Σχιζοφρένεια

Διαταραχή του εγκεφάλου με ισχυρότατο γενετικό υπόβαθρο , για την εκδήλωση της οποίας ευθύνεται πολύπλοκη αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Προσβάλλει περίπου το 1% του γενικού πληθυσμού.

Ο Π.Ο.Υ. κατατάσσει τη σχιζοφρένεια μέσα στις 10 νόσους με τη σοβαρότερη επιβάρυνση σε δείκτες καθημερινής, κοινωνικής και επαγγελματικής λειτουργικότητας στις αναπτυγμένες χώρες.

Η νόσος συνήθως εισβάλλει μεταξύ των ηλικιών 15-35 ετών, σπάνια δε πρίν την ηλικία των 10 ετών ή μετά τα 40 έτη.

( Στεφανής Ν., 2007)

Σχιζοφρένεια-Πορεία

Σχιζοφρένεια

Συνδρομική προσέγγιση της συμπτωματολογίας

Θετικά ή θορυβώδη συμπτώματα ( διαταραχές του περιεχομένου και της κατοχής της σκέψης καθώς και διαταραχές της αντίληψης)

Αρνητικά συμπτώματα ( διαταραχές της δομής, οργάνωσης και ροής της σκέψης, του συναισθήματος αλλά και της βούλησης)

Αποδιοργανωτικά συμπτώματα ( διαταραχές απο τη δομή και οργάνωση της σκέψης αλλά και διαταραχές του συναισθήματος και της ομόλογης συμπεριφοράς)

Γνωστικά συμπτώματα ( διαταραχές της προσοχής, της συγκέντρωσης, της μνήμης και των εκτελεστικών λειτουργιών)

( Στεφανής Ν., 2007)

Σχιζοφρένεια- ΥπότυποιΠαρανοειδής ΑποδιοργανωμένοςΚατατονικόςΥπολειμματικόςΑδιαφοροποίητος

Φάση ανάπτυξης Σύλληψη, γέννηση, παιδί, έφηβος

έφηβος ενήλικος

Κλινικά σημεία & συμπτώματα

Ήπια υπολειτουργία•Κινητική•Κοινωνική•Γνωσιακή

Μη ειδικές αλλαγές στη συμπεριφορά

Συμπτώματα•Θετικά•Αρνητικά•Γνωσιακά

Στάδιο διαταραχής

Προνοσηρό Προδρομικό Κλινικό

Παθολογική διεργασία

Αναπτυξιακές DA(ευαισθητοποίηση) NMDA

<Νευρο-εκφύλιση> (οξειδωτικό stress, EAA;)

Stress, Γεγονότα ζωής, Ουσίες

Μυελίνωση Συναπτικό κλάδεμα ΣυναπτογένεσηΕπαγωγή Διαφοροποίηση

Αιτιοπαθογένεια

Σχιζοφρένεια

Ψυχολογική

Ευαλωτότητα

Περιβάλλον

Γονίδια

ΑιτιοπαθογένειαΠαράγοντες σχετιζόμενοι με την προ- και περι- γεννητική περίοδο

Περιγεννητικές επιπλοκές Προγεννητικές λοιμώξεις

Περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου

Πρώιμοι περιβαλλοντικοί παράγοντες Χρήση ψυχοδραστικών ουσιών Αστικοποίηση Μετανάστευση

ΑιτιοπαθογένειαΝευροχημικοί παράγοντες Ντοπαμινεργική υπόθεση Γλουταμινεργική υπόθεσηΙστολογικές αλλοιώσειςΔομικές μορφολογικές

αλλοιώσειςΕλλείμματα των γνωστικών

λειτουργιών

ΑιτιοπαθογένειαΓενετικοί παράγοντες

Η σχιζοφρένεια οικοδομείται σε ένα

εδαφος γενετικής κυρίως προδιάθεσης

Όσο στενότερη είναι η γενετική συγγένεια με τον ασθενή τόσο αυξάνει ο κίνδυνος νόσησης

Γενετικοί παράγοντεςΠιθανότητα νόσησηςΓενικός πληθυσμός: 1%Παππούς,γιαγιά,θείοι ατόμου που

νοσεί:3%Αδελφός/ή ατόμου που νοσεί: 9%Παιδί ενός γονέα που νοσεί: 13%Παιδί δύο γονέων που νοσούν: 46%

Γενετικοί παράγοντεςΜονοζυγωτικοί δίδυμοι: 10-15%Διζυγωτικοί δίδυμοι: 50% Η συμμετοχή της

κληρονομικότητας στην ερμηνεία της προδιάθεσης για σχιζοφρένεια μεταξύ διδύμων (κληρονομησιμότητα)= 81%

Η συμμετοχή κοινών περιβαλλοντικών συνθηκών στην ερμηνεία της προδιάθεσης για σχιζοφρένεια μεταξύ διδύμων= 11%

Γενετικοί παράγοντεςΠολυγονιδιακό μοντέλο:

Θεωρείται πιθανή η αθροιστική ή αλληλοεξαρτώμενη δράση πολλών γονιδίων μικρής διεισδυτικότητας, καθένα από τα οποία δεν προσδίδει υψηλό κίνδυνο νόσησης.

Γενετικοί παράγοντες Neuregulin 1 (NRG1)

Disrupted in Schizophrenia 1 (DISC 1)

Dysbindin (DTNBP1)

D-amino acid oxidase activator (DAOA)

Κατεχολ-Ο-μεθυλ-τρανσφεράση (COMT)

Γενετικοί παράγοντες

Ενδοφαινότυποι στη σχιζοφρένεια

Ενδοφαινότυποι Πρώτες αναφορές προ 30 ετών

(Gottesman and Shields, 1972)

Ποσοτικά κληρονομούμενα , σταθερά χαρακτηριστικά που μπορούν να εκτιμηθούν εργαστηριακά και ανευρίσκονται διαταραγμένα τόσο σε ασθενείς όσο και σε μη ασθενείς συγγενείς τους

Ενδοφαινότυποι

Οι ενδοφαινότυποι μπορούν να θεωρηθούν ως ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ γενετικής επιβάρυνσης και φαινοτυπικών εκδηλώσεων της νόσου

Ενδοφαινότυποι στη σχιζοφρένεια

Γονίδια

Σχιζοτυπία

ΓνωσιακάΕλλείμματα

Νευροφυσιολογικά

Ευρήματα

Γνωσιακοί Ενδοφαινότυποι Προσοχή

Ενεργός μνήμη

Επιτελικές/εκτελεστικές λειτουργίες

Νευροφυσιολογικοί Ενδοφαινότυποι

Οφθαλμοκινητικές λειτουργίες

Αισθητικοκινητική απαρτίωση

Γνωσιακά προκλητά δυναμικά

Ανατομικά (πλάγιες κοιλίες)

Οι γνωστικές λειτουργίες

Βασικές κατηγορίες γνωστικών λειτουργιών

Αντίληψη (πρόσληψη, επιλογή, ταξινόμηση, απαρτίωση πληροφοριών)

Μάθηση/μνήμη (αποθήκευση και ανάκληση πληροφοριών)

Σκέψη ( νοητική αναδιοργάνωση και πολλαπλοί συνδυασμοί πληροφοριών)

Έκφραση (επικοινωνία- χρησιμοποίηση πληροφοριών)

Προσοχή ( επιλεκτική ενεργοποίηση των υπόλοιπων γνωστικών λειτουργιών ,ανάλογα με τις περιρρέουσες συνθήκες)

(Τσάλτα Ε., 2007)

Δομικές μεταβολές του εγκεφάλου Κατά το 1º επεισόδιο Ασθενείς κατά το πρώτο επεισόδιο σχιζοφρένειας εμφανίζουν δομικές εγκεφαλικές ανωμαλίες σε σχέση με υγιείς μάρτυρες. Σε μελέτες απεικόνισης με MRI σταθερά ευρήματα φλοιϊκής ατροφίας σε ασθενείς με 1ο επεισόδιο παρατηρούνται:

Στον μετωπιαίο φλοιό Job et al 2002, Salokangas et al 2002, Chua et al 2007

Στον κροταφικό φλοιόKubicki et al 2002, Park et al 2004

Στον βρεγματικό φλοιό Naar et al 2005, Nierenberg et al 2005

Στο μεταιχμιακό σύστημα Joyal et al 2002, Bogerts et al 1990, Suzuki et al 2005

Αύξηση των πλαγίων κοιλιών άμφω Wright et al 2000, Chua et al 2007

Μείωση του όγκου των ραβδωτών πυρήνων άμφω Jaya-kumar et al 2005, Salgado-Pineda et al 2003

Η σχιζοφρένεια είναι αποτέλεσμα διαταραγμένης νευρωνικής διασύνδεσης

Σε μια μεταναλυτική επισκόπηση μελετών -2 δεκαετιών- του μετωπιαίου και κροταφικού φλοιού, οι Davidson and Heinrichs (2003) (155 μελέτες, 4043 ασθενείς με σχιζοφρένεια, 3977 φυσιολογικοί μάρτυρες) έδειξαν ότι:

Μια μειοψηφία ασθενών με σχιζοφρένεια περίπου το ¼ εμφανίζουν δομικές μεταβολές (μειωμένο όγκο φλοιού) που σαφώς τους διαφοροποιούν από τους υγιείς μάρτυρες

Ένα μεγαλύτερο ποσοστό ασθενών περίπου το ½ διαφοροποιούνται από τους φυσιολογικούς μάρτυρες στο επίπεδο της φυσιολογίας αυτών των περιοχών η σχιζοφρένεια είναι αποτέλεσμα διαταραγμένης εγκεφαλικής λειτουργίας παρά αποτέλεσμα απώλειας νευρώνων ή εκφύλισης

Οι μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ ασθενών με σχιζοφρένεια και υγιών μαρτύρων παρατηρούνται σε μελέτες φυσιολογίας του μετωπιαίου φλοιού στη διάρκεια γνωσιακών δοκιμασιών (“hypofrontality” PET, SPECT)

Buchsbaum, 1990, Davidson and Heinrichs 2003

Γνωσιακά ή γνωστικά ελλείμματα Εμφανή στα ¾ των πασχόντων ήδη

από το πρώτο επεισόδιο Προηγούνται για πολλά χρόνια της

εμφάνισης των πρώτων θορυβωδών συμπτωμάτων της νόσου

Μένουν σταθερά κατά την εξέλιξη της νόσου

Συνδέονται με δυσμενέστερους δείκτες πρόγνωσης και γενικότερης λειτουργικότητας των ασθενών.

Γνωσιακά ελλείμματαΣε άτομα τα οποία βρίσκονται στη

πρόδρομη φάση της νόσου, έχει βρεθεί ότι η επίδοση τους στις λειτουργίες της εργαζόμενης μνήμης, στη ταχύτητα σκέψης , στις εκτελεστικές λειτουργίες και στους δείκτες γενικής νοημοσύνης, είναι χαμηλότερη από αυτό που αναμενόταν φυσιολογικά. (Jahshan C. et al., 2010)

Γνωσιακά ελλείμματα

Φαίνεται επίσης ότι, ενώ τα γνωσιακά ελλείμματα είναι σχετικά σταθερά κατά τη χρονιότητα της νόσου, στη πρόδρομη φάση και στην έναρξη του πρώτου επεισοδίου μεταβάλλονται περισσότερο.

Γνωσιακά ελλείμματα

Στη μετανάλυση των Mesholam-Gately R.I. et al. (2009), φάνηκε επίσης να προ-υπάρχουν ,τα ελλείμματα στην εργαζόμενη μνήμη και τη ταχύτητα σκέψης , του πρώτου επεισοδίου.

Γνωσιακά ελλείμματα

Γνωσιακά ελλείμματα

Νευροψυχολογικές δυσλειτουργίες, όπως ελλείμματα στη προσοχή, στην ταχύτητα σκέψης, στις εκτελεστικές λειτουργίες, και στην λεκτική μνήμη, έχουν αναφερθεί σε παιδιά και ενήλικες, οι οποίοι είναι συγγενείς ατόμων που νοσούν από σχιζοφρένεια. (Cornblatt & Keilp, 1994; Cannon et al., 1994)

Γνωσιακά ελλείμματα

Νευροψυχολογική

Αξιολόγηση

Λειτουργικοί-απεικονιστικοί

έλεγχοι

Ανίχνευση και αξιολόγηση γνωσιακών

ελλειμμάτων

Νευροψυχολογική ΑξιολόγησηΧρήση ειδικών

νευροψυχολογικών εργαλείων για τη μέτρηση και αξιολόγηση των γνωστικών λειτουργιών-ελλειμμάτων.

Νευροψυχολογική μπαταρία που χρησιμοποιείται στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο (σύντομη περιγραφή)

Θεραπευτικές παρεμβάσεις-Συζήτηση

ΦαρμακευτικέςΓνωσιακές –ΣυμπεριφοριστικέςΣυστημικού τύπου-Οικογενειακή

θεραπείαΨυχο-εκπαίδευσηΨυχοκοινωνική αποκατάσταση

Διάρκεια μη αντιμετωπιζόμενης ψύχωσης (ΔΑΨ)

◦ Η ΔΑΨ αποτελεί ανεξάρτητο προβλεπτικό παράγοντα και συσχετίζεται με το ποσοστό και το επίπεδο ύφεσης της θετικής ψυχωσικής συμπτωματολογίας (έκβαση μετά 1 έτος)

◦ Το ποσοστό και ο βαθμός ύφεσης ήταν μεγαλύτερα σε ασθενείς με μικρότερη ΔΑΨ (<22 εβδομάδες).

Malla et al, Schizophrenia research 2002

Η όσο πιο γρήγορη παρέμβαση είναι

σημαντική

Σχιζοφρένεια, νευροπλαστικότητα και περιβάλλον: Η αξία της ψυχοκοινωνικής θεραπείας

Είναι πιθανό ότι η προοδευτική μείωση του όγκου του εγκεφάλου που παρατηρείται σε ασθενείς με σχιζοφρένεια να αντανακλά μια ανεπάρκεια εκδήλωσης των νευροτροφικών επιδράσεων των εμπειριών ζωής (μετουσίωση) που συνδέονται με τη δραστηριότητα συγκεκριμένων νευρωνικών δικτύων -αντίθετα με την νευροτοξικότητα-.

Σε ζώα η έκθεση σε <εμπλουτισμένο> περιβάλλον αυξάνει τη νευρογένεση, προστατεύει από απόπτωση, αυξάνει τη συναπτική πλαστικότητα και βελτιώνει τη μάθηση και μνήμη

Kempermann and Gage 1999, Tang et al 2001 Φαίνεται ότι η λειτουργία του NMDA υποδοχέα είναι πολύ σημαντική

για την θετική επίδραση του περιβάλλοντος στην νευροπλαστικότητα Έτσι οι ασθενείς με σχιζοφρένεια σε σχέση με την νευροτροφική και

νευρο-προστατευτική επίδραση της εμπειρίας υποφέρουν από συνδεδυασμένη αναπηρία◦ Διαταραχή νευρωνικής διασύνδεσης και ειδικά της λειτουργίας του NMDA

υποδοχέα εμποδίζοντας έτσι αυτή τη σημαντική για τον εγκέφαλο νευροπλαστικότητα

◦ Τα συμπτώματα και η γνωσιακή δυσλειτουργία συντελεί σε αποδυνάμωση της εμπειρίας της ζωής ιδιαίτερα την πιο σημαντική πλευρά της για νευροτροφική λειτουργία: τα καινοφανή περιβαλλοντικά ερεθίσματα

Σχιζοφρένεια, νευροπλαστικότητα και περιβάλλονΕίναι πιθανό ότι η

προοδευτική μείωση του όγκου του εγκεφάλου που παρατηρείται σε ασθενείς με σχιζοφρένεια να αντανακλά μια ανεπάρκεια εκδήλωσης των νευροτροφικών επιδράσεων των εμπειριών ζωής (μετουσίωση) που συνδέονται με τη δραστηριότητα συγκεκριμένων νευρωνικών δικτύων -αντίθετα με την νευροτοξικότητα-.

Σχιζοφρένεια, νευροπλαστικότητα και περιβάλλον: Η αξία της ψυχοκοινωνικής θεραπείας

Σε ζώα η έκθεση σε <εμπλουτισμένο> περιβάλλον αυξάνει τη νευρογένεση, προστατεύει από απόπτωση, αυξάνει τη συναπτική πλαστικότητα και βελτιώνει τη μάθηση και μνήμη

Kempermann and Gage 1999, Tang et al 2001

Σχιζοφρένεια, νευροπλαστικότητα και περιβάλλον: Η αξία της ψυχοκοινωνικής θεραπείας

Έτσι οι ασθενείς με σχιζοφρένεια σε σχέση με την νευροτροφική και νευρο-προστατευτική επίδραση της εμπειρίας υποφέρουν από συνδεδυασμένη αναπηρία◦ Διαταραχή νευρωνικής

διασύνδεσης και ειδικά της λειτουργίας του NMDA υποδοχέα εμποδίζοντας έτσι αυτή τη σημαντική για τον εγκέφαλο νευροπλαστικότητα

◦ Τα συμπτώματα και η γνωσιακή δυσλειτουργία συντελεί σε αποδυνάμωση της εμπειρίας της ζωής ιδιαίτερα την πιο σημαντική πλευρά της για νευροτροφική λειτουργία: τα καινοφανή περιβαλλοντικά ερεθίσματα

Θεραπευτικές παρεμβάσεις-Συζήτηση

Ο ρόλος της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στην αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας.

Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση

Σας Ευχαριστώ!