αποσύνθεση της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίαςΟ βασικότερος ίσως παράγοντας που συνέβαλε στην ανάδειξη των εθνικισmicroών στον βαλκανικό χώρο ήταν η αποσύνθεση του οθωmicroανικού κράτους Τη συνεχιζόmicroενη παρακmicroή και εξασθένιση της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας προξενούσε η διαφθορά στον στρατό και στον κρατικό microηχανισmicroό η κακοδιοίκηση οι αποσχιστικές τάσεις των κατά τόπους πασάδων η οικονοmicroική εξάρτηση από το εξωτερικό και η εκmicroετάλλευση των αγροτών στα τσιφλίκια Η επέκταση του συστήmicroατος των τσιφλικιών το οποίο σε ορισmicroένες περιοχές δηmicroι-ούργησε στρατιές ακτηmicroόνων εξαθλιωmicroένων και άρα πρόθυmicroων για συmicromicroετοχή σε επαναστατικά κινήmicroατα χωρικών η ανάπτυξη του εmicroπορίου και η συνακόλουθη εmicroφάνιση νέων αστικών στρωmicroάτων σε συνδυασmicroό microε την αύξηση των επαφών microε την υπόλοιπη Ευρώπη και τις νέες ιδέες συνετέλεσαν στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης των βαλκανικών λαών και στην εκδήλωση των εθνικών εξεγέρσεων Ωστόσο δεν υπήρξε ένας οmicroοιογενής και συντονισmicroένος βαλκανικός εθνικισmicroός Αντίθετα αναπτύχθηκαν ξεχωριστοί εθνικισmicroοί οι οποίοι microάλιστα οδήγησαν τα έθνη των Βαλκανίων σε αντιπαλότητα ενίοτε και σε σύγκρουση Πρώτοι αφυπνίστηκαν εθνικά οι Έλληνες Οι πολύπλευρες επαφές τους microε τη Δύση και η συσχέτισή τους microε τους αρχαίους Έλληνες και τον υψηλό πολιτισmicroό των τελευταίων οδήγησαν στην Επανάσταση του 1821 (στην ίδια σχεδόν συγκυρία το 1820 ξέσπασαν οι επαναστάσεις στην Ισπανία και στη Νεάπολη) και στη δηmicroιουργία του πρώτου ανε-

Όπως ξεφλουδίζεται η αγκι-νάρα έτσι θα απογυmicroνωθεί και

ξάρτητου κράτους στη Χερσόνησο του Αίmicroου το 1830 του ελληνικούΣτον αγώνα της ανεξαρτησίας ενός εθνικού κράτους οι Μεγάλες Δυνάmicroεις κάθε άλλο παρά αmicroέτοχες παρακολουθούσαν τα τεκταινόmicroενα Στην περίπτωση της Ελλάδας λόγω της microεγάλης σηmicroασίας του γεωπολιτικού της ρόλου οι ανταγωνισmicroοί των Δυνά-microεων ήταν ιδιαίτερα οξείς διότι τα συmicroφέροντα που διακυβεύονταν είχαν microεγάλη γεωπολιτική στρατηγική οικονοmicroική και θρησκευτική σηmicroασία Για τον λόγο αυτό το ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάmicroεων διατηρήθηκε αmicroείωτο καθrsquo όλη τη διάρκεια των αλυτρωτικών αγώνων των Ελλήνων καθώς η Ελλάδα γεωγραφικώς αναπόφευκτα πρωταγωνιστεί στο microεγαλύτερο γεωπολιτικό ζήτηmicroα των Βαλκανίων το Ανατολικό Η πρώτη σηmicroαντική εκδήλωση του Ανατολικού Ζητήmicroατος κατά τον 19ο αιώνα ήταν ο Κριmicroαϊκός πόλεmicroος

Οι βλέψεις των Δυνάmicroεων και η ανάmicroιξή τους στον Κριmicroαϊκό πόλεmicroοlaquoΤο Ανατολικό ΖήτηmicroαraquoΜε τον όρο Ανατολικό Ζήτηmicroα χαρακτηρίζεται κατά παράδοση το περίπλοκο και microακρο-χρόνιο πρόβληmicroα πολιτικής κυριαρχίας στη νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο από την εποχή των πρώτων τουρκικών κατακτήσεων στη Μικρά Ασία (11ος αιώνας) έως τις αρχές της τρίτης δεκαετίας του 20ού αιώνα Το Ανατολικό Ζήτηmicroα παρά τη microεγάλη του σηmicroασία κατά τη διάρκεια της αδιαmicroφισβή-τητης κυριαρχίας του οθωmicroανικού κράτους στον χώρο αυτό δεν επιδεχόταν επαναδια-πραγmicroάτευση Το πρόβληmicroα τέθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα εξαιτίας της παρακmicroής της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας και της ριζικής αντίθεσης microεταξύ της Μεγάλης Βρετα-νίας και της Ρωσίας σχετικά microε το microέλλον των οθωmicroανικών εδαφών Έτσι το Ανατολικό Ζήτηmicroα αποτέλεσε το πιο εκρηκτικό ζήτηmicroα στις διεθνείς σχέσεις microετά τους Ναπολεόντειους πολέmicroους οδηγώντας στην κορύφωσή του στη γενικευ-microένη σύγκρουση των ετών 1854-1856 microε τη διεξαγωγή του Κριmicroαϊκού πολέmicroου Στον πόλεmicroο της Κριmicroαίας ενεπλάκησαν η Ρωσία η Οθωmicroανική αυτοκρατορία η Βρε-τανία η Γαλλία η Ελλάδα το βασίλειο του Πεδεmicroοντίου-Σαρδηνίας και η Αυστρία Κάθε κράτος ανάλογα microε το πόσο αναmicroίχθηκε στον πόλεmicroο επεδίωξε ndashσε συνάρτηση microε τη στρατιωτική και διπλωmicroατική δύναmicroη που διέθετεndash κυριαρχικούς αmicroυντικούς ή αλυτρωτικούς σκοπούς Υπήρχε βέβαια και η περίπτωση της Γαλλίας η οποία ενε-

Το laquoΑνατολικό Ζήτηmicroαraquo ετέθη στο διπλωmicroατικό τραπέζι γελοι-

Η Τουρκία ο laquomicroεγάλος ασθενήςraquo της διεθνούς πολιτικής σκηνής

πλάκη τυχαία αλλά επίσης επεδίωξε και αποκόmicroισε τα δικά της οφέλη γοήτρου από την ανάmicroιξη αυτή

Οι επιδιώξεις της ΡωσίαςΑπό την εποχή της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους ο τσάρος σκέπτεται αδιά-κοπα τη διάλυση της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας η οποία έχει πλέον καταστεί laquoο microεγάλος ασθενής της ευρύτερης περιοχήςraquo Στόχος του είναι να επιβάλλει το προτε-κτοράτο του στους Σλάβους και τους ορθόδοξους λαούς των Βαλκανίων πράγmicroα που θα του επέτρεπε να κυριαρχήσει στο microεγαλύτερο τmicroήmicroα της χερσονήσου Επιδιώκει επίσης και πάνω απrsquo όλα να καταλάβει τα Στενά για να εξασφαλίσει την έξοδο στη Μεσόγειο που οι Ρώσοι επιζητούν από την εποχή του Μεγάλου ΠέτρουΕπιπλέον η ρωσική προπαγάνδα στην Ελλάδα ήδη από τον 18ο αιώνα θώπευε την ιδέα microιας Ελληνικής Αυτοκρατορίας υπό το σκήπτρο ορθόδοξου πρίγκιπα Το Ρωσικό κόmicromicroα microε τις microυστικές εταιρείες ο Φοίνιξ και η Φιλορθόδοξος Εταιρεία κρατούσαν την κοινή γνώmicroη σε διέγερση έχοντας ως πρόγραmicromicroα την προετοιmicroασία microιας εξέγερσης των ελληνικών επαρχιών της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας της Μακεδονίας της Ηπεί-ρου και της Θεσσαλίας

Οι βλέψεις της ΒρετανίαςΗ Βρετανία η πιο εκβιοmicroηχανισmicroένη χώρα του κόσmicroου σrsquo όλη σχεδόν τη διάρκεια του 19ου αιώνα ελέγχει τη microεγαλύτερη αποικιακή αυτοκρατορία στην παγκόσmicroια ιστορία Στη Βρετανική αυτοκρατορία ο ήλιος δεν έδυε ποτέ Ο στόχος των Άγγλων ήταν απλός ο δρόmicroος των Ινδιών microέσω της Εγγύς Ανατολής να παραmicroείνει ανοιχτός Αυτό θα microπορούσε να επιτευχθεί microόνον εφόσον ο τσάρος παρέ-microενε microακριά από τα Στενά του Βοσπόρου Ο microόνος τρόπος να ανατραπεί η κάθοδος του τσάρου στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν η ενίσχυση της θέσεως της παρακmicroάζου-σας Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας microε τη διατήρηση του status quo Η Βρετανία στην προσπάθεια να συmicroβιβάσει την πολιτική για την ακεραιότητα της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας microε τις εθνικές διεκδικήσεις των Ελλήνων τους συmicroβού-λευε να περιmicroένουν την ευνοϊκή στιγmicroή κι απαιτούσε απrsquo την Ελλάδα νrsquo αποmicroακρυνθεί από το άρmicroα της Ρωσίας Ήταν microια πολιτική σύmicroφωνη microε τα συmicroφέροντα των επιχει-

ρηmicroατιών και των εmicroπόρων του Αγγλικού κόmicromicroατος που εξακολουθούσαν να έχουν σπουδαίες υποθέσεις στην Οθωmicroανική αυτοκρατορία τα Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο Έτσι το Αγγλικό κόmicromicroα κατrsquo αρχήν σύmicroφωνο microε την ιδέα της Μεγάλης Ιδέας προγραmicromicroάτιζε την αναmicroονή και πρότεινε την αναδιοργάνωση του βασιλείου και τη στρατιωτική προετοιmicroασία συνδυασmicroένη microε τη διπλωmicroατική δραστηριότητα Ωστόσο οι σκοπιmicroότητες της αγγλικής πολιτικής καθιστούσαν διαβλητές τις κινήσεις του Αγγλικού κόmicromicroατος στο πεδίο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής

Η microεταναπολεόντεια ΓαλλίαΗ Γαλλία δεν είχε κανένα άmicroεσο συmicroφέρον να εmicroπλακεί σε πόλεmicroο microε τη Ρωσία Ωστόσο ο Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης ο Γrsquo (ανιψιός του Ναπολέοντα Αrsquo) διείδε στο εγχείρηmicroα τριπλό όφελος α) microε microικρό κατά την εκτίmicroησή του τίmicroηmicroα θα αποκτούσε τη στρατιωτική δόξα που χρειαζόταν το καθεστώς για να σταθεροποιηθεί β) microε την ανάmicroιξή του θα microπορούσε να σπάσει τη διπλωmicroατική αποmicroόνωση στην οποία περιήλθε η Γαλλία microετά την ανακήρυξή της σε αυτοκρατορία καθώς θύmicroισε στους Ευρωπαίους ηγεmicroόνες την κακή ανάmicroνηση του Ναπολέοντα Αrsquo και της κατακτη-τικής του πολιτικής και γ) θα περιόριζε την επιρροή microιας από τις Μεγάλες Δυνάmicroεις (Ρωσίας) ndashεγγυήτριες της αποκατεστηmicroένης τάξης του 1815Επίσης στο πλαίσιο της παλινόρθωσης της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα Αrsquo ο ανιψιός του προκειmicroένου να ξανακερδίσει την υπεροχή της Γαλλίας στην Ανατολή ευνοούσε οποιαδήποτε αναταραχή σε βάρος της Τουρκίας και ενεθάρρυνε τους Έλλη-νες προς αυτή την κατεύθυνση Καθrsquo υπόδειξή του ήδη από τη δεκαετία του 1840 ο Κωλέττης ως αρχηγός του Γαλλικού κόmicromicroατος ένθερmicroα υποστήριζε microαζί microε τον Όθωνα το όραmicroα της Μεγάλης Ιδέας

Η ανάmicroιξη της ΑυστρίαςΗ Αυστρία ενεπλάκη στον πόλεmicroο στηρίζοντας τις πολεmicroικές αλλά και τις διαπραγ-microατευτικές προσπάθειες των Αγγλογάλλων microετά τη λήξη του πολέmicroου Το γεγονός ότι η Αυστρία τάχθηκε διπλωmicroατικά στο πλευρό της Αγγλίας και της Γαλλίας microετά το τέλος του πολέmicroου αποτελεί διπλωmicroατική επανάσταση της εποχής Μέχρι εκείνη τη στιγmicroή οι τρεις απολυταρχικές δυνάmicroεις Ρωσία Πρωσία και Αυστρία αποτελούσαν

Η Ρωσία αποδίδεται συmicroβολικά ως αρκούδα κρατώντας αγκαλιά

Οι ηγέτες των εγγυητριών Μεγά-λων Δυνάmicroεων Ρωσίας Βρε-

ρηmicroατιών και των εmicroπόρων του Αγγλικού κόmicromicroατος που εξακολουθούσαν να έχουν σπουδαίες υποθέσεις στην Οθωmicroανική αυτοκρατορία τα Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο Έτσι το Αγγλικό κόmicromicroα κατrsquo αρχήν σύmicroφωνο microε την ιδέα της Μεγάλης Ιδέας προγραmicromicroάτιζε την αναmicroονή και πρότεινε την αναδιοργάνωση του βασιλείου και τη στρατιωτική προετοιmicroασία συνδυασmicroένη microε τη διπλωmicroατική δραστηριότητα Ωστόσο οι σκοπιmicroότητες της αγγλικής πολιτικής καθιστούσαν διαβλητές τις κινήσεις του Αγγλικού κόmicromicroατος στο πεδίο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής

Η microεταναπολεόντεια ΓαλλίαΗ Γαλλία δεν είχε κανένα άmicroεσο συmicroφέρον να εmicroπλακεί σε πόλεmicroο microε τη Ρωσία Ωστόσο ο Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης ο Γrsquo (ανιψιός του Ναπολέοντα Αrsquo) διείδε στο εγχείρηmicroα τριπλό όφελος α) microε microικρό κατά την εκτίmicroησή του τίmicroηmicroα θα αποκτούσε τη στρατιωτική δόξα που χρειαζόταν το καθεστώς για να σταθεροποιηθεί β) microε την ανάmicroιξή του θα microπορούσε να σπάσει τη διπλωmicroατική αποmicroόνωση στην οποία περιήλθε η Γαλλία microετά την ανακήρυξή της σε αυτοκρατορία καθώς θύmicroισε στους Ευρωπαίους ηγεmicroόνες την κακή ανάmicroνηση του Ναπολέοντα Αrsquo και της κατακτη-τικής του πολιτικής και γ) θα περιόριζε την επιρροή microιας από τις Μεγάλες Δυνάmicroεις (Ρωσίας) ndashεγγυήτριες της αποκατεστηmicroένης τάξης του 1815Επίσης στο πλαίσιο της παλινόρθωσης της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα Αrsquo ο ανιψιός του προκειmicroένου να ξανακερδίσει την υπεροχή της Γαλλίας στην Ανατολή ευνοούσε οποιαδήποτε αναταραχή σε βάρος της Τουρκίας και ενεθάρρυνε τους Έλλη-νες προς αυτή την κατεύθυνση Καθrsquo υπόδειξή του ήδη από τη δεκαετία του 1840 ο Κωλέττης ως αρχηγός του Γαλλικού κόmicromicroατος ένθερmicroα υποστήριζε microαζί microε τον Όθωνα το όραmicroα της Μεγάλης Ιδέας

Η ανάmicroιξη της ΑυστρίαςΗ Αυστρία ενεπλάκη στον πόλεmicroο στηρίζοντας τις πολεmicroικές αλλά και τις διαπραγ-microατευτικές προσπάθειες των Αγγλογάλλων microετά τη λήξη του πολέmicroου Το γεγονός ότι η Αυστρία τάχθηκε διπλωmicroατικά στο πλευρό της Αγγλίας και της Γαλλίας microετά το τέλος του πολέmicroου αποτελεί διπλωmicroατική επανάσταση της εποχής Μέχρι εκείνη τη στιγmicroή οι τρεις απολυταρχικές δυνάmicroεις Ρωσία Πρωσία και Αυστρία αποτελούσαν

Η Ρωσία αποδίδεται συmicroβολικά ως αρκούδα κρατώντας αγκαλιά

Οι ηγέτες των εγγυητριών Μεγά-λων Δυνάmicroεων Ρωσίας Βρε-

την παραδοσιακή συντηρητική συmicromicroαχία της Ευρώπης τη λεγόmicroενη Ιερή Συmicromicroαχία η αποτελεσmicroατικότητα της οποίας είχε φανεί το 1849 όταν ο τσάρος Νικόλαος έστειλε ρωσικά στρατεύmicroατα στην υπηρεσία του Αυστριακού αυτοκράτορα για να καταπνίξουν την ουγγρική εξέγερση Με το τέλος του Κριmicroαϊκού πολέmicroου η Αυστρία ανταmicroείβει τη Ρωσία συmicromicroαχώντας microε τους εχθρούς της

Η θέση της ΕλλάδαςΗ Ελλάδα microε τη συνθήκη του Λονδίνου είχε καταστεί ανεξάρτητο και microοναρχικό κράτος της Ευρώπης microε την ασαφώς διατυπωmicroένη εγγύηση των τριών Προστάτιδων Δυνάmicroεων (άρθρον IV της συνθήκης) Το άρθρο αυτό το οποίο δεν παρείχε πραγmicroα-τική εγγύηση αλλά υπόσχεση ότι θα δοθεί εγγύηση microε νέα συνθήκη που τελικά δεν υπογράφτηκε παραχωρούσε στην ουσία το δικαίωmicroα επέmicroβασης των Δυνάmicroεων στο νεοσύστατο κράτος Η θέση της Ελλάδας στον πόλεmicroο είχε προκαθοριστεί κυρίως από την πολιτική που ακολούθησε ο Όθωνας τα προηγούmicroενα χρόνια αλλά και από τις προκλήσεις που είχε να αντιmicroετωπίσει το Βασίλειο της Ελλάδας στον ευρύτερο ιστορικό χώρο του Πρώτη πρόκληση ήταν η Μεγάλη Ιδέα Επρόκειτο για την επανασύσταση της πάλαι ποτέ κραταιάς αυτοκρατορίας του Βυζαντίου των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασ-σών Η εξαγγελία του προγράmicromicroατος της Μεγάλης Ιδέας που ο Όθωνας ενστερ-νίστηκε microε ενθουσιασmicroό (αποβλέποντας έτσι και στη microετάθεση της αντιmicroετώπισης των άλυτων κοινωνικών ζητηmicroάτων) αποσκοπούσε στην απελευθέρωση των υπόδου-

Γελοιογραφία που δηmicroοσιεύ-θηκε στην εφηmicroερίδα laquoΤρακα-

Η αγγλική διπλωmicroατία απέναντι στον Όθωνα και την πολιτική που ακολούθησε διαφαί-νεται σε microια αγόρευση του Κωλέττη στην ελληνική Βουλή λίγα χρόνια πριν ξεσπάσει ο Ρωσοτουρκικός πόλεmicroος του 1853-1856laquoΟ ευγενής λόρδος Πάλmicroερστον εξιστορών εις την Βουλήν των Αγγλικών κοινοτήτων τα ανήκουστα δεινά όσα δήθεν ο ελληνικός λαός πάσχει παρά της καθεστώσης εν ηmicroίν Κυβερνήσεως προσεκάλεσε το Αγγλικόν υπουργείον να συνεννοηθή microετά του Γαλλικού και να συmicroφωνήση microετrsquo αυτού ώστε διά κοινής αmicroφοτέρων εις τα εσωτερικά πράγmicroατά microας επεmicroβάσεως να συστήσωσιν υπουργείον άξιον της εmicroπιστοσύνης των Ελλήνων και να ελευθερώσωσι διά του microέσου αυτού την πατρίδα microας εφrsquo όλων των

καταmicroαστιζόντων αυτήν κακών Της τοιαύτης δε επεmicroβάσεως το δικαίωmicroα στηρίζει ο ευγενής λόρδος εις τους ακόλουθους λόγους Πρώτον διότι συmicroφέρει λέγει εις την Ελλάδα η επέmicroβασις ως ενεργούmicroενη υπέρ του ελληνικού λαού δεύτερον και αι τρεις ευεργέτιδες Δυνάmicroεις και microια εκάστη ιδίως συνετέλεσεν εις της Ελλάδος την ανεξαρ-τησίαν Τρίτον διότι αι αυταί Δυνάmicroεις εγγυήθησαν την ύπαρξιν και την ακεραιότητα του ελληνικού λαού και τέταρτον διότι αι αυταί εγγυήθησαν και των εξήκοντα εκατοmicro-microυρίων το δάνειονhellip Ως πρώτον της επεmicroβάσεως δικαιολόγηmicroα ανέφερεν ο ευγενής λόρδος το της Ελλάδος συmicroφέρον Η Ελλάς είπε πάσχει κακά πολλά και δεινά η επέmicroβασις δε σκοπόν έχουσα την κατά-παυσιν αυτών δε δύναται να είναι ειmicroή ωφέλιmicroος δια την Ελλάδα Αλλά δύναται ποτε ερωτώ να θεωρηθή ωφέλιmicroος η κατάπαυσις κακού microικροτέρου διά της χρήσεως και της αντικαταστάσεως δεινοτέρου κακού Δύναταί ποτέ να εκληφθή ως συmicroφέρουσα η ξένη επέmicroβασις η όχι microόνον τα δικαιώmicroατα και τα συmicroφέροντα ολίγων Ελλήνων ζηmicroιούσα αλλrsquo όλου του ελληνικού λαού ολοκλήρου του ελληνικού Έθνους την διά τοσούτων θυσιών και αιmicroάτων κεκτηmicroένην αυτονοmicroίαν καταλύουσα Δύναται ερωτώ η κατά του ιερωτέρου και τιmicroιωτέρου εθνικού ηmicroών κτήmicroατος προσβολή καλών να γίνη αιτία και να αποβή ωφέλιmicroος εις ηmicroάς Η ξένη επέmicroβασις Κύριοι είναι το microέγιστον των κακών η φοβερωτέρα πληγή εκ των εις έθνος ελεύθερον επιτεθεισών ποτέΑλλά σήmicroερον ότε το έθνος ως ουδείς άλλος και την αληθή των πραγmicroάτων του κατά-στασιν γνωρίζει και των προς θεραπείαν του κακού αρmicroοδίων microέσων κύριον είναι σήmicroερον ότε διά των αντιπροσώπων του ο ελληνικός λαός συmicroβουλεύεται και νοmicroο-θετεί περί των ιδίων αυτού συmicroφερόντων πάσα ξένη επέmicroβασις είναι και επιβλαβής και ολεθρία και ως τοιαύτην πας γνήσιος Έλλην και την αποστρέφεται και την απωθεί Εκ των ειρηmicroένων λοιπόν ευκόλως συνάγεται ότι ούτε της πατρίδος microας το συmicroφέρον προκαλεί την ξένην επέmicroβασιν ούτε αιτία τις υπάρχει δικαιολογούσα το άδικον αυτό καθrsquo ηmicroών των δυνάmicroεων microέτρον Κατά της ξένης δε επεmicroβάσεως λαλών και διαmicroαρτυ-ρόmicroενος δεν περιορίζοmicroαι εις microόνην την Αγγλικήν αλλrsquo εις την αυτήν υπάγω κατηγο-ρίαν και την Γαλλικήν και την Ρωσικήν και πάσαν άλλην Διότι και προς τους συmicromicroάχους και προς τας λοιπάς Δυνάmicroεις και ιδίως προς microίαν έκαστην αυτών της Ελλάδος τα δίκαια τα αυτά και ίσα είναι Οποιονδήποτε δε αλλόφυλον έθνος εις άλλου πράγmicroατα επέmicroβη την ιδίαν πάντοτε συνεπιφέρει microετrsquo αυτού καταστροφήν και βλάβηνraquo

λων στην Τουρκία ελληνικών πληθυσmicroών Έτσι δόθηκε το πρόσχηmicroα για θρασύτερες επεmicroβάσεις των Προστάτιδων Δυνάmicroεων στα εσωτερικά του ελληνικού κρατιδίου microε τραγικά επακόλουθα Τη στιγmicroή όmicroως που ο Όθωνας υιοθέτησε το δόγmicroα της Μεγάλης Ιδέας η Βρετανία ακολουθούσε την πολιτική που απέβλεπε στην αποτροπή της διά-λυσης της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας Το αποτέλεσmicroα της microεγαλοϊδεατικής πολιτικής που είχε ασπαστεί ο Όθωνας (1833-62) ήταν να γίνει ανεπιθύmicroητος στην αγγλική διπλωmicroατία η οποία άρχισε να εργά-ζεται υπονοmicroευτικά εναντίον του εκmicroεταλλευόmicroενη τα ποικίλα ολισθήmicroατά του στην εσωτερική πολιτική του Από το 1850 λίγο πριν τον πόλεmicroο της Κριmicroαίας οι αγγλοελ-ληνικές σχέσεις είχαν διαταραχθεί από την κρίση των επεισοδίων που έmicroειναν γνωστά ως Παρκερικά Η κρίση διευθετήθηκε από τη συmicroφωνία της 18ης Ιουλίου 1850 microε την επέmicroβαση της Γαλλίας και της Ρωσίας Τότε ο ναύαρχος Πάρκερ είχε κηρύξει τον απο-

Ο βασιλιάς της Ελλάδας Όθων microε ελληνική ενδυmicroασία γύρω

laquohellip Η υmicroετέρα Β Μεγαλειότηςraquo ndashγράφει ο Μάουρερndash laquoδιήλθε πάλιν κατά το έτος τούτο ένα σκληρόν χρόνον Το microέλλον της Ελλάδος εν τοσούτω κατέστη πάλιν τώρα αιθριώτερον πως Η Ρωσία διετέθη ευνοϊκότερον και εις την Αγγλίαν η Βασίλισσα του-λάχιστον αυτή δεν θα εγκρίνη τον όλεθρον του ελληνικού θρόνου Ποίος να εφαντά-ζετο κατά το έτος 1833 όταν ηmicroείς ήλθοmicroεν εις την Ελλάδα ότι η Ρωσία θα απέβαινε στήριγmicroα του ελληνικού θρόνου καλλίτερον ή η Αγγλία Και όmicroως ούτως έχει Η Αγγλία θέλει να δηmicroιουργήσει δευτέραν Πορτογαλίαν εκ της Ελλάδος Ας microου επιτρέ-ψει όmicroως η υmicroετέρα Β Μεγαλειότης ίνα από τούδε επιστήσω την προσοχήν της επί του κινδύνου όστις δυνατόν να εmicroφανισθή συντόmicroως Και ειδικώς από τινός χρόνου τίθεται εξ Αγγλίας το παν εδώ εις κίνησιν ίνα δηmicroιουργηθή microεταβολή συστήmicroατος εις την Ελλάδα ούτως ώστε η Ελλάς να επαναπέση εις τας χείρας της Αγγλίας Κατά πόσον η προσπάθεια θα επιτύχει εδώ είναι ακόmicroη ακαθόριστον Θεωρώ εmicroαυτόν υπόχρεων ίνα καταστήσω την υmicroετέραν Β Μεγαλειότητα προσεκτικήν επί του επαπειλούντος κινδύνουraquoΟ κίνδυνος για τον οποίο προειδοποιούσε τον παλιό προϊστάmicroενό του ο Μάουρερ εκδηλώθηκε πράγmicroατι microε τον αποκλεισmicroό των ελληνικών λιmicroανιών από τους Βρετανούς και την απροσχηmicroάτιστη κατάληψη και κατοχή των ελληνικών εδαφών από τους Αγγλο-γάλλους κατά τη διάρκεια του Κριmicroαϊκού πολέmicroου

λων στην Τουρκία ελληνικών πληθυσmicroών Έτσι δόθηκε το πρόσχηmicroα για θρασύτερες επεmicroβάσεις των Προστάτιδων Δυνάmicroεων στα εσωτερικά του ελληνικού κρατιδίου microε τραγικά επακόλουθα Τη στιγmicroή όmicroως που ο Όθωνας υιοθέτησε το δόγmicroα της Μεγάλης Ιδέας η Βρετανία ακολουθούσε την πολιτική που απέβλεπε στην αποτροπή της διά-λυσης της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας Το αποτέλεσmicroα της microεγαλοϊδεατικής πολιτικής που είχε ασπαστεί ο Όθωνας (1833-62) ήταν να γίνει ανεπιθύmicroητος στην αγγλική διπλωmicroατία η οποία άρχισε να εργά-ζεται υπονοmicroευτικά εναντίον του εκmicroεταλλευόmicroενη τα ποικίλα ολισθήmicroατά του στην εσωτερική πολιτική του Από το 1850 λίγο πριν τον πόλεmicroο της Κριmicroαίας οι αγγλοελ-ληνικές σχέσεις είχαν διαταραχθεί από την κρίση των επεισοδίων που έmicroειναν γνωστά ως Παρκερικά Η κρίση διευθετήθηκε από τη συmicroφωνία της 18ης Ιουλίου 1850 microε την επέmicroβαση της Γαλλίας και της Ρωσίας Τότε ο ναύαρχος Πάρκερ είχε κηρύξει τον απο-

Ο βασιλιάς της Ελλάδας Όθων microε ελληνική ενδυmicroασία γύρω

laquohellip Η υmicroετέρα Β Μεγαλειότηςraquo ndashγράφει ο Μάουρερndash laquoδιήλθε πάλιν κατά το έτος τούτο ένα σκληρόν χρόνον Το microέλλον της Ελλάδος εν τοσούτω κατέστη πάλιν τώρα αιθριώτερον πως Η Ρωσία διετέθη ευνοϊκότερον και εις την Αγγλίαν η Βασίλισσα του-λάχιστον αυτή δεν θα εγκρίνη τον όλεθρον του ελληνικού θρόνου Ποίος να εφαντά-ζετο κατά το έτος 1833 όταν ηmicroείς ήλθοmicroεν εις την Ελλάδα ότι η Ρωσία θα απέβαινε στήριγmicroα του ελληνικού θρόνου καλλίτερον ή η Αγγλία Και όmicroως ούτως έχει Η Αγγλία θέλει να δηmicroιουργήσει δευτέραν Πορτογαλίαν εκ της Ελλάδος Ας microου επιτρέ-ψει όmicroως η υmicroετέρα Β Μεγαλειότης ίνα από τούδε επιστήσω την προσοχήν της επί του κινδύνου όστις δυνατόν να εmicroφανισθή συντόmicroως Και ειδικώς από τινός χρόνου τίθεται εξ Αγγλίας το παν εδώ εις κίνησιν ίνα δηmicroιουργηθή microεταβολή συστήmicroατος εις την Ελλάδα ούτως ώστε η Ελλάς να επαναπέση εις τας χείρας της Αγγλίας Κατά πόσον η προσπάθεια θα επιτύχει εδώ είναι ακόmicroη ακαθόριστον Θεωρώ εmicroαυτόν υπόχρεων ίνα καταστήσω την υmicroετέραν Β Μεγαλειότητα προσεκτικήν επί του επαπειλούντος κινδύνουraquoΟ κίνδυνος για τον οποίο προειδοποιούσε τον παλιό προϊστάmicroενό του ο Μάουρερ εκδηλώθηκε πράγmicroατι microε τον αποκλεισmicroό των ελληνικών λιmicroανιών από τους Βρετανούς και την απροσχηmicroάτιστη κατάληψη και κατοχή των ελληνικών εδαφών από τους Αγγλο-γάλλους κατά τη διάρκεια του Κριmicroαϊκού πολέmicroου

κλεισmicroό της Ελλάδας λόγω της αποζηmicroίωσης που η ελληνική κυβέρνηση είχε αρνηθεί να χορηγήσει στον Βρετανό υπήκοο Πατσίφικο του οποίου η περιουσία είχε ζηmicroιωθεί από ελληνικές ενέργειες Τελικά οι Βρετανοί πέτυχαν την εκθρόνιση του Όθωνα λίγα χρόνια αργότερα όταν βρήκαν τον κατάλληλο υποψήφιο αντικαταστάτη του Πριν από την έναρξη του Κριmicroαϊκού πολέmicroου ο Όθωνας είχε αρχίσει να ανησυχεί για τον θρόνο του φοβούmicroενος ενδεχόmicroενη κατάλυση της δυναστείας microε ξένες πρω-τοβουλίες Το έργο της παρακολούθησης των διαθέσεων των Μεγάλων Δυνάmicroεων απέναντί του είχε επωmicroιστεί ο Γκέοργκ Λ φον ΜάουρερΔεύτερη πρόκληση αποτελούσε το εκκλησιαστικό ζήτηmicroα το οποίο έφερε ακόmicroη εγγύτερα το ελληνικό κράτος προς την ορθόδοξη Ρωσία Η ανακήρυξη του αυτοκέφα-λου της Ελληνικής Εκκλησίας στα 1833 χωρίς τη συναίνεση του Οικουmicroενικού Πατρι-αρχείου προκάλεσε έντονες αντιδράσεις τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και στο εσωτερικό Μεταξύ των αντιπάλων του αυτοκέφαλου δεσπόζουσα ήταν η φυσιογνω-microία του Κωνσταντίνου Οικονόmicroου εξ Οικονόmicroων που ήλθε σε προσωπική σύγκρουση microε τον Θεόκλητο Φαρmicroακίδη ο οποίος microε την επταmicroελή του επιτροπή κατάρτισε το σχέδιο της Διακήρυξης περί της ανεξαρτησίας της Ελληνικής Εκκλησίας βάσει του οποίου κατέστη αυτοκέφαλη η Εκκλησία της Ελλάδας στις 23 Ιουλίου 1833 Βαθmicroιαία και προκειmicroένου να αποφευχθεί ο χαρακτηρισmicroός της εκκλησίας της Ελλά-δας ως σχισmicroατικής γινόταν κοινή συνείδηση η ανάγκη να διευθετηθεί το εκκλησια-στικό ζήτηmicroα που είχε δηmicroιουργηθεί Σε αυτήν τη ζωτικής σηmicroασίας για τη θρησκεία του ελληνικού έθνους προσπάθεια ιδιαίτερα σηmicroαντικό ρόλο διαδραmicroάτισε η τσαρική συνδροmicroή Η θυγατέρα Ρωσία νιώθοντας ότι όφειλε να προασπίσει τις ανάγκες της microητρός της (Ελλάδας) διαmicroεσολαβεί έτσι ώστε η τελευταία να διευθετήσει microε το πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως το εκκλησιαστικό της ζήτηmicroα Με τον συνοδικό τόmicroο της 29ης Ιουνίου 1850 το πατριαρχείο αναγνώριζε τη διοικητική ανεξαρτησία της Ελληνικής Εκκλησίας η οποία ανακηρυσσόταν (όχι αναδροmicroικά) αυτοκέφαλη microε ορισmicroένους όρους αναφερόmicroενους στον τρόπο διοίκησής της Μετά από την microεγίστης σηmicroασίας διευθέτηση του ζητήmicroατος αυτού η Ελλάδα ήταν έτοιmicroη να ταχθεί στο πλευρό της Ρωσίας στον επερχόmicroενο πόλεmicroο της Κριmicroαίας

Ο Θεόκλητος Φαρmicroακίδης (1784-1860) σε συνεργασία microε

Ο Κριmicroαϊκός πόλεmicroος και η συνθήκη του ΠαρισιούΡωσοτουρκικό επεισόδιο microε γαλλική αφορmicroήΗ αφορmicroή του πολέmicroου αναφερόταν στην κατοχή των Αγίων Τόπων στην Παλαιστίνη και δόθηκε από την τυχαία ανάmicroιξη της Γαλλίας Μέχρι το 1774 οπότε υπογράφτηκε η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή microετά το τέλος του Ρωσοτουρκικού πολέmicroου του 1768-1774 η Γαλλία είχε το αποκλειστικό προνόmicroιο προστασίας των χριστιανών της Παλαιστίνης και της διαχείρισης των Αγίων Τόπων Με το άρθρο 7 της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή η Γαλλία απώλεσε το προνόmicroιό της αυτό και η Οθωmicroανική αυτο-κρατορία ανέλαβε να προστατεύει τις εκκλησίες στους Αγίους Τόπους Με το ίδιο άρθρο η Μόσχα εξασφάλισε το προνόmicroιο της αντιπροσώπευσης των ορθο-δόξων χριστιανών στη Βλαχία στη Μολδαβία και στα νησιά του Αιγαίου Τον όρο αυτό microάλιστα χρησιmicroοποίησε αργότερα η Ρωσία για να διεκδικήσει τον ρόλο του προστάτη των χριστιανών σε ολόκληρη την οθωmicroανική επικράτειαΣτο πλαίσιο αυτών των επιδιώξεων της γαλλικής κυβέρνησης τον Οκτώβριο του 1853 ο Γάλλος πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη ζήτησε από τον σουλτάνο την τήρηση του καθεστώτος που ίσχυε πριν από τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή από τον 16ο αιώνα και το οποίο είχε επικυρωθεί από τις επίσηmicroες συmicroβάσεις του 1740 Μάλιστα σε εφαρmicroογή του προτεινόmicroενου καθεστώτος φύλαξης των Αγίων Τόπων ζήτησε την ανακατανοmicroή microερικών προσκυνηmicroάτων microε παράδοση στους Λατίνους microοναχούς Ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζήτ αποδέχθηκε τη νοmicroιmicroότητα των γαλλικών διεκδικήσεων και microε την έκδοση του διατάγmicroατος Χαττ - ι Σερίφ της 9ης Φεβρουαρίου 1852 ανα-γνώρισε επίσηmicroα το γαλλικό προνόmicroιο επί του Παναγίου Τάφου Η έκδοση του διατάγmicroατος που ικανοποιούσε το αίτηmicroα των Γάλλων προκάλεσε σύσσωmicroη την αντίδραση αφενός ολόκληρου του ορθόδοξου ελληνικού κλήρου των Αγίων Τόπων αφετέρου της κυβέρνησης της Ρωσίας Ο τσάρος Νικόλαος ο Αrsquo microε ιδι-όχειρη επιστολή του στον σουλτάνο απαίτησε επανόρθωση Παράλληλα έστειλε τον Φεβρουάριο του 1853 στην Κωνσταντινούπολη microεγαλοπρεπή αντιπροσωπεία διοικητι-κών και στρατιωτικών αξιωmicroατούχων Επικεφαλής της αντιπροσωπείας ήταν ένας από τους ανώτατους λειτουργούς του κράτους του ο στρατηγός και ναύαρχος πρίγκιπας Αλέξανδρος Σεργκέγεβιτς Μεντσικώφ

Ο τσάρος της Ρωσίας Νικόλαος Αrsquo (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Ο Μεντσικώφ δήλωσε ότι στόχος του ταξιδιού του ήταν η ικανοποίηση των ρωσικών απαιτήσεων στην Παλαιστίνη Ωστόσο microε τις προτάσεις που κατέθεσε κατrsquo ουσίαν τελεσιγραφικά στις 5 Μαΐου 1853 ζητούσε όχι microόνο την οριστική λύση του ζητή-microατος υπέρ της ορθόδοξης Εκκλησίας της Παλαιστίνης αλλά και την πλήρη ανεξαρ-τητοποίηση της εκκλησιαστικής διοίκησης του Οικουmicroενικού Πατριαρχείου από την τουρκική κυβέρνηση Η ανεξαρτητοποίηση από τον Οθωmicroανό διοικητή θα microπορούσε να υλοποιηθεί εφόσον στη θέση του ήταν δυνατόν να υπεισέλθει η ρωσική κηδεmicroονία microε τη δηmicroιουργία ρωσικού προτεκτοράτου Αυτό θα είχε βέβαια ως επακόλουθο την επίσηmicroη αναγνώ-ριση του τσάρου ως νόmicroιmicroου προστάτη των 12000000 ορθοδόξων υπηκόων του σουλτάνουΟ πρίγκιπας τόνισε στον σουλτάνο ότι η ορθόδοξη χριστιανική Ρωσία είναι πνευmicroα-τική θυγατέρα της Ελληνικής Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης διότι απrsquo αυτήν έχει λάβει την ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία Εποmicroένως αυτοδίκαια είναι η προστάτιδα της microητρός αυτής καθώς και ολόκληρης της υπό την Οθωmicroανική αυτοκρατορία ορθό-δοξης χριστιανικής Εκκλησίας Γιrsquo αυτό αποκρούει ως απαράδεκτη κάθε ανάmicroειξη των ετεροδόξων χριστιανικών δυνάmicroεων της Δύσης στα ζητήmicroατα της ορθοδοξίας καθώς επίσης και κάθε επέmicroβαση της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας στα δικαιώmicroατα των ορθο-δόξων πατριαρχείων τα οποία πρέπει να είναι εντελώς ανεξάρτητα Ο σουλτάνος συmicromicroορφώθηκε και εξέδωσε νέο διάταγmicroα που microείωνε σηmicroαντικά τις παραχωρήσεις προς τους Λατίνους Αρνήθηκε ωστόσο στις 20 Μαΐου 1853 να ικα-νοποιήσει τη ρωσική αξίωση για ανεξαρτησία του οικουmicroενικού πατριάρχη εφόσον κάτι τέτοιο θα σήmicroαινε την ακύρωση της σουλτανικής κυριαρχίας τουλάχιστον στα Βαλκάνια όπου οι χριστιανοί ορθόδοξοι αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία Την άρνηση της Πύλης να ικανοποιήσει το ρωσικό αίτηmicroα για ανεξαρτησία του πατρι-αρχείου ενίσχυε η αγγλική διπλωmicroατία τόσο microε την εν γένει στάση της όσο και microε microυστικές διαβεβαιώσεις προς την Πύλη Η οθωmicroανική-βρετανική συmicromicroαχία προκά-λεσε τελικά την αποτυχία της ρωσικής αποστολής Μεντσικώφ Στις 22 Μαΐου 1853 ο Μεντσικώφ έκλεισε τη ρωσική πρεσβεία και αναχώρησε επιδεικτικά παίρνοντας microαζί του τη σηmicroαία και τον θυρεό Στις αρχές Ιουνίου 1853 ρωσικός στρατός υπό τον κόmicroη Ιβάν Φιοντόροβιτς Πάσκε-

βιτς εισέβαλε στο οθωmicroανικό έδαφος και κατέλαβε όλες τις πόλεις microέχρι τον ποταmicroό Δούναβη Με την κατάληψη των Παραδουνάβιων Ηγεmicroονιών ο τσάρος δήλωσε προς την Πύλη την παρακράτησή τους ndashως ενέχυροndash έως ότου ικανοποιηθούν οι αξιώσεις τηςΗ πράξη κατάληψης της περιοχής του Δούναβη από τη Ρωσία προκάλεσε τον θρη-σκευτικό φανατισmicroό των microωαmicroεθανών Αρχές Οκτωβρίου 1853 η Πύλη microε τελεσίγραφο προς τη Ρωσία απαίτησε την άmicroεση εκκένωση εντός ολίγων ηmicroερών των καταληφθει-σών Ηγεmicroονιών Η ρωσική κυβέρνηση επιδιώκοντας να πραγmicroατοποιήσει τα σχέδια της στην Ανατολική Μεσόγειο αρνήθηκε να συmicromicroορφωθεί προς το οθωmicroανικό τελε-σίγραφο

Η Τουρκία κηρύσσει τον πόλεmicroο στη ΡωσίαΗ Πύλη microε προτροπή της Αγγλίας και της Γαλλίας κήρυξε τον πόλεmicroο εναντίον της Ρωσίας στις 4 Οκτωβρίου 1853 Οι επιχειρήσεις άρχισαν σχεδόν αmicroέσως στην περιοχή του Δούναβη Ο Οmicroέρ πασάς ανακατέλαβε τη Μικρή Βλαχία ενώ ένα δεύτερο οθω-microανικό σώmicroα microπήκε στο ρωσικό οχυρό του Αγίου Νικολάου στη Μαύρη Θάλασσα Από την αρχή του πολέmicroου οι γαλλοβρετανικές δυνάmicroεις στάθηκαν στο πλευρό της Πύλης Ένα microέρος του αγγλικού και του γαλλικού στόλου έπλευσε στον Βόσπορο προκειmicroένου να ενισχύσει την άmicroυνα της Κωνσταντινούπολης Οι Ρώσοι όmicroως από πολύ νωρίς απέκτησαν συγκριτικό προβάδισmicroα έναντι του σουλ-τάνου Στις 7 Νοεmicroβρίου 1853 microια microοίρα του ρωσικού στόλου στη Σεβαστούπολη υπό τον ναύαρχο Ναχίmicroωβ κατέστρεψε τη microεγάλη τουρκική microοίρα του Οσmicroάν πασά στη Σινώπη Η ήττα αυτή έθεσε από την αρχή του πολέmicroου τον οθωmicroανικό στρατό σε microειονεκτική θέση και τον οθωmicroανικό στόλο εκτός microάχης Κατά συνέπεια η τύχη των Στενών και το ζήτηmicroα του ελέγχου της Ανατολικής Μεσογείου θα αποφασίζονταν χωρίς τον σουλτάνο

Η Βρετανία και η Γαλλία κηρύσσουν τον πόλεmicroο στη ΡωσίαΟ γαλλοβρετανικός στόλος microετά από τη συντριβή του οθωmicroανικού στόλου έπλευσε στον Εύξεινο Πόντο για να υπερασπίσει τα τουρκικά παράλια εναντίον του ρωσικού

Στόχος της εξωτερικής ρωσι-κής πολιτικής κατά τη διάρκεια

Η ναυmicroαχία της Σινώπης (Γεν-νάδειος βιβλιοθήκη Αθήνα)

βιτς εισέβαλε στο οθωmicroανικό έδαφος και κατέλαβε όλες τις πόλεις microέχρι τον ποταmicroό Δούναβη Με την κατάληψη των Παραδουνάβιων Ηγεmicroονιών ο τσάρος δήλωσε προς την Πύλη την παρακράτησή τους ndashως ενέχυροndash έως ότου ικανοποιηθούν οι αξιώσεις τηςΗ πράξη κατάληψης της περιοχής του Δούναβη από τη Ρωσία προκάλεσε τον θρη-σκευτικό φανατισmicroό των microωαmicroεθανών Αρχές Οκτωβρίου 1853 η Πύλη microε τελεσίγραφο προς τη Ρωσία απαίτησε την άmicroεση εκκένωση εντός ολίγων ηmicroερών των καταληφθει-σών Ηγεmicroονιών Η ρωσική κυβέρνηση επιδιώκοντας να πραγmicroατοποιήσει τα σχέδια της στην Ανατολική Μεσόγειο αρνήθηκε να συmicromicroορφωθεί προς το οθωmicroανικό τελε-σίγραφο

Η Τουρκία κηρύσσει τον πόλεmicroο στη ΡωσίαΗ Πύλη microε προτροπή της Αγγλίας και της Γαλλίας κήρυξε τον πόλεmicroο εναντίον της Ρωσίας στις 4 Οκτωβρίου 1853 Οι επιχειρήσεις άρχισαν σχεδόν αmicroέσως στην περιοχή του Δούναβη Ο Οmicroέρ πασάς ανακατέλαβε τη Μικρή Βλαχία ενώ ένα δεύτερο οθω-microανικό σώmicroα microπήκε στο ρωσικό οχυρό του Αγίου Νικολάου στη Μαύρη Θάλασσα Από την αρχή του πολέmicroου οι γαλλοβρετανικές δυνάmicroεις στάθηκαν στο πλευρό της Πύλης Ένα microέρος του αγγλικού και του γαλλικού στόλου έπλευσε στον Βόσπορο προκειmicroένου να ενισχύσει την άmicroυνα της Κωνσταντινούπολης Οι Ρώσοι όmicroως από πολύ νωρίς απέκτησαν συγκριτικό προβάδισmicroα έναντι του σουλ-τάνου Στις 7 Νοεmicroβρίου 1853 microια microοίρα του ρωσικού στόλου στη Σεβαστούπολη υπό τον ναύαρχο Ναχίmicroωβ κατέστρεψε τη microεγάλη τουρκική microοίρα του Οσmicroάν πασά στη Σινώπη Η ήττα αυτή έθεσε από την αρχή του πολέmicroου τον οθωmicroανικό στρατό σε microειονεκτική θέση και τον οθωmicroανικό στόλο εκτός microάχης Κατά συνέπεια η τύχη των Στενών και το ζήτηmicroα του ελέγχου της Ανατολικής Μεσογείου θα αποφασίζονταν χωρίς τον σουλτάνο

Η Βρετανία και η Γαλλία κηρύσσουν τον πόλεmicroο στη ΡωσίαΟ γαλλοβρετανικός στόλος microετά από τη συντριβή του οθωmicroανικού στόλου έπλευσε στον Εύξεινο Πόντο για να υπερασπίσει τα τουρκικά παράλια εναντίον του ρωσικού

Στόχος της εξωτερικής ρωσι-κής πολιτικής κατά τη διάρκεια

Η ναυmicroαχία της Σινώπης (Γεν-νάδειος βιβλιοθήκη Αθήνα)

στόλου προκειmicroένου να ανατραπεί έτσι το πλεονέκτηmicroα που είχε κερδίσει η Ρωσική αυτοκρατορίαΗ Ρωσία θεώρησε ότι οι κινήσεις του γαλλοβρετανικού στόλου συνιστούσαν πράξη εχθρική και ανακάλεσε τους πρέσβεις της στο Παρίσι και το Λονδίνο Οι Δυνάmicroεις απάντησαν microε την κήρυξη του πολέmicroου αφού προηγουmicroένως έστειλαν τελεσίγραφο που δεν έγινε δεκτό από τη Ρωσία Παράλληλα έστειλαν ενισχυτικά στρατεύmicroατα στην Κωνσταντινούπολη και τη Βάρνα εναντίον του ρωσικού στρατού που βρισκόταν στον Δούναβη Η Αυστρία παρέmicroεινε ουδέτερη κατά την έναρξη του πολέmicroου Απώτερος σκοπός της ήταν να αναλάβει διαmicroεσολαβητικό ρόλο που θα της έδινε τη δυνατότητα να διεκδι-κήσει εδαφικά οφέλη στη Βαλκανική Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής δήλωσε στη Ρωσία ότι τυχόν προέλαση της πέραν του Δούναβη θα έφερνε τη Βιέννη στο πλευρό της Πύλης Έτσι τον Αύγουστο του 1854 η Αυστρία κατέλαβε τη Μολδοβλαχία ανα-γκάζοντας τους Ρώσους να εκκενώσουν τα ρουmicroανικά πριγκιπάτα Με την ανακατάληψη των Ηγεmicroονιών από την Αυστρία η Ρωσία microετέφερε τα στρα-τεύmicroατά της από τον Δούναβη στην Κριmicroαία Τα συmicromicroαχικά στρατεύmicroατα (30000 Γάλλοι 20000 Άγγλοι και 7000 Οθωmicroανοί) υπό τη διοίκηση του λόρδου Ράγκλαν (Fitzroy Raglan) και του στρατάρχη Α Αρνό (Armand de Saint-Arnaud) ndashτον οποίο διαδέχθηκε microετά τον θάνατό του ο στρατάρχης Φρ Κανροmicroπέρ (Francois -Certain Canrobert)ndash αποβιβάστηκαν στη Χερσόνησο της Κριmicroαίας τον Σεπτέmicroβριο του 1854

Η πολιορκία της ΣεβαστούποληςΤο θέατρο των πολεmicroικών επιχειρήσεων microεταφέρθηκε κυρίως στο οχυρό και το πολε-microικό λιmicroάνι της Σεβαστούπολης Μετά από σειρά αιmicroατηρών συγκρούσεων στη Μπαλα-κλάβα και στο Ίνκερmicroαν οι εταίροι της αντιρωσικής συmicromicroαχίας δηmicroιούργησαν ασφυ-κτικό κλοιό γύρω από τη Σεβαστούπολη Τον Ιανουάριο του 1855 ο πρωθυπουργός του Πεδεmicroοντίου (Piemonte) κόmicroης Καβούρ (Camillo Cavour) έστειλε 15000 στρατιώτες να ενισχύσουν τους Αγγλογάλλους Από την εmicroπλοκή του στον πόλεmicroο το βασίλειο του Πεδεmicroοντίου-Σαρδηνίας επιδίωκε να αποκοmicroίσει την εύνοια και τη στήριξη των Μεγάλων Δυνάmicroεων στο Ιταλικό Ζήτηmicroα που αφορούσε στην ενοποίηση των ιταλικών επαρχιών σrsquo ένα ενιαίο ιταλικό εθνικό

Ορκωmicroοσία του ελληνικού τάγ-microατος που πήγε να ενισχύσει

Μετά την πτώση της Σεβαστου-πόλεως η Ρωσία αναγκάστηκε

κράτος (Risorgimento) Οι Ρώσοι υπερασπίστηκαν τη Σεβαστούπολη microε πολύ microεγάλο σθένος υπό τη διοίκηση των ναυάρχων Ναχίmicroωφ και Κορνίλωφ Η Αγγλία και η Γαλλία γνωρίζοντας ότι microία ήττα θα microείωνε κατακόρυφα το γόητρο και το κύρος τους συνέχισαν τη σκληρή πολιορκία επί έναν χρόνο microε έναν στρατό που έφτανε microετά και τις νέες αφίξεις αποικιακών δυνάmicroεων τους 130000 άνδρες

Η συνθήκη του ΠαρισιούΗ πτώση της Σεβαστούπολης τον Σεπτέmicroβριο του 1855 οδήγησε τον διάδοχο του Νικολάου Αrsquo Αλέξανδρο Βrsquo ο οποίος ήθελε την ειρήνη στην απόφαση να συνθηκο-λογήσει Η Αγγλία επέmicroενε στη συνέχιση του πολέmicroου εναντίον της Ρωσίας σε όλα τα microέτωπα ώστε να την αποδυναmicroώσει και να microειώσει έτσι το κύρος της στα ευρωπαϊκά πράγ-microατα Ο Γάλλος όmicroως αυτοκράτορας Ναπολέοντας ο Γrsquo εκτιmicroώντας ότι είχε αναβαθmicroί-σει το γόητρο της Γαλλικής αυτοκρατορίας δηλ ότι επιζητούσε από τη συmicromicroετοχή του στον πόλεmicroο αρνήθηκε να συνεχίσει τον δαπανηρό σε έξοδα και ανθρώπινες απώλειες πόλεmicroο Υποχρέωσε έτσι τη Βρετανία να συναινέσει στον τερmicroατισmicroό των πολεmicroικών επιχειρήσεων τον Φεβρουάριο του 1856 και στην έναρξη του συνεδρίου του Παρισιού (25 Φεβρουαρίου 1856) που οδήγησε στην υπογραφή της οmicroώνυmicroης συνθήκης (30 Νοεmicroβρίου 1856)

Οι όροι που επιβλήθηκαν στη ΡωσίαΌλοι οι όροι που τέθηκαν στον τσάρο Αλέξανδρο Βrsquo έγιναν αποδεκτοί Η Ρωσία υπο-χρεώθηκε από τις νικήτριες Δυνάmicroεις α) να αναγνωρίσει και να εγγυηθεί microαζί microε τις Δυτικές Δυνάmicroεις την ακεραιότητα του οθωmicroανικού κράτους β) να αποσύρει τον πολεmicroικό της στόλο από τον Εύξεινο Πόντο Επιπρόσθετα απαγορεύτηκε γενικότερα η διέλευση πολεmicroικών πλοίων από τον Εύξεινο και η ανοικοδόmicroηση φρουρίων Στο εξής θα ίσχυε η ουδετερότητα της Μαύ-ρης Θάλασσας για το εmicroπορικό ναυτικό κάθε χώρας Ο όρος αυτός ήταν και ο επιβλα-βέστερος για τη Ρωσία γιατί άφηνε ανοχύρωτα τα νότια σύνορά της ndashτο 1870 η Ρωσία δήλωσε ότι δεν δεσmicroεύεται από τη συνθήκη του Παρισιού και ότι θα προβεί στη

Οι αντιπρόσωποι των κρατών που συmicromicroετείχαν στο συνέδριο

συγκρότηση πολεmicroικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσαndash γ) να αποδεχθεί το καθεστώς των Παραδουνάβιων Ηγεmicroονιών ndashΒλαχίας και Μολδαβίαςndash που στο εξής θα τεθούν υπό την εγγύηση των Μεγάλων Δυνάmicroεων δ) να αποδεχθεί τη διατήρηση της σουλ-τανικής εξουσίας επί των χριστιανών της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας τα δικαιώmicroατα των οποίων ωστόσο αυξήθηκαν

Ο αντίκτυπος της συνθήκης του Παρισιού στην ΕλλάδαΟι σύmicromicroαχοι αρνήθηκαν στην Ελλάδα να συmicromicroετάσχει στο συνέδριο του Παρισιού που προσδιόρισε microε τη συνθήκη του τους νέους όρους στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή Η Ελλάδα ενεπλάκη στον Κριmicroαϊκό πόλεmicroο κατrsquo αντανάκλαση διεκδικώντας

Όπως το Χαττ - ι Σερίφ (Hatt ndash i Serif) στα 1839 έτσι και το Χάττ - ι Χουmicroαγιούν (Ηatt-i Ηumayun) το δεύτερο microείζον microεταρρυθmicroιστικό διάταγmicroα εκδόθηκε εν τω microέσω microιας περιόδου κρίσης στις 18 Φεβρουαρίου 1856 ενάmicroιση microήνα πριν υπογραφεί στο Παρίσι η συνθήκη ειρήνης που τερmicroάτισε τον Κριmicroαϊκό πόλεmicroο Η πίεση που άσκησαν στην Πύλη η Βρετανία και η Γαλλία υπήρξε πολύ έντονη και εξηγεί τα laquoτολmicroηράraquo σηmicroεία του κειmicroένου Πράγmicroατι το νέο διάταγmicroα δεν αρκούνταν στην επιβεβαίωση των microεταρρυθmicroιστικών αρχών του διατάγmicroατος του 1839 αλλά προσδιόριζε microε σαφή τρόπο τα νέα microέτρα που έπρεπε να ληφθούν και χρησιmicroοποιούσε αρκετά ριζοσπαστική γλώσσα microιλώντας microεταξύ άλλων για την κοινότητα των laquoπεπολιτισmicroένων εθνώνraquo για την laquoπρόοδοraquo και τα laquoφώτα του πολιτισmicroούraquo ενώ δεν έκανε καmicroία microνεία στο ένδοξο παρελθόν της αυτοκρατο-ρίας Το Χάττ - ι Χουmicroαγιούν έδινε microεγάλη έmicroφαση στην ισότητα όλων των υπηκόων της αυτοκρατορίας σε ζητήmicroατα φορολογίας στη συmicromicroετοχή τους άνευ διακρίσεων στο υπαλληλικό σώmicroα σε όλα τα διοικητικά και δικαστικά όργανα στην εισαγωγή στις στρατιωτικές σχολές και στην εκπλήρωση της στρατιωτικής θητείας η οποία δε θα αποτελούσε πια προνόmicroιο και αποκλειστικό βάρος των microουσουλmicroάνων Η νοmicroιmicroότητα των microιλλέτ (millet) δηλ των πολιτικοθρησκευτικών οργανώσεων των microη microουσουλmicroά-νων επιβεβαιωνόταν γινόταν όmicroως λόγος για την αναγκαιότητα microεταρρύθmicroισης της λειτουργίας τους microε τέτοιο τρόπο ώστε να συmicroπεριληφθούν περισσότεροι λαϊκοί στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων Ως προς τη φορολογία το διάταγmicroα επαγγέλλονταν εκ

Απόρροια της συνθήκης του Παρισιού ήταν η έκδοση ενός

τη διατήρηση των προσκυνηmicroάτων των Αγίων Τόπων στα χέρια του ορθόδοξου ελλη-νικού κλήρου Κυρίως όmicroως ενεπλάκη γιατί πίστεψε microέσα στο κύmicroα του πολεmicroικού αλαλαγmicroού ότι ήταν η ώρα να υλοποιήσει το όραmicroα της Μεγάλης Ιδέας microε το οποίο ανατράφηκε την τελευταία εικοσαετία και να ανακτήσει τα εδάφη του υπόδουλου ελληνισmicroού Από τις διατάξεις της συνθήκης του Παρισιού αυτή που αφορούσε στην ελληνική πλευρά ήταν η απόφαση των νικητριών Δυνάmicroεων να παραmicroείνουν τα προσκυνήmicroατα των Αγίων Τόπων στα χέρια του ελληνικού ορθόδοξου κλήρου Ένα δεύτερο όφελος προέκυπτε από το ότι η Υψηλή Πύλη ανακοίνωσε την έκδοση του Χάττ - ι Χουmicroαγιούν (1821856) Επρόκειτο για ένα σουλτανικό διάταγmicroα που καθιέρωνε microια microορφή θρησκευτικής ισότητας όλων των υπηκόων της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας Στο άρθρο 9 της συνθήκης του Παρισιού περιλαmicroβάνεται δήλωση των Δυνάmicroεων microε την οποία διαπιστώνεται η microεγάλη σηmicroασία (la haute valeur) της ανα-

νέου την κατάργηση του ιλτιζάmicro (iltizam) και την αντικατάστασή του από ένα σύστηmicroα άmicroεσης είσπραξης των φόρων Το διάταγmicroα περιείχε τέλος την κωδικοποίηση του ποινικού και του εmicroπορικού δικαίου την ίδρυση τραπεζών τη δυνατότητα των αλλοδαπών να κατέχουν ακίνητη περιουσία εντός της αυτοκρατορίας Την παροχή διευκολύνσεων στην εισαγωγή ευρωπαϊκού κεφα-λαίου και την ίδρυση microικτών δικαστηρίων για την εκδίκαση ποινικών και εmicroπορικών υπο-θέσεων ανάmicroεσα σε microουσουλmicroάνους και microη microουσουλmicroάνους Βασικός άξονας του κειmicroέ-νου ήταν η αρχή της ισότητας η οποία σε συνδυασmicroό microε την αρχή της αντιπροσώπευσης και την έmicroφαση που δινόταν στην έννοια του πατριωτισmicroού προσέγγιζε τη σύγχρονη αντίληψη της εθνικότητας η οποία microε τη σειρά της βρισκόταν υπό διαmicroόρφωση ακριβώς εκείνη την εποχή στην Ευρώπη Τέτοιες αντιλήψεις όmicroως βρίσκονταν σε αντίθεση microε την παραδοσιακή πολιτική ιδεολογία της αυτοκρατορίας και την ίδια τη νοmicroιmicroοποίηση της σουλτανικής εξουσίας Έτσι το Χάττ - ι Χουmicroαγιούν (Ηatt-i Ηumayun) όχι microόνο επιτά-χυνε τη δυναmicroική του Τανζιmicroάτ αλλά παράλληλα κατέδειξε τις εσωτερικές αντιφάσεις του

κοίνωσης του σουλτανικού αυτού διατάγmicroατος Η αmicroέσως προηγούmicroενη διαβεβαίωση της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας για προστασία της χριστιανικής θρησκείας και των εκκλησιών της είχε πραγmicroατοποιηθεί microε το άρθρο 7 της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774Σε άλλη παράγραφο του ίδιου άρθρου ωστόσο περιλαmicroβανόταν απαγόρευση των Δυνάmicroεων να επέmicroβουν είτε χωριστά η καθεmicroιά είτε όλες microαζί στα εσωτερικά του οθωmicroανικού κράτους Το Χάττ - ι Χουmicroαγιούν περαιτέρω θέσπιζε ορισmicroένες διοικητι-κές microεταρρυθmicroίσειςΗ ισοπολιτεία των χριστιανών που εξήγγειλε το Χάττ - ι Χουmicroαγιούν έγινε αιτία έξαρ-σης του microουσουλmicroανικού φανατισmicroού και οδήγησε σε σφαγές χριστιανών κυρίως στις περιοχές του Λιβάνου και της Δαmicroασκού οι οποίες σταmicroάτησαν microε την επέmicroβαση της Γαλλίας

Μεταφορά της laquoσπίθαςraquo που άναψε η ρωσοτουρκική σύγκρουση σε Ήπειρο Θεσσαλία και ΜακεδονίαΑλυτρωτικός ενθουσιασmicroός στην ελληνική παραmicroεθόριοΗ είδηση της ρωσοτουρκικής σύγκρουσης γέmicroισε microε ενθουσιασmicroό τις καρδιές όλων των Ελλήνων και δηmicroιουργήθηκε αmicroέσως φιλοπολεmicroικό κλίmicroα Μια παραστατική

Οι αλύτρωτες περιοχές της Ελλά-δας Κρήτη Μακεδονία Θράκη

Στην laquoΑπολογίαraquo που συνέταξε στα 1855 ο βουλευτής Ν Α Νάζος περιγράφεται η laquoηλεκτρισmicroένηraquo ατmicroόσφαιρα της εποχής και το αλυτρωτικό πνεύmicroα των επαναστατώνlaquoΌτε περί τας αρχάς του παρελθόντος έτους 1854 ηκούσαmicroεν ότι εν τη Ηπείρω και Θεσσαλία έλαβον τα όπλα κατά της εξουσίας των Οθωmicroανών ότε εmicroάθοmicroεν την αγγε-λίαν ταύτην ήτις ηλέκτρισεν άπαν το ελληνικόν έθνος το τεταραγmicroένον και γρηγορούν ένεκα των εν τη ανατολή διατρεχόντων όλοι microας microεταξύ των άλλων διαλογισmicroών microας είχοmicroεν εις τας κεφαλάς microας την ιδέαν ότι η ανέγερσις των εν τη Ανατολή microη ελεύθε-ρων Ελλήνων και λοιπών εν γένει χριστιανών ηδύνατο να εmicroποδίση και τον Ευρωπαϊκόν πόλεmicroονraquo Επιστεύοmicroεν ταύτα και άλλα πολλά και δια τούτο πολλοί εξ ηmicroών έτρεχον εθελονταί εις την Ήπειρον και Θεσσαλίαν όχι υποκινηθέντες παρά της Ρωσίας (την τοιαύτην κατηγο-

κοίνωσης του σουλτανικού αυτού διατάγmicroατος Η αmicroέσως προηγούmicroενη διαβεβαίωση της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας για προστασία της χριστιανικής θρησκείας και των εκκλησιών της είχε πραγmicroατοποιηθεί microε το άρθρο 7 της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774Σε άλλη παράγραφο του ίδιου άρθρου ωστόσο περιλαmicroβανόταν απαγόρευση των Δυνάmicroεων να επέmicroβουν είτε χωριστά η καθεmicroιά είτε όλες microαζί στα εσωτερικά του οθωmicroανικού κράτους Το Χάττ - ι Χουmicroαγιούν περαιτέρω θέσπιζε ορισmicroένες διοικητι-κές microεταρρυθmicroίσειςΗ ισοπολιτεία των χριστιανών που εξήγγειλε το Χάττ - ι Χουmicroαγιούν έγινε αιτία έξαρ-σης του microουσουλmicroανικού φανατισmicroού και οδήγησε σε σφαγές χριστιανών κυρίως στις περιοχές του Λιβάνου και της Δαmicroασκού οι οποίες σταmicroάτησαν microε την επέmicroβαση της Γαλλίας

Μεταφορά της laquoσπίθαςraquo που άναψε η ρωσοτουρκική σύγκρουση σε Ήπειρο Θεσσαλία και ΜακεδονίαΑλυτρωτικός ενθουσιασmicroός στην ελληνική παραmicroεθόριοΗ είδηση της ρωσοτουρκικής σύγκρουσης γέmicroισε microε ενθουσιασmicroό τις καρδιές όλων των Ελλήνων και δηmicroιουργήθηκε αmicroέσως φιλοπολεmicroικό κλίmicroα Μια παραστατική

Οι αλύτρωτες περιοχές της Ελλά-δας Κρήτη Μακεδονία Θράκη

Στην laquoΑπολογίαraquo που συνέταξε στα 1855 ο βουλευτής Ν Α Νάζος περιγράφεται η laquoηλεκτρισmicroένηraquo ατmicroόσφαιρα της εποχής και το αλυτρωτικό πνεύmicroα των επαναστατώνlaquoΌτε περί τας αρχάς του παρελθόντος έτους 1854 ηκούσαmicroεν ότι εν τη Ηπείρω και Θεσσαλία έλαβον τα όπλα κατά της εξουσίας των Οθωmicroανών ότε εmicroάθοmicroεν την αγγε-λίαν ταύτην ήτις ηλέκτρισεν άπαν το ελληνικόν έθνος το τεταραγmicroένον και γρηγορούν ένεκα των εν τη ανατολή διατρεχόντων όλοι microας microεταξύ των άλλων διαλογισmicroών microας είχοmicroεν εις τας κεφαλάς microας την ιδέαν ότι η ανέγερσις των εν τη Ανατολή microη ελεύθε-ρων Ελλήνων και λοιπών εν γένει χριστιανών ηδύνατο να εmicroποδίση και τον Ευρωπαϊκόν πόλεmicroονraquo Επιστεύοmicroεν ταύτα και άλλα πολλά και δια τούτο πολλοί εξ ηmicroών έτρεχον εθελονταί εις την Ήπειρον και Θεσσαλίαν όχι υποκινηθέντες παρά της Ρωσίας (την τοιαύτην κατηγο-

εικόνα του άκρατου ενθουσιασmicroού που επικράτησε τότε στην Αθήνα microας παρέχει στα αποmicroνηmicroονεύmicroατα του ο υπουργός της Δικαιοσύνης και καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Σπ Πηλίκας laquoΟ ενθουσιασmicroός επροχώρει από στιγmicroής σε στιγmicroήν ακράτητος απερίσκεπτος Καθείς ήθελε να λάβει microέρος και να φανεί ότι λαmicroβάνει microέρος Μαθη-ταί καθηγηταί βιοmicroήχανοι έmicroποροι δικηγόροι απλοί εργάται άλλοι ζητούσαν οπλι-σmicroόν άλλοι προσέφερον χρήmicroατα άλλοι συνέρχοντο εις συνελεύσεις άλλοι έφευγαν δια το εξωτερικόν και τας επαρχίας άλλοι εστρατολογούσαν άλλοι κατετάσσοντο στρατιώται Η κίνησις ηύξανε κάθε ώραν κάθε ηmicroέραν εις τους δρόmicroους εις το θέα-τρον Οι πυροβολισmicroοί των αναχωρούντων microόλις εβράδιαζεν έως βαθειά την νύχτα ήσαν ακατάπαυστοιraquo Η συγκίνηση microεγάλωνε ακόmicroη πιο πολύ λόγω της απειλής του status quo του Πανα-

ρίαν ως εξυβρίζουσαν την εθνικήν microας τιmicroήν αποκρούοmicroεν εν ονόmicroατι ολοκλήρου του έθνους) αλλά διότι επίστευον ότι το κίνηmicroα των έξω αδελφών microας ήτον εξακολού-θησις της του 1821 επαναστάσεως του έθνους ήτις σκοπόν είχε την εν τη Ανατολή αποκατάστασιν ενός ισχυρού πεπολιτισmicroένου χριστιανικού κράτους Έτρεχον εθελονταί άνευ όπλων τροφών και ενδυmicroάτων εν καιρώ βαρυτάτου χειmicroώνος καταφλεγόmicroενοι από το ιερόν της φιλοπατρίας πυρ εκθέτοντες εκ νέου και οικογένειαν και ζωήν και περιουσίαν άπασαν και αυτήν ίσως την αυτονοmicroίαν της πατρίδας των την δια ποταmicroού αιmicroάτων και άλλων ανηκούστων και απεριγράπτων παθηmicroάτων ανακτηθείσαν microόνον και microόνον δια να βοηθήσωσι τους έξω οmicroογενείς και οmicroοθρήσκους και όχι δια να υπηρετή-σωσιν ως αναπάτριδες δούλοι ρωσσικά εν τη Ανατολή σχέδια και συmicroφέροντα Έτρεχον εθελονταί προς υποστήριξιν των έξω όπως εν microέλος οικογενείας τρέχει προς βοήθειαν του άλλου Διότι χωρισθείσης της Ελλάδος εις ελευθέραν και δούλην συνεχωρίσθη και η οικογένεια και ούτως πολλοί microεν γονείς υπό τον ζυγόν microένουσι τα δε τέκνα αυτών εις την ελευθέραν Ελλάδα αποκαταστηmicroένα ευρίσκονται Πολλαί microεν σύζυγοι και αδελφαί δούλαι εν τη Τουρκία microένουσι προς επιτήρησιν των κτηmicroάτων και των άλλων συmicroφερόντων της οικογενείας οι δε σύζυγοι και αδελφοί αυτών εις την αυτόνοmicroον Ελλάδα ως στρατιωτικοί πολιτικοί και έmicroποροι ζώσιν Έτρεχον εθελονταί διότι έλεγον ότι και αυτοί και οι έξω αδελφοί microας επίστευον και

γίου Τάφου Έτσι πριν ακόmicroη δηmicroοσιευθεί στον ελληνικό Τύπο η είδηση της κήρυξης του Ρωσοτουρκικού πολέmicroου στις 7 Οκτωβρίου 1853 εισέβαλε από την επαρχία Βάλτου στην Ήπειρο ο Λάmicroπρος Βέικος επικεφαλής 300 ατάκτων Στην περιφέρεια Ραδοβιζίου συνενώθηκε microε τις οmicroάδες των αρmicroατολών αρχηγών Ι Κατσικογιάννη και Δ Σκαλτσογιάννη και microαζί microε αυτούς κήρυξε την επανάσταση Ο γενικός δερβέν αγάς της Ηπείρου Αλβανός Σουλεϊmicroάν βέης Φράσσαρης microε προτροπή του Άγγλου προξέ-νου τους καταδίωξε επικεφαλής 200 στρατιωτών και 500 περίπου Αλβανών ατάκτων Παράλληλα λίγο ανατολικότερα ο Θ Ζιάκας πέρασε microε λίγους ατάκτους τα σύνορα και εισέβαλε microέσα στην επικράτεια του οθωmicroανικού κράτους Τη διείσδυσή του επεχεί-ρησαν να ανακόψουν οι οθωmicroανικές ένοπλες δυνάmicroεις Οι εξεγέρσεις αυτές που έδειξαν αρχικά να βρίσκονται υπό έλεγχο θορύβησαν έντονα τις τουρκικές αρχές οι οποίες φοβήθηκαν ότι ίσως προκαλέσουν εξέγερση των ορθο-δόξων στα microέρη όπου διεξήχθησαν συγκρούσεις κυρίως λόγω και των λεηλασιών που προκάλεσαν στην προσπάθεια καταδίωξης οι Αλβανοί άτακτοι σε ελληνικούς πληθυ-σmicroούς που διαβιούσαν στα σύνορα Αποτελούσαν άλλωστε σηmicroαντικό αντιπερισπασmicroό στον αγώνα που διεξήγε η Τουρκία εναντίον της Ρωσίας καθώς την ανάγκαζε να διατηρεί τις στρατιωτικές της δυνάmicroεις στις περιοχές των πολεmicroικών επιχειρήσεων Στις 8 Ιανουαρίου η επανάσταση ξεκίνησε από τη νότια Ήπειρο microε συγκρούσεις που έγιναν σε δύο χωριά της Άρτας Η ελληνική επιτυχία σε αυτές τις microάχες οδήγησε τους Τούρκους σε υποχώρηση και τους επαναστάτες σε εδραίωση της κυριαρχίας τους στην περιοχή της Άρτας Με την κατάληψη των χωριών της Άρτας οι επαναστάτες ύψωσαν τη γαλανόλευκη σηmicroαία microε την επιγραφή εν τούτω νίκα από τη microια πλευρά της και τη φράση ελευθερία ή θάνατος από την άλλη Στις 15 Ιανουαρίου 1854 οι πρόκριτοι της επαρχίας Ραδοβιζίου κήρυξαν την επανάστασηΠρώτος Έλληνας αξιωmicroατικός που υιοθέτησε το επαναστατικό πνεύmicroα ήταν ο Σπυ-ρίδων Καραϊσκάκης γιος του ένδοξου οπλαρχηγού του αγώνα του 1821 Γεωργίου Καραϊσκάκη Με λίγους οπλίτες ndashπου στη συνέχεια αυξήθηκανndash κατάφερε να περάσει τα ελληνικά σύνορα προς την Ήπειρο και να προσελκύσει ακόmicroη περισσότερους εξε-γερmicroένους Δεύτερος ο γιος του Θοδωράκη Γρίβα ο Δηmicroήτριος λιποτάκτησε από τις τάξεις του στρατού προκειmicroένου να ενωθεί microε τους άλλους Με τον Καραϊσκάκη να εmicroψυχώνει και να κυριαρχεί στην επέλαση κατά των Τουρ-

καλβανών ατάκτων η επανάσταση διαδόθηκε σε πολύ microικρό χρονικό διάστηmicroα σε ολόκληρη τη νότια Ήπειρο Η microία microετά την άλλη οι επαρχίες Τζουmicroέρκα Λάmicroα Λάκα Σούλι Σκουληκαριά της Ηπείρου πέρασαν στα χέρια των επαναστατών Στη συνέχεια προσχώρησε στην επανάσταση ο Δηmicroήτριος Γρίβας Με το πρόσταγmicroά του οι επαναστάτες περικύκλωσαν την πόλη της Άρτας την οποία υπεράσπιζαν πολυ-άριθmicroα οθωmicroανικά στρατεύmicroατα Έπειτα από δύσκολη και σκληρή πολιορκία της πόλης οι επαναστάτες κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη Ωστόσο το φρούριο της πόλης παρέmicroεινε στα χέρια των Οθωmicroανών κατακτητών Ο επαναστατικός αγώνας των περιοχών αυτών είχε πάρει πλέον διαστάσεις εθνι-κής οmicroοψυχίας Από κάθε γωνιά της Ελλάδας προσέτρεχαν όχι microόνο αξιωmicroατικοί και οπλαρχηγοί αλλά κάθε Έλληνας πλούσιος ή φτωχός που οραmicroατιζόταν την απελευ-θέρωση της Μεγάλης Ελλάδας ακόmicroη και βουλευτές και κυρίως οι βουλευτές από την Ήπειρο microαζί microε εκατοντάδες ελεύθερους Έλληνες οπλίτες Ένας πλούσιος προεστός από τον Βόλο ο Ι Φιλάρετος προσέφερε όλη την περιουσία του ndashδιόλου ευκαταφρό-νητηndash προς ενίσχυση του επαναστατικού αγώνα Μέχρι το τέλος Ιανουαρίου είχαν καταφτάσει εθελοντές τόσο από την Αθήνα όσο

Στις 30 Ιανουαρίου 1854 ο Σπ Καραϊσκάκης απηύθυνε βαρυσήmicroαντη προκήρυξη στην οποία microεταξύ άλλων τόνιζε και τα εξής laquoΑποθνήσκων ο πατήρ microου έκραξε ldquoλυτρούτε τας Αθήναςrdquo αφείς δε microόνον κληροδότηmicroα εις εmicroέ την microάχαιραν αυτού εξέπνευσε Έδραmicroον προς ηmicroάς ω λαέ της Ηπείρου και την σηmicroαίαν της ελευθερίας ύψωσα microεθrsquo υmicroών Έλληνες ο δεύτερος Τουρκικός πόλε-microος άρχεται Ιδού η Επτάνησος επτακέφαλος δράκων συρίζει η Ήπειρος κινείται η Θεσσαλία σείεται η Μακεδονία σαλεύει η Θράκη περιmicroένει η δε αυτόνοmicroος Ελλάς ως Αίτνα σφενδονίζει επί τας χώρας αυτάς φλογερούς microύδρους τους στρατηγούς αυτήςhellip Ελληνική αυτοκρατορία ή θάνατος έστω η φωνή των δέκα εκατοmicromicroυρίων Ελλήνων Σέρ-βων και Βουλγάρων κατά την Ευρώπην και των τεσσάρων εκατοmicromicroυρίων Ελλήνων κατά την Ασίαν Η φωνή αυτή microετά των ανέmicroων ηνωmicroένη είθε φθάσοι microέχρι των πρωτευου-σών πόλεων της Γαλλίας Αγγλίας Ρωσίας Αυστρίας και Πρωσίας και είθε κάmicroψει τους Δυνατούςraquo

Ο Σπυρίδων Καραϊσκάκης (1826-1896) γιος του Γ Καρα-

Ο ορεινός και απόκρηmicroνος όγκος του Σουλίου λιθογραφία

γίου Τάφου Έτσι πριν ακόmicroη δηmicroοσιευθεί στον ελληνικό Τύπο η είδηση της κήρυξης του Ρωσοτουρκικού πολέmicroου στις 7 Οκτωβρίου 1853 εισέβαλε από την επαρχία Βάλτου στην Ήπειρο ο Λάmicroπρος Βέικος επικεφαλής 300 ατάκτων Στην περιφέρεια Ραδοβιζίου συνενώθηκε microε τις οmicroάδες των αρmicroατολών αρχηγών Ι Κατσικογιάννη και Δ Σκαλτσογιάννη και microαζί microε αυτούς κήρυξε την επανάσταση Ο γενικός δερβέν αγάς της Ηπείρου Αλβανός Σουλεϊmicroάν βέης Φράσσαρης microε προτροπή του Άγγλου προξέ-νου τους καταδίωξε επικεφαλής 200 στρατιωτών και 500 περίπου Αλβανών ατάκτων Παράλληλα λίγο ανατολικότερα ο Θ Ζιάκας πέρασε microε λίγους ατάκτους τα σύνορα και εισέβαλε microέσα στην επικράτεια του οθωmicroανικού κράτους Τη διείσδυσή του επεχεί-ρησαν να ανακόψουν οι οθωmicroανικές ένοπλες δυνάmicroεις Οι εξεγέρσεις αυτές που έδειξαν αρχικά να βρίσκονται υπό έλεγχο θορύβησαν έντονα τις τουρκικές αρχές οι οποίες φοβήθηκαν ότι ίσως προκαλέσουν εξέγερση των ορθο-δόξων στα microέρη όπου διεξήχθησαν συγκρούσεις κυρίως λόγω και των λεηλασιών που προκάλεσαν στην προσπάθεια καταδίωξης οι Αλβανοί άτακτοι σε ελληνικούς πληθυ-σmicroούς που διαβιούσαν στα σύνορα Αποτελούσαν άλλωστε σηmicroαντικό αντιπερισπασmicroό στον αγώνα που διεξήγε η Τουρκία εναντίον της Ρωσίας καθώς την ανάγκαζε να διατηρεί τις στρατιωτικές της δυνάmicroεις στις περιοχές των πολεmicroικών επιχειρήσεων Στις 8 Ιανουαρίου η επανάσταση ξεκίνησε από τη νότια Ήπειρο microε συγκρούσεις που έγιναν σε δύο χωριά της Άρτας Η ελληνική επιτυχία σε αυτές τις microάχες οδήγησε τους Τούρκους σε υποχώρηση και τους επαναστάτες σε εδραίωση της κυριαρχίας τους στην περιοχή της Άρτας Με την κατάληψη των χωριών της Άρτας οι επαναστάτες ύψωσαν τη γαλανόλευκη σηmicroαία microε την επιγραφή εν τούτω νίκα από τη microια πλευρά της και τη φράση ελευθερία ή θάνατος από την άλλη Στις 15 Ιανουαρίου 1854 οι πρόκριτοι της επαρχίας Ραδοβιζίου κήρυξαν την επανάστασηΠρώτος Έλληνας αξιωmicroατικός που υιοθέτησε το επαναστατικό πνεύmicroα ήταν ο Σπυ-ρίδων Καραϊσκάκης γιος του ένδοξου οπλαρχηγού του αγώνα του 1821 Γεωργίου Καραϊσκάκη Με λίγους οπλίτες ndashπου στη συνέχεια αυξήθηκανndash κατάφερε να περάσει τα ελληνικά σύνορα προς την Ήπειρο και να προσελκύσει ακόmicroη περισσότερους εξε-γερmicroένους Δεύτερος ο γιος του Θοδωράκη Γρίβα ο Δηmicroήτριος λιποτάκτησε από τις τάξεις του στρατού προκειmicroένου να ενωθεί microε τους άλλους Με τον Καραϊσκάκη να εmicroψυχώνει και να κυριαρχεί στην επέλαση κατά των Τουρ-

καλβανών ατάκτων η επανάσταση διαδόθηκε σε πολύ microικρό χρονικό διάστηmicroα σε ολόκληρη τη νότια Ήπειρο Η microία microετά την άλλη οι επαρχίες Τζουmicroέρκα Λάmicroα Λάκα Σούλι Σκουληκαριά της Ηπείρου πέρασαν στα χέρια των επαναστατών Στη συνέχεια προσχώρησε στην επανάσταση ο Δηmicroήτριος Γρίβας Με το πρόσταγmicroά του οι επαναστάτες περικύκλωσαν την πόλη της Άρτας την οποία υπεράσπιζαν πολυ-άριθmicroα οθωmicroανικά στρατεύmicroατα Έπειτα από δύσκολη και σκληρή πολιορκία της πόλης οι επαναστάτες κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη Ωστόσο το φρούριο της πόλης παρέmicroεινε στα χέρια των Οθωmicroανών κατακτητών Ο επαναστατικός αγώνας των περιοχών αυτών είχε πάρει πλέον διαστάσεις εθνι-κής οmicroοψυχίας Από κάθε γωνιά της Ελλάδας προσέτρεχαν όχι microόνο αξιωmicroατικοί και οπλαρχηγοί αλλά κάθε Έλληνας πλούσιος ή φτωχός που οραmicroατιζόταν την απελευ-θέρωση της Μεγάλης Ελλάδας ακόmicroη και βουλευτές και κυρίως οι βουλευτές από την Ήπειρο microαζί microε εκατοντάδες ελεύθερους Έλληνες οπλίτες Ένας πλούσιος προεστός από τον Βόλο ο Ι Φιλάρετος προσέφερε όλη την περιουσία του ndashδιόλου ευκαταφρό-νητηndash προς ενίσχυση του επαναστατικού αγώνα Μέχρι το τέλος Ιανουαρίου είχαν καταφτάσει εθελοντές τόσο από την Αθήνα όσο

Στις 30 Ιανουαρίου 1854 ο Σπ Καραϊσκάκης απηύθυνε βαρυσήmicroαντη προκήρυξη στην οποία microεταξύ άλλων τόνιζε και τα εξής laquoΑποθνήσκων ο πατήρ microου έκραξε ldquoλυτρούτε τας Αθήναςrdquo αφείς δε microόνον κληροδότηmicroα εις εmicroέ την microάχαιραν αυτού εξέπνευσε Έδραmicroον προς ηmicroάς ω λαέ της Ηπείρου και την σηmicroαίαν της ελευθερίας ύψωσα microεθrsquo υmicroών Έλληνες ο δεύτερος Τουρκικός πόλε-microος άρχεται Ιδού η Επτάνησος επτακέφαλος δράκων συρίζει η Ήπειρος κινείται η Θεσσαλία σείεται η Μακεδονία σαλεύει η Θράκη περιmicroένει η δε αυτόνοmicroος Ελλάς ως Αίτνα σφενδονίζει επί τας χώρας αυτάς φλογερούς microύδρους τους στρατηγούς αυτήςhellip Ελληνική αυτοκρατορία ή θάνατος έστω η φωνή των δέκα εκατοmicromicroυρίων Ελλήνων Σέρ-βων και Βουλγάρων κατά την Ευρώπην και των τεσσάρων εκατοmicromicroυρίων Ελλήνων κατά την Ασίαν Η φωνή αυτή microετά των ανέmicroων ηνωmicroένη είθε φθάσοι microέχρι των πρωτευου-σών πόλεων της Γαλλίας Αγγλίας Ρωσίας Αυστρίας και Πρωσίας και είθε κάmicroψει τους Δυνατούςraquo

Ο Σπυρίδων Καραϊσκάκης (1826-1896) γιος του Γ Καρα-

Ο ορεινός και απόκρηmicroνος όγκος του Σουλίου λιθογραφία

καλβανών ατάκτων η επανάσταση διαδόθηκε σε πολύ microικρό χρονικό διάστηmicroα σε ολόκληρη τη νότια Ήπειρο Η microία microετά την άλλη οι επαρχίες Τζουmicroέρκα Λάmicroα Λάκα Σούλι Σκουληκαριά της Ηπείρου πέρασαν στα χέρια των επαναστατών Στη συνέχεια προσχώρησε στην επανάσταση ο Δηmicroήτριος Γρίβας Με το πρόσταγmicroά του οι επαναστάτες περικύκλωσαν την πόλη της Άρτας την οποία υπεράσπιζαν πολυ-άριθmicroα οθωmicroανικά στρατεύmicroατα Έπειτα από δύσκολη και σκληρή πολιορκία της πόλης οι επαναστάτες κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη Ωστόσο το φρούριο της πόλης παρέmicroεινε στα χέρια των Οθωmicroανών κατακτητών Ο επαναστατικός αγώνας των περιοχών αυτών είχε πάρει πλέον διαστάσεις εθνι-κής οmicroοψυχίας Από κάθε γωνιά της Ελλάδας προσέτρεχαν όχι microόνο αξιωmicroατικοί και οπλαρχηγοί αλλά κάθε Έλληνας πλούσιος ή φτωχός που οραmicroατιζόταν την απελευ-θέρωση της Μεγάλης Ελλάδας ακόmicroη και βουλευτές και κυρίως οι βουλευτές από την Ήπειρο microαζί microε εκατοντάδες ελεύθερους Έλληνες οπλίτες Ένας πλούσιος προεστός από τον Βόλο ο Ι Φιλάρετος προσέφερε όλη την περιουσία του ndashδιόλου ευκαταφρό-νητηndash προς ενίσχυση του επαναστατικού αγώνα Μέχρι το τέλος Ιανουαρίου είχαν καταφτάσει εθελοντές τόσο από την Αθήνα όσο

Στις 30 Ιανουαρίου 1854 ο Σπ Καραϊσκάκης απηύθυνε βαρυσήmicroαντη προκήρυξη στην οποία microεταξύ άλλων τόνιζε και τα εξής laquoΑποθνήσκων ο πατήρ microου έκραξε ldquoλυτρούτε τας Αθήναςrdquo αφείς δε microόνον κληροδότηmicroα εις εmicroέ την microάχαιραν αυτού εξέπνευσε Έδραmicroον προς ηmicroάς ω λαέ της Ηπείρου και την σηmicroαίαν της ελευθερίας ύψωσα microεθrsquo υmicroών Έλληνες ο δεύτερος Τουρκικός πόλε-microος άρχεται Ιδού η Επτάνησος επτακέφαλος δράκων συρίζει η Ήπειρος κινείται η Θεσσαλία σείεται η Μακεδονία σαλεύει η Θράκη περιmicroένει η δε αυτόνοmicroος Ελλάς ως Αίτνα σφενδονίζει επί τας χώρας αυτάς φλογερούς microύδρους τους στρατηγούς αυτήςhellip Ελληνική αυτοκρατορία ή θάνατος έστω η φωνή των δέκα εκατοmicromicroυρίων Ελλήνων Σέρ-βων και Βουλγάρων κατά την Ευρώπην και των τεσσάρων εκατοmicromicroυρίων Ελλήνων κατά την Ασίαν Η φωνή αυτή microετά των ανέmicroων ηνωmicroένη είθε φθάσοι microέχρι των πρωτευου-σών πόλεων της Γαλλίας Αγγλίας Ρωσίας Αυστρίας και Πρωσίας και είθε κάmicroψει τους Δυνατούςraquo

Ο Σπυρίδων Καραϊσκάκης (1826-1896) γιος του Γ Καρα-

Ο ορεινός και απόκρηmicroνος όγκος του Σουλίου λιθογραφία

και από την επαρχία Με τη microεγάλη αυτή συρροή των Ελλήνων που έβλεπαν να έχει φτάσει η ώρα της Μεγάλης Ιδέας δηmicroιουργήθηκαν στρατόπεδα οργανωmicroένων επανα-στατικών ταγmicroάτων ndashστο στρατόπεδο του Καραϊσκάκη υπήρχαν 3000 πολεmicroιστέςΤον ενθουσιασmicroό των επαναστατών τροφοδοτούσε συνεχώς η προσχώρηση και άλλων σπουδαίων οπλαρχηγών και αξιωmicroατικών του ελληνικού στρατού ndashο γραmicromicroατέας του βασιλιά ταγmicroατάρχης Φραίζερ ο Κίτσος Τζαβέλας ο Νικόλαος Ζέρβας ο Γιαννάκης Ράγκος ο Σωτήρης Στράτος ο Ζάχος Μήλιος ο Χαράλαmicroπος Χελιώτης ο Αθανάσιος Πετmicroεζάς ο Κόλιας Πλαπούτας ο Νικόλαος Μπότσαρης ο Νάσης Νίκας ο Διονύσιος Δραγώνας κά

Η στάση του Όθωνα και της κυβέρνησηςΣτο microεταξύ οι Έλληνες πρέσβεις στην Ευρώπη από τη microια διαπιστώνοντας την έλλειψη ευνοϊκού πολιτικού και διπλωmicroατικού κλίmicroατος στην Ευρώπη από την άλλη έχοντας επίγνωση των περιορισmicroένων δυνατοτήτων της Ελλάδας προειδοποίησαν επανειληmicromicroένα ndashαλλά χωρίς αποτέλεσmicroαndash τον βασιλιά να εmicroποδίσει τον ξεσηκωmicroό Το Παλάτι συνέχισε για τους επόmicroενους microήνες να βοηθά και να προστατεύει τους επαναστάτες γεγονός που θα επιφέρει την οπισθοδρόmicroηση στην ανορθωτική πορεία της Ελλάδας και την καθυστέρηση στην αλυτρωτική πολιτικήΣτις 28 Ιανουαρίου 1854 ο βασιλιάς Όθωνας συγκάλεσε υπουργικό συmicroβούλιο ανακοι-νώνοντας microε ενθουσιασmicroό την επανάσταση στην Ήπειρο και τη microετάβαση στα microέρη εκείνα πολλών αξιωmicroατικών (του Σπυρίδωνα Καραϊσκάκη Βότσαρη Γρίβα κλπ) Στη συνέχεια δήλωσε ότι υιοθετεί την επανάσταση ολόψυχα και ότι απαιτεί τη συmicroπαρά-σταση όλων Ο υπουργός Στρατιωτικών ταγmicroατάρχης Σκαρλάτος Σούτσος δήλωσε προ-κλητικά προς τους ξένους πρέσβεις laquoΜη microε νοmicroίζετε ως το στήθος αναmicroεmicroιγmicroένον εις την υπόθεσιν αυτήν της επαναστάσεως Είmicroαι ως τα microαλλιάraquo Οι συζητήσεις που ακολούθησαν ndashέως τις 9 Μαρτίουndash σχετικά microε την επανάσταση δίχασαν τη Γερουσία ndash16 Γερουσιαστές από τους 38 τάχθηκαν κατά της επανάστα-σηςndash κυρίως επειδή θεωρούσαν ότι ο αγώνας ήταν υπόθεση microόνο του Όθωνα και όχι του ελληνικού λαού Με την έναρξη της εξέγερσης το βασιλικό ζεύγος microε επιστολές προς τους ηγεmicroόνες προσπάθησε αφενός να microεταστρέψει την όχι και τόσο φιλική προς την Ελλάδα στάση

Ο Δηmicroήτριος Γρίβας σε φωτο-γραφία του 1865

Φανταστική απεικόνιση στην οποία ο Όθων και η Αmicroαλία

της Ευρώπης αφετέρου να συλλέξει χρήmicroατα υπέρ του αγώνα Η κυβέρνηση ενίσχυσε τον ελληνικό στόλο αγοράζοντας ατmicroοκίνητα πολεmicroικά πλοία και τρία ρωσικά πολε-microικά ενώ ο πρωθυπουργός Α Κριεζής επέmicroενε παράλληλα να microετατραπούν είκοσι εmicroπορικά πλοία σε πολεmicroικά σχέδιο που τελικά δεν ευοδώθηκε Ήδη από τον Ιανου-άριο του 1853 ο υπουργός Στρατιωτικών επεδίωκε να ανανεώσει τον οπλισmicroό του στρατεύmicroατος Με την έναρξη της επανάστασης συστήθηκαν ερανικές επιτροπές στις κυριότερες πόλεις της Ελλάδας και κυρίως στο εξωτερικό για τη συλλογή χρηmicroάτων προς ενίσχυση του αγώνα Ο υπουργός των Εξωτερικών Σκαρλάτος Σούτσος διέταξε τη microετακίνηση στρατιωτικών τmicroηmicroάτων στην παραmicroεθόριο Με την ανοχή του ίδιου άνοιξαν οι φυλακές της Χαλκίδας και 250 κατάδικοι εφοδιάστηκαν microε οπλισmicroό Μαζί microε έναν λόχο 130-150 ατόmicroων που λιποτάκτησε στάλθηκαν στη Θεσσαλία Άλλοι κατάδικοι από τις φυλακές Καλαmicroών και Ρίου ενίσχυσαν τον αγώνα επιδιώκοντας πιστοποιητικά καλής διαγωγής και αmicroνηστία Όmicroως η έλλειψη συνοχής και εκπαί-δευσης των ταγmicroάτων αυτών είχε σαν αποτέλεσmicroα την εύκολη αποδιοργάνωση και διάσπασή τους Η microισθοδοσία των επαναστατών γινόταν κυρίως από τους οπλαρχηγούς microε χρήmicroατα των τελευταίων ή microε χρήmicroατα που συγκέντρωναν οι επαναστατικές επιτροπές Ο ανε-φοδιασmicroός τους σε τρόφιmicroα γινόταν από microεγάλες αποθήκες που είχαν δηmicroιουργηθεί ndashΚαρβασαράς για την Ήπειρο και Λαmicroία για τη Θεσσαλία Η διαβίβαση των πληροφο-ριών από τα πεδία των microαχών γινόταν από ταχυδροmicroικούς επιστάτες Οι πληροφορίες διαβιβάζονταν microε ευθύνη του υπουργού των Στρατιωτικών και κοινοποιούνταν και στον Όθωνα Οι προκηρύξεις που εκδίδονταν από τους επαναστάτες εξέφραζαν τον ανεκπλήρωτο πόθο του 1821 δηλ της απελευθέρωσης και των υπολοίπων περιοχών των οθωmicroανικών επαρχιών που κατοικούνταν από Έλληνες

Η επανάσταση στη ΜακεδονίαΣτις 8 Φεβρουαρίου 1854 εξερράγη επαναστατικό κίνηmicroα στη Θεσσαλονίκη Γρήγορα όmicroως κατεστάλη από τα τουρκικά στρατεύmicroατα και οι επαναστάτες κατέφυγαν στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία Στη Θεσσαλονίκη ωστόσο οι τουρκικές αρχές είχαν αρχίσει πλέον να ανησυχούν και ήδη είχε καταφθάσει στο λιmicroάνι της ένα αγγλικό ατmicroόπλοιο το Σπιτφάιρ

Ελαιογραφία στην οποία απει-κονίζεται ο ναύαρχος και πρω-

Ενώ οι συγκρούσεις των ελληνικών επαναστατικών σωmicroάτων microαίνονταν στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία ο Μακεδόνας πολέmicroαρχος Τσάmicroης Καρατάσος που είχε αγωνιστεί στην επανάσταση του 1821 επίλεκτος συνταγmicroατάρχης του ελληνικού στρατού και υπασπιστής της βασίλισσας κατάρτισε σώmicroα αξιωmicroατικών και οπλιτών που προέρ-χονταν από τη Μακεδονία Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα microε σκοπό να εισβάλλει στη Μακεδονία Προηγουmicroένως είχε έλθει σε επαφή microε τους microακεδονικούς κύκλους των Αθηνών και microε πολλούς κατοίκους της Χαλκιδικής Οι κινήσεις του Καρατάσου microεγάλωσαν την ανησυχία των τουρκικών αρχών της Θεσ-σαλονίκης Οι Τούρκοι φοβούνταν ενδεχόmicroενη απόβαση στη χερσόνησο της Κασ-σάνδρας Για τον λόγο αυτό τουρκικά και αγγλικά πλοία ενεργούσαν περιπολίες στη Χαλκιδική Ο συνταγmicroατάρχης Δηmicroήτριος ή Τσάmicroης Καρατάσος έφτασε στη Σκόπελο στις 16 Μαρτίου 1854 και από κει στην Κυρά Παναγιά όπου ορκίστηκαν τα δύο σώmicroατα των εθελοντών του και ο ίδιος αναγορεύτηκε αρχιστράτηγος της ΜακεδονίαςΣτις 17 Μαρτίου 1854 έφτασε στη Σιθωνία στο λιmicroάνι του Κουφού Από εκεί ένα απόσπασmicroα συγκρούστηκε microε τουρκικές δυνάmicroεις στη Συκιά που την είχαν καταλάβει άτακτοι Τούρκοι Ο Καρατάσος κατέλαβε τη Συκιά ύστερα από σκληρή microάχη και microετά από πυρπόληση του ναού στον οποίο είχαν οχυρωθεί οι Τούρκοι οι επαναστάτες microεταφέρθηκαν στον Άγιο Νικόλαο Μόλις πληροφορήθηκε ο Γάλλος πρόξενος Louis de Mornard την απόβαση στη Χαλ-κιδική έδωσε εντολή στο γαλλικό πολεmicroικό πλοίο Heron να σπεύσει στη Χαλκιδική να συνδράmicroει τις δυνάmicroεις της Τουρκίας Το γαλλικό πολεmicroικό προσέγγισε τον Άγιο Νικόλαο και microετά από προθεσmicroία που έθεσε στον ελληνικό στόλο που είχε φτάσει από τις Σποράδες στον Άγιο Νικόλαο άρχισε σφοδρό βοmicroβαρδισmicroό κατά των ελληνικών πλοίων βυθίζοντας και καταστρέφοντας τα ελληνικά σκάφη Η πράξη βέβαια αυτή παραβίαζε σαφώς τους κανόνες του διεθνούς δικαίου αφού ούτε σε πόλεmicroο βρισκό-ταν η Γαλλία microε την Ελλάδα αλλά και ούτε είχαν διακόψει διπλωmicroατικές σχέσεις οι δύο χώρες Στο microεταξύ οι δυνάmicroεις του Καρατάσου δεν microπορούσαν να επιτύχουν ολοκληρωτική νίκη κατά των Τούρκων ατάκτων Οι τελευταίοι εκτός του microεγάλου αριθmicroού τους λεηλατούσαν απrsquo όπου περνούσαν ότι έβρισκαν microπροστά τους γεγονός που είχε αρνητικό αντίκτυπο στο ηθικό των κατοίκων Ειδικά microετά τη σφαγή της Χαλκιδικής

όπου έχασαν τη ζωή τους 27 προύχοντες του Πολυγύρου ο χρόνος άρχισε να microετρά αντίστροφα για την επανάσταση στη Μακεδονία Ο Καρατάσος σχεδίαζε microε τους 900 περίπου microαχητές του να βαδίσει microέσω των Κερδυλλίων - Κρουσίων - Πάϊκου προς την πεδιάδα της Ηmicroαθίας και microέσω των Πιερίων και του Ολύmicroπου να οδηγηθεί στη Θεσσαλία Όmicroως microετά τη σύγκρουση microε 6000 Οθωmicroανούς ατάκτους στα υψώmicroατα της Κοmicroίστας ndashόπου σκοτώθηκαν 90 Έλληνεςndash ο στρατός του Καρατάσου διασκορπίστηκε στη χερσόνησο του Άθω Μετά την επίσηmicroη αποκήρυξη της επανάστασης από τον Όθωνα και τη διαβεβαίωση της νέας κυβέρνησης ότι θα καταστείλει την εξέγερση ο Καρατάσος ήρθε σε συνεν-νόηση microε τον Γάλλο πλοίαρχο βαρόνο Roussen κυβερνήτη του ανιχνευτικού Solon προκειmicroένου να τερmicroατίσει την επανάσταση και να αποπλεύσει από τη χερσόνησο Η αποχώρηση του Καρατάσου από το πεδίο της microάχης υπήρξε η αιτία της κάmicroψης του ηθικού και των υπόλοιπων οπλαρχηγών της Μακεδονίας Έτσι σύντοmicroα έληξαν και οι τελευταίες εχθροπραξίες στη Μακεδονία

Εξάπλωση της επανάστασης στη ΘεσσαλίαΜετά την πολιορκία της Άρτας ο επόmicroενος στόχος ήταν η πρωτεύουσα της Ηπείρου τα Ιωάννινα Έτσι πριν ακόmicroη λήξει ο πρώτος microήνας της επανάστασης (Ιανουάριος 1854) και καθώς όλη η ύπαιθρος της Ηπείρου είχε περάσει στα χέρια των επανα-στατών ήταν πλέον καιρός να ενισχυθούν τα επαναστατικά στρατεύmicroατα προκειmicroένου

Ο Τσάmicroης Καρατάσος (1800-1861)

Στη συλλογική αυτή και οmicroόψυχη προσπάθεια σπουδαία συνδροmicroή σε επίπεδο ηθικού φρονήmicroατος προσέφερε ο Τύπος κυρίως microε άρθρα που δηmicroοσίευε καθηmicroερινά υπέρ του αλυτρωτικού αγώνα Χαρακτηριστικά είναι τα άρθρα του Ν Βαmicroβά που χαρακτήρισε τα γεγονότα laquoσυνέχεια και συmicroπλήρωση των αγώνων του 1821 της νέας περιόδου πολέmicroων των Ελλήνων κατά των βαρβάρων microετά τους Μηδικούς πολέmicroουςraquo Επίσης τόνιζε την ανάγκη να ενωθούν microε τους θεόσταλτους Ρώσους ώστε να υπηρετήσουν τους σκοπούς της ορθόδοξης κληρονοmicroιάς τους Ενδεικτικός είναι και ο στίχος του Π Σούτσου που δηmicroοσιεύθηκε στην εφηmicroερίδα laquoΑιώνraquo (2721854) laquoΌπλα λάβωmicroεν Έλληνες άγωmicroεν Οθωmicroανών το αίmicroα ας τρέξη ποταmicroηδόνhellipraquo Άποψη της πόλης των Ιωαννί-

νων από έκδοση του 1843

όπου έχασαν τη ζωή τους 27 προύχοντες του Πολυγύρου ο χρόνος άρχισε να microετρά αντίστροφα για την επανάσταση στη Μακεδονία Ο Καρατάσος σχεδίαζε microε τους 900 περίπου microαχητές του να βαδίσει microέσω των Κερδυλλίων - Κρουσίων - Πάϊκου προς την πεδιάδα της Ηmicroαθίας και microέσω των Πιερίων και του Ολύmicroπου να οδηγηθεί στη Θεσσαλία Όmicroως microετά τη σύγκρουση microε 6000 Οθωmicroανούς ατάκτους στα υψώmicroατα της Κοmicroίστας ndashόπου σκοτώθηκαν 90 Έλληνεςndash ο στρατός του Καρατάσου διασκορπίστηκε στη χερσόνησο του Άθω Μετά την επίσηmicroη αποκήρυξη της επανάστασης από τον Όθωνα και τη διαβεβαίωση της νέας κυβέρνησης ότι θα καταστείλει την εξέγερση ο Καρατάσος ήρθε σε συνεν-νόηση microε τον Γάλλο πλοίαρχο βαρόνο Roussen κυβερνήτη του ανιχνευτικού Solon προκειmicroένου να τερmicroατίσει την επανάσταση και να αποπλεύσει από τη χερσόνησο Η αποχώρηση του Καρατάσου από το πεδίο της microάχης υπήρξε η αιτία της κάmicroψης του ηθικού και των υπόλοιπων οπλαρχηγών της Μακεδονίας Έτσι σύντοmicroα έληξαν και οι τελευταίες εχθροπραξίες στη Μακεδονία

Εξάπλωση της επανάστασης στη ΘεσσαλίαΜετά την πολιορκία της Άρτας ο επόmicroενος στόχος ήταν η πρωτεύουσα της Ηπείρου τα Ιωάννινα Έτσι πριν ακόmicroη λήξει ο πρώτος microήνας της επανάστασης (Ιανουάριος 1854) και καθώς όλη η ύπαιθρος της Ηπείρου είχε περάσει στα χέρια των επανα-στατών ήταν πλέον καιρός να ενισχυθούν τα επαναστατικά στρατεύmicroατα προκειmicroένου

Ο Τσάmicroης Καρατάσος (1800-1861)

Στη συλλογική αυτή και οmicroόψυχη προσπάθεια σπουδαία συνδροmicroή σε επίπεδο ηθικού φρονήmicroατος προσέφερε ο Τύπος κυρίως microε άρθρα που δηmicroοσίευε καθηmicroερινά υπέρ του αλυτρωτικού αγώνα Χαρακτηριστικά είναι τα άρθρα του Ν Βαmicroβά που χαρακτήρισε τα γεγονότα laquoσυνέχεια και συmicroπλήρωση των αγώνων του 1821 της νέας περιόδου πολέmicroων των Ελλήνων κατά των βαρβάρων microετά τους Μηδικούς πολέmicroουςraquo Επίσης τόνιζε την ανάγκη να ενωθούν microε τους θεόσταλτους Ρώσους ώστε να υπηρετήσουν τους σκοπούς της ορθόδοξης κληρονοmicroιάς τους Ενδεικτικός είναι και ο στίχος του Π Σούτσου που δηmicroοσιεύθηκε στην εφηmicroερίδα laquoΑιώνraquo (2721854) laquoΌπλα λάβωmicroεν Έλληνες άγωmicroεν Οθωmicroανών το αίmicroα ας τρέξη ποταmicroηδόνhellipraquo Άποψη της πόλης των Ιωαννί-

νων από έκδοση του 1843

να ετοιmicroαστούν να προσβάλλουν τις οχυρωmicroένες πόλεις αλλά και αυτή την πρωτεύ-ουσα Η επαναστατική ορmicroή ενισχύθηκε περισσότερο τον επόmicroενο microήνα microε 1000 περίπου εθελοντές που κατέφθασαν κυρίως από τη Ζάκυνθο Η επιτυχία του αγώνα ενισχύθηκε τον microήνα αυτό λόγω της υποστήριξης της επανάστασης που ήλθε από τους Ρώσους οι οποίοι βρίσκονταν πλέον σε πόλεmicroο και microε τις γαλλοβρετανικές Δυνάmicroεις Η επανάσταση έχοντας κυριαρχήσει σε ολόκληρη την Ήπειρο άρχισε να εξαπλώνεται από τις αρχές Φεβρουαρίου και σrsquo άλλες περιοχές του υπόδουλου ελληνισmicroού Έτσι η φλόγα microεταλαmicroπαδεύτηκε από την Ήπειρο στη Θεσσαλία microε πρώτα πεδία συγκρού-σεων τη Λαmicroία και την περιοχή των Τρικάλων Την τελευταία εβδοmicroάδα του Φεβρου-αρίου η επανάσταση είχε εξαπλωθεί από το Ραδοβίζι και τα Άγραφα σε ολόκληρη τη Θεσσαλία και την Ήπειρο Οι αντάρτικες οmicroάδες συγκρούστηκαν microε τις αλβανικές φρουρές Σπουδαίες νίκες πέτυχε ο Χατζηπέτρος microε τους αντάρτες του στα microεγάλα καλύβια Τρικάλων και έξω από την Καλαmicroπάκα Στην Καλαmicroπάκα ο Χατζηπέτρος διατηρούσε το στρατόπεδό του απrsquo όπου όmicroως microετά την επέmicroβαση των συmicromicroαχικών δυνάmicroεων και την αλλαγή της κυβέρνησης οι οπλί-τες του άρχισαν να αραιώνουν Η αποθάρρυνση των ανδρών του Χατζηπέτρου έγινε microεγαλύτερη λόγω της διακοπής του ανεφοδιασmicroού από τη νέα κυβέρνηση Ο στρατη-γός Χατζηπέτρος προσπαθούσε να εmicroψυχώσει τους άνδρες του εκδίδοντας διαταγές ενθαρρυντικές και επαινετικές των κατορθωmicroάτων τους Κατά του Χατζηπέτρου ενώ-θηκαν οι Ζεϊνέλ πασάς Σελήmicro πασάς και Φράσαρης οι οποίοι συγκεντρώνοντας 9500

Ο στρατηγός Χατζηπέτρος φθάνοντας στο Νεοχώριο εξέδωσε ηmicroερησία διαταγή προς τους άνδρες του Με αυτήν τους έπλεκε το εγκώmicroιο διότι επί πέντε microήνες αγωνίσθηκαν γενναία νικώντας στο Λουτρό το Φανάρι την Παραπράσταινα το Βελέσι τα Τρίκαλα και την Καλαmicroπάκα laquohellip Στρατιώται Θεσσαλοί των Αγράφων της Πίνδου του Ολύmicroπου ndashτονίζει στον επίλογο της διαταγής τουndash αποσυρόmicroεθα του αγώνος κύπτοντες εις τας ακαταmicroαχήτους περιστάσεις Αλλrsquo η γη των πατέρων microας ο τόπος της γεννήσεως microας είναι δίκαια απαράγραπτα διά παντός Αν και προς καιρόν υποχωρούmicroεν δεν λησmicroονού-microενhellip αποθέτοmicroεν τα όπλα ευέλπιδες ότι οι δυνατοί της γης θέλουσιν εννοούσινraquo

Ελαιογραφία στην οποία απεικο-νίζεται ο Χριστόδουλος Χατζηπέ-

περίπου στρατό κινήθηκαν προς την Καλαmicroπάκα Σε σκληρή microάχη που δόθηκε (6 Ιουνίου 1854) στις όχθες του Πηνειού στο ύψος της Αγίας Παρασκευής Καλαmicroπάκας ο Χατζηπέτρος ηττήθηκε Αυτή ήταν και η τελευταία microάχη της εξέγερσης του 1854 Ο Χατζηπέτρος αποχώρησε από το πεδίο των microαχών στο τέλος Ιουνίου του 1854 ndashαφίχθηκε στη Λειβαδιά όπου οι κάτοικοι τον υποδέχθηκαν ως ήρωα και τον στεφά-νωσαν Ο αλυτρωτικός αγώνας ωστόσο για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού δεν διακόπηκε microε τη λήξη της επανάστασης του 1854 Αντίθετα συνεχίστηκε υπό microορφή κλεφτοπολέmicroου microέχρι το 1881 οπότε απελευθερώθηκαν η Θεσσαλία και microικρό τmicroήmicroα της Ηπείρου

Η αντίδραση της ΠύληςΣτη διάρκεια της πρώτης επαναστατικής φάσης η οθωmicroανική κυβέρνηση απασχολούσε τον κύριο όγκο των στρατευmicroάτων της στον Δούναβη και τον Καύκασο προσπαθώ-ντας να αναχαιτίσει τη ρωσική απειλή Μη microπορώντας να microεταφέρει τα στρατεύmicroατά της από το πεδίο της ρωσοτουρκικής σύγκρουσης βασίστηκε αποκλειστικά στις λίγες διάσπαρτες φρουρές της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ndashτους άτακτους Τουρκαλβανούς της υπαίθρου και τους 3000-4000 πολεmicroιστές που έφτασαν στην περιοχή από την Ασιατική Τουρκία microέσω του Βόλου και της Πρέβεζας Για τον λόγο αυτό και ο αιφνι-διασmicroός που δέχτηκε είχε επιτυχία και η ταχύτητα microε την οποία έχανε τα εδάφη της ήταν microεγάλη Μπροστά στο επιχειρησιακό αδιέξοδο που αντιmicroετώπιζε η Πύλη έστειλε στις επανα-στατηmicroένες περιοχές τον Φουάτ εφέντη ως έκτακτο επίτροπο microε στόχο να αναστείλει την επέκταση του αγώνα των Ελλήνων Στις 7 Μαρτίου 1854 η Πύλη έστειλε τελεσί-γραφο στην Ελλάδα ζητώντας άmicroεσα την επιστροφή των Ελλήνων αξιωmicroατικών στο ελληνικό έδαφος και τη διακοπή του εφοδιασmicroού των αντάρτικων σωmicroάτων Μετά τη λήξη του τελεσιγράφου στις 10 Μαρτίου 1854 η Πύλη προχώρησε σε διακοπή των διπλωmicroατικών σχέσεων microε την Αθήνα και ανακλήθηκαν ο επιτετραmicromicroένος πρεσβευτής του σουλτάνου στην Αθήνα Νεσσέτ microπέης και ο Α Μεταξάς από την Κωνσταντινού-ποληΜε τη διακοπή των διπλωmicroατικών σχέσεων ο Όθωνας ευχαριστηmicroένος από τις εξελί-ξεις προχώρησε στην αναδιοργάνωση του στρατού αντικαθιστώντας κάποιους αξιω-

Η τραγική εικόνα της Ελλάδας microετά τις εξεγέρσεις στα Ηπειρωτικά Θεσσαλικά και Μακε-δονικά εδάφη παρουσιάζεται στην laquoΑπολογία της Ελλάδοςraquo του βουλευτή Νάζου του έτους 1855 laquoΕν τούτοις οι επαναστάται κατέθεσαν τα όπλα δια να υπακούσωσιν εις την θέλησιν των ευεργέτιδων της Ελλάδος Δυνάmicroεων αίτινες τότε απεφάσισαν να προστατεύσωσι την ολοmicroέλειαν της τουρκικής χώρας αφίνουσαι εις το microέλλον ελευθέραν την Ανατολήν να προαχθή διά της Ανατολής αφίνουσαι την αναγέννησιν της εις τους προοδεύοντας εκ των κατοίκων της εις τους ικανοτέρους οίτινες παρrsquo αυτών των δυνάmicroεων δύνανται να ελπίσωσι πάσαν βοήθειαν και πάσαν υποστήριξιν Κατέθεσαν λοιπόν τα όπλα και microόνον κατά την 820 Σεπτεmicroβρίου 1854 οκτώ microήνας microετά το κίνηmicroα της Ηπείρου και Θεσσαλίας (το οποίον επιστεύοmicroεν ότι ηδύνατο να προλάβη τον Ευρωπαϊκόν πόλεmicroον παρουσιάζον υπό νέαν φάσιν το Ανατολικόν Ζήτηmicroα) ήρχισαν δυστυχώς εν Αλmicroά αι πρώται microεταξύ των ευεργέτιδων microας δυνάmicroεων εχθροπραξίαι Το κακόν ατυχώς δεν επρολήφθη και microεθrsquo όλης της Ευρώπης το Ελληνικόν έθνος θρηνεί σήmicroερον τόσας στρα-τιωτικάς ικανότητας απολεσθείσας τόσον χριστιανικόν ευγενές αίmicroα χυθέν εις τα πεδία φονικωτάτων microαχών Θρηνεί λοιπόν η Ελλάς έκτοτε την των χριστιανικών εθνών αλλη-λοσφαγίαν και microένει ουδετέρα παρακαλούσα τον προστάτην των αδικουmicroένων Θεόν να φωτίση και οδηγήση τους διέποντας τας τύχας της Ευρώπης προς γενικήν ειρήνευσιν του χριστιανικού κόσmicroουraquolaquoΑπολογία του Ελληνικού Έθνους ή σύντοmicroος έκθεσις των κατά το παρελθόν έτος δια-τρεξάντων και ολίγαι λέξεις προς απάντησινraquo Αθήνησιν 1855

Η Οθωmicroανική κυβέρνηση στην πρώτη φάση της επανάστασης

Το λιmicroάνι του Πειραιά σε λιθο-γραφία του 1848

Χαρακτηριστική είναι η δηmicroοσιευθείσα περιληπτικώς στον ελληνικό Τύπο διακοίνωση της Αγγλίας laquoΜετά σύντοmicroον προοίmicroιον εις ο επαναλαmicroβάνονται αι περι ενοχής της Αυλής και της Κυβερνήσεως microας προηγούmicroεναι παράλογοι αιτιάσεις ο πρέσβυς ζητεί 1 Να εκφρασθώσιν ο βασιλεύς και η Κυβέρνησις σαφώς και πανδήmicroως ότι θέλουν διατηρήσει αυστηράν ουδετερότητα εις την αρξαmicroένην εν τη Ανατολή πάλην 2 Να αποδοκιmicroάσωσι δηmicroοσίως τας αξιοποίνους πράξεις των παραιτηθέντων της Ελληνικής υπηρεσίας και

Η τραγική εικόνα της Ελλάδας microετά τις εξεγέρσεις στα Ηπειρωτικά Θεσσαλικά και Μακε-δονικά εδάφη παρουσιάζεται στην laquoΑπολογία της Ελλάδοςraquo του βουλευτή Νάζου του έτους 1855 laquoΕν τούτοις οι επαναστάται κατέθεσαν τα όπλα δια να υπακούσωσιν εις την θέλησιν των ευεργέτιδων της Ελλάδος Δυνάmicroεων αίτινες τότε απεφάσισαν να προστατεύσωσι την ολοmicroέλειαν της τουρκικής χώρας αφίνουσαι εις το microέλλον ελευθέραν την Ανατολήν να προαχθή διά της Ανατολής αφίνουσαι την αναγέννησιν της εις τους προοδεύοντας εκ των κατοίκων της εις τους ικανοτέρους οίτινες παρrsquo αυτών των δυνάmicroεων δύνανται να ελπίσωσι πάσαν βοήθειαν και πάσαν υποστήριξιν Κατέθεσαν λοιπόν τα όπλα και microόνον κατά την 820 Σεπτεmicroβρίου 1854 οκτώ microήνας microετά το κίνηmicroα της Ηπείρου και Θεσσαλίας (το οποίον επιστεύοmicroεν ότι ηδύνατο να προλάβη τον Ευρωπαϊκόν πόλεmicroον παρουσιάζον υπό νέαν φάσιν το Ανατολικόν Ζήτηmicroα) ήρχισαν δυστυχώς εν Αλmicroά αι πρώται microεταξύ των ευεργέτιδων microας δυνάmicroεων εχθροπραξίαι Το κακόν ατυχώς δεν επρολήφθη και microεθrsquo όλης της Ευρώπης το Ελληνικόν έθνος θρηνεί σήmicroερον τόσας στρα-τιωτικάς ικανότητας απολεσθείσας τόσον χριστιανικόν ευγενές αίmicroα χυθέν εις τα πεδία φονικωτάτων microαχών Θρηνεί λοιπόν η Ελλάς έκτοτε την των χριστιανικών εθνών αλλη-λοσφαγίαν και microένει ουδετέρα παρακαλούσα τον προστάτην των αδικουmicroένων Θεόν να φωτίση και οδηγήση τους διέποντας τας τύχας της Ευρώπης προς γενικήν ειρήνευσιν του χριστιανικού κόσmicroουraquolaquoΑπολογία του Ελληνικού Έθνους ή σύντοmicroος έκθεσις των κατά το παρελθόν έτος δια-τρεξάντων και ολίγαι λέξεις προς απάντησινraquo Αθήνησιν 1855

Η Οθωmicroανική κυβέρνηση στην πρώτη φάση της επανάστασης

Το λιmicroάνι του Πειραιά σε λιθο-γραφία του 1848

Χαρακτηριστική είναι η δηmicroοσιευθείσα περιληπτικώς στον ελληνικό Τύπο διακοίνωση της Αγγλίας laquoΜετά σύντοmicroον προοίmicroιον εις ο επαναλαmicroβάνονται αι περι ενοχής της Αυλής και της Κυβερνήσεως microας προηγούmicroεναι παράλογοι αιτιάσεις ο πρέσβυς ζητεί 1 Να εκφρασθώσιν ο βασιλεύς και η Κυβέρνησις σαφώς και πανδήmicroως ότι θέλουν διατηρήσει αυστηράν ουδετερότητα εις την αρξαmicroένην εν τη Ανατολή πάλην 2 Να αποδοκιmicroάσωσι δηmicroοσίως τας αξιοποίνους πράξεις των παραιτηθέντων της Ελληνικής υπηρεσίας και

microατικούς και διέταξε τη microετακίνηση δυνάmicroεων της Πελοποννήσου προς τα σύνορα Γύρω στα microέσα Μαρτίου 1854 η Πύλη έστειλε ισχυρές στρατιωτικές δυνάmicroεις εναντίον των επαναστατών γεγονός που άρχισε να γέρνει την πλάστιγγα εις βάρος των εξε-γερθέντων Στην Ήπειρο οι επαναστάτες αφού νικήθηκαν στο Μέτσοβο (27 Μαρτίου 1854) στο Πέτα (13 Απριλίου 1854) και στη Σκουρληκαριά (12 Μαΐου 1854) διαλύ-θηκαν και επανήλθαν στην ελληνική επικράτεια Την ίδια τύχη ακολούθησε και η επα-νάσταση στη Θεσσαλία Ο Χατζηπέτρος νικήθηκε στη Καλαmicroπάκα (Ιούνιος 1854) και επέστρεψε στην Ελλάδα Στη Μακεδονία όπου η επανάσταση δεν επεκτάθηκε όπως στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία ο Ζιάκας έχασε τη microάχη στα Γρεβενά και ο Καρατάσος microετά από σκληρές microάχες στον Πολύγυρο νικήθηκε κοντά στην Ιερισσό και πέρασε στο Άγιον Όρος

Η αγγλογαλλική κατοχή της ΕλλάδαςΗ εχθρική στάση των ΔυνάmicroεωνΗ Αγγλία και η Γαλλία δεν έκρυψαν από την αρχή την εχθρική στάση τους για τις εξεγέρσεις των Ελλήνων Ήδη είχαν αρχίσει σε διπλωmicroατικό επίπεδο να πιέζουν την

microεταβάντων εις τα τάγmicroατα των επαναστατών 3 Να προσκαλέσωσι τους λαβόντας microέρος εις την επανάστασιν υπαλλήλους των να επιστρέψωσιν εντός βραχείας προθεσmicroίας επι απειλή αυστηράς καταδιώξεως εν περιπτώσει απειθείας 4 Να κηρύξωσι δηmicroοσίως ότι δεν θέλει είσθαι πλέον δεκτός εις την δηmicroοσίαν υπηρεσίαν ο ζητήσας και λαβών άδειαν απουσίας ή παραίτησιν επί σκοπώ να ενωθή microετά των ανταρτώνΠρο πάντων δε να τεθή η διαγωγή της Αυλής και της Κυβερνήσεως εις αρmicroονίαν microε την διάλεκτον αυτών και να microη δίδεται αφορmicroή να ενισχύηται η ιδέα ότι ο βασιλεύς είναι επι-λήσmicroων των υποσχέσεων της θέσεως του απέναντι των δύο Δυνάmicroεων και επί τέλους ότι αν microέχρι της 5ης Μαΐου δεν δοθή απάντησις ευχάριστος αι δύο Δυνάmicroεις έχουσι τα microέσα να καταστήσωσι σεβαστάς τας αποφάσεις των συνέπεια των οποίων θέλει είσθαι η καταστροφή του Ελληνικού θρόνου και η αποκατάστασις άλλου είδους κυβερνήσεως microη γενοmicroένης πρόσκοmicromicroα εις την ενέργειαν των δύο Δυνάmicroεωνraquo (Εφ laquoΕλπίςraquo 5-5-1854)

Η Ελλάδα ανυπεράσπιστη microεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας

ελληνική κυβέρνηση ζητώντάς της να αποκηρύξει τα επαναστατικά στίφη Ο αυτο-κράτορας της Γαλλίας προειδοποιούσε microε αυστηρότητα laquoΘα ελυπούmicroην πικρώς εάν η Ελλάς εξέθετεν εις αmicroφίβολα τέλη τας τύχας αυτής προκαλούσα ταραχάς εν Ανα-τολή Αλλά η Υ Μ εννοεί ότι σήmicroερον θα ευρισκόmicroην εν ανάγκη να θεωρήσω ως απευθυνοmicroένην κατά της Γαλλίας αυτής της ίδιας πάσαν επίθεσιν ης η Οθωmicroανική αυτοκρατορία θα ετίθετο στόχοςraquo Μετά τη διακοπή των σχέσεων των δύο κρατών η πολιτική των πρέσβεων της Αγγλίας και της Γαλλίας έγινε επιδεικτικά δυσmicroενής Πράξεις εχθρικές θεωρήθηκαν οι κινήσεις των αξιωmicroατικών του γαλλικού στόλου να microην αποτείνουν χαιρετισmicroό στην ελληνική σηmicroαία κατά την άφιξή του στο λιmicroάνι του Πειραιά και να microην παραστούν στην εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου 1854 οι πρέσβεις των χωρών αυτών Απώτερος στόχος αυτής της κάθε άλλο παρά φιλικής συmicroπεριφοράς των συmicromicroάχων ήταν η καθαίρεση του βασιλιά Η συνεχής απαίτηση που πρόβαλλαν ήταν η παραίτηση της κυβέρνησης και η επίσηmicroη αποκήρυξη της επανάστασηςΣτις 30 Μαρτίου 1854 οι πρέσβεις των δύο Δυνάmicroεων (Αγγλίας και Γαλλίας) ειδο-

Στο παρακάτω παράθεmicroα περιέχονται οι οδηγίες του υπουργού των Εξωτερικών της Αγγλίας προς τον Άγγλο πρέσβη στην Αθήνα Θωmicroά Ουάϊτς για την επίδοση σχετικής διαmicroαρτυρίας προς τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών όπως αυτές δηmicroοσιεύθηκαν στον Ελληνικό Τύπο (εφ laquoΕλπίςraquo 4-6-1854) laquoΠρος τον κ Θωmicroάν ΟυάϊτςΘέλετε κοινοποιήσει εις τον κύριον Πάϊκον ότι επειδή παρηκούσθησαν αι φιλικαί συmicro-βουλαί αίτινες εδόθησαν επειδή η συνεννόησις της Αυλής της Ελλάδος και της Κυβερ-νήσεως microε τα εχθρικά κατά της Τουρκίας κινήmicroατα είναι αναmicroφισβήτητη και επειδή η Κυβέρνησις της Αυτού Μεγαλειότητος και η του Αυτοκράτορος της Γαλλίας έχουν απόφασιν να microην αφήσωσι ούτως να παρεmicroβάλλωνται προσκόmicromicroατα εις την πολιτικήν των η Ελληνική Κυβέρνησις πρέπει να αναmicroένη τας συνεπείας των ιδίων πράξεων της Εάν αι συνέπειαι αύται αποβώσιν επικίνδυνοι εις τον θρόνον της Ελλάδος η ευθύνη θέλει επιπέσει εις τους Υπουργούς Έλληνας οίτινες δείχνονται αδαείς ή επιλήσmicroονες των αληθών του τόπου συmicroφερόντωνΚλάρενδων

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδά-τος (1791-1865) αρχηγός της

ποίησαν το Παλάτι ότι τα πλοία τους θα έκαναν έλεγχο στα ελληνικά λιmicroάνια και θα προχωρούσαν σε κατάσχεση των πλοίων που θα microετέφεραν πολεmicroικό υλικό Έτσι συνελήφθη το πρώτο ελληνικό πλοίο από τους Άγγλους στη Μάλτα και κατασχέθηκαν 9000 όπλα που microετέφερε αγορασmicroένα από τη Γαλλία microε προορισmicroό τον Πειραιά Στις 10 Απριλίου η Βρετανία κατέστησε σαφή την πρόθεσή της να επέmicroβει διατυ-πώνοντας παράλληλα απειλές και για το microέλλον της ελληνικής δυναστείας Στα microέσα Απριλίου οι πρέσβεις της Αγγλίας και της Γαλλίας ζήτησαν την αποποmicroπή της ελληνι-κής κυβέρνησης και τη συγκρότηση νέου υπουργικού συmicroβουλίου αφοσιωmicroένου στη γαλλοβρετανική συmicromicroαχία Αγγλικά και γαλλικά πλοία στάθmicroευαν τόσο στον Πειραιά όσο και σε άλλα λιmicroάνια (Σπέτσες Χαλκίδα Ναύπλιο και Πάτρα) Τα πληρώmicroατα του γαλλοβρετανικού στόλου ενοχλούσαν microε διάφορους τρόπους τους Έλληνες κατοίκους ενώ προέβαιναν σε νηοψίες των ελληνικών πλοίων πετώντας στη θάλασσα όχι microόνο όπλα ndashόπως είχαν προειδοποιήσειndash αλλά και καθετί χρήσιmicroο ακόmicroη και φάρmicroακα Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι στρατιωτικοί έφτασαν έως το σηmicroείο να βιαιοπραγήσουν κατά των αντιπολιτευόmicroενων εφηmicroερίδων Κατέστρεψαν τα πιεστήρια του Αιώνος συνέλα-βαν τον αρχισυντάκτη τον Ι Φιλήmicroονα και τον αρχισυντάκτη της Ελπίδος Κ Λεβίδη ενώ δεν δίστασαν να παρελάσουν προκλητικά κάτω από τα ανάκτορα του Όθωνος Η Αγγλία και η Γαλλία microε ταυτόσηmicroες ανακοινώσεις τους ζήτησαν από την ελληνική κυβέρνηση στις αρχές Μαΐου 1854 να εmicroποδίσει τη δράση των ελληνικών αντάρτικων οmicroάδων Στις διακοινώσεις αυτές η ελληνική κυβέρνηση έδωσε απάντηση η οποία δεν ικανο-ποίησε τις Δυνάmicroεις Κατόπιν τούτου προέβηκαν σε νέα διαβήmicroατα

Η Αγγλογαλλική κατοχήΣτις 13 Μαΐου 1854 γαλλικά πολεmicroικά πλοία εισήλθαν στο λιmicroάνι του Πειραιά και αποβίβασαν 2000 άνδρες υπό τον στρατηγό Ε Φόρεϊ (Elie-Frederic Forey) καθώς και ένα αγγλικό σύνταγmicroα που τέθηκε microαζί microε τους Γάλλους υπό την ανώτατη διοίκηση του Μπ Τινάν (Barbie de Tinan) Ο Όθωνας microετά την είσοδο των συmicromicroαχικών στρατευmicroάτων στον Πειραιά αναγκάστηκε να αποδεχθεί το τελεσίγραφο που οι πρέσβεις των δυνάmicroεων του είχαν αποστείλει λίγες ηmicroέρες πριν και microε το οποίο αξίωναν α) άmicroεση αντικατάσταση του υπουργικού

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης (1793-1877) πρωτεργάτης

συmicroβουλίου microε άλλο φίλα προσκείmicroενο στις συmicromicroαχικές δυνάmicroεις και το οποίο δεν θα παρείχε πλέον καmicroιά συνδροmicroή στους επαναστάτες β) επίσηmicroη αποδοκιmicroασία και αποκήρυξη της επανάστασης στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία από τον ίδιο γ) βασιλική υπόσχεση καταστολής της εξέγερσης σε Ήπειρο και Θεσσαλία Στην περίπτωση που ο Βασιλιάς θα απέρριπτε το τελεσίγραφο microε τη microη συmicromicroόρφωσή του προς τους παραπάνω ιταmicroούς όρους οι σύmicromicroαχοι θα προέβαιναν στην άmicroεση καθαίρεσή του Η βασιλική αποδοχή του τελεσίγραφου γνωστοποιήθηκε στις 14 Μαΐου ηmicroέρα λήξης του τελεσιγράφου και ώρα 1600 το απόγευmicroα α) microε ανακοίνωσή του ο βασιλιάς των Ελλήνων αποδοκίmicroασε επίσηmicroα την Ελληνική επανάσταση στην Ήπειρο και τη Θεσ-σαλία β) πραγmicroατοποιήθηκε η ποθητή για τους συmicromicroάχους αλλαγή της κυβέρνησης Κριεζή Το νέο υπουργικό συmicroβούλιο συγκροτήθηκε microετά από πρόταση των συmicromicroα-χικών πρέσβεων Πρωθυπουργός διορίστηκε ο αρχηγός της αγγλόφιλης παράταξης Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος Η κυβέρνηση αυτή ονοmicroάστηκε Υπουργείον κατοχής Παρέmicroεινε στην εξουσία για 18 microήνες microέχρι τις 4 Οκτωβρίου 1855 Το ευτύχηmicroα για την Ελλάδα αυτή την περίοδο είναι ότι αποκαταστάθηκαν οι διπλωmicroατικές σχέσεις microε την Τουρκία microε την ανταλλαγή των πρεσβευτών (του Ανδρέα Κουντουριώτη στην Κωνσταντινούπολη και του Ριζά Μπέη στην Αθήνα) Η νέα κυβέρνηση έσπευσε αmicroέσως να συmicromicroορφωθεί προς τις συmicromicroαχικές υποδείξεις

Στα χρόνια διακυβέρνησης του laquoΥπουργείου κατοχήςraquo υπεγρά-

laquoΗ Αθήναraquo ndashγράφει ο Ν Δραγούmicroηςndash laquoπαρουσίαζε εκείνη την εποχή οικτρό θέαmicroα Η αρρώστια ήταν πρωτόγνωρη και οι τροmicroερές φήmicroες έκαναν πολλούς κατοίκους να φύγουν από την πρωτεύουσα Ορισmicroένοι microάλιστα εγκαταλείπουν τους ετοιmicroοθάνατους συγγενείς τους Στην αρχή έβλεπε κανείς microόνο οχήmicroατα και υποζύγια να microεταφέρουν σωρούς άνδρες και γυναικόπαιδα Μετά από λίγο οι δρόmicroοι ερήmicroωσαν τα καταστήmicroατα έκλεισαν στα σπίτια έπαψαν οι φωνέςhellip Σκέτη φρίκηhellip Μόνο το πρωί καmicroιά φορά και το βράδυ έφτανε στrsquo αυτιά τους υπόκωφο το τρίξιmicroο των φορείων που σύρονταν αργά και ασήκωτα microεταφέροντας σωρούς από ασαβάνωτους νεκρούς πολλές φορές και ολόγυmicroνους για να τους ρίξουν στους λάκκουςraquo

Ο Ρώσος πρίγκιπας Αλέξανδρος Γορτσακώφ (Γεννάδειος Βιβλιο-

ιδίως σε ότι αφορούσε στην ολοκληρωτική καταστολή των εξεγέρσεωνΗ διορισθείσα από τους συmicromicroάχους ελληνική κυβέρνηση αποτελούνταν από τον Περικλή Αργυρόπουλο (υπουργό Εξωτερικών και Οικονοmicroικών) τον Παύλο Καλλιγά (υπουργό Δικαιοσύνης) τον Γεώργιο Ψύλλα (υπουργό Εκκλησιαστικών-Παιδείας) τον Κωνσταντίνο Κανάρη (υπουργό Ναυτικών) και τον Δηmicroήτριο Καλλέργη (υπουργό Στρα-τιωτικών)Στη νέα κυβέρνηση τους πρώτους microήνες χρέη πρωθυπουργού ανέλαβε ο Κανάρης Στην περίοδο αυτή έγιναν οι πρώτες προσπάθειες για την εκθρόνιση του Όθωνα στις οποίες πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε ο Καλλέργης Ο microετά από πρόταση της γαλλικής πρεσβείας διορισθείς νέος υπουργός των Στρατιωτικών ήταν microια σκοτεινή προσωπι-κότητα τον τιmicroούσε όmicroως microε τη φιλία του ο Ναπολέων Γrsquo Μετά την επανάσταση του 1843 ο Δ Καλλέργης περιπλανήθηκε στην Ευρώπη συν-δέθηκε microε τον Λουδοβίκο-Ναπολέοντα Βοναπάρτη πριν αυτός γίνει πρόεδρος της Γαλλικής Δηmicroοκρατίας και τώρα microε την υποστήριξη της Γαλλίας επέστρεψε στην Ελλάδα ως οιονεί δικτάτορας Με την ανάληψη των υπουργικών του καθηκόντων ο Καλλέργης καταδίωξε όλους τους πιστούς του βασιλιά Έλληνες και ξένους ενώ ήρθε σε αντιπαράθεση microε τον ίδιο τον microονάρχη Το εγχείρηmicroα της εκθρόνισης του Όθωνα ακύρωσε microε την άφιξή του ο Μαυροκορδάτος Ο Έλληνας πρωθυπουργός microόλις πλη-ροφορήθηκε τις κινήσεις του Καλλέργη απείλησε ότι θα αποχωρήσει επισηmicroαίνοντας τους κινδύνους που απειλούσαν την πατρίδα laquoΕάν τυφλώττετε εις βαθmicroόν microη επιτρέποντα να ίδετε ότι την ώραν ταύτην τυχαίνει

Χαρακτηριστική είναι η laquoδιακήρυξηraquo του υπουργού της Μεγάλης Βρετανίας Γλάδστων laquoΜη νοmicroίσετε ότι ηmicroείς (οι Άγγλοι) microισούmicroεν τους Έλληνας απεναντίας έχοmicroεν πολ-λάς υπέρ αυτών συmicroπαθείας αλλrsquo άπαντες όσοι ασχολούmicroεθα εις τα πολιτικά έχοmicroεν την πεποίθησιν ότι πάσα επέκτασις των ορίων του Βασιλείου της Ελλάδος βλάπτει τα συmicroφέροντα της Αγγλίας Διά ταύτα αφrsquo ενός microεν θέλοmicroεν προσπαθήσει να βελτιωθεί η τύχη των χριστιανών υπό την κυβέρνησιν του σουλτάνου αλλrsquo αφrsquo ετέρου θέλοmicroεν αντι-σταθή εις πάσαν επέκτασιν του Ελληνικού Βασιλείου Ως άνθρωπος ειλικρινής έκρινα καλώς να σας είπω απροκαλύπτως όλην την αλήθειανraquo

Ο καθηγητής Τσιβανόπουλος στο κείmicroενό του που δηmicroοσίευσε στα 1864 για την κατά-σταση της Ελλάδας laquoΕπί Όθωνοςraquo διατύπωνε αναφορικά microε τις εξεγέρσεις σε Ήπειρο Θεσσαλία και Μακεδονία ndashπου αποτέλεσαν τον απόηχο του Κριmicroαϊκού πολέmicroου στην Ελλάδαndash τις παρακάτω σκέψεις laquoΟ δε Κριmicroαϊκός πόλεmicroος ενέβαλε τους φίλους της Ελλάδος εις θέσιν δυσχερεστάτην Εις τα όmicromicroατα των πλείστων Ελλήνων ο πόλεmicroος ούτος ην γενναία τις σταυροφορία εν η ο αυτοκράτωρ Νικόλαος microαχόmicroενος κατά των Άγγλων και Γάλλων ως συmicromicroάχων του Μουσουλmicroάνου παρεστάθη ως άλλος Γοδεφρέιδος των Βουΐλλων Από των ηmicroερών της πρώτης επαναστάσεως οι κυριώτεροι λιmicroένες της οικουmicroένης κατελήφθησαν υπό Ελλήνων αποίκων και αύται καίπερ αποτελούmicroεναι ως επί το πολύ εκ τόπων κειmicroένων πέραν των ορίων της Νέας Ελλάδος θεωρούσιν ουχ ήττον την Ελλάδα ως ιδίαν αυτών πατρίδα και ως τον πυρήνα ευρυτέρου βασιλείου microέλλοντος να συmicroπεριλάβη και τους τόπους της εαυτών γεννήσεως Διά ταύτα εξrsquo εκάστης χώρας εν η περιπλανώνται Έλληνες ήλθον microεγάλαι συνεισφοραί προς υποστήριξιν του πολέmicroου αίτινες ώθησαν τους έτι υπό τον Τουρκικόν ζυγόν διατελούντας λαούς όπως πιστεύσωσιν ότι εάν ήρχοντο αγώνος τινός υπέρ ανεξαρτησίας θα εύρισκον φίλους εν πάση πρωτευούση της Ευρώπης Εις τοιαύτην περίστασιν τις άλλος πλην του βασιλέως της Ελλάδος και της κυβερνή-σεως αυτού ώφειλε να φωτίση και ποδηγετήση τους Έλληνας προς την αλήθειαν Αλλrsquo ατυχώς ο βασιλεύς Όθων όστις προ οκτώ ήδη ετών είχεν απολέσει πάντα φίλον εν Αγγλία και Γαλλία και διά της αποκλειστικής αυτού Αυστριακής πολιτικής είχεν απαλ-λοτριώσει την συmicroπάθειαν των εν τη Ευρωπαϊκή Τουρκία χριστιανών από της Ελληνικής φυλής ου microόνον δεν ετήρησεν ουδετερότητα αλλά και microυστικώς πως συνεmicroάχησε διά του ναυάρχου Κορνίλωφ microετά της Ρωσίας και λαβών εκατοmicromicroύρια ρουβλίων διrsquo ων έκτισε και εκαλλιέργησε τα υποστατικά αυτού εν Γερmicroανία και εν Ελλάδι ώθησε το έθνος εις την οικτροτάτην κωmicroωδίαν της Ηπείρου και της Θεσσαλίας Στίφη στρα-τιωτών εισέβαλλον τότε εξ Ελλάδος εις τας δύο ταύτας επαρχίας τας παρακειmicroένας τη ελευθέρα Ελλάδι και τα στίφη ταύτα διοικούmicroενα ενίοτε εις τινάς microάχας καλώς σηmicroαντικήν επήνεγκον ζηmicroίαν εις τας Τουρκικάς δυνάmicroεις Οι αρχηγοί αυτών ήσαν τοις πάσι γνωστοί ότι παρωρmicroώντο και ίσως πράγmicroατι διωρίζο-ντο υπό της Ελληνικής Αυλής Υπάρχουσι πολυάριθmicroοι microαρτυρίαι αποδεικνύουσαι ότι ο

όπισθεν του Όθωνος αχανές βάραθρον εις ο καταλυοmicroένου του βασιλικού φραγmicroού κινδυνεύει να εmicroπέση και η πατρίς παρακαλώ να εξηγηθείτε σαφώς Διότι κατrsquo εmicroέ δεν απένειmicroα τινάς υπηρεσίας εις την πατρίδα microου ίνα συντελέσω σήmicroερον εις την απώλειαν αυτής Αναχωρώ ευθύς και επανέρχοmicroαι εις ΓαλλίανraquoΗ κατοχή έφερε microαζί της και την ολέθρια νόσο της χολέρας από την οποία microέχρι το 1854 σχεδόν microόνη η Ελλάδα έmicroεινε απρόσβλητη χάρη στα αυστηρά υγειονοmicroικά microέτρα του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια Η χολέρα που φαίνεται ότι τη microετέφερε γαλλικό πλοίο από τη Βάρνα θέρισε τον Πειραιά και microετά την Αθήνα microε τους Γάλλους στρατιώτες αφού οι Γάλλοι δεν δέχτηκαν αντίθετα από τους Άγγλους την υγειονο-microική γραmicromicroή Αθήνας-Πειραιά Σε πέντε microήνες έχασαν τη ζωή τους από τη νόσο 3000 άτοmicroα ποσοστό ίσο microε το 110 του πληθυσmicroού Κατά τη θητεία του Υπουργείου κατοχής θα συναφθούν δύο σηmicroαντικές διεθνείς συmicro-φωνίες Η πρώτη ήταν η συνθήκη Εmicroπορίου και Ναυτιλίας microε βάση το κείmicroενο της ανεπικύρωτης συνθήκης του 1839 αποτέλεσε δε microέχρι τον πόλεmicroο του 1897 χάρτη του δηmicroοσίου δικαίου και των διεθνών σχέσεων microεταξύ των δύο κρατών Η δεύτερη συmicroπληρωmicroατική της πρώτης αφορούσε στην καταδίωξη της ληστείας Και οι δύο υπογράφτηκαν στην ασιατική πλευρά του Βοσπόρου στο προάστιο Κάνλιτζα της Κωνσταντινούπολης Η πρώτη στις 27 Μαΐου 1855 από τον Ανδρέα Κουντουριώτη και τον Φουάτ πασά και η δεύτερη στις 8 Απριλίου του 1856 από την επόmicroενη κυβέρ-νηση Σύmicroφωνα microε το άρθρο 1 της πρώτης laquoη συνθήκη συνοmicroολογήθηκε συmicroφώνως προς τας φιλικάς και γειτονικάς σχέσεις των δύο Επικρατειών και προς αmicroοιβαίαν

βασιλεύς Όθων ότε έπεmicroπε τα εαυτού θύmicroατα εις την εκστρατείαν ταύτην άνευ όπλων ή χρηmicroάτων υπέσχετο αυτοίς ότι έmicroελλε και αυτός microετrsquo ολίγον να εξέλθη της Ελλάδος και να τεθή επί κεφαλής αυτών Η δε Αθηναϊκή κοινωνία υπό τους αυτούς διατελούσα οιωνούς επεκρότει εις την εκστρατείαν παρίστα τους αρχηγούς αυτής ως ήρωας και ηκροάτο των λεπτοmicroερειών αυτής ωσεί η εκστρατεία αύτη ην ιερός τις πόλεmicroος κινηθείς κατά του απίστου Αλλά η Αγγλο-γαλλική κατοχή ηνέωξε τους οφθαλmicroούς των Ελλήνων και έκτοτε ωρίσθη η τύχη του Βαυαρού βασιλέωςraquo

προαγωγήν των συmicroφερόντων των δύο microερώνhellip οι Έλληνες και οι Οθωmicroανοί δύνανται εν εκατέρα των Επικρατειών να microετέρχονται αmicroοιβαίως το δια ξηράς και δια θαλάσσης εmicroπόριον microετά πληρεστάτης ελευθερίας και ασφαλείαςraquoΗ κατάσταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων σταδιακά βελτιώθηκε Η αποκατάσταση των σχέσεων άρχισε microε την παραχώρηση προνοmicroίων εmicroπορικών (τέλη 1854 - αρχές 1855) που αφορούσαν στα ελληνικά πλοία που ήταν αποκλεισmicroένα στα τουρκικά λιmicroάνια Στις ενέργειες βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνέβαλαν και οι Μεγάλες Δυνάmicroεις Η πτώση του υπουργού των Στρατιωτικών Καλλέργη ο οποίος είχε προβεί σε πλείστες καταχρήσεις γεγονός που ώθησε τον βασιλιά να ζητήσει από τις συmicromicroαχικές δυνάmicroεις την αποmicroάκρυνσή του παρέσυρε και την κυβέρνηση Μαυροκορδάτου Πρωθυπουργός ανέλαβε τον Σεπτέmicroβριο του 1855 ο γερουσιαστής Δηmicroήτριος ΒούλγαρηςΟ Κριmicroαϊκός πόλεmicroος έληξε τον Μάρτιο του 1856 microε τη συνθήκη του Παρισιού Ωστόσο τα στρατεύmicroατα κατοχής δεν εννοούσαν να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδα-φος παρά τις διαmicroαρτυρίες της κυβέρνησης Βούλγαρη και της Τσαρικής Ρωσίας (ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών πρίγκιπας Αλέξανδρος Γορτσακώφ διαmicroαρτυρήθηκε microε διακοίνωση του στα τέλη του 1856 για τη συνέχιση της κατοχής) Η κατοχή συνεχιζόταν microε πρόσχηmicroα την ανώmicroαλη εσωτερική κατάσταση που επικρα-τούσε στην Ελλάδα Ο πραγmicroατικός λόγος ήταν ότι οι Αγγλογάλλοι ήθελαν να κάνουν τον Πειραιά συγκοινωνιακό σταθmicroό ανάmicroεσα στις περιοχές αυτές και στο θέατρο του πολέmicroου Έτσι η γαλλοβρετανική κατοχή διήρκεσε από τον Μάιο του 1854 έως το 1857 οπότε οι Δυτικές Δυνάmicroεις θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα αφού εγκαταστή-σουν microια επιτροπή οικονοmicroικού ελέγχου δήθεν laquoγια την επιβολή της τάξεωςraquo έως το 1859

ΕπίmicroετροΟ βασικότερος ίσως παράγοντας που δεν microπόρεσε να αντιληφθεί και να αξιολογήσει δεόντως η κυβέρνηση και ο βασιλιάς της Ελλάδας ήταν ο νέος συσχετισmicroός δυνάmicroεων που προήλθε από την αναδιάταξη των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο Μετά τη διάλυση της Ιερής Συmicromicroαχίας και τον συνασπισmicroό Βρετανίας-Γαλλίας στο πλευρό της Τουρκίας η πλάστιγγα έγερνε υπέρ της συmicromicroαχικής υπερδύναmicroης αφήνοντας στον αντί-

ποδα τον τσάρο Επιπρόσθετα προβάλλει αναπάντητο το ερώτηmicroα τί επιδίωκε microε την επανάσταση του 1854 ο Όθων και οι Έλληνες γενικότερα Αρχικά επιδίωξαν την εκδήλωση έντονης και αιφνιδιαστικής επαναστατικής δράσης Όmicroως σrsquo εκείνη τη φάση ποια ήταν η προο-πτική του επαναστατικού αναβρασmicroού Η απάντηση δεν microπορεί να συναχθεί ξεκάθαρα από την πολιτική που ακολουθήθηκε ή ακόmicroη και από τις προκηρύξεις της εποχής που microάλλον βρίσκονται πιο κοντά στη βούληση των ανθρώπων που επαναστάτησαν Αναmicroφισβήτητα η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια του ανο-λοκλήρωτου Αγώνα του 1821 Δεν microπορούσε όmicroως να οδηγήσει σε εκείνο τουλάχιστον το στάδιο στη δηmicroιουργία κράτους γεωγραφικά προσδιοριζόmicroενου από το σύνολο της εθνικής κοινότητας Ο Κριmicroαϊκός πόλεmicroος και οι παρενέργειές του σηmicroάδεψαν την πολιτική ζωή των Ελλή-νων Η κοινή γνώmicroη ήταν εύλογο να απογοητευθεί από τη βάναυση στάση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας αλλά και από τις παλινωδίες της Ρωσίας Δεν είναι τυχαίο ότι σrsquo αυτή τη συγκυρία τα κόmicromicroατα που είναι συναρτηmicroένα microε microια ευρωπαϊκή Δύναmicroη το Αγγλικό το Γαλλικό το Ρωσικό θα αποδυναmicroωθούν πλήρως και θα αντικατασταθούν από νέες πολιτικές δυνάmicroεις ενώ νέοι πολιτικοί ηγέτες θα εmicroφανισθούν και θα κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή Και είναι πραγmicroατικά παράδοξη η διαπίστωση ότι ο microεγάλος υπεύθυνος για τους ατυ-χείς χειρισmicroούς των εξεγέρσεων του υπόδουλου Ελληνισmicroού ο βασιλιάς Όθων microοιάζει να βγαίνει ενισχυmicroένος καθώς η δοκιmicroασία που υπέστη στην διάρκεια της αγγλογαλλι-κής κατοχής αύξησε εντυπωσιακά τη δηmicroοτικότητά του Στο βάθος πάντως αρχίζει να διαφαίνεται η φθορά του και τελικά η έξωσή του Εκ των υστέρων δεν είναι επιστηmicroονικά αβάσιmicroο να προβούmicroε σε ορισmicroένες επαληθευ-microένες ιστορικά διαπιστώσεις που αφορούν στις θετικές επιπτώσεις της επανάστασης κατά το έτος 1854 οι Έλληνες προκειmicroένου να επεκτείνουν τα όρια του νεοσυσταθέ-ντος ελληνικού κράτους παρείδαν την αναδιοργάνωση των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο microε αποτέλεσmicroα ο αγώνας τους να πέσει σε διπλωmicroατικό κενό Η επανάσταση που εκδηλώθηκε όmicroως αναζωπύρωσε τις ελπίδες των υπόδουλων και διατήρησε ισχυρό τον δεσmicroό ανάmicroεσα σrsquo αυτούς και τους ελεύθερους Έλληνες Ενίσχυσε την ευρωπαϊκή πεποίθηση ότι σε microελλοντικές συνθήκες οι εξεγερθείσες

Η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια

Ο καθηγητής Τσιβανόπουλος στο κείmicroενό του που δηmicroοσίευσε στα 1864 για την κατά-σταση της Ελλάδας laquoΕπί Όθωνοςraquo διατύπωνε αναφορικά microε τις εξεγέρσεις σε Ήπειρο Θεσσαλία και Μακεδονία ndashπου αποτέλεσαν τον απόηχο του Κριmicroαϊκού πολέmicroου στην Ελλάδαndash τις παρακάτω σκέψεις laquoΟ δε Κριmicroαϊκός πόλεmicroος ενέβαλε τους φίλους της Ελλάδος εις θέσιν δυσχερεστάτην Εις τα όmicromicroατα των πλείστων Ελλήνων ο πόλεmicroος ούτος ην γενναία τις σταυροφορία εν η ο αυτοκράτωρ Νικόλαος microαχόmicroενος κατά των Άγγλων και Γάλλων ως συmicromicroάχων του Μουσουλmicroάνου παρεστάθη ως άλλος Γοδεφρέιδος των Βουΐλλων Από των ηmicroερών της πρώτης επαναστάσεως οι κυριώτεροι λιmicroένες της οικουmicroένης κατελήφθησαν υπό Ελλήνων αποίκων και αύται καίπερ αποτελούmicroεναι ως επί το πολύ εκ τόπων κειmicroένων πέραν των ορίων της Νέας Ελλάδος θεωρούσιν ουχ ήττον την Ελλάδα ως ιδίαν αυτών πατρίδα και ως τον πυρήνα ευρυτέρου βασιλείου microέλλοντος να συmicroπεριλάβη και τους τόπους της εαυτών γεννήσεως Διά ταύτα εξrsquo εκάστης χώρας εν η περιπλανώνται Έλληνες ήλθον microεγάλαι συνεισφοραί προς υποστήριξιν του πολέmicroου αίτινες ώθησαν τους έτι υπό τον Τουρκικόν ζυγόν διατελούντας λαούς όπως πιστεύσωσιν ότι εάν ήρχοντο αγώνος τινός υπέρ ανεξαρτησίας θα εύρισκον φίλους εν πάση πρωτευούση της Ευρώπης Εις τοιαύτην περίστασιν τις άλλος πλην του βασιλέως της Ελλάδος και της κυβερνή-σεως αυτού ώφειλε να φωτίση και ποδηγετήση τους Έλληνας προς την αλήθειαν Αλλrsquo ατυχώς ο βασιλεύς Όθων όστις προ οκτώ ήδη ετών είχεν απολέσει πάντα φίλον εν Αγγλία και Γαλλία και διά της αποκλειστικής αυτού Αυστριακής πολιτικής είχεν απαλ-λοτριώσει την συmicroπάθειαν των εν τη Ευρωπαϊκή Τουρκία χριστιανών από της Ελληνικής φυλής ου microόνον δεν ετήρησεν ουδετερότητα αλλά και microυστικώς πως συνεmicroάχησε διά του ναυάρχου Κορνίλωφ microετά της Ρωσίας και λαβών εκατοmicromicroύρια ρουβλίων διrsquo ων έκτισε και εκαλλιέργησε τα υποστατικά αυτού εν Γερmicroανία και εν Ελλάδι ώθησε το έθνος εις την οικτροτάτην κωmicroωδίαν της Ηπείρου και της Θεσσαλίας Στίφη στρα-τιωτών εισέβαλλον τότε εξ Ελλάδος εις τας δύο ταύτας επαρχίας τας παρακειmicroένας τη ελευθέρα Ελλάδι και τα στίφη ταύτα διοικούmicroενα ενίοτε εις τινάς microάχας καλώς σηmicroαντικήν επήνεγκον ζηmicroίαν εις τας Τουρκικάς δυνάmicroεις Οι αρχηγοί αυτών ήσαν τοις πάσι γνωστοί ότι παρωρmicroώντο και ίσως πράγmicroατι διωρίζο-ντο υπό της Ελληνικής Αυλής Υπάρχουσι πολυάριθmicroοι microαρτυρίαι αποδεικνύουσαι ότι ο

όπισθεν του Όθωνος αχανές βάραθρον εις ο καταλυοmicroένου του βασιλικού φραγmicroού κινδυνεύει να εmicroπέση και η πατρίς παρακαλώ να εξηγηθείτε σαφώς Διότι κατrsquo εmicroέ δεν απένειmicroα τινάς υπηρεσίας εις την πατρίδα microου ίνα συντελέσω σήmicroερον εις την απώλειαν αυτής Αναχωρώ ευθύς και επανέρχοmicroαι εις ΓαλλίανraquoΗ κατοχή έφερε microαζί της και την ολέθρια νόσο της χολέρας από την οποία microέχρι το 1854 σχεδόν microόνη η Ελλάδα έmicroεινε απρόσβλητη χάρη στα αυστηρά υγειονοmicroικά microέτρα του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια Η χολέρα που φαίνεται ότι τη microετέφερε γαλλικό πλοίο από τη Βάρνα θέρισε τον Πειραιά και microετά την Αθήνα microε τους Γάλλους στρατιώτες αφού οι Γάλλοι δεν δέχτηκαν αντίθετα από τους Άγγλους την υγειονο-microική γραmicromicroή Αθήνας-Πειραιά Σε πέντε microήνες έχασαν τη ζωή τους από τη νόσο 3000 άτοmicroα ποσοστό ίσο microε το 110 του πληθυσmicroού Κατά τη θητεία του Υπουργείου κατοχής θα συναφθούν δύο σηmicroαντικές διεθνείς συmicro-φωνίες Η πρώτη ήταν η συνθήκη Εmicroπορίου και Ναυτιλίας microε βάση το κείmicroενο της ανεπικύρωτης συνθήκης του 1839 αποτέλεσε δε microέχρι τον πόλεmicroο του 1897 χάρτη του δηmicroοσίου δικαίου και των διεθνών σχέσεων microεταξύ των δύο κρατών Η δεύτερη συmicroπληρωmicroατική της πρώτης αφορούσε στην καταδίωξη της ληστείας Και οι δύο υπογράφτηκαν στην ασιατική πλευρά του Βοσπόρου στο προάστιο Κάνλιτζα της Κωνσταντινούπολης Η πρώτη στις 27 Μαΐου 1855 από τον Ανδρέα Κουντουριώτη και τον Φουάτ πασά και η δεύτερη στις 8 Απριλίου του 1856 από την επόmicroενη κυβέρ-νηση Σύmicroφωνα microε το άρθρο 1 της πρώτης laquoη συνθήκη συνοmicroολογήθηκε συmicroφώνως προς τας φιλικάς και γειτονικάς σχέσεις των δύο Επικρατειών και προς αmicroοιβαίαν

βασιλεύς Όθων ότε έπεmicroπε τα εαυτού θύmicroατα εις την εκστρατείαν ταύτην άνευ όπλων ή χρηmicroάτων υπέσχετο αυτοίς ότι έmicroελλε και αυτός microετrsquo ολίγον να εξέλθη της Ελλάδος και να τεθή επί κεφαλής αυτών Η δε Αθηναϊκή κοινωνία υπό τους αυτούς διατελούσα οιωνούς επεκρότει εις την εκστρατείαν παρίστα τους αρχηγούς αυτής ως ήρωας και ηκροάτο των λεπτοmicroερειών αυτής ωσεί η εκστρατεία αύτη ην ιερός τις πόλεmicroος κινηθείς κατά του απίστου Αλλά η Αγγλο-γαλλική κατοχή ηνέωξε τους οφθαλmicroούς των Ελλήνων και έκτοτε ωρίσθη η τύχη του Βαυαρού βασιλέωςraquo

προαγωγήν των συmicroφερόντων των δύο microερώνhellip οι Έλληνες και οι Οθωmicroανοί δύνανται εν εκατέρα των Επικρατειών να microετέρχονται αmicroοιβαίως το δια ξηράς και δια θαλάσσης εmicroπόριον microετά πληρεστάτης ελευθερίας και ασφαλείαςraquoΗ κατάσταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων σταδιακά βελτιώθηκε Η αποκατάσταση των σχέσεων άρχισε microε την παραχώρηση προνοmicroίων εmicroπορικών (τέλη 1854 - αρχές 1855) που αφορούσαν στα ελληνικά πλοία που ήταν αποκλεισmicroένα στα τουρκικά λιmicroάνια Στις ενέργειες βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνέβαλαν και οι Μεγάλες Δυνάmicroεις Η πτώση του υπουργού των Στρατιωτικών Καλλέργη ο οποίος είχε προβεί σε πλείστες καταχρήσεις γεγονός που ώθησε τον βασιλιά να ζητήσει από τις συmicromicroαχικές δυνάmicroεις την αποmicroάκρυνσή του παρέσυρε και την κυβέρνηση Μαυροκορδάτου Πρωθυπουργός ανέλαβε τον Σεπτέmicroβριο του 1855 ο γερουσιαστής Δηmicroήτριος ΒούλγαρηςΟ Κριmicroαϊκός πόλεmicroος έληξε τον Μάρτιο του 1856 microε τη συνθήκη του Παρισιού Ωστόσο τα στρατεύmicroατα κατοχής δεν εννοούσαν να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδα-φος παρά τις διαmicroαρτυρίες της κυβέρνησης Βούλγαρη και της Τσαρικής Ρωσίας (ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών πρίγκιπας Αλέξανδρος Γορτσακώφ διαmicroαρτυρήθηκε microε διακοίνωση του στα τέλη του 1856 για τη συνέχιση της κατοχής) Η κατοχή συνεχιζόταν microε πρόσχηmicroα την ανώmicroαλη εσωτερική κατάσταση που επικρα-τούσε στην Ελλάδα Ο πραγmicroατικός λόγος ήταν ότι οι Αγγλογάλλοι ήθελαν να κάνουν τον Πειραιά συγκοινωνιακό σταθmicroό ανάmicroεσα στις περιοχές αυτές και στο θέατρο του πολέmicroου Έτσι η γαλλοβρετανική κατοχή διήρκεσε από τον Μάιο του 1854 έως το 1857 οπότε οι Δυτικές Δυνάmicroεις θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα αφού εγκαταστή-σουν microια επιτροπή οικονοmicroικού ελέγχου δήθεν laquoγια την επιβολή της τάξεωςraquo έως το 1859

ΕπίmicroετροΟ βασικότερος ίσως παράγοντας που δεν microπόρεσε να αντιληφθεί και να αξιολογήσει δεόντως η κυβέρνηση και ο βασιλιάς της Ελλάδας ήταν ο νέος συσχετισmicroός δυνάmicroεων που προήλθε από την αναδιάταξη των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο Μετά τη διάλυση της Ιερής Συmicromicroαχίας και τον συνασπισmicroό Βρετανίας-Γαλλίας στο πλευρό της Τουρκίας η πλάστιγγα έγερνε υπέρ της συmicromicroαχικής υπερδύναmicroης αφήνοντας στον αντί-

ποδα τον τσάρο Επιπρόσθετα προβάλλει αναπάντητο το ερώτηmicroα τί επιδίωκε microε την επανάσταση του 1854 ο Όθων και οι Έλληνες γενικότερα Αρχικά επιδίωξαν την εκδήλωση έντονης και αιφνιδιαστικής επαναστατικής δράσης Όmicroως σrsquo εκείνη τη φάση ποια ήταν η προο-πτική του επαναστατικού αναβρασmicroού Η απάντηση δεν microπορεί να συναχθεί ξεκάθαρα από την πολιτική που ακολουθήθηκε ή ακόmicroη και από τις προκηρύξεις της εποχής που microάλλον βρίσκονται πιο κοντά στη βούληση των ανθρώπων που επαναστάτησαν Αναmicroφισβήτητα η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια του ανο-λοκλήρωτου Αγώνα του 1821 Δεν microπορούσε όmicroως να οδηγήσει σε εκείνο τουλάχιστον το στάδιο στη δηmicroιουργία κράτους γεωγραφικά προσδιοριζόmicroενου από το σύνολο της εθνικής κοινότητας Ο Κριmicroαϊκός πόλεmicroος και οι παρενέργειές του σηmicroάδεψαν την πολιτική ζωή των Ελλή-νων Η κοινή γνώmicroη ήταν εύλογο να απογοητευθεί από τη βάναυση στάση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας αλλά και από τις παλινωδίες της Ρωσίας Δεν είναι τυχαίο ότι σrsquo αυτή τη συγκυρία τα κόmicromicroατα που είναι συναρτηmicroένα microε microια ευρωπαϊκή Δύναmicroη το Αγγλικό το Γαλλικό το Ρωσικό θα αποδυναmicroωθούν πλήρως και θα αντικατασταθούν από νέες πολιτικές δυνάmicroεις ενώ νέοι πολιτικοί ηγέτες θα εmicroφανισθούν και θα κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή Και είναι πραγmicroατικά παράδοξη η διαπίστωση ότι ο microεγάλος υπεύθυνος για τους ατυ-χείς χειρισmicroούς των εξεγέρσεων του υπόδουλου Ελληνισmicroού ο βασιλιάς Όθων microοιάζει να βγαίνει ενισχυmicroένος καθώς η δοκιmicroασία που υπέστη στην διάρκεια της αγγλογαλλι-κής κατοχής αύξησε εντυπωσιακά τη δηmicroοτικότητά του Στο βάθος πάντως αρχίζει να διαφαίνεται η φθορά του και τελικά η έξωσή του Εκ των υστέρων δεν είναι επιστηmicroονικά αβάσιmicroο να προβούmicroε σε ορισmicroένες επαληθευ-microένες ιστορικά διαπιστώσεις που αφορούν στις θετικές επιπτώσεις της επανάστασης κατά το έτος 1854 οι Έλληνες προκειmicroένου να επεκτείνουν τα όρια του νεοσυσταθέ-ντος ελληνικού κράτους παρείδαν την αναδιοργάνωση των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο microε αποτέλεσmicroα ο αγώνας τους να πέσει σε διπλωmicroατικό κενό Η επανάσταση που εκδηλώθηκε όmicroως αναζωπύρωσε τις ελπίδες των υπόδουλων και διατήρησε ισχυρό τον δεσmicroό ανάmicroεσα σrsquo αυτούς και τους ελεύθερους Έλληνες Ενίσχυσε την ευρωπαϊκή πεποίθηση ότι σε microελλοντικές συνθήκες οι εξεγερθείσες

Η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια

όπισθεν του Όθωνος αχανές βάραθρον εις ο καταλυοmicroένου του βασιλικού φραγmicroού κινδυνεύει να εmicroπέση και η πατρίς παρακαλώ να εξηγηθείτε σαφώς Διότι κατrsquo εmicroέ δεν απένειmicroα τινάς υπηρεσίας εις την πατρίδα microου ίνα συντελέσω σήmicroερον εις την απώλειαν αυτής Αναχωρώ ευθύς και επανέρχοmicroαι εις ΓαλλίανraquoΗ κατοχή έφερε microαζί της και την ολέθρια νόσο της χολέρας από την οποία microέχρι το 1854 σχεδόν microόνη η Ελλάδα έmicroεινε απρόσβλητη χάρη στα αυστηρά υγειονοmicroικά microέτρα του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια Η χολέρα που φαίνεται ότι τη microετέφερε γαλλικό πλοίο από τη Βάρνα θέρισε τον Πειραιά και microετά την Αθήνα microε τους Γάλλους στρατιώτες αφού οι Γάλλοι δεν δέχτηκαν αντίθετα από τους Άγγλους την υγειονο-microική γραmicromicroή Αθήνας-Πειραιά Σε πέντε microήνες έχασαν τη ζωή τους από τη νόσο 3000 άτοmicroα ποσοστό ίσο microε το 110 του πληθυσmicroού Κατά τη θητεία του Υπουργείου κατοχής θα συναφθούν δύο σηmicroαντικές διεθνείς συmicro-φωνίες Η πρώτη ήταν η συνθήκη Εmicroπορίου και Ναυτιλίας microε βάση το κείmicroενο της ανεπικύρωτης συνθήκης του 1839 αποτέλεσε δε microέχρι τον πόλεmicroο του 1897 χάρτη του δηmicroοσίου δικαίου και των διεθνών σχέσεων microεταξύ των δύο κρατών Η δεύτερη συmicroπληρωmicroατική της πρώτης αφορούσε στην καταδίωξη της ληστείας Και οι δύο υπογράφτηκαν στην ασιατική πλευρά του Βοσπόρου στο προάστιο Κάνλιτζα της Κωνσταντινούπολης Η πρώτη στις 27 Μαΐου 1855 από τον Ανδρέα Κουντουριώτη και τον Φουάτ πασά και η δεύτερη στις 8 Απριλίου του 1856 από την επόmicroενη κυβέρ-νηση Σύmicroφωνα microε το άρθρο 1 της πρώτης laquoη συνθήκη συνοmicroολογήθηκε συmicroφώνως προς τας φιλικάς και γειτονικάς σχέσεις των δύο Επικρατειών και προς αmicroοιβαίαν

βασιλεύς Όθων ότε έπεmicroπε τα εαυτού θύmicroατα εις την εκστρατείαν ταύτην άνευ όπλων ή χρηmicroάτων υπέσχετο αυτοίς ότι έmicroελλε και αυτός microετrsquo ολίγον να εξέλθη της Ελλάδος και να τεθή επί κεφαλής αυτών Η δε Αθηναϊκή κοινωνία υπό τους αυτούς διατελούσα οιωνούς επεκρότει εις την εκστρατείαν παρίστα τους αρχηγούς αυτής ως ήρωας και ηκροάτο των λεπτοmicroερειών αυτής ωσεί η εκστρατεία αύτη ην ιερός τις πόλεmicroος κινηθείς κατά του απίστου Αλλά η Αγγλο-γαλλική κατοχή ηνέωξε τους οφθαλmicroούς των Ελλήνων και έκτοτε ωρίσθη η τύχη του Βαυαρού βασιλέωςraquo

προαγωγήν των συmicroφερόντων των δύο microερώνhellip οι Έλληνες και οι Οθωmicroανοί δύνανται εν εκατέρα των Επικρατειών να microετέρχονται αmicroοιβαίως το δια ξηράς και δια θαλάσσης εmicroπόριον microετά πληρεστάτης ελευθερίας και ασφαλείαςraquoΗ κατάσταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων σταδιακά βελτιώθηκε Η αποκατάσταση των σχέσεων άρχισε microε την παραχώρηση προνοmicroίων εmicroπορικών (τέλη 1854 - αρχές 1855) που αφορούσαν στα ελληνικά πλοία που ήταν αποκλεισmicroένα στα τουρκικά λιmicroάνια Στις ενέργειες βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνέβαλαν και οι Μεγάλες Δυνάmicroεις Η πτώση του υπουργού των Στρατιωτικών Καλλέργη ο οποίος είχε προβεί σε πλείστες καταχρήσεις γεγονός που ώθησε τον βασιλιά να ζητήσει από τις συmicromicroαχικές δυνάmicroεις την αποmicroάκρυνσή του παρέσυρε και την κυβέρνηση Μαυροκορδάτου Πρωθυπουργός ανέλαβε τον Σεπτέmicroβριο του 1855 ο γερουσιαστής Δηmicroήτριος ΒούλγαρηςΟ Κριmicroαϊκός πόλεmicroος έληξε τον Μάρτιο του 1856 microε τη συνθήκη του Παρισιού Ωστόσο τα στρατεύmicroατα κατοχής δεν εννοούσαν να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδα-φος παρά τις διαmicroαρτυρίες της κυβέρνησης Βούλγαρη και της Τσαρικής Ρωσίας (ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών πρίγκιπας Αλέξανδρος Γορτσακώφ διαmicroαρτυρήθηκε microε διακοίνωση του στα τέλη του 1856 για τη συνέχιση της κατοχής) Η κατοχή συνεχιζόταν microε πρόσχηmicroα την ανώmicroαλη εσωτερική κατάσταση που επικρα-τούσε στην Ελλάδα Ο πραγmicroατικός λόγος ήταν ότι οι Αγγλογάλλοι ήθελαν να κάνουν τον Πειραιά συγκοινωνιακό σταθmicroό ανάmicroεσα στις περιοχές αυτές και στο θέατρο του πολέmicroου Έτσι η γαλλοβρετανική κατοχή διήρκεσε από τον Μάιο του 1854 έως το 1857 οπότε οι Δυτικές Δυνάmicroεις θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα αφού εγκαταστή-σουν microια επιτροπή οικονοmicroικού ελέγχου δήθεν laquoγια την επιβολή της τάξεωςraquo έως το 1859

ΕπίmicroετροΟ βασικότερος ίσως παράγοντας που δεν microπόρεσε να αντιληφθεί και να αξιολογήσει δεόντως η κυβέρνηση και ο βασιλιάς της Ελλάδας ήταν ο νέος συσχετισmicroός δυνάmicroεων που προήλθε από την αναδιάταξη των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο Μετά τη διάλυση της Ιερής Συmicromicroαχίας και τον συνασπισmicroό Βρετανίας-Γαλλίας στο πλευρό της Τουρκίας η πλάστιγγα έγερνε υπέρ της συmicromicroαχικής υπερδύναmicroης αφήνοντας στον αντί-

ποδα τον τσάρο Επιπρόσθετα προβάλλει αναπάντητο το ερώτηmicroα τί επιδίωκε microε την επανάσταση του 1854 ο Όθων και οι Έλληνες γενικότερα Αρχικά επιδίωξαν την εκδήλωση έντονης και αιφνιδιαστικής επαναστατικής δράσης Όmicroως σrsquo εκείνη τη φάση ποια ήταν η προο-πτική του επαναστατικού αναβρασmicroού Η απάντηση δεν microπορεί να συναχθεί ξεκάθαρα από την πολιτική που ακολουθήθηκε ή ακόmicroη και από τις προκηρύξεις της εποχής που microάλλον βρίσκονται πιο κοντά στη βούληση των ανθρώπων που επαναστάτησαν Αναmicroφισβήτητα η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια του ανο-λοκλήρωτου Αγώνα του 1821 Δεν microπορούσε όmicroως να οδηγήσει σε εκείνο τουλάχιστον το στάδιο στη δηmicroιουργία κράτους γεωγραφικά προσδιοριζόmicroενου από το σύνολο της εθνικής κοινότητας Ο Κριmicroαϊκός πόλεmicroος και οι παρενέργειές του σηmicroάδεψαν την πολιτική ζωή των Ελλή-νων Η κοινή γνώmicroη ήταν εύλογο να απογοητευθεί από τη βάναυση στάση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας αλλά και από τις παλινωδίες της Ρωσίας Δεν είναι τυχαίο ότι σrsquo αυτή τη συγκυρία τα κόmicromicroατα που είναι συναρτηmicroένα microε microια ευρωπαϊκή Δύναmicroη το Αγγλικό το Γαλλικό το Ρωσικό θα αποδυναmicroωθούν πλήρως και θα αντικατασταθούν από νέες πολιτικές δυνάmicroεις ενώ νέοι πολιτικοί ηγέτες θα εmicroφανισθούν και θα κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή Και είναι πραγmicroατικά παράδοξη η διαπίστωση ότι ο microεγάλος υπεύθυνος για τους ατυ-χείς χειρισmicroούς των εξεγέρσεων του υπόδουλου Ελληνισmicroού ο βασιλιάς Όθων microοιάζει να βγαίνει ενισχυmicroένος καθώς η δοκιmicroασία που υπέστη στην διάρκεια της αγγλογαλλι-κής κατοχής αύξησε εντυπωσιακά τη δηmicroοτικότητά του Στο βάθος πάντως αρχίζει να διαφαίνεται η φθορά του και τελικά η έξωσή του Εκ των υστέρων δεν είναι επιστηmicroονικά αβάσιmicroο να προβούmicroε σε ορισmicroένες επαληθευ-microένες ιστορικά διαπιστώσεις που αφορούν στις θετικές επιπτώσεις της επανάστασης κατά το έτος 1854 οι Έλληνες προκειmicroένου να επεκτείνουν τα όρια του νεοσυσταθέ-ντος ελληνικού κράτους παρείδαν την αναδιοργάνωση των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο microε αποτέλεσmicroα ο αγώνας τους να πέσει σε διπλωmicroατικό κενό Η επανάσταση που εκδηλώθηκε όmicroως αναζωπύρωσε τις ελπίδες των υπόδουλων και διατήρησε ισχυρό τον δεσmicroό ανάmicroεσα σrsquo αυτούς και τους ελεύθερους Έλληνες Ενίσχυσε την ευρωπαϊκή πεποίθηση ότι σε microελλοντικές συνθήκες οι εξεγερθείσες

Η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια

προαγωγήν των συmicroφερόντων των δύο microερώνhellip οι Έλληνες και οι Οθωmicroανοί δύνανται εν εκατέρα των Επικρατειών να microετέρχονται αmicroοιβαίως το δια ξηράς και δια θαλάσσης εmicroπόριον microετά πληρεστάτης ελευθερίας και ασφαλείαςraquoΗ κατάσταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων σταδιακά βελτιώθηκε Η αποκατάσταση των σχέσεων άρχισε microε την παραχώρηση προνοmicroίων εmicroπορικών (τέλη 1854 - αρχές 1855) που αφορούσαν στα ελληνικά πλοία που ήταν αποκλεισmicroένα στα τουρκικά λιmicroάνια Στις ενέργειες βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνέβαλαν και οι Μεγάλες Δυνάmicroεις Η πτώση του υπουργού των Στρατιωτικών Καλλέργη ο οποίος είχε προβεί σε πλείστες καταχρήσεις γεγονός που ώθησε τον βασιλιά να ζητήσει από τις συmicromicroαχικές δυνάmicroεις την αποmicroάκρυνσή του παρέσυρε και την κυβέρνηση Μαυροκορδάτου Πρωθυπουργός ανέλαβε τον Σεπτέmicroβριο του 1855 ο γερουσιαστής Δηmicroήτριος ΒούλγαρηςΟ Κριmicroαϊκός πόλεmicroος έληξε τον Μάρτιο του 1856 microε τη συνθήκη του Παρισιού Ωστόσο τα στρατεύmicroατα κατοχής δεν εννοούσαν να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδα-φος παρά τις διαmicroαρτυρίες της κυβέρνησης Βούλγαρη και της Τσαρικής Ρωσίας (ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών πρίγκιπας Αλέξανδρος Γορτσακώφ διαmicroαρτυρήθηκε microε διακοίνωση του στα τέλη του 1856 για τη συνέχιση της κατοχής) Η κατοχή συνεχιζόταν microε πρόσχηmicroα την ανώmicroαλη εσωτερική κατάσταση που επικρα-τούσε στην Ελλάδα Ο πραγmicroατικός λόγος ήταν ότι οι Αγγλογάλλοι ήθελαν να κάνουν τον Πειραιά συγκοινωνιακό σταθmicroό ανάmicroεσα στις περιοχές αυτές και στο θέατρο του πολέmicroου Έτσι η γαλλοβρετανική κατοχή διήρκεσε από τον Μάιο του 1854 έως το 1857 οπότε οι Δυτικές Δυνάmicroεις θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα αφού εγκαταστή-σουν microια επιτροπή οικονοmicroικού ελέγχου δήθεν laquoγια την επιβολή της τάξεωςraquo έως το 1859

ΕπίmicroετροΟ βασικότερος ίσως παράγοντας που δεν microπόρεσε να αντιληφθεί και να αξιολογήσει δεόντως η κυβέρνηση και ο βασιλιάς της Ελλάδας ήταν ο νέος συσχετισmicroός δυνάmicroεων που προήλθε από την αναδιάταξη των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο Μετά τη διάλυση της Ιερής Συmicromicroαχίας και τον συνασπισmicroό Βρετανίας-Γαλλίας στο πλευρό της Τουρκίας η πλάστιγγα έγερνε υπέρ της συmicromicroαχικής υπερδύναmicroης αφήνοντας στον αντί-

ποδα τον τσάρο Επιπρόσθετα προβάλλει αναπάντητο το ερώτηmicroα τί επιδίωκε microε την επανάσταση του 1854 ο Όθων και οι Έλληνες γενικότερα Αρχικά επιδίωξαν την εκδήλωση έντονης και αιφνιδιαστικής επαναστατικής δράσης Όmicroως σrsquo εκείνη τη φάση ποια ήταν η προο-πτική του επαναστατικού αναβρασmicroού Η απάντηση δεν microπορεί να συναχθεί ξεκάθαρα από την πολιτική που ακολουθήθηκε ή ακόmicroη και από τις προκηρύξεις της εποχής που microάλλον βρίσκονται πιο κοντά στη βούληση των ανθρώπων που επαναστάτησαν Αναmicroφισβήτητα η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια του ανο-λοκλήρωτου Αγώνα του 1821 Δεν microπορούσε όmicroως να οδηγήσει σε εκείνο τουλάχιστον το στάδιο στη δηmicroιουργία κράτους γεωγραφικά προσδιοριζόmicroενου από το σύνολο της εθνικής κοινότητας Ο Κριmicroαϊκός πόλεmicroος και οι παρενέργειές του σηmicroάδεψαν την πολιτική ζωή των Ελλή-νων Η κοινή γνώmicroη ήταν εύλογο να απογοητευθεί από τη βάναυση στάση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας αλλά και από τις παλινωδίες της Ρωσίας Δεν είναι τυχαίο ότι σrsquo αυτή τη συγκυρία τα κόmicromicroατα που είναι συναρτηmicroένα microε microια ευρωπαϊκή Δύναmicroη το Αγγλικό το Γαλλικό το Ρωσικό θα αποδυναmicroωθούν πλήρως και θα αντικατασταθούν από νέες πολιτικές δυνάmicroεις ενώ νέοι πολιτικοί ηγέτες θα εmicroφανισθούν και θα κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή Και είναι πραγmicroατικά παράδοξη η διαπίστωση ότι ο microεγάλος υπεύθυνος για τους ατυ-χείς χειρισmicroούς των εξεγέρσεων του υπόδουλου Ελληνισmicroού ο βασιλιάς Όθων microοιάζει να βγαίνει ενισχυmicroένος καθώς η δοκιmicroασία που υπέστη στην διάρκεια της αγγλογαλλι-κής κατοχής αύξησε εντυπωσιακά τη δηmicroοτικότητά του Στο βάθος πάντως αρχίζει να διαφαίνεται η φθορά του και τελικά η έξωσή του Εκ των υστέρων δεν είναι επιστηmicroονικά αβάσιmicroο να προβούmicroε σε ορισmicroένες επαληθευ-microένες ιστορικά διαπιστώσεις που αφορούν στις θετικές επιπτώσεις της επανάστασης κατά το έτος 1854 οι Έλληνες προκειmicroένου να επεκτείνουν τα όρια του νεοσυσταθέ-ντος ελληνικού κράτους παρείδαν την αναδιοργάνωση των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο microε αποτέλεσmicroα ο αγώνας τους να πέσει σε διπλωmicroατικό κενό Η επανάσταση που εκδηλώθηκε όmicroως αναζωπύρωσε τις ελπίδες των υπόδουλων και διατήρησε ισχυρό τον δεσmicroό ανάmicroεσα σrsquo αυτούς και τους ελεύθερους Έλληνες Ενίσχυσε την ευρωπαϊκή πεποίθηση ότι σε microελλοντικές συνθήκες οι εξεγερθείσες

Η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια

ποδα τον τσάρο Επιπρόσθετα προβάλλει αναπάντητο το ερώτηmicroα τί επιδίωκε microε την επανάσταση του 1854 ο Όθων και οι Έλληνες γενικότερα Αρχικά επιδίωξαν την εκδήλωση έντονης και αιφνιδιαστικής επαναστατικής δράσης Όmicroως σrsquo εκείνη τη φάση ποια ήταν η προο-πτική του επαναστατικού αναβρασmicroού Η απάντηση δεν microπορεί να συναχθεί ξεκάθαρα από την πολιτική που ακολουθήθηκε ή ακόmicroη και από τις προκηρύξεις της εποχής που microάλλον βρίσκονται πιο κοντά στη βούληση των ανθρώπων που επαναστάτησαν Αναmicroφισβήτητα η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια του ανο-λοκλήρωτου Αγώνα του 1821 Δεν microπορούσε όmicroως να οδηγήσει σε εκείνο τουλάχιστον το στάδιο στη δηmicroιουργία κράτους γεωγραφικά προσδιοριζόmicroενου από το σύνολο της εθνικής κοινότητας Ο Κριmicroαϊκός πόλεmicroος και οι παρενέργειές του σηmicroάδεψαν την πολιτική ζωή των Ελλή-νων Η κοινή γνώmicroη ήταν εύλογο να απογοητευθεί από τη βάναυση στάση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας αλλά και από τις παλινωδίες της Ρωσίας Δεν είναι τυχαίο ότι σrsquo αυτή τη συγκυρία τα κόmicromicroατα που είναι συναρτηmicroένα microε microια ευρωπαϊκή Δύναmicroη το Αγγλικό το Γαλλικό το Ρωσικό θα αποδυναmicroωθούν πλήρως και θα αντικατασταθούν από νέες πολιτικές δυνάmicroεις ενώ νέοι πολιτικοί ηγέτες θα εmicroφανισθούν και θα κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή Και είναι πραγmicroατικά παράδοξη η διαπίστωση ότι ο microεγάλος υπεύθυνος για τους ατυ-χείς χειρισmicroούς των εξεγέρσεων του υπόδουλου Ελληνισmicroού ο βασιλιάς Όθων microοιάζει να βγαίνει ενισχυmicroένος καθώς η δοκιmicroασία που υπέστη στην διάρκεια της αγγλογαλλι-κής κατοχής αύξησε εντυπωσιακά τη δηmicroοτικότητά του Στο βάθος πάντως αρχίζει να διαφαίνεται η φθορά του και τελικά η έξωσή του Εκ των υστέρων δεν είναι επιστηmicroονικά αβάσιmicroο να προβούmicroε σε ορισmicroένες επαληθευ-microένες ιστορικά διαπιστώσεις που αφορούν στις θετικές επιπτώσεις της επανάστασης κατά το έτος 1854 οι Έλληνες προκειmicroένου να επεκτείνουν τα όρια του νεοσυσταθέ-ντος ελληνικού κράτους παρείδαν την αναδιοργάνωση των συmicromicroαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο microε αποτέλεσmicroα ο αγώνας τους να πέσει σε διπλωmicroατικό κενό Η επανάσταση που εκδηλώθηκε όmicroως αναζωπύρωσε τις ελπίδες των υπόδουλων και διατήρησε ισχυρό τον δεσmicroό ανάmicroεσα σrsquo αυτούς και τους ελεύθερους Έλληνες Ενίσχυσε την ευρωπαϊκή πεποίθηση ότι σε microελλοντικές συνθήκες οι εξεγερθείσες

Η Ελληνική Επανάσταση του 1854 εκδηλώθηκε ως συνέχεια

επαρχίες θα παραχωρηθούν στην Ελλάδα όπως και τελικά συνέβη Επηρέασε τη διε-θνή κοινή γνώmicroη για την έκδοση του Χαττ - ι Χουmicroαγιούν του 1856 Ο ελληνικός λαός στον βαθmicroό που δεν χειραγωγήθηκε άκαιρα και για σκοπούς ξένους απrsquo αυτούς που πίστευε αναmicroφίβολα έθεσε τα θεmicroέλια της εθνικής χειραφέτησης στη Βαλκανική χερσόνησο