ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΙΤΑΛΙΑΣ

Κατά τον Ηρόδοτο (7, 170) οι πρώτοι Έλληνες έφθασαν στην Ιταλία από την Κρήτη, ενώ κατά τον Στράβωνα οι πρώτες εγκαταστάσεις πραγματοποιήθηκαν κατά τον 12ο αιώνα π.Χ. Ο πραγματικός ελληνικός αποικισμός, ωστόσο, άρχισε τον 8ο και κορυφώθηκε τον 6ο και τον 5ο αιώνα π.Χ.

• Από τον 5ο έως τον 11ο αιώνα μ. Χ. ο ελληνισμός της Κάτω Ιταλίας κατόρθωσε όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά κατά καιρούς να γνωρίσει μεγάλη ακμή λόγω των αλλεπάλληλων νέων εποικισμών από ελληνικούς πληθυσμούς, οι οποίοι μετακινήθηκαν από τον ελλαδικό χώρο, την Κωνσταντινούπολη, τη Μ. Ασία και τις βυζαντινές ανατολικές επαρχίες.

• Η απώλεια των βυζαντινών εδαφών της Ιταλίας από τους Νορμανδούς στο τέλος του, 11ου αιώνα και άλλες επιδρομές από τους Γάλλους, τους Ισπανούς κ.ά. προκάλεσαν την παρακμή του ελληνορθόδοξου στοιχείου, με μόνη εξαίρεση τις περιοχές της Καλαβρίας και της Απουλίας, όπου οι κατακτητές παραχώρησαν προνόμια στους Έλληνες, σχετικά με τις παραδόσεις και τη γλώσσα, για να τους κρατούν σε ισορροπία μαζί με τους Λατίνους και τους Άραβες. Η ελληνική παρουσία ενισχύθηκε τον 12ο αιώνα με 15.000 Έλληνες τους οποίους μετέφερε ο Νορμανδός ηγεμόνας Ρογήρος Β’ για την ανάπτυξη της σηροτρο φίας στην Καλαβρία και τη Σικελία. Η ελληνική γλώσσα, βέβαια, υπέστη μεγάλες προσμείξεις,.Η άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) και η σταδιακή τουρκική κατάκτηση του ελλαδικού χώρου προκάλεσαν ένα τελευταίο κύμα εποίκων προς την Κάτω Ιταλία και τη Σικελία, με αποτέλεσμα όχι μόνο να διασωθεί το ελληνικό στοιχείο από την εξαφάνιση, αλλά να ενισχυθεί και να ακμάσει επί δύο ακόμη αιώνες.

ΑΠΟΥΛΙΑ - ΚΑΛΑΒΡΙΑ

ΑΠΟΥΛΙΑΣε απόσταση 600 χλμ, στην περιοχή της Απουλίας, (Σαλέντο), νοτίως του Λέτσε (Lecce, το οποίο ήταν γνωστό ως «Φλωρεντία του Νότου» ή «Αθήνα της Απουλίας») υπάρχουν άλλα εννέα ελληνόφωνα χωριά (Καλημέρα, Ματάνο, Μαρτινιάνο, Κοριλιάνο ντ’ Ότραντο, Καστρινιάνο ντεϊ Γκρέτσι, Τζολίνο, Σολέτο, Στερνατία και Μελπινιάνο) με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από γεωφυσική και οικονομική άποψη και με ελάχιστες επαφές και ανταλλαγές με τα χωριά της Καλαβρίας.

ΚΑΛΑΒΡΙΑ Τα ελληνόφωνα χωριά της

Καλαβρίας είναι εννέα (Γκαλλιτσανό, Αμεντολέα ή Αμυγδαλέα, Κοντοφούρι, Ροχούδι, Χωρίο Ροχούδι, Βουνί ή Ροκκαφόρτε ντελ Γκρέκο, Χωρίο Βουνίου, Βούα ή Βονά (Μπόβα) και Γυαλός του Βούα - Bova Marina ή Φούντακας), αλλά στην ευρύτερη ορεινή περιοχή του βουνού Ασπρομόντε υπάρχουν αρκετά ακόμη με ελληνικά ονόματα (Βασιλικό, Στύλος, Πενταδάκτυλο, Καταφόριο, Ιέραξ (Τζεράτσε), Πολύστενα κ.α.)

ΓΚΡΕΚΑΝΙΚΑ - ΓΚΡΙΚΟΤο μόνο κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ των δύο περιοχών είναι αυτή η μοναδική και ιδιόρρυθμη γλώσσα, η οποία επέζησε 27 ολόκληρους αιώνες μέσα από τα τοπωνύμια, τα τραγούδια, τις παραδόσεις και τα έθιμα των κατοίκων τους.

• Αυτή η διάλεκτος αναπτύχθηκε και διατηρήθηκε μόνο με τον προφορικό λόγο και επιβίωσε τόσους αιώνες εξαιτίας τις απομόνωσης των πληθυσμών αυτών. Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρχε ελάχιστη επαφή και επικοινωνία με τα γειτονικά αστικά κέντρα

• Στην Καλαβρία τα χωριά είναι «σκαρφαλωμένα» στις άγριες πλαγιές του Ασπρομόντε, 70 χλμ. νοτιοανατολικά του Ρηγίου, πρωτεύουσας του νομού. Παρουσιάζουν όλα τα χαρακτηριστικά των κλειστών, απομονωμένων κοινωνιών: μετανάστευση και εγκατάλειψη του τόπου, η οποία είναι εμφανέστατη σε κάθε βήμα του επισκέπτη. Εκεί οι άνθρωποι ζουν στο πτωχότερο, ίσως, μέρος της Ευρώπης.

• Στην Απουλία οι συνθήκες είναι σαφώς καλύτερες. Τα ελληνόφωνα χωριά βρίσκονται σε μια εύφορη πεδιάδα γεμάτη από αμπέλια, οπωροφόρα, ελιές και φυτείες καπνού, με μικρές βιομηχανίες επεξεργασίας ξύλου, κάρβουνου και οικοδομικών υλικών, μικρά εργοστάσια χειροτεχνίας και κεραμοποιίας, καθώς και ένα καλό συγκοινωνιακό δίκτυο.

ΚΑΛΗΝΥΦΤΑ

https://www.youtube.com/watch?v=6ZrRJ9oAMyE&nohtml5=False

Τι γλυκιά είναι τούτη η νύχτα, τι ωραία και γώ ξαγρυπνώ

και σε σκέφτομαικαι κάτω από το παραθύρι σου,

αγάπη μου,της καρδιας μου

σου βγάζω τον πόνοΛαλαλα λαλα λερο…

Εγώ σε σκέφτομαι πάνταγιατί σένα, ψυχή μου, αγαπώ

και οπού κι αν πάω, που φεύγω, που στέκομαι

στην καρδιά μου πάντα σένα βαστώ

Λαλαλα λαλα λερο…Καληνύχτα σε αφήνω και φεύγω

Κοιμήσου συ και εγώ πάω θλιμμένος

και οπού κι αν πάω, που φεύγω, που στέκομαι

στην καρδιά μου πάντα σένα βαστώ

Τι εν γλυτσέα τούση νύφτα τι εν ωριατσ εβώ ε πλώνω πενσέοντα σ εσένατσ ετου μπει στη φενέστρα σουαγαπη μουτης καρδίας μου σου νοίφτω τη πένα

Εβω πάντα σ εσένα πενσεωγιατί σένα φσυχή μου γαπωτσαι που πάω που σύρνω που στέωστη καρδία μου πάντα σένα βαστώ

Καληνυφτα σε φηνω τσαι παωπλάια σου τι βω πίρτα πρικότσαι που παω που συρνω που στεωστη καρδία μου πάντα σένα βαστώ

https://www.youtube.com/watch?v=y5FoAzUKD-E

KLAMA – ANDRA MOU PAEI

Η ιστορία του τραγουδιού• Κατά τη διάρκεια της παντοδυναμίας του Μουσολίνι, οι

Ελληνόφωνοι της Κάτω Ιταλίας αναγκάστηκαν να μιλούν μόνο την ιταλική γλώσσα.Σε διαφορετική περίπτωση, απειλούνταν με αποκεφαλισμό!Τα Γκρικάνικα, δηλαδή η διάλεκτος των Ελλήνων στην Απουλία και στην Καλαβρία, σταδιακά σταμάτησαν να μιλιούνται, αλλά συνέχισαν να τραγουδιούνται.Μετά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, οι Ελληνόφωνοι των χωριών της Κάτω Ιταλίας έδιναν καθημερινά μάχη επιβίωσης.Οι περισσότεροι έφευγαν για τη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ελβετία, ως εργάτες στη «μινιέρα», δηλαδή στο ορυχείο.

• Άφηναν πίσω τις οικογένειες, τους φίλους, τις γειτονιές, τη ζωή τους. Γυρνούσαν πίσω, αν όλα είχαν πάει καλά, μια φορά τον χρόνο, για λίγες ημέρες. Ολόκληρα χωριά ερημώσαν, από άνδρες που ξενιτεύτηκαν, για να ζήσουν τις οικογένειές τους. Κάποιοι δεν κατάφεραν να γυρίσουν. Πέθαναν εκεί.Το τραγούδι, μιλάει για τη μετανάστευση και το κλάμα της γυναίκας, που αποχωρίζεται τον άντρα της. Γράφτηκε από τον Franco Corliano στο χωριό Calimera του Σαλέντο και περιγράφει τις δύσκολες στιγμές της οικογένειας, που μένει πίσω, αλλά και τον ιδρώτα του εμιγκρέ στα μεταλλεία και τα κάρβουνα «για να παχύνει τα αφεντικά με τη δουλειά του».

• Τέλω να μπισκεφτώ να μη πενσέφσωνα κλάφσω τσαι να γελάσω τέλωαρτεβράι. Μα μάλι’ αράτζια έβοε’ να κανταλίσω στο φέγγο ε’ ναφωνάσω ο άντρα μου πάει.άντρα μου πάει Άντρα μου πάει.

• Τσ’ ε οι αντρώποι στεμας πάνε στε ταράσσουνε ντ’ άρτεικαλοί ους τωρούμε του σ’ έναχρόνου.’Ετο ε ζωή μα ε του, ε ζωήΚριστέ μου;Μα πα τσαι στηΓκερμάνια κλαίοντα μα πόνο.Κλαίοντα μα πόνο Κλαίοντα μα πόνο.

Θέλω να μεθύσω για να μη σκέφτομαινα κλάψω και να γελάσω θέλω τούτο το βράδυμε πολλή οργή να τραγουδήσωστο φεγγάρι να φωνάξω:...o άντρας μου πάειo άντρας μου πάει o άντρας μου πάει...

Οι άντρες μας πάνε, φεύγουνΑν πάνε όλα καλά, θα ιδωθούμε σ' ένα χρόνο!Αυτή είναι η ζωή μας Χριστέ μου;Πάνε στη Γερμανία με κλάμα και πόνο!με κλάμα και πόνο! με κλάμα και πόνο...

• Τάτα γιατί εν να πάει, πέ μα γιατί;Γιατί έτο έν’ ναι ζωή μαρά παιδίαο τεκούντη πολεμά τσ’ιδρώνει να λιπαριάσει ου σινιούρου μου τη φατία.Μου τη φατία Μου τη φατία.

Στέκω τη μπάντα τσαι στέκω εντώ σόνο.Στέω πουμμα σαν τσαι στε, πένσεω στο τρένο. Πένσεω στο σκοτεινό και στη μινιέρα που πολεμώντα ετσεί πεθαίνει ο γένο.Πεθαίνει ο γένο Πεθαίνει ο γένο….

Μπαμπά γιατί πρέπει να πας; Πες μου γιατίΓιατί έτσι είναι η ζωή, καημένα παιδάκιαΟ φτωχός δουλεύει και ιδρώνειγια να παχύνει τα αφεντικά με τη δουλειά του.

Ακούω την μπάντα, ακούω τη μουσική.Είμαι εδώ μαζί σας μα σκέφτομαι και το τρένοσκέφτομαι το σκοτεινό ορυχείοόπου δουλεύοντας εκεί πεθαίνει ο κόσμος!πεθαίνει ο κόσμος πεθαίνει ο κόσμος...

Oria mu fenese• https://www.youtube.com/watch?v=SAkgYOh

xz_Y&nohtml5=False

Oria mu fenese ma pas manerao t' ise moneka o t' ise korasi?Topa pu s' ida m' a maddhia

jermenaculurita mu fani sa cerasi.

Ekame sa ppudhi tis primaverakumparezze diu mere ce poi na

chasiMa de ti e kkaio moneka na paipi na jiri a maddhia purno ce vrai

Ωραία μου φαίνεσαι έτσι όπως δείχνειςτι να 'σαι άραγε, κορίτσι ή μοναχή;Τότε που σε είδα με τα μαλλιά πιασμέναχρωματιστή μου φάνηκες σαν το κεράσι.

Σε είδα σαν το πουλί της άνοιξηςγια δυο μέρες μόνο και μετά χάθηκες.Κάλλιο λοιπόν να πας να γίνεις καλόγριαγια να πιάνεις τα μαλλιά σου όποτε θες βράδυ πρωί.

ΤΑΡΑΝΤΕΛΑ ΠΙΤΣΙΚΑ• Η «Ταραντέλα Πίτσικα» είναι ο πιο χαρακτηριστικός

τελετουργικός χορός και χορός της έκστασης της κάτω Ιταλίας. Ο παραδοσιακός χορός της κάτω Ιταλίας, η ταραντέλα, συνδέεται μα την αρχαία ελληνική αποικία του Τάραντα και στον πυρήνα των ελληνόφωνων χωριών του Σαλέντο.

• Συνδέεται λοιπόν με ένα φαινόμενο που ονομαζόταν ταραντισμός. Ο ταραντισμός ήταν μια μορφή κρίσης μανίας που θεωρούσαν ότι οφειλόταν στο τσίμπημα μιας αράχνης για αυτό και ονομάζεται και ταραντέλα πίτσικα από το πιτσικάρε - τσιμπάω. Η Λικόσα ταραντούλα θεωρούσαν ότι τσιμπούσε κάποιον χωρικό μέσα στα χωράφια. Και για να θεραπευτεί κάποιος που τον είχε τσιμπήσει γινόταν ένας μουσικός εξορκισμός.

• Ειδικοί οργανοπαίχτες πήγαιναν στο σπίτι του άρρωστου και άρχιζαν να παίζουν 12 διαφορετικά μοτίβα. Στην αντίστοιχη μελωδία που θεωρούσαν ότι αντιστοιχεί στο μέγεθος και στο χρώμα της αράχνης που τον τσίμπησε ο άρρωστος άρχιζε να χτυπιέται και ξεκινούσε έναν ξέφρενο μιμητικό χορό που μιμούνταν τις κινήσεις της αράχνης. Αυτό μπορούσε να κρατήσει και 3 ολόκληρες μέρες χωρίς διακοπή. Αυτός έπεφτε στο πάτωμα κουρασμένος και εξουθενωμένος αλλά θεραπευμένος.

• Το φαινόμενο του ταραντισμού παρουσίασε πολύ μεγάλη έξαρση στο χορό της κάτω Ιταλίας και κυρίως με επίκεντρο τα ελληνόφωνα χωριά. Αρκετές κινήσεις θυμίζουν εικόνες από αρχαία αγγεία σε χορό και οι γυναίκες κυρίως είναι αυτές που παίρνουν το ταμπορέλλο το ντέφι, το οποίο στην αρχαία Ελλάδα το έπαιζαν οι βακχίδες οι ακόλουθες του Διόνυσου.

• Προφανώς η αράχνη δηλώνει τα προβλήματα και τις δυσκολίες της ζωής των ανθρώπων…

Οι χορευτές και χορεύτριες παίζουν παρά πολύ με τα χρώματα κάθε πανί διαφορετικού χρώματος που κρατάνε αναφέρεται σε αράχνη διαφορετικού χρώματος. Όμως τι υποδηλώνει το τσίμπημα της αράχνης;

Η χερσόνησος του Σαλέντο είναι η γη του επαναλαμβανόμενου τσιμπήματος. Μία γη με τόσα προβλήματα αδύναμη να προσφέρει ασφάλεια και προστασία στον πληθυσμό της.

1. Tarantella Pizzica, ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας & φοιτητές Ιονίου Παν/μίου

https://www.youtube.com/watch?v=LCNRz-0smQE&nohtml5=False

https://www.youtube.com/watch?v=44OmzNhdHwo&nohtml5=False

2. Encardia - Cosimino (Ταραντέλα ελληνόφωνων Κάτω Ιταλίας)

3. Encardia - Χόρεψε ξένε https://www.youtube.com/watch?v=P6ou4Y6Ph70&nohtml5=False

Επιγραφές…

Δεν είσαι ξένος στο Καλημέρα!