ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ Γ (ΠΑΝΕΛ ΑΝΑ ΚΕΦ).doc

Θέματα Εξετάσεων Βιολογίας Γ Λυκείου Γεν. Παιδείας Κεφάλαιο 1 § 1.1, 1.2′

Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου – Μικροοργανισμοί.1ο ΘΕΜΑΑ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής.1. Το τρυπανόσωμα προκαλεία. δυσεντερία. β. ελονοσία. γ. ασθένεια του ύπνου. δ. χολέρα.Ημερ. 20012. Τα βακτήρια διαθέτουνα. μιτοχόνδρια. β. ριβοσώματα. γ. χλωροπλάστες. δ. πυρήνα.

3. Ασθένεια βακτηριακής αιτιολογίας είναια. το κοινό κρυολόγημα. β. η ηπατίτιδα. γ. η πολιομυελίτιδα. δ. η γονόρροια.

4. Η αδυναμία επαναφοράς της διαταραγμένης ομοιόστασης στα φυσιολογικά επίπεδα μπορεί σταδιακά να οδηγήσει σε α. συναισθηματική φόρτιση. β. υψηλή αρτηριακή πίεση.γ. αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίμα. δ. θάνατο. 5. Οι ιοί αποτελούνται απόα. DNA και πολυσακχαρίτες. β. νουκλεϊκό οξύ και πρωτεΐνες.γ. RNA και πρωτεΐνες. δ. νουκλεϊκό οξύ και κάποια επιπλέον γονίδια.Εσπ. 20016. Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται απόα. φυτά. β. DNA ιούς. γ. βακτήρια. δ. RNA ιούς. Ημερ. 20027. Τα βακτήρια διαθέτουνα. ενδοπλασματικό δίκτυο. β. κυτταρικό τοίχωμα. γ. διακριτό πυρήνα. δ. μιτοχόνδρια.Εσπ. 20028. Η σύφιλη οφείλεται σεα. βακτήρια. β. πρωτόζωα. γ. μύκητες. δ. ιούς. 9. Τα λοιμώδη νοσήματα οφείλονταια. στην υπεριώδη ακτινοβολία. β. σε ακραίες τιμές θερμοκρασίας.γ. σε παθογόνους μικροοργανισμούς. δ. στη ρύπανση της ατμόσφαιρας.Ημερ. 200310. Το τοξόπλασμα είναι α. βακτήριο. β. ιός. γ. μύκητας. δ. πρωτόζωο. 11. Η ασθένεια του AIDS οφείλεται σε α. ρετροϊό. β. ερπητοϊό. γ. μύκητα. δ. πρωτόζωο.

1


Επαν. Ημερ. 200312. Το πλασμώδιο είναια. προκαρυωτικός οργανισμός. β. μονοκύτταρος ευκαρυωτικός μικροοργανισμός. γ. παθογόνος ιός. δ. μονόκλωνο DNA. 13. Ο πολλαπλασιασμός των ιών γίνεταια. μόλις αυτοί εγκαταλείψουν το κύτταρο στο οποίο παρασιτούν.β. στο εσωτερικό του κυττάρου – ξενιστή.γ. πριν αυτοί εισβάλουν στο κύτταρο – ξενιστή.δ. όταν έχουν αποθηκεύσει τα απαραίτητα για το σκοπό αυτό νουκλεοτίδια από το εξωτερικό περιβάλλον.

14. Η ρύθμιση του επιπέδου του CO2 στο αίμα του ανθρώπου γίνεται μεα. την πρόσληψη τροφής. β. την αποβολή υγρασίας από το δέρμα. γ. ομοιοστατικό μηχανισμό. δ. αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίμα.Εσπ. 200315. Η πολυοµυελίτιδα οφείλεται σε α. βακτήριο. β. ιό. γ. πρωτόζωο. δ. µύκητα.

16. Ο ιός HIV περιέχεια. DNA. β. RNA. γ. DNA και αντίστροφη µεταγραφάση. δ. RNA και αντίστροφη µεταγραφάση.Ημερ. 200417. Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον ανθρώπινο οργανισμό χαρακτηρίζεται ως α. λοίμωξη. β. αλλεργία. γ. μόλυνση. δ. μετάδοση. Ημερ. 200518. Τα βακτήρια διαθέτουν α. πυρήνα. β. ριβοσώματα. γ. μιτοχόνδρια. δ. χλωροπλάστες.

19. Στους ευκαρυωτικούς οργανισμούς ανήκουν α. τα βακτήρια και τα πρωτόζωα. β. τα πρωτόζωα και οι ιοί. γ. οι μύκητες και οι ιοί. δ. τα πρωτόζωα και οι μύκητες.

20. Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από α. φυτά. β. πρωτόζωα. γ. βακτήρια. δ. ιούς. Εσπ. 200521. Τα βακτήρια σε αντίξοες συνθήκες σχηματίζουν α. μαστίγια. β. ενδοσπόρια. γ. βλεφαρίδες. δ. αποικίες.

22. Η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό μας ονομάζεται α. μόλυνση. β. αλλεργία. γ. λοίμωξη. δ. μετάδοση. Ημερ. 200623. Προκαρυωτικοί οργανισμοί είναι α. τα βακτήρια. β. τα πρωτόζωα και τα βακτήρια.

2


γ. οι μύκητες. δ. τα βακτήρια και οι ιοί. 24. Ξενιστής ονομάζεται ο οργανισμός που α. «φιλοξενεί» κάποιο παράσιτο. β. έχει παράξενο τρόπο πολλαπλασιασμού. γ. ζει σε ξένο περιβάλλον, παρά τις συνήθειές του.δ. χρησιμοποιεί ξένα υλικά για τροφή. Εσπ. 200625. Τα βακτήρια σε αντίξοες συνθήκες σχηματίζουν α. μαστίγια. β. ενδοσπόρια. γ. βλεφαρίδες. δ. αποικίες.

26. Η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό μας ονομάζεται α. μόλυνση. β. αλλεργία. γ. λοίμωξη. δ. μετάδοση. Επαν. Ημερ. 200627. Η ρύθμιση του επιπέδου του CO2 στο αίμα του ανθρώπου γίνεται με α. την αποβολή υγρασίας από το δέρμα. β. αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίμα. γ. την πρόσληψη τροφής. δ. ομοιοστατικό μηχανισμό. Επαν. Εσπ. 200628. Τα πρωτόζωα είναι α. πολυκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. β. μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. μονοκύτταροι προκαρυωτικοί οργανισμοί. δ. ακυτταρικές μορφές ζωής.

29. Τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά έναντι των α. βακτηρίων. β. πρωτοζώων. γ. ιών. δ. μυκήτων. Ημερ. 200730. Τα πρωτόζωα α. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. β. έχουν κυτταρικό τοίχωμα. γ. δεν έχουν πυρήνα. δ. σχηματίζουν εκβλαστήματα. 31. Ασθένεια που προκαλείται από βακτήριο είναι η α. πνευμονική καντιντίαση. β. πολυομυελίτιδα. γ. ελονοσία. δ. χολέρα. Εσπ. 200732. Η είσοδος των παθογόνων μικροοργανισμών στον οργανισμό του ανθρώπου ονομάζεται α. οίδημα. β. ανοσία. γ. λοίμωξη. δ. μόλυνση. 33. Τα δερματόφυτα είναι α. ιοί. β. βακτήρια. γ. μύκητες. δ. πρωτόζωα. Επαν. Ημερ. 200734. Οι ιοί διαθέτουν α. καψίδιο. β. κυτταρική μεμβράνη. γ. κυτταρικό τοίχωμα. δ. όλα τα παραπάνω.

3


35. Τα βακτήρια σε αντίξοες συνθήκες σχηματίζουν α. εκβλάστημα. β. ενδοσπόρια. γ. έλυτρα. δ. ψευδοπόδια.

36. Οι υφές παρατηρούνται α. στα βακτήρια. β. στους μύκητες. γ. στα πρωτόζωα. δ. στους ιούς. Ημερ. 200837. Το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (AIDS) έχει αποδειχθεί ότι α. μεταδίδεται με χειραψία. β. οφείλεται στον ιό HIV. γ. μεταδίδεται με το σάλιο. δ. οφείλεται στο βακτήριο E. coli. Εσπ. 200838. Ως δυνητικά παθογόνος μικροοργανισμός χαρακτηρίζεται α. η Escherichia coli. β. o HΙV. γ. το τρυπανόσωμα. δ. το πλασμώδιο. Επαν. Ημερ. 200839. Η ελονοσία προκαλείται από α. το πλασμώδιο. β. το Vibrio cholerae. γ. το τοξόπλασμα. δ. δερματόφυτα. 40. Ενδοσπόρια σχηματίζουν α. οι μύκητες. β. τα βακτήρια. γ. οι ιοί. δ. τα πρωτόζωα. Επαν. Εσπ. 200841. Προκαρυωτικοί μικροοργανισμοί είναι α. οι μύκητες. β. οι ιοί. γ. τα πρωτόζωα. δ. τα βακτήρια.42. Ασθένεια που προκαλείται από ιό είναι η α. πολιομυελίτιδα. β. σύφιλη. γ. χολέρα. δ. ελονοσία. Εσπ. 200943. Οι ιοί έχουν τη δυνατότητα να αναπαράγονται α. στο νερό. β. στον αέρα. γ. στα κύτταρα του ξενιστή. δ. στο καψίδιο.44. Ασθένεια, που μπορεί να αντιμετωπισθεί με αντιβιοτικό, είναι α. η ηπατίτιδα C. β. το AIDS. γ. η πολυομυελίτιδα. δ. η γονοκοκκική ουρηθρίτιδα.Επαν. Ημερ. 200945. Η ελονοσία οφείλεται σε α. βακτήριο. β. ιό. γ. μύκητα. δ. πρωτόζωο.Επαν. Εσπ. 200946. Η πενικιλίνη παράγεται από α. βακτήριο. β. μύκητα. γ. πρωτόζωο. δ. ιό.47. Το τοξόπλασμα είναι α. βακτήριο. β. δερματόφυτο. γ. πρωτόζωο. δ. ιός.48. Τα βακτήρια διαθέτουν α. έλυτρο. β. ψευδοπόδια. γ. πυρήνα. δ. κυτταρικό τοίχωμα.Ημερ. 201049. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί.Εσπ. 201050. Το πρωτόζωο που προκαλεί την ελονοσία είναι

4


α. το τοξόπλασμα. β. το τρυπανόσωμα. γ. η ιστολυτική αμοιβάδα. δ. το πλασμώδιο.

51. Η αυξανόμενη ανάγκη για ανακάλυψη νέων αντιβιοτικών οφείλεται α. σε διαταραχές της λειτουργίας των λεμφοκυττάρων. β. στην εμφάνιση νέων ιών. γ. στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. δ. στη δημιουργία στελεχών βακτηρίων που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.Επαν. Ημερ. 201052. Η ελονοσία οφείλεται σε α. βακτήριο. β. ιό. γ. πρωτόζωο. δ. μύκητα.Επαν. Εσπερ. 201053. Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από α. φυτά. β. βακτήρια. γ. πρωτόζωα. δ. ιούς.

54. Από νηματοειδείς δομές (υφές) αποτελούνται α. τα βακτήρια. β. τα πρωτόζωα. γ. οι μύκητες. δ. οι ιοί.

55. Μόλυνση ονομάζεται η α. παραγωγή διαφόρων ουσιών από τους παθογόνους μικροοργανισμούς. β. εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός ενός παθογόνου μικροοργανισμού σε έναν οργανισμό. γ. είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού σε έναν οργανισμό. δ. εκδήλωση των συμπτωμάτων μίας ασθένειας.Ημερ. 201156. Τα σπειρύλλια είναι μορφή α. ιών. β. μυκήτων. γ. πρωτοζώων. δ. βακτηρίων. Επαν. Ημερ. 201157. Το τρυπανόσωμα προκαλεί α. ελονοσία. β. ασθένεια του ύπνου. γ. δυσεντερία. δ. πνευμονία . Ημερ. 201258. Η πενικιλίνηα. παρεμποδίζει τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος των βακτηρίων.β. διασπά το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων.γ. διασπά το καψίδιο των ιών.δ. παρεμποδίζει τη σύνθεση της πλασματικής μεμβράνης των πρωτοζώων.

Επαν. Ημερ. 2012

59. Το νόσημα το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά είναια. η γονόρροια. β. η ηπατίτιδα C. γ. η πολιομυελίτιδα. δ. τοAIDS.

60. Καψίδιο διαθέτουνα. οι μύκητες. β. τα βακτήρια. γ. τα πρωτόζωα. δ. οι ιοί.

Ημερ. 201361. Κυτταρικό τοίχωμα διαθέτει ο μικροοργανισμός που προκαλεί

5


α. τη χολέρα. β. τη γρίπη. γ. την πολιομυελίτιδα. δ. τοAIDS.Εσπερ. 2013

62. Με εκβλάστηση μπορεί να αναπαράγονταια. οι μύκητες. β. τα πρωτόζωα. γ. τα βακτήρια. δ. οι ιοί.

Επαν. Ημερ. 201363. Η αμοιβαδοειδής δυσεντερία οφείλεται σεα. βακτήριο. β. μύκητα. γ. ιό. δ. πρωτόζωο.

Ημερ. 201464. Η ηπατίτιδα C οφείλεται σε α . μύκητα. β . βακτήριο. γ . πρωτόζωο. δ . ιό.


Β. Ερωτήσεις αντιστοίχισης.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Ι και, δίπλα σε κάθε γράμμα, έναν από τους αριθμούς της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Δύο στοιχεία της Στήλης ΙΙ περισσεύουν.


2ο ΘΕΜΑA. Ερωτήσεις ανάπτυξης.

1. α. Τι είναι τα ενδοσπόρια;β. Κάτω από ποιες περιβαλλοντικές συνθήκες σχηματίζονται τα ενδοσπόρια;γ. Ποιος είναι ο ρόλος των ενδοσπορίων;

2. Να περιγράψετε τον πολλαπλασιασμό των ιών που το γενετικό τους υλικό είναι:α.DNA β. RNA. Ημερ. 2001 3. Να αναφέρετε τους μηχανισμούς δράσης των αντιβιοτικών.Ημερ. 20024. Τι είναι τα δερματόφυτα;Ημερ. 20035. Τι είναι η ομοιόσταση;Επαν. Ημερ. 20036. Με ποιους τρόπους µπορεί να µεταδοθεί η ηπατίτιδα C;

6


Ημερ. 20047. Γιατί τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά έναντι των ιών; 8. Ποιοι κανόνες προσωπικής και δημόσιας υγιεινής, σε σχέση με τη διατροφή, αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την αποφυγή μετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους μικροοργανισμούς; Ημερ. 20059. Η παθογόνος δράση πολλών μικροοργανισμών οφείλεται σε ουσίες που οι ίδιοι παράγουν. Ποιες είναι οι ουσίες αυτές και τι συμπτώματα προκαλούν; Επαν. Ημερ. 200610. Ποια είναι η δομή του βακτηριακού κυττάρου; Ημερ. 200711. Ένας ερευνητής μελετά τις καλλιέργειες τεσσάρων (4) δειγμάτων μικροοργανισμών (Α, Β, Γ, Δ). Ο μικροοργανισμός Α έχει ως γενετικό υλικό RNA. O μικροοργανισμός Β έχει πλασμίδια. Ο μικροοργανισμός Γ παράγει εκβλαστήματα. Ο μικροοργανισμός Δ κινείται με ψευδοπόδια. Ποιος από τους παραπάνω μικροοργανισμούς είναι πρωτόζωο, ποιος είναι ιός, ποιος είναι βακτήριο και ποιος είναι μύκητας; Εσπ. 200712. Κάθε διαταραχή της ομοιόστασης μπορεί να προκαλέσει την εκδήλωση διαφόρων ασθενειών. Σε τι μπορεί να οφείλονται οι διαταραχές αυτές; 13. Τι είναι τα ενδοσπόρια και κάτω από ποιες συνθήκες δημιουργούνται; 14. Ποια είναι η δομή των ιών και τι πληροφορίες διαθέτει το γενετικό υλικό των ιών;Επαν. Ημερ. 200715. Τι ονομάζεται ομοιόσταση; Ημερ. 200816. Γιατί οι ιοί χαρακτηρίζονται ως “υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα”; 17. Ποιοι μηχανισμοί θα ενεργοποιηθούν και ποια συμπτώματα θα εμφανισθούν αν ένα αλλεργιογόνο εισέλθει για δεύτερη φορά στον ίδιο οργανισμό; Εσπ. 200818. Τι είναι η αντίστροφη μεταγραφάση και ποιος ο ρόλος της;

Επαν. Ημερ. 200819. α. Με ποιους τρόπους μπορεί να προκληθεί ενεργητική ανοσία στον ανθρώπινο οργανισμό; β. Ποιες προφυλάξεις πρέπει να λαμβάνονται για να περιορισθεί η μετάδοση του ιού HIV; Επαν. Εσπ. 200820. Σε ποια κατηγορία ιών ανήκει ο ιός ΗΙV; Να περιγράψετε τη δομή του ιού ΗΙV. Ποιες κατηγορίες ανθρώπινων κυττάρων προσβάλλει ο ιός ΗΙV; Ημερ. 200921. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις ορισμένοι μικροοργανισμοί αποτελούν φυσιολογική μικροχλωρίδα για τον άνθρωπο; Ποιος είναι ο ρόλος της φυσιολογικής μικροχλωρίδας;

Επαν. Ημερ. 200922. Οι μύκητες αναπαράγονται και με εκβλάστηση. Να περιγράψετε αυτή τη διαδικασία.Ημερ. 201023. Να εξηγήσετε για ποιο λόγο οι ιοί χαρακτηρίζονται ως υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα.


7


24. Σε ποια κατηγορία παθογόνων μικροοργανισμών ανήκει το μικρόβιο που προκαλεί την πολιομυελίτιδα και ποια κύτταρα του ανθρώπου προσβάλλει; Να εξηγήσετε πώς θα προστατευτεί ο οργανισμός ενός ανθρώπου, ο οποίος έρχεται σε επαφή με το μικρόβιο της πολιομυελίτιδας, αν κατά το παρελθόν είχε κάνει εμβόλιο για την ασθένεια αυτή.25. Να περιγράψετε τη δομή του ιού της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (HIV).26. Ποιες προφυλάξεις συμβάλλουν στον περιορισμό της μετάδοσης της νόσου που προκαλείται από τον HIV; Ημερ. 201227. Με ποιους τρόπους οι τοξίνες των βακτηρίων απειλούν την υγεία μας;

Επαν. Ημερ. 201228. Τι είναι τα ενδοσπόρια και πότε δημιουργούνται;

Επαν. Εσπερ. 201229. Τι ονομάζεται ομοιόσταση και ποιους ομοιoστατικούς μηχανισμούς γνωρίζετε στον ανθρώπινο οργανισμό; 30. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να ικανοποιεί μία ασθένεια για να θεωρηθεί λοιμώδης;Ημερ. 201331. Σε ποιους παράγοντες μπορεί να οφείλονται οι διαταραχές της ομοιόστασης που προκαλούν την εκδήλωση ασθενειών;32. Η τήρηση των κανόνων της δημόσιας υγιεινής περιλαμβάνει, μεταξύ των άλλων, και την παστερίωση του γάλακτος. Να αναφέρετε τις συνθήκες και τα αποτελέσματα της παστερίωσης.Ημερ. 201433. Τα παρακάτω βήματα περιγράφουν τον κύκλο ζωής του ιού HIV από τη στιγμή που μολύνει έναν ανθρώπινο οργανισμό έως και τη λανθάνουσα περίοδο. Να τοποθετήσετε τα βήματα στη σωστή σειρά, γράφοντας μόνο τον αντίστοιχο αριθμό.

Επαν. Ημερ. 2014Β. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενού.

1. Οι φράσεις που ακολουθούν είναι λανθασμένες. Να τις μεταφέρετε στο τετράδιό σας, αφού πρώτα τις διατυπώσετε σωστά, λαμβάνοντας υπόψη σας ότι οι υπογραμμισμένες λέξεις δεν πρέπει να αλλάξουν.α. Τα βακτήρια και οι μύκητες είναι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. Μερικοί απ' αυτούς είναι παθογόνοι όπως λ.χ. το πλασμώδιο που προκαλεί τη χολέρα.Εσπ.. 20012. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις, συμπληρώνοντας τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις. α. Η ικανότητα του οργανισμού να διατηρεί σταθερές τις συνθήκες του εσωτερικού του περιβάλλοντος ονομάζεται ............... . Ημερ. 2005β. Ο ιός HIV ανήκει σε μία κατηγορία RNA ιών που ονομάζονται ............... . Εσπ. 2006

8


3. α. Το γενετικό υλικό των ……………………… βρίσκεται σε μία συγκεκριμένη περιοχή που ονομάζεται πυρηνική περιοχή.β. Όταν κάποιος ιός μολύνει ένα κύτταρο, προκαλεί την παραγωγή ειδικών πρωτεϊνών, των …………………………. .Επαν. Εσπερ. 2010

Γ. Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους.Να χαρακτηρίσετε κάθε μία από τις προτάσεις που ακολουθούν ως Σωστή ή Λανθασμένη, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα από τον αριθμό κάθε πρότασης, το γράμμα Σ, αν αυτή είναι σωστή, ή το γράμμα Λ, αν αυτή είναι λανθασμένη. 1. Οι μύκητες είναι μικροοργανισμοί που περιβάλλονται από έλυτρο. Εσπ. 2005

ΘΕΜΑ 3ο 1. Α. Οι παρακάτω εξειδικευμένες δομές του ανθρώπινου οργανισμού εμπλέκονται στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματοςα. ειδικό κέντρο ρύθμισης θερμοκρασίας στον εγκέφαλο.β. ειδικά νευρικά κύτταρα–θερμοϋποδοχείς του δέρματος.γ. ιδρωτοποιοί αδένες και αιμοφόρα αγγεία στην επιφάνεια του δέρματος.Να γράψετε στο τετράδιό σας τις δομές αυτές με τη σειρά που ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια της ομοιοστατικής διαδικασίας της θερμορύθμισης.Β. Η παραγωγή του ιδρώτα με ταυτόχρονη αγγειοδιαστολή των αγγείων του δέρματος τι αποτέλεσμα έχει στη θερμοκρασία του αίματος;Γ. Σε χαμηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος, ποια θα είναι η αντίδραση των αιμοφόρων αγγείων του δέρματος που θα οδηγούσε, μετά το κατάλληλο σήμα του εγκεφάλου, στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος; Να εξηγήσετε την απάντησή σας.Εσπ. 20032. Οι περισσότεροι μικροοργανισμοί είναι χρήσιμοι ή και απαραίτητοι για τον άνθρωπο.Α. Κάποιοι μικροοργανισμοί χαρακτηρίζονται ως δυνητικά παθογόνοι. Πότε βλάπτουν και πότε ωφελούν τον ανθρώπινο οργανισμό;Β. Από ποιους μικροοργανισμούς παράγονται και µε ποιους μηχανισμούς δρουν τα αντιβιοτικά;Γ. Ποιοι μικροοργανισμοί χαρακτηρίζονται ως αποικοδομητές και ποιος είναι ο ρόλος τους στη λειτουργία του οικοσυστήματος;Ημερ. 20043. Ένα υγιές άτομο μετακινείται από ένα χώρο με θερμοκρασία 25 οC σε έναν άλλο με θερμοκρασία 35 οC. A. Με ποιο τρόπο θα «ειδοποιηθεί» ο εγκέφαλος του ανθρώπου για την αλλαγή αυτή; B. Ποια θα είναι η αντίδραση του ειδικού κέντρου ρύθμισης της θερμοκρασίας, που βρίσκεται στον εγκέφαλο; Γ. Ποιος ο ρόλος των αιμοφόρων αγγείων στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος; Δ. Τι διαφορετικό θα συμβεί στη διαδικασία ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματος όταν το άτομο επιστρέψει στο χώρο που έχει θερμοκρασία 25 οC; Εσπ. 20064. Κάθε διαταραχή της ομοιόστασης μπορεί να προκαλέσει την εκδήλωση διαφόρων ασθενειών. Σε ποιες αιτίες μπορεί να οφείλονται αυτές οι διαταραχές;

Επαν. Εσπ. 2009

9


5. Ένας υγιής άνθρωπος βρίσκεται σε έναν κλειστό χώρο με θερμοκρασία 18°C και μετακινείται στον εξωτερικό χώρο, όπου η θερμοκρασία είναι 40°C λόγω καύσωνα. α. Πώς θα πληροφορηθεί ο εγκέφαλος του ανθρώπου αυτού για την αλλαγή της θερμοκρασίας; β. Πώς θα αντιδράσει το ειδικό κέντρο ρύθμισης της θερμοκρασίας που βρίσκεται στον εγκέφαλο;γ. Πώς ο συνδυασμός της λειτουργίας των αιμοφόρων αγγείων και της εφίδρωσης συμβάλλει στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος μετά την αλλαγή αυτή; δ. Τι θα συμβεί στη λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων και πώς αυτό θα συμβάλει στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, όταν ο άνθρωπος επιστρέψει στο χώρο που έχει θερμοκρασία 18°C;


ΘΕΜΑ 4ο

Ένας άνθρωπος μολύνεται από ένα είδος παθογόνου βακτηρίου, το οποίο παράγει μια τοξίνη και του προκαλεί ασθένεια. α. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι τοξίνες και πώς απειλούν την υγεία του ασθενούς; β. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να ικανοποιεί μια ασθένεια για να θεωρηθεί λοιμώδης; γ. Για την αντιμετώπιση του παθογόνου βακτηρίου χορηγήθηκε στον ασθενή αντιβιοτικό. Με ποιους μηχανισμούς δρουν τα αντιβιοτικά;Ημερ. 2009

10

Θέματα Εξετάσεων Βιολογίας Γ′ Λυκείου Γεν. Παιδείας Κεφάλαιο 1 § 1.3

Μηχανισμοί άμυνας ανθρώπινου οργανισμού – Βασικές αρχές ανοσίας.1ο ΘΕΜΑΑ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής.Στις παρακάτω ερωτήσεις, να γράψεις στο χαρτί σου τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Παθητική ανοσία επιτυγχάνεται με χορήγησηα. ορού αντισωμάτων β. εμβολίου γ. αντιβιοτικού δ. ιντερφερόνης.Ημερ. 20012. Μεταξύ των παραγόντων στους οποίους στηρίζεται η μη ειδική άμυνα του ανθρώπινου οργανισμού είναια. τα Β λεμφοκύτταρα. β. οι βλεννογόνοι. γ. τα Τ λεμφοκύτταρα. δ. τα αντισώματα. Εσπ. 20013. Ποιο από τα παρακάτω όργανα χαρακτηρίζεται πρωτογενές λεμφοειδές όργανο;α. σπλήνας. β. αμυγδαλές. γ. θύμος αδένας. δ. γαστρεντερικός σωλήνας. 4. Μεγάλες ποσότητες ανοσοσφαιρινών εκκρίνονται απόα. φυσικά κύτταρα φονιάδες. β. μακροφάγα.γ. πλασματοκύτταρα. δ. βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα.Ημερ. 20025. Οι οροί που χρησιμοποιούνται για την παθητική ανοσοποίηση, περιέχουν α. έτοιμα τα αντιγόνα της συγκεκριμένης ασθένειας.β. λεμφοκύτταρα που αντιμετωπίζουν την προσβολή.γ. έτοιμα αντισώματα.δ. μακροφάγα ικανά να καταστρέψουν τον παθογόνο παράγοντα. Εσπ. 20026. Τα κύτταρα που παράγουν ιντερφερόνες έχουν μολυνθεί απόα. βακτήρια. β. ιούς. γ. πλασμώδια. δ. πρωτόζωα.Ημερ. 20037. Πρωτογενή λεμφικά όργανα είναι α. ο μυελός των οστών και οι λεμφαδένες. β. ο μυελός των οστών και ο θύμος αδένας.γ. οι αμυγδαλές και οι λεμφαδένες. δ. ο θύμος αδένας και ο σπλήνας.Επαν. Ημερ. 20038. Το δέρμα του ανθρώπουα. παράγει λεμφοκύτταρα. β. εκκρίνει υδροχλωρικό οξύ.γ. προκαλεί τον πυρετό. δ. εμποδίζει αποτελεσματικά την είσοδο μικροβίων στον οργανισμό.

Εσπ. 20039. Οι οροί περιέχουν α. αντιγόνα. β. Β λεµφοκύτταρα. γ. αντισώµατα. δ. λυσοζύµη.

Ημερ. 2004

11


10. Στο σάλιο, στον ιδρώτα και στα δάκρυα υπάρχει α. βλέννα. β. συμπλήρωμα. γ. ιντερφερόνη. δ. λυσοζύμη.

11. Στα πρωτογενή λεμφικά όργανα ανήκει α. ο σπλήνας. β. οι αμυγδαλές. γ. ο μυελός των οστών. δ. το πάγκρεας. Ημερ. 200512. Τα Τ - λεμφοκύτταρα α. ωριμάζουν στο πάγκρεας. β. διαφοροποιούνται σε μακροφάγα. γ. παράγουν αντισώματα. δ. διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο θύμο αδένα. 13. Παθητική ανοσία αποκτά ένας οργανισμός, όταν α. του χορηγηθούν έτοιμα αντισώματα. β. ασθενήσει από συγκεκριμένο παθογόνο παράγοντα. γ. για πρώτη φορά υποστεί κρίση αλλεργίας. δ. έχει ήδη αποκτήσει κυτταρική ανοσία. Εσπ. 200614. Η χυμική ανοσία οφείλεται α. στα Τ – λεμφοκύτταρα. β. στον πυρετό. γ. στη λέμφο. δ. στα Β –λεμφοκύτταρα. Επαν. Ημερ. 200615. Ο βλεννογόνος της αναπνευστικής οδού αποτελεί φραγμό στην είσοδο μικροοργανισμών στον οργανισμό, επειδή α. διαθέτει βλεφαριδοφόρο επιθήλιο. β. εκκρίνει τη βακτηριοκτόνο ουσία λυσοζύμη. γ. παράγει υδροχλωρικό οξύ. δ. παράγει μακροφάγα κύτταρα. 16. Η περιοχή του μορίου του αντισώματος που συνδέεται με το αντιγόνο ονομάζεται α. σταθερή περιοχή. β. πρωτογενής περιοχή. γ. μεταβλητή περιοχή. δ. βαριά περιοχή. Επαν. Εσπ. 200617. Οι οροί, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται παθητική ανοσία, περιέχουν α. νεκρούς μικροοργανισμούς. β. εξασθενημένους μικροοργανισμούς. γ. τμήματα μικροοργανισμών. δ. έτοιμα αντισώματα. Ημερ. 200718. Τα μακροφάγα είναι α. κύτταρα που προκαλούν πυρετό. β. μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων. γ. κύτταρα μνήμης. δ. κύτταρα που εκκρίνουν αντισώματα. Εσπ. 200719. Στα αυτοάνοσα νοσήματα ανήκει α. η σύφιλη. β. η γονόρροια. γ. ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος. δ. η ελονοσία.

20. Τα ουδετερόφιλα ανήκουν στα α. φαγοκύτταρα. β. παθογόνα βακτήρια. γ. λεμφοκύτταρα. δ. πρωτόζωα. Επαν. Ημερ. 2008

12


21. Τα αντισώματα παράγονται από α. τα βοηθητικά Τ−λεμφοκύτταρα. β. τα πλασματοκύτταρα. γ. τα κυτταροτοξικά Τ−λεμφοκύτταρα. δ. τα φαγοκύτταρα. Επαν. Εσπ. 200822. Η παθητική ανοσία αποκτάται α. με τον θηλασμό. β. με τον εμβολιασμό. γ. με προηγούμενη μόλυνση. δ. με αντιβιοτικά.

23. Τα αυτοαντισώματα καταστρέφουν α. μόνο τους ιούς. β. τα αλλεργιογόνα. γ. τα δερματόφυτα. δ. τα κύτταρα ή τα συστατικά του ίδιου του οργανισμού.Ημερ. 200924. Στο βλεννογόνο του στομάχου εκκρίνεται α. αμμωνία. β. υδροχλωρικό οξύ. γ. γλυκόζη. δ. λυσοζύμη.25. Η περιοχή του μορίου του αντισώματος που συνδέεται με το αντιγόνο ονομάζεται α. σταθερή περιοχή. β. πρωτογενής περιοχή. γ. μεταβλητή περιοχή. δ. βαριά περιοχή.Εσπ. 200926. Το συμπλήρωμα είναι α. κατηγορία πρωτεϊνών, που παράγονται από τα Β λεμφοκύτταρα. β. μια σειρά πρωτεϊνών, που βρίσκονται στο πλάσμα και συμμετέχουν στη μη ειδική άμυνα. γ. κατηγορία κυττάρων του ανοσοβιολογικού συστήματος. δ. κατηγορία κυττάρων που παράγουν αντισώματα.Επαν. Ημερ. 200927. Τα εμβόλια περιέχουν α. αντισώματα. β. Β-λεμφοκύτταρα. γ. εξασθενημένους μικροοργανισμούς. δ. λυσοζύμη.28. Στα δευτερογενή λεμφικά όργανα ανήκουν α. οι αμυγδαλές. β. οι πνεύμονες. γ. οι νεφροί. δ. οι ιδρωτοποιοί αδένες. Επαν. Εσπ. 200929. Η παθητική ανοσία αποκτάται με α. ορό αντισωμάτων. β. αντιβιοτικό. γ. εμβόλιο. δ. προπερδίνη.Ημερ. 201030. Η τεχνητή παθητική ανοσία επιτυγχάνεται με τη χορήγηση ορού. Ένας ορός περιέχει α. αντιγόνα. β. ιντερφερόνες. γ. έτοιμα αντισώματα. δ. βιταμίνες.

31. Η σταθερή περιοχή του αντισώματος α. είναι ίδια σε όλα τα αντισώματα. β. είναι αυτή που συνδέεται με το αντιγόνο. γ. αποτελείται από πολυσακχαρίτες. δ. παράγει αντιγόνα.Εσπ. 201032. Στον βλεννογόνο του στομάχου εκκρίνεται α. μεθάνιο. β. διάλυμα γλυκόζης. γ. λυσοζύμη. δ. υδροχλωρικό οξύ.33. Τα αντισώματα παράγονται από α. τα πλασματοκύτταρα. β. τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. γ. τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα. δ. τα φαγοκύτταρα.Επαν. Εσπ. 2010

13


34. Δευτερογενές λεμφικό όργανο είναι ο α. σπλήνας. β. θύμος αδένας. γ. μυελός των οστών. δ. πνεύμονας.Ημερ. 201135. Τα κύτταρα που παράγουν ανοσοσφαιρίνες είναι ταα. μακροφάγα. β. πλασματοκύτταρα. γ. Τ−κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα. δ. ουδετερόφιλα.Επαν. Ημερ. 201136. Τα φαγοκύτταρα παράγονται α. στο νωτιαίο μυελό. β. στο θύμο αδένα. γ. στους λεμφαδένες. δ. στον ερυθρό μυελό των οστών.

37. Το συμπλήρωμα και η προπερδίνη συμβάλλουν στην καταπολέμηση α. των ιών. β. των βακτηρίων. γ. των μυκήτων. δ. όλων των παθογόνων μικροοργανισμών.

38. Τα δάκρυα περιέχουν α. λυσοζύμη. β. γαλακτικό οξύ. γ. λιπαρά οξέα. δ. υδροχλωρικό οξύ.Ημερ. 201239. Πρωτογενές λεμφικό όργανο αποτελεία. ο σπλήνας. β. το ήπαρ. γ. ο θύμος αδένας. δ. οι λεμφαδένες.

40. Η κυτταρική ανοσία περιλαμβάνει τη δράση τωνα. κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων και των κατασταλτικών Τ-λεμφοκυττάρων.β. βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων και των Β–λεμφοκυττάρων.γ. βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων και των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων.δ. κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων και των Β-λεμφοκυττάρων.Επαν. Ημερ. 201241. Η λυσοζύμηα. παρεμποδίζει τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος των βακτηρίων.β. διασπά το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων.γ. διασπά το καψίδιο των ιών.δ. παρεμποδίζει τη σύνθεση της πλασματικής μεμβράνης των πρωτοζώων.Επαν. Εσπερ. 201242. Τα πολυδύναμα αιμοποιητικά κύτταρα βρίσκονται στοα. ήπαρ. β. θύμο αδένα.γ. νωτιαίο μυελό. δ. ερυθρό μυελό των οστών.Επαν. Ημερ. 201343. Ο ιός που προκαλεί το AIDS προσβάλλει ταα. ερυθρά αιμοσφαίρια. β. βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα.γ. ουδετερόφιλα. δ. πλασματοκύτταρα.44. Η παθητική ανοσία επιτυγχάνεται με τη χορήγησηα. εμβολίου. β. αντιβιοτικού.γ. ορού. δ. ιντερφερονών. Ημερ. 201445. Η λυσοζύμη περιέχεται σε

14


α . ιδρώτα, δάκρυα και λέμφο. β . σάλιο, ιδρώτα και αίμα.γ . σάλιο, δάκρυα και ιδρώτα. δ . ιδρώτα, αίμα και λέμφο.Επαν. Ημερ. 2014Β. Ερωτήσεις αντιστοίχισης.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Ι και, δίπλα σε κάθε γράμμα, έναν από τους αριθμούς της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Δύο στοιχεία της Στήλης ΙΙ περισσεύουν.


2ο ΘΕΜΑΑ. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενού.1. Οι φράσεις που ακολουθούν είναι λανθασμένες. Να τις μεταφέρετε στο τετράδιό σας, αφού πρώτα τις διατυπώσετε σωστά, λαμβάνοντας υπόψη σας ότι οι υπογραμμισμένες λέξεις δεν πρέπει να αλλάξουν.α. Τα αντισώματα είναι μεγάλα μόρια πολυσακχαριτών. Αποτελούνται από τέσσερις ανόμοιες πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες. 2. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις συμπληρώνοντας τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις.α. Ο ιός που προκαλεί το σύνδρομο της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας ονομάζεται ................. .β. Η χορήγηση ................... εξασφαλίζει στον οργανισμό ενεργητική ανοσία. γ. Το συμπλήρωμα αποτελείται από πρωτεΐνες που βρίσκονται στον ................... του αίματος.Εσπ. 2001

3. Να συμπληρώσετε τις λέξεις που λείπουν στην παρακάτω πρόταση :…............ είναι η υπερευαισθησία του ανοσοποιητικού συστήματος σε αντιγόνα που φυσιολογικά δε δημιουργούν προβλήματα. Τέτοια αντίδραση προκαλείται από τα …............ .Εσπ. 20024. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την ενότητα που ακολουθεί, αφού διαγράψετε έναν από τους δύο ευρισκόμενους μέσα στην παρένθεση όρους, έτσι ώστε κάθε πρόταση να είναι σωστή.Χημικές ουσίες που απελευθερώνονται είτε από τραυματισμένα κύτταρα είτε από τους εισβολείς – μικροοργανισμούς, προσελκύουν (φαγοκύτταρα/ κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα) τα οποία φτάνουν με την κυκλοφορία του αίματος στην περιοχή (της φλεγμονής/του μυελού των οστών).Εσπ. 20035. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις, συμπληρώνοντας τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις. α. Στο βλεννογόνο του ............... εκκρίνεται υδροχλωρικό οξύ που έχει αντιμικροβιακή δράση. β. Οι παράγοντες που προκαλούν αλλεργία ονομάζονται ............... . Εσπ. 20056. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις, συμπληρώνοντας τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις. α. Τα φαγοκύτταρα διακρίνονται στα ............... και στα μονοκύτταρα.

15


β. Στον ορό του αίματος του ανθρώπινου οργανισμού υπάρχει μια ομάδα είκοσι πρωτεϊνών με αντιμικροβιακή δράση που λέγεται ............... . Εσπ. 20067. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις, συμπληρώνοντας τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις.α. Στο βλεννογόνο του ……………………. εκκρίνεται υδροχλωρικό οξύ που έχει αντιμικροβιακή δράση. β. Όταν κάποιος ιός μολύνει ένα κύτταρο, προκαλεί την παραγωγή ειδικών πρωτεϊνών, των …………………………… . Επαν. Εσπερ. 20068. Τα φαγοκύτταρα διακρίνονται στα ………………………… και στα μονοκύτταρα.Επαν. Εσπερ. 2010Β. Ερωτήσεις ανάπτυξης.1. α. Με ποιους τρόπους μεταδίδεται το AIDS;β. Να ορίσετε το φαινόμενο της αλλεργίας.Ημερ. 20032. Ποιες παθολογικές καταστάσεις ονομάζονται αυτοάνοσα νοσήματα;Επαν. Ημερ. 20033. Ένα από τα συµπτώµατα µε τα οποία εκδηλώνεται η φλεγµονή, µετά τον τραυµατισµό του δέρµατος από αιχµηρό αντικείµενο και την είσοδο παθογόνων µικροοργανισµών, είναι και ο πόνος. Πού οφείλεται το σύµπτωµα αυτό; Ημερ. 20044. Με ποιους τρόπους το δέρμα εμποδίζει αποτελεσματικά την είσοδο των μικροοργανισμών στον οργανισμό; Ημερ. 20065. Τι προκαλεί η παραγωγή ισταμίνης κατά την αλλεργική αντίδραση ενός οργανισμού; Επαν. Ημερ. 20066. Με ποιους τρόπους μπορεί να μεταδοθεί ο ιός HIV που προκαλεί την ασθένεια AIDS; Ημερ. 20077. Τι ονομάζουμε ανοσία; Εσπ. 20078. Τι είναι αλλεργία; Ποιο είναι συνήθως το αποτέλεσμα των αλλεργιών; Ημερ. 20089. Σε ποια κατηγορία μικροοργανισμών ανήκουν το τρυπανόσωμα και το τοξόπλασμα, πώς μεταδίδονται και ποιες οι επιπτώσεις τους στον ανθρώπινο οργανισμό; Επαν. Ημερ. 200810. Ποιοι μηχανισμοί θα ενεργοποιηθούν και ποια συμπτώματα θα εμφανισθούν αν ένα αλλεργιογόνο εισέλθει για δεύτερη φορά στον ίδιο οργανισμό; Εσπ. 200811. α. Με ποιους τρόπους μπορεί να προκληθεί ενεργητική ανοσία στον ανθρώπινο οργανισμό; β. Ποιες προφυλάξεις πρέπει να λαμβάνονται για να περιορισθεί η μετάδοση του ιού HIV; Επαν. Εσπ. 200812. Να περιγράψετε πώς ο βλεννογόνος της αναπνευστικής οδού συνιστά αποτελεσματικό φραγμό στην είσοδο των μικροβίων στον ανθρώπινο οργανισμό.Ημερ. 200913. Ποιες προφυλάξεις πρέπει να παίρνει ο άνθρωπος, για να περιοριστεί η μετάδοση του AIDS;

14. Να αναφέρετε τους φυσικούς τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνεται παθητική ανοσία. Πώς επιτυγχάνεται παθητική ανοσία με τεχνητό τρόπο;

16


Εσπ. 200915. Να περιγράψετε πώς η μόλυνση του ανθρώπου από έναν ιό είναι δυνατό να οδηγήσει σε αυτοάνοσο νόσημα.Επαν. Ημερ. 200916. Πώς ονομάζονται οι ειδικές πρωτεΐνες που παράγονται όταν κάποιος ιός μολύνει ένα ανθρώπινο κύτταρο;17. Οι μηχανισμοί ειδικής άμυνας διαθέτουν δύο χαρακτηριστικά που τους κάνουν να ξεχωρίζουν από τους μηχανισμούς μη ειδικής άμυνας. Ποια είναι αυτά;Επαν. Εσπ. 200918. Να εξηγήσετε τα δύο χαρακτηριστικά που διαθέτουν οι μηχανισμοί ειδικής άμυνας που τους κάνουν να ξεχωρίζουν από τους μηχανισμούς μη ειδικής άμυνας.Ημερ. 201019. α. Ποια είναι τα δευτερογενή λεμφικά όργανα και τι συμβαίνει σε αυτά; β. Με ποιους τρόπους μεταδίδεται ο ιός HIV που προκαλεί την ασθένεια του AIDS;Εσπ. 201020. Να αναφέρετε ποιες ουσίες παράγονται από τους αδένες του δέρματος και να εξηγήσετε πώς εμποδίζουν αποτελεσματικά την είσοδο των μικροβίων στον οργανισμό.Επαν. Ημερ. 201021. Τι είναι η λυσοζύμη, πού εντοπίζεται και ποια είναι η δράση της;Ημερ. 201122. Να εξηγήσετε τους τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνεται τεχνητή ανοσία.Επαν. Ημερ. 201123. Πώς συμβάλλει ο πυρετός στην καταπολέμηση μιας βακτηριακής λοίμωξης;Επαν. Ημερ. 201224. Να περιγράψετε τη δομή των αντισωμάτων. (ερώτημα Γ4) Εσπ. 201325. Με ποιον τρόπο οι βλεννογόνοι του σώματος συμβάλλουν στην άμυνα του οργανισμού;Επαν. Ημερ. 201326. Με ποιους τρόπους γίνεται η διάγνωση της ασθένειας του AIDS;Ημερ. 2014Γ. Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους.Να χαρακτηρίσετε κάθε μία από τις προτάσεις που ακολουθούν ως Σωστή ή Λανθασμένη, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα από τον αριθμό κάθε πρότασης, το γράμμα Σ, αν αυτή είναι σωστή, ή το γράμμα Λ, αν αυτή είναι λανθασμένη. 1. α. Ο πυρετός είναι αντίδραση του οργανισμού που εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό και τη λειτουργία των λεμφοκυττάρων. β. Η ισταμίνη, μεταξύ άλλων, διεγείρει την εκκριτική δραστηριότητα των βλεννογόνων αδένων. Εσπ. 20052.α. Η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με ένα αντίσωμα. β. Τα Β-λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο μυελό των οστών. γ. Το οίδημα, ο πόνος και η τοπική αύξηση της θερμοκρασίας είναι χαρακτηριστικά συμπτώματα της φλεγμονής. Εσπ. 20063.α. Ο πυρετός είναι η αντίδραση του οργανισμού που εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό και τη λειτουργία των λεμφοκυττάρων.

17


β. Η χυμική ανοσία προκαλείται από τα Β λεμφοκύτταρα. γ. Το σάλιο και ο ιδρώτας ανήκουν στους μηχανισμούς ειδικής άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού.

Επαν. Εσπ. 20063ο ΘΕΜΑ1. Α. Πώς εξηγείται το φαινόμενο κατά το οποίο άνθρωποι οι οποίοι εκτέθηκαν στον ιό του AIDS δεν μολύνθηκαν;Β. Να εξηγήσετε το ρόλο των μακροφάγων κυττάρων στην άμυνα του ανθρώπινου οργανισμού.Γ. Να εξηγήσετε τις δυσάρεστες συνέπειες για τον ανθρώπινο οργανισμό από την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού του συστήματος που δεν οφείλεται σε παθογόνους μικροοργανισμούς.Ημερ. 20012. Α. Ποιες λειτουργίες επιτελούν τα Τ λεμφοκύτταρα;Β. Να αναφέρετε τους ρόλους των αντισωμάτων. Γ. Αυτός ο άνθρωπος μολύνεται από ένα παθογόνο βακτήριο που παράγει μία εξωτοξίνη. Στον άνθρωπο αυτό δεν εκδηλώνεται ασθένεια. Να εξηγήσετε αυτός πιθανούς λόγους για αυτός οποίους ο άνθρωπος αυτός δεν νοσεί. Ημερ. 20023. Οταν ένας παθογόνος παράγοντας καταφέρει να ξεπεράσει τους φυσικούς φραγμούς και να προσβάλλει τον ανθρώπινο οργανισμό τότε, μεταξύ άλλων, συμβαίνουν: α. παραγωγή αντισωμάτων β. ενεργοποίηση μακροφάγων(φαγοκυττάρων) γ. αντίδραση αντιγόνου-αντισώματος δ. ενεργοποίηση Β λεμφοκυττάρων ε. αναγνώριση αντιγόνου από βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα.Α. Τοποθετήστε τα παραπάνω βήματα της ανοσοβιολογικής απάντησης του οργανισμού στη σωστή σειρά, όπως αυτά εξελίσσονται χρονικά μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό.Β. Σε ποια κατηγορία ενώσεων (βιομορίων) ανήκουν τα αντισώματα και ποια είναι τα βασικά δομικά χαρακτηριστικά τους; Γ. Ποιο από τα παραπάνω βήματα της ανοσοβιολογικής απάντησης παρεμποδίζει ο HIV (ιός που προκαλεί το AIDS); Εσπ. 2002 4. Αλλεργία είναι η αντίδραση του ανοσοβιολογικού συστήματος του οργανισμού ενάντια σε παράγοντες που δεν είναι παθογόνοι ή δεν προκαλούν κίνδυνο για την υγεία. Τοποθετήστε τα στάδια της αλλεργίας που αναφέρονται παρακάτω, με τη σωστή σειρά που εμφανίζονται κατά την εξέλιξη της αντίδρασης αυτής:α. παραγωγή ισταμίνης. β. ευαισθητοποίηση του οργανισμού σε αλλεργιογόνο.γ. εμφάνιση καταρροής, άσθματος, διάρροιας κ.ά.. δ. επανέκθεση στο αλλεργιογόνο. Εσπ. 20035. Α. Τι είναι τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας και σε ποια περίπτωση προκαλούν την απόρριψη μοσχευμάτων; Β. Να περιγράψετε τα δύο χαρακτηριστικά που κάνουν της μηχανισμούς ειδικής άμυνας να ξεχωρίζουν από της της μη ειδικής άμυνας. Γ. Ορισμένες παθολογικές καταστάσεις του οργανισμού ονομάζονται αυτοάνοσα νοσήματα. Πώς ο οργανισμός στρέφεται εναντίον των δικών του συστατικών; Εσπ. 2005

18


6. Α. Ένας άνθρωπος τρυπήθηκε από σκουριασμένο καρφί και κινδυνεύει να μολυνθεί από το βακτήριο του τετάνου. Στο συγκεκριμένο άνθρωπο χορηγήθηκε αντιτετανικός ορός, που περιέχει αντισώματα έναντι του συγκεκριμένου βακτηρίου. α. Τι τύπος ανοσίας επιτυγχάνεται με τη χορήγηση του αντιτετανικού ορού; β. Με ποιους άλλους τρόπους επιτυγχάνεται φυσιολογικά ο παραπάνω τύπος ανοσίας;

Β. Στην περίπτωση που τα αντισώματα παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό ενός ανθρώπου έναντι οποιουδήποτε αντιγόνου, τι τύπος ανοσίας επιτυγχάνεται και με ποιους τρόπους μπορεί να ενεργοποιηθεί ο ανθρώπινος οργανισμός για αυτόν τον τύπο ανοσίας; Ημερ. 20067. α. Ένας άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει ενεργητική ανοσία χωρίς να το γνωρίζει ή να το επιθυμεί. Να εξηγήσετε πώς μπορεί να συμβεί αυτό. β. Σε ποια περίπτωση μπορεί ένα άτομο να μολυνθεί από παθογόνο παράγοντα που προκαλεί κάποια γνωστή νόσο, χωρίς το άτομο αυτό να νοσήσει; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. γ. Ποια κατηγορία λεμφοκυττάρων προσβάλλει ο ιός HIV και ποιες οι επιπτώσεις στο ανοσοβιολογικό σύστημα του ανθρώπου μετά από μια τέτοια προσβολή; Επαν. Εσπ. 20068. Όταν ο άνθρωπος μολύνεται από παθογόνους μικροοργανισμούς μπορεί να εμφανίσει πυρετό. α. Με ποιους τρόπους μεταδίδονται οι παθογόνοι μικροοργανισμοί στον άνθρωπο; β. Ποιες είναι οι πύλες εισόδου των παθογόνων μικροοργανισμών στο ανθρώπινο σώμα; γ. Με ποιους τρόπους ο πυρετός συμβάλλει στην αντιμετώπιση μιας γενικευμένης μικροβιακής μόλυνσης; Ημερ. 20079. Όταν μια ξένη προς τον ανθρώπινο οργανισμό ουσία (αντιγόνο) εισέρχεται σε αυτόν, τότε ο οργανισμός μπορεί να αντιδράσει και με μηχανισμούς ειδικής άμυνας, παράγοντας εξειδικευμένα κύτταρα και κυτταρικά προϊόντα (αντισώματα). α. Ποιοι παράγοντες μπορούν να δράσουν ως αντιγόνα; β. Ποια είναι τα πρωτογενή και ποια τα δευτερογενή λεμφικά όργανα του ανοσοβιολογικού συστήματος και πού πραγματοποιείται η ανοσολογική απόκριση; γ. Κάθε αντίσωμα συνδέεται εκλεκτικά με το συγκεκριμένο αντιγόνο που προκάλεσε την παραγωγή του. Ποιο είναι το αποτέλεσμα της σύνδεσης αντιγόνου – αντισώματος; 10. Α. Αν το δέρμα μας τραυματιστεί από ένα αιχμηρό αντικείμενο και κάποιοι παθογόνοι μικροοργανισμοί καταφέρουν να εισβάλουν στον οργανισμό μας από το τραύμα, εκδηλώνεται φλεγμονή στη συγκεκριμένη περιοχή. Μερικά από τα συμπτώματα της φλεγμονής είναι το οίδημα, ο πόνος και το κοκκίνισμα στην περιοχή του τραύματος. Πού οφείλεται η εμφάνιση του καθενός από αυτά; Β. Το βακτήριο Escherichia coli ανήκει στους δυνητικά παθογόνους μικροοργανισμούς. Ποιος είναι ο φυσιολογικός ρόλος του και κάτω από ποιες συνθήκες γίνεται παθογόνος; Επαν. Εσπ. 200811. Ένας άνθρωπος μολύνεται ταυτόχρονα από ένα είδος βακτηρίου και από έναν ιό με συνέπεια να ασθενεί. Ο οργανισμός του παράγει αμέσως αντισώματα εναντίον του βακτηρίου, ενώ τα αντισώματα κατά του ιού παράγονται με καθυστέρηση.1. Για ποιο είδος αντιγόνου ενεργοποιείται η πρωτογενής και για ποιο η δευτερογενής ανοσοβιολογική απόκριση; 2. Να περιγράψετε τη διαδικασία με την οποία ενεργοποιούνται τα λεμφοκύτταρα που αντιμετωπίζουν αποκλειστικά τον ιό. 3. Ποια είναι η διαφορά και ποια είναι η ομοιότητα στη δομή των αντισωμάτων που εξουδετερώνουν το βακτήριο, με τη δομή των αντισωμάτων που εξουδετερώνουν τον ιό;Επαν.Ημερ. 2009

19


12. Με τη βοήθεια ποιων παραγόντων ολοκληρώνεται και σταματά, την κατάλληλη στιγμή, η ανοσοβιολογική απόκριση;Επαν. Εσπ. 200913. Αν το δέρμα ενός ανθρώπου τραυματιστεί από ένα αιχμηρό αντικείμενο και κάποιοι παθογόνοι μικροοργανισμοί καταφέρουν να εισβάλουν στον οργανισμό του ανθρώπου από το τραύμα, εκδηλώνεται στη συγκεκριμένη περιοχή φλεγμονή. Στη φλεγμονή μεταξύ των άλλων προκαλείται τοπικό οίδημα και σχηματίζονται ινώδες και πύον. Να εξηγήσετε γιατί σχηματίζεται το ινώδες, πώς δρα το πλάσμα στη συγκεκριμένη περιοχή και από τι σχηματίζεται το πύον.Ημερ. 201014. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη μεταβολή της θερμοκρασίας ενός ανθρώπου μετά από την προσβολή του από κάποιο παθογόνο μικροοργανισμό.α. Η ανοσοβιολογική απόκριση του οργανισμού είναι πρωτογενής ή δευτερογενής; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. β. Πώς συμβάλλει ο πυρετός στην άμυνα του ανθρώπινου οργανισμού; γ. Σε ποια κατηγορία μηχανισμών άμυνας ανήκει ο πυρετός; Να αναφέρετε ονομαστικά ποιοι άλλοι μηχανισμοί άμυνας ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Εσπ. 201115. Ένας άνθρωπος μολύνεται ταυτόχρονα από ένα παθογόνο βακτήριο και από τον ιό HIV. α. Ποια στάδια ακολουθεί ο ιός HIV από την είσοδο του στον οργανισμό του ανθρώπου, μέχρι να βρεθεί σε λανθάνουσα κατάσταση; β. Κατά την ενεργοποίηση των μηχανισμών μη ειδικής άμυνας, παράγονται ουσίες που δρουν αποκλειστικά για τους ιούς και όχι για τα βακτήρια. Πώς ονομάζονται οι ουσίες αυτές; Ποιος είναι ο μηχανισμός δράσης τους; γ. Η χορήγηση αντιβιοτικών δεν είναι αποτελεσματική για τον ένα από τους δύο μικροοργανισμούς που μολύνουν το συγκεκριμένο άνθρωπο. Να αιτιολογήσετε γιατί συμβαίνει αυτό. Επαν.Ημερ. 201116. α. Ποια είναι η δομή των ιών; β. Τι εξασφαλίζουν οι ιοί από τον ξενιστή τους; γ. Κατά την ενεργοποίηση των μηχανισμών μη ειδικής άμυνας, παράγονται ουσίες που δρουν αποκλειστικά για τους ιούς. Πώς ονομάζονται οι ουσίες αυτές (μονάδες 2) και ποιος είναι ο μηχανισμός δράσης τους; δ. Πώς και πότε γίνεται η διάγνωση του ιού HIV;Επαν.Εσπερ. 201117. Τα παρακάτω διαγράμματα απεικονίζουν τη μεταβολή της συγκέντρωσης τουHIV και των βοηθητικών Τ–λεμφοκυττάρων, σε σχέση με το χρόνο, σε έναν άνθρωπο που μολύνθηκε από τον ιό και οδηγείται τελικά στο θάνατο. Οι καμπύλες Α και Β στο διάγραμμα Ι απεικονίζουν τις μεταβολές τουHIV και των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων στο διάστημα των πρώτων12 εβδομάδων μετά τη μόλυνση. Οι ίδιες καμπύλες Α και Β συνεχίζουν στο διάγραμμα ΙΙ, απεικονίζοντας τις μεταβολές τουHIV και των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων μετά τον πρώτο χρόνο από τη μόλυνση και μέχρι το θάνατο του ανθρώπου.

20


Γ1. Ποια καμπύλη απεικονίζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης του HIV και ποια τη μεταβολή της συγκέντρωσης των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σαςΓ2. Με ποιους τρόπους επιμηκύνεται αρκετά ο χρόνος επιβίωσης των ασθενών με AIDS; Γ3. Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου του AIDS;Γ4. Ποια είδη κυττάρων του ανθρώπου προσβάλλει ο HIV και για ποιο λόγο προσβάλλει τα κύτταρα αυτά; Επαν.Ημερ. 201218. Οι παρακάτω καμπύλες αντιστοιχούν στη συγκέντρωση των αντισωμάτων σε διαφορετικά άτομα που έχουν προσβληθεί από κάποιον παθογόνο μικροοργανισμό.

Γ1. Ποια καμπύλη αντιστοιχεί σε άτομο πουα. έχει προσβληθεί από τον παθογόνο μικροοργανισμό για πρώτη φορά; β. του είχε χορηγηθεί στο παρελθόν εμβόλιο εναντίον του παθογόνου μικροοργανισμού; γ. του χορηγήθηκε ορός εναντίον του παθογόνου οργανισμού μετά από τη μόλυνσή του; δ. είχε στο παρελθόν μολυνθεί από τον ίδιο παθογόνο μικροοργανισμό με φυσικό τρόπο; Να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας.Γ2. Ποια είναι η πορεία του ΗΙV από την είσοδό του στον ανθρώπινο οργανισμό μέχρι να βρεθεί στη λανθάνουσα κατάσταση; Γ3. Ποια είδη κυττάρων του ανθρώπου προσβάλλει ο HIV και για ποιο λόγο προσβάλλει τα κύτταρα αυτά;Επαν.Εσπερ. 2012

21


19. Στα παρακάτω σχήματα απεικονίζονται τρία είδη παθογόνων βακτηρίων (Σχήμα 1) και τμήματα της επιφάνειάς τους (Σχήμα2), τα οποία μπορούν να δράσουν ως αντιγόνα στον ανθρώπινο οργανισμό. Απεικονίζονται επίσης τέσσερα διαφορετικά είδη αντισωμάτων και δίπλα στο καθένα σε μεγέθυνση μια περιοχή τους (Σχήμα3).

Γ1. Ποιο από τα παραπάνω αντιγόνα (Σχήμα2) είναι κατάλληλο για την παρασκευή εμβολίου, το οποίο θα προστατεύει τον ανθρώπινο οργανισμό και από τα τρία είδη βακτηρίων; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.Γ2. Να εξηγήσετε σε ποιο χαρακτηριστικό της ειδικής άμυνας στηρίζεται η λειτουργία του εμβολίου.Γ3. Να αναφέρετε ποια κύτταρα των μηχανισμών άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού θα δράσουν εναντίον του αντιγόνου μετά τον εμβολιασμό. Γ4. Το κάθε ένα από τα παραπάνω είδη αντισωμάτων (Σχήμα3) μπορεί να συνδέεται με ένα συγκεκριμένο αντιγόνο. Να εξηγήσετε πού οφείλεται αυτή η ιδιότητά τους. Γ5. Πώς θα δράσει το ανοσοβιολογικό σύστημα του εμβολιασμένου ατόμου, όταν αυτό έρθει σε επαφή με το ίδιο αντιγόνο ένα χρόνο αργότερα; Επαν. Ημερ. 2013

20. Ένας άνθρωπος μολύνεται από ιό. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις των αντιγόνων και των αντισωμάτων σε συνάρτηση με το χρόνο.Γ1. Ποια καμπύλη αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια καμπύλη στα αντισώματα; Γ2. Να προσδιορίσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης. Να περιγράψετε και να ερμηνεύσετε την μεταβολή των καμπυλώνΓ3. Να αναφέρετε τις κατηγορίες των Τ-λεμφοκυττάρων που ενεργοποιούνται και που παράγονται κατά την παραπάνω ανοσοβιολογική απόκριση. Γ4. Στην περίπτωση των ιών δρα ένας επιπλέον μηχανισμός μη ειδικής άμυνας. Να ονομάσετε τον μηχανισμό αυτό και να περιγράψετε τον τρόπο δράσης του. Ημερ. 2014

22


21. Ο Νίκος και η Δανάη, μαθητές της Γ΄Λυκείου, μολύνονται από τον ίδιο παθογόνο μικροοργανισμό. Η Εικόνα 1 παρουσιάζει τις μεταβολές στις συγκεντρώσεις των αντιγόνων και των αντισωμάτων στον Νίκο και η Εικόνα 2 τις αντίστοιχες μεταβολές στη Δανάη.

Γ1. Να προσδιορίσετε ποια από τις καμπύλες Α και Β στην Εικόνα 1 αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια στα αντισώματα. Να προσδιορίσετε ποια από τις καμπύλες Γ και Δ στην Εικόνα 2 αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια στα αντισώματα. Γ2. Ποιος είναι ο τύπος της ανοσίας (ενεργητική ή παθητική), που παρουσιάζει ο Νίκος (Εικόνα 1) και ποιος είναι ο τύπος της ανοσίας που παρουσιάζει η Δανάη; (Εικόνα 2) Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.Γ3. Να εξηγήσετε τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους έχει επιτευχθεί ο τύπος ανοσίας της Δανάης, όπως τον προσδιορίσατε στο ερώτημα Γ2. Γ4. Ποιος τύπος ανοσοβιολογικής απόκρισης ενεργοποιείται στη Δανάη; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, σύμφωνα με την Εικόνα 2.Γ5. Στην περίπτωση που η Δανάη μολυνθεί από ιό, να ονομάσετε τα κύτταρα που ενεργοποιούνται κατά την ανοσοβιολογική της απόκριση. Επαν.Ημερ. 2014

4ο ΘΕΜΑ1. Ένας άνθρωπος μολύνεται από έναν ιό για πρώτη φορά. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις αντιγόνων και αντισωμάτων αυτού του ανθρώπου κατά τη διάρκεια της λοίμωξης.

Α. Ποια καμπύλη αντιστοιχεί στα αντιγόνα και ποια στα αντισώματα;Να εξηγήσετε την απάντησή σας.

23


Β. Πώς συμβάλλει ο πυρετός στην καταπολέμηση του ιού από τον οποίο μολύνθηκε ο συγκεκριμένος άνθρωπος; Γ. Στην περίπτωση που ο άνθρωπος αυτός μολυνθεί για δεύτερη φορά από τον ίδιο ιό, να αναφέρετε ποια κύτταρα του ανοσοβιολογικού του μηχανισμού θα ενεργοποιηθούν.Ημερ. 20032. Ένας άνθρωπος μολύνεται ταυτόχρονα από δύο διαφορετικά μικρόβια α και β. Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζονται οι συγκεντρώσεις των αντισωμάτων στο αίμα αυτού του ανθρώπου, κατά τη διάρκεια των ημερών που ακολουθούν τη μόλυνση

Α. Ποια κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού παράγουν τα αντισώματα;Β. Ποιο είδος ανοσοβιολογικής απόκρισης αντιπροσωπεύει καθεμία από τις καμπύλες που αντιστοιχεί στα μικρόβια α και β;Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.Γ. Μετά από μερικές ημέρες, ο ίδιος άνθρωπος εκδηλώνει συμπτώματα ασθένειας που οφείλεται σε ένα από τα δύο μικρόβια, από τα οποία μολύνθηκε προηγουμένως. Να εξηγήσετε σε ποιο από τα δύο μικρόβια οφείλεται η ασθένεια.Ημερ. 20043. Κατά τη διάρκεια της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης του οργανισμού, η οποία ακολουθεί την είσοδο ενός αντιγόνου, ενεργοποιούνται, μεταξύ άλλων, και οι παρακάτω κατηγορίες λεμφοκυττάρων: Β – λεμφοκύτταρα , Βοηθητικά Τ – λεμφοκύτταρα , Κατασταλτικά Τ – λεμφοκύτταρα α. Γράψτε με ποια σειρά ενεργοποιούνται οι κατηγορίες αυτές των λεμφοκυττάρων κατά τη διάρκεια της ανοσοβιολογικής απόκρισης του οργανισμού. β. Ποια απ’ αυτά διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο θύμο αδένα και ποιες οι λειτουργίες τους; γ. Ποια από τις κατηγορίες αυτές των λεμφοκυττάρων προσβάλλεται από τον ιό ΗΙV, ποιες οι επιπτώσεις στο ανοσοβιολογικό σύστημα μετά από μια τέτοια προσβολή και με ποιους τρόπους έχει αποδειχθεί ότι μεταδίδεται ο ιός ΗΙV; Εσπ. 20054. Η ανοσοβιολογική απόκριση για έναν παθογόνο παράγοντα, που προκαλεί συγκεκριμένη επιδημία σ’ έναν πληθυσμό, παρακολουθείται καθημερινά στο αίμα τριών ατόμων (Α, Β, Γ). Τα διαγράμματα που παρουσιάζουν τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων σε ημερήσια βάση, για τα τρία αυτά άτομα, φαίνονται παρακάτω:

24

χρ ό ν ο ς

Μ ό λυ ν σ η α πό μ ικρ ό β ιαα κ α ι β

Αντ ισ ώ μ α τα γ ια μ ικ ρ ό β ια α

Αντισ ώ μ α τα γ ιαμ ικ ρ ό β ια β

Συγ

κέντ

ρωση

αντ

ισω

μάτω

ν


Α. Παρατηρώντας τα τρία διαγράμματα, μπορείς να διακρίνεις ποιο από αυτά αντιστοιχεί στο άτομο που α. είχε ενεργητική ανοσία στον παθογόνο παράγοντα; β. ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τον παθογόνο παράγοντα; γ. δεν είχε ανοσία, αλλά αντιμετώπισε το πρόβλημα χρησιμοποιώντας ορό; Β. Αξιολογώντας τα στοιχεία που φαίνονται στα διαγράμματα, να περιγράψεις και να αιτιολογήσεις την αντίδραση του ανοσοβιολογικού συστήματος στο άτομο α. Α. β. Β. γ. Γ. Εσπερ. 20055. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων στο αίμα ενός ανθρώπου που μολύνθηκε από ένα βακτήριο (καμπύλη Α) και αργότερα μολύνθηκε από έναν ιό (καμπύλη Β).

Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης που έλαβε χώρα στο ανοσοβιολογικό σύστημα του ανθρώπου, σε κάθε μία από τις δύο περιπτώσεις που απεικονίζονται με τις καμπύλες Α και Β. Η χορήγηση αντιβιοτικού για την αντιμετώπιση της λοίμωξης από τον ιό θα είναι αποτελεσματική; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Ποιος από τους μηχανισμούς μη ειδικής άμυνας θα ενεργοποιηθεί μόνο στην περίπτωση της καμπύλης Β και ποιος ο τρόπος δράσης του; Επαν. Ημερ. 2006

25


6. Το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων στο αίμα δύο ατόμων (καμπύλες Α και Β). Η πρόκληση της ανοσίας γίνεται με τεχνητό τρόπο, την ίδια ημέρα (ημέρα 1).

Α. Ποια από τις δύο καμπύλες του διαγράμματος παριστάνει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων μετά από εμβόλιο και ποια μετά από ορό; Β. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Γ. Ποια από τις δύο καμπύλες θα μπορούσε επιπλέον να αντιστοιχεί και στην περίπτωση της ανοσίας μεγάλης διάρκειας με φυσικό τρόπο και γιατί; Εσπ. 2007 7. Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται, σε συνάρτηση με το χρόνο, η μεταβολή της συγκέντρωσης των ιντερφερονών (καμπύλη Α) και των αντισωμάτων (καμπύλη Β) που παράγονται στον οργανισμό ενός ανθρώπου ως συνέπεια της μόλυνσής του από παθογόνο μικροοργανισμό.

Ο συγκεκριμένος άνθρωπος μολύνθηκε από ιό ή από βακτήριο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης που ενεργοποιήθηκε. Να αναφέρετε τα είδη των λεμφοκυττάρων που ενεργοποιήθηκαν κατά τη συγκεκριμένη ανοσολογική απόκριση. Ποιες κατηγορίες κυττάρων παράγονται μετά την ενεργοποίηση των λεμφοκυττάρων που διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο μυελό των οστών και ποιος ο ρόλος τους; Επαν. Ημερ. 20078. Ένας άνθρωπος προσβάλλεται από συγκεκριμένο παθογόνο βακτήριο. Η προσβολή αυτή οδηγεί σε γενικευμένη λοίμωξη. Α. Να αναφέρετε ονομαστικά τους μηχανισμούς εσωτερικής μη ειδικής άμυνας με τους οποίους θα έρθει αντιμέτωπο το συγκεκριμένο βακτήριο, μετά την είσοδό του στον οργανισμό.

26


Β. Μετά από την παρέλευση μερικών ετών, ο ίδιος άνθρωπος προσβάλλεται από το ίδιο παθογόνο βακτήριο αλλά δεν ασθενεί. Ποια κύτταρα μνήμης ενεργοποιούνται για την αντιμετώπιση του βακτηρίου; Γ. Να εξηγήσετε γιατί ο άνθρωπος αυτός δεν εκδηλώνει τα συμπτώματα της ασθένειας, μετά από τη δεύτερη προσβολή. Εσπ. 20089. Δύο αδέλφια μολύνονται ταυτόχρονα από το ίδιο βακτήριο. Το πρώτο από τα αδέλφια είναι νεογνό, θηλάζει και δε νοσεί. Το δεύτερο, που είναι πέντε ετών, εμφάνισε λοίμωξη από το βακτήριο αυτό και νοσεί. α. Να εξηγήσετε γιατί το νεογνό δεν νόσησε. β. Το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων στην περίπτωση του δεύτερου παιδιού.

Να χαρακτηρίσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης και να γράψετε τα στάδια που περιλαμβάνει ονομαστικά. Να περιγράψετε τον τερματισμό της ανοσοβιολογικής απόκρισης μετά την επιτυχή αντιμετώπιση του παραπάνω βακτηρίου. γ. Μετά από πέντε χρόνια τα δύο αδέλφια προσβάλλονται εκ νέου από το ίδιο βακτήριο. Τα παρακάτω διαγράμματα δείχνουν τη μεταβολή της συγκέντρωσης αντισωμάτων που αντιστοιχούν στη νέα μόλυνση.

Να εξηγήσετε ποιο διάγραμμα αντιστοιχεί στην ανοσοβιολογική απόκριση του κάθε παιδιού. Επαν. Ημερ. 200810. Στα παρακάτω διαγράμματα απεικονίζονται, σε συνάρτηση με τον χρόνο, οι συγκεντρώσεις των ιντερφερονών και των αντισωμάτων που παράγονται στους οργανισμούς του Γιάννη και της Μαρίας, ως συνέπεια της εισόδου στον οργανισμό τους παθογόνων παραγόντων.

27


Με βάση τα παραπάνω διαγράμματα: α. Ποιος από τους δύο εκδήλωσε τα συμπτώματα της νόσου και ποιος όχι; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.β. Ποιος από τους δύο προσβλήθηκε από ιό; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. γ. Το άτομο που νόσησε θα μπορούσε να είχε αποφύγει την ασθένεια, αν είχε εμβολιαστεί. Τι περιέχει ένα εμβόλιο και πως αυτό δρα μέσα στον οργανισμό;Εσπερ. 201011. Ένας άνθρωπος τραυματίζεται από σκουριασμένο σίδερο που πάτησε σε ένα χωράφι και μολύνεται για πρώτη φορά από βακτήρια που προκαλούν τη νόσο του τετάνου. α. Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζονται με καμπύλες οι μεταβολές της συγκέντρωσης των βακτηρίων του τετάνου και των αντισωμάτων στο αίμα του ανθρώπου κατά της ημέρες που ακολουθούν μετά την πρώτη μόλυνση. Αντλώντας πληροφορίες από το παρακάτω διάγραμμα να βρείτε ποια καμπύλη αντιστοιχεί στα βακτήρια και ποια στα αντισώματα και να εξηγήσετε τον τύπο της ανοσίας που θα εκδηλωθεί στον οργανισμό του ανθρώπου

β. Ο ίδιος άνθρωπος μολύνεται για δεύτερη φορά από το βακτήριο του τετάνου κατά τη χρονική στιγμή t5. Να εξηγήσετε αν ο οργανισμός του θα εκδηλώσει πρωτογενή ή δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση. γ. Να περιγράψετε τα δομικά χαρακτηριστικά των βακτηρίων.

12. Δ1. Να περιγράψετε το δεύτερο στάδιο της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης. Δ2. Να εξηγήσετε πώς τα μακροφάγα συμμετέχουν στην άμυνα του ανθρώπινου οργανισμού. Δ3 Μετά την είσοδο κάποιου είδους αντιγόνου σε έναν άνθρωπο, δεν παρουσιάζονται συμπτώματα ασθένειας. Η καμπύλη α στο παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντιγόνων, ενώ η καμπύλη β τη μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων που δημιουργήθηκαν για το συγκεκριμένο αντιγόνο στον οργανισμό του ανθρώπου.Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης με βάση τις καμπύλες του παραπάνω διαγράμματος. Ημερ. 2011

28

Θέματα Εξετάσεων Βιολογίας Γ′ Λυκείου Γεν. Παιδείας Κεφάλαιο 2 § 2.1, 2.

Η έννοια του οικοσυστήματος – Ροή ενέργειαςΘΕΜΑ 1ο

Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογήςΣτις παρακάτω ερωτήσεις , να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Ως καταναλωτές πρώτης τάξεως χαρακτηρίζονταια. τα σαρκοφάγα ζώα. β. τα βακτήρια και οι μύκητες.γ. τα φυτοφάγα ζώα. δ. οι αποικοδομητές.

2. Το φυτοπλαγκτόν ανήκει α. στους παραγωγούς. β. στους καταναλωτές. γ. στους αποικοδομητές. δ. στα πρωτόζωα.Ημερ. 20033. Το ζωοπλαγκτόν ανήκει στους α. παραγωγούς. β. καταναλωτές.γ. αβιοτικούς παράγοντες. δ. ιούς.Επαν. Ημερ. 20034. Στο φρυγανικό οικοσύστημα συναντάμε α. καλλιεργούμενα είδη όπως το σιτάρι και το κριθάρι.β. φυτικά είδη που απαιτούν συχνές βροχοπτώσεις.γ. φυτά όπως το θυμάρι, η ρίγανη, η λαδανιά κ.ά. .δ. φυτικά είδη που έχουν τη μεγαλύτερη παραγωγικότητα που έχει καταγραφεί στον πλανήτη.Εσπερ. 20035. Ως ανεστραμμένη πυραμίδα μπορεί να χαρακτηριστεί α. μια τροφική πυραμίδα ενέργειας. β. μια τροφική πυραμίδα βιομάζας. γ. μια τροφική πυραμίδα πληθυσμού με παρασιτικές σχέσεις. δ. κάθε τροφική πυραμίδα ενέργειας και βιομάζας. Ημερ. 20056. Αποικοδομητές καλούνται α. οι οργανισμοί που τρέφονται με νεκρή οργανική ύλη. β. όλοι οι ετερότροφοι οργανισμοί. γ. οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί. δ. οι καταναλωτές τρίτης ή μεγαλύτερης τάξης. 7. Αυτότροφος οργανισμός είναι α. ο βάτραχος. β. το τοξόπλασμα. γ. ο κότσυφας. δ. το θυμάρι. Εσπερ. 20058. Οι οργανισμοί ενός είδους που ζουν σε συγκεκριμένη περιοχή αποτελούν α. έναν πληθυσμό. β. ένα βιότοπο. γ. μία βιοκοινότητα. δ. μία πυραμίδα. Ημερ. 20069. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται α. οι καταναλωτές. β. οι παραγωγοί. γ. οι αποικοδομητές. δ. όλοι οι οργανισμοί. 10. Στους βιοτικούς παράγοντες μιας περιοχής περιλαμβάνονται

29


α. τα βακτήρια του εδάφους. β. η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας. γ. το pH του εδάφους. δ. η υγρασία της ατμόσφαιρας. Επαν. Ημερ. 200611. Βιότοπος ονομάζεται α. κάθε οικοσύστημα. β. η περιοχή στην οποία ζει ένας πληθυσμός ή μία βιοκοινότητα. γ. μια περιοχή στην οποία διεξάγεται βιολογική έρευνα. δ. μια περιοχή στην οποία ζουν ζωικοί οργανισμοί. Επαν. Εσπ. 200612. Το τμήμα του φλοιού της γης και της ατμόσφαιρας που επιτρέπει την ύπαρξη ζωής ονομάζεται α. βιόσφαιρα. β. βιότοπος. γ. οικοσύστημα. δ. βιοκοινότητα. Ημερ. 200713. Η χελώνα είναι α. αυτότροφος οργανισμός, επειδή βρίσκει μόνη της την τροφή της. β. αποικοδομητής, επειδή τρώει νεκρά φύλλα. γ. ετερότροφος οργανισμός, επειδή καταναλώνει φυτά. δ. παραγωγός, επειδή παράγει απορρίμματα. Εσπ. 200714. Το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν σε μια περιοχή και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους αποτελούν α. μία βιοκοινότητα. β. ένα οικοσύστημα. γ. ένα βιότοπο. δ. τη βιόσφαιρα.

15. Δίνεται η τροφική αλυσίδα ποώδη φυτά → έντομα → βάτραχοι. Αν ραντίσουμε με εντομοκτόνο και εξαφανιστούν τα έντομα τότε α. οι βάτραχοι θα μειωθούν. β. τα ποώδη φυτά θα μειωθούν. γ. ο αριθμός των βατράχων θα μείνει αμετάβλητος. δ. ο αριθμός των ποωδών φυτών θα μείνει αμετάβλητος. Επαν. Ημερ. 2007

16. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται α. οι καταναλωτές Α΄ τάξης. β. οι παραγωγοί. γ. οι αποικοδομητές. δ. οι καταναλωτές Β΄ τάξης.

17. Στους αβιοτικούς παράγοντες ενός οικοσυστήματος περιλαμβάνονται α. οι μύκητες. β. τα βακτήρια. γ. οι παραγωγοί. δ. η ηλιοφάνεια. Ημερ. 200818. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται οι α. καταναλωτές α΄τάξης. β. αποικοδομητές.γ. καταναλωτές β΄ τάξης. δ. παραγωγοί. 19. Ως ανεστραμμένη πυραμίδα μπορεί να χαρακτηρισθεί α. μια τροφική πυραμίδα ενέργειας. β. μια τροφική πυραμίδα βιομάζας. γ. οποιαδήποτε τροφική πυραμίδα ενέργειας και βιομάζας. δ. μια τροφική πυραμίδα πληθυσμού με παρασιτικές τροφικές σχέσεις. 20. Ένα οικοσύστημα είναι περισσότερο ισορροπημένο

30


α. όσο μεγαλύτερη ποικιλότητα έχει. β. όσο μικρότερη ποικιλότητα έχει. γ. αν αποτελείται μόνο από καταναλωτές. δ. αν αποτελείται μόνο από αποικοδομητές. Εσπ. 200821. Στα ετερότροφα οικοσυστήματα η εισαγωγή ενέργειας γίνεται με α. το άζωτο. β. τη μορφή χημικών ενώσεων. γ. το οξυγόνο. δ. την υπεριώδη ακτινοβολία. Επαν. Ημερ. 200822. Τα φυτοφάγα ζώα χαρακτηρίζονται ως α. καταναλωτές β΄ τάξης. β. παραγωγοί. γ. καταναλωτές α΄ τάξης. δ. αποικοδομητές. Επαν. Εσπ. 200823. Η ενέργεια που μεταφέρεται από ένα κατώτερο τροφικό επίπεδο στο αμέσως επόμενο α. ελαττώνεται κατά 90%. β. παραμένει σταθερή. γ. διπλασιάζεται. δ. μειώνεται κατά 10%.Επαν. Ημερ. 200924. Από τους παρακάτω οργανισμούς χαρακτηρίζεται ως ετερότροφος α. το θυμάρι. β. το φίδι. γ. η βελανιδιά. δ. το πεύκο.25. Οικοσυστήματα με υψηλή μεικτή πρωτογενή παραγωγικότητα είναι α. οι έρημοι. β. τα δέλτα των ποταμών. γ. τα βάθη των ωκεανών. δ. οι αστικές περιοχές (πόλεις).Επαν. Εσπ. 200926. Μικροοργανισμοί του εδάφους που τρέφονται με νεκρή οργανική ύλη είναι οι α. παραγωγοί. β. καταναλωτές πρώτης τάξης.γ. αποικοδομητές. δ. αυτότροφοι οργανισμοί.Ημερ. 201027. Τα φυτοφάγα ζώα χαρακτηρίζονται ως α. καταναλωτές γ΄ τάξης. β. αποικοδομητές φυτών. γ. παραγωγοί. δ. καταναλωτές α΄ τάξης.Εσπ. 201028. Από τους παρακάτω οργανισμούς ετερότροφος είναι α. το φίδι. β. τα φύκη. γ. η βαλανιδιά. δ. το θυμάρι.Επαν. Εσπ. 201029. Το δεύτερο τροφικό επίπεδο περιλαμβάνει α. παραγωγούς. β. φυτοφάγους οργανισμούς. γ. σαρκοφάγους οργανισμούς που τρώνε φυτοφάγους οργανισμούς. δ. σαρκοφάγους οργανισμούς που τρώνε άλλους σαρκοφάγους οργανισμούς. Εσπ. 201130. Το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν σε ένα οικοσύστημα και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους αποτελούνα. τον βιότοπο. β. τη βιόσφαιρα. γ. τη βιοκοινότητα. δ. το είδος.31. Τα φύκη είναι α. παραγωγοί. β. καταναλωτές α τάξης. ′γ. καταναλωτές β τάξης. ′ δ. αποικοδομητές.Επαν. Ημερ. 201132. Η ενέργεια, η οποία μεταφέρεται από ένα κατώτερο τροφικό επίπεδο στο αμέσως ανώτερό του

31


α. αυξάνεται κατά 10%. β. ελαττώνεται κατά 90%.γ. ελαττώνεται κατά 10%. δ. αυξάνεται κατά 90%.33. Το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν σε μια περιοχή, αλλά και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους αποτελούν α. ένα οικοσύστημα. β. μία βιοκοινότητα.γ. τη βιόσφαιρα. δ. ένα βιότοποΗμερ. 201334. Στους ετερότροφους οργανισμούς ανήκουν α . τα κυανοβακτήρια. β . οι μύκητες γ . τα φύκη. δ . οι πολυκύτταροι φυτικοί οργανισμοί.Επαν. Ημερ. 2014Β. Ερωτήσεις ανάπτυξης.1. Ποιος είναι ο ρόλος των παραγωγών, των καταναλωτών και των αποικοδομητών σ’ ένα οικοσύστημα;Ημερ. 2001

2ο ΘΕΜΑΑ. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενού Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την παρακάτω πρόταση συμπληρώνοντας το κενό με την κατάλληλη λέξη.1. Οι οργανισμοί που εξασφαλίζουν ενέργεια μετατρέποντας οργανικές ενώσεις που υπάρχουν στη νεκρή οργανική ύλη σε ανόργανες, ονομάζονται .................................. .Εσπερ. 20012. Η φράση που ακολουθεί είναι λανθασμένη. Να τη μεταφέρετε στο τετράδιό σας, αφού πρώτα την διατυπώσετε σωστά, λαμβάνοντας υπόψη σας ότι οι υπογραμμισμένες λέξεις δεν πρέπει να αλλάξουν.Οι καταναλωτές πρώτης τάξης είναι είτε φυτοφάγα είτε σαρκοφάγα ζώα. Η τροφή τους είναι είτε οι παραγωγοί είτε οι αποικοδομητές.Εσπερ. 20013. …........................... είναι το σύνολο των πληθυσμών διαφορετικών ειδών που συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν σε συγκεκριμένο χώρο όπου, μαζί με τα αβιοτικά στοιχεία του περιβάλλοντος, συγκροτούν το …............................. .Εσπερ. 20024. α. Οι παραγωγοί είναι οι οργανισμοί που φωτοσυνθέτουν. Χαρακτηρίζονται και ως ………………………….. οργανισμοί. β. Η …………………………… στα μεσογειακά οικοσυστήματα μπορεί να είναι αποτέλεσμα των πυρκαγιών και της υπερβόσκησης. Επαν. Εσπ. 2006Β. Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους.Να χαρακτηρίσετε κάθε μία από τις προτάσεις που ακολουθούν ως Σωστή ή Λανθασμένη, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα από τον αριθμό κάθε πρότασης, το γράμμα Σ, αν αυτή είναι σωστή, ή το γράμμα Λ, αν αυτή είναι λανθασμένη. 1. Τα τροφικά πλέγματα αποτελούνται από πολλές διαπλεκόμενες τροφικές αλυσίδες. Επαν. Εσπ. 2006Γ. Ερωτήσεις ανάπτυξης.1. Τι ονομάζεται οικοσύστημα;Ημερ. 20032. Τι μελετά η επιστήμη της οικολογίας;Επαν. Ημερ. 2003

32


3. Οι αποικοδομητές συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία των καταναλωτών. Εσπερ. 20064. Οι πολυκύτταροι φυτικοί οργανισμοί, τα φύκη και τα κυανοβακτήρια υπάγονται στους παραγωγούς. Ποιοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται ως παραγωγοί; Ημερ. 20075. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω παράγοντες ενός λιμναίου οικοσυστήματος και δίπλα σε καθένα από αυτούς το γράμμα Α, αν πρόκειται για αβιοτικό παράγοντα, ή το γράμμα Β, αν πρόκειται για βιοτικό παράγοντα. α. βάτραχος β. μύκητες γ. άνεμος δ. νερό ε. φυτοπλαγκτόν

6. Η κατάταξη των καταναλωτών σε τροφικά επίπεδα δεν είναι πάντοτε εύκολη. Να εξηγήσετε τους λόγους. Εσπ. 20077. Πού οφείλεται το γεγονός ότι μόνο το 10% περίπου της ενέργειας ενός τροφικού επιπέδου περνάει στο επόμενο, ενώ το 90% της ενέργειας χάνεται; 8. Ποιοι οργανισμοί ανήκουν στους αποικοδομητές και ποια η σημασία τους για το οικοσύστημα; Ημερ. 20089. α. Τι ονομάζεται βιοκοινότητα; β. Ποιες λειτουργίες επιτελούνται από τα στόματα των φύλλων στα φυτά; Επαν. Εσπ. 200810. Ποια οικοσυστήματα χαρακτηρίζονται ως ετερότροφα; Να εξηγήσετε με ένα παράδειγμα. Επαν. Ημερ. 200911. Πώς ονομάζονται τα οικοσυστήματα στα οποία επικρατούν φυτά όπως το θυμάρι, η ρίγανη, η λαδανιά και η λεβάντα;Επαν.Εσπ. 200912. α. Τι ονομάζεται οικοσύστημα; β. Γιατί δεν είναι πάντοτε εύκολη η κατάταξη ενός καταναλωτή σε ένα τροφικό επίπεδο;Εσπ. 201013. Πόσο είναι το ποσοστό της ενέργειας που χάνεται κατά τη μετάβαση από ένα τροφικό επίπεδο στο επόμενο και σε ποιους λόγους οφείλεται η απώλεια αυτή;Εσπ. 201114. Τι ονομάζεται βιοκοινότητα και τι βιόσφαιρα;Επαν. Ημερ. 201215. Γιατί δεν είναι πάντοτε εύκολη η κατάταξη των καταναλωτών στα τροφικά επίπεδα;Εσπ. 201316. Γιατί οι παραγωγοί χαρακτηρίζονται ως αυτότροφοι οργανισμοί; Ποιες κατηγορίες οργανισμών υπάγονται στους αυτότροφους οργανισμούς;Επαν. Ημερ. 2013

3ο ΘΕΜΑ1. Σε ένα οικοσύστημα υπάρχουν 5 (πέντε) πεύκα, που φιλοξενούν συνολικά 10.000 (δέκα χιλιάδες) κάμπιες, σε κάθε μία από τις οποίες παρασιτούν 500 (πεντακόσια) πρωτόζωα. Γ1. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα πληθυσμού του παραπάνω οικοσυστήματος. Nα εξηγήσετε τη μορφή της τροφικής πυραμίδας πληθυσμού του παραπάνω οικοσυστήματος.Γ2. Στο παραπάνω οικοσύστημα η ενέργεια που περιέχεται στο τροφικό επίπεδο των καμπιών είναι 50.000 (πενήντα χιλιάδες) KJ.

33


Να υπολογίσετε την ενέργεια των άλλων τροφικών επιπέδων. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα ενέργειας. Να εξηγήσετε τους λόγους που καθορίζουν τη μορφή αυτής της τροφικής πυραμίδας. Γ3. Έστω ένα άτομο αζώτου (Ν), το οποίο μπορεί να εντοπιστεί οπουδήποτε βρεθεί (επειδή π.χ είναι ραδιενεργό). Αυτό το άτομο αζώτου εντοπίζεται σε κάποιο νιτρικό ιόν ( ) που βρίσκεται στο έδαφος. Να περιγράψετε τις πιθανές πορείες του ατόμου αυτού από τη στιγμή που προσλαμβάνεται από ένα φυτό έως ότου ξαναβρεθεί στο έδαφος, πάλι ως νιτρικό ιόν ( ).Ημερ. 2011

4ο ΘΕΜΑ1. Έστω ότι σε μια λίμνη ισχύει η τροφική αλυσίδα: φυτοπλαγκτόν→ζωοπλαγκτόν→μικρά ψάρια→μεγάλα ψάρια→ υδρόβια πτηνά. Όλοι οι οργανισμοί κάθε τροφικού επιπέδου τρέφονται αποκλειστικά με οργανισμούς του προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Η βιομάζα των μικρών ψαριών είναι 5⋅104 kg και η ενέργεια που εμπεριέχεται στο φυτοπλαγκτόν είναι 2⋅109 kJ. α. Να υπολογισθεί η βιομάζα των υπόλοιπων τροφικών επιπέδων.β. Να υπολογισθεί η ενέργεια των υπόλοιπων τροφικών επιπέδων. γ. Με δεδομένο ότι η μέση βιομάζα ενός πτηνού είναι 0,25 kg, να υπολογισθεί ο αριθμός των υδρόβιων πτηνών που μπορούν να εξασφαλίσουν την τροφή τους μέσω αυτής της τροφικής αλυσίδας.Επαν. Εσπ. 20102. Δίνεται το παρακάτω τροφικό πλέγμα:

Δ1. Να γράψετε τις τροφικές αλυσίδες που υπάρχουν στο πλέγμα αυτό και να ονομάσετε τους καταναλωτές της 2ης τάξης. Δ2. Αν η βιομάζα των εντόμων είναι 10 Kg, να υπολογίσετε τη βιομάζα των βατράχων και των υδρόβιων φυτών. Αιτιολογήστε την απάντηση σας.

34


Δ3. Μια νόσος αφανίζει, πρακτικά, τον πληθυσμό των καραβίδων. Τι θα συμβεί στο φυτοπλαγκτόν, στις γαρίδες και στα νερόφιδα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.Εσπ. 2011

3. Στο οικοσύστημα ενός απομονωμένου νησιού μελετήθηκαν τέσσερα είδη χερσαίων οργανισμών Α , Β , Γ , ∆ οι οποίοι σχηματίζουν μία τροφική αλυσίδα. Κάθε ένα από τα διαφορετικά είδη οργανισμών αποτελεί ένα τροφικό επίπεδο. Όλοι οι οργανισμοί κάθε τροφικού επιπέδου τρέφονται αποκλειστικά με οργανισμούς του προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Η βιομάζα στο τροφικό επίπεδο των οργανισμών Α είναι 300 kg, των οργανισμών Β είναι 30.000 kg, των οργανισμών Γ είναι 300.000 kg και των οργανισμών ∆ είναι 3.000 kg.∆1. Ποιο ίδος οργανισμών είναι α) οι παραγωγοί, β) οι καταναλωτές πρώτης τάξης, γ) οι καταναλωτές δεύτερης τάξης και δ) οι καταναλωτές τρίτης τάξης; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ∆2. Αν η ενέργεια που περιέχεται στο τροφικό επίπεδο των παραγωγών είναι 108 kJ, να υπολογίσετε την ενέργεια που χάνεται μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου τροφικού επιπέδου. Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους χάνεται η ενέργεια κατά τη μετάβαση από το ένα τροφικό επίπεδο στο άλλο. ∆3. Πώς η εξάλειψη των καταναλωτών β΄ τάξης μπορεί να οδηγήσει το παραπάνω οικοσύστημα σε ερημοποίηση; Εσπερ. 2012

35

Θέματα Εξετάσεων Βιολογίας Γ′ Λυκείου Γεν. Παιδείας Κεφάλαιο 2 § 2.3, 2.4

Βιογεωχημικοί κύκλοι - Ρύπανση ΘΕΜΑ 1ο

Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογήςΣτις παρακάτω ερωτήσεις , να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Η εξασθένηση της στοιβάδας του όζοντος προκαλείται απόα. διοξείδιο του άνθρακα β. διοξείδιο του αζώτουγ. χλωροφθοράνθρακες δ. διοξείδιο του θείου. Ημερ. 20012. Κατά την απονιτροποίησηα. το μοριακό άζωτο μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα. β. η αμμωνία μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα.γ. οι πρωτεΐνες διασπώνται σε αμμωνία. δ. τα νιτρικά ιόντα μετατρέπονται σε μοριακό άζωτο.Ημερ. 20023. Το Μεσογειακό κλίμα χαρακτηρίζεται από α. καύσωνες που εναλλάσσονται με καταρρακτώδεις βροχές.β. θερμό και ξηρό καλοκαίρι και ήπιο, υγρό χειμώνα.γ. τροπικά καλοκαίρια, και χειμώνες με αρκετή ηλιοφάνεια.δ. ζεστές θαλάσσιες μάζες το χειμώνα και δροσερές το καλοκαίρι.

4. Ως "τρύπα του όζοντος" χαρακτηρίζουμε α. την τρύπα που προκαλείται σε ένα αρχαίο μνημείο από το όζον που παράγουν οι κινητήρες εσωτερικής καύσης.β. τη μείωση του πάχους της στιβάδας του όζοντος στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας.γ. τη διάβρωση των ψυκτικών μηχανημάτων από τους χλωροφθοράνθρακες.δ. μια μορφή ρύπανσης που απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία που φτάνει στη Γη.

5. Στον κύκλο του νερού συμμετέχει άμεσα α. η ηχορύπανση. β. ο ευτροφισμός. γ. η διαπνοή των φυτών. δ. η αζωτοδέσμευση. Εσπερ. 20026. Το φαινόµενο του θερµοκηπίου οφείλεται σε αυξηµένη συγκέντρωση στην ατµόσφαιρα του α. µονοξειδίου του αζώτου. β. διοξειδίου του άνθρακα.γ. διοξειδίου του θείου. δ. διοξειδίου του αζώτου.

7. Στο φαινόµενο της βιοσυσσώρευσης η συγκέντρωση της µη βιοδιασπώµενης ουσίας α. ελαττώνεται, όσο προχωράµε στα ανώτερα τροφικά επίπεδα.β. αυξάνεται, όσο προχωράµε στα ανώτερα τροφικά επίπεδα.γ. παραµένει σταθερή σε όλα τα τροφικά επίπεδα.δ. παραµένει σταθερή, επειδή µεταβολίζεται.Ημερ. 20048. Η εξασθένηση της στοιβάδας του όζοντος οφείλεται α. στους χλωροφθοράνθρακες. β. στους υδροφθοράνθρακες.

36


γ. στην υπεριώδη ακτινοβολία. δ. στην υπέρυθρη ακτινοβολία. Ημερ. 20059. Ο άνθρακας εισέρχεται στο οικοσύστημα με τη μορφή α. διοξειδίου του άνθρακα. β. μονοξειδίου του άνθρακα. γ. γλυκόζης. δ. πρωτεϊνών.

10. Το νερό της ατμόσφαιρας εισέρχεται στα υδάτινα και χερσαία οικοσυστήματα με α. εξάτμιση. β. διαπνοή. γ. κατακρημνίσεις. δ. αμειψισπορά. Ημερ. 200611. Στο φρυγανικό οικοσύστημα συναντάμε α. καλλιεργούμενα φυτά, όπως το σιτάρι και το κριθάρι. β. φυτικά είδη που απαιτούν υγρασία. γ. φυτικά είδη με εξαιρετικά υψηλή παραγωγικότητα. δ. φυτά, όπως το θυμάρι, η ρίγανη, η λαδανιά κ.ά. Επαν. Εσπ. 200612. Αζωτοδέσμευση ονομάζεται η διαδικασία μετατροπής του ατμοσφαιρικού αζώτου σε μορφές αξιοποιήσιμες από τους α. αποικοδομητές. β. παραγωγούς. γ. καταναλωτές πρώτης τάξης. δ. καταναλωτές δεύτερης τάξης. Ημερ. 200713. Υψηλή παραγωγικότητα έχουν α. οι έρημοι. β. τα δέλτα των ποταμών. γ. τα βάθη των ωκεανών. δ. οι αστικές περιοχές (πόλεις). Εσπ. 200714. Τα νιτροποιητικά βακτήρια μετατρέπουν α. τα νιτρικά ιόντα σε μοριακό άζωτο. β. το μοριακό άζωτο σε νιτρικά ιόντα. γ. την αμμωνία σε νιτρικά ιόντα. δ. το μοριακό άζωτο σε αμμωνία. Επαν. Ημερ. 200715. Η ερημοποίηση ενός μεσογειακού οικοσυστήματος μπορεί να οφείλεται σε α. έντονη παρουσία νιτροποιητικών βακτηρίων. β. αύξηση της αυθαίρετης δόμησης. γ. πυρκαγιές και υπερβόσκηση. δ. παρουσία μυκήτων στο οικοσύστημα. Εσπ. 200816. Το έδαφος που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας της γης έχει προέλθει από α. την αποσάθρωση των πετρωμάτων. β. τα ραδιενεργά απόβλητα. γ. την αζωτοδέσμευση. δ. τη βιοσυσσώρευση. Επαν. Ημερ. 200817. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) επιστρέφει στην ατμόσφαιρα από α. τους παραγωγούς. β. τους καταναλωτές. γ. τους αποικοδομητές. δ. όλους τους παραπάνω οργανισμούς. Επαν. Εσπ. 2008

18. Η ερημοποίηση ενός χερσαίου οικοσυστήματος μπορεί να προκληθεί από α. την όξινη βροχή. β. τον ευτροφισμό. γ. την ηχορρύπανση. δ. τη φωτοσύνθεση.

37


19. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου προκαλείται από τη συγκέντρωση στην ατμόσφαιρα των α. μονοξειδίου του άνθρακα και υδρογόνου. β. μονοξειδίου του άνθρακα και οξειδίων του αζώτου. γ. διοξειδίου του άνθρακα και υδρατμών. δ. διοξειδίου του θείου και οξυγόνου.20. Η απομάκρυνση του νερού από τα στόματα των φύλλων ονομάζεται α. κυτταρική αναπνοή. β. διαπνοή. γ. φωτοσύνθεση. δ. αποικοδόμηση.Ημερ. 200921. Τα φυτά προσλαμβάνουν το άζωτο από το έδαφος με τη μορφή α. αμμωνίας. β. ουρικού οξέος. γ. νιτρικών ιόντων. δ. μοριακού αζώτου.Εσπ. 200922. Η συγκέντρωση των μη βιοδιασπώμενων ουσιών είναι μεγαλύτερη α. στους αποικοδομητές. β. στους παραγωγούς. γ. στους κορυφαίους καταναλωτές. δ. στα μικρόβια.Επαν. Ημερ. 200923. Ενα μεσογειακό οικοσύστημα μπορεί να ερημοποιηθεί α. όταν αυξάνεται η διαπνοή των φυτών. β. μετά από συνεχείς πυρκαγιές και υπερβόσκηση. γ. μετά από υπερβολική δράση των νιτροποιητικών βακτηρίων. δ. όταν σταματήσει προσωρινά η φωτοσύνθεση.Εσπ. 201024. Το νερό της ατμόσφαιρας εισέρχεται στα υδάτινα οικοσυστήματα μεα. διαπνοή. β. εξάτμιση. γ. κατακρημνίσεις. δ. αμειψισπορά.

25. Η αμμωνία του εδάφους μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα που προσλαμβάνουν τα φυτά από τα α. νιτροποιητικά βακτήρια. β. αζωτοδεσμευτικά βακτήρια. γ. απονιτροποιητικά βακτήρια. δ. φυμάτια στις ρίζες των ψυχανθών.Επαν. Ημερ. 201026. Η τρύπα του όζοντος οφείλεται κυρίως α. στο διοξείδιο του άνθρακα. β. στο οξυγόνο. γ. στα οξείδια του αζώτου. δ. στους χλωροφθοράνθρακες.Ημερ. 2011

27. Τα φυτά προσλαμβάνουν το άζωτο από το έδαφος με τη μορφή α. μοριακού αζώτου. β. ουρίας. γ. αμμωνίας. δ. νιτρικών ιόντων.Εσπ. 201128. Τα νιτροποιητικά βακτήρια μετατρέπουν α. τα νιτρικά ιόντα σε μοριακό άζωτο. β. την αμμωνία σε νιτρικά ιόντα. γ. το ατμοσφαιρικό άζωτο σε νιτρικά ιόντα. δ. τις αζωτούχες οργανικές ενώσεις σε αμμωνία.Ημερ. 201229. Ένα συστατικό του φωτοχημικού νέφους που παρεμποδίζει, σε υψηλές συγκεντρώσεις, τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς είναι το

38


α. διοξείδιο του θείου. β. όζον.γ. ΡΑΝ. δ. μονοξείδιο του άνθρακα.Επαν. Ημερ. 201230. Τα νιτροποιητικά βακτήρια μετατρέπουνα. το άζωτο της ατμόσφαιρας σε αμμωνία. β. την αμμωνία σε νιτρικά ιόντα.γ. τα νιτρικά ιόντα σε αμμωνία. δ. την αμμωνία σε άζωτο.Επαν. Εσπερ. 2012

31. Η απομάκρυνση του νερού μέσω των στομάτων των φύλλων ονομάζεται: α. κυτταρική αναπνοή. β. επιδερμική εξάτμιση.γ. διαπνοή. δ. φωτοσύνθεση.Ημερ. 201332. Η διαδικασία με την οποία δεν επιστρέφει από ένα οικοσύστημα διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα είναι ηα. κυτταρική αναπνοή. β. φωτοσύνθεση.γ. αποικοδόμηση. δ. καύση ορυκτών καυσίμων.Επαν. Ημερ. 201333. Ένα ερημικό οικοσύστημα χαρακτηρίζεται απόα. μεγάλη βιομάζα. β. άγονα εδάφη.γ. πλούσια βλάστηση. δ. μεγάλη παραγωγικότητα. Ημερ. 201434. Αβιοτικός παράγοντας του οικοσυστήματος είναια. το φυτοπλαγκτόν β. η ηλιοφάνειαγ. το ζωοπλαγκτόν δ. οι αποικοδομητές. Εσπερ. 201435. Το διοξείδιο του θείου ευθύνεται για α . την εξασθένηση της στοιβάδας του όζοντος. β . το φαινόμενο του θερμοκηπίου.γ. τον ευτροφισμό. δ . την όξινη βροχή.Επαν. Ημερ. 2014

Β. Ερωτήσεις αντιστοίχισης.Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Ι και δίπλα σε κάθε γράμμα έναν από τους αριθμούς της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Δύο στοιχεία της Στήλης ΙΙ περισσεύουν. 1.

2ο ΘΕΜΑΑ. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενού

39


Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την παρακάτω πρόταση συμπληρώνοντας το κενό με την κατάλληλη λέξη.

1. Στη βιόσφαιρα οι οργανισμοί δεσμεύουν άνθρακα από την ατμόσφαιρα με τη διαδικασία της .................................... , ενώ το άζωτο με τη διαδικασία της ............................. .

2. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την ενότητα που ακολουθεί, αφού διαγράψετε λέξεις από τις ευρισκόμενες μέσα σε παρένθεση, έτσι ώστε κάθε πρόταση να παραμένει σωστή.α. Η συγκέντρωση μεγάλων ποσοτήτων τοξικών ουσιών στους (ανώτερους/κατώτερους) καταναλωτές ονομάζεται (βιοαποικοδόμηση/βιοσυσσώρευση). β. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σε περιπτώσεις ουσιών που (βιοδιασπώνται/δεν βιοδιασπώνται), όπως το (αντιβιοτικό/εντομοκτόνο) DDT. Εσπερ. 2002

3. Η ιδιότητα των ψυχανθών να φέρουν στις ρίζες τους αζωτοδεσμευτικά βακτήρια οδήγησε τους καλλιεργητές στην παραδοσιακή γεωργική πρακτική της …………………. . Η εναλλαγή στην καλλιέργεια …………………. Και ψυχανθών οδηγεί στον εμπλουτισμό του εδάφους με ………………… . Άλλος οικολογικός τρόπος εμπλουτισμού του εδάφους σε ανόργανα θρεπτικά συστατικά είναι η ……………………. .

Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την ενότητα που ακολουθεί, αφού διαγράψετε λέξεις από τις ευρισκόμενες μέσα σε παρένθεση, έτσι ώστε κάθε πρόταση να παραμένει σωστή.

4. Η απομάκρυνση του νερού από την επιφάνεια των φύλλων μέσω των στομάτων τους ονομάζεται (επιδερμική εξάτμιση/διαπνοή).Εσπερ. 20035. Ο ρυθμός με τον οποίο οι οργανισμοί ενός οικοσυστήματος παράγουν οργανική ύλη αποτελεί την .......................................... του οικοσυστήματος.

6. Η εναλλαγή στην καλλιέργεια σιτηρών και ψυχανθών εμπλουτίζει το έδαφος με άζωτο και ονομάζεται ........................................... . Εσπερ. 20057. Ο ρυθμός με τον οποίο οι οργανισμοί ενός οικοσυστήματος παράγουν οργανική ύλη αποτελεί την ..................................... του οικοσυστήματος .

8. Η αμμωνία που συγκεντρώνεται στο έδαφος μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα με τη δράση των …..................................... βακτηρίων. Εσπερ. 20069. Η εναλλαγή στην καλλιέργεια σιτηρών και ψυχανθών εμπλουτίζει το έδαφος με άζωτο και ονομάζεται ………………………….. . Επαν. Εσπ. 2006

10. Η ερημοποίηση μπορεί να συμβεί στα ……………………… οικοσυστήματα από τις πυρκαγιές και την υπερβόσκηση.Επαν. Εσπ. 2010

Β. Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους.

40


Να χαρακτηρίσετε κάθε μία από τις προτάσεις που ακολουθούν ως Σωστή ή Λανθασμένη, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα από τον αριθμό κάθε πρότασης, το γράμμα Σ, αν αυτή είναι σωστή, ή το γράμμα Λ, αν αυτή είναι λανθασμένη.

1. Ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που οδηγούν ένα οικοσύστημα σε ερημοποίηση είναι οι πυρκαγιές.

2. Το φαινόμενο του ευτροφισμού λόγω υπερβολικής χρήσης λιπασμάτων παρατηρείται σε γεωργικά εδάφη.Εσπερ. 20053. Οι δύο πιο οικολογικοί τρόποι εμπλουτισμού του εδάφους σε άζωτο είναι η αγρανάπαυση και ο ευτροφισμός. Επαν. Εσπ. 2006Γ. Ερωτήσεις αντιστοίχισης.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Ι και, δίπλα σε κάθε γράμμα, έναν από τους αριθμούς της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Δύο στοιχεία της Στήλης ΙΙ περισσεύουν.1.

Εσπερ. 20092.

Επαν. Εσπ. 20093.

ΣΤΗΛΗ Ι ΣΤΗΛΗ ΙΙα. Διοξείδιο του άνθρακα 1. Φωτοχημικό νέφος β. Χλωροφθοράνθρακες 2. Βιοσυσσώρευση γ. Νιτρικά και φωσφορικά άλατα 3. Ευτροφισμός

δ. Μονοξείδιο του άνθρακα και το νιτρικό υπεροξυακετύλιο (ΡΑΝ)

4. Αποψίλωση

5. Φαινόμενο θερμοκηπίου 6. Εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος

Δ. Ερωτήσεις ανάπτυξης.

41


1. Πώς παρεμβαίνει ο άνθρωπος στο βιογεωχημικό κύκλο του άνθρακα;Ημερ. 20012. Να αναφέρετε τις συνέπειες του φαινομένου της όξινης βροχής.Ημερ. 20033. Ποιο οικοσύστημα χαρακτηρίζεται ως φρυγανικό;

4. Για ποιους λόγους ερημοποιείται ένα οικοσύστημα;Επ. Ημερ. 20035. Ποιο είναι το κριτήριο, στις περισσότερες περιπτώσεις, για να χαρακτηριστεί ένας ρύπος απειλή για το περιβάλλον;

6. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας στους οργανισμούς;

7. Πώς προκαλείται το φωτοχηµικό νέφος;Ημερ. 20048. Πώς δημιουργείται η όξινη βροχή;

9. Ποιοι παράγοντες ευνοούν την εκδήλωση πυρκαγιάς στα μεσογειακά οικοσυστήματα; Ημερ. 200510. Όσο μεγαλύτερη ποικιλότητα έχει ένα οικοσύστημα, τόσο πιο ισορροπημένο είναι. Γιατί συμβαίνει αυτό; 11. Ποιες είναι οι πιθανές πορείες που μπορεί να ακολουθήσει το νερό που πέφτει στην ξηρά; Ημερ. 200612. Η πρωτογενής παραγωγικότητα στα υδάτινα οικοσυστήματα καθορίζεται και από το βάθος στο οποίο μπορεί να διεισδύσει το φως. Εσπερ. 200613. Στον κύκλο του αζώτου συμμετέχουν τα νιτροποιητικά και απονιτροποιητικά βακτήρια. Ποιος είναι ο ρόλος τους; 14. Ποιος είναι ο ρόλος της στιβάδας του όζοντος στην κατώτερη στρατόσφαιρα και σε τι οφείλεται η βαθμιαία εξασθένηση της στιβάδας αυτής; Επαν. Ημερ. 200615. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι λόγω της βαθμιαίας αύξησης της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, το 2040 η μέση θερμοκρασία του πλανήτη μας θα έχει αυξηθεί κατά 5 oC. Ποιες θα είναι οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις για τον πλανήτη από αυτή την αύξηση; Ημερ. 200716. Για ποιους λόγους το καλοκαίρι ευνοείται η εκδήλωση πυρκαγιάς σε ένα μεσογειακό οικοσύστημα; Επαν. Ημερ. 200717. Τι ονομάζουμε βιολογική αζωτοδέσμευση και πώς αυτή μπορεί πρακτικά να χρησιμοποιηθεί προς όφελος των καλλιεργειών; Εσπερ. 200818. Γιατί τα όσπρια (φακές, φασόλια, κ.λπ.) είναι πλούσια σε πρωτεΐνες; Επαν. Ημερ. 200819. Ποιος είναι ο ρόλος των αποικοδομητών στον κύκλο του αζώτου;Ημερ. 200920. Να αναφέρετε τους λόγους, για τους οποίους ένα οικοσύστημα μπορεί να ερημοποιηθεί.Επαν. Ημερ. 2009

42


21. Ποια χαρακτηριστικά παραδείγματα αποδεικνύουν πως τα μεσογειακά οικοσυστήματα μπορούν να επανακάμψουν μετά από πυρκαγιά, σε χρονικό διάστημα λιγότερο από δέκα χρόνια.Ημερ. 201022. Να αναφέρετε τις επιπτώσεις που έχει η υπεριώδης ακτινοβολία στους οργανισμούς.Επαν. Ημερ. 201023. Να εξηγήσετε τις διεργασίες που οδηγούν στην πτώση του pH της βροχής κάτω από 5.Ημερ. 201124. Ποια είναι η σημασία του όζοντος στα ανώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας; Ποια είναι τα αίτια της εξασθένησης της στοιβάδας του όζοντοςΕπαν. Ημερ. 201125. Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους ένα οικοσύστημα μπορεί να ερημοποιηθεί;Επαν. Εσπερ. 201126. Να εξηγήσετε ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες συμβάλλουν στη βαθμιαία αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.Ημερ. 201227. Να εξηγήσετε πώς η χρήση κοπριάς στα αγροτικά οικοσυστήματα εμπλουτίζει το έδαφος με νιτρικά ιόντα.Επαν. Ημερ. 201228. Με ποιο τρόπο το διοξείδιο του άνθρακα και οι υδρατμοί της ατμόσφαιρας συνετέλεσαν, ώστε η μέση θερμοκρασία της Γης να είναι15°C και όχι-20°C;29. Ποιες είναι οι πιθανές πορείες του νερού μετά την πτώση του στην ξηρά;Ημερ. 201330. Γιατί το νερό της βροχής είναι ελαφρά όξινο (έχει τιμή pH γύρω στο 5,6);Επαν. Ημερ. 201331. Να αναφέρετε τις κατηγορίες και το ρόλο των βακτηρίων που συμμετέχουν στον κύκλο του αζώτου.Επαν. Εσπερ. 201332. Το οικοσύστημα είναι θεμελιώδης έννοια για την Οικολογία. Να ορίσετε το οικοσύστημα και τι περιλαμβάνει αυτό.Εσπερ. 201433. Ποιες είναι οι πιθανές πορείες των νιτρικών ιόντων σε ένα λιβάδι; Επαν. Ημερ. 201434. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας στον άνθρωπο; Ποιες ενέργειες του ανθρώπου και με ποιον τρόπο έχουν οδηγήσει στην αύξηση της ποσότητας της υπεριώδους ακτινοβολίας που φθάνει στην επιφάνεια της Γης; Να κατονομάσετε το περιβαλλοντικό πρόβλημα που σχετίζεται με την αύξηση της υπεριώδους ακτινοβολίας.Επαν. Ημερ. 2014

3ο ΘΕΜΑ1. Α. Δύο οικολογικοί τρόποι εμπλουτισμού του εδάφους με άζωτο είναι η χρήση των περιττωμάτων των ζώων (κοπριά) και η αμειψισπορά. Να περιγράψετε τις διεργασίες με τις οποίες οι δύο αυτοί τρόποι συμβάλλουν στον εμπλουτισμό του εδάφους σε νιτρικά ιόντα.Β. Η χρήση χημικών λιπασμάτων οδηγεί στο φαινόμενο του ευτροφισμού. Να εξηγήσετε το φαινόμενο αυτό.Ημερ. 20032. Ένα χερσαίο οικοσύστημα ψεκάζεται με το εντομοκτόνο DDT.

43


Α. Τι επίδραση θα έχει ο ψεκασμός με το συγκεκριμένο εντομοκτόνο στα εντομοφάγα πτηνά της περιοχής; Πώς ονομάζεται το φαινόμενο αυτό; Β. Το εντομοκτόνο DDT είναι ένας τοξικός ρυπαντής της βιόσφαιρας. Σε ποια χαρακτηριστικά του οφείλεται η δράση του στους οργανισμούς; Επαν. Ημερ. 20033. Δίνεται η παρακάτω τροφική πυραμίδα.

Α. Ποιοι είναι οι παραγωγοί και ποιοι οι καταναλωτές 2ης τάξης στη συγκεκριμένη τροφική πυραμίδα; Β. Εάν η βιομάζα των σαλιγκαριών είναι 2.103 kg, να υπολογίσετε τη βιομάζα σε κάθε ένα από τα άλλα τροφικά επίπεδα και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Γ. Εάν το μέσο βάρος μιας κουκουβάγιας είναι 2 kg, να βρείτε πόσες κουκουβάγιες μπορούν να εξασφαλίσουν την τροφή τους μέσα σε αυτή την τροφική πυραμίδα. Επαν. Ημερ. 20064. Α. Το διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζει ένα τμήμα του κύκλου του άνθρακα. Να αναφέρετε ονομαστικά τις διαδικασίες που αντιστοιχούν στα γράμματα Α, Β, Γ.

Β. Να αναπτύξετε τους δύο τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος παρεμβαίνει στο βιογεωχημικό κύκλο του άνθρακα. Εσπ. 20075. Οι περισσότερες πόλεις αντιμετωπίζουν σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα όπως είναι η κακή ποιότητα του αέρα λόγω συγκέντρωσης ατμοσφαιρικών ρύπων (για παράδειγμα οξειδίων του αζώτου), η ηχορύπανση και η αυξημένη παραγωγή λυμάτων. α. Τι προβλήματα υγείας προκαλούν τα οξείδια του αζώτου στον άνθρωπο; β. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της ηχορύπανσης στον ανθρώπινο οργανισμό; γ. Τι περιέχουν τα αστικά λύματα; Να αναφέρετε τις διαταραχές που προκαλούν τα αστικά λύματα στα υδάτινα οικοσυστήματα στα οποία καταλήγουν. Επαν. Ημερ. 20076. Σε ένα χερσαίο οικοσύστημα υπάρχουν δέκα βελανιδιές. Σε καθεμιά από αυτές ζουν 2.000 κάμπιες και 200.000 πρωτόζωα. α. Να σχεδιάσετε και να εξηγήσετε τη μορφή της πυραμίδας που απεικονίζει τις ποσοτικές σχέσεις των παραπάνω οργανισμών.

44


β. Διατηρώντας μόνο τους παραγωγούς του παραπάνω οικοσυστήματος, να σχεδιάσετε το τροφικό πλέγμα που προκύπτει με τους εξής επιπλέον οργανισμούς: ποντίκια, γεράκια, φίδια, θεωρώντας ότι το γεράκι τρέφεται με ποντίκια και φίδια. γ. Τι είναι πρωτογενής, τι δευτερογενής παραγωγικότητα και ποιοι οργανισμοί του παραπάνω τροφικού πλέγματος τις εμφανίζουν; δ. Τι είναι καθαρή παραγωγικότητα ενός οικοσυστήματος; Επαν. Ημερ. 20087. Α. Όταν το όζον βρίσκεται στα ανώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας, σχηματίζει στιβάδα που διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη διατήρηση της ζωής.1. Ποιος είναι ο ρόλος του όζοντος στη στιβάδα αυτή; 2. Ποια είναι η αιτία της εξασθένησης της στιβάδας του όζοντος; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της εξασθένησής της στους ζωντανούς οργανισμούς; Β. Το όζον στα κατώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας αποτελεί δευτερογενή ρύπο του φωτοχημικού νέφους. Ποιον άλλο δευτερογενή ρύπο γνωρίζετε; Πώς παράγονται οι δευτερογενείς ρύποι; Ποιες είναι οι επιπτώσεις τους στην υγεία του ανθρώπου;Ημερ. 20098. Α. Ποιοι είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους ένα οικοσύστημα μπορεί να ερημοποιηθεί; Β. Ο ανθρώπινος οργανισμός διατηρεί σταθερές τις συνθήκες του εσωτερικού του περιβάλλοντος (ομοιόσταση). Με ποιους μηχανισμούς επιτυγχάνεται αυτό;Εσπ. 20099. Α. Να εξηγήσετε πώς η αμειψισπορά αποτελεί οικολογικό τρόπο εμπλουτισμού του εδάφους με άζωτο. Β. Τι ονομάζεται διαπνοή και ποιος είναι ο ρόλος της;Ημερ. 201010. Έστω ότι σε ένα οικοσύστημα εισάγεται μεγάλη ποσότητα ρυπογόνου DDT, η οποία προκαλεί την εξαφάνιση κάποιων οργανισμών του οικοσυστήματος.α. Να εξηγήσετε με ποιο κριτήριο ένας ρύπος συνιστά απειλή για το περιβάλλον. β. Να εξηγήσετε γιατί το DDT χαρακτηρίζεται ως μη βιοδιασπώμενη ουσία. γ. Να εξηγήσετε ποιο φαινόμενο ονομάζεται βιοσυσσώρευση.δ. Να εξηγήσετε σε ποια θέση της τροφικής αλυσίδας του οικοσυστήματος βρίσκονται οι οργανισμοί που θα εξαφανισθούν. ε. Να εξηγήσετε ποιες θα είναι οι συνέπειες της εξαφάνισης των οργανισμών αυτών για την ποικιλότητα και την ισορροπία του οικοσυστήματος.Επαν. Ημερ. 201011. Δίνεται το παρακάτω διάγραμμα:

45


α. Να γράψετε τα ονόματα των διαδικασιών που αντιστοιχούν στις θέσεις Α, Β, Γ, Δ, Ε, Ζ και το όνομα του συστατικού του εδάφους που αντιστοιχεί στη θέση Ψ. β. Να περιγράψετε τη διαδικασία Δ. γ. Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους το νερό είναι απαραίτητο για τις ζωτικές λειτουργίες των φυτών. Επαν. Ημερ. 2011

12. Ένας άνθρωπος μολύνεται από ένα βακτήριο. Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται, σε συνάρτηση με το χρόνο, η μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων που παράγονται για να το εξουδετερώσουν.Γ1. Να εξηγήσετε το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης με βάση την καμπύλη του παραπάνω διαγράμματος.Γ2. Να εξηγήσετε τις διαδικασίες στην παραπάνω ανοσοβιολογική απόκριση, από τη στιγμή που ενεργοποιούνται τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μέχρι την παραγωγή και την έκκριση μεγάλης ποσότητας αντισωμάτων. Γ3. Να περιγράψετε τις διαδικασίες με τις οποίες αυξάνεται η συγκέντρωση της αμμωνίας στο έδαφος. Γ4. Να περιγράψετε τις ανθρώπινες παρεμβάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε ελάττωση της συγκέντρωσης του οξυγόνου, που είναι διαλυμένο στο νερό. Ημερ. 2013

4ο ΘΕΜΑ1. Σε μία λίμνη που περιβάλλεται από χωράφια τα οποία καλλιεργούνται συστηματικά με χρήση λιπασμάτων, διοχετεύονται πολλά από τα νερά της βροχής που δέχεται η περιοχή αυτή. Να θεωρήσετε ότι στη λίμνη υπάρχουν υδρόβιοι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί, ζωοπλαγκτόν και ψάρια που αποτελούν τροφική αλυσίδα. Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται η μεταβολή στον πληθυσμό των οργανισμών αυτών μετά το τέλος της περιόδου των βροχοπτώσεων.

t1: τέλος περιόδου βροχοπτώσεων. (α): υδρόβιοι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί. (β): ζωοπλαγκτό. (γ): ψάρια.

α. Να ερμηνεύσετε τη μορφή των καμπυλών του παραπάνω διαγράμματος. β. Να περιγράψετε το φαινόμενο το οποίο προκαλεί τις μεταβολές στις καμπύλες του παραπάνω διαγράμματος. γ. Να εξηγήσετε πώς μεταβάλλεται ο πληθυσμός των αποικοδομητών σ' αυτή τη λίμνη.Ημερ. 20012. Στο οικοσύστημα του φυλλοβόλου δάσους, οι φυτικοί οργανισμοί κατά το χειμώνα μειώνουν την παραγωγή τους κυρίως λόγω της πτώσης των φύλλων τους και της ελάττωσης της διάρκειας της ημέρας.

46


α. Ποια αλλαγή θα γίνει το χειμώνα στη βιομάζα των καταναλωτών πρώτης τάξης και δεύτερης τάξης και γιατί;β. Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η αλλαγή στη βιομάζα και στη δραστηριότητα των αποικοδομητών το χειμώνα και γιατί;γ. Την άνοιξη που η μέρα μεγαλώνει και τα φύλλα εμφανίζονται ξανά, ποια αλλαγή θα συμβεί στην παραγωγή οργανικής ύλης στο δάσος και ποια στη δραστηριότητα των αποικοδομητών και γιατί;Εσπ. 2001

3. Σε ένα θαλάσσιο οικοσύστημα παρατηρείται το παρακάτω υποθετικό τροφικό πλέγμα:α. Να εξηγήσετε σε ποιο τροφικό επίπεδο ανήκουν οι παρακάτω οργανισμοί:σκουμπρί, σαρδέλα, φώκια.β. Αν μειωθεί σημαντικά ο πληθυσμός της σουπιάς, να εξηγήσετε ποιες επιπτώσεις θα παρατηρηθούν στους πληθυσμούς των: κωπηπόδων, διατόμων, σκουληκιών.γ. Με δεδομένο ότι ο κύκλος του αζώτου που ισχύει στα υδάτινα οικοσυστήματα λειτουργεί ανάλογα με τα χερσαία οικοσυστήματα και το φυτοπλαγκτόν των υδάτινων οικοσυστημάτων αντιστοιχεί με τα φυτά των χερσαίων οικοσυστημάτων, να εξηγήσετε γιατί παρατηρείται μεταβολή της συγκέντρωσης των νιτρικών ιόντων σε βάθος 0-800 μέτρα όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα.

Ημερ. 20024. Σ' ένα παράλιο οικοσύστημα, στο οποίο θεωρούμε ότι δεν υπάρχουν μετακινήσεις των πληθυσμών, ζουν σαρδέλες (τρέφονται με ζωοπλαγκτόν), γλάροι, φυτοπλαγκτόν, λαυράκια (σαρκοφάγα), ζωοπλαγκτόν.α. Τοποθετήστε τα παραπάνω στην κατάλληλη σειρά ώστε να συγκροτηθεί μια απλή τροφική αλυσίδα.

47


β. Αν η βιομάζα του πληθυσμού της σαρδέλας είναι 100 kg να υπολογίσετε τη βιομάζα που έχει ο πληθυσμός των λαυρακιών αλλά και το φυτοπλαγκτόν.γ. Σε περίπτωση που αντί τροφικής αλυσίδας θα μπορούσε να δημιουργηθεί τροφικό πλέγμα, ποιος από τους καταναλωτές μπορεί να συμπεριφέρεται ταυτόχρονα ως καταναλωτής δύο τάξεων και ποιων; Εσπ. 2002 5. Δίνεται το παρακάτω τροφικό πλέγμα:

α. Να γράψετε τις τροφικές αλυσίδες που υπάρχουν στο πλέγμα αυτό και να ονομάσετε τους καταναλωτές της 2ης τάξης.β. Αν η βιομάζα των φυτοφάγων εντόμων είναι 18 Kg να υπολογίσετε τη βιομάζα των εντομοφάγων ψαριών και των νούφαρων.γ. Μια μυκητιακή νόσος αφανίζει, πρακτικά, τον πληθυσμό των καραβίδων. Να περιγράψετε τα αποτελέσματα που θα έχει η αλλαγή αυτή στους υπόλοιπους πληθυσμούς που συγκροτούν το παραπάνω τροφικό πλέγμα.Εσπ. 20036. H µεταβολή της βιοµάζας των παραγωγών που αντιστοιχεί σε 1 m2 επιφανείας ενός χερσαίου, παραδείγµατος χάρη φρυγανικού, οικοσυστήµατος φαίνεται στη γραφική παράσταση που ακολουθεί.

Να υπολογίσετε την καθαρή πρωτογενή παραγωγικότητα από το Νοέµβριο έως τον Απρίλιο, να περιγράψετε τη µέθοδο µε την οποία µπορεί να προσδιοριστεί η καθαρή πρωτογενής παραγωγικότητα σε ένα φρυγανικό οικοσύστηµα, να αναφέρετε τους παράγοντες που καθορίζουν το µέγεθος της πρωτογενούς παραγωγικότητας σε ένα χερσαίο οικοσύστηµα και τέλος να αναφέρετε τέσσερα φυτά που αφθονούν σε ένα τυπικό φρυγανικό οικοσύστηµα, καθώς και το λόγο για τον οποίο αναπτύσσονται σε αυτό τον τύπο οικοσυστήµατος Ημερ. 20047. Σε ένα αυτότροφο υδάτινο οικοσύστημα μελετήθηκαν τέσσερα είδη οργανισμών Α, Β, Γ, Δ, οι οποίοι σχηματίζουν μία τροφική αλυσίδα. Κάθε ένα από τα διαφορετικά είδη οργανισμών αποτελεί ένα τροφικό επίπεδο. Όλοι οι οργανισμοί κάθε τροφικού επιπέδου τρέφονται αποκλειστικά με οργανισμούς του προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Από μετρήσεις που έγιναν στο παραπάνω οικοσύστημα βρέθηκε μικρή συγκέντρωση εντομοκτόνου DDT στο τροφικό επίπεδο των παραγωγών και πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση DDT στο τροφικό επίπεδο των καταναλωτών τρίτης τάξης.

48


Η βιομάζα στο τροφικό επίπεδο των οργανισμών Α είναι 1.000 Κg, των οργανισμών Β είναι 100.000 Κg, των οργανισμών Γ είναι 1.000.000 Κg και των οργανισμών Δ είναι 10.000 Κg.α. Ποιο είδος οργανισμών είναι παραγωγοί, καταναλωτές πρώτης τάξης, καταναλωτές δεύτερης τάξης και καταναλωτές τρίτης τάξη; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.β. Εάν η ενέργεια που περιέχεται στο τροφικό επίπεδο των παραγωγών είναι 4.108KJ, να υπολογίσετε την ενέργεια που χάνεται μεταξύ δευτέρου και τρίτου τροφικού επιπέδου αναφέροντας τους λόγους στους οποίους οφείλονται οι απώλειες αυτής της ενέργειας.γ. Πώς εξηγείται η αύξηση στη συγκέντρωση του DDT στο τροφικό επίπεδο των καταναλωτών τρίτης τάξης σε σχέση με τη μικρή συγκέντρωση DDT στο τροφικό επίπεδο των παραγωγών;Επαν. Ημερ. 20048. Δίνεται το παρακάτω διάγραμμα:

Να γράψετε τα ονόματα των οργανισμών που αντιστοιχούν στις θέσεις 1, 2, 3, 4, 5 και των διαδικασιών α, β. Στη συνέχεια να περιγράψετε τη διαδικασία β.Ημερ. 2005

9. Δίνεται το παρακάτω τροφικό πλέγμα: α. Να γράψετε, μία προς μία, όλες τις τροφικές αλυσίδες που συγκροτούν το πλέγμα αυτό. β. Ποιοι είναι οι καταναλωτές 3ης τάξης; γ. Αν η συνολική βιομάζα των ακρίδων είναι 32 Kg και η μέση βιομάζα ενός φιδιού είναι 80g, να υπολογίσετε τον αριθμό των φιδιών που μπορεί να υποστηριχθεί από το συγκεκριμένο τροφικό πλέγμα. δ. Αν η χρήση εντομοκτόνου στην περιοχή οδηγήσει τον πληθυσμό των ακρίδων σε αφανισμό, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στον πληθυσμό των φιδιών και της αγριάδας και γιατί; Εσπερ. 200510. Σε ένα λιμναίο οικοσύστημα έχουμε το παρακάτω υποθετικό τροφικό πλέγμα α. Να γράψετε όλες τις διαφορετικές τροφικές αλυσίδες που δημιουργούνται και να κατατάξετε τους οργανισμούς σε όλα τα δυνατά τροφικά επίπεδα. β. Ποιοι οργανισμοί συμπεριφέρονται ταυτόχρονα ως καταναλωτές 2ης και ως καταναλωτές 3ης τάξης;. γ. Αν η ενέργεια που εμπεριέχεται στον πληθυσμό της λιβελούλας είναι 1000 ΚJoules, να υπολογίσετε την ενέργεια στον πληθυσμό των βατράχων.

49


δ. Λιπάσματα από γειτονικά χωράφια που αποπλένονται από το νερό της βροχής, εμπλουτίζουν με νιτρικά και φωσφορικά άλατα την λίμνη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρηθεί αύξηση του πληθυσμού των υδροβίων φωτοσυνθετικών οργανισμών. Να εξηγήσετε πώς επηρεάζονται οι πληθυσμοί των ψαριών (πέστροφες, κυπρίνοι) από το φαινόμενο αυτό; Ημερ. 200611. Με το παρακάτω σχήμα δίνονται οι τροφικές σχέσεις των οργανισμών στα τέσσερα τροφικά επίπεδα μιας πυραμίδας

α. Ποιοι είναι οι παραγωγοί και ποιοι οι καταναλωτές δεύτερης τάξης; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. β. Ποιο επίπεδο έχει τη μικρότερη βιομάζα στην παραπάνω πυραμίδα και γιατί; γ. Μια σύντομη πυρκαγιά περιορίζει μόνον τον πληθυσμό των ποωδών φυτών. Ποιος άλλος πληθυσμός θα επηρεαστεί άμεσα και γιατί; δ. Μετά την πυρκαγιά, θα επηρεαστεί ο πληθυσμός των ακρίδων; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Εσπερ. 200612. Σε ένα χερσαίο οικοσύστημα λειτουργεί η παρακάτω τροφική αλυσίδα: μήλα → κάμπιες → εντομοφάγα πουλιά → φίδια → γεράκια Αν θεωρηθεί ότι κάθε ομάδα καταναλωτών τρέφεται αποκλειστικά από οργανισμούς της αμέσως προηγούμενης ομάδας και ότι η βιομάζα των μικρών εντομοφάγων πουλιών είναι 2x103 Kg να υπολογιστούν: α) η βιομάζα καθεμιάς από τις υπόλοιπες ομάδες κατά μήκος της αλυσίδας. β) ο αριθμός των γερακιών που μπορεί η αλυσίδα αυτή να υποστηρίξει, αν η μέση βιομάζα κάθε γερακιού είναι 2,0 Kg. γ) Αν η ενέργεια που εμπεριέχεται στις κάμπιες είναι 8 KJ/Kg, να υπολογίσετε την ενέργεια που εμπεριέχεται σε καθεμιά από τις τρεις τελευταίες ομάδες της αλυσίδας. Επαν. Εσπ. 200613. Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται μια περιοχή στην οποία συνυπάρχουν δάσος κωνοφόρων (Α), βιομηχανικές μονάδες (Β), καλλιεργούμενοι αγροί (Γ) και μια λίμνη (Δ). Η κυκλοφορία του νερού στην περιοχή στηρίζεται στην εξάτμιση, στη διαπνοή των φυτών και στις κατακρημνίσεις. Τι ονομάζουμε διαπνοή και ποιος είναι ο ρόλος της; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της όξινης βροχής στους οργανισμούς της περιοχής;

Κατά την καλλιέργεια των φυτών της αγρούς δίπλα στη λίμνη χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ποσότητες μη βιοδιασπώμενου εντομοκτόνου. Από μετρήσεις που έγιναν στην περιοχή βρέθηκε μεγάλη συγκέντρωση από το συγκεκριμένο εντομοκτόνο σε πολλά από τα ψαροπούλια της λίμνης (Δ). Να εξηγήσετε το φαινόμενο.

Ημερ. 2007

50


14. Ο άνθρακας είναι το χημικό στοιχείο με βάση το οποίο δομούνται όλες οι οργανικές ενώσεις και συνεπώς όλα τα βιολογικά μακρομόρια. Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται η πορεία του άνθρακα σε ένα οικοσύστημα στο οποίο ζουν οι εξής οργανισμοί: φίδια, ποώδη φυτά, ποντίκια, μύκητες και βακτήρια.

Να γράψετε τα ονόματα των οργανισμών που αντιστοιχούν στις θέσεις 1, 2, 3, 4 και τη θέση τους στην τροφική αλυσίδα που σχηματίζεται καθώς και τα ονόματα των διαδικασιών α, β και την ονομασία της χημικής ένωσης στις θέσεις Γ. Με ποιες ενέργειες ο άνθρωπος παρεμβαίνει στον κύκλο του άνθρακα;

Ημερ. 200815. Δίνεται το παρακάτω τροφικό πλέγμα:

Α. Ποιοι οργανισμοί είναι οι παραγωγοί και ποιοι οι καταναλωτές πρώτης τάξης; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Β. Ένας μύκητας προσβάλλει και αφανίζει τους βολβούς των φυτών του συγκεκριμένου οικοσυστήματος. Ποιος πληθυσμός θα επηρεαστεί άμεσα και γιατί; Γ. Με ποιον τρόπο θα επηρεαστεί ο πληθυσμός των ακρίδων, μετά τον αφανισμό των βολβών; Εσπερ. 2008

16. Σ’ ένα χερσαίο οικοσύστημα υπάρχουν πεταλούδες, βάτραχοι, ποώδη φυτά και φίδια, που εντάσσονται σε μια τροφική αλυσίδα. Αν θεωρηθεί ότι κάθε ομάδα καταναλωτών τρέφεται αποκλειστικά από οργανισμούς της αμέσως προηγούμενης ομάδας και ότι η βιομάζα των πεταλούδων είναι 400 Κg: α. Ποια είναι η τροφική αλυσίδα στο παραπάνω οικοσύστημα; β. Να υπολογίσετε τη βιομάζα κάθε ομάδας της τροφικής αλυσίδας.

γ. Με δεδομένο ότι η μέση βιομάζα ενός φιδιού είναι 0,5 Kg, πόσα φίδια μπορεί να στηρίξει το συγκεκριμένο οικοσύστημα;

51


δ. Μετά από τυχαία χρήση εντομοκτόνου παρατηρήθηκε δραματική μείωση στον πληθυσμό των πεταλούδων. Τι αναμένεται να συμβεί στον πληθυσμό των φιδιών; Επαν. Εσπ. 2008

17. Σε κάποιο νησί Α ενός νησιωτικού συμπλέγματος έχει καταγραφεί το παραπάνω τροφικό πλέγμα. Λόγω μιας ηφαιστειακής έκρηξης σε παρακείμενο νησί Β ένας μεγάλος αριθμός σπίνων μεταναστεύει στο νησί Α. Ο αριθμός των σπίνων στο νησί Α έχει τώρα διπλασιαστεί.Α. Ποιο θα είναι το άμεσο αποτέλεσμα για τον πληθυσμό των φιδιών και των αλεπούδων του νησιού Α και γιατί; Β. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα για τους παραγωγούς που αποτελούν την τροφή των σπίνων στο νησί Α και γιατί; Γ. Αν η βιομάζα των βελανιδιών που αποτελούν την τροφή των σπίνων στο νησί Α είναι 1800 Kg ποια θα είναι η βιομάζα των σπίνων πριν τη μετανάστευση και γιατί;Εσπερ. 200918. Η παρακάτω εικόνα δείχνει οικοσύστημα μιας λίμνης.α. Να αναφέρετε δύο (2) βιοτικούς και δύο (2) αβιοτικούς παράγοντες του παραπάνω οικοσυστήματος. β. Με ποια διαδικασία το φυτοπλαγκτόν εξασφαλίζει την απαραίτητη ενέργεια για την επιβίωση και την ανάπτυξή του; Ποιοι παράγοντες απαιτούνται για τη διαδικασία αυτή και ποια τα προϊόντα της; γ. Στη λίμνη αυτή καταλήγουν τα αστικά λύματα γειτονικού οικισμού χωρίς να υποστούν την παραμικρή επεξεργασία. Το αποτέλεσμα είναι να πρασινίζουν τα νερά της λίμνης, λόγω της υπερβολικής αύξησης του φυτοπλαγκτού. Ποια θα είναι η επίπτωση στον πληθυσμό των ψαριών της λίμνης και γιατί; δ. Να αιτιολογήσετε γιατί το παραπάνω φαινόμενο θεωρείται ρύπανση των νερών της λίμνης. Ποιες συνέπειες μπορεί να έχει στον άνθρωπο η χρήση του νερού της λίμνης στην οποία καταλήγουν τα λύματα;Επαν.Ημερ. 200919. Δίνεται το παρακάτω τροφικό πλέγμα:

52


α. Να γράψετε όλες τις τροφικές αλυσίδες που συγκροτούν το πλέγμα αυτό. β. Ποιοι οργανισμοί του τροφικού πλέγματος είναι οι παραγωγοί; γ. Αν η συνολική βιομάζα των σαλιγκαριών είναι 40 kg και η μέση βιομάζα ενός κότσυφα είναι 80 g, να υπολογίσετε τον αριθμό των κοτσυφιών που μπορεί να υποστηριχθεί από το συγκεκριμένο τροφικό πλέγμα. δ. Εάν η χρήση τοξικών χημικών ουσιών στην περιοχή οδηγήσει τον πληθυσμό των σαλιγκαριών σε αφανισμό, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στον πληθυσμό των κοτσυφιών και των ποωδών φυτών στο συγκεκριμένο οικοσύστημα;Επαν. Εσπ. 200920.

Ποια καμπύλη απεικονίζει την ποσότητα του διαλυμένου οξυγόνου και ποια καμπύλη απεικονίζει την ποσότητα των αποικοδομητών; Να εξηγήσετε την απάντησή σας.Δ2. Τα παρακάτω διαγράμματα απεικονίζουν τη μεταβολή της συγκέντρωσης δύο αέριων ρύπων, του όζοντος και των οξειδίων του αζώτου κατά τη διάρκεια ενός εικοσιτετραώρου στο κέντρο της Αθήνας.

Ποια καμπύλη απεικονίζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης του όζοντος και ποια τη μεταβολή της συγκέντρωσης των οξειδίων του αζώτου; Να εξηγήσετε την απάντησή σας. Δ3. Να αναφέρετε ποια προβλήματα υγείας προκαλούν τα οξείδια του αζώτου στον άνθρωπο.Ημερ. 201221. Ένα μικρό χερσαίο οικοσύστημα αποτελείται από δύο γεράκια, μία βελανιδιά, εκατό σπουργίτια και δέκα χιλιάδες κάμπιες. Το μέσο βάρος ενός σπουργιτιού είναι 100 g. Σε κάθε τροφικό επίπεδο αυτού του οικοσυστήματος υπάρχει μόνο ένα είδος οργανισμού. Δ1. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα πληθυσμού. Να αιτιολογήσετε τις διαφορές που εμφανίζονται μεταξύ των τροφικών επιπέδων της παραπάνω τροφικής πυραμίδας. Δ2. Να υπολογίσετε τη βιομάζα όλων των τροφικών επιπέδων και να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα της βιομάζας. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Δ3. Στο συγκεκριμένο οικοσύστημα ανιχνεύτηκε ποσότητα10 mg μιας μη βιοδιασπώμενης ουσίας στους ιστούς του ενός γερακιού. Να υπολογίσετε τη συγκέντρωση της μη βιοδιασπώμενης ουσίας στη βελανιδιά. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.Επαν. Ημερ. 2013

Δ1. Ένα ξενοδοχείο που βρίσκεται σε μια παραποτάμια περιοχή διοχετεύει τα απόβλητα των αποχετεύσεών του στο ποτάμι, θεωρώντας ότι δεν ρυπαίνει το νερό του ποταμού. Οι μετρήσεις που έγιναν, τόσο της ποσότητας του οξυγόνου όσο και της ποσότητας των αποικοδομητών στο νερό, απεικονίζονται στην παρακάτω γραφική παράσταση με τις καμπύλες Α και Β.

53


22. Ένα χερσαίο οικοσύστημα περιλαμβάνει την παρακάτω τροφική αλυσίδα: Ποώδη φυτά → ακρίδες → βάτραχοι → φίδια → γεράκιαΌλοι οι οργανισμοί κάθε τροφικού επιπέδου τρέφονται αποκλειστικά με οργανισμούς του προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Η συνολική ενέργεια που εμπεριέχεται στις ακρίδες είναι 105 ΚJ. Δ1. Ποια είναι η ενέργεια των υπόλοιπων τροφικών επιπέδων; Να σχεδιάσετε την αντίστοιχη πυραμίδα ενέργειας. Να εξηγήσετε πού οφείλεται η μεταβολή της ενέργειας από το ένα τροφικό επίπεδο στο αμέσως επόμενο Δ2. Μια ασθένεια οδηγεί σε σημαντική μείωση του αριθμού των βατράχων. Να εξηγήσετε ποια θα είναι η συνέπεια στον πληθυσμό των ακρίδων και ποια στον πληθυσμό των ποώδων φυτών;Δ3. Στο συγκεκριμένο οικοσύστημα ανιχνεύθηκε 1 mg μη βιοδιασπώμενου παρασιτοκτόνου στα ποώδη φυτά. Ποια ποσότητα της ουσίας αυτής αναμένεται να ανιχνευθεί στα γεράκια; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Δ4. Με βάση το σχήμα στην επόμενη σελίδα να γράψετε: i. τις χημικές ουσίες που υποδηλώνουν οι αριθμοί 1 και 7,ii. τις διαδικασίες που υποδηλώνουν οι αριθμοί 2, 3, 4, 8, 9, 10 καιiii. τους μικροοργανισμούς που αντιστοιχούν στους αριθμούς 5 κα 6.

Ημερ. 2014

23. Στην Εικόνα 3 παρουσιάζεται το τροφικό πλέγμα ενός αυτότροφου οικοσυστήματος.

54


Δ1. Να γράψετε τις διαφορετικές τροφικές αλυσίδες που υπάρχουν στην Εικόνα 3. Δ2. Σε ποιο τροφικό επίπεδο ανήκουν οι οργανισμοί: μελίγκρα, κοτσύφι, γεράκι, γρασίδι, κάμπια και βελανιδιά της Εικόνας 3; Δ3. Η βιομάζα των κοτσυφιών είναι 120 Kg και η βιομάζα των δρυοκολαπτών είναι 80 Kg (Εικόνα 3). Να υπολογίσετε τη βιομάζα κάθε τροφικού επιπέδου και να κατασκευάσετε την τροφική πυραμίδα βιομάζας του τροφικού πλέγματος. Να αιτιολογήστε την απάντησή σας.

Δ4. Εάν η μέση βιομάζα ενός γερακιού είναι 1 Kg, να υπολογίσετε τον αριθμό των γερακιών ταοποία μπορούν να εξασφαλίσουν την τροφή τους στο οικοσύστημα της Εικόνας 3. Δ5. Στην Εικόνα 4 παρουσιάζονται δύο τροφικές αλυσίδες Α και Β. Δίνεται ότι η ποσότητα της βιομάζας του γρασιδιού και στις δυο τροφικές αλυσίδες είναι ίση. Ποια από τις δύο τροφικές αλυσίδες είναι περισσότερο αποδοτική από ενεργειακή άποψη για τον Αετό; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.


55

Θέματα εξετάσεων Βιολογίας Γ′ Λυκείου Γεν. Παιδείας 3ο Κεφάλαιο

Θεωρίες της Εξέλιξης1ο ΘΕΜΑΑ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογήςΣτις παρακάτω ερωτήσεις , να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Η θεμελιώδης μονάδα ταξινόμησης των οργανισμών είναια. ο πληθυσμός. β. το είδος. γ. το γένος. δ. το φύλο.Επαν. Ημερ. 20102. Με τη διαδικασία της φυσικής επιλογής, σύμφωνα με τη θεωρία του Δαρβίνου, επιβιώνουν οι οργανισμοί που είναι α. μεγαλύτεροι σε μέγεθος σε σχέση με τους υπόλοιπους. β. πιο καλά προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον. γ. πιο έντονα χρωματισμένοι. δ. ικανότεροι να επιλέγουν την τροφή τους.Επαν. Εσπερ. 20103. Η θεωρία του Λαμάρκ υποστηρίζει α. τη φυσική επιλογή. β. τη σταθερότητα των ειδών. γ. την αρχή της χρήσης και της αχρησίας. δ. την ομοιομορφία των οργανισμών.Επαν. Ημερ. 20114. Σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης, η μικρότερη δυνατή μονάδα, στην οποία δρα η φυσική επιλογή είναια. το γονίδιο. β. το άτομο. γ. ο πληθυσμός. δ. το είδος.

5. Τα είδη τα οποία μοιάζουν περισσότερο μεταξύ τους αποτελούνα. ένα γένος. β. μια οικογένεια. γ. μια τάξη. δ. μια κλάση.Επαν. Ημερ. 20136. Η εξέλιξη σύμφωνα με το Δαρβίνο στηρίζεταια. στη φυσική επιλογή.β. στην τεχνητή επιλογή.γ. στην αρχή της χρήσης και της αχρησίας.δ. στην έμφυτη τάση των όντων για συνεχή πρόοδο.Ημερ. 20147. Οι οργανισμοί ταξινομούνται σε βαθμίδες σύμφωνα με τη σειρά α . είδος – γένος – τάξη – οικογένεια.β . γένος – είδος – οικογένεια – κλάση.γ . είδος – γένος– οικογένεια – τάξη.δ . τάξη – οικογένεια – είδος – γένος. Επαν. Ημερ. 2014

2ο ΘΕΜΑ

56


Α. Ερωτήσεις ανάπτυξης.1. Με ποια κριτήρια κατατάσσονται δύο οργανισμοί στο ίδιο είδος;Ημερ. 20022. Σύμφωνα με τη θεωρία του Λαμάρκ κληρονομούνται τα ..................... χαρακτηριστικά.Εσπερ. 20023. Να εξηγήσετε γιατί η δράση της φυσικής επιλογής είναι χρονικά και τοπικά προσδιορισμένη.Επαν. Ημερ. 20104. Πώς μπορεί να εξηγηθεί με βάση τη θεωρία της φυσικής επιλογής η επικράτηση του χαρακτηριστικού «ψηλός λαιμός» στις καμηλοπαρδάλεις; 5. Ποια είναι τα δύο κριτήρια κατάταξης των οργανισμών σε είδη και σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζεται το κάθε ένα από αυτά;Ημερ. 20116. α. Να δικαιολογήσετε γιατί, σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής, ως μονάδα εξέλιξης θεωρείται ο πληθυσμός και όχι τα μεμονωμένα άτομα. β. Τι ονομάζεται φυσική επιλογή;Επαν. Ημερ. 20117. Να εξηγήσετε γιατί η δράση της φυσικής επιλογής είναι τοπικά και χρονικά προσδιορισμένη.Επαν. Εσπερ. 20118. Ο όρος φυσική επιλογή χρησιμοποιήθηκε από τον Δαρβίνο σε αντιδιαστολή με την τεχνητή επιλογή. Τι είναι τεχνητή επιλογή και σε τι αποσκοπεί;Επαν. Ημερ. 20139. Να αναφέρετε γιατί η δράση της φυσικής επιλογής είναι τοπικά και χρονικά προσδιορισμένη.Ημερ. 201410. Τι ονομάζεται φυσική επιλογή και τι ονομάζεται τεχνητή επιλογή;Επαν. Ημερ. 2014

Β. Ερωτήσεις αντιστοίχισης.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το καθένα από τα γράμματα της Στήλης Ι και, δίπλα του, έναν από τους αριθμούς της Στήλης ΙΙ, έτσι ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Δύο στοιχεία της Στήλης ΙΙ περισσεύουν.

Επαν. Εσπερ. 2010

Γ. Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενού Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την παρακάτω πρόταση συμπληρώνοντας το κενό με την κατάλληλη λέξη.1. Αν εξαιρεθούν οι εποχικές διακυμάνσεις, τα μεγέθη των πληθυσμών παραμένουν σχετικά …………………… .Επαν. Εσπερ. 20103ο ΘΕΜΑ

57


1. α. Σε μια βραχονησίδα του Αιγαίου, ένας πληθυσμός από αγριοκάτσικα διατηρεί σταθερό τον αριθμό των ατόμων του παρά το γεγονός ότι κάθε χρόνο γεννιούνται πολλά νέα άτομα. Πώς εξηγείτε, με βάση τη θεωρία του Δαρβίνου, τη διατήρηση των ατόμων του πληθυσμού σε σταθερό αριθμό; β. Τι παρατηρείτε στον πληθυσμό των αγριοκάτσικων όσον αφορά την ομοιομορφία των ατόμων και πώς σχετίζετε την παρατήρησή σας με τις διαδικασίες της φυσικής επιλογής; γ. Ο βασικός περιοριστικός παράγοντας στη παραπάνω βραχονησίδα, είναι η ξηρασία. Μια φιλοζωική οργάνωση εγκαθιστά στο νησί ποτίστρες και μεταφέρει τακτικά σ' αυτές γλυκό νερό. Τι θα συμβεί - βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα - στον αριθμό των ατόμων του πληθυσμού και γιατί;Εσπ. 20012. Ένας ερευνητής επισκέπτεται ένα από τα νησιά Γκαλαπάγκος στο οποίο μελετάει προσεκτικά έναν πληθυσμό πουλιών, τους μικρούς σπίνους. Ανάμεσα στους σπίνους υπάρχουν άτομα με μακρύ και λεπτό ράμφος, ενώ τα υπόλοιπα άτομα έχουν κοντό και χοντρό ράμφος. Οι σπίνοι δεν έχουν άλλη πηγή τροφής παρά μόνον τα σκουλήκια που κρύβονται μέσα σε μικρές, βαθιές τρύπες στον κορμό των δέντρων. Ο ερευνητής καταγράφει τις παρατηρήσεις του. Επισκέπτεται ξανά το νησί μετά από 30 χρόνια και μελετά πάλι τον ίδιο πληθυσμό. Διαπιστώνει ότι οι σπίνοι με το μακρύ και λεπτό ράμφος αποτελούν πλέον το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού, ενώ οι σπίνοι με το κοντό και χοντρό ράμφος έχουν σχεδόν εξαφανιστεί.α. Ποια από τις δύο ομάδες σπίνων θεωρείται πιο προσαρμοσμένη στο περιβάλλον ως προς τον τρόπο διατροφής; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. β. Με βάση ποιες παρατηρήσεις ο Δαρβίνος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μεταξύ των οργανισμών ενός πληθυσμού διεξάγεται αγώνας για την επιβίωσή τους; γ. Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις του Δαρβίνου, ποιο αναμένεται να είναι το μέγεθος του πληθυσμού των σπίνων, σε σχέση με το αρχικό, μετά από τριάντα χρόνια, αν το περιβάλλον του νησιού παραμείνει σχετικά σταθερό; δ. Κατά τη θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής, ως μονάδα εξέλιξης θεωρείται ο πληθυσμός και όχι τα μεμονωμένα άτομα. Πώς δικαιολογείται η παραπάνω διαπίστωση;Εσπ. 20103. Σε μια λίμνη ζει ένας πληθυσμός πέστροφας. Μετά από μία βίαιη γεωλογική δραστηριότητα η λίμνη χωρίστηκε σε δύο μικρότερες, με αποτέλεσμα ο αρχικός πληθυσμός πέστροφας να χωριστεί σε δύο ομάδες. Η κάθε ομάδα αντιμετώπισε διαφορετικές περιβαλλοντικές πιέσεις, οι οποίες, μετά την πάροδο μεγάλης χρονικής περιόδου, οδήγησαν στην ανάπτυξη διαφορετικών χαρακτηριστικών στον καθένα από τους δύο πληθυσμούς.Γ1. Πώς δικαιολογούνται οι διαφορές των χαρακτηριστικών μεταξύ των δύο πληθυσμών; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας σύμφωνα με τη θεωρία του ∆αρβίνου. Γ2. Να δικαιολογήσετε αν η διαδικασία που περιγράφεται παραπάνω μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό νέων ειδών. Γ3. Εάν μετά την πάροδο μεγάλης χρονικής περιόδου, στη λίμνη Α ζουν 15 είδη ψαριών, ενώ στη λίμνη Β μόνο 3 είδη ψαριών, να εξηγήσετε ποιο από τα δύο οικοσυστήματα θα είναι πιο ισορροπημένο.Ημερ. 2012

4ο ΘΕΜΑ1. Σε μια βραχονησίδα του Αιγαίου υπάρχουν πολλά θαμνώδη φυτά. Την άνοιξη τα φυτά ανθίζουν και εμφανίζονται κίτρινα λουλούδια. Την ίδια εποχή εμφανίζονται και πεταλούδες που τρέφονται από τα λουλούδια. Στην βραχονησίδα ζουν και εντομοφάγα πτηνά που τρέφονται με πεταλούδες. Ο πληθυσμός των πεταλούδων εμφανίζει πολύ περισσότερα κίτρινα άτομα και λιγότερα ιώδη (μωβ) άτομα. α. Να διατυπώσετε την έννοια του είδους, όσον αφορά τους φυτικούς και ζωϊκούς οργανισμούς που αναφέρονται στο οικοσύστημα της βραχονησίδας.

58


β. Να εξηγήσετε γιατί οι κίτρινες πεταλούδες είναι πολύ περισσότερες από τις ιώδεις (μωβ) πεταλούδες. γ. Να εξηγήσετε πώς θα δράσει η φυσική επιλογή στη σύσταση του πληθυσμού των πεταλούδων ως προς το χρωματισμό τους, εάν παρατηρηθεί μεταβολή του χρώματος των λουλουδιών από κίτρινο σε ιώδες (μωβ).Ημερ. 20102. Ένα οικοσύστημα με τέσσερα τροφικά επίπεδα ραντίζεται με το εντομοκτόνο DDT. Τα παρακάτω διαγράμματα απεικονίζουν την ποσότητα της βιομάζας σε kg και την ποσότητα του DDT σε mg σε καθένα από τα τέσσερα τροφικά επίπεδα.

Δ1. Ποιο διάγραμμα απεικονίζει την ποσότητα της βιομάζας των τροφικών επιπέδων του οικοσυστήματος αυτού και ποιο την ποσότητα του DDT; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Δ2. Πού οφείλεται η αύξηση της συγκέντρωσης του DDT κατά μήκος των τροφικών επιπέδων ενός οικοσυστήματος;Δ3. Ένα άτομο άνθρακα βρίσκεται σε οργανική ένωση ενός οργανισμού του 4 ου τροφικού επιπέδου του οικοσυστήματος. Περιγράψτε τις πορείες που αυτό μπορεί να ακολουθήσει προκειμένου να αποτελέσει και πάλι μέρος μιας οργανικής ένωσης ενός παραγωγού. Δ4. Η επίδραση του συγκεκριμένου εντομοκτόνου για μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ανθεκτικών πληθυσμών εντόμων. Πώς εξηγεί η θεωρία του ∆αρβίνου το φαινόμενο αυτό;Επαν. Ημερ. 20123. Δ1. Σε μία λίμνη υπάρχει η τροφική αλυσίδα:

Όλοι οι οργανισμοί κάθε τροφικού επιπέδου τρέφονται αποκλειστικά με οργανισμούς του προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Η βιομάζα των μικρών ψαριών είναι 108 kg. Να υπολογίσετε τη βιομάζα των υπόλοιπων τροφικών επιπέδων του οικοσυστήματος και να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα της βιομάζας. Με δεδομένο ότι το μέσο βάρος κάθε κορυφαίου καταναλωτή είναι 2,5 kg, να υπολογίσετε τον αριθμό των κορυφαίων καταναλωτών που μπορούν να εξασφαλίσουν την τροφή τους μέσω αυτής της τροφικής αλυσίδας.Αν η ενέργεια που εμπεριέχεται στα μεγάλα ψάρια είναι 10 kJ/kg, να υπολογίσετε την ενέργεια που εμπεριέχεται σε κάθε τροφικό επίπεδο.

φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν μικρά ψάρια μεγάλα ψάρια

59


Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Δ2. Η επίδραση ενός εντομοκτόνου σε ένα οικοσύστημα για μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ανθεκτικών πληθυσμών εντόμων. Πώς εξηγεί η θεωρία του ∆αρβίνου το φαινόμενο αυτό; Δ3. Ένα άτομο άνθρακα βρίσκεται σε οργανική ένωση ενός κορυφαίου καταναλωτή ενός οικοσυστήματος. Περιγράψτε τις πορείες που αυτό μπορεί να ακολουθήσει προκειμένου να αποτελέσει και πάλι μέρος μιας οργανικής ένωσης ενός παραγωγού του ίδιου οικοσυστήματος.Επαν. Εσπερ. 2012

4. Δίνεται το φυλογενετικό δέντρο ορισμένων οργανισμών διαφορετικού είδους που ζουν σήμερα. Οι αριθμοί στις θέσεις1, 2, 3 και 4 απεικονίζουν τις προγονικές μορφές των οργανισμών που δίνονται στο φυλογενετικό δέντρο.Δ1. Να εξηγήσετε ποια από τα παραπάνω είδη είναι περισσότερο συγγενικά μεταξύ τους. Δ2. Να εντοπίσετε και να αναφέρετε ποιος είναι ο πιο πρόσφατα κοινός πρόγονος του σκύλου και του γορίλα. Δ3. Σε ποιες περιπτώσεις κατά την ταξινόμηση των οργανισμών χρησιμοποιείται το τυπολογικό κριτήριο; Δ4. Οι πάπιες έχουν τη δυνατότητα να κολυμπάνε στις λίμνες, όπου συλλέγουν την τροφή τους. Στην κολύμβηση τις βοηθούν οι μεμβράνες που διαθέτουν ανάμεσα στα δάκτυλα των ποδιών τους, τα οποία χρησιμοποιούν σαν κουπιά. Με βάση τη θεωρία του Δαρβίνου να ερμηνεύσετε την επικράτηση του συγκεκριμένου μορφολογικού χαρακτηριστικού στις πάπιες. Δ5. Τι υποστηρίζει η αρχή της χρήσης και της αχρησίας των οργάνων σύμφωνα με τη θεωρία του Λαμάρκ; Ημερ. 20135. Ένα μικρό χερσαίο οικοσύστημα αποτελείται από δύο γεράκια, μία βελανιδιά, εκατό σπουργίτια και δέκα χιλιάδες κάμπιες. Το μέσο βάρος ενός σπουργιτιού είναι 100 g. Σε κάθε τροφικό επίπεδο αυτού του οικοσυστήματος υπάρχει μόνο ένα είδος οργανισμού. Δ1. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα πληθυσμού. Να αιτιολογήσετε τις διαφορές που εμφανίζονται μεταξύ των τροφικών επιπέδων της παραπάνω τροφικής πυραμίδας. Δ2. Να υπολογίσετε τη βιομάζα όλων των τροφικών επιπέδων και να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα της βιομάζας. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Δ3. Στη φύση παρατηρούνται κάμπιες με κίτρινο χρώμα και κάμπιες με πράσινο χρώμα. Στο παραπάνω οικοσύστημα ζουν αποκλειστικά κάμπιες με πράσινο χρώμα που τρέφονται από τα πράσινα φύλλα της βελανιδιάς. Να ερμηνεύσετε την επικράτηση του πράσινου χρώματος της κάμπιας στο συγκεκριμένο οικοσύστημα, σύμφωνα με τη θεωρία της φυσικής επιλογής του Δαρβίνου. Επαν. Εσπερ. 2013

60

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ Γ (ΠΑΝΕΛ ΑΝΑ ΚΕΦ).doc

Documents

Transcript of ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ Γ (ΠΑΝΕΛ ΑΝΑ ΚΕΦ).doc