34

1. ΕισαγωγήΟι εργαζόμενοι στο Π.Σ. είναι εκτεθειμένοι, πέρα από τα

φυσιολογικά – επιτρεπόμενα όρια και για μεγάλο χρονικό διάστημα, σε φυσικούς (θερμότητα, θόρυβο, δονήσεις, ακτι-νοβολίες), χημικούς (ρυπαντές ατμόσφαιρας) και βιολογικούς (έντομα, βακτήρια, ιούς, μύκητες) παράγοντες.

Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι, κατά την κατάσβεση του πυρός, καταβάλλεται επικίνδυνη και επίπονη προσπά-θεια από τον επεμβαίνοντα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι κίνδυνοι είναι υπαρκτοί και αυξανόμενοι. Στην ατμόσφαιρα της εργασίας, είναι γνωστό ότι υπάρχουν ρυπαντές, που ποικίλλουν ανάλογα με την περιοχή όπου βρίσκονται. Αυτοί οι ρυπαντές (μονοξείδιο του άνθρακα, μονοξείδιο του αζώτου, θειούχες ενώσεις, υδρογονάνθρακες, διοξίνες κ.α.) βαίνουν διαρκώς αυξανόμενοι και ανευρίσκονται συχνότατα σε εστίες πυρόσβεσης, σε πολύ υψηλή συγκέντρωση. Το γεγονός αυτό αποκαλύπτει το πόσο εκτίθεται ο πυροσβέστης στον κίνδυνο να εισπνεύσει ρυπαντές και το πόσο ευάλωτος είναι στη βλαπτικότητα των ουσιών αυτών (π.χ. καρκινογένεση, χημική βρογχίτιδα, αιματολογικές δυσκρασίες κ.α.).

Ένας ρυπαντής, που συναντάται σε όλες τις πυρκαγιές, είναι το μονοξείδιο του άνθρακα (CO), που προκύπτει από την ατελή καύση, εξαιτίας της περι-ορισμένης ποσότητας οξυγόνου (η εισπνοή μονοξειδίου του άν-θρακα, ακόμη και για λίγα λεπτά της ώρας, είναι ιδιαίτερα επικίν-δυνη και μπορεί να προκαλέσει θάνατο). Έχει χαρακτηριστεί και ως "ύπουλος δολοφόνος", λόγω των ιδιοτήτων του και του ση-μαντικού αριθμού θανάτων που προέρχονται από αυτό, τόσο σε επαγγελματίες πυροσβέστες, όσο και σε πολίτες εργαζόμενους. Με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν διαθέ-σιμα επαρκή στατιστικά δεδομένα για τη χώρα μας, χρησιμοποιούμε αυτά που υπάρχουν για τις Η.Π.Α., από τα οποία προκύπτει ότι το μο-νοξείδιο του άνθρακα σχετίζεται με 500 θανάτους, κάθε έτος, πο-λιτών και εργαζομένων που δεν είναι πυροσβέστες. Το 60% των

θανάτων προέρχεται από την παραγωγή CO, από την εξάτμιση μηχανοκίνητων οχημάτων και το 40% των θανάτων, από τα καταναλωτικά προϊόντα.

Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να εξοικειωθούν οι πυ-ροσβέστες με τους κινδύνους και τις ιδιότητες του CO και να δοθούν βασικές οδηγίες για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών, στα οποία εμπλέκεται το CO.

2. Τι είναι - Πώς και από τι δημιουργείται - Συνηθισμένες πηγέςΤο μονοξείδιο του άνθρακα (CO) είναι ένα αόρατο, άχρωμο,

άγευστο, άοσμο, μη ερεθιστικό, αλλά πολύ τοξικό/ασφυκτικό αέριο, που παράγεται από την ατελή καύση οποιουδήποτε υλικού περιέχει άνθρακα, όπως βενζίνης, ξύλου, κάρβουνου, φυσικού αερίου, προπανίου, πετρελαίου, καπνού τσιγάρου, μεθανίου, πλαστικού κ.λπ. Επίσης, έχει μεγάλο συντελεστή διάχυσης, δηλαδή διαχέεται στο χώρο πολύ γρήγορα και ανήκει στα εύφλεκτα αέρια.

Οποιαδήποτε συσκευή, εργαλείο ή μηχάνημα χρησιμοποιεί καύσιμη ύλη, μπορεί να παράγει μονοξείδιο του άνθρακα σε επικίνδυνα επίπεδα, όπως: αυτοκίνητα, θερμάστρες αερίου,

ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ (CO)του Πυραγού Χάλαρη Μιχαήλ*

Πιθανές πηγές μονοξειδίου του άνθρακαστο σπίτι

Φραγμένο άνοιγμακαμινάδας

Θερμάστρα χώρου χωρίς αερισμό

Φραγμένηκαμινάδα

Ψησταριές με κάρβουνα σε κλειστό χώρο

Εξατμίσεις αυτ/του από παρακείμενο στο σπίτι γκαράζ

Ανιχνευτής CO

Άσχημα συ-ντηρημένος ή ελαττωμα-τικός φούρ-νος αερίου ή τοπικός

εξαερισμόςΤζάκι αερίου

ή ξύλων

Κακή ή λανθασμένηεγκατάσταση συσκευής αερίου

Διαρροή, σπάσιμο, διάβρωση

ή απο-σύνδεση σωλήνων

εξαερι-σμού ή

καπνοδό-χου

35

ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥΑΝΘΡΑΚΑ (CO)

ψησταριές με κάρβουνα, χορτοκοπτικές μηχανές, τζάκια και θερμάστρες ξύλου, κλίβανοι υγρών καυσίμων, βενζινομηχανές, αντλίες, γεννήτριες, καπνός όλων των τύπων φωτιάς κ.α.

Συνηθισμένοι χώροι, που μπορούν να μολυνθούν από μο-νοξείδιο του άνθρακα, είναι: γενικά περιορισμένοι χώροι γύρω από φορητές συσκευές και μηχανήματα, συνεργεία αυτοκινήτων, χυτήρια, αίθουσες με φωτιές που δεν αερίζονται ικανοποιητικά, φτωχά αεριζόμενα πάρκινγκ αυτοκινήτων, περι-ορισμένοι χώροι μέσα στους οποίους λειτουργούν ανυψωτικά μηχανήματα κ.α.

Επειδή το μονοξείδιο του άνθρακα έχει περίπου το βάρος του αέρα, διαχέεται σε όλα τα ύψη του χώρου που καταλαμ-βάνει και δεν ανέρχεται μόνο στα ψηλότερα επίπεδα, όπως ο καπνός.

Η συγκέντρωση του μονοξειδίου του άνθρακα μετριέται σε ppm (parts per million, δηλαδή μέρη όγκου αερίου ανά εκα-τομμύριο μερών όγκου αέρα).

3. Τι επιδράσεις έχει στον άνθρωπο η έκθεση σε μονοξείδιο του άνθρακα Το μονοξείδιο του άνθρακα, εισερχόμενο στον οργανισμό

του ανθρώπου από τους πνεύμονες, συνδυάζεται προνομιακά με την αιμοσφαιρίνη -την ουσία του αίματος που μεταφέρει το οξυγόνο στους ιστούς και τα όργανα του σώματος- σχηματί-ζοντας ανθρακοξυαιμοσφαιρίνη (COHb), αντικαθιστώντας το οξυγόνο και μειώνοντας, έτσι, δραματικά την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς και τα όργανα.

Το αίμα έχει την τάση να ενώνεται 200-240 φορές πιο γρήγο-ρα με το μονοξείδιο του άνθρακα, απ’ ό,τι με το οξυγόνο. Έτσι, σχετικά ελάχιστες συγκεντρώσεις του αερίου στο περιβάλλον μπορεί να επιφέρουν τοξικές συγκεντρώσεις στο αίμα.

Ωστόσο, το μονοξείδιο του άνθρακα είναι, επίσης, ένα αθροιστικό δηλητήριο. Αυτός είναι ο λόγος που χαμηλές συ-γκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα, μπορεί να συσσωρεύονται στο αίμα του θύματος, στη διάρκεια ενός χρονικού διαστήματος,

με σοβαρά ή θανατηφόρα αποτελέσματα. Η αιμοσφαιρίνη των εμβρύων συνδυάζεται πιο πρόθυμα με

το μονοξείδιο του άνθρακα απ’ ό,τι η αιμοσφαιρίνη των ενηλί-κων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, μερικές φορές, το θάνατο του εμβρύου, ακόμη και σε μη θανάσιμες εκθέσεις της μητέρας σε μονοξείδιο του άνθρακα.

Ακόμη και αν το θύμα συνέλθει, ύστερα από δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα, οι ισχυρές του δόσεις μπορεί να βλάψουν μόνιμα ιστούς του σώματος, που απαιτούν μεγάλες ποσότητες οξυγόνου, ιδιαίτερα τον εγκέφαλο και την καρδιά.

Τα παιδιά έχουν υψηλότερους ρυθμούς μεταβολισμού και χρειάζονται περισσότερο οξυγόνο από τους ενήλικες, γι’ αυτό και είναι πιο ευπρόσβλητα σε δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Στα παιδιά, οι δηλητηριάσεις από μονοξείδιο του άνθρακα μπορεί να οδηγήσουν σε νευρολογικά προβλή-ματα, απώλεια μνήμης, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα ανάπτυξης και αλλαγές στην προσωπικότητα.

Γενικά, η σοβαρότητα των παρατηρούμενων συμπτωμάτων αντιστοιχεί περίπου με τα επίπεδα COHb στο αίμα. Όμως, η κατάταξη των θυμάτων, ως προς τη σοβαρότητα της κα-τάστασής τους, δεν πρέπει να βασίζεται πρωταρχικά στα επίπεδα COHb, τα οποία θεωρούνται σήμερα φτωχός δείκτης του βαθμού βλάβης του ανθρώπινου οργανισμού και πιθανώς παραπλανητικός. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις θυμάτων, με μηδενικά επίπεδα COHb, τα οποία, όμως, παρουσίασαν νευ-ρολογικές διαταραχές, που κυμαίνονταν από μερική παράλυση μέχρι και κώμα.

4. Τα συμπτώματα δηλητηρίασηςαπό μονοξείδιο του άνθρακα Αν και, συνήθως ποτέ, δεν παρουσιάζονται τα ίδια συμπτώ-

ματα, μεταξύ των πιο συνηθισμένων αρχικών συμπτωμάτων οξείας δηλητηρίασης από μονοξείδιο του άνθρακα είναι ο πονοκέφαλος, η ζαλάδα, το σφίξιμο στο στήθος, το αίσθημα κόπωσης, η υπνηλία, η ναυτία, ο εμετός, το σφίξιμο στο μέ-τωπο και η αφηρημάδα. Η αναγνώριση των πρώιμων προειδο-ποιητικών σημάτων είναι δύσκολη, διότι αυτά δεν είναι ειδικά, αλλά συνήθως συγχέονται με συμπτώματα άλλων ασθενειών, όπως κρυωμάτων, γρίπης ή τροφικής δηλητηρίασης. Η σύγ-χυση και η αδυναμία μπορεί να εμποδίσουν τα θύματα να διαφύγουν από το επικίνδυνο περιβάλλον και η καταβολή του θύματος μπορεί να συμβεί μέσα σε λίγα λεπτά. Η διατήρηση ανοιχτών θυρών ή παραθύρων και η λειτουργία ανεμιστήρων δεν εξασφαλίζει τη διατήρηση των συγκεντρώσεων του μονο-ξειδίου του άνθρακα σε ασφαλή επίπεδα.

Καθώς η έκθεση αυξάνει, το θύμα χάνει την ικανότητα συ-ντονισμού των μελών του, αισθάνεται αδυναμία και σύγχυση. Εν συνεχεία, μπορεί να ακολουθήσουν σπασμοί, απώλεια των αισθήσεων, κώμα και θάνατος. Υψηλές συγκεντρώσεις μπο-ρεί, επίσης, να οδηγήσουν άμεσα στο θάνατο, χωρίς κάποια σημαντικά προειδοποιητικά συμπτώματα.

Ένα σημάδι, που μπορεί να μας κάνει να υποπτευθούμε

36

δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα, είναι το αν και κά-ποιος άλλος ή άλλοι στο ίδιο κτίριο έχουν τα ίδια συμπτώματα (περιλαμβανομένων των κατοικίδιων ζώων -μάλιστα αυτά είναι πιο ευπρόσβλητα από τους ανθρώπους στο μονοξείδιο του άνθρακα, λόγω του μικρότερου μεγέθους τους και των υψη-λότερων ρυθμών μεταβολισμού και επομένως, αναπτύσσουν συμπτώματα πιο φανερά και πιο σοβαρά, ταυτόχρονα ή και νωρίτερα από τους ανθρώπους).

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων από την έκθεση σε μονο-ξείδιο του άνθρακα, διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο και εξαρτάται από τη συγκέντρωση του CO στο περιβάλλον, από το πόσο διάστημα διαρκεί η έκθεση, το φόρτο εργασίας και το ρυθμό αναπνοής, την ηλικία, το φύλο, το βάρος και τη συνολική κατάσταση υγείας του ατόμου.

Άτομα με προβλήματα καρδιάς είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα, καθώς και βρέφη, ηλικιωμένοι και άτομα με αναπνευστικά προβλήματα. Η κατανάλωση αλκοόλ και βαρβιτουρικών μπορεί να αυξήσει την επίδραση του αερίου στην υγεία. Οι καπνιστές έχουν

μεγαλύτερα ποσοστά ανθρακοοξυαιμοσφαιρίνης στο αίμα τους από τους μη καπνιστές και επομένως, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο δηλητηρίασης από εκθέσεις σε μονοξεί-διο του άνθρακα.

5. Διάσωση, πρώτες βοήθειες και θεραπεία για τη δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα

Εάν υπάρχει η παραμικρή υποψία για έκθεση σε CO ή παρουσιαστούν ύποπτα συμπτώματα, πρέπει να απομακρυ-νόμαστε αμέσως από τον ύποπτο χώρο, στον καθαρό αέρα και να καλούμε ειδικευμένο άτομο, για έλεγχο του χώρου και των συσκευών που χρησιμοποιούνται. Το άνοιγμα των θυρών και παραθύρων μόνο, δεν αρκεί για την αποφυγή του κινδύνου.

Κατά τη διάσωση ενός θύ-ματος, που έχει καταρρεύσει σε έναν περιορισμένο χώρο ή δεξαμενή, πάντοτε ο διασώστης - πυροσβέστης πρέπει να φο-ρά αναπνευστική συσκευή, με δική του παροχή αέρα (η συ-νηθισμένη απλή προσωπίδα με φίλτρο δε λειτουργεί σε τέτοιες περιπτώσεις).

Το θύμα πρέπει να μεταφέρεται αμέσως σε καθαρό αέρα και να του χορηγείται οξυγόνο, εάν υπάρχει διαθέσιμη ανά-λογη συσκευή.

Σε περίπτωση που έχει σταματήσει η αναπνοή του, πρέ-πει να του γίνει αμέσως τεχνητή αναπνοή, ενώ εάν δεν έχει σφυγμό, πρέπει να γίνουν μαλάξεις στην καρδιά.

Το θύμα πρέπει το συντομότερο δυνατό να λάβει ιατρική φροντίδα.

Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί η πα-ροχή καθαρού οξυγόνου υπό πίεση (υπερβαρικό οξυγόνο).

6. Νόμοι, πρότυπα και κατευθύνσεις Υπάρχουν μια σειρά από πρότυπα και κατευθύνσεις των πιο

σημαντικών οργανισμών επαγγελματικής υγιεινής και ασφάλει-ας, που αφορούν στην έκθεση στο CO. Η O.S.H.A. (Διεύθυνση Επαγγελματικής Υγιεινής και Ασφάλειας των Η.Π.Α.) έχει σε ισχύ σαν νομικό πρότυπο το P.E.L. (Επιτρεπόμενο 'Οριο 'Έκ-θεσης), για την κατά μέσο όρο έκθεση σε χρονικό διάστημα 8 ωρών, που είναι σήμερα για το μονοξείδιο του άνθρακα, 50 ppm (55 mg/m3). Στη χώρα μας, ισχύει, επίσης, η αντίστοιχη προς το P.E.L. οριακή τιμή έκθεσης, που είναι, όπως αναφέ-ρεται στο Π.Δ 307/86, τα 50 ppm.

Η A.C.G.I.H. (Επαγγελματική Οργάνωση των Βιομηχανικών Υγειονολόγων των Η.Π.Α.) έχει υιοθετήσει το ακόμη μικρότερο όριο των 25 ppm (29 mg/m3), για 8ωρη έκθεση σε μονοξείδιο του άνθρακα.

Στο ανοιχτό περιβάλλον των πόλεων, οι συγκεντρώσεις του CO κυμαίνονται πάρα πολύ, από σημείο σε σημείο και από

Συγκέντρωση (ppm) Χρόνος εισπνοής και συμπτώματα

0-1 ppm Κανονικά επίπεδα στο περιβάλλον

9 ppm Μέγιστη επιτρεπόμενη βραχυπρόθεσμη συγκέ-ντρωση σε κατοικημένη περιοχή

25 ppm Μέγιστη έκθεση TWA στο χώρο εργασίας

50 ppm Μέγιστη επιτρεπόμενη έκθεση στο χώρο εργα-σίας

200 ppm Ήπιος πονοκέφαλος, κόπωση, ναυτία και ζάλη

400 ppm Σοβαρός πονοκέφαλος - ένταση των άλλων συ-μπτωμάτων. Απειλή κατά της ζωής μετά από 3 ώρες.

800 ppm Ζάλη, ναυτία και εμετός μέσα σε 45 λεπτά. Χάσιμο των αισθήσεων μέσα σε 2 ώρες, θάνατος σε 2 με 3 ώρες.

1600 ppm Πονοκέφαλος, ζάλη και ναυτία μετά από 20 λεπτά. Χάσιμο των αισθήσεων μετά από 30 λεπτά. Θάνα-τος μέσα σε 1-2 ώρες.

3200 ppm Πονοκέφαλος, ζάλη και ναυτία μετά από 5-10 λε-πτά. Χάσιμο των αισθήσεων μετά από 30 λεπτά. Θάνατος μέσα σε 1 ώρα.

6400 ppm Πονοκέφαλος, ζάλη και ναυτία. Θάνατος σε 25-30 λεπτά.

12.800 ppm Άμεσες επιπτώσεις, χάσιμο των αισθήσεων και θάνατος σε 1-3 λεπτά.

37

ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥΑΝΘΡΑΚΑ (CO)

ώρα σε ώρα. Μετρήσεις έδειξαν ότι συγκεντρώσεις CO 100 ppm στις οδικές σήραγγες, στους σταθμούς αυτοκινήτων και στους δρόμους των μεγάλων πόλεων, είναι συχνές. Η οδική συμφόρηση μπορεί να προκαλέσει συγκεντρώσεις CO 400 ppm. Αυτού του είδους οι ελαφρές δηλητηριάσεις από CO, εί-ναι η αιτία πολλών αυτοκινητικών δυστυχημάτων, για τα οποία επιφανειακά φαίνεται, ως υπεύθυνη, η κόπωση του οδηγού. Η έκθεση σε CO συγκέντρωσης 120 ppm επί μία ώρα, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα οδήγησης.

Τα ελαττωματικά συστήματα εξάτμισης των αυτοκινήτων είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα, γιατί το CO εισχωρεί από το κάτω μέρος του αυτοκίνητου, στο εσωτερικό του οχήματος και δη-λητηριάζει τους επιβάτες.

Η λύση των καταλυτών, που υπό συνθήκες άριστης λει-τουργίας μειώνουν μέχρι και κατά 90-95% τις εκπομπές CΟ, μετατρέποντάς το σε CO2, δεν είναι μόνιμη, διότι η σωστή λειτουργία τους απαιτεί θερμοκρασία περίπου 250 Cο, την οποία αποκτά ο κινητήρας, αφού έχει διανύσει 1-2 χλμ. πε-ρίπου. Δεδομένου ότι ένα μεγάλο ποσοστό των μετακινήσεων στην πόλη είναι μικρότερης διαδρομής, οι καταλύτες είναι αναποτελεσματικοί σε αυτές τις περιπτώσεις.

Όταν ο καταλύτης είναι κρύος, οι συγκεντρώσεις CO στην εξάτμιση μπορεί να ξεπεράσουν τα 80.000 ppm. Συγκεντρώ-σεις τέτοιου μεγέθους μπορούν να δημιουργήσουν θανάσιμες καταστάσεις στο γκαράζ του αυτοκινήτου, σε διάστημα 1-2 λεπτών, ακόμη και με ανοιχτή την πόρτα ή μπορεί CO να διαρρεύσει και να διαχυθεί στο σπίτι, εάν επικοινωνεί με το γκαράζ και να παραμείνει εκεί για ώρες. Οι χαμηλές θερμο-κρασίες το χειμώνα, επιδεινώνουν δραματικά το πρόβλημα εκπομπών CO από τα αυτοκίνητα.

Η Ε.Ρ.Α. (Επιτροπή Περιβαλλοντικής Προστασίας) των Η.Π.Α. έχει ορίσει ως όριο ασφαλείας για την περιεκτικότητα του αέρα σε CO, στο εξωτερικό περιβάλλον, τα 9 ppm κατά μέσο όρο για 8 ώρες.

7. Μέτρα προφύλαξης από δηλητηρίασηαπό CO Η χρήση ψησταριών με κάρβουνα πρέπει να γίνεται μόνο σε

εξωτερικούς χώρους. Ποτέ μην τις χρησιμοποιείτε ή αποθηκεύ-ετε κάρβουνα (ακόμη και αν φαίνονται σβησμένα) μέσα στο σπίτι ή σε γκαράζ ή σε κλειστό χώρο. Τα κάρβουνα παράγουν πολύ υψηλά επίπεδα CO και μπορούν να ξανανάψουν αρκετές ώρες, αφού σβηστούν, παρά το ότι φαίνονται σα σβησμένα.

Ο κίνδυνος παραμονεύει και τους θερινούς μήνες, από τη χρήση φορητών συσκευών, όπως ψησταριές, φωτιστικά κ.α. σε σκηνές κάμπινγκ, κατασκηνώσεων, τροχόσπιτα, κλειστές καρότσες οχημάτων κ.λπ.

Τα μικρά βιομηχανικά ανυψωτικά μηχανήματα, που λειτουρ-γούν σε κλειστούς χώρους, αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό κίνδυνο δηλητηρίασης από CO. Η προληπτική-περιοδική συντήρηση και ρύθμιση της μηχανής είναι ουσιαστική για τη μείωση της παραγωγής CO, κατά τη διάρκεια λειτουργίας

αυτών των μηχανημάτων. Τόσο οι πυροσβέστες, όσο και οι άλλοι εργαζόμενοι πρέπει

να είναι εκπαιδευμένοι στο να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα δηλητηρίασης από CO, καθώς και οποιεσδήποτε συνθήκες μπορεί να οδηγήσουν σε σχηματισμό ή συσσώρευση μονο-ξειδίου του άνθρακα.

Ποτέ μη χρησιμοποιείτε μικρές βενζινοκίνητες μηχανές και εργαλεία σε κλειστούς χώρους, εκτός αν η κινητήρια μονάδα μπορεί να τοποθετηθεί σε εξωτερικό χώρο και μακριά από εισόδους εξαερισμού. Κάντε χρήση, αν είναι δυνατό, άλλων εναλλακτικών λύσεων, όπως συσκευών που λειτουργούν με ηλεκτρισμό ή πεπιεσμένο αέρα.

Μερικά επαγγέλματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο κίνδυνο έκθε-σης σε αυξημένα επίπεδα συγκέντρωσης CO, όπως: εργαζό-μενοι με ασετιλίνη, χάλυβα, οργανικές χημικές ουσίες, αιθάλη, εργαζόμενοι σε διυλιστήρια πετρελαίου, βιομηχανίες πολτού και χάρτου, ζυθοποιεία, χώρους κλιβάνων και λεβήτων, φύλα-κες διοδίων και σηράγγων, τεχνικοί συνεργείων αυτοκινήτων, χειριστές μηχανών ντίζελ, εργαζόμενοι σε δεξαμενές, εργάτες ορυχείων κ.λπ.

Συστήνονται, επίσης, περιοδικές ιατρικές εξετάσεις των εργαζομένων, που μπορεί να έχουν εκτεθεί σε CO, επιθεώρη-ση των χώρων εργασίας και εντοπισμός πιθανών συσκευών ή καταστάσεων, που μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλές συγκε-ντρώσεις CO. Εγκατάσταση ανιχνευτών CO στο σπίτι και σε επικίνδυνους χώ-ρους (πολλοί θάνατοι από δηλητηρίαση CO συμβαίνουν τις ώρες που τα θύματα κοιμούνται).

8. Αναφορές1. Abu Bakar, C. (1993) Safety and health in the use of chemicals,

ILO, Geneva. 2. U.S. Consumer Product Safety Commission Guide, Responding

to Residential Carbon Monoxide Emergencies.3. Standard Operating Guidelines from fire departments throughout

U.S. 4. International Labour Organization (ILO) 1993, Encyclopedia of

occupational health and safety, Geneva.5. Atmospheric Contaminants (1989), Work safe Australia

N.O.H.S.C., Canberra.6. http://europe.osha.eu.int7. http://www.epa.gov 8. http://ace.orst.edu/info/extoxnet 9. http://www.ilo.org 10. http://www.cdc.gov/niosh/homepage.html 11. http://www.osha.gov 12. http://www.acgih.org

* Ο Πυραγός Χάλαρης Μιχαήλ είναι Χημικός PhD, Τμηματάρχης Ασφά-λειας και Υγιεινής κατά τις Επιχειρήσεις/Διεύθυνση Υγιεινής και Ασφάλειας Α.Π.Σ. e-mail: mchalaris@chem.uoa.gr