Τ ο ο ρ ι σ τ ι κ ό τ έ λ ο ς τ η ς ρ ω μ α ϊ κ ή ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α ς

κ α ι η

Α ρ χ ή τ η ς μ ε σ α ι ω ν ι κ ή ς ε λ λ η ν ι κ ή ς β υ ζ α ν τ ι ν ή ς

α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α ς

Ηράκλειος (610-641) & Ηρακλείδες (-717)

ΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Οι διάδοχοι του Ιουστινιανού άφησαν τη χώρα σε τραγική κατάσταση: Εχθροί χτυπούσαν από παντού, χρήματα δε υπήρχαν και το ηθικό, λαού κα στρατού είχε καταπέσει. Το Βυζάντιο σε κρίση: Οικονομική κρίση 6ου-7ου αι.

Αιτίες : 1. Λοιμοί, 2. κακές σοδειές, 3. σεισμοί και 4. εισβολές στα εδάφη της αυτοκρατορίας.

Συνέπειες: 1.Εγκατάλειψη ή παρακμή των πόλεων. 2.Μείωση του πληθυσμού. 3.Υποχώρηση του εμπορίου και της

νομισματικής κυκλοφορίας. 4.Παραμέληση του στρατού

Ιουστίνος Β‘

Τιβέριος

Μαυρίκιος

Φωκάς

Λογγοβάρδοι (γερμανικά φύλλα) Βησιγότθοι (γερμανικά φύλλα) Πέρσες Άβαροι (ασιατικός λαός) Σλάβοι

2. Ο Ηράκλειος (610-641) και η δυναστεία του (610-717): Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης

Οι αλλαγές στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας οδήγησαν στο σταδιακό εξελληνισμό της και στο πέρασμα στην κυρίως μεσαιωνική περίοδο της ιστορίας της.

Flavius Heraclius Augustus

Ο Ηράκλειος (610-641) και η δυναστεία του (610-717):

2008: Ισραηλινοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν 264 χρυσά νομίσματα του 7ου μ.Χ αιώνα κατά τη διάρκεια οργανωμένων ανασκαφών στην Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ.

Τα χρυσά νομίσματα 24 καρατίων φέρουν την μορφή του βυζαντινού αυτοκράτορα Ηράκλειου. Ο θησαυρός αυτός ανακαλύφθηκε σε μία κρύπτη σε έναν τοίχο.

Στην αρχή του 7ου αι., η κυκλοφορία των χρυσών νομισμάτων ήταν περιορισμένη.

Στη φωτογραφία, χρυσό νόμισμα (solidus) Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Ηράκλειος Κωνσταντίνος & Ηρακλεωνάς

Athens, Byzantine and Christian Museum Συναντάμε νομίσματα που απεικονίζουν συνήθως τον πατέρα με τον γιο, πράγμα

που ενισχύει τη «συνέχεια», στη σκέψη των υπηκόων.

Ηράκλειος Α': (610-641)

Ο Ηράκλειος (610-641) και η δυναστεία του (610-717):

Solidus: Ο Ηράκλειος με τον γιό του Κωνσταντίνο, πρόσωπα. Κοπή Καρθαγένης, πρωτεύουσα της Αφρικής

VICTORIA AVCC IE (Νίκη 15ο έτος-συλλογής φόρου), Ο σταυρός επάνω σε σκαλιά δήλωνε νίκη.

Ο Ηράκλειος (610-641), Εξάγραμμο (νόμισμα)

Το εξάγραμμο υπήρξε αργυρό (ασημένιο) νόμισμα σε κυκλοφορία κυρίως κατά τον 7ο μ.Χ. αιώνα.

Τα αργυρά νομίσματα δεν χρησιμοποιούνταν, κυρίως λόγω της εξαιρετικά κυμαινόμενης τιμής του πολύτιμου μετάλλου.

Μόνο υπό τον Αυτοκράτορα Ηράκλειο κόπηκαν κάποια νέα αργυρά νομίσματα, για τις ανάγκες που προέκυψαν από τον πόλεμο μεταξύ Βυζαντινών και Περσών η δε πρώτη ύλη γι αυτά αντλήθηκε από την κατάσχεση αργυρών εκκλησιαστικών σκευών.

Τα εξαγράμματα ήταν 12 προς 1 χρυσό σόλιδο

Εξάγραμμο των Αυτοκρατόρων Κώνστα Β΄ και Κωνσταντίνου Δ΄. Η χρήση του Εξάγραμμου συνεχίστηκε και μετά τη βασιλεία του Ηρακλείου, μέχρι την πλήρη κατάργησή τους το έτος 720, όταν ένα νέο αργυρό νόμισμα κάνει την εμφάνισή του, με το όνομα μιλιαρήσιον.

622: Εγίρα-μωαμεθανισμός

Kaaba στη Μέκκα

Αφγανιστάν Σαουδική Αραβία

Εγίρα: η φυγή του Μωάμεθ από τη Μέκκα και η εγκατάστασή του στη Μεδίνα το 622 μ.Χ., από όπου αρχίζει και το μουσουλμανικό ημερολόγιο.

ανεικονικός διάκοσμος

Ισλάμ

Ο Ηράκλειος: Εχθροί

Επισκευάζει τα τείχη Μαζεύει εφόδια & τροφές Μοιράζει γη σε στρατιώτες των

συνόρων, άλογα και πανοπλίες για τους πολέμους και τους απαλλάσσει από τους φόρους. (Ακρίτες).

Στρέφεται εναντίον των Περσών (Χοσρόης Β΄). Η Εκκλησία δίνει τους θησαυρούς της για τον αγώνα. Νικά τους Πέρσες, παίρνει τον Τίμιο Σταυρό.

Πέρσες & Άβαροι πολιορκούν την Πόλη ενώ λείπει ο Ηράκλειος.

Ο Πατριάρχης Σέργιος & ο πατρίκιος και μάγιστρος, (πρωθυπουργός) Βώνος την υπερασπίζονται με επιτυχία.

Αμέσως μετά το τέλος του Περσικού πολέμου παρουσιάστηκε μια φοβερή απειλή, τελείως απροσδόκητη, που δεν έγινε αρχικά καλά αντιληπτή: οι Άραβες.

Άραβες

Πέρσες

Άβαροι

610-64: Ο Ηράκλειος και οι Πέρσες

Mικρογραφία από το σλαβονικό χειρόγραφο της «Xρονογραφίας» του Kωνσταντίνου Mανασσή (14ος αι.), σήμερα στο Bατικανό.

Aριστερά, ο Hράκλειος επιτίθεται σε ένα φρούριο των Περσών, ενώ δεξιά, οι Πέρσες προσβάλλουν την Κωνσταντινούπολη

600: Οι αυτοκρατορίες των Βυζαντινών και των Περσών

Πέρσες (Σασσανίδες) και σύμμαχοι πριν την κατάληψη από τους Άραβες.

Βυζάντιο Επί Ιουστινιανού Βυζάντιο επί Ηρακλείου

610-64: Ο Ηράκλειος και οι Πέρσες

Πέρσες- Χοσρόης Β΄: Η αρπαγή του Τιμίου Σταυρού έθιξε το θρησκευτικό αίσθημα των Βυζαντινών, που μαζί με τον πατριάρχη Σέργιο ενίσχυσαν τον αυτοκράτορα στον αγώνα εναντίον των Περσών.

Ο πόλεμος κράτησε έξι χρόνια (622-628) και ήταν νικηφόρος για τους Βυζαντινούς.

Τη νίκη τους απέδωσαν στη "Θεοτόκο στρατηγό", στην οποία αφιέρωσαν και τον ευχαριστήριο Ακάθιστο Ύμνο (Τη Υπερμάχω Στρατηγῷ τα νικητήρια….)

Ασημένιο νόμισμα (Εξάγραμμο) του Ηρακλείου. Ο σταυρός επάνω σε σκαλιά δήλωνε νίκη. Έτσι, διαβάζουμε γύρω από τον σταυρό: Deus adiuta Romanis = «Ο Θεός βοηθάει τους Ρωμαίους»

Ηράκλειος & Χοσρόης Β΄

Ο Ηράκλειος νικάει τον Χοσρόη Β΄. Πινάκιο από έναν σταυρό, 1160-1170. Σμάλτο σε επιχρυσωμένο χαλκό..Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.

(622-628) Πέρσες. Χοσρόης Β΄

Ο Χοσρόης B' της Περσίας σε ασημένιο νόμισμα

Χοσρόης Β΄ Πρωτ.: Κτησιφών. Χρυσό νόμισμα

Χοσρόης Β΄, 590-628

Μετά τον Χοσρόη Β’ ακολούθησε ταραχώδης εποχή για τους Πέρσες. Κουρασμένοι από τους πολέμους και τους υψηλούς φόρους, ηττήθηκαν από τους Μουσουλμάνους Άραβες και υποτάχθηκαν στο αραβικό χαλιφάτο. Ο λαός αγκάλιασε τη νέα θρησκεία που φέρνανε μαζί τους οι Άραβες , τον Ισλαμισμό.

Ο Ηράκλειος (610-641) και η δυναστεία του (610-717)

Με τις νικηφόρες εκστρατείες του απάλλαξε οριστικά το κράτος από τον περσικό κίνδυνο, ενώ

Οι αλλαγές στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας οδήγησαν στο σταδιακό εξελληνισμό της και στο πέρασμα στην κυρίως μεσαιωνική περίοδο της ιστορίας της.

Ο Ηράκλειος πήρε επίσημα το όνομα «βασιλεύς», για πρώτη φορά το 629, ύστερα από την επιτυχία του πολέμου του κατά των Περσών.

Ιουστίνος Β΄ (685-695) Solidus

Μάχη μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων

Απεικόνιση μάχης μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων, στο χειρόγραφο Σκυλίτζη (13ος αι.) στη Μαδρίτη, μινιατούρα. Ισπανία, Μαδρίτη, Εθνική βιβλιοθήκη.

674-67: Άραβες,

Η πρώτη πολιορκία της βασιλεύουσας επί Κωνσταντίνου Δ΄ από τους Άραβες απέτυχε χάρη στο υγρό πυρ. Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός, στο χειρόγραφο Σκυλίτζη (13ος αι.) στη Μαδρίτη, μινιατούρα. Ισπανία, Μαδρίτη, Εθνική βιβλιοθήκη

υγρό πυρ

Το υγρό πυρ και γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που εφευρέθηκε τον 7ο αιώνα μ.Χ.. Άγνωστος ο εφευρέτης.

Εκτοξευόμενο από καταπέλτες, αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες, το υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό.

Η εκτόξευση του υγρού πυρός συνοδευόταν από πολύ θόρυβο («βροντή») και καπνό.

Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα, με αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του.

Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη, και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως «ελληνικό πυρ».

Η μυστικότητα που το περιέβαλλε ήταν τόση, που η σύνθεση του υγρού πυρός χάθηκε, και έκτοτε αποτελεί αντικείμενο διαφόρων εικασιών.

Γνωρίζουμε ότι η μηχανή που τοποθετούνταν στα πλοία είχε σχήμα κεφαλής λιονταριού ή άλλου επιθετικού ζώου όπου από το ανοιχτό στόμα του εκτοξευόταν το φονικό υγρό μέσα από έναν ειδικό σωλήνα - εκτοξευτή.

Εκτός από τα πλοία, το χρησιμοποιούσας και στο στρατό: γέμιζαν με αυτό ειδικά πήλινα δοχεία (έχουν βρεθεί σε ανασκαφές στην Κρήτη) και τα εκτόξευαν με τα χέρια (όπως οι σημερινές χειροβομβίδες) ή με ειδικές μηχανές (καταπέλτες).

Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων, 10ος και 12ος αι. Εθνικό Ιστορικό

Μουσείο, Αθήνα

υγρό πυρ- Δρόμων

Δρόμων: το πιο γνωστό πολεμικό πλοίο των Βυζαντινών

Ο Ηράκλειος (610-641)

Η παρουσία του Ηρακλείου ήταν καταλυτική, τόσο στο στρατιωτικό επίπεδο, όσο και στη διοικητική καινοτομία των Θεμάτων.

Ανέκοψε την πορεία εξαφάνισης του Βυζαντίου και εξασφάλισε την επιβίωσή του για τους επόμενους δύσκολους αιώνες.

Ο Ηράκλειος εισάγει για πρώτη φορά στην Αυτοκρατορία το σύστημα των Θεμάτων (διοικητικές ενότητες).

Θέματα

Ηρακλείδες: 650: Εξάπλωση του Ισλάμ, Χάσιμο επαρχιών

Η βυζαντινή αυτοκρατορία το 650: μέχρι αυτό το έτος είχε χάσει όλες τις νότιες επαρχίες εκτός από το Εξαρχάτο της Αφρικής.

717: Βυζάντιο

Η βυζαντινή Αυτοκρατορία το 717, στο τέλος της δυναστείας των Ηρακλειδών. Οι ρίγες δείχνουν τις περιοχές που δέχονταν συνεχώς επιθέσεις από τους Άραβες.

Η επέκταση των Αράβων κατά τη διάρκεια του 8ου και 9ου αι.

Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού.

8ος αιώνας

Η επέκταση των Αράβων

Ερωτήσεις

1. Ποια τα αίτια της κρίσης κατά τα τέλη του 6ου και αρχές του 7ου αι.; Τα αποτελέσματα;

2. Ποιοι λαοί απείλησαν την Αυτοκρατορία; Τα αποτελέσματα; 3. Ποιο χαρακτήρα έλαβε ο πόλεμος εναντίον των Περσών; Τι

αποτέλεσμα είχε; 4. Τι σημαίνει Μεταρρύθμιση και ποιές οι μεταρρυθμίσεις του

Ηρακλείου; 5. Τι ήταν τα Θέματα; 6. Τι ήταν ο Θεματικός στρατός; 7. Τι ήταν τα στρατιωτόπια; 8. Τι είναι ο Εξελληνισμός; 9. Σε τι χρησίμευαν στους ελεύθερους αγρότες τα έσοδα από τη γη τους; 10. Πώς φαίνεται ο εξελληνισμός της Αυτοκρατορίας από τον Ηράκλειο

και μετά; 11. Γιατί ο αγρότες εγκατέλειπαν τη γη τους; 12. Πότε εμφανίστηκε ο Μωαμεθανισμός; Τι είναι η Εγίρα;

Ακολουθεί

Η Δυναστεία των Ισαύρων (717-820)

μιλιαρήσιον

solidus

Βιβλιογραφία

http://el.wikipedia.org

http://www.komvos.edu.gr: Κέντρο ελληνικής γλώσσας

http://users.sch.gr

http://www.fhw.gr/chronos: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

http://museum.doaks.org: The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard

University.

http://www.byzantinemuseum.gr/el: Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

http://odysseus.culture.gr: Υπ. Πολιτισμού

http://www.nma.gr: Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα

www.imma.edu.gr: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα

http://www.pilavakis.net: Antonis Pilavakis

http://123-op.blogspot.gr, 1ο Δημ. Σχ. Ρέντη

http://blogs.sch.gr/88dimath, 88ο Δημ. Σχ. Αθηνών

Εγκυκλοπαίδεια, ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ