1

Πξόινγνο

sdf

Αζήλα, Φεβξνπάξηνο 2011

ΠΡΟΣΕΡΑΙΟΣΗΣΕ ΓΙΑ ΣΗ ΔΗΜΟΙΑ ΤΓΕΙΑ

ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Πάβη Ε., Σκρουμπέλος Α., Κουλιεράκης Γ., Βελονάκης Ε., Κυριόπουλος Γ.

2

Πξόινγνο

Η δημόσια υγεία συνιστά θεμελιώδη προϋπόθεση για τη διατήρηση και

βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου και αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για

την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο της ανταπόκρισης των κρατών στις

υγειονομικές ανάγκες, και της αντιμετώπισης των μειζόνων παραγόντων

κινδύνου και της επιδείνωσης των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων, λόγω

της παγκόσμιας οικονομικής συγκυρίας.

Η νεότερη εννοιολογική προσέγγιση της δημόσιας υγείας, ως σύνθετου

κοινωνικού, πολιτικού και διοικητικού εγχειρήματος για τη διαχείριση και τον

έλεγχο των μειζόνων παραγόντων κινδύνου, «τοποθετεί» τη λειτουργία της στη

βάση επιστημονικής τεκμηρίωσης, αντλώντας στοιχεία από την επιδημιολογία,

τη δημογραφία, τις συμπεριφορικές επιστήμες, τις επιστήμες υγείας και του

περιβάλλοντος, καθώς και από άλλες συναφείς επιστημονικές κατευθύνσεις.

Στη χώρα μας, με τη θέσπιση των Ν. 2517/1997, Ν. 3172/2003 και ειδικότερα, με

τον Ν. 3370/2005, ο έλληνας νομοθέτης προσεγγίζει το σύγχρονο ρόλο της

δημόσιας υγείας, όπως αυτός αναγνωρίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο,

ανεξάρτητα από την ιστορική καταγωγή της δημόσιας υγείας και την

επιστημονική ακαδημαϊκή προσέγγισή της.

Παραδοσιακά, στην Ελλάδα η δημόσια υγεία υστερεί υπέρ της ανάπτυξης ενός

συστήματος υπηρεσιών δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας (Economou, 2010).

Σήμερα, όπου η συγκυρία επιβάλλει τον περιορισμό της υγειονομικής δαπάνης

και την ενίσχυση της πρόληψης, της αγωγής και της προαγωγής της υγείας, ο

ρόλος της δημόσιας υγείας και των λειτουργών της αναδεικνύεται ως κρίσιμος

3

Πεξηερόκελα

1. Δηζαγωγή ............................................................................................................................... 4

1.1 ύληνκε ηζηνξηθή πξνζέγγηζε ............................................................................ 4

1.2 Δλλνηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο Γεκόζηαο Τγείαο ................................................ 5

2. Καηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ ειιεληθνύ πιεζπζκνύ ................................................................. 6

2.1 Δπηβξάδπλζε δεηθηώλ.......................................................................................... 6

2.2 Γηακόξθσζε επηδεκηνινγηθνύ πξνηύπνπ ........................................................... 6

3. Μείδνλεο παξάγνληεο θηλδύλνπ .............................................................................................. 8

4. Αλάδεημε πξνηεξαηνηήηωλ .................................................................................................... 10

4.1. Φνξηίν αζζέλεηαο ζηελ Διιάδα ....................................................................... 10

4.2. Δπίδνζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο ...................................................................... 11

5. Μέηξα πνιηηηθήο ................................................................................................................... 11

5.1 Πξσηνγελήο Πξόιεςε ...................................................................................... 12

5.1.1. Καηαλάισζε θαπλνύ ................................................................................. 12

5.1.2. Καηαλάισζε νηλνπλεπκαησδώλ πνηώλ ..................................................... 13

5.1.3. Φπζηθή άζθεζε .......................................................................................... 13

5.1.5. Παρπζαξθία ............................................................................................... 14

5.1.6. Οδηθά αηπρήκαηα ....................................................................................... 15

5.2 Γεπηεξνγελήο Πξόιεςε .................................................................................... 15

5.2.1 Δζληθό πξόγξακκα πξνζπκπησκαηηθνύ ειέγρνπ γηα θαξθίλν ηνπ καζηνύ 15

5.2.2. Δζληθό πξόγξακκα πξνζπκπησκαηηθνύ ειέγρνπ γηα θαξθίλν ηνπ ηξαρήινπ

ηεο κήηξαο ............................................................................................................ 16

5.2.3 Δζληθό πξόγξακκα πξνζπκπησκαηηθνύ ειέγρνπ γηα θαξθίλν ηνπ εληέξνπ 16

5.2.4 Δζληθό πξόγξακκα πξνζπκπησκαηηθνύ ειέγρνπ γηα ηελ αλίρλεπζε

αλεπξύζκαηνο θνηιηαθήο ανξηήο ......................................................................... 16

5.2.5 Δζληθό πξόγξακκα εθηίκεζεο αγγεηαθνύ θηλδύλνπ.................................... 16

6. Τερληθό θαη δηνηθεηηθό ππόζηξωκα ...................................................................................... 17

6.1 Οη Νόκνη γηα ηε Γεκόζηα Τγεία – Κξηηηθή αλαζθόπεζε ................................. 17

6.2 Πόξνη ................................................................................................................. 20

7. Υπεξεζίεο θαη Φνξείο Γεκόζηαο Υγείαο .............................................................................. 21

Δπίκεηξν .................................................................................................................................. 22

Βηβιηνγξαθία ........................................................................................................................... 23

4

1. Δηζαγωγή

Η αναγνώριση του ρόλου της δημόσιας υγείας ως καθοριστικού παράγοντα

για την υγεία του πληθυσμού παρατηρείται ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα,

οπότε και δημοσιεύονται οι πρώτες εκθέσεις που συνδέουν τις κοινωνικές

συνθήκες με την εμφάνιση της αρρώστιας.

Oι σύγχρονες προκλήσεις στον υγειονομικό τομέα απαιτούν δράσεις δημόσιας

υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο που στοχεύουν στον έλεγχο των επιδημιών, τη

διαχείριση των χρόνιων νοσημάτων, την ανάπτυξη στρατηγικών και

διαδικασιών για την αγωγή και προαγωγή της υγείας με την ενημέρωση του

κοινού σε θέματα διατροφής, τη διακοπή του καπνίσματος, την ανάπτυξη

προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου, τον έλεγχο των προσδιοριστών

της υγείας και τέλος στη διαμόρφωση μέτρων, προγραμμάτων και δομών με

σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της υγείας, τη μείωση του φορτίου

νοσηρότητας και την εξοικονόμηση πόρων.

1.1 Σύντομη ιστορική προσέγγιση

Μόλις το 1779, ο Peter Frank, γιατρός και ακαδημαϊκός, δημοσιεύει το έργο

“System of a Complete Medical Policy” με το οποίο προτείνει νομοθετικές

παρεμβάσεις και δράσεις για την προστασία της υγείας του πληθυσμού, οι

οποίες αφορούν μέτρα για την προσωπική υγιεινή, την ιατρική περίθαλψη, την

περιβαλλοντική διαχείριση και την υγειονομική μηχανική.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, με την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης και τη

μαζική αστικοποίηση του πληθυσμού, καταγράφονται οι πρώτες προσπάθειες

για την ανάδειξη της συσχέτισης κοινωνικού και οικονομικού περιβάλλοντος και

επιπέδου υγείας, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα μελετάται το επίπεδο υγείας της

εργατικής τάξης σε συνάρτηση με την επίδραση του περιβάλλοντος στην υγεία

του πληθυσμού και την υγιεινή των αστικών και βιομηχανικών κέντρων της

Αγγλίας.

Η σύνδεση της υγείας με το κοινωνικοοικονομικό καθώς και το εργασιακό

περιβάλλον, σε συνδυασμό με την επίδραση των υποστηρικτών του

ωφελιμισμού, με κύριους εκπροσώπους τους Jeremy Bentham και James Mill,

5

οδήγησαν σε έντονη κινητοποίηση και αποτέλεσαν την αφετηρία για τη

δημιουργία του κινήματος της δημόσιας υγείας, τάση η οποία, μολονότι

εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Αγγλία, επηρέασε και άλλα κράτη, οι

κυβερνήσεις των οποίων υιοθέτησαν ανάλογα μέτρα δημόσιας υγείας για την

προστασία του πληθυσμού.

1.2 Εννοιολογική προσέγγιση της Δημόσιας Υγείας

Οι πρώιμοι ορισμοί για την εννοιολογική προσέγγιση του όρου «δημόσια

υγεία», περιορίζονταν κατά κύριο λόγο στην αντίληψη ότι η δημόσια υγεία

συνίσταται σε δέσμη μέτρων εξυγιαντικού χαρακτήρα και αντιμετώπισης

κινδύνων υγείας τους οποίους το άτομο δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει

μόνο του.

Σήμερα, η νέα δημόσια υγεία αποτελεί νεότερο σύνθετο κοινωνικό, πολιτικό και

διοικητικό εγχείρημα για τη διαχείριση και τον έλεγχο των μειζόνων παραγόντων

κινδύνου για την υγεία και τη βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού στη

βάση επιστημονικής τεκμηρίωσης (τεκμηριωμένη ιατρική-evidence based

medicine, τεκμηριωμένη Δημόσια Υγεία-evidence based public health), η

οποία αντλείται από τα επιστημονικά πεδία της επιδημιολογίας, της

δημογραφίας, των συμπεριφορικών επιστημών, των επιστημών υγείας και του

περιβάλλοντος, καθώς και άλλων συναφών επιστημονικών κατευθύνσεων.

6

2. Καηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ ειιεληθνύ πιεζπζκνύ

2.1 Επιβράδυνση δεικτών

Η Ελλάδα παρουσιάζει τα τελευταία 30 χρόνια ικανοποιητική βελτίωση του

προσδόκιμου επιβίωσης. Το 1980 το προσδόκιμο επιβίωσης κατά τη γέννηση

ήταν 72,2 έτη για τους άνδρες και 76,6 έτη για τις γυναίκες. Το 1997 αυξήθηκε σε

75,3 και 80,6 έτη αντίστοιχα, ενώ το 2004 έφτασε τα 76,67 έτη για τους άνδρες

και τα 81,46 έτη για τις γυναίκες.

Όμως, η βελτίωση του προσδόκιμου επιβίωσης παρουσιάζει επιβράδυνση.

Ενώ η Ελλάδα το 1996 κατατασσόταν στην 8η θέση ανάμεσα στις άλλες

Ευρωπαϊκές χώρες, το 2004 έπεσε στην 11η θέση. Συνεπώς, η Ελλάδα δεν

μπόρεσε να παρακολουθήσει την Ευρώπη στη βελτίωση του επιπέδου υγείας.

Η προτυποποιημένη θνησιμότητα στην Ελλάδα το 1998 ήταν 670,6 ανά 100.000

πληθυσμού. Και ενώ το 2004 η θνησιμότητα μειώθηκε σε 662,82 ανά 100.000

πληθυσμού πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν υψηλότερη από τη μέση θνησιμότητα

της Ευρώπης. Διαχρονικά, παρατηρείται μείωση της θνησιμότητας στην

Ελλάδα, εκτός από τη θνησιμότητα για την ηλικία άνω των 75 ετών. Όμως, από

το 1990 και μετά, η μείωση της θνησιμότητας παρουσιάζει επιβράδυνση σε

σχέση με τη θνησιμότητα των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών.

2.2 Διαμόρφωση επιδημιολογικού προτύπου

Οι κύριες αιτίες θανάτου ως ποσοστό επί του συνόλου των θανάτων στην

Ελλάδα το 2004 ήταν:

Παθήσεις κυκλοφορικού (48%)

Κακοήθη νεοπλάσματα (25%)

Παθήσεις αναπνευστικού (7%)

Τραύματα και δηλητηριάσεις (5%)

Παθήσεις πεπτικού (2%)

7

Καλύτερη εικόνα μας δίνει η κατά ηλικία κυριότερη αιτία θανάτου. Για τα βρέφη

κύριες αιτίες θανάτου είναι οι συγγενείς και χρωμοσωμικές ανωμαλίες, ενώ για

παιδιά 1 – 14 ετών οι τραυματισμοί και οι δηλητηριάσεις. Τα ατυχήματα είναι

επίσης η κύρια αιτία θανάτου για τις ηλικίες 15 – 44 ετών. Οι κακοήθεις

νεοπλασίες είναι η πρώτη αιτία θανάτου για τις ηλικίες 45 – 59 ετών, ενώ πάνω

από τα 60 έτη πρώτη αιτία θανάτου είναι τα νοσήματα του κυκλοφορικού.

Η διαχρονική εξέλιξη της προτυποποιημένης θνησιμότητας γι’ αυτά τα

νοσήματα δείχνει ότι ενώ τα νοσήματα του κυκλοφορικού δείχνουν μια μικρή

μείωση, αυτή είναι πολύ μικρότερη από τη μείωση της θνησιμότητας από

νοσήματα του κυκλοφορικού που επιτυγχάνουν οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

Έτσι, η Ελλάδα έχει μεγαλύτερη θνησιμότητα από τον μέσο όρο της Ευρώπης.

Στην Ελλάδα η θνησιμότητα από κακοήθη νεοπλάσματα είναι μικρότερη από

το μέσο όρο της Ευρώπης, αλλά παραμένει περίπου στα ίδια επίπεδα την

τελευταία εικοσαετία. Στους άνδρες πρώτη αιτία θανάτου από κακοήθεια

κατέχουν τα κακοήθη νεοπλάσματα της τραχείας, βρόγχων και πνευμόνων, και

ακολουθεί ο καρκίνος του προστάτη. Στις γυναίκες πρώτα είναι τα κακοήθη

νεοπλάσματα του μαστού, ακολουθούν αυτά του αναπνευστικού συστήματος,

και ακολούθως του παχέος εντέρου. Πρέπει να σημειωθεί ότι ενώ η Ευρώπη

πέτυχε τις τελευταίες δεκαετίες μείωση της θνησιμότητας στα περισσότερα από

αυτά τα κακοήθη νεοπλάσματα, στην Ελλάδα δεν καταγράφεται η ίδια ρυθμός

βελτίωσης. Αντίθετα, καταγράφεται επιδείνωση στη θνησιμότητα από καρκίνο

του αναπνευστικού στις γυναίκες, εύρημα συμβατό με την αύξηση της

συχνότητας του καπνίσματος σε αυτές.

Η θνησιμότητα από ατυχήματα από το 1995 και μετά δείχνει και αυτή μια

ελαφρά πτωτική πορεία, όχι όμως τόσο μεγάλη όσο στην Ευρώπη.

Συνεπώς, το επιδημιολογικό πρότυπο του ελληνικού πληθυσμού ταυτίζεται μεν

με αυτό των άλλων αναπτυγμένων κρατών (επικράτηση των εκφυλιστικών

νοσημάτων, και νοσημάτων που οφείλονται στο σύγχρονο τρόπο ζωής) αλλά

η χώρα υπολείπεται όσον αφορά στις διαχρονικές τάσεις.

Η θνησιμότητα στην Ελλάδα παρουσιάζει γεωγραφική διακύμανση, πράγμα

που αντανακλά τις κοινωνικές ανισότητες στην υγεία. Υψηλότερη οικονομική

ανάπτυξη και υψηλότερο κοινωνικο-οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο

συνδέονται με χαμηλότερη θνησιμότητα, δηλαδή με καλύτερη υγεία.

8

3. Μείδνλεο παξάγνληεο θηλδύλνπ

Αξίζει να σημειωθεί ότι για το σύγχρονο επιδημιολογικό πρότυπο του Ελληνικού

πληθυσμού, όπως και όλων των ανεπτυγμένων χωρών, ενοχοποιούνται κοινοί

παράγοντες κινδύνου για τα διάφορα νοσήματα, οι οποίοι παρουσιάζουν

συνεργική δράση.

Βασικοί παράγοντες κινδύνου για τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι η

ανθυγιεινή διατροφή, η έλλειψη φυσικής άσκησης, η παχυσαρκία και το

κάπνισμα. Η αρτηριακή υπέρταση, στην οποία ενέχονται εν μέρει οι παραπάνω

συμπεριφορές επίσης αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τη θνησιμότητα από

καρδιαγγειακά νοσήματα.

Για τα κακοήθη νεοπλάσματα επίσης ενοχοποιούνται κυρίως διάφορες

συμπεριφορές και το περιβάλλον, όπως το κάπνισμα, η ανθυγιεινή διατροφή,

κ.α.

Σε εθνική μελέτη για την υγεία και τις υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα το 2006

βρέθηκε ότι 46,8% των ερωτώμενων δήλωναν ότι είναι καπνιστές, και 6,9%

πρώην καπνιστές.

Κατανάλωση αλκοολούχων ποτών 3 με 4 φορές την εβδομάδα ή κάθε μέρα

δήλωσαν 23% των ερωτώμενων, ενώ 24,8% δήλωσαν ότι δεν πίνουν ποτέ.

Κατάχρηση αλκοόλ (πάνω από 3 ποτά τη φορά) δήλωσαν 19,8% των ανδρών

και 8,7% των γυναικών (πάνω από 2 ποτά τη φορά).

Σχετικά με τη συνιστώμενη ποσότητα των 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών

την ημέρα, 74,3% των ερωτώμενων δήλωσαν χαμηλότερη ποσότητα. Επίσης,

84,5% δήλωσαν ότι καταναλώνουν λιπαρό ψάρι λιγότερο από 2 φορές την

εβδομάδα. Κατανάλωση κόκκινου κρέατος 3 ή περισσότερες φορές την

εβδομάδα δήλωσαν 31,8% των ερωτώμενων ενώ ένα άλλο 35,9% των

ερωτώμενων δήλωσε συχνότητα 2 φορές την εβδομάδα.

Τη συνιστώμενη έντονη φυσική δραστηριότητα διάρκειας μισής ώρας 5 με 7

φορές την εβδομάδα δήλωσαν μόλις 16,6% των ερωτώμενων.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, το 2008 η (αυτοαναφερόμενη) παχυσαρκία

στην Ελλάδα (Δείκτης Μάζας Σώματος > 30kg/m2) ήταν 18,1%, ενώ σύμφωνα

9

με την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, στην Ελλάδα το 2010 το 35,2% του

γενικού πληθυσμού ήταν υπέρβαροι ενώ το 22,5% παχύσαρκοι.

Παρόλες τις μικρές διαφοροποιήσεις στα ποσοστά που καταγράφονται σε

άλλες μελέτες στον ελληνικό πληθυσμό, επιβεβαιώνονται τα παραπάνω

ευρήματα, ότι δηλαδή οι συμπεριφορές υγείας των Ελλήνων υπολείπονται των

ενδεδειγμένων απαιτούμενων σύμφωνα με τα σύγχρονα επιστημονικά

τεκμήρια.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι οι συμπεριφορές υγείας παρουσιάζουν

διαφορετική συχνότητα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Χαμηλότερο

κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο και χαμηλότερη μόρφωση σχετίζεται με

μεγαλύτερη συχνότητα ανθυγιεινών συμπεριφορών.

Τα στοιχεία δηλαδή επιβεβαιώνουν ότι και στην Ελλάδα κοινωνικοί παράγοντες

(εισόδημα, μόρφωση, κοινωνικό περιβάλλον, εργασιακό περιβάλλον, κ.α.)

έχουν ισχυρή επίδραση στις συμπεριφορές υγείας, έτσι ώστε να υπάρχουν

μεγάλες κοινωνικές ανισότητες στην υιοθέτηση υγιεινών προτύπων

συμπεριφοράς.

Οι συμπεριφορές υγείας αναπτύσσονται μέσα στο κοινωνικό-οικονομικό και

φυσικό περιβάλλον, τα οποία ασκούν καθοριστική επίδραση στη διαμόρφωση

συμπεριφορών υγείας και επιδημιολογικού προτύπου. Η επίδραση είναι τόσο

ισχυρή που οι παράγοντες αυτοί διεθνώς έχουν τεκμηριωθεί και αναφέρονται

ως κοινωνικές προσδιοριστές της υγείας.

Οι κοινωνικοί προσδιοριστές της υγείας (ανεργία, φτώχεια, κοινωνικός

αποκλεισμός, συνθήκες εργασίας, φυσικό περιβάλλον, υγιεινή, κλπ.)

καταδεικνύουν τη διατομεακότητα της υγείας και επομένως και των

απαιτούμενων δράσεων δημόσιας υγείας. Είναι δε ιδιαίτερης σπουδαιότητας

σήμερα, δεδομένου ότι σε περίοδο οικονομικής κρίσης η αρνητική επίδρασή

τους στην υγεία είναι αναμενόμενη. Η αποτελεσματικότητα μιας δράσης

δημόσιας υγείας επηρεάζεται καθοριστικά από τις συνέργιες που

αναπτύσσονται με δράσεις σε άλλους τομείς της πολιτικής, π.χ. κοινωνική

πολιτική, οικονομική πολιτική, πολιτική για το περιβάλλον, κ.λ.π.

10

4. Αλάδεημε πξνηεξαηνηήηωλ

Ο καθορισμός προτεραιοτήτων στην υγεία οφείλει να διέπεται τόσο από την

αρχή της ανάγκης (Liss 2003) όσο και από την αρχή της αποδοτικότητας των

πόρων (Priorities in Health Care, 1995). Το φορτίο ασθένειας μιας χώρας

μπορεί να υποδείξει σε ικανοποιητικό βαθμό τις ανάγκες του πληθυσμού για

υγεία και όπως τονίζει ο ΠΟΥ (2004) οι υπεύθυνοι σχεδιασμού πολιτικών υγείας

οφείλουν να είναι ενήμεροι τόσο για το σχετικό φορτίο ασθένειας και τους

παράγοντες κινδύνου στους οποίους αποδίδεται όσο και για το πώς το φορτίο

αυτό μπορεί να τροποποιηθεί από συγκεκριμένες πολιτικές και παρεμβάσεις.

4.1. Φορτίο ασθένειας στην Ελλάδα

Το φορτίο ασθένειας στην Ελλάδα, όπως αναφέρθηκε και προηγούμενα, δεν

διαφέρει σημαντικά από αυτό των υπόλοιπων ανεπτυγμένων χωρών, με τα

νοσήματα του κυκλοφορικού και τον καρκίνο να αποτελούν τις σοβαρότερες

αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ (2006), το σύνολο

των θανάτων στην Ελλάδα οφείλονται κατά 48% σε καρδιαγγειακές παθήσεις

και κατά 25% σε κακοήθη νεοπλάσματα, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται και

από εναλλακτικούς τρόπους μέτρησης του φορτίου ασθένειας όπως τα

πιθανά χαμένα έτη ζωής (potential years of life lost, PYLLs) και τα σταθμισμένα

λόγω αναπηρίας έτη ζωής (disability adjusted life years, DALYs).

Βάσει των PYLLs, οι μείζονες παράγοντες θνησιμότητας στην Ελλάδα είναι κατά

σειρά προτεραιότητας:

εξωτερικοί παράγοντες (ακούσιοι και εκούσιοι τραυματισμοί),

κακοήθη νεοπλάσματα, και

παθήσεις του κυκλοφορικού,

ενώ βάσει DALYs, μείζονες παράγοντες θνησιμότητας αλλά και νοσηρότητας

για το ίδιο έτος αναδυκνείονται:

τα καρδιαγγειακά νοσήματα,

οι νευροψυχιατρικές παθήσεις, και

τα κακοήθη νεοπλάσματα.

11

5. Μέηξα πνιηηηθήο

4.2. Επίδοση του συστήματος υγείας

Δεδομένου του φορτίου νοσηρότητας και θνησιμότητας της χώρας

ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί η αξιολόγηση της επίδοσης του ελληνικού

συστήματος υγείας στην αντιμετώπιση των εν λόγω παθήσεων. Ένα μέτρο

αξιολόγησης της επίδοσης των συστημάτων υγείας είναι ο δείκτης

αποτρεπτής θνησιμότητα, η παρακολούθηση και καταγραφή δηλαδή των

θανάτων οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί δεδομένης της

παρουσίας αποτελεσματικών και έγκαιρων παρεμβάσεων φροντίδας υγείας.

Από πρόσφατη έρευνα της ΕΣΔΥ αποδεικνύεται ότι η επίδοση του ελληνικού

συστήματος υγείας υστερεί αισθητά στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων

παθήσεων όπως συχνών τύπων καρκίνου (μαστού, τραχήλου της μήτρας και

παχεους εντέρου) και νοσημάτων του κυκλοφορικού. Αναλυτικότερα, η

αποτρεπτή θνησιμότητα για τους εν λόγω καρκίνους παρουσιάζει αυξητικές

τάσεις τα τελευταία χρόνια. Επίσης, ενώ η θνησιμότητα από νοσήματα του

κυκλοφορικού μειώνεται, ο ρυθμός με τον οποίο συμβαίνει αυτό υπολείπεται

σημαντικά του αντίστοιχου μέσου ρυθμού για τη συγκεκριμένη κατηγορία

νοσημάτων στην Ε.Ε. , γεγονός που σε ένα μεγάλο βαθμό μπορεί να αποδοθεί

στην απουσία μιας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής πολιτικής πρόληψης.

Η υγεία δύναται να απεικονιστεί ως συνάρτηση διάφορων παραγόντων οι

οποίοι κατηγοριοποιούνται σε τροποποιήσιμους και

μη τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου (Segal, 2006 ) Εξισώσεις κινδύνου

που βασίζονται μόνο στους παράγοντες ηλικία και φύλο, τυπικά μπορούν να

εξηγήσουν λιγότερο από το 3% των αποκλίσεων στη χρήση των υπηρεσιών

υγείας και στο κόστος (Van de Ven and Ellis, 2000). Κατά συνέπεια, η ευκαιρία

για πρόληψη προκύπτει από το γεγονός ότι σε ένα μεγάλο βαθμό η υγεία

καθορίζεται από ένα σύνολο τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου.

12

Υπό το πρίσμα των παραπάνω, η ανάγκη λήψης μέτρων για πρόληψη

καθίσταται επιτακτική καθώς είναι σαφές ότι ο έλεγχος συγκεκριμένων

τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου θα έχει εμφανή και ευεργετικά

αποτελέσματα όχι μόνο στην υγεία του πληθυσμού αλλά και στις δαπάνες

υγείας.

Ο κατάλογος των μέτρων και ο συνδυασμός αυτών τα οποία μπορούν να

ληφθούν για την προαγωγή της Δημόσιας Υγείας και για την πρόληψη

εμφάνισης και ανάπτυξης σοβαρών παθήσεων είναι μακρύς. Στην παρούσα

έκθεση προτείνεται σε πρώτο στάδιο η υιοθέτηση και προσαρμογή στα

ελληνικά δεδομένα κάποιων εξ αυτών, των οποίων η κλινική

αποτελεσματικότητα και οικονομική αποδοτικότητα έχει επιστημονικά και

εμπειρικά τεκμηριωθεί.

5.1 Πρωτογενής Πρόληψη

Στη πρωτογενή πρόληψη ανήκουν κυρίως παρεμβάσεις που στοχεύουν

μείζονες παράγοντες κινδύνου όπως κάπνισμα, κατανάλωση

οινοπνευματωδών ποτών, φυσική άσκηση και παχυσαρκία προλαμβάνοντας

ουσιαστικά την εξέλιξή τους σε κλινικούς παράγοντες κινδύνου όπως

αρτηριακή υπέρταση.

Κατά συνέπεια τα μέτρα που προτείνονται παρακάτω αφορούν τον έλεγχο και

τη μείωση της κατανάλωσης καπνού και οινοπνευματωδών ποτών, της

παχυσαρκίας, των οδικών ατυχημάτων καθώς και την αύξηση της φυσικής

άσκησης και τη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών.

5.1.1. Κατανάλωση καπνού

Το κάπνισμα αποτελεί έναν από το σοβαρότερους παράγοντες κινδύνου για

μια σειρά από παθήσεις όπως καρκίνο του πνεύμονα, του άνω αναπνευστικού

συστήματος, του στομάχου, του παγκρέατος, του ήπατος, του τραχήλου της

μήτρας και της ουροδόχου κύστης καθώς και συγκεκριμένων καρδιαγγεικών

παθήσεων και χρόνιας αποφρακτικής πενυμονοπάθειας(Lopez et al., 2006).

Ως εκ τούτου, προτείνονται:

η εφαρμογή του νόμου της απαγόρευσης του καπνίσματος στους

δημόσοιυς χώρους,

13

η αύξηση της φορολογίας στα τσιγάρα κατά τουλάχιστον 30%, και

η εισαγωγή και αποζημίωση (πλήρης ή μερική) των κλινικών παρεμβάσεων

και σκευασμάτων που βοηθούν στη διακοπή του καπνίσματος, όπως

θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης, vareniclin και bupropion.

5.1.2. Κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών

Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών πέραν του επιτρεπτού ορίου εκτιμάται

ότι ευθύνεται για την εμφάνιση παθήσεων όπως ισχαιμική καρδιοπάθεια,

εγκεφαλικό αγγειακό επεισόδιο, διαβήτη, κίρρωση του ήπατος, καρκίνο του

ήπατος, του στοματοφάρυγγα , του μαστού, και του οισοφάγου (Lopez et al.,

2006). Η φορολογία αποτελεί και σε αυτή την περίπτωση μια αποτελεσματική

παρέμβαση στην προσπάθεια μείωσης της κατανάλωσης οινοπνευματωδών.

Με βάση επιστημονικά τεκμήρια από την εμπειρία άλλων χωρών, εκτιμάται πως

μακροπρόθεσμα θα συμβάλουν στη μείωση των σχετιζόμενων παθήσεων και

στην εξοικονόμηση πόρων τα παρακάτω:

αύξηση του φόρου κατά 30%,

σε συνδυασμό με διαφημιστική εκστρατεία κατά των οινοπνευματωδών,

αύξηση του κατώτατου ηλικιακού ορίου πώλησης οινοπνευματωδών

ποτών στα 21 έτη,

εντατικοποίηση των ελέγχων για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, και

συμβουλές και παροτρύνσεις από τον γενικό ιατρό για τη μείωση της

χρήσης οινοπνευματωδών ποτών.

5.1.3. Φυσική άσκηση

Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας αξιολογείται ως μείζονος σημασίας για

την αποφυγή παθήσεων όπως ισχαιμική καρδιοπάθεια, καρκίνο του μαστού,

καρκίνο του παχέος εντέρου, καρκίνο του προστάτη, διαβήτη, οστεοπόρωση

και οστεοαρθρίτιδα (Lopez et al., 2006). Παρόλα αυτά, οι παρεμβάσεις με

θετική επίδραση στην αύξηση της φυσικής άσκησης και για τις οποίες

υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την οικονομική τους αποδοτικότητα,

περιορίζονται ως επί το πλείστον:

14

στην ενημέρωση του κοινού από τους γενικούς ιατρούς και τον

ηλεκτρονικό τύπο για τα πλεονεκτήματά της φυσικής δραστηριότητας και τα

μειονεκτήματα και τους κινδύνους που ενέχει η καθιστική ζωή.

5.1.4. Διατροφή

Από τις πιο οικονομικά αποδοτικές παρεμβάσεις που εκτιμάται ότι δύναται να

αποτρέψει την εμφάνιση παθήσεων όπως ισχαιμική καρδιόπαθεια, εγκεφαλικό,

καρκίνο του παχέος εντέρου, του στομάχου, του πνεύμονα και του οισοφάγου

(Lopez et al., 2006)., είναι επίσης:

η ενημέρωση του κοινού για τη σημασία της σωστής διατροφής και την

αύξηση κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών.

Επιπλέον, προτείνεται η επιβολή υποχρεωτικών ορίων στην περιεκτικότητα

συγκεκριμένων τροφών σε αλάτι όπως ψωμί, δημητριακά και μαργαρίνη,

παρέμβαση η οποία έχει κριθεί τόσο κλινικά αποτελεσματική όσο και

οικονομικά αποδοτική.

5.1.5. Παχυσαρκία

Με βάση τη διεθνή εμπειρία έχουν μελετηθεί μέτρα τα οποία έχουν βρεθεί ότι

μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του επιπολασμού κάποιων εκ των

σημαντικότερων σχετιζόμενων με την παχυσαρκία και το υπερβάλλον βάρος

παθήσεων όπως ισχαιμική καρδιοπάθεια, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο,

διαβήτη, οστεοαρθρίτιδα, καρκίνο του ενδομητρίου και του παχεόυς εντέρου

και καρκίνο του μαστού (Lopez et al., 2006).. Πρέπει να εξεταστεί αν στο

Ελληνικό πλαίσιο και τη δεδομένη χρονική συγκυρία λόγω της οικονομικής

κρίσης θα μπορούσαν να αποδώσουν τα παρακάτω μέτρα:

επιβολή φόρου 10% στις ανθυγιεινές τροφές (τροφές με υψηλά κορεσμένα

λιπαρά και υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και ζάχαρη),

σε συνδυασμό απαραιτήτως, με παράλληλη μείωση της φορολογίας ή

επιδότηση της τιμής των φρούτων και των λαχανικών ώστε να αποφευχθεί

η άνιση επιβάρυνση των χαμηλότερων εισοδηματικών τάξεων και να

ενισχυθεί περαιτέρω η μετατόπιση της ζήτησης προς τροφές υψηλότερης

διατροφικής αξίας.

15

παροχή και αποζημίωση (πλήρης ή μερική) του γαστρικού δακτυλίου μόνο

για άτομα με δείκτη μάζας σώματος >35.

5.1.6. Οδικά ατυχήματα

Ως αιτία θνησιμότητας, τα οδικά ατυχήματα κατέχουν την πρώτη θέση στο

σύνολο των αιτιών με τη μεγαλύτερη συμβολή στο φορτίο θνησιμότητας της

χώρας για το έτος 2004 (523 PYLLs ανά 100.000 πληθυσμού). Προς την

κατεύθυνση μείωσης των θανάτων αυτών προτείνονται:

η ανάπτυξη προγραμμάτων κυκλοφοριακής αγωγής,

η εφαρμογή του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, και

η εντατικοποίηση των ελέγχων για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, για

χρήση της ζώνης ασφαλείας και για την τήρηση των ορίων ταχύτητας.

5.2 Δευτερογενής Πρόληψη

Η δευτερογενής πρόληψη αποσκοπεί στην έγκαιρη διάγνωση της ασθένειας

αυξάνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις πιθανότητες θεραπείας της. Υπό αυτή

την έννοια και βάσει του φορτιού ασθένειας της χώρας και της επίδοσης του

συστήματος υγείας στην αντιμετώπιση των παθήσεων με τη μεγαλύτερη

συνεισφορά σε αυτό, προτείνεται:

η εφαρμογή συγκεκριμένων προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου

σε εθνικό επίπεδο των οποίων η κλινική αποτελεσματικότητα και οικονομική

αποδοτικότητα έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά από σειρά μελετών και

εμπειρικά από το παράδειγμα αρκετών ανεπτυγμένων χωρών (ΕΣΔΥ, 2011).

5.2.1 Εθνικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο του μαστού

Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού

παρέχοντας μαστογραφία ανά 3 έτη σε όλες τις γυναίκες ηλικίας 50 έως 70

ετών οι οποίες δεν διαγνωσθεί προηγούμενα με την πάθηση (ΕΣΔΥ, 2011).

16

5.2.2. Εθνικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας

Σκοπός είναι η ανίχνευση αλλοιωμένων επιθηλιακών κυττάρων ύποπτων για

νεοπλασία με την διενέργεια του τεστ Παπανικολάου ανά 3 έτη για γυναίκες

ηλικίας 25 έως 64 ετών. Σε περίπτωση θετικών ή διφορούμενων αποτελέσματα

της κυτταρολογικής εξέτασης, διενεργείται η γενετική δοκιμασία HPV (HPV DNA

test) ως συνδυαστικός έλεγχος προς επιβεβαίωση και επαλήθευση της

διάγνωσης(ΕΣΔΥ, 2011)..

5.2.3 Εθνικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο του εντέρου

Το πρόγραμμα προτείνεται να απευθύνεται σε άνδρες και γυναίκες 50 έως 69

ετών στους οποίους θα παρέχεται ανά 2 έτη δωρεάν η δοκιμασία για

ανίχνευση λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα η οποία και αποτελεί

σοβαρή ένδειξη για την ύπαρξη καρκινικών κυττάρων στο παχύ έντερο(ΕΣΔΥ,

2011).

5.2.4 Εθνικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για την ανίχνευση

ανευρύσματος κοιλιακής αορτής

Στο πλαίσιο του προγράμματος θα παρέχεται υπερηχογράφημα κοιλίας άπαξ

σε άνδρες 65 ετών με σκοπό την ανίχνευση ύπαρξης ανευρύσματος κοιλιακής

αορτής η έγκαιρη διάγνωση του οποίου μπορεί να προλάβει πιθανή ρήξη η

οποία κατά 80-90% οδηγεί σε θάνατο(ΕΣΔΥ, 2011).

5.2.5 Εθνικό πρόγραμμα εκτίμησης αγγειακού κινδύνου

Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων,

του διαβήτη και παθήσεων του νεφρού, καθώς και στην αποτροπή

εγκεφαλικών επεισοδίων. Πληθυσμό-στόχο του προγράμματος προτείνεται να

αποτελούν άνδρες και γυναίκες ηλικίας 40 έως 74 ετών οι οποίοι δεν θα έχουν

προηγούμενα διαγνωστεί με κάποια από τις ασθένειες-στόχο του

προγράμματος ούτε θα βρίσκονται σε κάποιο πρωτόκολλο διαχείρισης

κάποιων εκ των κλινικών παραγόντων κινδύνου εκδήλωσης των παραπάνω

17

6. Τερληθό θαη δηνηθεηηθό ππόζηξωκα

νοσημάτων, όπως π.χ. υπέρταση. Ο πληθυσμός που θα πληροί τα

παραπάνω κριτήρια θα καλείται κάθε 5 έτη για μέτρηση αρτηριακής πίεσης και

δείκτη μάζας σώματος καθώς και για τη διεξαγωγή εργαστηριακών ελέγχων

χοληστερόλης, και γλυκόζης ή κρεατινίνης εφόσον αυτοί κριθούν απαραίτητοι

(ΕΣΔΥ, 2011).

6.1 Οι Νόμοι για τη Δημόσια Υγεία – Κριτική ανασκόπηση

Από την ίδρυση του ΕΣΥ έως σήμερα 3 είναι οι βασικότεροι νόμοι οι οποίοι

ρυθμίζουν θέματα δημόσιας υγείας:

ο Ν. 2519/1997 «Ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός του Εθνικού Συστήματος

Υγείας, οργάνωση των υγειονομικών υπηρεσιών, ρυθμίσεις για το

φάρμακο και άλλες διατάξεις» το οποίου οι πρώτες διατάξεις αφορούν

συγκεκριμένα την οργάνωση και τις αρμοδιότητες των υπηρεσιών

δημόσιας υγείας,

ο Ν. 3172/2003 «Οργάνωση και Εκσυγχρονισμός των Υπηρεσιών Δημόσιας

Υγείας και άλλες διατάξεις», και

ο Ν. 3370/2005 «Οργάνωση και Λειτουργία των υπηρεσιών δημόσιας

υγείας και λοιπές διατάξεις».

Η ύπαρξη των νόμων αυτών αποτελεί θετική εξέλιξη γιατί υιοθετούν τη νέα

διευρυμένη έννοια και πρακτική της σύγχρονης Δημόσιας Υγείας, εισάγουν την

επίκαιρη ρητορική στην πολιτική υγείας, διαμορφώνοντας παράλληλα τη βάση

για τον καθορισμό προτεραιοτήτων στο χώρο αυτό.

Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται συνοπτικά οι παραπάνω νόμοι σε μια

προσπάθεια να γίνει τόσο μια συγκριτική παρουσίαση των διατάξεών τους

όσο και να εντοπιστούν οι διατάξεις που εφαρμόστηκαν αλλά και αυτές που

έμειναν ανεφάρμοστες.

Πίνακας 1. Συγκριτική παρουσίαση των διατάξεων των 3 νόμων (Ν.2519/1997, Ν. 3172/2003, Ν. 3370/2005) για τη δημόσια υγεία

Ν. 2519/1997 Ν. 3172/2003 Ν. 3370/2005 ΔΙΑΣΑΞΕΙ – ΑΡΘΡΑ ΥΟΛΙΑ ΔΙΑΣΑΞΕΙ – ΑΡΘΡΑ ΥΟΛΙΑ ΔΙΑΣΑΞΕΙ – ΑΡΘΡΑ ΥΟΛΙΑ

ύζηαζε Γηεύζπλζεο

ρνιηθήο Τγείαο,

ππάγεηαη ζηελ Γ.

Γηεύζπλζε Γεκόζηαο

Τγείαο

Οξηζκόο Γεκόζηαο Τγείαο,

πξνηεξαηόηεηεο, εζληθό ζηξαηεγηθό

ζρέδην δεκόζηαο πγείαο

Καηαξγήζεθαλ κε

ην Ν. 3370/2005

Οξηζκόο, Λεηηνπξγίεο θαη

Γξάζεηο, Πνιηηηθή θαη Δζληθή

ηξαηεγηθή γηα ηε Γεκόζηα

Τγεία

πζηήλνληαη ηκήκαηα

ηνκαηηθήο πγείαο θαη

Ιαηξηθήο ηεο εξγαζίαο

ζηε Γηεύζπλζε

Γεκόζηαο Τγηεηλήο

πληζηάηαη ζην Τπνπξγείν θαη

ιεηηνπξγεί ην Δζληθό πκβνύιην

Γεκόζηαο Τγείαο, ην νπνίν είλαη

ζπκβνπιεπηηθό, γλσκνδνηηθό θαη

επηζηεκνληθό όξγαλν ηεο Πνιηηείαο

Καηαξγήζεθαλ κε

ην Ν. 3370/2005

ύζηαζε, έξγν θαη ζηειέρσζε

Γεληθήο Γξακκαηείαο

Γεκόζηαο Τγείαο

ηελ έδξα θάζε

πεξηθέξεηαο

ζπλίζηαηαη Γ/λζε

Τγείαο θαη Πξόλνηαο

Οη Γηεπζύλζεηο απηέο δελ

ιεηηνύξγεζαλ παξά ζε

ειάρηζηεο εμαηξέζεηο

πγθξνηείηαη Γηαγξακκαηεηαθή

πληνληζηηθή Γεκόζηα Τγεία θαη

πληνληζηηθή Οξγαληζκώλ Γεκόζηαο

Τγείαο κε ζηόρν ηε ζπλεξγαζία ησλ

θνξέσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνύληαη

ζηνλ ηνκέα ηεο δεκόζηαο πγείαο

Καηαξγήζεθαλ κε

ην Ν. 3370/2005

Καζνξηζκόο έξγνπ Γεληθήο

Γηεύζπλζεο Γεκόζηαο Τγείαο,

επζύλε γηα ηε ζύληαμε ηνπ

Δζληθνύ ρεδίνπ Γξάζεο γηα

ηε Γεκόζηα Τγεία

Καζνξίζηεθε ην

Δζληθό ρέδην Γξάζεο

γηα ηε Γεκόζηα Τγεία

ην νπνίν δηαθξίλεηαη ζε

16 επηκέξνπο ζρέδηα

δξάζεο.

ηελ έδξα θάζε

πεξηθέξεηα ζπζηήλεηαη

ην ΠΔΓΤ εθηόο από

ηελ πεξηθέξεηα

Αηηηθήο πνπ

ιεηηνπξγεί ην ΚΔΓΤ

ήκεξα ιεηηνπξγνύλ

ΠΔΓΤ:

1. Αιεμαλδξνύπνιε

2. Θεζζαινλίθε

3. Λάξηζα

4. Ισάλληλα

5. Πάηξα

6. Ρόδνο

7. Ηξάθιεην

Η Γεληθή Γηεύζπλζε Γεκόζηαο

Τγείαο απνηειείηαη από 7

Γηεπζύλζεηο

Καηαξγήζεθαλ κε

ην Ν. 3370/2005

Η Γηεύζπλζε Γεκόζηαο

Τγείαο θαη Πξόλνηαο ηεο

Πεξηθέξεηαο κεηνλνκάδεηαη

ζε Πεξηθεξεηαθή Γηεύζπλζε

Γεκόζηαο Τγείαο θαη δηαηεξεί

ηηο αξκνδηόηεηεο θαη ηε

δηάξζξσζή ηεο

Ο Ν. 3527/2007

ζπγρσλεύεη ηηο ΓΤΠΔ

ζε 6 ΤΠΔ ρσξίο όκσο

λα ξπζκίδεη παξάιιεια

θαη ηελ πνξεία ησλ

Πεξηθεξεηαθώλ

Γ/λζεσλ Γεκόζηαο

Τγείαο

πληζηώληαη ζέζεηο

γηαηξώλ δεκόζηαο

πγείαο ηνπ ΔΤ γηα ηε

ζηειέρσζε ησλ

ππεξεζηώλ

Με ηνπο Ν. 3172/2003 θαη

Ν. 3370/2005

κεηαβάιινληαη νη

δηαδηθαζίεο θξίζεο θαη

πξναγσγήο ησλ ηαηξώλ

δεκόζηαο πγείαο

Η Γηεύζπλζε ρνιηθήο Τγείαο

κεηαηξέπεηαη ζε Σκήκα ηεο Γ/λζεο

Γεκόζηαο Τγηεηλήο

Καηαξγήζεθαλ κε

ην Ν. 3370/2005

πλίζηαηαη ζην Τπνπξγείν

Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ

πληνληζηηθνύ Οξγάλνπ

Σνκέα Τγείαο

(Κ.ΔΠΙΥ..Ο.Σ.Τ.)

Με ηελ παξ.4 ηνπ

άξζξνπ 8 Ν. 3527/2007

κεηνλνκάζηεθε ζε

Δζληθό Κέληξν

Δπηρεηξήζεσλ Τγείαο

(Δ.Κ.ΔΠ.Τ) θαη

ηξνπνπνηήζεθε εθ λένπ

19

κε ηελ παξ. 2 άξζξν 13

Ν. 3627/2007

Σν ΚΔΓΤ κεηαηξέπεηαη ζε Γ/λζε ηεο

Γεληθήο Γηεύζπλζεο Γεκόζηαο

Τγείαο ηνπ Τπνπξγείνπ

Καηαξγήζεθαλ κε

ην Ν. 3370/2005

Σν Δ.Τ.Γ.Τ. κεηαηξέπεηαη

ζε Αλεμάξηεηε Αξρή

ε θάζε πεξηθέξεηα ζπγθξνηείηαη ην

Πεξηθεξεηαθό πκβνύιην Γεκόζηαο

Τγείαο

Σν ΚΔΔΛ κεηνλνκάδεηαη ζε

ΚΔ.ΔΛ.Π.ΝΟ. θαη δηαηεξεί ηε

κνξθή ηνπ σο Ν.Π.Ι.Γ.

δηαξζξώλεηαη ζε 7

Γηεπζύλζεηο

Η Γηεύζπλζε Τγείαο θαη Πξόλνηαο

θάζε πεξηθέξεηαο κεηνλνκάδεηαη ζε

Γηεύζπλζε Γεκόζηαο Τγείαο θαη

Πξόλνηαο

Καηαξγήζεθαλ κε

ην Ν. 3370/2005

Σα ΠΔΓΤ κεηαηξέπνληαη ζε

απνθεληξσκέλεο κνλάδεο ηνπ

ΚΔΔΛΠΝΟ

Σα ΠΔΓΤ γίλνληαη ηκήκαηα ησλ

Γηεπζύλζεσλ Γεκόζηαο Τγείαο θαη

Πξόλνηαο ησλ Πεξηθεξεηώλ

Καηαξγήζεθαλ κε

ην Ν. 3370/2005

Σν ΚΔΓΤ απνηειεί

Γηεύζπλζε ηνπ ΚΔΔΛΠΝΟ

Κάζε Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε

ππνρξενύηαη λα ζπληζηά Γηεύζπλζε

Γεκόζηαο Τγείαο κε 5 ηκήκαηα

Γελ αθνινύζεζαλ

νη απαξαίηεηεο

νξγαλσηηθέο

αιιαγέο. Έηζη έσο

ζήκεξα αξθεηέο

Γ/λζεηο

δηαξζξώλνληαη

βάζεη ηνπ ΠΓ

224/89

Η εηδηθόηεηα ηεο θνηλσληθήο

ηαηξηθήο κεηνλνκάδεηαη ζε

ηαηξηθή ηεο δεκόζηαο πγείαο

ύληαμε Υάξηε Τγείαο Σέζεθε ζε ηζρύ κε

ηελ ΤΑ ΓΠ

νηθ.80445/ΦΔΚΒ

1089/2008

πλίζηαηαη ώκα Λεηηνπξγώλ

Γεκόζηαο Τγείαο

6.2 Πόροι

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ΕΣΔΥ (2009) και του Υπουργείου Υγείας

(2008) η στελέχωση των δομών δημόσιας υγείας σε τοπικό επίπεδο

παρουσιάζει σοβαρή έλλειψη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Στην

πλειοψηφία των Νομών της χώρας δεν υπηρετεί κανένας εξειδικευμένος στη

δημόσια υγεία ιατρός, καθώς από τις 140 θέσεις της συγκεκριμένης ειδικότητας

που προβλέπονται για το σύνολο της χώρας είναι καλυμμένες συνολικά μόλις

οι 33 (23,6%). Παρόμοια κατάσταση, παρατηρείται σχετικά με την κάλυψη και

των οργανικών θέσεων Εποπτών Δημόσιας Υγείας και Επισκεπτών Υγείας

όπου οι υπηρετούντες καλύπτουν το 50,8% και 34,9% των προβλεπόμενων

θέσεων αντίστοιχα.

Αναφορικά με την υλικοτεχνική υποδομή η κατάσταση εμφανίζεται σχετικά

καλύτερη και φαίνεται να μην αποτελεί το σοβαρότερο εμπόδιο στην εφαρμογή

των δράσεων για τη δημόσια υγεία. Παρόλα αυτά, σοβαρές ελλείψεις

παρατηρούνται σε αρκετές περιοχές της χώρας γεγονός το οποίο εντείνει

φαινόμενα άνισης πρόσβασης των πολιτών σε υπηρεσίες δημόσιας υγείας

καθώς η υλικοτεχνική υποδομή φαίνεται να συγκεντρώνεται στους

μεγαλύτερους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης οι οποίοι και διαθέτουν τη

μεγαλύτερη εμπειρία και τεχνογνωσία.

Τέλος, οι επενδυόμενοι πόροι στη δημόσια υγεία και πρόληψη φαίνεται να

υστερούν σημαντικά των απαιτήσεων και των αναγκών για συγκεκριμένες

παρεμβάσεις δημόσιας υγείας γεγονός που επιβεβαιώνεται τόσο από την

προαναφερθείσα όσο και από νεότερη έρευνα της ΕΣΔΥ η οποία υπολογίζει τη

δαπάνη για δημόσια υγεία και πρόληψη ίση με το 1,35% της συνολικής

δαπάνης υγείας. Η εκτίμηση αυτή είναι ικανή να εξηγήσει σε ικανοποιητικό

βαθμό την υστέρηση της χώρας στην παροχή υπηρεσιών δημόσιας υγείας,

καθώς η δαπάνη για δημόσια υγεία υπολείπεται σημαντικά του αντίστοιχου

μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ για το έτος 2005 η οποία ανέρχεται στο

2,9% των συνολικών δαπανών υγείας.

21

7. Υπεξεζίεο θαη Φνξείο Γεκόζηαο Υγείαο

Η Δημόσια Υγεία αποτελεί κατά κύριο λόγο τομέα κρατικής δραστηριότητας και

πρωτοβουλίας σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο. Ωστόσο, λόγω του

εύρους της έννοιας της δημόσιας υγείας και των τομέων δράσης της,

συγκροτήθηκε, σταδιακά, στη χώρα ένας μηχανισμός οργανισμών, οργάνων

και φορέων Δημόσιας Υγείας, οι οποίοι επιδιώκουν να διευθετήσουν ζητήματα

Δημόσιας Υγείας.

Οι Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας προτείνεται να αναπτύσσονται:

α) σε κεντρικό επίπεδο όπου το Υπουργείο έχει την ευθύνη της διαμόρφωσης

του θεσμικού πλαισίου και της υιοθέτησης των πολιτικών προτεραιοτήτων

όπως αυτές αναλύονται στην παρούσα εισήγηση,

β) σε περιφερειακό επίπεδο όπου οι νεοσυσταθείσες Περιφέρειες

αναλαμβάνουν ρόλο συντονισμού, παρακολούθησης και αξιολόγησης των

δράσεων Δημόσιας Υγείας, και

γ) σε τοπικό επίπεδο όπου οι νέοι καλλικρατικοί δήμοι αναλαμβάνουν

εκτελεστικό ρόλο και την ευθύνη εφαρμογής των προηγούμενα αναφερθέντων

μέτρων.

Σημαντικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσουν επίσης οι Εθνικοί Οργανισμοί

που εμπλέκονται άμεσα με θέματα Δημόσιας Υγείας όπως:

a) η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) στις αρμοδιότητες της οποίας

εμπίπτουν η εκπαίδευση των στελεχών Δημόσιας Υγείας, η επιστημονική

υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας σε θέματα Δημόσιας Υγειάς καθώς και η

επιστημονική ευθύνη λειτουργίας του Κεντρικού Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας

(Κ.Ε.Δ.Υ.) και των Περιφερειακών Εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.) τα

οποία αποτελούν τον κορμό της εργαστηριακής Δημόσιας Υγείας στην Ελλάδα

β) το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.) ως φορέας

επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης για την αντιμετώπιση

προβλημάτων Δημόσιας Υγείας, και

γ) το Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur το οποίο προσανατολίζεται στο πεδίο της

μελέτης και της καταπολέμησης λοιμωδών και παρασιτικών νόσων.

22

Δπίκεηξν

Οι διεθνείς και ευρωπαϊκές τάσεις στο χώρο της δημόσιας υγείας την ανέδειξαν

σε πολύτιμο εργαλείο για τη διασφάλιση και βελτίωση του επιπέδου υγείας του

πληθυσμού, τη διαχείριση των μειζόνων παραγόντων κινδύνου, τις σύγχρονες

προκλήσεις που θέτει η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας, τις ηθικές προεκτάσεις

των παρεμβάσεων, τη μείωση των ανισοτήτων όπως αυτές προέκυψαν από

την παγκόσμια οικονομική κρίση και την εξοικονόμηση σπάνιων πόρων, και

κυρίως την καθιέρωσαν ως υψηλή κοινωνική προτεραιότητα και σύμμαχο της

καθημερινής υγείας του πολίτη.

Η δημόσια υγεία υπό τον διατομεακό χαρακτήρα της, ανεξάρτητα από την

ιστορική της καταγωγή και την ανάπτυξή της σε ακαδημαϊκό επίπεδο, στα

σύγχρονα υγειονομικά συστήματα και την κοινωνική πραγματικότητα καλείται

να λειτουργήσει ως κοινωνικό, πολιτικό και διοικητικό εγχείρημα διαχείρισης και

ελέγχου των κινδύνων υγείας και να συμβάλει στη μείωση του φορτίου

νοσηρότητας και τη διατήρηση του υψηλού επιπέδου υγείας του πληθυσμού

μέσα από στοχευμένα προγράμματα και δράσεις. Έτσι αναγνωρίστηκε και

στην ελληνική επικράτεια με τον Ν.3370/2005.

Αναμφισβήτητα, το σύστημα υγείας βρίσκεται αντιμέτωπο με μια κρίσιμη

συγκυρία. Η προβληματική η οποία γεννάται συνίσταται στο βαθμό

ωρίμανσης της νέας οπτικής της δημόσιας υγείας, η οποία εφόσον υιοθετηθεί

σε πλήρη διάσταση θα στελεχώσει τους φορείς δημόσιας υγείας με υψηλού

κύρους και τεχνογνωσίας προσωπικό. Το μόνο βέβαιο είναι ότι, όπως κάθε

απόφαση, η επιτυχία της εξαρτάται από το βαθμό και την ένταση της γόνιμης

επιστημονικής διαβούλευσης, της εκτίμησης των αναγκών, των σύγχρονων

προκλήσεων και των διεθνών τάσεων.

23

Βηβιηνγξαθία

Economou C. (2010). Greece: Health system review. Health Systems in

Transition, 12(7): 1–180.

Encyclopedia of Public Health, Ed. Lester Breslow, Gale Group, Inc., 2002.

Friis, R.H., and Sellers, T.A. (2008). Επιδημιολογία και Δημόσια Υγεία. Επιμ. Ελλ.

Έκδοσης, Αθανασάκης, Κ., Κυριόπουλος, Γ. Πασχαλίδης, Αθήνα.

Independent Inquiry into Inequalities in Health Report-The Acheson Report

(1998). London: Stationery Office.

Liss P., (2003). The Significance of the Goal of Health Care for the Setting of

Priorities. Health Care Analysis 11 (2): 161

Lopez A, Mathers C, Ezzati M, Jamison D, Murray C, editors. Global burden of

disease and risk factors. New York: Oxford University Press and The World Bank;

2006

McPherson K, (2000). Removing Barriers to Career Development in Public

Health. British Medical Journal, 320:448 doi:10.1136 /

bmj.320.7232.448 (Published 12 February 2000).

OECD Health data 2010

Pemberton (2002). Origins and early history of the society for social medicine in

the UK and Ireland. Journal of Epidemiology Community Health. 56: 342-346.

Priorities in Health Care—Ethics, Economy, Implementation. Final Report by the

Swedish Parliamentary Priorities Commission. Department of Social Affairs, SOU

1995:5, Stockholm: Fritzes.

Segal, L. (2006) Developing a strategy for preventative health: a framework.

CHE, Research Paper 15,

http://www.buseco.monash.edu.au/centres/che/pubs/rp15.pdf

24

Szreter S. (2002). Rethinking McKeown: The Relationship between Public Health

and Social Change. American Journal of Public Health. 92(5): 722-725.

Van de Ven W and Ellis R., 2002, ‘Risk adjustment in competitive health

schemes markets’ in Culyer & Newhouse (eds) Handbook of Health Economics

(Amsterdam Elsevier)

Winslow C.-E. A, (1920). The Untilled Fields of Public Health. Science, n.s. 51 p.

23.

World Health Organization, (2006). Highlights on health in Greece 2004. WHO

www.euro.who.int/highlights

Ανθόπουλος, Λ.Π. και Ανθόπουλος, Π.Λ. (2010). Πρόληψη των καρδιαγγειακών

νοσημάτων Alma-Ata 1978 και σήμερα. Τι έχει επιτευχθεί και τι αναμένεται;

Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 27(1): 7-17.

Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Τομέας Οικονομικών της Υγείας (2006)

Διερεύνηση του επιπέδου υγείας και αξιολόγησης των υπηρεσιών υγείας στην

Ελλάδα, εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Αθήνα.

Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας b, Τομέας Οικονομικών της Υγείας (2011). Εθνικά

προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου για ενηλίκους στην Ελλάδα.

Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα

http://www.nsph.gr/default.aspx?page=toy_ereynes_toy

Κυριόπουλος Γ, Λιονής Χρ, Σουλιώτης Κ. (επιμ.) Ο ρόλος της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης στη Δημόσια Υγεία. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2010

Κυριόπουλος, Γ. και συν. (2010). Ο Ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη

Δημόσια Υγεία. Αθήνa: Εκδόσεις Παπαζήση.

25

Τούντας, Γ. και συν (2009) Η υγεία του ελληνικού πληθυσμού 1986-2006,

Παπαζήσης, Αθήνα.

Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικί=ής Αλληλεγγύης (2008) Εθνικό Σχέδιο Δράσης

για τη Δημόσια Υγεία ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα

http://www.mohaw.gr/future/anakoinseis‐egkyklioi/ethniko‐s3a7edio‐drasi

s‐gia‐tidimosia‐ygeia/ethniko‐schedio‐drasis‐gia‐ti‐dimosia‐ygeia/v

iew

Φιλαλήθης, Α. (2008). 30 χρόνια μετά την Άλμα-Άτα. Ένα νέο ξεκίνημα για την

Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας; Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, 20(3): 108-110.