Φωτεινή Εγγλέζου, Μ.Εd., Ph. D. Στη Διδακτική Γλώσσας, Διδάσκουσα στο ΜΠΣ «Ρητορική: Θεωρία και Πράξη»

• Πρόκειται για:

• συγκροτημένη και ευπρεπή ανταλλαγή απόψεων

• αντιπαράθεση επιχειρημάτων υπέρ και κατά μιας θέσης

• Αποσκοπούν:

• στην προώθηση και καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

• στη λογική διάρθρωση επιχειρημάτων / παράθεση επιχειρημάτων / αντεπιχειρημάτων / επιχειρημάτων ανασκευής

• στην εύστοχη, ακριβή και περιληπτική διατύπωση ιδεών / επιχειρημάτων

• στην πειθαρχημένη συνεργασία με συμπαίκτες / καλλιέργεια ομαδικού πνεύματος

• στην καλλιέργεια σεβασμού και κριτικής κατανόησης αντίθετων απόψεων / αγωγή του ακροατή

• Προκριματική φάση (3μελής κριτική επιτροπή)

• Προημιτελική (5μελής κριτική επιτροπή) • Ημιτελική (5μελής κριτική επιτροπή) • Τελική (7μελής κριτική επιτροπή) • Ο πρόεδρος της ΚΕ επαναφέρει στην

τάξη αγενείς ομιλητές, ελέγχει την τήρηση των κανόνων, τον χρονομέτρη και επικυρώνει την τελική βαθμολογία.

Ομάδα Λόγου Ομάδα Αντίλογου

Α΄Γύρος (6 λεπτά)

- Ορισμός Θέματος - Γενική παρουσίαση θέσης - Διατύπωση επιχειρημάτων

- Αποδοχή ή απόρριψη ορισμού - Γενική παρουσίαση αντίθεσης - Αντίκρουση γενικών

επιχειρημάτων του ΑΟΛ και / ή προβολή νέων

Β΄Γύρος (6 λεπτά)

- Αντίκρουση επιχειρημάτων - Υποστήριξη θέσης με νέα,

συμπληρωματικά ή εξειδικευμένα επιχειρήματα

- Αντίκρουση επιχειρημάτων των ΑΟΛ και ΒΟΛ

- Υποστήριξη αντίλογου με νέα, συμπληρωματικά ή εξειδικευμένα επιχειρήματα

Γ΄Γύρος (4 λεπτά) Δίνονται 5΄ για προετοι- μασία περιλήψε-ων

- Τελική αντίκρουση επιχειρηματολογίας αντίλογου

- Συνοπτική παρουσίαση των επιχειρημάτων της ομάδας. Δεν δίνονται νέα επιχειρήματα ούτε νέα παραδείγματα.

- Τελική αντίκρουση επιχειρηματολογίας Λόγου

- Συνοπτική παρουσίαση των επιχειρημάτων της ομάδας. Δεν δίνονται νέα επιχειρήματα ούτε νέα παραδείγματα.

• Ο χρονομέτρης αναλαμβάνει την τήρηση και καταγραφή των χρόνων.

• Ηχητική σήμανση της έναρξης και λήξης χρόνου.

• Καταγραφή χρόνων κάθε ομιλητή.

• Καταγραφή χρονικών στιγμών που γίνεται παρέμβαση / σημείωση αποδεκτών ή μη παρεμβάσεων / ερωτήσεων.

• Κατά την προετοιμασία των περιλήψεων ο χρονομέτρης σημαίνει μία φορά 1 λεπτό πριν από το τέλος του χρόνου και δυο φορές στο τέλος του χρόνου.

• Το 1ο και το 6ο λεπτό των αγορεύσεων είναι προστατευόμενα, οπότε δεν υποβάλλονται ερωτήσεις.

• Τα θέματα διατυπώνονται με σαφήνεια.

• Είναι αμφιλεγόμενα, «κλειστού τύπου», ώστε να διευκολύνουν τη διατύπωση αντίλογου.

• Επιλέγονται από τη οργανωτική επιτροπή των αγώνων.

• Αντλούνται από την επικαιρότητα ή την ύλη των σχολικών εγχειριδίων (Νεοελληνική Γλώσσα, θεματικοί Κύκλοι)

• Ανακοινώνονται 15΄πριν την έναρξη των αγώνων.

• Συνιστά ερμηνεία του θέματος.

• Προσδιορίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αναπτυχθεί η επιχειρηματολογία.

• Δεν πρέπει να είναι ταυτολογικός, αντιφατικός, ούτε πολύ ευρύς, ούτε πολύ στενός, ούτε εντελώς εξειδικευμένος.

• Σε αντίθετη περίπτωση, προσβάλλεται από την ομάδα του Αντίλογου με επιχειρήματα που το καταδεικνύουν και προτείνεται η αντικατάστασή του από άλλον κατάλληλο. Στην περίπτωση αυτή ο αγώνας διεξάγεται περί του ορισμού.

• Koσμιότητα του ομιλητή (ευγενής χαιρετισμός προς συμμετέχοντες, αποφυγή αναίτιας και άσκοπης επιθετικότητας προς συμπαίκτες)

• Περιορισμένη χρήση σημειώσεων

• Πειστικό ύφος ομιλητή

• Χρήση εισαγωγικών και καταληκτικών παρατηρήσεων (πρόλογος, επίλογος)

• Χρησιμοποιούνται επιχειρήματα πλήρη, πειστικά, με λογική συγκρότηση και συνέπεια. Σημαντική η ιεράρχηση των επιχειρημάτων. Μετράει η ποιότητα και όχι η ποσότητα των επιχειρημάτων. Τα συμπεράσματα όλων ενισχύουν τη θέση της ομάδας.

• Τήρηση ορίων χρόνου (όχι παραπάνω από 6΄15΄΄ ή λιγότερο από 5΄ 30΄΄) και ισόρροπη κατανομή του στα μέρη της ομιλίας.

• Κατά τις περιλήψεις δεν δίνονται νέα επιχειρήματα. Ωστόσο, είναι αποδεκτό υλικό που διευκρινίζει θέσεις που έχουν ήδη παρουσιαστεί ή η ανασκευή αντίπαλων επιχειρημάτων.

• Δομικά τμήματα ομιλίας:

• - Eισαγωγή

• - Εξαγγελία επιχειρημάτων

• Ανάπτυξη επιχειρημάτων

• Συμπέρασμα

• Ιδιαίτερη προσοχή στην εκφορά της ομιλίας:

• - ύφος λόγου

• - φωνητική ποικιλία (τονισμός, επιτονισμός, διακύμανση κτλ.)

• - γλώσσα σώματος

• - οπτική επαφή με το ακροατήριο

• Υποβάλλονται με ανάταση χειρός στον ομιλητή από τα μέλη της αντίπαλης ομάδας.

• Ο ομιλητής έχει δικαίωμα να διακόψει τον αντίπαλο, αν η ερώτησή του ξεπερνά χρονικά τα 15΄΄.

• Οι ερωτήσεις είναι διατυπωμένες με σαφήνεια και σχετικές με όσα λέγονται εκείνη τη στιγμή.

• Ο ομιλητής πρέπει να δεχτεί να απαντήσει σε δύο ερωτήσεις (ανώτατο όριο 3) και να υποβάλει τουλάχιστον μία ερώτηση στους αντιπάλους.

• Μεθοδολογία: τήρηση κανόνων, συμμόρφωση στα χρονικά

και θεσμικά όρια, κοσμιότητα κλπ.

Επιχειρηματολογία: Πληρότητα, πειστικότητα, σαφήνεια,

συνέπεια, λογική συγκρότηση επιχ/των, παρα-

δείγματα.

Δομή: Eύστοχη τοποθέτηση θέματος, διάταξη και ιεράρχηση επι-

ρημάτων, εισαγωγικά σχόλια, περιλήψεις, έμφαση στα κύ-

ρια σημεία.

Ομαδικότητα: κατανομή εργασίας, συνεργασία, εκπλήρωση ρόλου

Ύφος: στάση, εκφορά λόγου, κίνηση, οπτική επαφή, αυτοπεποί-

θηση, χιούμορ κλπ.

Συμμετοχή: Υποβολή ερωτήσεων και απαντήσεις.

Αντίλογος: Aντίκρουση επιχειρημάτων, πειστικότητα, λογική δι-

άρθρωση αντεπιχειρημάτων.

Περιεχόμενο 50%

Δομή 20%

Εκφορά 30%

Βαθμοί Ομιλίας Ερμηνεία

90-100 Άριστη αγόρευση / περίληψη

80-99 Πολύ καλή

70-79 Καλή

60-69 Μέτρια. Υπάρχουν σημαντικές αδυναμίες.

50-59 Αδύναμη. Εμφανίζονται πολλές και σημαντικές αδυναμίες.

• Πρόκειται για αυτοσχέδιο λόγο διάρκειας 2.30΄-3΄.00. Στηρίζεται στη συνειρμική έκφραση.

• Επιλογή 1 από 3 προτεινόμενα θέματα.

• Χρόνος προετοιμασίας: 1.30΄.

• Τήρηση σημειώσεων.

• Προσοχή: Πρωτοτυπία, Συνοχή, Ζωντάνια

• Τα θέματα είναι είτε:

• Aφηρημένες / φιλοσοφικές / θεωρητικές έννοιες (αποξένωση, δημοκρατία, ελευθερία χωρίς όρια)

• Αυθόρμητες αντιδράσεις και σκέψεις σε απροσδόκητες ή απρόβλεπτες καταστάσεις (καταιγίδα / αποτυχία στις εξετάσεις / πέρασες!!!)

• Προτάσεις / θέσεις /γνωμικά / αποφθέγματα (ο πρωταθλητισμός δεν είναι αθλητισμός / τα λόγια πετούν και χάνονται / έτσι είμαι εγώ)

• ΠΛΑΙΣΙΟ:

• 2 Προκριματικοί γύροι (πέντε διαγωνιζόμενοι ανά αίθουσα)

• 1 ημιτελικός γύρος (προκρίνονται οι 8 καλύτεροι)

• Τελικός γύρος (προκρίνονται οι τρεις καλύτεροι)

• ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

• Σχέση με το θέμα (1-10 βαθμοί). Συνάφεια και νοηματική σύνδεση, ενότητα.

• Ποιότητα των ιδεών (1-10 βαθμοί). Επαρκής ανάλυση ή αφήγηση της ιδέας ή του ζητήματος, ανάδειξη των πιο σημαντικών σημείων, πρωτοτυπία, ευρηματικότητα.

• Συνοχή του λόγου (1-10 βαθμοί). Καθαρότητα και σαφήνεια, αλληλουχία, σύνδεση και ομαλή μετάβαση από τη μια ιδέα στην άλλη.

• Παρουσία του ομιλητή (1-20 βαθμοί). Εκφραστικότητα, στάση και κινήσεις ομιλητή, ευφράδεια, άνεση, συνεχής ροή του λόγου, καλή οπτική επαφή με το ακροατήριο.

• Διάρκεια: 5΄-6΄λεπτά.

• Επιτρέπεται η χρήση σημειώσεων.

• Σκοπός η πειθώ του ακροατηρίου. Όχι η ενημέρωση.

• Προετοιμασία 40΄λεπτών χωρίς κανένα βοηθητικό μέσο (έντυπο ή ηλεκτρονικό)

• Αποδοχή ή απόρριψη της θέσης ανάλογα με την κρίση του ομιλητή.

• ΠΛΑΙΣΙΟ

• 1 Προκριματικός γύρος (όλοι οι διαγωνιζόμενοι, 4 ανά αίθουσα)

• Ημιτελικός: Επιλέγονται οι 6 καλύτεροι.

• Τελικός: Επιλέγονται οι 2 καλύτεροι.

• ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

• Α.Το περιεχόμενο (1-25 βαθμοί).

• Οριοθέτηση του θέματος, ανάδειξη κύριων πτυχών, πρωτότυπες ιδέες και προτάσεις. Παροχή επιχειρηματολογίας (συνάφεια με το θέμα, λογική συγκρότηση, επαρκής τεκμηρίωση)

• Β. Δομή (1-10 βαθμοί).

• Αρχή (ανακοίνωση θέματος)

• Ανάπτυξη επιχειρημάτων

• Υπενθύμιση σημαντικότερων σημείων.

• Αποδοχή ή απόρριψη θέσης.

• Γ. Ύφος – Έκφραση (1-15 βαθμοί)

• Λεξιλόγιο

• Λόγος ζωντανός και άμεσος.

• Ένταση φωνής, καθαρή άρθρωση, κίνηση στον χώρο, επαφή με το κοινό)

• Απόδοση πεζού κειμένου με ζωντανό και εκφραστικό τρόπο.

• Στόχος η ανάδειξη ιδεών και συναισθημάτων.

• Εισαγωγή και σύντομη αναφορά στο θέμα.

• Χρόνος (μαζί με εισαγωγή) 3-4 λεπτά για Γυμνάσια, 4-5 λεπτά (λύκεια)

• Στον προκριματικό γύρο το κείμενο επιλέγεται από τους διαγωνιζόμενους.

• Στον ημιτελικό και τελικό γύρο το κείμενο επιλέγεται από την οργανωτική επιτροπή.

• Επιλογή κειμένου (1-5): καταλληλότητα, δυσκολία, διάρκεια

• Εισαγωγή (1-5): Σαφήνεια, επάρκεια.

• Σκηνική παρουσία (1-5): Κινήσεις σώματος, εκφράσεις προσώπου, επαφή με το ακροατήριο, ανάγνωση και όχι απομνημόνευση.

• Εκφορά λόγου (1-10 βαθμοί): Άρθρωση, ρυθμός, επιτονισμός, στίξη.

• Απόδοση ύφους κειμένου (1-15 στα προεπιλεγμένα κείμενα, 1-20 στα άγνωστα κείμενα): ατμόσφαιρα, χαρακτήρες, συναισθήματα.

• Ημιτελικός: 8 καλύτεροι

• Τελικός: 3 καλύτεροι

• Πρόκειται για δομές ή μορφές επιχειρημάτων που εκφράζουν

έγκυρους ή σωστούς τρόπους διαλογισμού. • Επιχειρήματα Ορισμού: καθορίζουν το πεδίο στο οποίο θα

διεξαχθεί η επιχειρηματολογία, «το σημείο εκκίνησης» για την περαιτέρω ανάπτυξή της.

• Λεξικογραφικοί ορισμοί: • “Πλανήτης είναι ένα ετερόφωτο ουράνιο σώμα που

περιστρέφεται γύρω από έναν ήλιο” • Περιγράφουμε τα βασικά γνωρίσματα των αντικειμένων που

συμπεριλαμβάνονται στο σημασιολογικό πλάτος μιας λέξης. • Ορίζουμε κάτι μέσω του γένους του και του στοιχείου που το

διαφοροποιεί από τα πράγματα που ανήκουν στο ίδιο γένος.

Αντισυμβατικοί ορισμοί «Δημοκρατία είναι ένα σύστημα όπου οι πολιτικοί αποκτούν την εξουσία να αποφασίζουν μέσω της ανταγωνιστικής διαμάχης τους για τη λαϊκή ψήφο»(Joseph A. Schumpeter)

Aποδίδουμε σε μια γνωστή έννοια μια σημασία που ξεφεύγει από την καθιερωμένη. Πειστικοί ορισμοί Η έκτρωση είναι φόνος. vs. H έκτρωση είναι η τεχνητή διακοπή της κύησης. Πρόκειται περισσότερο για αξιολογήσεις παρά για ορισμούς. Αποβλέπουν στο να αποτρέψουν μια περιγραφική κατανόηση της έννοιας.

• Επιχειρήματα Σύγκρισης :

α) επιχειρήματα που φανερώνουν την ομοιότητα ή αναλογία:

β) επιχειρήματα που φανερώνουν τη διαφορά:

γ) σχέση αντίθεσης / αντίφασης Βοηθούν στην ανασκευή αντίθετων απόψεων και στην ενίσχυση της προσωπικής θέσης. Επιχειρήματα Μαρτυρίας α) επιχειρήματα από αυθεντία β) επιχειρήματα μαρτυρίας γ) επιχειρήματα από παράδειγμα δ) επιχειρήματα από στατιστικές ε) επιχειρήματα από νόμους

Επιχειρήματα Σχέσεων

α) Σχέση αιτίας – αποτελέσματος β) Σχέση ανάμεσα στο προηγούμενο και στο επόμενο. Αν ισχύει μια προηγούμενη κατάσταση (Α) τότε θεωρείται φυσικό να έπεται μια κατάσταση (Β). Παίρνουν συνήθως τη μορφή υποθετικού συλλογισμού.

Το διαδικαστικό μοντέλο του Stephen Toulmin

Σκοπός επιχ/γίας: η επαρκής και αποδεκτή δικαιολόγηση μιας θέσης. H εγκυρότητα ορίζεται με βάση τη δομή του επιχειρήματος μέσα σε ένα ορισμένο πεδίο ή περικείμενο. Επιχείρημα είναι η κίνηση από αποδεκτές πληροφορίες (data), μέσω μιας επικυρωτικής αρχής (warrant) σε μια θέση (claim).

5 κριτικές ερωτήσεις που διευκολύνουν την κατανόηση του μοντέλου α) Σε ποιες πληροφορίες βασίζεται το επιχείρημά σου; (πληροφορίες) β) Πώς δικαιολογείς το πέρασμα από τις πληροφορίες σε αυτή τη θέση; (επικυρωτικές αρχές) γ) Είναι πράγματι ασφαλές το πέρασμα; (στήριξη συμπεράσματος) δ) Πόσο ‘ισχυρή’ είναι η θέση σου; (προσδιορισμοί) ε) Ποιες είναι οι πιθανότητες ανατροπής του επιχειρήματος; (Τoulmin, S. E., Rieke, R. & Janik, A. (1979), An Introduction to

Reasoning, New York, Macmillan Publishing Co, σσ. 25-27, 70).

Γονέας Α Γονέας Β

Μέσο εισόδημα Μέση υγεία Μέσο ωράριο εργασίας Επαρκής επαφή με το παιδί Σχετικά σταθερή κοινωνική ζωή

Άνω του μέσου εισόδημα Πολύ στενή σχέση με το παιδί Εξαιρετικά έντονη κοινωνική ζωή Πολλά ταξίδια στο πλαίσιο της εργασίας Μικρά προβλήματα υγείας

Αγνοούνται σκόπιμα πτυχές του εξεταζόμενου θέματος.

1) βιαστική γενίκευση-hasty generalization

2) απλοποίηση - reductive fallacy

3) post hoc, ergo propter hoc – μετά από αυτό, επομένως εξαιτίας του ή affirming the consequent

4) το ψεύτικο δίλημμα – the false dilemma / bifurcation

• 10. προς τον λαό / ad populum

• 11. προς τον λαό / ad populum

• 12. προς τον άνθρωπο / ad hominem

• 13. H σύνθετη ερώτηση – plurium interrogationum

• 14. H πηγή του επιχειρήματος επηρεάζει την αξιοπιστία του / the genetic fallacy

• 15. H έλλειψη γνώσης για κάτι χρησιμοποιείται ως βάση για την απόδειξη του αντιθέτου / argumentum ad ignorantiam

5. λανθασμένη αναλογία

(the false analogy)

6. Kάτι είναι σωστό ή λάθος, επειδή είναι παλιό

(argumentum ad antiquitam)

7. Απορρίπτουμε ή δεχόμαστε γεγονότα με βάση τις αρχές μας και όχι το αντίστροφο/ a priorism

8. Χρησιμοποιείται η ισχύς ως μέσο πειθούς

(argumentum ad baculum)

9. Η κόκκινη ρέγγα / the red herring

Σοφιστείες υπεκφυγών (evasions) Σκόπιμα ή μη αποτυγχάνουν να προσεγγίσουν άμεσα το θέμα για

το οποίο διεξάγεται η επιχειρηματολογία.

16. Η θεώρηση του αποδεικτέου ως αποδεδειγμένο

(begging the question)

17. Το συμπέρασμα δεν βασίζεται σε συναφή αποδεικτικά στοιχεία (non sequitur).

18. Άσχετο χιούμορ / irrelevant humour

19. Η έκκληση στην πέτρα / argumentum ad lapidem: αγνοούμε όλο το επιχείρημα, αρνούμενοι να ακούσουμε την

κεντρική θέση του