ΘΕΟΦΙΛΟΣ Π. ΣΟΦΙΑΝΟΣΔΗΜΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ

Η ΙΣΤΟΡΙΑΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΟΧΥΡΟΥ

ΚΑΤΩ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ

ISBN : 978-960-93-2676-6Copyright: 2011 Παντελής Θ. ΣοφιανόςΕπιμέλεια και διόρθωση κειμένων : Παντελής Θ. Σοφιανός

Παντελής ΣοφιανόςΜ. Φίλη 2154352 Θεσσαλονίκητηλ. 2310902273

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος Παντελή Θ. Σοφιανού 7

Έγγραφον Επιθεωρητού Δημ. Σχολείων Κ. Νευροκοπίου

10

ΜΕΡΟΣ Α΄

Ιστορία του δημοτικού σχολείου 13Έτος ανεγέρσεως του διδακτηρίου 15Σχολικός κήπος 19Μαθητική βιβλιοθήκη 20Προσπάθεια ανεγέρσεως νέου διδακτηρίου 21Περιγραφή του διδακτηρίου 23Εκπαιδευτικοί υπηρετήσαντες εις το δημοτικόν σχολείον

26

Ακίνητος κτηματική περιουσία του σχολείου 34Θεμελίωσις του νέου διδακτηρίου 36Σχολικόν έτος 1953 – 1954 39Η εποποιία της ηρωικής αντιστάσεως του οχυρού «Λίσε Α10» εναντίον της γερμανικής εισβολής

45

Η καθιέρωσις της 6ης Απριλίου 1941 ως εθνική τοπική εορτή

50

Η αντίστασις του οχυρού «Λίσε Α10». Πατριωτικόν σκέτς

55

ΜΕΡΟΣ Β΄

Εικόνες του χθες μνήμες του σήμερα 66

Στη μνήμη του Θεοφίλου Σοφιανού.

Tο βιβλίο προσφέρεται δωρεάν.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Μια εγκύκλιος διαταγή του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, που εστάλη το 1953 προς όλους του διευθυντές των δημοτικών σχολείων, στάθηκε η αφορμή και η αιτία να γράψει ο αείμνηστος πατέρας μου Θεόφιλος Σοφιανός την «Ιστορία του Δημοτικού Σχολείου Οχυρού».

Η εγκύκλιος, με αριθμ. 319/3-1-1953, εντέλλετο μεταξύ των άλλων: «Έκαστος διευθυντής, τη βοηθεία και του λοιπού προσωπικού, δέον όπως μέχρι τέλους Μαρτίου ενεστώτος έτους συντάξη την ιστορία του σχολείου του».

Ο πατέρας μου, τυπικός και συνεπής προς ό,τι του ανετίθετο, εμπρόθεσμα έγραψε και «ιδίαις χερσίν», όπως μου διηγείτο, προσεκόμισε το ακριβές χειρογραφημένο αντίγραφο της ιστορίας του σχολείου στον Επιθεωρητή των Δημοτικών Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Κ. Νευροκοπίου.

Το πρωτότυπο – χειρογραφημένο κείμενο πενήντα τριών (53) σελίδων – με ένθετες φωτογραφίες του διδακτηρίου, με φωτογραφίες μαθητών από τη σχολική ζωή και με σχεδιαγράμματα και τοπογραφήματα του οικοπέδου του σχολείου και του σχολικού κήπου, που ο ίδιος με λεπτομερή ακρίβεια – και υπό κλίμακα - σχεδίασε και καταχώρησε στις σελίδες του, το βιβλιοδέτησε και το τοποθέτησε όχι στο αρχείο, αλλά στα βιβλία της σχολικής βιβλιοθήκης.

Το περιεχόμενό του, ως έργο καταγραφής των αιτουμένων στοιχείων, δεν αναφέρεται μόνο στα καθαρώς εκπαιδευτικά, σχολικά και διδακτηριακά θέματα της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου που διαδραματίσθηκαν στον ομώνυμο οικισμό από το 1913 (ημερομηνία απελευθέρωσης και ενσωμάτωσης της ακριτικής περιοχής στον εθνικό κορμό)

αλλά και σε γεγονότα ιστορικά μέχρι το 1953, που είναι άρρηκτα δεμένα με την τοπική κοινωνία, η οποία στο σύνολό της είναι προσφυγική (από τα μέρη της «καθ’ ημάς Ανατολής», από τον Πόντο, τη Μ. Ασία και τη Θράκη) και της οποίας το ρίζωμα στη Νέα Πατρίδα – μετά από τη Μικρασιατική Καταστροφή – γίνεται αυτόχρημα και απαρχή νέων πράξεων ευποιίας και ηρωισμού, με την επιθετική εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην Πατρίδα μας τον Απρίλιο του 1941.

Πρόκειται για μία σύντομη «καθαρευουσιάνικη» καταγραφή, περιληπτική και ουσιαστική, την οποία ο γραπτός λόγος της εποχής εκείνης την καθιστά ελαφρώς δυσνόητη για τους νέους της εποχής μας, που από το 1976 και εντεύθεν δεν την διδάσκονται. Όμως η ομορφιά της καθαρεύουσας είναι διαχρονική. Ο τρόπος γραφής και ανάγνωσής της, ο ήχος και η χροιά της έκφρασής της, μοιάζουν και είναι σαν την ομορφιά και τη μυρωδιά του βασιλικού, που «όσο κι αν μαραθεί...η μυρωδιά του μένει».

Θέλησα να διατηρήσω τη μυρωδιά και το «άρωμα» της καθαρεύουσας και να τυπώσω το βιβλίο με τη σύνταξη, το ύφος και την ορθογραφία της. Όμως τα σύγχρονα τυπογραφεία δεν διαθέτουν σύστημα πολυτονικής γραφής με περισπωμένες, υπογεγραμμένες, ψιλές και δασείες.

Το βιβλίο τυπώθηκε με τη σύνταξη, το ύφος και την ορθογραφία της καθαρεύουσας εκτός από το πολυτονικό σύστημα γραφής. Μια χειρόγραφη σελίδα, από το πρωτότυπο, τοποθετημένη σε κατάλληλη θέση, δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να προσλάβει μια οπτική εικόνα του γραπτού λόγου του συγγραφέα.

Τα όσα παρατίθενται στις σελίδες του αφορούν τους κατοίκους του οικισμού Οχυρού, αλλά και όλους τους φιλίστορες μελετητές που αγαπούν να θηρεύουν την ιστορική γνώση, όσο μικρή κι αν είναι. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που αποφάσισα – πολύ καθυστερημένα – να

ανασύρω από τα σκονισμένα ράφια της κλειστής σχολικής βιβλιοθήκης Οχυρού το πρωτότυπο και να εκδόσω τα όσα ο αείμνηστος πατέρας μου έγραψε το 1953 και συμπλήρωσε το 1956, έτος συνταξιοδότησής του, για να τα κάνω γνωστά όχι μόνο στους σημερινούς Οχυριώτες, αλλά και στις επερχόμενες γενιές των Οχυριωτών που θα θελήσουν να εκγύψουν στη γνώση της τοπικής τους ιστορίας.

Το μέγεθος της προσφοράς του, ως εκπαιδευτικού και ως κοινωνικού παράγοντα στην ακριτική περιοχή Κ. Νευροκοπίου, αναγνωρίσθηκε και εκτιμήθηκε από όλους. Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας τον εβράβευσε πολλές φορές και δύο τιμητικές διακρίσεις του, μετά πεντακοσιοδράχμου γέρατος, δημοσιεύθηκαν στα ΦΕΚ 269/29-12-1939 και 328/15-12-1949 τ.γ΄ αντίστοιχα.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη:- το πρώτο περιλαμβάνει όσα ο Θεόφιλος Σοφιανός έγραψε το 1953 και συμπλήρωσε το 1956 και - το δεύτερο όσα ελάχιστα εκτίμησα ότι έπρεπε να παραθέσω για να «δέσω» τις εικόνες του χθες με τις μνήμες του σήμερα.

Τρεις συμπληρωματικές υποσημειώσεις μου, για τον Ιερό Ναό του Αγ.Δημητρίου, για το μουσουλμανικό έτος εγείρα και για τη σχολική βρύση στις σελίδες 13, 16, και 20, θεώρησα σκόπιμο να τις παραθέσω για πληρέστερη κατανόηση.

Θεσσαλονίκη, Μάρτιος 2011 Παντελής Θ. Σοφιανός

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΔΗΜ. ΣΧΟΛΕΙΩΝΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Κ. ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ

Αριθμ. πρωτ. 44Εν Κ. Νευροκοπίω τη 1-2-1953

ΠροςΤους κ.κ. Διευθυντάς των Δημ. Σχολείων της Περιφερείας

Έχοντες υπ’ όψιν την υπ΄ αριθ. 319/3-1-1953 Διαταγήν του Σεβαστού Υπουργείου Παιδείας τονίζοντος την ανάγκην της διατηρήσεως εις την μνήμην των ανθρώπων παντός φωτεινού σημείου της πολιτιστικής των πορείας και ότι δια την ζωήν του χωρίου κυρίως σημαντικώτατον πνευματικόν γεγονός είναι η ίδρυσις και η λειτουργία σχολείου εν αυτώ, παραγγέλομεν τα κάτωθι:

Έκαστος διευθυντής, τη βοήθεια και του λοιπού προσωπικού, δέον όπως μέχρι τέλους Μαρτίου ε.έ. συντάξη την ιστορίαν του σχολείου. Εν αυτή θα αναγραφή:

1. Πότε ιδρύθη το σχολείον.2. Υπό ποίον τύπον ελειτούργησεν, ότε το πρώτον ιδρύθη.3. Ποίος ο ιδρυτής του.4. Εις ήν περίπτωσιν το πρώτον ελειτούργησεν ως κοινοτικόν,

εκκλησιαστικόν κτλ., πότε ήρχισε λειτουργούν ως δημόσιον.

5. Πότε προήχθη.6. Πού εστεγάσθη το πρώτον.7. Πότε ανηγέρθη το σημερινόν διδακτήριον.8. Τί ζημίας υπέστη κατά την περίοδον των πολεμικών γεγονότων.

9. Πότε μετερρυθμίσθη ή επεσκευάσθη ή πότε ανηγέρθη νέον.10. Πότε ιδρύθη το πρώτον σχολικός κήπος. Περιγραφή τούτου.11. Πότε ιδρύθη τυχόν μαθητική βιβλιοθήκη. Ποίος ο αριθμός των βιβλίων.12. Υπήρξαν δωρηταί ή ευεργέται και ποίοι.

Η απάντησις εις τα ως άνω ερωτήματα, αλλά και η αναγραφή εν τη συνταχθησομένη εκθέσει πάσης άλλης πληροφορίας σχετικώς με τη ζωήν του σχολείου σας αποτελεί την σύντομον ιστορίαν τούτου, ουχί ως αψύχου τινός αντικειμένου αλλά ως οργανισμού ζώντος.

Εις την ως άνω έκθεσιν δέον όπως επισυναφθώσιν και σχετικαί φωτογραφίαι, εμφανίζουσαι ωρισμένας από τας στιγμάς του σχολείου σας. Αι φωτογραφίαι δύνανται να εικονίζουσι το παλαιόν διδακτήριον π.χ. εάν φυσικά υπάρχωσιν, το κατεστραμμένον από τον πόλεμον και προ της τελευταίας επισκευής σημερινόν διδακτήριον, το διδακτήριον ως είναι σήμερον μετά των εξαρτημάτων του, να αναγράφονται δε κάτωθεν αυτών η χρονολογία κτλ.

Η συνταχθησομένη κατόπιν επισταμένης μελέτης της παρούσης ιστορικής εκθέσεως, δι’ ήν θα ζητήσητε πληροφορίας από όπου είναι δυνατόν να σας παρασχεθώσιν αύται, και ήτις θα είναι μία έκθεσις παλλόμενη από ζωήν και ουχί ξηρά παράθεσις αριθμών και ονομάτων, θα παραμείνη εις το σχολείον, ακριβής όμως ταύτης αντίγραφον μετά των αντιτύπων των ιδίων φωτογραφιών, αιτίνες θα επισυναφθώσιν εις το πρωτότυπον της εκθέσεως, θέλει υποβληθή ημίν ανυπερθέτως μέχρι της προαναφερομένης προθεσμίας, της 31ης

Μαρτίου 1953.

Ο Επιθεωρητής(τ.σ.) Κωνσταντίνος Λάζαρης

ΜΕΡΟΣ Α΄

Η Ιστορία του δημοτικού σχολείου

Μετά την Μικρασιατικήν Καταστροφήν, ότε το κύμα της ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, το έτος 1923, παρέσυρε και τον γράφοντα ενταύθα κατά μήνα Νοέμβριον του αυτού έτους, εύρομεν το χωρίον να κατοικήται υπό 150 οικογενειών Τούρκων, κατοικούντων το Ν.Α. τμήμα αυτού, με δύο τεμένη (τζαμιά) και με εν διδακτήριον (το και νυν χρησιμοποιούμενον ως τοιούτον) και υπό 26 σλαυοφώνων οικογενειών, κατοικούντων το Β.Δ. τμήμα αυτού, με τον σημερινόν Ιερόν Ναόν του Αγίου Δημητρίου, ανεγερθέντα το έτος 1882, ως εξάγεται εκ της επι των δύο εκ λίθου παραστάδων1 της νοτίας εισόδου του Ι. Ναού αναγραφόμενης ως άνω χρονολογίας. Παραπλεύρως του Ι. Ναού υπήρχεν οίκημα, χρησιμοποιούμενον ως σχολείον των 26 οικογενειών, εντελώς ακατάλληλον και ανθυγιεινόν, εις ο εύρομεν διδάσκοντα την μαθητιώσαν νεολαίαν των σλαυοφώνων, τον δημοδιδάσκαλον Μπεκάκον Βασίλειον εκ Πειραιώς. Εις το μονοθέσιον τούτο σχολείον εδιδάσκοντο

1 Ο Ι. Ναός επισκευάσθηκε και ανακαινίσθηκε το 1995. Οι «ανακαινιστές» ξύλωσαν, δεν γνωρίζω γιατί, τις δύο κάθετες μαρμάρινες παραστάδες με την ημικυκλική λίθινη πετρόκασα της νότιας εισόδου του Ι. Ναού, πάνω στις οποίες ήταν λαξευμένοι οι αριθμοί 18 αριστερά και 82 δεξιά, δηλαδή 1882, έτος ανέγερσης του ναού. Ευτυχώς με παρέμβασή μου, την τελευταία στιγμή, οι δύο μαρμαρόπλακες διαφυλάχθηκαν άθικτες και εκ των υστέρων, αφού κόπηκαν για να μειωθεί το μέγεθός τους, επανατοποθετήθηκαν άτεχνα στη νότια είσοδο του ναού.

Παντελής Θ. Σοφιανός

υπ’αυτού και οι μαθηταί των εκάστοτε και προοδευτικώς εγκαθισταμένων ενταύθα προσφύγων, διαφόρου προελεύσεως.

Εκ της χρονολογίας ταύτης (1882) άγεταί τις εις το ασφαλές και ιστορικώς αποδεδειγμένον αλάνθαστον συμπέρασμα, ότι αμφότερα, ο τε Ι. Ναός και το σχολείον, ιδρύθεισαν υπό των Βουλγάρων, κατά την εποχήν της δράσεως του Βουλγαρικού Κομιτάτου επί τουρκοκρατίας, επεδίωξαν δε και επέτυχον δια των γνωστών μεθόδων των και εις το χωρίον τούτο (Λίσε) να εκσλαυίσουν την μικράν ελληνικήν μειονότητα.

Απτόν, σαφές και αδιασάλευτον τεκμήριον του

συμπεράσματος τούτου τυγχάνει η υπό τας Δεσποτικάς εικόνας του Ι. Ναού απαλοιφή των ελληνικών χαρακτήρων (γραμμάτων) και η αντικατάστασις τούτων δια βουλγαρικών τοιούτων. Βέβαιον και ασφαλές τεκμήριον και πειστήριον του συμπεράσματος τούτου, παρουσιάζεται η κατά την κατοχικήν περίοδον (1941 – 1944) εντατική προσπάθεια των ενταύθα εγκατασταθέντων Βουλγάρων να αντικαταστήσουν τους δι’ ελληνικών χαρακτήρων υπό τας εικόνας επιγραφάς, δια βουλγαρικών τοιούτων.

Κατά τον Μάρτιον μήνα του επομένου έτους, ήτοι το 1924, ότε εγκατέλειψαν τας εστίας των οι (ανταλλαγέντες)

Τούρκοι και περιήλθον αύται εις την κυριότητα των εγκατασταθέντων εκ Πόντου, Μικράς Ασίας και Α. Θράκης προσφύγων, εχρησιμοποιήθη το πρώτον, το τουρκικόν διδακτήριον, ως σχολείον μονοθέσιον, διότι αντεπεκρίνετο οπωσδήποτε τότε, προς τας αναγκαίας προϋποθέσεις της τε υγιεινής και παιδαγωγικής, μάλιστα δε από απόψεως χωρητικότητος, και το παρά τον Ι. Ναόν ακατάλληλον οίκημα του σχολείου εγκαταλείφθη.

Συνεπώς, αρχικώς το σχολείον ελειτούργησεν ως μονοθέσιον με ιδρυτήν το Ελληνικόν Κράτος (με Β.Δ. το 1915), εφ’ όσον οι Τούρκοι διετήρουν ίδιον σχολείον, εις ο εφοίτουν οι τουρκόπαιδες και εδιδάσκοντο υπό Τούρκου διδασκάλου (χότζα) τον οποίον εύρομεν και ημείς.

Περί τα μέσα του 1924, μετατεθέντος του ως άνω εκ Πειραιώς δημοδιδασκάλου, διωρίσθη ενταύθα μία νηπιαγωγός, η οποία επηκουρείτο υφ’ ενός κοινοτικού δημοδιδασκάλου, του μακαρία τη λήξει ιεροδιακόνου Δοσιθέου Αθανασιάδου, πρόσφυγος, διότι παρά τας προσπαθείας του ο γράφων, διωρίσθη το έτος τούτο εις το χωρίον Ακρινόν (Λόφτσα). Κατά το επόμενον έτος (1925), μετατεθέντος ενταύθα του υποφαινομένου, το σχολείον προήχθη εις διθέσιον, με ανεξάρτητον νηπιαγωγείον. Το έτος 1926 προήχθη εις τριθέσιον και το 1940 από τριθέσιον προήχθη εις πενταθέσιον και ως τοιούτον λειτουργεί μέχρι σήμερον.

Έτος ανεγέρσεως του διδακτηρίου

Το σημερινόν (τουρκικόν) διδακτήριον, ως εξάγεται εκ μιάς εντοιχισμένης πλακός εις την βορείαν γωνίαν της προσόψεως αυτού, ανηγέρθη το 1325 εγείρας, ήτοι το έτος 1908, όπερ αντιστοιχεί με το προαναφερθέν μουσουλμανικόν

έτος2. Κείται επί υψομέτρου 550μ. κάτωθεν των υπωρειών του ιστορικού φρουρίου οχυρού «Λίσε Α10», με προσανατολισμόν πλημμελή (Β.Δ.) επί σχολικού γηπέδου μετά του προαυλίου δέκα και επέκεινα στρεμμάτων, και επί τοποθεσίας πληρούσης πάσας τας προϋποθέσεις, αν θα ανεγείρετό ποτε εν σύγχρονον και αρτίως πληρούν τους όρους της παιδαγωγικής και υγιεινής διδακτήριον, καθότι, συν τοις άλλοις, η θέα του έμπροσθεν αυτού εκτεινομένου λεκανοπεδίου και της πέριξ φύσεως είναι πράγματι ανωτέρα πάσης περιγραφής.

Εντός του σχολικού τούτου προαυλίου, και κατά την μετεκπαίδευσιν του γράφοντος εις το εν Μυτιλήνη Διδασκαλείον της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως το σχολικόν έτος 1927 – 1928, ιεροκρυφίως εχορηγήθη οικόπεδον εις τον πρόσφυγα Δημήτριον Γαννουχαηλίδην, και εις απόστασιν ολίγων μόλις μέτρων από της νοτίας πλευράς του διδακτηρίου.

Η ιερόσυλος αύτη πράξις εκρατήθη μυστική μέχρι του έτους 1935, ότε ούτος ήρξατο εργασιών ανεγέρσεως οικοδομής, οπότε παρέστη ανάγκη αμέσου εξώσεως αυτού.

Κατόπιν διετών αγώνων προς ενημέρωσιν των αρμοδίων αρχών δια την ιερόσυλον ταύτην πράξιν, διαταγή του Σεβαστού Υπουργείου Παιδείας, εγένετο άσκησις προσωρινών μέτρων κατ’ αυτού, επηκολούθησεν αναγκαστική απαλλοτρίωσις του οικοπέδου και κατεδάφισις της ανεγερθείσης λιθοδομής.

Μετά ταύτα, ότε κατά το έτος 1936 εγένοντο τα οχυρωματικά έργα της Αμυντικής Γραμμής των Μακεδονικών Οχυρών (Γραμμή Μεταξά), επειδή συνεπεία του εκβραχισμού δια την κατασκευήν του οχυρού «Λίσε Α10» εδημιουργήθη αφθονία υλικών εις λίθους, πρωτοβουλία του γράφοντος και 2 Εγείρα, λέξη αραβική (Hizra) που σημαίνει φυγή, μετανάστευση. Η μετανάστευση του Προφήτη Μωάμεθ από τη Μέκα στη Μεδίνα το 622 μ.Χ. Από το έτος αυτό αρχίζει η χρονολογία των μουσουλμάνων.

Παντελής Θ. Σοφιανός

συνεργασία των κοινοτικών αρχών, δια προσωπικής εργασίας των κατοίκων, κατεσκευάσθη το σημερινόν γυμναστήριον δια προστατευτικής τειχοποιίας μήκους 75μ., ύψους 2,5μ. και πλάτους 3μ. εις την βάσιν. Επηκολούθησεν είτα η δια σιδηροπασάλων και ακηδωτού σύρματος περίφραξις τού εκ δέκα στρεμμάτων σχολικού προαυλίου και ούτω εξησφαλίσθη τούτο από τας εντέχνους, σκοπίμους και αυθαιρέτους κατοχάς των διαφόρων επιτηδείων, οίτινες και νύκτωρ μάλιστα εγκατέστησαν εντός αυτού δύο ξύλινα παραπήγματα δια την μελλοντικήν υπ’ αυτών κατοχήν του οικοπέδου και ανέγερσιν εν καιρώ οικιών.

Αρχικώς το διδακτήριον είχε δύο αιθούσας διδασκαλίας και ένα κοιτώνα δια τον Τούρκον διδάσκαλον (χότζα). Το αργότερον μεταρρυθμισθέν σημερινόν γραφείον του σχολείου εχρησιμοποιείτο υπό του χότζα ως κοιτών. Είδομεν ιδίοις όμμασιν και εύρομεν εν αυτώ τον περίφημον λουτήρα αυτού, το πατροπαράδοτον ωσαύτως τζάκι, και ιδιαιτέραν εν αυτώ εξέδραν ως τόπου προσευχής του και πλείστα όσα, αποτελούντα στίγματα του πολιτισμού και της εκπαιδεύσεως.

Η πρώτη εσωτερική μεταρρύθμισις του διδακτηρίου εγένετο το έτος 1926 δια της διαιρέσεως της μεγαλυτέρας Β.Α. αιθούσης εις δύο τοιαύτας, και ελειτούργησεν το σχολείον ως διτάξιον μετά του νηπιαγωγείου. Η δευτέρα ομοία εσωτερική διαρρύθμισις εγένετο το έτος 1929, διά της διαιρέσεως της ετέρας Ν.Δ. αιθούσης εις δύο τοιάυτας, δια κινητού εκ σανίδων διαφράγματος, όπερ απεσύρετο κατά τας εκάστοτε σχολικάς τελετάς.

Κατά την περίοδον των πολεμικών γεγονότων (1940 – 1945) το διδακτήριον ουδεμίαν υπέστη ζημίαν υπό των εισβολέων Βουλγάρων. Και τούτο διότι άπας ο πληθυσμός ανεξαιρέτως, τόσον του χωρίου όσον και του λεκανοπεδίου Κ. Νευροκοπίου, προ των πολεμικών επιχειρήσεων της 6ης

Απριλίου 1941, εκκενώθη και κατέφυγεν εις τα περίχωρα της Δράμας και πέραν του Στρυμώνος ποταμού. Και επειδή οι

εισβολείς Βούλγαροι, κατά το πνεύμα και τας επιδιώξεις του πανσλαυϊσμού, ηθέλησαν και επεδίωξαν να αλλοιώσουν τον εθνολογικόν χαρακτήρα των υπ’ αυτών – τη ανοχή των Γερμανών – καταληφθεισών περιοχών, μετέφερον εκ Βουλγαρίας και εγκατέστησαν ενταύθα εκατόν και πλέον αγροτοποιμενικάς οικογενείας. Επειδή δε το διδακτήριον δεν εξεπλήροι τας ανάγκας αυτών, προέβησαν εις την επισκευήν αυτού.

Επί του σεσαθρωμένου εκ σανίδων πατώματος, επέστρωσαν νέας σανίδας ραμποτέ, αντικατέστησαν τα εσωτερικά διαμερίσματα των αιθουσών διδασκαλίας δια οπτοπλίνθων, προέβησαν εις την αντικατάστασιν των σεσαθρωμένων παραθυροφύλλων, εσεβάσθησαν τα υφ’ ημών εγκαταλειφθέντα κατά την εκκένωσιν του χωρίου θρανία, την βιβλιοθήκην και την θήκην των εποπτικών οργάνων του σχολείου. Κατά την βιαίαν, ελλείψει πιστώσεως χρόνου3

εκκένωσιν του χωρίου, δεν κατέστη δυνατή η μεταφορά των αφθόνων εποπτικών οργάνων του σχολείου, άτινα συσκευασθέντα ειδικώς εντός τεσσάρων μεγάλων ξυλίνων

3 Προ της εκδηλώσεως της εισβολής και συγκεκριμένως από της 13ης Μαρτίου 1941 ήρξατο η εκκένωσις των αμάχων κατοίκων της ακριτικής περιοχής νοτίως, προς την Δράμαν και τα περίχωρα αυτής, δι’ ατομικών μεταφορικών μέσων, ήτοι δια ζωηλάτων τροχοφόρων και υπό δυσκόλους καιρικάς συνθήκας. Η δημοσία οδός από Εξοχής (ακραίου χωρίου επί της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου) μέχρι της Δράμας ήτο κεκαλυμμένη από τροχοφόρα, δυσκόλως και βραδέως κινούμερα νυχθημερόν. Τα αποφράσσοντα δε την δημοσίαν οδόν αργοκίνητα ποίμνια και οικόσιτα ζώα των χωρίων και οικισμών Εξοχής, Λευκογείων, Ακρινού, Περιθωρίου, Κ. Βροντούς, Οχυρού, Λειβαδακίου, Αχλαδιάς, Αχλαδομηλιάς, Καταχλώρου, Παγονερίου, Μικροκλεισούρας, Περάσματος, Ποταμών, Δέλτα, Μεσοβούνου και Αγριοκερασιάς καθίστων την εκκένωσιν δύσκολον και βασανιστικήν.

κιβωτίων, παρεδόθησαν εις τον τελευταίον ήρωα και υπερασπιστήν του οχυρού «Λίσε Α10», φίλτατον ταγματάρχην πεζικού τότε, Δετοράκην Γεώργιον εκ Κρήτης, ως παρακαταθήκη, διότι τόσον αυτός, όσον και ο υποφαινόμενος, δεν επίστευον τότε την άλωσιν του οχυρού. Πάντα ταύτα, τα ιδρώτι αποκτηθέντα άφθονα εποπτικά όργανα, μετά την κατάρρευσιν του μετώπου, ελεηλατήθησαν και απωλέσθησαν, περί ων ο αείμνηστος Γενικός Επιθεωρητής Δημ. Σχολείων Ιωάννης Φραγκούλης, κατά μίαν επιθεώρησιν του σχολείου (το 1938) είπεν: «Εδώ είναι πακτωλός!

Σχολικός κήπος

O σχολικός κήπος το πρώτον ιδρύθη το έτος 1936, μετά την αναγκαστικήν απαλλοτρίωσιν του σχολικού προαυλίου και την επακολουθήσασαν άμεσον περίφραξιν αυτού, ως ανωτέρω εγράψαμε. Εν αυτώ, το έτος 1939, εγένετο δενδροφύτευσις τριακοσίων (300) δενδρυλλίων ακακίας και εκατόν (100) ομοίως τοιούτων πεύκης και ελάτης, με άριστα και ικανοποιητικά αποτελέσματα. Λόγω όμως της επακολουθησάσης εκκενώσεως του χωρίου, συνεπεία των πολεμικών γεγονότων και της εκδιώξεως υπό των βουλγαρικών αρχών κατοχής, των μετέπειτα επιστρεψάντων εις τας εστίας κατοίκων, πάντα ταύτα κατεστράφησαν.

Προσπάθειαι κατεβλήθησαν το έτος 1949, οπότε επετεύχθη η δευτέρα δενδροφύτευσις του σχολικού προαυλίου διά νέων τριακοσίων (300) δενδρυλλίων ακακίας, με σχετικήν επιτυχίαν, διότι το έδαφος, αφ’ ενός μεν υστερεί εις θρεπτικά συστατικά, αφ’ ετέρου δε το αργιλλώδες υπέδαφος δεν ευνοεί την επί μακρόν ανάπτυξίν των.

Το έτος 1951–1952, αι περί τας εκατόν (100) ξηρανθείσαι ακακίαι, αντικατεστάθησαν δι’ οπωροφόρων

δενδρυλλίων μηλέας, απιδέας και μορέας, εν όλω ογδοήκοντα, με άριστα αποτελέσματα και με την προοπτικήν της δημιουργίας σπορείου και φυτωρίου εις εν τμήμα του σχολικού κήπου.

Το πότισμα εξησφαλίσθη ανεξόδως σχεδόν, δια της προμηθείας ελαστικού σωλήνος μήκους 50μ. και διαμέτρου ½ ίντσας. Το ανέξοδον τούτο και τακτικόν πότισμα διευκολύνεται πλήρως από την υπάρχουσα, εντός του σχολικού κήπου, βρύσην4.

Μαθητική βιβλιοθήκη

Η μαθητική βιβλιοθήκη ευρίσκεται υπό ίδρυσιν, καθότι εψηφίσθη υπό της σχολικής εφορείας κονδύλιον ύψους 1.500.000 δρχ. δια την ίδρυσιν ταύτης. Καθ’ άπασαν την χρονικήν περίοδον (1923 – 1953) ήτοι επί μίαν τριακονταετίαν, ουδείς δυστυχώς δωρητής ή ευεργέτης υπήρξεν, αποδοτέον, του λυπηρού τούτου φαινομένου, εις την ομολογουμένως ένδειαν των προσφυγικής καταγωγής κατοίκων του χωρίου, οίτινες, εκτός από την μεγάλην εθνικήν συμφοράν της Μικρασιατικής Καταστροφής, υπέστησαν και άλλους δύο

4 Μέχρι το 1940 στον οικισμό δεν υπήρχαν βρύσες. Η υδροληψία γινότανε αποκλειστικά και μόνο από τα πολλά κοινόκτητα τουρκικά πηγάδια, που σήμερα δυστυχώς δεν υπάρχουν! Κατά τη διάρκεια κατασκευής των οχυρωματικών έργων του συγκροτήματος οχυρού «Λίσε Α10» (1936 – 1940) κατασκευάσθηκαν, από τον ελληνικό στρατό, εντός του οικισμού, δύο κοινόχρηστες βρύσες. Μία στην κεντρική κοινοτική πλατεία και άλλη μία στον προαύλιο χώρο του δημοτικού σχολείου. Οι μαθητές, μέχρι τότε, εξυπηρετούντο (έπιναν νερό) από την Ούλιτζα, αναβλύζουσα πηγή στους πρόποδες του οχυρού «Λίσε Α10» (50 μέτρα πιο πάνω και ανατολικά από το σχολικό οικόπεδο). Η πηγή σήμερα δεν έχει νερό, στέρεψε.

Παντελής Θ. Σοφιανός

(αλλεπαλλήλους) εκτοπισμούς: Τον πρώτον από τας Ελληνικάς Αρχάς τον Μάρτιον του 1941 εις τα περίχωρα της Δράμας, λόγω των επικειμένων πολεμικών επιχειρήσεων εις το λεκανοπέδιον Κ. Νευροκοπίου (τον Απρίλιον του 1941) και τον δεύτερον τον Μάιον του ιδίου έτους, υπό των Βουλγάρων, οι οποίοι τους επανεξετόπισαν παντάπασιν.

Προσπάθειαι ανεγέρσεως νέου διδακτηρίου

Από του έτους 1948 και εντεύθεν υπεράνθρωποι και εντατικαί ομολογουμένως κατεβλήθησαν και καταβάλλονται προσπάθειαι δια την ανέγερσιν νέου διδακτηρίου (εξαταξίου), μάλιστα δε ο γράφων – άνευ περιαυτολογίας – τη συμπράξει και συνεργασία της σχολικής εφορείας (πρόεδρος Λαζαρίδης Ιωάννης, ταμίας Σαρπότας Δημήτριος) και τη καθοδηγήσει των εκάστοτε προϊσταμένων κ.κ. Επιθεωρητών της Εκπαιδευτικής Περιφερείας Κ. Νευροκοπίου, εξησφάλισαν περί τα εξακόσια (600) κυβικά μέτρα οικοδομησίμου λίθου. Πάσαι όμως, και αι προς πάσας τας αρμοδίας αρχάς, σχετικαί αιτήσεις και παρακλήσεις δια την επίτευξιν της ανεγέρσεως νέου διδακτηρίου, αποβαίνουν αυτόχρημα άκαρπαι, διότι δεν εξεδηλώθη, ως έδει, κοινοτική συμπαράστασις, αυθόρμητος πρωτοβουλία και ενδιαφέρον των κατοίκων του οικισμού.

Παραλλήλως δε, ως διεπιστώθη και διετυπώθη εν ειδική εκθέσει του Επιθεωρητού Δημ. Σχολείων Περιφερείας Κ. Νευροκοπίου, σκοπίμως, τεχνηέντως και υστεροβούλως παρελκύεται και επιμέτρως παρεμβάλλονται προσχήματα και προσκόμματα, ίνα μη επιτευχθή και πραγματοποιηθή η ανέγερσις του νέου διδακτηρίου.

Παραθέτομεν ώδε απόσπασμα εκθέσεως του προϊσταμένου Επιθεωρητού κ. Δημ. Ιωσήφ, κατά την υπ’ αυτού εντός του αυτού έτους δευτέραν επίσκεψιν του σχολείου.

Επιθεώρησις 9 ης Μαρτίου 1952 …Αι εν τη προηγουμένη επιθεωρήσει αναγραφόμεναι προσπάθειαι δια την ανέγερσιν νέου διδακτηρίου, δεν έλαβον εισέτι σάρκα και οστά. Παρετηρήθη ιδία απροθυμία του προέδρου της Κοινότητος, όπως καταβάλη το αναγραφέν εις τον προϋπολογισμόν της Κοινότητος ποσόν των 20.000.000 δρχ. με το οποίον θα ηδύνατο να αρχίσει η θεμελίωσις του νέου διδακτηρίου.

Ο Επιθεωρητής (τ.σ.) Δημήτριος Ιωσήφ

Θα ήτο ομολογουμένως παράλειψις, αν δεν εσημειούτο ενταύθα, ότι το νυν Κοινοτικόν Συμβούλιον κατά μείζονα πλειοψηφίαν ενεστερνίσθη την υπόθεσιν ταύτην της ανεγέρσεως νέου διδακτηρίου και ευχαρίστως διέθεσε κονδύλιον πεντήκοντα εκατομμυρίων (50.000.000) δρχ. δια τον σκοπόν τούτον. Όλως ιδιαιτέρως και ευχαρίστως σημειούμεν την μεγίστην προθυμίαν των κατοίκων – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων – δια την μεταφοράν των εξακοσίων (600) κ.μ. λίθου εντός του σχολικού προαυλίου. Η προθυμία των αύτη, θα είναι έτι εντατική, δια την εκσκαφήν των θεμελίων, μεταφοράν άμμου κτλ. δια προσωπικής των εργασίας.

Περιγραφή του διδακτηρίου

Το διδακτήριον, διαστάσεων 18,52μ x 10,45μ x 5,40μ κείται ακριβώς εις το μέσον του σχολικού προαυλίου. Το υπόγειον αυτού ύψους 2,40μ χρησιμοποιείται ως αποθήκη καυσοξύλων.

Ο άνω όροφος, διαρρυθμισθείς εις τέσσαρας αιθούσας διδασκαλίας, μεθ’ ενός διαδρόμου και ενός μικρού γραφείου, εκπληροί τους αναγκαίους όρους λειτουργίας ενός τετραταξίου σχολείου. Ο επισκέπτης, αφού ανέλθη μιαν εκ τσιμέντου κλίμακα εκ δώδεκα βαθμίδων, εισέρχεται εντός του διαδρόμου διαστάσεων 7,18μ x 3,50μ x 3,00μ. Εις το βάθος του διαδρόμου και απέναντι ακριβώς τω εισερχομένω, ευρίσκεται το μικρόν γραφείον του σχολείου 3,55μ x 3,20μ x 3,00μ. Δεξιά και αριστερά τω εισερχομένω και κατά μήκος του διαδρόμου, ευρίσκονται αι τέσσαρες αίθουσαι διδασκαλίας, των αυτών διαστάσεων άπασαι, ήτοι 6,48μ x 4,52μ x 3,00μ. Πάσαι αι αίθουσαι διδασκαλίας φωτίζονται πλημμελώς με

πέντε (5) παράθυρα εκάστη, πλην μίας φωτιζομένης υπό τεσσάρων (4) παραθύρων. Τόσον το δάπεδον, όσον και η οροφή εσωτερικών χώρων σκεπάζονται υπό σανίδων. Τα παράθυρα των αιθουσών διδασκαλίας, μικρά και ανεπαρκή δια πλήρη φυσικόν φωτισμόν, έχουν διαστάσεις 1,55μ x 1,00μ και απέχουν του δαπέδου μόνον 0,45μ. Ενώ δηλαδή το ύψος των θρανίων είναι 0,80μ. αντιθέτως το ύψος των παραθύρων από του δαπέδου είναι χαμηλότερον του ύψους των θρανίων και ούτω διασπάται η προσοχή των μαθητών ανά πάσαν στιγμήν, εις περίπτωσιν διελεύσεως ατόμου τινός. Τα κυβικά ωσαύτως μέτρα του καταναλισκομένου εκάστοτε ατμοσφαιρικού αέρος, δεν ανταποκρίνονται εις τας απαιτήσεις της υγιεινής.

Παραθέτομεν κατωτέρω, εν έκαστη σελίδι, κάτοψιν του διδακτηρίου και διάγραμμα του οικοπεδικού χώρου δια την ανέγερσιν νέου Δημοτικού Σχολείου.

Νοτία πλευρά του διδακτηρίου μετά της εστίας μαθητικών συσσιτίων.

Βορεία πλευρά του διδακτηρίου.

Χρονολογικός πίναξ

Εμφαίνον τα ονοματεπώνυμα των από του έτους 1923 και εντεύθεν διδαξάντων δημοδιδασκάλων και νηπιαγωγών εις

το δημοτικόν σχολείο Οχυρού(πρώην Λίσε)

- Σχολικόν έτος 1922 – 1923 1.Μπεκάκος Βασίλειος εκ Πειραιώς

- Σχολικόν έτος 1923 – 1924 1.Αθανασιάδου Ελισάβετ (νηπιαγωγός)2.Αθανασιάδης Δοσίθεος (ιεροδιάκονος)

- Σχολικόν έτος 1924 – 1925 1. Αθανασιάδου Ελισάβετ2. Αθανασιάδης Δοσίθεος

- Σχολικόν έτος 1925 – 1926 1. Ξένος Γέωργιος2. Σοφιανός Θεόφιλος3.Δημοσθένους Αθηνά (νηπιαγωγός)

- Σχολικόν έτος 1926 – 1927 1. Ξένος Γεώργιος2. Σοφιανός Θεόφιλος3. Δημοσθένους Αθηνά

- Σχολικόν έτος 1927 – 1928 1. Πιστεύος Αθανάσιος2. Ευστρατιάδου Δώρα3.Σωτηρίου Χρυσάνθη (νηπιαγωγός)

- Σχολικόν έτος 1928 – 1929 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Πιστεύος Αθανάσιος3. Σωτηρίου Χρυσάνθη

Οι ανωτέρω τρεις εδίδαξαν μέχρι του σχολικού έτους 1933 –1934

- Σχολικόν έτος 1934 – 1935 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Θεμελής Γεώργιος3. Σωτηρίου Χρυσάνθη

- Σχολικόν έτος 1935 – 1936 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Καμηλάρης Ευάγγελος3. Βούρος Δημήτριος4. Ευθυμίου Ιωάννα5. Σωτηρίου Χρυσάνθη

- Σχολικόν έτος 1936 – 1937 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Καμηλάρης Ευάγγελος3. Ευθυμίου Ιωάννα4. Σωτηρίου Χρυσάνθη

- Σχολικόν έτος 1937 – 1938 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Σπυροπούλου Χριστίνα4. Σωτηρίου Χρυσάνθη

- Σχολικό έτος 1938 – 1939 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Χατζηδοξαρή Ευαγγελία4. Σωτηρίου Χρυσάνθη

- Σχολικόν έτος 1939 - 1940 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Τζιόβας Φροίξος4. Σωτηρίου Χρυσάνθη

- Σχολικά έτη 1940 – 1945 Κατά τα σχολικά ταύτα έτη, λόγω της κατοχικής περιόδου και της εκτοπίσεως των κατοίκων υπό των Βουλγάρων, το σχολείον δεν ελειτούργησεν.

- Σχολικόν έτος 1945 – 1946 Σοφιανός Θεόφιλος(Παλιννοστήσας τον

Μάιον του 1945, μετάτην απελευθέρωσιν, επί δύο μήνας ειργάσθημόνος).

- Σχολικόν έτος 1946 – 1947 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Σωτηρίου Χρυσάνθη

- Σχολικόν έτος 1947 – 1948 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Κεσίσογλου Ιωάννης4. Παπαδόπουλος Χρήστος

5. Σωτηρίου Χρυσάνθη

Σημ. Από της λήξεως του σχολ. έτους 1947 – 1948, μετατεθείσης της επι σειράν ετών διδαξάσης νηπιαγωγού Σωτηρίου Χρυσάνθης, η Υπηρεσία, παρά τας εκκλήσεις μας, δεν ηυδόκησεν μέχρι σήμερον να τοποθετήση αντικαταστάτριαν νηπιαγωγόν και δη εις το ακριτικόν τούτο χωρίον.

- Σχολικόν έτος 1948 – 1949 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Θεμελής Γεώργιος3. Χρηστάκης Σοφοκλής4. Ευθυμίου Ιωάννα

- Σχολικόν έτος 1949 – 1950 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Θεμελής Γεώργιος4. Παπαβασιλείου Δέσποινα

- Σχολικόν έτος 1950 – 1951 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Γουλιέλμος Ιωάννης4. Δρακάκης Εμμανουήλ5. Δασαλάκη Αναστασία

- Σχολικόν έτος 1951 – 1952 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Γουλιέλμος Ιωάννης4. Γκάγκου Κυριακή

- Σχολικόν έτος 1952 – 1953 1. Σοφιανός Θεόφιλος2. Ευθυμίου Ιωάννα3. Γουλιέλμος Ιωάννης4.Παπανικολάου Αθ.

Φωτογραφίαι εμφανίζουσαι ωρισμένας από τας στιγμάς της ζωής του σχολείου.

Οι μαθηταί και το διδακτικόν προσωπικόν κατά το σχ. έτος 1947-1948. Από αριστερά: Ευθυμίου Ιωάννα, Σοφιανός Θεόφιλος και Χατζηδοξαρή

Ευαγγελία.

Το διδακτικόν προσωπικόν και οι μαθηταί επί της εξωτερικής (μεσημβρινής) κλίμακος του σχολείου (1947-1948).

Διανομή δώρων εις τους ερυθροσταυρίτας (1947-1948).

Φουστανελλοφόροι μαθηταί κατά την εθνικήν εορτήν της 25ης Μαρτίου 1949.

Φυλακισμένοι Σουλιωτόπαιδες ενθαρρυνόμενοι από τον Φώτον Τζαβέλλαν (1953).

Από το δίπρακτον πατριωτικόν σκετς«Φώτος Τζαβέλλας» (1953).

Υπαίθριος προ του Ηρώου δοξολογία κατά την 25η Μαρτίου 1953. Από αριστερά: Σοφιανός Θεόφιλος, Χαριτίδης Ιωάννης, Παπαδημήτρης

Ξανθόπουλος, Χριστίδης Λάζαρος και Ξενίδης Μιχαήλ.

Αγιασμός επί τη ενάρξει του νέου σχολικού έτους 1953-1954.Από αριστερά: Παπαδόπουλος Χρήστος, Σαρπότας Δημήτριος (πρόεδρος

σχολικής εφορίας), Σοφιανός Θεόφιλος, Παπαδημήτρης Ξανθόπουλος και Δρακάκης Μιχαήλ.

25η Μαρτίου 1953. Τμήμα μαθητών του Δημοτικού Σχολείου προσέρχεται εις τον προ του

Ηρώου χώρον της Κοινότητος.

Από τας γυμναστικάς επιδείξεις (1955).

Ακίνητος κτηματική περιουσία του σχολείου

Κατά την οριστικήν διανομήν των γαιών, του αγροκτήματος Οχυρού, κατεβλήθησαν εγκαίρως προσπάθειαι και επετεύχθη η παραχώρησις είκοσι επτά (27) συνεχομένων στρεμμάτων εις το σχολείον, του υπ’ αριθ. 468 τεμαχίου του κτηματολογίου (αριθ. φύλλου 2) κατ’ εξαίρεσιν της γενικής διανομής γαιών κατανεμηθεισών εις τέσσαρας κατηγορίας. Τούτο απέβη προς όφελος του σχολικού ταμείου, διότι εκμισθούται δια πλειοδοτικής δημοπρασίας και με ικανοποιητικόν εκάστοτε μίσθωμα. Κατά την τελευταίαν τετραετή εκμίσθωσιν αυτού, επετεύχθη μίσθωμα δραχμών δέκα εκατομμυρίων εξακοσίων χιλιάδων (10.600.000).

Αντιγράφομεν κατωτέρω τον οριστικόν τίτλο κυριότητος του ως άνω ακινήτου.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΓΕΩΡΓΙΑΣΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ

Εν Αθήναις τη 26η Μαϊου 1953

Αριθ. πρωτ. Ε/1135Αριθ. τίτλου 78

ΑΠΟΦΑΣΙΣ

Ο επί της Γεωργίας ΥπουργόςΈχοντες υπ’ όψει τα άρθρα 162 και 164 παρ. 5 του Αγροτικού Κώδικος, ως και τα κτηματολογικά στοιχεία της οριστικής διανομής του Αγροκτήματος Οχυρού (Νευροκοπίου) Δράμας, κυρωθείσης, α π ο φ α σ ί ζ ο μ ε ν. Μεταβιβάζομεν κατά κυριότητα και νομήν εις την Σχολικής Επιτροπήν της

Κοινότητος Οχυρού Δράμας, τον κατωτέρω περιγραφόμενον κλήρον, παραχωρηθέντα δια της ανωτέρω οριστικής διανομής ως σχολικόν κλήρον εν συνόλω στρεμμάτων είκοσι επτά (27) κειμένων εν τη επικοισθείση περιοχή Κοινότητος Οχυρού (Νευροκοποίου) εκ των κάτω: ενός τεμαχίου υφ’ ην κατηγορίαν και στοιχεία καθορίζονται ταύτα εις το οικείον διάγραμμα της ρηθείσης οριστικής διανομής του εν λόγω αγροκτήματος.1. Κατηγορία Α΄ τεμάχιον 468 στρέμματα 27.

Ο ως άνω κλήρος παραχωρείται άνευ καταβολής τιμήματος ή άλλης αποζημιώσεως.

Αι μετά την έκδοσιν της παρούσης επελευσόμεναι μεταβολαί ως προς το άνω τεμάχιον και τα επ’ αυτού δικαιώματα, καταχωρίζονται εν τω υπό της Διευθύνσεως Εποικισμού Υπουργείου Γεωργίας τηρουμένω Αγροτικώ Κτηματολογίω, συμφώνως τω Νόμω 478/1943 «Περί Αγροτικού Κτηματολογίου».

Η παρούσα επέχουσα θέσιν οριστικού τίτλου κυριότητος μεταγραφήσεται ατελώς εις τα οικεία βιβλία μεταγραφών, επιμελεία της ως άνω σχολικής επιτροπής.

Ο υπουργός Α. Αποστολίδης

Ο τίτλος κυριότητος του σχολικού αγροκτήματος μετεγράφη εις το Υποθηκοφυλακείον Κάτω Νευροκοπίου και εξεδόθη το κάτωθι πιστοποιητικόν:

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣΥΠΟΘΗΚΟΦΥΛΑΚΕΙΟΝ ΝΕΥΡOKOΠΙΟΥ

Πιστοποιητικόν

Ο υποθηκοφυλακών ειρηνοδίκης Νευροκοπίου πιστοποιούμεν ότι η υπ’ αριθ. πρωτ. Ε 1135 και αριθ. τίτλος 78 της 26ης Μαίου 1953 απόφασις του επί της Γεωργίας Υπουργού εις το βιβλίον μεταγραφών του Υποθηκοφυλακείου Νευροκοπίου εν τόμω Α΄ και υπ’ αυξ αριθ. μεταγραφών 469.

Δια της ανωτέρω αποφάσεως μεταβιβάζεται εις την σχολικήν επιτροπήν της Κοινότητος Οχυρού η νομή και κυριότης του ως σχολικού κλήρου παραχωρηθέντος κατά την οριστικήν διανομήν του αγροκτήματος της Κοινότητος Οχυρού, υπ’ αριθ. 468 κληροτεμαχίου κατηγορίας Α΄ και εκτάσεως 27.000 τετρ. μέτρων.

Εν Κ. Νευροκοπίω τη 17η Ιουνίου 1953Ο υποθηκοφυλακών Ειρηνοδίκης Νευροκοπίου

(τ.σ) Στέφανος Παπαδόπουλος

Χάραξις και θεμελίωσις του νέου διδακτηρίου

Το από ετών απασχολούν πάντας μέγα πρόβλημα, της ανεγέρσεως νέου διδακτηρίου, εδέησε συν θεώ να λάβη σάρκα και οστά, τη πρωτοβουλία της Κοινότητος, ήτις εκ των πτωχών αυτής πόρων εψήφισεν και διέθεσεν κονδύλιον πεντήκοντα εκατομμυρίων (50.000.000) δρχ. δια την θεμελίωσιν αυτού.

Μετά προηγουμένην δε δημοπρασίαν του έργου, καθ’ ην ανεδείχθη ανάδοχος εργολάβος ο Γεώργιος Καλογήρου εκ Δράμας, την 22αν Οκτωβρίου εγένετο η χάραξις αυτού βάσει σχεδίου του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων

υπό του υπομηχανικού της Τ.Υ.Κ. Δράμας Εμμανουηλίδου Χρήστου, εις ην προσκληθείς παρέστη και ο Επιθεωρητής Δημ. Σχολείων Περιφέρειας Κ. Νευροκοπίου Λάζαρης Κωνσταντίνος.

Εις διάστημα δε ενός περίπου μηνός εγένετο η εκσκαφή των θεμελίων δια προσωπικής εργασίας των κατοίκων και την 22αν Νοεμβρίου 1953, ημέραν Κυριακήν, εγένετο η μετά προηγούμενον αγιασμόν κατάθεσις του θεμελίου λίθου εις ην κληθείσαι παρέστησαν πάσαι αι πολιτικαί, στρατιωτικαί, αστυνομικαί, εκπαιδευτικαί και τοπικαί αρχαί της Κοινότητος Κ. Νευροκοπίου. Ο Νομάρχης Δράμας, καίτοι κληθείς, δεν ηδυνήθη να παραστή, τον δε θεμέλιον λίθον κατέθεσεν ο Επιθεωρητής Δημ. Σχολείων Περιφέρειας Κ. Νευροκοπίου, μετά προηγουμένην ομιλίαν τόσον του προέδρου της Κοινότητος Οχυρού Σιδηροπούλου Ιωάννου, όσον και του διευθυντού του δημοτικού σχολείου Σοφιανού Θεοφίλου.

Εναπετέθη δε εν τοις θεμελίοις εντός εσφραγισμένης υαλίνης φιάλης το κάτωθι έγγραφον:

Εν ονόματι της Αγίας, Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος,εν Οχυρώ και εν σωτηρίω έτει 1953

Την 22αν Νοεμβρίου του 1953,επί Βασιλέως των Ελλήνων Παύλου,επί Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνος,επί Προέδρου Κυβερνήσεως στρατάρχου Παπάγου Αλεξάνδρου,επί Υπουργού Εθν. Παιδείας και Θρησκευμάτων Καλλία Κων/ντίνου,επί Μητροπολίτου Κ. Νευροκοπίου και Ζιχνών Αγαθαγγέλου,επί Νομάρχου Δράμας Καψή Αντωνίου,επί Επιθεωρητού Δημ Σχολ. Κ. Νευροκοπίου Λάζαρη Κωνσταντίνου,επί Προέδρου Κοινότητος Οχυρού Σιδηροπούλου Ιωάννου,επί Μελών Σχολικής Εφορείας Λαζαρίδου Ιωάννου και Σαρπότα Δημητρίου και επί Διευθυντού του Δημ. Σχολείου Σοφιανού Θεοφίλου, κατετέθη ο θεμέλιος λίθος του Νέου Διδακτηρίου.

Επηκολούθησε δεξίωσις των επισήμων και παρετέθη γεύμα εν τη αιθούση του διδακτηρίου.

22 Νοεμβρίου 1953Από τον αγιασμόν κατά την θεμελίωσιν του νέου διδακτηρίου.

Ο επιθεωρητής Δημοτικών Σολείων εκπαιδευτικής Περιφερείας Κάτω Νευροκοπίου, Λάζαρης Κωνσταντίνος. καταθέτων τον θεμέλιον λίθον

του νέου διδακτηρίου (1953).

Τα θεμέλια του ισογείου ορόφου του σχολείου.

Διδακτικόν προσωπικόν σχολικού έτους 1953 – 1954

1. Σοφιανός Θεόφιλος, 2. Ευθυμίου Ιωάννα, 3. Γουλιέλμος Ιωάννης, 4. Δρακάκης Μιχαήλ, 5. Γιάκας Γεώργιος (απόφοιτος γυμνασίου)

Κατά το έτος τούτο επετεύχθη η θεμελίωσις του νέου διδακτηρίου (δια λιθοδομής) μέχρις εξαντλήσεως του κονδυλίου των πεντήκοντα εκατομμυρίων (50.000.000) παλαιών δραχμών ως εμφαίνεται εκ των κάτωθι φωτογραφιών. Επειδή δε παρά τας αλλεπαλλήλους υποβληθείσας αναφοράς και υπομνήματα της σχολικής εφορείας, εν συνδιασμώ μετά της Κοινότητος, εις το Υπουργείον Παιδείας, Υπουργείον Β. Ελλάδος, Γενικόν Διοικητήν Θράκης και Νομαρχίαν Δράμας περί χορηγήσεως πιστώσεως δια την συνέχισιν των λιθοδομών, ουδεμία πίστωσις εχορηγήθη και το συντελεσθέν έργον αφέθη

δυστυχώς εις την διάθεσιν του χειμώνος και των βροχών, καθότι ενεποτίσθησαν αι λιθοδομαί υπό των ομβρίων υδάτων και κατέστη αδύνατον να επιστρωθούν οι τοίχοι δια σκυροδέματος, μολονότι η Κοινότης εψήφισεν κονδύλιον τριάκοντα πέντε χιλιάδων (35.000) νέων δραχμών, η Νομαρχία όμως απέρριψε, δυνάμει της υπ’ αριθ. 29574/2-4-1954 διαταγής της, την υπ’ αριθ. 99 απόφασιν του Κοινοτικού Συμβουλίου Οχυρού.

Καθ’ όλην την διάρκειαν του σχολικού έτους 1954 – 1955 ουδεμία εργασία συνεχίσεως επετεύχθη συνεπεία της υπ’ αριθ. 76881/8-7-1955 διαταγής του Υπουργείου Εθν. Παιδείας και Θρησκευμάτων, επί υπουργίας Αχιλλέα Γεροκωστοπούλου, δι’ ης διετάσσετο αναστολή εκτελέσεως εργασιών βάσει παλαιών αρχιτεκτονικών μελετών διότι οι τελευταίοι σεισμοί επέβαλον την αναμόρφωσιν του σεισμολογικού χάρτου της χώρας και η ανέγερσις των νέων διδακτηρίων έδει να ενεργηθή επί άλλων βάσεων, ακυρωθεισών πασών των μελετών των εγκριθεισών προ της 1ης

Μαίου 1955.Παρά την αναστολήν της συνεχίσεως των λιθοδομών,

και κατόπιν της υποβολής υπομνημάτων και αιτήσεων υπό της σχολικής εφορείας, ενεργείαις τόσον του Επιθεωρητού Δημ. Σχολείων Περιφερείας Κ. Νευροκοπίου Λάζαρη Κωνσταντίνου, όσον και του Νομάρχου Δράμας Μαριόλη Θεοδώρου, επετεύχθη η χρηματοδότησις της συνεχίσεως των εργασιών λιθοδομής εκ του προϋπολογισμού των Δημοσίων Επενδύσεων δια κονδυλίου εκατόν χιλιάδων (100.000) νέων δραχμών, όπερ κατετέθη εις το Ταχυδρομικόν Ταμιευτήριον Κ. Νευροκοπίου την 12ην Μαίου 1955.

Διδακτικόν προσωπικόν σχολικού έτους 1954-1955

1. Σοφιανός Θεόφιλος, 2. Ευθυμίου Ιωάννα, 3. Παπα-δόπουλος Χρήστος και 4. Δρακάκης Μιχαήλ.

Διδακτικόν προσωπικόν σχολικού έτους 1955-1956

Κατά το επιόν έτος 1956 το σχολείον ελειτούργησεν ως τριτάξιον, λόγω ελλείψεως διδακτικού προσωπικού και εδίδαξαν: 1) Σοφιανός Θεόφιλος, 2) Ευθυμίου Ιωάννα και 3) Κουβαράς Σωτήριος εξ Ιθάκης, πτυχιούχος Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Αθηνών. Ούτος εικονίζεται εν τη κατωτέρω φωτογραφία κατά την ομιλίαν του εις τας γυμναστικάς επιδείξεις εν τω Κοινοτικώ Σταδίω Οχυρού.

Ο δημοδιδάσκαλος ούτος, επέδειξεν αξιόλογον δράσιν και υπέρμετρον ενθουσιασμόν εις την κανονικήν και εύρυθμον λειτουργίαν του νυχτερινού σχολείου κατά το πρώτον έτος της ενταύθα υπηρεσίας του, διοργανώσας εκπαιδευτικήν εκδρομήν

διαρκείας πέντε ημερών εις Θεσσαλονίκην, αεροδρόμιον Σέδες, Γιαννιτσά και Έδεσσα, τη συμμετοχή 30 μαθητών και μαθητριών, επιτυχών συν τοις άλλοις και την ομοιόμορφον ενδυμασίαν των μαθητριών, ως εμφαίνηται εν τη επομένη φωτογραφία. Εις την εκδρομήν ταύτην συμμετέσχεν και η δημοδιδασκάλισσα Ευθυμίου Ιωάννα. Ο χαράσσων τας γραμμάς ταύτας δεν ηδυνήθη να συμμετάσχη λόγω ηλικίας.

Κατά τον Ιούλιον και Αύγουστον του 1956 επετεύχθη η συνέχισις των εργασιών της αποπερατώσεως του ισογείου τμήματος του ανεγειρομένου διδακτηρίου με ανάδοχον εργολάβον τον εκ της ευάνδρου Ηπείρου καταγόμενου Ζέρβα Χρήστον, όστις τω όντι εξετέλεσεν εργασίαν επιμελημένην τη επιβλέψει της Νομαρχιακής Υπηρεσίας Δράμας, απορροφηθεισών των 100.000 δραχμών εκ του προϋπολογισμού των Δημοσίων Επενδύσεων.

Θα εθεωρείτο ασέβεια και αχαριστία, αν δεν εμνημονεύοντο ενταύθα το μέγιστον ενδιαφέρον όπερ επέδειξαν από κοινού δια την εξεύρεσιν πόρων και πιστώσεων δια την πλήρη αποπεράτωσιν του ισογείου τμήματος του νέου

διδακτηρίου ο Νομάρχης Δράμας Μαριόλης Θεόδωρος και οι βουλευταί του Νομού Λαμπριανίδης Λάμπρος, Παπαϊωάννου Ανδρέας, Γρίβας Δημήτριος, Πινάτσης Γεώργιος, Κάβδας Περικλής και ο Επιθεωρητής Δημ. Σχολείων Περιφερείας Κ. Νευροκοπίου Λάζαρης Κωνσταντίνος. Χάρις εις τας συντονισμένας ενεργείας απάντων των μνημονευθέντων κυρίων, επετεύχθη η χορήγησις πιστώσεων εκατόν πεντήκοντα χιλιάδων (150.000) δραχμών εκ του Υπουργείου Βορείου Ελλάδος και εκ του Προϋπολογισμού Παραμεθορίων Περιοχών.

Κατόπιν διενεργείας δευτέρας δημοπρασίας, ανάδοχος εργολάβος ανεδείχθη και πάλιν ο Ζέρβας Χρήστος, όστις ήρξατο της συνεχίσεως του έργου, ουχ’ ήττον όμως λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών, ηναγκάσθη να διακόψη και να αναστείλη τας εργασίας δια τους εαρινούς μήνας.

Κατά το σχολικό έτος 1956 – 1957 εις το διδακτικόν προσωπικόν προσετέθη και ο δημοδιδάσκαλος Κουτσούμπας Νικόλαος εκ Θεσσαλίας, πτυχιούχος Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λαμίας.

Κατά την 8ην Δεκεμβρίου 1956, κατόπιν της εκ της υπηρεσίας παραιτήσεώς μου, λόγω συμπληρώσεως πλήρους συνταξίμου υπηρεσίας, και κατόπιν του υπ’ αριθ. πρωτ. 1795/7-12/1956 εγγράφου του Επιθεωρητού Δημ. Σχολείων Κ. Νευροκοπίου, εκφράζοντος την ικανοποίησίν του δια την μακράν και λίαν ευδόκιμον υπηρεσίαν μου, παρεδόθη η Διεύθυνσις του Σχολείου και άπαν το σχολικόν υλικόν εις την κατά βαθμόν αρχαιοτέραν δημοδιδασκάλισσαν Ευθυμίου Ιωάννα.

Τόσον την εκάστοτε Διεύθυνσιν του Σχολείου, όσον και τους συνεργάτας αυτής, επιτραπήτω μοι να παρακαλέσω όπως συνεχίσωσι και αναγράφωσιν εις το βιβλίον τούτο, τα εκάστοτε χαρακτηριστικά, εκπαιδευτικά, κοινοτικά, εκπολιτιστικά και λοιπά γεγονότα της ακριτικής ταύτης Κοινότητος, ώστε να διακρίνη τας σελίδας αυτού θυμίαμα

εύοσμον, εθνικόν, χριστιανικόν, φιλανθρωπικόν και άρωμα παροχής ελληνικής παιδείας.

Οχυρόν 8-12-1956 Ο αποχωρών της υπηρεσίας

Θεόφιλος Σοφιανός

Δεκέμβριος 1956. Διδακτικόν προσωπικόν και μαθηταί προ του ανεγειρομένου νέου διδακτηρίου μετά από την συνταξιοδότησιν του γράφοντος και την

αποχαιρετιστήριον τελετήν προς τιμήν του.

Το διδακτικόν προσωπικόν μετά από την αποχαιρετιστήριον τελετήν.

Η εποποιία της ηρωικής αντιστάσεως του οχυρού «Λίσε Α10» κατά της γερμανικής εισβολής της

6ης Απριλίου 1941

Εθνικόν καθήκον και υποχρέωσις ιερά, φρονούμεν, ότι επιβάλλεται ημίν, ίνα εν αδραίς γραμμαίς καταχωρίσωμεν εις τας σελίδας του βιβλίου τούτου τον ρόλον και την μαχητικότητα ην επέδειξεν η φρουρά του οχυρού κατά την εισβολήν των Γερμανών της 6ης Απριλίου 1941.

Τα γεγονότα ταύτα, όπως εξιστορούνται, μας διηγήθη εν Θεσσαλονίκη μετά την κατάρρευσιν του μετώπου, τον μήνα Μάιον του 1941 ο ηρωικός διοικητής του οχυρού «Λίσε Α10» ταγματάρχης, τότε, πεζικού Δετοράκης Γεώργιος. Εκ πληροφοριών δε και σταχυολογιών, ας επιδιώξαμεν και συνελέξαμε εξ επισήμων υπηρεσιακών πηγών, χάρις δε εις τας εξιστορήσεις και τας πληροφορίας ας μοι παρέσχεν ουπερασπιστής του Οχυρού και σήμερον διευθυντής του παθολογικού τμήματος του κρατικού νοσοκομείου Δράμας ιατρός Νεστορίδης Ζήσης, ταύτα εξελίχθησαν ως έπεται:

Θέσεις οχυρών του συγκροτήματος «Λίσε Α10»

1. Το οχυρόν «Λίσε Α10» επί απομεμονωμένου βράχου.2. Το οχυρόν «Πυραμιδοειδές Α3» επί της δυτικής εξόδου

της στενωπού Γρανίτου.

3. Το οχυρό «Τάσαυλι» όπερ απέφρασε τας προς τας στενωπάς του Καλαποτίου οδεύσεις και εκάλυπτε τα νώτα του οχυρού «Λίσε Α10».

Τα συγκροτήματα αυτά υπήγοντο εις την VII Μεραρχίαν Δράμας.

Αι εχθροπραξίαι

6 Απριλίου 1941. Από της χαραυγής της 6ης Απριλίου, το γερμανικόν πυροβολικόν ήνοιξεν δραστικόν πυρ κατά των οχυρών Λίσε και Τάσαυλι. Γερμανικαί πυροβολαρχίαι, εγκατασταθείσαι εις το πλησίον του Λίσε Α10 χωρίον Οχυρόν, έβαλλον κατά των φατνωμάτων του οχυρού.

Εις τας 10 π.μ. ισχυρά φάλαγξ πεζικού, υποστηριζομένη υπό 80 τάγκς και από 12 πυροβολαρχίας, ενήργησεν επίθεσιν κατά των τριών οχυρών του συγκροτήματος Λίσε. Η φάλαγξ αυτή ανέτρεψε τα εκτός των οχυρών τμήματα επιφανείας του πεζικού μας τα ευρισκόμενα επί της γραμμής Εξοχής – Οχυρού και κατώρθωσε να εγκατασταθή εις την γραμμήν Προφήτου Ηλιού – Αγίων Θεοδώρων.

Εις τας 3μ.μ. άλλη φάλαγγξ δυνάμεως πεζικού, υποστηριζομένη υπό 30 τάγκς επεχείρησεν να διεισδύσει δια μέσου των οχυρών «Λίσε Α10» και «Περιθωρίου».

Ο διοικητής του οχυρού «Λίσε Α10» άφησε τους Γερμανούς να πλησιάσουν τα 600 περίπου μέτρα. Μέχρι της στιγμής εκείνης απηγόρευσε κάθε πυροβολισμόν. Έξαφνα, με όλα τα μέσα πυρός που διέθεται το οχυρόν, με μίαν ομοβροντίαν εξαπέλυσεν χάλαζαν σιδήρου εις το γερμανικόν αυτό τάγμα. Τα αντιαρματικά και τα πυροβόλα των 7,5 του φρουρίου βάλλουν κατά των τάγκς. Το τι επηκολούθησε είναι αδύνατον να περιγραφή. Το υπερήφανον και αλαζονικώς προχωρούν τάγμα των Γερμανών υπέστη πανωλεθρίαν. «Κατά τετράδας προχωρούν τα ζώα», ετηλεφωνούσε ο Δετοράκης εις

την Μεραρχίαν. Την πανολεθρίαν διεδέχθη προς στιγμήν ο πανικός. Οκτώ (8) τάγκς επεχείρησαν να προχωρήσουν προς τον Γρανίτην. Μόλις όμως έφθασαν εις ορισμένον σημείον, εδέχθησαν θύελλαν σιδήρου από το «Πυραμιδοειδές Α3». «Πάει το πρώτο» τηλεφωνούσε ο Ρογκάκος. «Να και το δεύτερον, πάει και το τρίτον». Τα υπόλοιπα ετράπησαν εις φυγήν. Τοιουτοτρόπως έληξεν η πρώτη ημέρα των επιχειρήσεων.

7 Απριλίου 1941. Από της χαραυγής αρχίζει βομβαρδισμός κατά του οχυρού «Λίσε Α10» και των συγκροτημάτων αυτού. Νέα επίθεσις πεζικού με ταγκς εναντίον των οχυρών. Αποκρούεται και αυτή από τα ελληνικά όπλα. Συγχρόνως άλλα τμήματα γερμανικά επιτίθενται κατά των οχυρών Τάσαυλι και Κρέστη. Κατόπιν πείσμονος μάχης και με μεγάλας απωλείας καταλαμβάνεται υπό ισχυράς εχθρικής δυνάμεως το οχυρό Κρέστη. Το Τάσαυλι ημύνθη γενναίως και απέκρουσεν όλας τα εχθρικάς επιθέσεις. Το απόγευμα εξαπολύεται και νεά επίθεσις κατά του Λίσε. Αι απώλειαι του εχθρού είναι τεράστιαι. Ο χώρος γύρω από τα οχυρά είναι εστρωμένος υπό πτωμάτων. Και η δευτέρα αύτη επίθεσις απέτυχε.

8 Απριλίου 1941. Την τρίτην ημέραν της επιθέσεως, δύο τάγματα γερμανικά ορμούν ακάθεκτα κατά του Τάσαυλι, ενώ το οχυρό Λίσε καλύπτεται υπό πυκνού καπνού από εκρήξεις οβίδων. Είς γερμανικός λόχος κατορθώνει να επικαθήσει επί του Τάσαυλι. Ο διοικητής του Λίσε, συνεννοηθείς με τον διοικητήν του τομέως Αλκιβιάδην Παπαδομαρκάκην, εξαπολύει αντεπίθεσιν με δύο διμοιρίας από το οχυρόν Λίσε κατά των επί της επιφανείας του Τάσαυλι αναβάντων Γερμανών. Η αντεπίθεσις επιτυγχάνει, οι Γερμανοί εκδιώκονται και εν συνεχεία ανακαλαμβάνουν το απωλεσθέν την προηγουμένην ημέραν οχυρόν Κρέστη. Το οχυρόν Λίσε

επί τρεις ημέρας αντέστη εις τον φοβερόν και τρομακτικόν βομβαρδισμόν του βαρέος γερμανικού πυροβολικού και εξουδετέρωσεν όλας τας επιθέσεις του γερμανικού πεζικού. Και τα τρία οχυρά του συγκροτήματος Λίσε εξεπλήρωσαν πλήρως τον προορισμόν των.

9 Απριλίου 1941. Την τετάρτην ημέραν της επιθέσεως το ελληνικόν πυροβολικόν, κατόπιν ευστόχου πυρός, κατήνεγκεν βαρείας απωλείας εις τα δυνάμεις του εχθρού, του εισβαλλόντος εκ του Ακρινού και κινουμένου εντός της στενωπού Βαθυτόπου – Αγίου Γεωργίου, με αντικειμενικόν σκοπόν να εξουδετερώση την φρουράν του Περιθωρίου, ήτις υφίστατο συνεχείς και σκληράς επιθέσεις υπό των Γερμανών. Κατά τας απογευματινάς ώρας της τετάρτης ημέρας των επιχειρήσεων, μόλις ελήφθη η είδησις ότι υπεγράφη συνθηκολόγησις μεταξύ του στρατηγού Κωνσταντίνου Μπακοπούλου και του Φον Λίστ και ότι οι Γερμανοί εισήλθον εις την Θεσσαλονίκην. Το Τμήμα Στρατού Ανατολικής Μακεδονίας (Τ.Σ.Α.Μ.) είχε συνθηκολογήσει και τα οχυρά ημύνοντο εισέτι.

10 Απριλίου 1941. Όταν η φρουρά των συγκροτημάτων του οχυρού Λίσε συνεκεντρώθη, εγκαταλείψασα τα οχυρά κατόπιν της υπογραφείσης συνθηκολογήσεως, με επί κεφαλής τον διοικητήν αυτής ταγματάρχην Γεώργιον Δετοράκην, ο Γερμανός διοικητής των επιχειρήσεων προσεκάλεσεν, εις το εν Κ. Νευροκοπίω επιτελείον του, τούτον.

Λόχος γερμανικού στρατού απέδωσε τιμάς εις τον προσελθόντα Έλληνα αξιωματικόν, αντιπροσωπεύοντα την στιγμήν εκείνην όλα τα τμήματα των οχυρών και του απέδωσε τιμάς.

Μεταξύ του Έλληνος αξιωματικού και του Γερμανού στρατηγού διεξήχθη ο κάτωθι διάλογος:

Στρατηγός: Πόσοι άλλοι αξιωματικοί και οπλίται ήσαν εις το οχυρόν σας;

Δετοράκης: Ουδείς άλλος. Μόνον αυτοί.Στρατηγός: Αδύνατον.Δετοράκης: Ουδείς, επαναλαμβάνω Στρατηγέ.Στρατηγός: Πόσας απωλείας είχε το οχυρόν σας;Δετοράκης: Ένα αξιωματικόν και δέκα πέντε οπλίτας τραυματίας. Κανέναν νεκρόν.Στρατηγός: Αδύνατον.Δετοράκης: Οι τραυματίαι μετεφέρθησαν εις το ενταύθα

νοσοκομείον σας. Μπορείτε να πεισθείτε αυτοπροσώπως.

Στρατηγός: Τί καταστροφάς υπέστη το οχυρόν σας και πόση δύναμις υπερήσπιζε το Κρέστη;

Δετοράκης: Το οχυρόν δεν υπέστη καμίαν αξιόλογον ζημίαν. Το Κρέστη το υπερήσπιζον τρεις διμοιρίαι υπό έφεδρον ανθυπολοχαγόν.

Στρατηγός: Και διατί μας αφήσατε την πρώτην ημέρα να πλησιάσωμεν τα 600μ., άνευ εκδηλώσεως πυρός;

Δετοράκης: Επεδίωξα και επέτυχον τον απόλυτον αιφνιδιασμόν.

Αυτοστιγμεί, ο Γερμανός στρατηγός, ηγέρθη της θέσεώς του, έλαβε στάσιν προσοχής μετά των επιτελών του, εχαιρέτησαν στρατιωτικώς τον ταγματάρχην, του έσφιγξε το χέρι και του είπε: «Κύριε ταγματάρχα, τα θερμά συγχαρητήρια του Γερμανικού Στρατού. Να τα διαβιβάσετε εις τους συμπολεμιστές σας, διότι επολεμήσατε ηρωικώτατα δια την Πατρίδα σας. Διαβεβαιώσατέ τους ότι δεν τους θεωρούμεν αιχμαλώτους»

Δια την γενναίαν και ηρωϊκήν υπεράσπισιν του οχυρού «Λίσε Α10» και δια την αξιοθαύμαστον πατριωτικήν διαγωγήν των κατοίκων του χωρίου Οχυρού απενεμήθη από την Ελληνικήν Πολιτείαν, εις το χωρίον Οχυρόν ο Πολεμικός Στρατός Α΄ τάξεως, ούτινος ακριβές αντίγραφον παραθέτομεν ώδε:

Η καθιέρωσις της 6 ης Απριλίου 1941 ως εθνική τοπική εορτή.

Μετά την επάρατον και απαισίας μνήμης κατοχικήν περίοδον 1941 – 1945 και την επακολουθήσασαν απελευθέρωσιν του 1945, το διδακτικόν προσωπικόν του Σχολείου, εν ειδική αυτού συνεδρία, τη εισηγήσει του υποφαινομένου, λαβών υπ’ όψιν, την ιδιάζουσαν τοποθεσίαν του ακριτικού χωρίου της ελληνοβουλγαρικής παραμεθορίου αφ’ ενός, και την ηρωικήν αντίστασιν των οχυρών του λεκανοπεδίου κατά της γερμανικής εισβολής της 6ης Απριλίου 1941 αφ’ ετέρου, επί πάσι δε τούτοις, προς τόνωσιν και αναζωπύρωσιν του πατριωτικού φρονήματος των κατοίκων και της μαθητιώσης νεολαίας, ήχθη εις την απόφασιν να καθιερώση την ημέραν ταύτην, της 6ης δηλονότι Απριλίου

1941, ως ημέραν εθνικής τοπικής εορτής, καθ’ ην διεκόπτοντο τα μαθήματα και πάντες, διδάσκοντες και διδασκόμενοι, ανερριχώντο επί του πρανούς βραχώδους οχυρού Α10 και μετά προηγουμένην έπαρσιν της Σημαίας επί του υψηλοτέρου

πυροβολείου, εγένετο ειδική ομιλία της διατάξεως της μάχης, της κεραυνοβόλου εισβολής των μηχανοκινήτων φαλάγγων των Γερμανών και της ηρωϊκής αντιστάσεως του φρουρίου και των συγκροτημάτων αυτού.

Πλείστοι κάτοικοι του χωρίου, εν αρχή εκ περιεργίας και κατά τα επόμενα έτη ως εκ καθήκοντος, εγκατέλειπον τας γεωργικάς ασχολίας των και συμμετέσχον εις την εθνικήν ταύτην τοπικήν εορτήν. Τας απογευματινάς ώρας, κατήρχοντο άπαντες εν σώματι, και παρελαύνοντες

6η Απριλίου 1952. Εις την κορυφήν του οχυρού «Λίσε Α10». Εξ αριστερών, ο Ιωάννης Γουλιέλμος, ο Γεώργιος Ερμείδης (πρόεδρος Κοινότητος Οχυρού), ο υποδιοικητής χωροφυλακής Κ.Νευροκοπίου, ο

Θεόφιλος Σοφιανός και ο συνοδός χωροφύλαξ.

εντός του χωρίου, κατηυθύνοντο εις το εν τη Κοινοτική πλατεία Ηρώων των πεσόντων, ένθα, τηρουμένης σιγής ενός λεπτού εγένετο η στέψις του Ηρώου δια της καταθέσεως στεφάνων.

Δια της καθιερώσεως της εθνικής ταύτης τοπικής επετείου της 6ης Απριλίου 1941, επετεύχθη ως η διά συνεκτικού κρίκου συνένωσις της παλαιάς και νέας ιστορίας και ο φρονηματισμός της μαθητιώσης νεολαίας.

Η απήχησις αύτη έσχεν ως αποτέλεσμα κατά το 1955 το εν Κ. Νευροκοπίω εδρεύον 518 Τάγμα Πεζικού, να έχη την πρωτοβουλίαν της διοργανώσεως μετά πάσης επισημότητος και μεγαλοπρεπείας της τελετής της επετείου ταύτης, ουχί εν τη κορυφή του φρουρίου, αλλά εν τη Κοινοτική πλατεία, προ του μνημείου των πεσόντων.

6η Απριλίου 1955. Υπαίθριος προ του Ηρώου δοξολογία.

Εις την τελετήν παρέστησαν πάσαι αι στρατιωτικαί, πολιτικαί, διοικητικαί, αστυνομικαί, εκπαιδευτικαί και λοιπαί αρχαί του Κ. Νευροκοπίου και της Περιφερείας, ο Νομάρχης Δράμας Θεοδ. Μαριόλης μετά των διοικητών των στρατιωτικών και αστυνομικών μονάδων Δράμας και πλείστοι άλλοι. Μετά την τελετήν η Κοινότης Οχυρού παρέθεσεν πλουσιοπάροχον γεύμα εις τους προσελθόντας και επηκολούθησαν εθνικοί και τοπικοί χοροί, τη συνοδεία της φιλαρμονικής Κ. Νευροκοπίου και της αθανάτου ποντιακής λύρας.

Κατά το επιόν έτος 1956, καθιερώθη πλέον επισήμως υπό των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών της πόλεως Δράμας, ο επίσημος εορτασμός της επετείου εις ον παρέστησαν ο στρατηγός της XI Μεραρχίας Γ. Βλάσσης, ο Νομάρχης Δράμας Θ. Μαριόλης, ο διοικητής Χωροφυλακής Δράμας Θ. Σκαλούμπακας, οι πρόεδροι των διαφόρων οργανώσεων Δράμας, η φιλαρμονική της XI Μεραρχίας Καβάλας, δημοσιογράφοι και επίλεκτα μέλη της κοινωνίας της Δράμας, πάσαι αι πολιτικαί, στρατιωτικαί, αστυνομικαί, εκπαιδευτικαί και λοιπαί αρχαί του Κ. Νευροκοπίου.

Μετά την τελετήν, τη εμπνεύσει του χαράσσοντος τας γραμμάς ταύτας, επαίχθη υπό των μαθητών του σχολείου επίκαιρον και πρωτότυπον σκετς, ήτοι αναπαράστασις της γερμανικής εισβολής και της ηρωικής αντιστάσεως του οχυρού «Λίσε Α10» και των οχυρών του λεκανοπεδίου.

Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΟΧΥΡΟΥ «ΛΙΣΕ Α10»

Πατριωτικόν σκετς δια τους μαθητάς του δημοτικού σχολείου

Σκηνοθεσία. Η σκηνή παριστά τοπίον πεφυτευμένον δια πεύκων και γαύρων, με κωνικόν εξ αμμοχάλικος λοφίσκον το οχυρόν «Λίσε Α10», εστιγμένον επιφανειακώς δια λίθων προεξεχόντων. Επί της κορυφής του φρουρίου και εις το βάθος αυτού τοποθετείται βαρέλιον κενόν, εντός του οποίου αθέατος κάθεται ο διοικητής αυτού ταγματάρχης Γ. Δετοράκης. Περί το χείλος του αθεάτου βαρελίου τοποθετείται τηλεφωνική συσκευή, με τηλεφωνικά καλώδια επί των κλάδων προς απάσας τας διευθύνσεις. Εις τους πρόποδας του φρουρίου τοποθετείται ορόσημον με κεφαλαία γράμματα Α.Ζ. (Απηγορευμένη Ζώνη) και δίπλα μια χαρτοταινία (5 Απριλίου 1941). Εις το βάθος και όπισθεν των δένδρων, αθέατοι οι διοικηταί των άλλων οχυρών.

Άμα τω ανοίγματι της αυλαίας είς στρατιώτης, ίσταται με το όπλον, ως σκοπός. Είς μικρός χωριατόπαις τσαρουχοφόρος, με ποιμενικήν ράβδον εις την χείρα σφυρίζοντας και τραγουδώντας το «Μαυρ’ ειν’ η νύχτα στα βουνά...» διασχίζει τα πεύκα και εμφανίζεται προ του σκοπού στρατιώτου.

Από αριστερά ο μαθητής της Στ! τάξεως Ηλιάδης Συμεών υποδύεται τον ρόλον του φρουρού δεκανέως και δεξιά ο μαθητής της Ε! τάξεως Σαββίδης Χρήστος υποδύεται τον ρόλον του Πάνου.

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΠΑΝΟΣ: Καλημέρα κυρ’ δεκανέα.ΔΕΚ.: Καλημέρα Πάνο, τί θέλεις; Πώς εσύ ο μικρός εδώ; Γιατί δεν έφυγες με την οικογένειά σου; Όλοι οι άμαχοι έφυγαν πιο κάτω από το Γρανίτη.ΠΑΝΟΣ: Οικογένεια δεν έχω, είμαι ορφανό και παντέρημο. Και γιατί να φύγω; Πού να πάω; Τι τρέχει;ΔΕΚ.: Δεν ξέρεις; Να, αύριο ξημερώνει 6η Απριλίου. Έχουμε πληροφορίες ότι οι Γερμανοί θα μας χτυπήσουν. Θα μπούνε, λένε, στην Ελλάδα μας και θα μας κατακτήσουν. Δεν το έμαθες αυτό εσύ Πάνο;ΠΑΝΟΣ: Κάτι έχω ακούσει κι εγώ κυρ’ δεκανέα. Μα αυτό δεν το πιστεύω γιατί ο δάσκαλός μας πάντοτε μας έλεγε: « Η Ελλάς, από των αρχαιοτάτων χρόνων, μέχρι σήμερον εγνώρισε πολλούς εχθρούς που ήρθαν να την κατακτήσουν. Πέρσες, Άβαροι, Γότθοι, Βησιγότθοι, Άγαρινοί, Βούλγαροι, Τούρκοι και πόόσοι άλλοι!!! Μα η ευλογημένη αυτή γη που λέγεται

Ελλάδα συνέτριψε πάνω στους βράχους της όλους αυτούς τους εχθρούς». Έτσι λέγω εγώ ο μικρός θα γίνη και τώρα, και το πιστεύω.ΔΕΚ.: Ναι παιδί μου. Όλα αυτά που μου είπες είναι η πραγματική αλήθεια. Τα γράφει μάλιστα και η δοξασμένη ιστορία μας, όπως σας τα είπε ο δάσκαλός σας. Μα αυτή τη φορά, λένε, πως οι Γερμανοί έχουν πολλά αεροπλάνα – πολλά σιδερένια πουλιά – τάγκς, μηχανοκίνητα και άλλα πολλά.ΠΑΝΟΣ: Όλα αυτά κυρ’ δεκανέα είναι και θα είναι τιποτένια μπρος στην ατσαλένια και αλύγιστη καρδιά του Έλληνα. Οι Έλληνες πάντα ενίκησαν με τη δύναμη της ψυχής τους και τους πιο δυνατούς και φοβερούς εχθρούς τους. Έτσι και τώρα θα νικήσουμε με τη βοήθεια του Χριστού και της Παναγίας (σταυροκοπείται).ΔΕΚ.: Μα εσύ παιδί μου, φτωχό και ορφανό, πρέπει να φύγεις γρήγορα κάτω, πίσω από το Γρανίτη, γιατί από ώρα σε ώρα, είμαστε επιφυλακή και περιμένουμε τους Γερμανούς. Φύγε, φύγε γρήγορα (τον ωθεί).ΠΑΝΟΣ: Που να πάω; Το χωριό κενώθηκε. Όλοι φύγανε....ψυχή δεν έμεινε. Μεσ’ στο χωριό, ουρλιάζουν τα σκυλιά και κλαιν οι γάτες. Ματώνει η καρδιά μου. (Σκέπτεται λίγο και αποφασιστικά λέει)..Θα μείνω με σας και ό,τι δώσει ο Θεός. «Μάνα μου έχω την Ελλάδα και πατέρα το Στρατό».ΔΕΚ.: (Αυστηρά) Όχι παιδί μου, εσύ είσαι μικρός. Σε λίγο θα ακούσης να βροντούν τα κανόνια, να ουρλιάζουν τα ταγκς, να ρίχνουν βόμβες τα αεροπλάνα. Θα οργωθή η γη και θα αρχίσουν τα φρούριά μας να σωριάζουν τους Γερμανούς (τον ωθεί αγριεμένος). Φύγε, τσακίσου, φύγε γρήγορα.ΠΑΝΟΣ: (Επανέρχεται με θάρρος). Μη φοβάσαι κυρ’ δεκανέα για μένα! Εγώ δεν φοβάμαι, δεν τρομάζω. Μη με βλέπεις έτσι πιτσιρίκο και με τσαρούχια. Έχω μεγάλη ελληνική καρδιά. Είμαι ο νέος Φώτος Τζαβέλλας. Θα μείνω κοντά σας για να δω με τα μάτια μου το μεγαλείον της ελληνικής

αντίστασης μπρος στα σιδερόφραχτα και μηχανοκίνητα του Χίτλερ. Θα σας βοηθήσω και εγώ όσο μπορώ.ΔΕΚ.: (Με συγκίνηση χαϊδεύοντάς τον). Έλα. Πάμε να σε εξασφαλίσω στα υπόγεια του φρουρίου, να φας και λίγη κουραμάνα και να γίνει το θέλημά σου. (Τον οδηγεί εις την στοάν του φρουρίου λέγων εις τον κόσμον). Πραγματικό Ελληνόπουλο. Σωστό Σουλιωτόπουλο! (απέρχεται).

ΣΚΗΝΗ Β΄

Από το αθέατον, εντός του λοφίσκου, βαρέλιον ανορθώνεται ο διοικητής του φρουρίου ταγματάρχης Δετοράκης Γεώργιος εν στρατιωτική στολή εκστρατείας μετά κράνους και με τας διόπτρας παρακολουθεί τας κινήσεις των εισβολέων Γερμανών προς το Κ. Νευροκόπιον και Ακρινόν. (Η χάρτινη ταινία αντικαθίσται με: 6η

ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941). Έξαφνα χτυπά το τηλέφωνό του. Αφήνει τας διόπτρας και λαμβάνει το ακουστικό.

Ο μαθητής της Στ! τάξεως Κασάπης Δημοσθένης υποδύεται τον ρόλον του διοικητού του «οχυρού Λίσε Α10» ταγματάρχου Γεωργίου Δετοράκη.

ΔΕΤ.: Εμπρός! Εμπρός! Τι είναι αυτού;ΡΟΓΚΑΝΟΣ: Α3! Λοχαγός Ρογκάκος.ΔΕΤ.: Εμπρός! Τί θέλετε;ΡΟΓΚΑΝΟΣ:Κύριε διοικητά. Αυτοκίνητον γερμανικόν διακρίνω με λευκήν σημαίαν, ακολουθούμενον υπό ταγκς, να κινείται επί της δημοσίας οδού Κ. Νευροκοπίου – Δράμας, κάτω από τα Ουσόγια. Διατάξτε.ΔΕΤ.:Και κάθεσαι ακόμα. Με την βοήθειαν του Θεού διατάξτε πυρ!ΡΟΓΚΑΝΟΣ: Είη το όνομα του Κυρίου! Διέταξα κύριε διοικητά. (Ακούονται ομοβροντίαι ριπών πολυβόλων και έκρηξις χειροβομβίδος)ΔΕΤ.: (Καλών δια τηλεφώνου) Έλα, έλα Χελώνα! Χελώνα εκεί. Τον υπολοχαγό Μπιλιάλη.ΧΕΛ.:Διατάξτε κύριε διοικητά.ΔΕΤ.:Διακρίνω από το Νευροκόπι να κινούνται κατά δω δύο γερμανικά ταγκς. Εις απόστασιν βολής να βάλετε αμέσως. Πλησιάζουν τώρα στο καβάκι του Κιαζήμ. Από τη Χελώνα μου περιμένω και θέλω να κάμει εμετό με καυτό σίδερο στα ταγκς του Χίτλερ. (Δευτέρα ρίπη πολυβόλων και έκρηξις χειροβομβίδος).ΔΕΤ.:(Καλών πάλιν δια τηλεφώνου). Έλα, έλα εμπρός!! Τάσαυλι, Τάσαυλι!! Τον υπολοχαγό Κόνιαρη.ΤΑΣ.: Εδώ Τάσαυλι. Διατάξετε κύριε διοικητά!ΔΕΤ.: Η Μαλιάγκα μού τηλεφωνεί ότι γερμανικόν ιππικόν αυτήν την στιγμήν επέρασε την Λόφτσαν και κινείται στη χαράδρα, κοντά στον Αγ. Γεώργιο, κάτω από το Βαθύτοπο. Έχετε το νου σας. Το Α10 αυτήν την στιγμήν βάλλει επιτυχώς (νέα ριπή). Αν ξεγλιστρίσουν οι Γερμανοί, αμέσως, άνευ άλλης διαταγής, θεριστική βολή, βολές επιφανείας, ρουθούνι να μη μείνη.ΤΑΣ.: Μάλιστα κύριε διοικητά! Θα τους αφήσω να χυθούν στο λεκανοπέδιο και θα τους περιμένει το καυτό σίδερο.

ΔΕΤ.: Μπράβο κύριε υπολοχαγέ, έτσι σας θέλω.ΔΕΤ.: (Καλών) Εμπρός, εμπρός, έλα, Βώλακας εκεί; Βώλακας, Αγ. Γεώργιος;ΒΩΛ.: Εδώ Βώλακας, Αγ. Γεώργιος, τί θέλετε;ΔΕΤ.: Πείτε μου παρακαλώ, τί γίνεται αυτού με την εισβολή των Γερμανών;ΒΩΛ.: Γερμανικόν αεροπλάνον διήλθεν αυτήν την στιγμήν υπαράνω του οχυρού Αγ. Γεώργιος. Τα αντιαεροπορικά μας έβαλαν και εθεάθη η ουρά του να καίεται. Δεν κατέπεσε, επέταξε καιόμενον νοτίως, προς την Δράμαν.ΔΕΤ.:Συγχαρητήρια, θερμά συγχαρητήρια!! Άκουσε. Το πυροβολικό μας κατέστρεψε το ιππικό των Γερμανών εις την χαράδραν Λοφτσας-Τερλίς. Το Α3 του Ρογκάκου καθήλωσε τα γερμανικά ταγκς στα Ουσόγια. Η Χελώνα μου καθήλωσε ένα ταγκς στο καβάκι του Κιαζήμ. Το Τάσαυλι εθέρισε κυριολεκτικά τους διαφυγώντας Γερμανούς εις τον κάμπον προς Κ. Βροντού. Η Μαλιάγκα με την ξιφολόγχη κατώρθωσε να εκδιώξη τους Γερμανούς που μπήκαν στα υπόγεια του φρουρίου Περιθωρίου. Θύματα δεν έχομεν. Και πάλι συγχαρητήρια. Εμείς τους κανονίσαμε όπως θέλαμε. Σεις το νου σας με τα αντιαεροπορικά, πουλί να μη πετάξη. Συγχαρητήρια να δώσεις στον διοικητή σου και πατριώτη μου Παπαδομαρκάκη. Η νίκη θα είναι δική μας!ΔΕΤ.: (Καλών). Βαρύ, βαρύ, έλα. Καλαπότι εκεί; Πυροβολικό;ΚΑΛΑΠ.: Εδώ βαρύ πυροβολικόν. Τι είναι αυτού;ΔΕΤ.: Εδώ οχυρό Λίσε Α10. Διοικητής Δετοράκης. Πείτε μου παρακαλώ, τί γίνεται εκεί;ΚΑΛ.: Αυτήν την στιγμήν γερμανικόν αεροπλάνον, βληθέν εις τον Βώλακα, κατέπεσε καιόμενον κοντά εις την Γραμμένην. Οι δύο επιβαίνοντες εξήλθον και διέφυγον αλλά συνελήφθησαν υπό βλάχων και ωδηγήθηκαν με συνοδείαν εις Δράμαν.

ΔΕΤ.:Έύγε! Συγχαρητήρια! Παντού επιτυχίες! Εμείς εδώ το Α10, το Α3, το Τάσαυλι, η Μαλιάγκα και ο Αγ. Γεώργιος Βώλακα δρέψαμε στεφάνια Μαραθώνος και Σαλαμίνος. Κουράγιο κύριε συνάδελφε και ο μεγάλος Θεός της Ελλάδος θα μας δώση την νίκην. Ζήτω η Ελλάς!

Αποθέτει το ακουστικό, λαμβάνει τας διόπτρας, επισκοπεί τας εχθρικάς διαβάσεις και πλήρης ικανοποιήσεως, κινών νευρικώς την κεφαλήν λέγει: «Σας φάγαμε Γερμανοί! Ας κατέβω και στα εσωτερικά του φρουρίου να δω τι γίνεται». Αποσύρεται εντός του βαρελίου.

ΣΚΗΝΗ Γ΄

Κλείει η αυλαία και αμέσως, άμα τω ανοίγματι αυτής, ίσταται επί του λοφίσκου – οχυρού «Λίσε Α10» η Ελλάς λευκοφορούσα και μετ’ ολίγον η Δόξα στεφανώνει αυτήν. Η Ελλάς, απευθυνομένη προς τους ηρωϊκούς υπερασπιστές, απαγγέλει το ποίημα «Ώ ήρωες τρανοί».

1. Η μαθήτρια της Στ! τάξεως Πιστοφίδου Μαρία ως Ελλάς 2. Η μαθήτρια της Στ! τάξεως Μπαρούτη Αγγελική ως Δόξα.

Ώ ήρωες τρανοί

Γεια σας ώ ήρωες τρανοί, ήρωες δοξασμένοι,που τη ζωή σας δώσατε για τη γλυκιά πατρίδα,

κι εδώ στης μάχης τη φωτιά, σας γνώρισα, σας είδα!

Μνημόσυνο περήφανο σήμερα θα σας κάνωμε λούλουδα δροσόλουστα, με δάφνινα στεφάνια.

Σιτάρι, μοσχολίβανο, κερί για σας δε βάνωπου σε θνητούς ταιριάζουνε και όχι σε αθανάτους.

Καλά σας ξέρω, ώ ήρωες, μαζί σας έχω ζήσει,εγώ σας εγαλούχησα, σας έχω εγώ γεννήσει.

Εκράτησα εις τα σπλάχνα μου κι έφερα εις το φωςλιοντάρια ανήμερα,

θεριά που δε δειλιάσανε εις τον εχθρό εμπρός.

Μια Σαλαμίνα αντιλαλεί και φτάνει ως τα Ψαρά.Οι Πλαταιές βουίζουνε και αναβηχεί το Σκρά.

Τρέμουν τα όρη, τα βουνά, όταν θα μπουν σε μάχη.Φτερώνει όλων η ψυχή και αμύνονται ως βράχοιλες και γιορτάσι γίνεται στου Λίσε εκεί τη ράχη.

Ναι! τα δικά μου τα παιδιά ξέρουνε πως να ζήσουνμ’ ελεύθερη κι αγνή καρδιά.

Σαν η Πατρίδα το καλεί μεσ’ στη φωτιά πετάνε,δε λογαριάζουνε ζωή,

μόνο Ελλάδα ελεύθερη, περήφανη και δοξαστή ζητάνε.

Εγώ είμαι που εγέννησα αθάνατους αετούςπου πέσανε φωνάζοντας το όνομα ΠΑΤΡΙΔΑ!

Δίκαια υπερηφανεύομαι και τους λατρεύω αυτούς,δε το ξεχνώ πως είμαι εγώ η ΜΑΝΑ η ΕΛΛΗΝΙΔΑ.

ΣΚΗΝΗ Δ΄

Η σκηνή παριστά δωμάτιον αγροτικής οικίας, ένθα το επιτελείον του Γερμανού Στρατηγού με τους επιτελείς άπαντας καθημένους προ μιάς μεγάλης τραπέζης. Μετά την επελθούσαν συνθηκολόγησιν η Φρουρά του Λίσε, με επικεφαλή τον ταγματάρχην Γεώργιον Δετοράκην, οδηγείται εις τω εν Κάτω Νευροκοπίω προσωρινόν γερμανικόν επιτελείον. Μεταξύ του Γερμανού Στρατηγού και του Έλληνος Ταγματάρχου διημείφθησαν τα κάτωθι:

Στρατηγός: Πόσοι άλλοι αξιωματικοί και οπλίται ήσαν εις το οχυρόν σας;

Δετοράκης: Ουδείς άλλος. Μόνον αυτοί.Στρατηγός: Αδύνατον.Δετοράκης: Ουδείς, επαναλαμβάνω Στρατηγέ.Στρατηγός: Πόσας απωλείας είχε το οχυρόν σας;Δετοράκης: Ένα αξιωματικόν και δέκα πέντε οπλίτας

τραυματίας. Κανέναν νεκρόν.Στρατηγός: Αδύνατον.Δετοράκης: Οι τραυματίαι μετεφέρθησαν εις το ενταύθα

νοσοκομείον σας. Μπορείτε να πεισθείται αυτοπροσώπως.

Στρατηγός: Τί καταστροφάς υπέστη το οχυρόν σας και πόση δύναμις υπερήσπιζε το Κρέστη;

Δετοράκης: Το οχυρόν δεν υπέστη καμίαν αξιόλογον ζημίαν. Το Κρέστη το υπερήσπιζον τρεις διμοιρίαι υπό έφεδρον ανθυπολοχαγόν.

Στρατηγός: Και διατί μας αφήσατε την πρώτην ημέρα να πλησιάσωμεν τα 600μ., άνευ εκδηλώσεως πυρός;

Δετοράκης: Επεδίωξα και επέτυχον τον απόλυτον αιφνιδιασμόν.

Στρατηγός: Κύριε ταγματάρχα, τα θερμά συγχαρητήρια του

Γερμανικού Στρατού. Να τα διαβιβάσετε εις τους συμπολεμιστές σας, διότι επολεμήσατε ηρωικώτατα δια την Πατρίδα σας. Διαβεβαιώσατέ τους ότι δεν τους θεωρούμεν αιχμαλώτους.

ΜΕΡΟΣ Β΄

Εικόνες του χθες μνήμες του σήμερα

Του Παντελή Θ. Σοφιανού

Το καταγεγραμμένο χθες της ιστορίας του Δημοτικού Σχολείου Οχυρού – με αρκετές φωτογραφίες του παλιού διδακτηρίου στις σελίδες του – σταμάτησε το Δεκέμβριο του 1956, ημερομηνία συνταξιοδότησης του Θεοφίλου Σοφιανού.

Από τότε και μέχρι σήμερα κανένας δεν συνέχισε το έργο «της συγγραφής της ιστορίας του», παρά την ευχή και την προσδοκία που διατύπωσε στο χειρόγραφο βιβλίο του, με τούτα τα λόγια: «Τόσον την εκάστοτε Διεύθυνσιν του Σχολείου, όσον και τους συνεργάτας αυτής, επιτραπήτω μοι να παρακαλέσω όπως συνεχίσωσι και αναγράφωσιν εις το βιβλίον τούτο τα εκάστοτε χαρακτηριστικά, εκπαιδευτικά, κοινοτικά, εκπολιτιστικά και λοιπά γεγονότα της ακριτικής ταύτης Κοινότητος, ώστε να διακρίνει τας σελίδας αυτού θυμίαμα εύοσμον, εθνικόν, χριστιανικόν, φιλανθρωπικόν και άρωμα παροχής ελληνικής παιδείας».

Το άρωμα παροχής ελληνικής παιδείας δεν ήταν μόνο στις πρώτες και απαρέγκλιτες προτεραιότητές του ως εκπαιδευτικού. Ήταν και καθημερινό του βίωμα ως απλού ανθρώπου, που από τα μέρη της «καθ΄ ημάς Ανατολής» το κύμα της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας τον έφερε το 1923, μαζί με πολλούς άλλους συμπατριώτες του από τον Πόντο, στο Οχυρό Κάτω Νευροκοπίου.

Έκλεισε τον κύκλο της ζωής του το 1962 και δεν παρεξέκλινε κατ’ ελάχιστο από τη θέση αυτή. Ακόμη και σήμερα όλοι οι Οχυριώτες, μαθητές του και μη και οι εκπαιδευτικοί που συνυπηρέτησαν και συνεργάσθηκαν μαζί

του, μνημονεύουν με ευγνωμοσύνη και αποδοχή μεγάλη το εκπαιδευτικό έργο που επιτέλεσε τότε.

Το γεμάτο από άρωμα ελληνικής παιδείας εκπαιδευτικό του έργο έγινε σήμερα παρελθόν, έγινε μνήμη και σημείο αναφοράς των μεγαλυτέρων σε ηλικία, που στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους συχνά θυμούνται και αναπολούν με ζεστασιά τα γεγονότα εκείνης της περιόδου. Όλοι, με τον δικό τους απλό και αισθαντικό τρόπο, θυμούνται το παλιό διδακτήριο που σήμερα δεν υπάρχει και την ανέγερση του νέου στον ίδιο οικοπεδικό χώρο. Θυμούνται τον παλμό και τη ζεστασιά της σχολικής τους ζωής, τις μαθητικές εκδρομές, τις εθνικές εορτές και τις παρελάσεις τους στην κεντρική πλατεία, τις ένθερμες ομιλίες των δασκάλων τους, τα σχολικά τραγούδια και τα πατριωτικά θούρια στις εθνικές εορτές. Θυμούνται τον τακτικό σχολικό εκκλησιασμό τους και κυρίως τα εγκώμια των παθών της Μ. Παρασκευής με τη «Ζωή εν Τάφω» και το «Αι γενεαί αι πάσαι», που ο γνώστης της βυζαντινής μουσικής δάσκαλός τους με δύο χορωδίες μαθητών, της Ε΄ τάξης από τα αριστερά του μεσαίου κλίτους και της ΣΤ΄ τάξης από τα δεξιά, ευλαβικά χοραρχούσε και, ευγενώς αμιλλόμενοι οι μαθητές, έψελναν μαζί του, με τις καλλικέλαδες παιδικές φωνές τους, τον Επιτάφιο Θρήνο. Αλλά κυρίως θυμούνται και μνημονεύουν το δάσκαλό τους, που τους γαλούχησε με ηθικές αρχές και αξίες και ο οποίος επί τριάντα (30) και πλέον συναπτά έτη εργάσθηκε γόνιμα στο δημοτικό σχολείο Οχυρού. Θυμούνται και διηγούνται στα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονά τους τα ιστορικά γεγονότα που γνώρισε ο τόπος τους τότε και που ο δάσκαλός τους τα ανέδειξε, τα πρόβαλε και τα έκανε ευρύτερα γνωστά με την καθιέρωση του εορτασμού της 6ης Απριλίου 1941 ως τοπικής εθνικής επετείου στον οικισμό τους από το 1946! Επί μία δεκαετία και μέχρι το 1955 η τοπική επέτειος ετιμάτο κάθε 6 Απριλίου μόνο από τους μαθητές του δημοτικού σχολείου και από τους κατοίκους του Οχυρού.

Από το 1956 όμως και μετά ο εορτασμός καθιερώθηκε και επίσημα από το Ελληνικό Κράτος και σύντομα έγινε γνωστός και εκτός Ελλάδος. Τον Απρίλιο του 1982 Γερμανοί παλαιοί πολεμιστές, οι οποίοι είχαν πολεμήσει στην περιοχή με το 105 Σύνταγμα Πεζικού της 72ης Infanterie Division, που πρώτο επιτέθηκε κατά του οχυρού «Λίσε Α10», ήρθαν με το βετεράνο Anton Blasius (από την πόλη Trier) την ημέρα της επετείου και παρακολούθησαν τις εκδηλώσεις5. Από τότε και μέχρι το 1998, ανελλιπώς κάθε Απρίλιο, πολλοί γερμανοί βετεράνοι επισκέπτονταν το Λίσε με ναυλωμένο τουριστικό λεωφορείο και έπαιρναν μέρος στις τοπικές επετειακές εκδηλώσεις μέχρι που, λόγω ηλικίας και θανάτου, ο αριθμός τους μηδενίσθηκε.

Τον Απρίλιο του 2009 και του 2010, μετά από παρέλευση πέντε (5) και πλέον δεκαετιών, τα εγγόνια και τα δισέγγονα των μαθητών του με δική τους πρωτοβουλία και θέληση, σκηνοθέτησαν και παρουσίασαν στην κεντρική πλατεία, την ημέρα εορτασμού της τοπικής επετείου, το μαθητικό πατριωτικό σκετς που ο Θεόφιλος Σοφιανός έγραψε για την ηρωϊκή αντίσταση του οχυρού «Λίσε Α10».

Το σκετς σκηνοθετήθηκε και παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά το 1956 από τον ίδιο, το 1965 από τον γράφοντα και το 2009 και 2010 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Οχυρού.

Παραθέτω ολόκληρη την προσφώνηση της προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Οχυρού Νόπης Τσανικίδου του Γεωργίου η οποία, με τη συνεργασία και τη συμμετοχή όλων των μελών του συλλόγου και των φορέων της τοπικής κοινωνίας, το σκηνοθέτησε και το παρουσίασε με μεγάλη επιτυχία.

5 Για τη συμμετοχή των Γερμανών παλαιών πολεμιστών στην τοπική εθνική επέτειο γίνεται σχετική αναφορά στο βιβλίο που έγραψα με τίτλο «Ο οικισμός Οχυρού του Δήμου Κ. Νευροκοπίου».

Κυρίες και Κύριοι

Η σημερινή τοπική επέτειος της 6ης Απριλίου 1941 (επέτειος της ηρωικής αντιστάσεως των Μακεδονικών Οχυρών ενάντια στην κεραυνοβόλο γερμανική επίθεση και εισβολή στη Χώρα μας τον Απρίλιο του 1941), άρχισε να εορτάζεται στην Κοινότητά μας από την επομένη της λήξεως του β΄ παγκοσμίου πολέμου, από τον Απρίλιο του 1946.

Την πρωτοβουλία και την ιδεά αυτής της υπέροχης πατριωτικής πράξης την είχε ο αείμνηστος διευθυντής του 5/θέσιου δημοτικού σχολείου μας (και κάτοικος Οχυρού) Θεόφιλος Σοφιανός.

Ο Θεόφιλος Σοφιανός ως διευθυντής του σχολείου, με δική του πρωτοβουλία και ευθύνη, διέκοπτε (από το 1946 και κάθε 6 Απριλίου) τα μαθήματα, και, μαζί με όλους τους μαθητές και το διδακτικό προσωπικό, ανέβαινε στην κορυφή του Λίσε Α10, όπου εξιστορούσε με το δικό του γλαφυρό και παραστατικό τρόπο το Ιστορικό της Ημέρας.

Με τα πρώτα λουλούδια της άνοιξης (που φυτρώνουν στις πλαγιές του οχυρού «Λίσε Α10») έπλεκε ένα στεφάνι για τους ήρωες υπερασπιστές των οχυρών και το απόγευμα, κατηφορίζοντας και παρελαύνοντας μέσα στο χωριό μας με όλους τους μαθητές του και με τη Σημαία του Σχολείου μπροστά, σταματούσε στο Ηρώο της κεντρικής πλατείας, όπου ένας μαθητής κατέθετε το στεφάνι και η εκδήλωση τελείωνε με τον εθνικό ύμνο.

Από το 1956 και μετά, το 518 τάγμα πεζικού που εδρεύει στο Κ. Νευροκόπι, πήρε την πρωτοβουλία και ανέλαβε τη διοργάνωση και παρουσίαση της εκδήλωσης με κάθε επισημότητα και μεγαλοπρέπεια.

Το επόμενο έτος (το 1956), ο αείμνηστος Θεόφιλος Σοφιανός έγραψε ένα μικρό πατριωτικό σκετς για τους ήρωες των οχυρών της περιοχής μας – αυτό που σε λίγο θα σας παρουσιάσουμε – και το οποίο με μεγάλη επιτυχία σκηνοθέτησε και παρουσίασε με τους μαθητές του, σ’ αυτόν εδώ το χώρο, ενώπιον των θρησκευτικών, πολιτικών και στρατιωτικών αρχών του Ν. Δράμας.

Κυρίες και Κύριοι,πριν από την παρουσίαση του μικρού αυτού πατριωτικού σκετς (από μαθητές του γυμνασίου αυτή τη φορά) αισθάνομαι την ανάγκη, εκ μέρους του Πολιτιστικού Συλλόγου μας, αλλά και εκ μέρους όλων των κατοίκων του χωριού μας, να τονίσω και να σας κάνω γνωστό πως τον Απρίλιο του 1941 οι κάτοικοι της Κοινότητος Οχυρού, για τον ηρωισμό και την ανδρεία που επέδειξαν τότε, τιμήθηκαν από την Ε λ λ η ν ι κ ή Π ο λ ι τ ε ί α με τον

Π Ο Λ Ε Μ Ι Κ Ο Σ Τ Α Υ Ρ Ο Α΄ Τ Α Ξ Ε Ω Σ.

Σήμερα, εμείς οι νεότεροι Οχυριώτες, χαιρόμαστε για τον ηρωισμό και την ανδρεία που επέδειξαν τότε οι παππούδες μας (όλοι τους πρόσφυγες από τον Πόντο, τη Θράκη και την Μ. Ασία) και καμαρώνουμε για την τιμητική διάκριση που τους απενεμήθη.

Μετά από την προσφώνηση και τα παρατεταμένα ενθουσιώδη χειροκροτήματα, το μικρό πατριωτικό σκέτς παίχθηκε με μεγάλη επιτυχία και προξένησε ευάρεστα πατριωτικά συναισθήματα σε όλους. Έφερε στη μνήμη των μεγαλυτέρων τα γεγονότα εκείνης της εποχής, την ηρωική εποποιία των Μακεδονικών οχυρών και την ανδρεία των υπερασπιστών του οχυρού «Λίσε Α10».

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Οχυριώτες, αλλά και οι νεότεροι, αισθάνθηκαν το χάδι του Χρόνου που πέρασε και που όσο θα περνά ο καιρός, όλο και πιο πολύ θα τους χαϊδεύει και θα τους δένει με τον γενέθλιο τόπο τους, με την ιστορία τους. Η τοπική ιστορία είναι (πρέπει να είναι) πηγή αυτογνωσίας και αυτοσυνειδησίας, πηγή μνήμης και συνέχειας, γιατί ό,τι δεν είναι μνήμη και συνέχεια, είναι πυκνό σκοτάδι που μέσα του βυθίζεται εκείνος που θέλει να χαθεί και να αλλοτριωθεί.

Οι λίγες φωτογραφίες που παρατίθενται στις επόμενες σελίδες «μιλούν» για το χθες των Αλησμόνητων Πατρίδων της Ανατολής, για τα πρώτα δύσκολα προσφυγικά χρόνια εδώ στη Νέα Πατρίδα και για την ηρωική αντίσταση του οχυρού «Λίσε Α10». Ανακαλούν στη μνήμη την ομορφιά του χθες, την οποία οι επερχόμενες γενιές των Οχυριωτών δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουν. Δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να την αφήσουν να χαθεί, και η σκόνη του χρόνου, με το πέρασμα των ετών, να την καλύψει και να τη ρίξει στον Καιάδα της λήθης.

Φωτογραφίες του χθες μνήμες του σήμερα

Στην Κερασούντα του Πόντου το 1908.

Οι οικογένειες Ιωάννη (Γιάγκου) Ελευθεριάδη και Αθανασίου Τσαπακίδη (Τσαπάκου) μετά από γαμήλια τελετή. Μέλη και των δύο οικογενειών εγκαταστάθηκαν στο Οχυρό το 1923 μετά από την μεγάλη Μικρασιατική Καταστροφή. Εύγλωττη φωτογραφία για την ευμάρεια και την ποιότητα ζωής των Ελλήνων του Πόντου.

Από το βιβλίο «Η ωραία Κερασούς» του Σάββα Ασλανίδη.

Σχολικό έτος 1925 – 1926.

Οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Οχυρού με τους δασκάλους τους Γεώργιο Ξένο (αριστερά) και Θεόφιλο Σοφιανό (δεξιά).

Όλα προσφυγόπουλα από τις Αλησμόνητες Πατρίδες του Ελληνισμού της Ανατολής!

Κάτω Νευροκόπι, 15η Μαϊου 1927.

Θρησκευτικές, πολιτικές, στρατιωτικές και εκπαιδευτικές αρχές μετά από την κατάθεση του θεμελίου λίθου του 1ου Δημοτικού Σχολείου στο Κάτω Νευροκόπι. Στο κέντρο ο Μητροπολίτης Νευροκοπίου Φιλόθεος.Όρθιοι από αριστερά: 1ος Ξενοφών Παπαδόπουλος (από Κερασούντα),διευθυντής του Δημότικού Σχολείου Κάτω Βροντούς 2ος Θεόφιλος Σοφιανός (από Σάντα), διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Οχυρού6ος Μιλτιάδης Νυμφόπουλος (από Σάντα) διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Χρυσοκεφάλου.Πρόκειται για το πρώτο σχολικό κτίριο που θεμελιώθηκε, από το Ελληνικό Κράτος, στην ακριτική περιοχή μετά από την απελευθέρωση και ενσωμάτωσή της το 1913 στον Εθνικό Κορμό.

25η Μαρτίου 1952.

Παρέλαση μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Οχυρού.

Δεξιά (όρθιος) διακρίνεται ο διευθυντής του σχολείου Θεόφιλος Σοφιανός. Στο βάθος φαίνεται το παλιό διώροφο Κοινοτικό Κατάστημα.

Άνοιξη του 1945.

Η οικογένειατου Θεοφίλου (1894-1962) και της Ουρανίας (1896-1975) Σοφιανού.

Ο Θεόφιλος και η Ουρανία ήρθαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα το 1923 από τη Σάντα του Πόντου και εγκαταστάθηκαν στο Οχυρό Κάτω Νευροκοπίου. Απέκτησαν κατά σειρά γέννησης τα τέκνα: Δωροθέα, Ελένη, Γενοβέφα, Βενετία, Παντελή, Όμηρο και Νίκο (δίδυμοι).

Φωτοϊστορικά καταπιστεύματααπό την αντίσταση του οχυρού «Λίσε Α10».

Ένα από τα αντιαρματικά φράγματα (εμπόδια) της αμυντικής γραμμής των Μακεδονικών Οχυρών στην περιοχή Κάτω Νευροκοπίου.

Γερμανικό άρμα μάχης σε μικρή απόσταση από το οχυρό «Λίσε Α10» το πρωί της 6ης Απριλίου 1941.

Τα εύστοχα πυρά του «Λίσε Α10» αιφνιδίασαν και απέκρουσαν τους Γερμανούς του 2ου Τάγματος του 105ου Συντάγματος Πεζικού της 72ης

Infanterie Division.

Ο διοικητής του «Λίσε Α10» ταγματάρχης πεζικού Γεώργιος Δετοράκης (τρίτος από δεξιά) με το διοικητή του 105ου Συντάγματος Πεζικού Fr. Wilhelm Muller (δεύτερος από δεξιά) αμέσως μετά την ανακωχή.

Έλληνας αξιωματικός, με διερμηνέα Έλληνα υπαξιωματικό, σε υπαίθρια συνάντησή του με Γερμανό αξιωματικό, την επομένη της ανακωχής. Στο βάθος το οχυρό Τάσαυλι.

6η Απριλίου 1988.Ο Παντελής Σοφιανός (αριστερά), ο αξιωματικός του 518ου Τάγματος Πεζικού, ο Παναγιώτης Ηλιάδης κάτοικος Οχυρού και παλαιός πολεμιστής (με τη σημαία) και ο Anton Blasius (με την ανθοδέσμη) προ του μνημείου του 26ου Συντάγματος Πεζικού στους πρόποδες του οχυρού «Λίσε Α10». O Blasius ήταν λοχίας στον 7ο Λόχο του 2ου Τάγματος του 105ου Συντάγματος Πεζικού, που πρώτο επιτέθηκε στο οχυρό «Λίσε Α10» το πρωί της 6ης Απριλίου 1941. Στη θέση αυτή έχασε τους περισσότερους από τους συμπολεμιστές της ομάδας του.

Ο οικισμός Οχυρού στους πρόποδες του οχυρού «Λίσε Α10».

Ο οικισμός Οχυρού βρίσκεται στο λεκανοπέδιο Κάτω Νευροκοπίου και απέχει 18 χιλιόμετρα από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Είναι κτισμένος στους πρόποδες ενός πέτρινου λόφου (πανταχόθεν ελεύθερου) με εμβαδό βάσης περίπου ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου του οποίου καλύπτει, σε σχήμα μισοφέγγαρου και σε μήκος 1800 μέτρων, τη βορειοδυτική και νοτιοδυτική πλευρά του, σχεδόν τη μισή περίμετρό του.Έχει υψόμετρο 650 μέτρα και προς τα δυτικά και βόρειά του, σε σχήμα κυκλικής λεκάνης, εκτείνεται το λεκανοπέδιο Κάτω Νευροκοπίου. Η περιοχή είναι γνωστή για τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες της, η ψυχρότερη ίσως των Βαλκανίων, για την πυκνή ομίχλη της, καθημερινή σχεδόν επισκέπτρια και για τα πολύ εύγευστα και υγιεινά γεωργοκτηνοτροφικά προϊόντα της.

Ο Θεόφιλος Σοφιανός γεννήθηκε στη Σάντα του Πόντου το 1894 και πέθανε στο Οχυρό Κ. Νευροκοπίου το 1962. Φοίτησε στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας και εργάσθηκε ως δάσκαλος στη Σάντα, τη Μεσαρέα, τη Δούρχα και την Πουλαντζάκη, απ’ όπου τον Ιούνιο του 1920 συνελήφθη από τον Τοπάλ Οσμάν και, μαζί με άλλους 1200 Κερασούντιους της 2ης αποστολής, εξορίσθηκε στα ενδότερα της Μικράς Ασίας. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, από τη Βηρυττό της Συρίας τότε, με γαλλικό καράβι έφθασε στον Πειραιά και από εκεί στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο του 1923 όπου και αντάμωσε, μετά από τέσσερα και πλέον έτη, τη σύζυγο και την πεντάχρονη κόρη του. Το Νοέμβριο του ίδιου έτους εγκαταστάθηκε στο Οχυρό και εργάσθηκε ως δάσκαλος μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1956. Το 1927-1928 μετεκπαιδεύθηκε στο Διδασκαλείο Μυτιλήνης και αρίστευσε με γενικό βαθμό 9,6.

Ανέπτυξε πλούσια εκπαιδευτική και κοινωνική δράση τόσο στον Πόντο όσο και εδώ, στην ακριτική περιοχή Κ. Νευροκοπίου. Για τις δραστηριότητές του αυτές βραβεύτηκε πολλές φορές με επαίνους και τιμητικές διακρίσεις από τους εκάστοτε προϊσταμένους του Επιθεωρητές και Γενικούς Επιθεωρητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας. Με δικές του ενέργειες και πρωτοβουλίες πρωτοκαθιερώθηκε η 6η Απριλίου 1941 να εορτάζεται ως τοπική εθνική επέτειος στην Κοινότητα Οχυρού.

Ως δάσκαλος υπήρξε αυστηρός και μεθοδικός, με ευρυμάθεια και προσήλωση στο εκπαιδευτικό του έργο. Ήταν πρότυπο καλού οικογενειάρχη, έντιμου και ευπρεπούς πολίτη και υπόδειγμα αμέμπτου κοινωνικής συμπεριφοράς.

ISBN : 978-960-93-2676-6