Περιεχόμενα - media.public.grmedia.public.gr/Books-PDF/9789604610174-0285947.pdf · 15 1...

9

Περιεχόμενα

Πρόλογος ........................................................................................................................... 7

Κεφάλαιο 1: Οι κανόνες δικαίου γενικά................................................................................. 15

1.1 Έννοια και Στοιχεία του Δικαίου ................................................................................15

1.2 Θετικό και Φυσικό Δίκαιο (Δικαιοσύνη)....................................................................17

1.3 Ιδιωτικό και Δημόσιο Δίκαιο ......................................................................................17

1.4 Πηγές Δικαίου .............................................................................................................17

1.5 Ειδικά για τους κανόνες δικαίου .................................................................................22

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ..........................................................................................................26

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ............................................................................29

Κεφάλαιο 2: Υποκείμενα δικαίου .......................................................................................... 35

2.1 Ποια είναι τα υποκείμενα δικαίου – Έννοια ικανότητας δικαίου..............................35

2.2 Φυσικά Πρόσωπα........................................................................................................36

2.3 Νομικά Πρόσωπα........................................................................................................42

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ..........................................................................................................56

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ............................................................................65

Κεφάλαιο 3: Δικαιοπραξία .................................................................................................... 87

3.1 Έννοια δικαιοπραξίας..................................................................................................87

3.2 Διακρίσεις δικαιοπραξιών ...........................................................................................89

3.3 Ικανότητα για δικαιοπραξία ή δικαιοπρακτική ικανότητα ........................................93

3.4 Προϋποθέσεις έγκυρης κατάρτισης δικαιοπραξίας ....................................................96

3.5 Ελαττωματικές δικαιοπραξίες (ανυπόστατες, άκυρες και ακυρώσιμες) ...................99

3.6 Αιρέσεις και προθεσμίες ...........................................................................................101

3.7 Παραγραφή και αποσβεστική προθεσμία .................................................................102

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................103

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ..........................................................................110

Κεφάλαιο 4: Αντιπροσώπευση και πληρεξουσιότητα......................................................... 121

4.1 Έννοια αντιπροσώπευσης .........................................................................................121

4.2 Διακρίσεις αντιπροσώπευσης....................................................................................122

4.3 Στοιχεία που κρίνονται από τον αντιπρόσωπο..........................................................123

4.4 Πληρεξουσιότητα......................................................................................................123

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................127


Κεφάλαιο 5: Ενοχή ............................................................................................................. 141

5.1 Έννοια ενοχής ...........................................................................................................141

5.2 Ενοχικό δικαίωμα......................................................................................................142

5.3 Ενοχική υποχρέωση ..................................................................................................142

5.4 Αρχή σχετικότητας της ενοχής..................................................................................143

5.5 Ενοχή γένους και ενοχή είδους .................................................................................143

10 ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Π.Ε — ΑΣΕΠ

5.6 Άλλες διακρίσεις ενοχών – παροχών ........................................................................145

5.7 Τόπος και χρόνος εκπλήρωσης της παροχής ............................................................146

5.8 Λόγοι γένεσης των ενοχών........................................................................................146

5.9 Ειδικά για τις ενοχές από σύμβαση...........................................................................147

5.10 Απόσβεση ενοχών .....................................................................................................149

5.11 Ανώμαλη εξέλιξη της ενοχής ....................................................................................152

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................155


Κεφάλαιο 6: Ενοχή εις ολόκληρον...................................................................................... 177

6.1 Έννοια ενοχής εις ολόκληρον ...................................................................................177

6.2 Ειδικά για την παθητική εις ολόκληρον ενοχή (ή οφειλή εις ολόκληρον) ..............178

6.3 Ειδικά για την ενεργητική εις ολόκληρον ενοχή (ή απαίτηση εις ολόκληρον) .......181

6.4 Αδιαίρετη παροχή......................................................................................................181

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................182


Κεφάλαιο 7: Υπερημερία δανειστή και οφειλέτη ................................................................. 191

7.1 Υπερημερία οφειλέτη................................................................................................191

7.2 Υπερημερία δανειστή................................................................................................193

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................195


Κεφάλαιο 8: Αστική εταιρία................................................................................................. 203

8.1 Έννοια αστικής εταιρίας ...........................................................................................203

8.2 Ειδικά για τις εισφορές..............................................................................................204

8.3 Ειδικά για τον κοινό σκοπό.......................................................................................204

8.4 Ελαττωματική σύσταση αστικής εταιρίας ................................................................205

8.5 Οι εταίροι ..................................................................................................................205

8.6 Διαχείριση εταιρίας ...................................................................................................208

8.7 Λύση και εκκαθάριση της εταιρίας...........................................................................209

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................210


Κεφάλαιο 9: Αδικοπραξία ................................................................................................... 227

9.1 Έννοια αδικοπραξίας.................................................................................................227

9.2 Ειδικές περιπτώσεις ευθύνης.....................................................................................229

9.3 Ευθύνη περισσότερων προσώπων.............................................................................231

9.4 Αποζημίωση σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου ή βλάβης σώματος ή υγείας ...231

9.5 Παραγραφή αξιώσεων από αδικοπραξία ..................................................................233

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................233


Κεφάλαιο 10: Τα πράγματα και τα δικαιώματα πάνω σ’ αυτά .............................................. 247

10.1 Εμπράγματο δίκαιο – Εμπράγματα δικαιώματα (γενικά) ........................................247

10.2 Ποια είναι τα εμπράγματα δικαιώματα;....................................................................248

10.3 Έννοια του πράγματος ..............................................................................................251

10.4 Διακρίσεις των πραγμάτων .......................................................................................252

Περιεχόμενα 11

10.5 Συστατικά και παραρτήματα.....................................................................................253

10.6 Καρποί και ωφελήματα .............................................................................................254

10.7 Πράγματα εκτός συναλλαγής....................................................................................254

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................255


Κεφάλαιο 11: Κυριότητα (έννοια –περιεχόμενο – τρόπος κτήσης –προστασία)................... 269

11.1 Κυριότητα (Έννοια και Περιεχόμενο) ......................................................................269

11.2 Κτήση κυριότητας .....................................................................................................272

11.3 Παράγωγος τρόπος κτήσης κυριότητας ....................................................................272

11.4 Πρωτότυπος τρόπος κτήσης κυριότητας...................................................................275

11.5 Προστασία κυριότητας..............................................................................................282

11.6 Προστασία κυρίου σε περίπτωση καθολικής προσβολής........................................282

11.7 Προστασία κυρίου σε περίπτωση μερικής προσβολής ............................................285

11.8 Τεκμήριο κυριότητας (μόνο για κινητά) ...................................................................285

11.9 Πουβλικιανή αγωγή...................................................................................................285

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................286


Κεφάλαιο 12: Κληρονομική διαδοχή γενικά.......................................................................... 313

12.1 Έννοια – Αντικείμενο – Λόγοι Κληρονομικής Διαδοχής........................................313

12.2 Έννοια Κληρονομούμενου και Κληρονόμου............................................................315

12.3 Κληροδόχος και καταπιστευματοδόχος ....................................................................315

12.4 Εγκατάσταση κληρονόμου ή κληροδόχου υπό τρόπο ..............................................317

12.5 Αποκλήρωση (υπό ευρεία έννοια) ............................................................................317

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................318


Κεφάλαιο 13: Διαθήκη .......................................................................................................... 325

13.1 Έννοια Διαθήκης.......................................................................................................325

13.2 Ανίκανοι για σύνταξη Διαθήκης ...............................................................................326

13.3 Τύποι Διαθηκών (Ιδιόγραφη – Μυστική – Δημόσια Διαθήκη) ................................326

13.4 Ανάκληση διαθήκης ..................................................................................................329

13.5 Περιεχόμενο διαθήκης – Ελαττωματικές διαθήκες ..................................................330

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................333


Κεφάλαιο 14: Εξ αδιαθέτου διαδοχή..................................................................................... 349

14.1 Έννοια εξ αδιαθέτου διαδοχής ..................................................................................349

14.2 Πρώτη τάξη ...............................................................................................................350

14.3 Σύζυγος που επιζεί ....................................................................................................351

14.4 Δεύτερη Τάξη............................................................................................................352

14.5 Τρίτη Τάξη ................................................................................................................354

14.6 Τέταρτη Τάξη ............................................................................................................355

14.7 Πέμπτη Τάξη .............................................................................................................356

14.8 Έκτη Τάξη .................................................................................................................356

14.9 Προσαύξηση – Διαδοχή κατά ρίζες και Διαδοχή τάξεων (διευκρίνιση εννοιών) ...357

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................357



Κεφάλαιο 15: Νόμιμη μοίρα.................................................................................................. 371

15.1 Έννοια νόμιμης μοίρας..............................................................................................371

15.2 Ποσοστό της νόμιμης μοίρας ....................................................................................372

15.3 Συμπλήρωση της νόμιμης μοίρας .............................................................................373

15.4 Πώς καταλείπεται (αφήνεται) η νόμιμη μοίρα..........................................................373

15.5 Πώς υπολογίζεται η νόμιμη μοίρα ............................................................................374

15.6 Μέμψη άστοργης δωρεάς..........................................................................................375

15.7 Αποκλήρωση (υπό στενή έννοια)..............................................................................376

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................378


Κεφάλαιο 16: Αποδοχή – αποποίηση κληρονομιάς ............................................................. 391

16.1 Έννοια αποδοχής κληρονομίας .................................................................................391

16.2 Έννοια αποποίησης κληρονομίας .............................................................................392

16.3 Προθεσμία αποποίησης κληρονομίας .......................................................................392

16.4 Συνέπειες αποποίησης της κληρονομίας...................................................................393

16.5 Κανόνες για την αποδοχή και την αποποίηση της κληρονομίας .............................394

16.6 Αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής..............................................................395

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................396


Κεφάλαιο 17: Εμπορικό δίκαιο – εμπορικές πράξεις............................................................ 407

17.1 Έννοια Εμπορικού Δικαίου.......................................................................................407

17.2 Εμπορικές Πράξεις - Διακρίσεις ...............................................................................409

17.3 Οι αντικειμενικά εμπορικές πράξεις .........................................................................409

17.4 Οι υποκειμενικά εμπορικές πράξεις (Παράγωγη εμπορικότητα) ............................412

17.5 Μη εμπορικές πράξεις...............................................................................................413

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................414


Κεφάλαιο 18: Έμπορος ........................................................................................................ 427

18.1 Έννοια Εμπόρου........................................................................................................427

18.2 Κτήση εμπορικής ιδιότητας ......................................................................................429

18.3 Συνέπειες εμπορικής ιδιότητας .................................................................................431

18.4 Απώλεια εμπορικής ιδιότητας...................................................................................432

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................432


Κεφάλαιο 19: Εμπορικές εταιρίες ......................................................................................... 443

19.1 Έννοια – Διακρίσεις Εμπορικών Εταιριών ...............................................................443

19.2 Ομόρρυθμη Εταιρία (Ο.Ε.) .......................................................................................446

19.3 Ετερόρρυθμη Εταιρία (Ε.Ε.) .....................................................................................454

19.4 Αφανής Εταιρία.........................................................................................................456

19.5 Ανώνυμη Εταιρία (Α.Ε.) ...........................................................................................457

Περιεχόμενα 13

19.6 Εταιρία Περιορισμένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε.) ................................................................470

19.7 Συνεταιρισμός ...........................................................................................................477

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................478


Κεφάλαιο 20: Αξιόγραφα ...................................................................................................... 505

20.1 Έννοια – Διακρίσεις Αξιογράφων.............................................................................505

20.2 Συναλλαγματική (γενικά)..........................................................................................506

20.3 Τυπικά στοιχεία της Συναλλαγματικής.....................................................................508

20.4 Ατελής και λευκή Συναλλαγματική ..........................................................................510

20.5 Έκδοση συναλλαγματικής από αντιπρόσωπο...........................................................511

20.6 Ρήτρες στη Συναλλαγματική.....................................................................................511

20.7 Αποδοχή Συναλλαγματικής.......................................................................................512

20.8 Οπισθογράφηση Συναλλαγματικής...........................................................................514

20.9 Τριτεγγύηση Συναλλαγματικής.................................................................................517

20.10 Εμφάνιση συναλλαγματικής προς πληρωμή............................................................518

20.11 Αναγωγή...................................................................................................................519

20.12 Γραμμάτιο σε διαταγή ..............................................................................................521

20.13 Επιταγή.....................................................................................................................523

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ........................................................................................................527


Ερωτήσεις κατανόησης εφ’ όλης της ύλης............................................................................. 551

Λύσεις θεμάτων πολλαπλών επιλογών ................................................................................. 559

Θέματα εξετάσεων ιδιωτικού δικαίου κατηγόριας Π.Ε. .......................................................... 567

Βιβλιογραφία ....................................................................................................................... 589

15

1

Οι κανόνες δικαίου γενικά

1.1 Έννοια και Στοιχεία του Δικαίου

Έννοια του Δικαίου:

Δίκαιο είναι το σύνολο των γενικών και αφηρημένων κανόνων, οι οποίοι ρυθμίζουν ετερό-

νομα και επιτακτικά την εξωτερική συμπεριφορά των μελών μιας κοινωνίας που είναι οργα-

νωμένη σε κράτος.

Στοιχεία της έννοιας του δικαίου:

– Ρύθμιση εξωτερικής συμπεριφοράς:

Το δίκαιο ενδιαφέρεται μόνο για την εξωτερική συμπεριφορά των μελών μιας κοινωνίας,

αφού αυτή επηρεάζει τις σχέσεις των κοινωνών μεταξύ τους, δηλαδή την ομαλή κοινωνική

συμβίωση, ενώ αντίθετα η ψυχολογική διάθεση των ανθρώπων (όταν δεν εξωτερικεύεται,

ώστε να δημιουργεί ορατή συμπεριφορά) είναι αδιάφορη κατά κανόνα για το δίκαιο.

Παράδειγμα:

Το δίκαιο απαγορεύει την κλοπή, το φόνο, την απάτη, την παράνομη ζημία ξένης περιουσί-

ας. Δεν υπάρχει κανόνας δικαίου που να απαγορεύει και να τιμωρεί τη ζήλια, το μίσος, το

φθόνο, όταν τα «αρνητικά» αυτά συναισθήματα δεν εξωτερικεύονται.


– Ρύθμιση επιτακτική:

Το δίκαιο βασίζεται σε υποχρεωτικούς κανόνες, με τους οποίους οφείλουν να συμμορφώνο-

νται τα μέλη της κοινωνίας, ανεξάρτητα από το αν το επιθυμούν ή όχι. Για το λόγο αυτό υ-

πάρχει ο κρατικός καταναγκασμός, δηλαδή η επέμβαση της Πολιτείας ώστε να υποχρεώνει

τα μέλη της σε συμμόρφωση με τους κανόνες δικαίου.


Ο Α έχει καταρτίσει σύμβαση δανείου με τον Β, ο οποίος του δάνεισε το ποσό των 5.000

ευρώ, η αποπληρωμή του οποίου συμφωνήθηκε να πραγματοποιηθεί 6 μήνες αργότερα. Εάν

ο Α αρνηθεί να συμμορφωθεί με την υποχρέωσή του αυτή προς απόδοση του δανείου, ο Β

θα προσφύγει στα δικαστήρια και θα εκδοθεί απόφαση που θα αναγκάζει τον Α να πληρώ-

σει. Εάν ο Α δε συμμορφωθεί ούτε με τη δικαστική απόφαση, ο Β θα ξεκινήσει εναντίον του

διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης (δηλαδή κατάσχεση της περιουσίας του Α με δικαστι-

κό επιμελητή – πλειστηριασμό κλπ). Όλες αυτές οι δυνατότητες που έχει στη διάθεσή του ο

Β αποτελούν τα θεσπισμένα μέσα καταναγκασμού της Πολιτείας, ώστε τα μέλη της να

συμμορφώνονται με τους κανόνες δικαίου.

– Ρύθμιση ετερόνομη:

Οι κανόνες δικαίου επιβάλλονται στα μέλη της κοινωνίας από την Πολιτεία (το Κράτος),

δηλαδή πηγάζουν από τη βούληση άλλου (έτερου) προσώπου και δεν προέρχονται από την

εσωτερική βούληση των πολιτών.


Η διάταξη του αρθ. 914 Α.Κ. (Αστικού Κώδικα) αναφέρει: «Όποιος ζημιώσει άλλον παράνο-

μα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει». Αυτός είναι κανόνας δικαίου που επι-

βάλλεται στα μέλη της κοινωνίας μας από το κράτος (ετερόνομος κανόνας δικαίου).

Αντίθετα, η υποχρέωση ενός προσώπου να συμμετέχει στη γιορτή ή στο πένθος ενός φίλου

του είναι ηθική υποχρέωση που πηγάζει από τη συνείδηση του ίδιου του προσώπου (αυτό-

νομος κανόνας) και δεν αφορά το δίκαιο.

– Ρύθμιση γενική και αφηρημένη:

Οι κανόνες δικαίου είναι έτσι διατυπωμένοι (σε υποθετική μορφή), ώστε να μην απευθύνο-

νται σε συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά να εφαρμόζονται κάθε φορά που πληρούνται οι προϋ-

ποθέσεις τους (το πραγματικό τους).


Η διάταξη του αρθ. 574 Α.Κ. αναφέρει: «Με τη σύμβαση της μίσθωσης πράγματος ο εκμι-

σθωτής έχει υποχρέωση να παραχωρήσει στο μισθωτή τη χρήση του πράγματος για όσο χρό-

νο διαρκεί η σύμβαση και ο μισθωτής να καταβάλει το συμφωνημένο μίσθωμα». Είναι φα-

1 Οι κανόνες δικαίου γενικά 17

νερό ότι ο κανόνας αυτός ρυθμίζει τη σύμβαση της μίσθωσης γενικά και δεν αναφέρεται σε

μία συγκεκριμένη μίσθωση.

1.2 Θετικό και Φυσικό Δίκαιο (Δικαιοσύνη)

Το θετικό (ή θετό) δίκαιο είναι αυτό που τέθηκε από τα αρμόδια όργανα μιας πολιτείας και

ισχύει εντός των ορίων της σε ορισμένο χρόνο, δηλαδή το ισχύον δίκαιο. Είναι προφανές ότι

το δίκαιο διαφέρει από χώρα σε χώρα και από χρόνο σε χρόνο. Ο ορισμός του δικαίου που

παραπάνω δόθηκε (§ 1.1) αναφέρεται στο θετικό δίκαιο.

Το φυσικό δίκαιο είναι η απόλυτη ιδέα της Δικαιοσύνης, το λεγόμενο ιδανικό δίκαιο. Το

ιδεώδες αυτό δίκαιο δεν μπορεί να περιοριστεί σε κανόνες, πρέπει όμως να χρησιμοποιείται

ως κατευθυντήρια γραμμή στη βελτίωση και στην ορθή ερμηνεία των κανόνων του θετικού

δικαίου.

1.3 Ιδιωτικό και Δημόσιο Δίκαιο

− – Ιδιωτικό Δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων δικαίου που ρυθμίζουν τις έννομες

σχέσεις μεταξύ των ιδιωτών (Αστικό Δίκαιο, Εμπορικό Δίκαιο).

− – Δημόσιο Δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων δικαίου που ρυθμίζουν την οργάνωση

και λειτουργία του Κράτους και των άλλων φορέων δημόσιας εξουσίας (λ.χ. των νομικών

προσώπων δημοσίου δικαίου, των δημόσιων οργανισμών), καθώς και τις έννομες σχέσεις

των φορέων αυτών μεταξύ τους ή με τους ιδιώτες, όταν οι σχέσεις αυτές αφορούν στην

άσκηση δημόσιας εξουσίας (Συνταγματικό, Διοικητικό, Ποινικό Δίκαιο).

Παραδείγματα: Η επιβολή φόρου από το Υπουργείο Οικονομικών προς τους πολίτες αποτε-

λεί εκδήλωση δημόσιας εξουσίας και διέπεται από το δημόσιο δίκαιο. Η μίσθωση ενός ακι-

νήτου από μια Δ.Ο.Υ. προκειμένου να στεγαστεί δεν εμπεριέχει άσκηση δημόσιας εξουσίας

και διέπεται από το ιδιωτικό δίκαιο.

1.4 Πηγές Δικαίου

Στο άρθρο 1 Α.Κ. ορίζεται ότι «Οι κανόνες δικαίου περιλαμβάνονται στους νόμους και στα

έθιμα». Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι ο Αστικός Κώδικας με τον όρο «πηγές δικαίου»

εννοεί τους τρόπους παραγωγής των κανόνων δικαίου. Υπό την έννοια αυτή οι πηγές δικαίου

διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς:


− – Πρωτογενείς πηγές δικαίου:

Είναι αυτές που υφίστανται αυτοτελώς, χωρίς να αντλούν την ισχύ τους από άλλες πηγές. Το

ίδιο το δίκαιο τις αναγνωρίζει ως πηγές του. Οι πρωτογενείς πηγές δικαίου είναι οι ακόλου-

θες τέσσερις (4):

− – Ο νόμος (όπως ορίζει το αρθ. 1 Α.Κ.)

− – Το έθιμο (όπως ορίζει το αρθ. 1 Α.Κ.)

− – Οι γενικώς παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου (όπως ορίζει το αρθ. 28

του Συντάγματος)

− – Το ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο (όπως ορίζει το αρθ. 28 του Συντάγματος)

− α) Νόμο αποτελεί κάθε γραπτή πράξη της Πολιτείας που θεσπίζει κανόνα δικαίου. Εί-

ναι το λεγόμενο γραπτό δίκαιο. Αυτή είναι η έννοια του ουσιαστικού νόμου που αποτε-

λεί και την πρώτη πηγή δικαίου. Υπό την έννοια αυτή νόμοι είναι: το Σύνταγμα, οι τυπι-

κοί νόμοι που περιέχουν κανόνες δικαίου, οι πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, τα κα-

νονιστικά προεδρικά διατάγματα και οι κανονιστικές διοικητικές πράξεις, γιατί όλα πε-

ριέχουν κανόνες δικαίου. Χαρακτηριστικό στοιχείο των ουσιαστικών νόμων είναι η ιε-

ράρχησή τους, δηλαδή το ότι δεν έχουν όλοι την ίδια τυπική ισχύ.


Τυπικός νόμος δεν μπορεί να αντίκειται στο Σύνταγμα γιατί θα είναι αντισυνταγματικός και

τα Δικαστήρια θα οφείλουν να μην τον εφαρμόσουν.

Από την παραπάνω έννοια του ουσιαστικού νόμου πρέπει να διακρίνουμε τον τυπικό νόμο

που είναι κάθε πράξη της Πολιτείας, η οποία θεσπίζεται από τα αρμόδια όργανα (Βουλή,

Πρόεδρο της Δημοκρατίας), ανεξάρτητα από το αν περιέχει κανόνα δικαίου ή όχι. Αν ο τυ-

πικός νόμος περιέχει κανόνες δικαίου (η συνηθέστερη περίπτωση) τότε είναι και ουσιαστι-

κός κι επομένως αποτελεί πηγή δικαίου.


Τυπικός νόμος που δεν περιέχει κανόνα δικαίου είναι ο νόμος που χορηγεί άδεια σε ξένη

στρατιωτική δύναμη να εισέλθει ή να διαμείνει στην ελληνική επικράτεια.

− – Έναρξη ισχύος ενός νόμου:

Η έναρξη ισχύος ενός νόμου καθορίζεται συνήθως από τον ίδιο το νόμο, ο οποίος λ.χ. ανα-

φέρει ότι θα αρχίσει να ισχύει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ή

20 ημέρες μετά από αυτήν. Αν πάντως δεν αναφέρει τίποτα, ισχύει η διάταξη του αρθ. 103

ΕισΝΑΚ (Εισαγωγικού Νόμου Αστικού Κώδικα) που ορίζει ότι «η ισχύς ενός νόμου αρχίζει


10 ημέρες αφότου δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Αυτή είναι η έννοια της

ουσιαστικής ισχύος ενός νόμου, δηλαδή ο χρόνος που ισχύουν οι κανόνες δικαίου που ο

νόμος περιέχει. Υπάρχει και η έννοια της τυπικής ισχύος ενός νόμου, δηλαδή το πότε αυτός

αποτελεί νόμο του κράτους, η οποία αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της

Κυβέρνησης.

− – Ο κανόνας της μη αναδρομικότητας των νόμων:

Ο κανόνας είναι ότι ο νέος νόμος ισχύει για το μέλλον, δηλαδή ότι δεν έχει αναδρομική ι-

σχύ, όπως ορίζει εξάλλου και το άρθρο 2 Α.Κ. Όμως μπορεί ένας νόμος να ορίζει ότι θα ι-

σχύει και για προγενέστερο της δημοσίευσής του χρόνο, δηλαδή ότι θα έχει αναδρομική δύ-

ναμη, αφού ο κανόνας του άρθρου 2 Α.Κ. που απαγορεύει την αναδρομικότητα των νόμων

δεν έχει συνταγματική ισχύ. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που απαγορεύεται συνταγμα-

τικά η αναδρομική ισχύς ενός νόμου, όπως συμβαίνει στους ποινικούς νόμους (αρθ. 7 §1 Σ),

στους φορολογικούς νόμους πέραν του προηγούμενου οικονομικού έτους (αρθ. 78 § 2 Σ),

καθώς και στις περιπτώσεις που ο νέος αναδρομικός νόμος θίγει συνταγματικά κατοχυρωμέ-

να δικαιώματα.

Παραδείγματα:

− i) Η διάταξη του αρθ. 19 ΕισΝΑΚ (Εισαγωγικού Νόμου Αστικού κώδικα) ορίζει ότι:

«Η διάταξη του αρθ. 281 Α.Κ. εφαρμόζεται και σε γεγονότα και σχέσεις προγενέστερα από

την εφαρμογή του». Είναι σαφές ότι δίνεται αναδρομική ισχύς στην εν λόγω διάταξη από

τον ίδιο το νόμο. ii) Διάταξη νόμου που τυχόν ποινικοποιεί τη φθορά ξένης ιδιοκτησίας

από αμέλεια δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ γιατί πρόκειται για ποινικό νόμο και η

αναδρομικότητά του απαγορεύεται από το Σύνταγμα.

− – Κατάργηση νόμου:

Ένας νόμος καταργείται με νέο νόμο, ο οποίος όμως πρέπει να είναι τουλάχιστον ισοδύνα-

μης τυπικής ισχύος. Δηλαδή οι διατάξεις του Συντάγματος δεν μπορούν να καταργηθούν με

τυπικό νόμο, ούτε τυπικός νόμος μπορεί να καταργηθεί με προεδρικό διάταγμα.

− – Ειδικότερος νόμος υπερισχύει του γενικότερου

− – Νεότερος νόμος υπερισχύει του παλαιότερου

− β) Έθιμο είναι το άγραφο δίκαιο. Δηλαδή ο άγραφος κανόνας δικαίου που δημιουργεί-

ται από τη μακρά, ομοιόμορφη και αδιάκοπη τήρηση ορισμένης συμπεριφοράς από τα

μέλη μιας κοινωνίας που έχουν την πεποίθηση ότι τηρώντας τη συμπεριφορά αυτή ε-

φαρμόζουν συγκεκριμένο κανόνα δικαίου. Το πότε και πού ισχύει ένα έθιμο ως κανόνας

δικαίου είναι ζήτημα πραγματικό (προκύπτει από τις περιστάσεις). Το έθιμο είναι η δεύ-

τερη πηγή δικαίου και μάλιστα ισοδύναμη με το νόμο. Αυτό σημαίνει ότι με νεότερο έ-


θιμο μπορεί να καταργηθεί παλαιότερος νόμος, αρκεί να μην είναι νόμος δημοσίας τά-

ξης1. Το έθιμο καταργείται με νόμο ή με τη δημιουργία αντίθετου εθίμου.


Το έθιμο να παίρνει ο γιος όλη την ακίνητη περιουσία των γονέων του, προκειμένου να μην

αλλάζει το επώνυμο του ιδιοκτήτη των ακινήτων που ίσχυε σε ορισμένες περιοχές της Ελλά-

δας (λ.χ. Μάνη) δεν ισχύει γιατί αντίκειται στις διατάξεις του κληρονομικού δικαίου για τη

νόμιμη μοίρα, οι οποίες είναι αναγκαστικού δικαίου.

− γ) Γενικώς παραδεδεγμένοι κανόνες διεθνούς δικαίου είναι οι εθιμικοί κανόνες που

ισχύουν διεθνώς και γίνονται αποδεκτοί από τη διεθνή έννομη τάξη. Οι κανόνες αυτοί

αποτελούν την τρίτη πηγή δικαίου γιατί τους αναγνωρίζει ρητά το Σύνταγμά μας (αρθ.

28) και μάλιστα υπερισχύουν των τυπικών νόμων, αλλά όχι και του Συντάγματος.

− δ) Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο είναι οι ιδρυτικές Συνθήκες της ΕΟΚ και της Ευρω-

παϊκής Ένωσης, καθώς και οι κανονισμοί, δεδομένου ότι ισχύουν άμεσα και στην Ελλά-

δα, χωρίς να χρειάζεται να κυρωθούν με νόμο όπως οι υπόλοιπες διεθνείς συμβάσεις. Το

ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο είναι η τέταρτη πηγή δικαίου γιατί το αναγνωρίζει το Σύ-

νταγμά μας (αρθ. 28).

− – Δευτερογενείς πηγές δικαίου:

Υπάρχουν περιπτώσεις που μια πρωτογενής πηγή δικαίου (λ.χ. μια διάταξη νόμου) παραπέ-

μπει ρητά σε κάποιες ρυθμίσεις, όπως στην καλή πίστη, στα συναλλακτικά ήθη, στις συλλο-

γικές συμβάσεις εργασίας, στις διεθνείς συμβάσεις, μετατρέποντας τις ρυθμίσεις αυτές σε

δευτερογενείς πηγές δικαίου. Τις ονομάζουμε έτσι γιατί από μόνες τους δεν αποτελούν πη-

γές δικαίου, αλλά εξαρτώνται από τις πρωτογενείς που παραπέμπουν σε αυτές. Χωρίς την

παραπομπή αυτή δεν παράγουν κανόνες δικαίου.

Προσοχή: Στο ελληνικό δίκαιο, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στα αγγλοσαξωνικά δίκαια, η

νομολογία, δηλαδή οι αποφάσεις των δικαστηρίων, ακόμη και των ανώτατων δικαστηρίων

(Αρείου Πάγου), δεν αποτελεί πηγή δικαίου ούτε πρωτογενή ούτε δευτερογενή2.

1 Κανόνες δημοσίας τάξης ή αναγκαστικού δικαίου είναι αυτοί που δεν μπορούν να αποκλειστούν από

την ιδιωτική βούληση, έστω και αν συμφωνούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, γιατί εξυπηρετούν γενικό-

τερα συμφέροντα. Αντίθετα κανόνες ενδοτικού δικαίου είναι αυτοί που ισχύουν εάν τα μέρη δεν συμ-

φώνησαν κάτι διαφορετικό. Βλ. παρακάτω § 1.5.

2 Στο δημόσιο δίκαιο υπάρχει αντίθετη άποψη που θεωρεί τη νομολογία ως πηγή δικαίου, όμως η

απολύτως κρατούσα άποψη στο ιδιωτικό δίκαιο δεν το αποδέχεται.



Η διάταξη του άρθρου 288 Α.Κ. ορίζει ότι: «Ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να εκπληρώσει την

παροχή όπως απαιτεί η καλή πίστη, αφού ληφθούν υπόψη και τα συναλλακτικά ήθη». Η διάτα-

ξη αυτή κάνει ρητή παραπομπή στις ρυθμίσεις της καλής πίστης και των συναλλακτικών

ηθών που με τον τρόπο αυτό γίνονται δευτερογενείς πηγές δικαίου και δημιουργούν ανά πε-

ρίπτωση μια σειρά από επί μέρους υποχρεώσεις του οφειλέτη. Λ.χ. ο πωλητής ενός πολύ-

πλοκου ηλεκτρικού μηχανήματος πρέπει να παραδώσει στον καταναλωτή και φυλλάδιο με

τις οδηγίες χρήσης του μηχανήματος γιατί αυτό απαιτεί στην προκειμένη περίπτωση η καλή

πίστη.

− – Καλή πίστη:

Αναφέρεται στην εντιμότητα, ευθύτητα και ειλικρίνεια που πρέπει να τηρείται στις συναλ-

λαγές. Δηλαδή αποτελεί τρόπο σωστής και έντιμης συμπεριφοράς. Γι αυτό και ονομάζεται

αντικειμενική καλή πίστη. Ως αόριστη έννοια πρέπει να εξειδικεύεται ανά περίπτωση και

ανάλογα με το είδος της συναλλαγής. Η αντικειμενική καλή πίστη γίνεται δευτερογενής πη-

γή δικαίου όταν κάποια διάταξη νόμου παραπέμπει σε αυτήν.

Προσοχή να μην γίνει σύγχυση με την υποκειμενική καλή πίστη, η οποία δεν αποτελεί δευ-

τερογενή πηγή δικαίου και αναφέρεται στην πεποίθηση ενός προσώπου ότι ενεργεί νόμιμα,

δηλαδή αποτελεί εσωτερική ψυχική κατάσταση. Σε ορισμένες διατάξεις νόμου γίνεται ανα-

φορά στην καλή πίστη με την υποκειμενική της έννοια, αλλά όχι ως πηγή δικαίου, προκειμέ-

νου να καθοριστεί εάν ένα πρόσωπο αξίζει να προστατευθεί από το δίκαιο ή όχι.


Αυτός που αποκτά κινητό πράγμα από μη κύριο, γίνεται κύριος του πράγματος εκτός και αν

ήταν κακόπιστος (λ.χ. να γνώριζε ότι αυτός που του το δίνει δεν είναι κύριος) κατά την πα-

ράδοση του πράγματος σε αυτόν. Άρα ο καλόπιστος αποκτών προστατεύεται από το δίκαιο.

− – Χρηστά ήθη:

Είναι οι αντιλήψεις του μέσου δίκαιου ανθρώπου σε μια κοινωνία για το ποια συμπεριφορά

ανταποκρίνεται στις επιταγές της κοινωνικής ηθικής.


Αντίθετη στα χρηστά ήθη κι επομένως άκυρη είναι η πώληση ενός πράγματος (π.χ. οικοπέ-

δου) σε εξευτελιστική τιμή, όταν ο έμπειρος αγοραστής εκμεταλλεύτηκε την ανάγκη και την

απειρία του πωλητή και κατόρθωσε να του αποσπάσει το συγκεκριμένο πράγμα με δυσανά-

λογα μικρό τίμημα.

− – Συναλλακτικά ήθη:

Είναι οι συνήθειες που επικρατούν στις συναλλαγές ή σε ορισμένες κατηγορίες συναλλαγών

π.χ. στους εμπόρους.


1.5 Ειδικά για τους κανόνες δικαίου

Οι κανόνες δικαίου ρυθμίζουν την εξωτερική συμπεριφορά των μελών μιας κοινωνίας που

είναι οργανωμένη σε Κράτος, κατά τρόπο επιτακτικό, γενικό και αφηρημένο (βλ. παραπάνω

§ 1.1.). Είδαμε ότι ο κανόνας δικαίου μπορεί να είναι γραπτός ή άγραφος.

− — Μορφή κανόνων δικαίου

Οι κανόνες δικαίου αποτελούνται από: α) Το πραγματικό ή νομοτυπική μορφή (δηλαδή τις

προϋποθέσεις εφαρμογής τους) και β) την έννομη συνέπεια.

Παράδειγμα

Η διάταξη του αρθ. 914 Α.Κ. ορίζει: «Όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια έχει

υποχρέωση να τον αποζημιώσει».

Πραγματικό: «όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια» = Υπόθεση

Έννομη συνέπεια: «έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει» = Απόδοση

− – Περιεχόμενο και Διακρίσεις κανόνων δικαίου

Οι κανόνες δικαίου μπορεί να περιέχουν: α) προσταγή (λ.χ. Α.Κ. 288: «Ο οφειλέτης έχει

υποχρέωση να εκπληρώσει την παροχή όπως απαιτεί η καλή πίστη, αφού ληφθούν υπόψη

και τα συναλλακτικά ήθη»), β) απαγόρευση (λ.χ. Α.Κ. 178: «Δικαιοπραξία που αντιβαίνει

στα χρηστά ήθη είναι άκυρη»), γ) αναγνώριση δικαιωμάτων – εξουσιών (λ.χ. Α.Κ. 389:

«Στη σύμβαση μπορεί κάποιος να επιφυλάξει στον εαυτό του το δικαίωμα υπαναχώρησης»).

Με βάση το κριτήριο αυτό οι κανόνες δικαίου διακρίνονται σε: α) επιτακτικούς, β) απαγο-

ρευτικούς και γ) επιτρεπτικούς.

− – Κανόνες αναγκαστικού δικαίου (ή δημοσίας τάξης) και κανόνες ενδοτικού

δικαίου:

− – Αναγκαστικού δικαίου είναι ο κανόνας που δεν μπορεί να αποκλειστεί η εφαρμογή

του από τη βούληση των μερών, δηλαδή υπερισχύει της ιδιωτικής βούλησης.


Η διάταξη του αρθ. 130 Α.Κ. ορίζει: «Η δήλωση βούλησης από ανίκανο για δικαιοπραξία

είναι άκυρη». Αυτό σημαίνει ότι και να συμφωνήσουν μεταξύ τους τα μέρη ότι ο δεκάχρο-

νος Α (που είναι ανίκανος) έγκυρα πωλεί και μεταβιβάζει στον Β το οικόπεδο που έχει κλη-

ρονομήσει από τον παππού του, η δικαιοπραξία αυτή θα είναι άκυρη.

− – Ενδοτικού δικαίου είναι ο κανόνας που εφαρμόζεται εάν τα μέρη δεν συμφώνησαν

διαφορετικά, δηλαδή υπερισχύει αυτού η ιδιωτική βούληση των μερών.



Η διάταξη του άρθρου 64 Α.Κ. ορίζει: «Το νομικό πρόσωπο, αν στη συστατική πράξη ή στο

καταστατικό δεν ορίζεται διαφορετικά, έχει ως έδρα τον τόπο όπου λειτουργεί η διοίκησή

του». Αυτό σημαίνει ότι εάν στο καταστατικό αναφέρεται ως έδρα του νομικού προσώπου

άλλος τόπος, τότε αυτή η έδρα θα ισχύει.

− – Αυτοτελείς και μη αυτοτελείς κανόνες δικαίου:

− – Αυτοτελείς: Είναι οι κανόνες δικαίου που ρυθμίζουν μια σχέση ανεξάρτητα από

άλλους κανόνες δικαίου και αποτελούν την πλειοψηφία των κανόνων δικαίου.

− – Μη αυτοτελείς: Είναι οι κανόνες δικαίου που πρέπει να συνδυαστούν με άλλους

κανόνες δικαίου για να αποκτήσουν σημασία, λ.χ. οι ερμηνευτικοί κανόνες, οι οποίοι

απλώς αποσαφηνίζουν το νόημα ενός άλλου κανόνα δικαίου.

− – Νόμιμα τεκμήρια και πλάσματα δικαίου:

− – Νόμιμο τεκμήριο είναι το συμπέρασμα που συνάγει ο νόμος από κάποια γνωστά

γεγονότα για κάποια άγνωστα, προκειμένου να μπορέσει να αποδειχθεί ευκολότερα η

αλήθεια ή η αναλήθεια ορισμένων περιστατικών, των οποίων η απόδειξη είναι πολύ

δύσκολη.


Η διάταξη του αρθ. 38 Α.Κ. ορίζει: «Αν περισσότεροι έχουν πεθάνει και δεν μπορεί να απο-

δειχθεί ότι ο ένας επέζησε από κάποιον άλλο, τεκμαίρεται ότι όλοι πέθαναν ταυτόχρονα».

Εδώ το γνωστό γεγονός είναι ότι όλα τα πρόσωπα έχουν πεθάνει και το άγνωστο είναι ο α-

κριβής χρόνος θανάτου του καθενός. Το συμπέρασμα του νόμου είναι ότι πέθαναν ταυτό-

χρονα. Λ.χ. σ’ ένα τροχαίο ατύχημα βρέθηκαν τα πτώματα και των τεσσάρων προσώπων που

επέβαιναν στο αυτοκίνητο που ανατινάχθηκε αποτεφρωμένα. Εν προκειμένω θα ισχύσει το

τεκμήριο του ομαδικού θανάτου.

Τα νόμιμα τεκμήρια διακρίνονται περαιτέρω σε: α) μαχητά (όταν επιτρέπεται από όποιον

έχει έννομο συμφέρον να τα ανατρέψει) και β) αμάχητα (όταν αποκλείεται από το νόμο να

αποδειχθεί το αντίθετο).

Παραδείγματα:

− α) Στο παραπάνω παράδειγμα του ομαδικού θανάτου, θα μπορούσε να αποδείξει ένας

κληρονόμος ότι ο Α που επέβαινε στο αυτοκίνητο πέθανε λίγα λεπτά αργότερα από τη

σύζυγό του Β, γι’ αυτό και το τεκμήριο αυτό ονομάζεται μαχητό. β) Στη διάταξη του αρθ.

1439 §2 Α.Κ., ορίζεται ότι εάν δύο σύζυγοι βρίσκονται σε διάσταση επί 4 χρόνια, τεκ-

μαίρεται αμάχητα ο ισχυρός κλονισμός της έγγαμης συμβίωσης και επομένως υφίσταται

λόγος διαζυγίου. Εδώ δεν μπορεί να αποδείξει ο σύζυγος που δεν επιθυμεί το διαζύγιο ότι

παρά την τετραετή διάσταση δεν υπάρχει ισχυρός κλονισμός γιατί το τεκμήριο είναι αμά-

χητο.


− – Πλάσμα δικαίου είναι η εξομοίωση μιας αληθινής κατάστασης με μια μη αληθινή,

στην οποία προβαίνει ορισμένες φορές ο νόμος για την εξυπηρέτηση κάποιου σκοπού.

Παράδειγμα: Η διάταξη του αρθ. 36 Α.Κ. ορίζει ότι: «Για τα δικαιώματα που υπάγονται σε

αυτό το κυοφορούμενο θεωρείται γεννημένο, αν γεννηθεί ζωντανό». Εδώ ο νόμος εξομοιώνει

το κυοφορούμενο με γεννημένο άνθρωπο (υπό τη νομική αίρεση ότι θα γεννηθεί ζωντανό).

Η εξομοίωση αυτή αποτελεί πλάσμα δικαίου και γίνεται για να προστατευθεί το κυοφορού-

μενο. Λ.χ. εάν δεν υπήρχε αυτή η διάταξη, τότε σε περίπτωση θανάτου του πατέρα του κυο-

φορούμενου πριν αυτό γεννηθεί, το τελευταίο δεν θα είχε κληρονομικά δικαιώματα.

− – Ερμηνεία των κανόνων δικαίου:

Ερμηνεία των κανόνων δικαίου είναι η διαδικασία για την εξακρίβωση του νοήματός τους.

Επειδή οι κανόνες δικαίου είναι διατυπωμένοι κατά τρόπο γενικό και αφηρημένο, ώστε να

καλύπτουν εύρος περιπτώσεων, είναι επόμενο να ανακύπτει θέμα ορθής ερμηνείας τους.

Υπάρχουν περιπτώσεις που ένας κανόνας δικαίου (λ.χ. διάταξη νόμου) εκδίδεται για να ερ-

μηνεύσει έναν άλλο κανόνα δικαίου που περιέχει ασάφειες. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για

ερμηνευτικό κανόνα δικαίου, με τον οποίο πραγματοποιείται αυθεντική ερμηνεία (δηλαδή

από τον ίδιο το νόμο). Αυτές οι περιπτώσεις είναι όμως σπάνιες κι επομένως το έργο της ερ-

μηνείας των κανόνων δικαίου βαρύνει τους νομικούς και κατά κύριο λόγο τους δικαστές.

Κατά την ερμηνεία των κανόνων δικαίου εφαρμόζονται τα ακόλουθα κριτήρια:

− – Κριτήρια (μέθοδοι) ερμηνείας:

− α) Γράμμα του νόμου (γραμματική ερμηνεία): Προσήλωση στις λέξεις που χρησιμο-

ποίησε ο νομοθέτης και ανακάλυψη του νοήματός τους. Το κριτήριο αυτό αρκεί για την

ερμηνεία των κανόνων δικαίου που δεν περιέχουν ασάφειες.

− β) Συστηματική ερμηνεία: Για την εξακρίβωση του νοήματος ενός κανόνα δικαίου

συνεκτιμούμε και το νόημα συναφών κανόνων που εντάσσονται στο ίδιο σύστημα. Δη-

λαδή αναζητούμε και άλλους κανόνες που αφορούν το ίδιο θέμα και προσαρμόζουμε την

ερμηνεία του συγκεκριμένου κανόνα, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στο όλο σύστημα που

διέπει τους συναφείς αυτούς κανόνες.

− γ) Τελολογική ερμηνεία: Για να ανακαλύψουμε το νόημα ενός κανόνα δικαίου ερευ-

νούμε το (διαχρονικό) σκοπό που αυτός εξυπηρετεί.

− δ) Ιστορική ερμηνεία: Αναζητούμε τα κριτήρια που ώθησαν τον ιστορικό νομοθέτη

(δηλαδή αυτόν που σε ορισμένο τόπο και χρόνο εξέδωσε τον συγκεκριμένο κανόνα, που

φυσικά δεν είναι ένα πρόσωπο, αλλά τα νομοθετικά μας όργανα) να συντάξει τον ερμη-

νευτέο κανόνα δικαίου.

Τα κριτήρια αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεμονωμένα ή περισσότερα μαζί από τον

ερμηνευτή του δικαίου, ώστε να αποκαλυφθεί το ορθότερο νόημα ενός κανόνα δικαίου.


− – Αποτελέσματα ερμηνείας:

Επειδή πολλές φορές το γράμμα του νόμου, δηλαδή οι λέξεις που χρησιμοποίησε ο νομοθέ-

της, δεν οδηγεί στη σωστή ερμηνεία των κανόνων δικαίου, χρησιμοποιούνται και τα υπόλοι-

πα κριτήρια, ώστε να μπορέσει ο κανόνας δικαίου μέσω της ερμηνείας να επιτελέσει το σκο-

πό του. Στις περιπτώσεις αυτές έχουμε παρέκκλιση από τη γραμματική ερμηνεία και μιλάμε

για τη διορθωτική ερμηνεία. Αυτή διακρίνεται σε:

− α) Διασταλτική ερμηνεία: Θεωρούμε ότι ο νομοθέτης εκφράστηκε στενότερα απ’ όσο

ήθελε ή έπρεπε και για το λόγο αυτό εντάσσουμε στον κανόνα δικαίου και περιπτώσεις

που κατά το κείμενο του νόμου δεν καλύπτονται από αυτόν.


Στη διάταξη του αρθ. 58 Α.Κ. ορίζεται ότι: «Αν σ’ αυτόν που δικαιούται να φέρει ένα όνομα

αμφισβητείται από άλλον το δικαίωμα αυτό ή αν κάποιος χρησιμοποιεί παράνομα ορισμένο

όνομα, ο δικαιούχος ή εκείνος που βλάπτεται δικαιούται να ζητήσει να αρθεί η προσβολή και

να μην επαναληφθεί στο μέλλον...». Βάσει της ερμηνείας του συγκεκριμένου κανόνα έχει

κριθεί ότι ο όρος «όνομα» αναφέρεται και στο επώνυμο και στο καλλιτεχνικό ψευδώνυμο,

άρα έχει πραγματοποιηθεί διασταλτική ερμηνεία.

− β) Συσταλτική ερμηνεία: Θεωρούμε ότι ο νομοθέτης εκφράστηκε ευρύτερα απ’ όσο

ήθελε ή έπρεπε και για το λόγο αυτό αφαιρούμε από τον κανόνα δικαίου ορισμένες περι-

πτώσεις που φαίνεται ότι καλύπτονται από αυτόν, αλλά δεν θα έπρεπε να καλύπτονται.


Στη διάταξη του αρθ. 66 Α.Κ. ορίζεται ότι: «Μέλος της διοίκησης δε δικαιούται να ψηφίσει,

αν η απόφαση αφορά την επιχείρηση δικαιοπραξίας ή την έγερση ή την κατάργηση δίκης μετα-

ξύ του νομικού προσώπου και του μέλους ή του συζύγου ή εξ αίματος συγγενούς του ως και τον

τρίτο βαθμό». Βάσει της ερμηνείας της παραπάνω διάταξης, έχει κριθεί ότι η απαγόρευση

ψήφου δεν αφορά τις χαριστικές δικαιοπραξίες μεταξύ του μέλους και του νομικού προσώ-

που (λ.χ. δωρεά), αφού από μια τέτοια δικαιοπραξία δεν υπάρχει κίνδυνος να θιγούν τα έν-

νομα συμφέροντα του νομικού προσώπου, δεδομένου ότι αποκτά μόνο έννομο όφελος.

− γ) Κάλυψη κενών – αναλογία: Αν ο νόμος άφησε μια περίπτωση αρρύθμιστη, ενώ έ-

πρεπε να έχει ρυθμιστεί (ακούσιο κενό = μη ηθελημένο κενό), μετά τη διαπίστωση του

κενού και την κρίση του ερμηνευτή του δικαίου ότι δεν αφέθηκε επίτηδες το κενό, μπορεί

να γίνει είτε αναλογική εφαρμογή ενός κανόνα που ρυθμίζει άλλες παρόμοιες περιπτώ-

σεις (αναλογία νόμου), είτε (εάν δεν υπάρχει παρόμοιος κανόνας δικαίου) διαμόρφωση

ενός κανόνα δικαίου που να βασίζεται στις γενικές αρχές του δικαίου (αναλογία δικαί-

ου).


− – Εφαρμογή των κανόνων δικαίου:

Εφαρμογή κανόνα δικαίου ονομάζεται η υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών στον κα-

τάλληλο κανόνα δικαίου ώστε να επέλθει η συγκεκριμένη έννομη συνέπεια. Επομένως, ο

εφαρμοστής του δικαίου (δικαστής) ενεργεί ως ακολούθως: α) αναζητά τα πραγματικά περι-

στατικά της συγκεκριμένης περίπτωσης (λ.χ. το ότι ο Α που έτρεχε με υπερβολική ταχύτητα

χτύπησε και τραυμάτισε με το αυτοκίνητό του τον πεζό Β), β) εντοπίζει τον εφαρμοστέο κα-

νόνα δικαίου (Α.Κ. 914 «Όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια έχει υποχρέωση να

τον αποζημιώσει»), γ) υπαγάγει τα πραγματικά περιστατικά στον κανόνα και δ) συνάγει την

έννομη συνέπεια (λ.χ. ο Α οφείλει να αποζημιώσει τον Β). Η παραπάνω διαδικασία που ακο-

λουθεί ο δικαστής για να καταλήξει στην εφαρμογή του κανόνα δικαίου ονομάζεται δικανι-

κός συλλογισμός, ενώ τα πιο πάνω στάδια του δικανικού συλλογισμού στη νομική ορολογία

ονομάζονται: i) εντοπισμός του κανόνα δικαίου που κρίνεται κατά αρχική εκτίμηση εφαρμο-

στέος = μείζονα πρόταση, ii) αναζήτηση πραγματικών περιστατικών της συγκεκριμένης

περίπτωσης και κρίση για την υπαγωγή τους στον συγκεκριμένο κανόνα δικαίου = ελάσσο-

να πρόταση και iii) συναγωγή συμπεράσματος.

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ

− 1) Οι Α και Β είναι αδέλφια. Επειδή ο Α ζηλεύει παράφορα τον αδελφό του Β προ-

βαίνει στις ακόλουθες συμπεριφορές: 1) Δεν λαμβάνει μέρος σε καμία κοινωνική

εκδήλωση του αδελφού του, 2) Δεν επιτρέπει στα παιδιά του να μιλάνε στα παιδιά

του Β, 3) Προσεύχεται κάθε βράδυ να πάθει κακό ο αδελφός του και 4) Χαράζει με

κλειδί το αυτοκίνητο του Β. Ποια/ποιες από τις παραπάνω συμπεριφορές αποτε-

λεί/ουν παράβαση κανόνα δικαίου;

− α) Οι 1 και 2

− β) Μόνο η 2

− γ) Οι 3 και 4

− δ) Μόνο η 4

ΛΥΣΗ

Η σωστή απάντηση είναι το δ, διότι:

Οι συμπεριφορές 1 και 2 δεν αποτελούν παράβαση κανόνα που επιβάλλεται από την Πο-

λιτεία κατά τρόπο καταναγκαστικό, αλλά αντίθετα αποτελούν απλώς κανόνες κοινωνικής

ευπρέπειας (εθιμοτυπίας) που είναι αδιάφοροι για το δίκαιο. Η συμπεριφορά 3 είναι μια

εσωτερική επιθυμία του Α, η οποία δεν έχει εξωτερικευθεί, οπότε παρά την ανηθικότητά

της είναι επίσης αδιάφορη για το δίκαιο. Η συμπεριφορά 4 όμως αποτελεί παράνομη φθο-

ρά ξένης ιδιοκτησίας που γίνεται με πρόθεση κι επομένως παραβιάζει κανόνα δικαίου.


− 2) Ποια από τις παρακάτω πηγές δικαίου δεν είναι πρωτογενής:

− α) Οι διεθνείς συμβάσεις

− β) Ο νόμος

− γ) Το έθιμο

− δ) Οι κοινώς παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου

ΛΥΣΗ

Η σωστή απάντηση είναι το α, διότι:

Σύμφωνα με το αρθ. 28 § 1 του Συντάγματος οι διεθνείς συμβάσεις αποτελούν πηγή του

ελληνικού δικαίου μόνο όταν κυρωθούν με νόμο, άρα όχι αυτοτελώς. Αντίθετα, ο νόμος

και το έθιμο αναγνωρίζονται ως πηγές δικαίου από το αρθ. 1 Α.Κ., ενώ οι κοινώς παρα-

δεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου αναγνωρίζονται ως πηγή δικαίου από το Σύ-

νταγμα.

− 3) Ο δικαστής που δικάζει μια διαφορά εφαρμόζει το νόμο που:

− α) Ισχύει κατά τη στιγμή που δικάζεται η υπόθεση στο ακροατήριο

− β) Ισχύει κατά τη στιγμή που εκδίδει την απόφασή του

− γ) Ίσχυε κατά τη στιγμή που γεννήθηκε η διαφορά

− δ) Ίσχυε κατά τη στιγμή που κατατέθηκε η αγωγή

ΛΥΣΗ

Η σωστή απάντηση είναι το γ, διότι:

Κατά κανόνα οι νόμοι δεν έχουν αναδρομική δύναμη, δηλαδή ισχύουν για τα γεγονότα

και τις διαφορές που γεννήθηκαν μετά την έναρξη της ισχύος τους, εκτός και αν ορίζε-

ται διαφορετικά από τον ίδιο το νόμο. Επομένως, ο δικαστής πρέπει να εφαρμόσει το

νόμο που ίσχυε όταν ανέκυψε η διαφορά.

− 4) Ποιος νόμος υπερισχύει:

− α) Ο νεότερος γενικός του ειδικότερου

− β) Ο ειδικότερος του γενικότερου

− γ) Ο παλαιότερος του νεότερου

− δ) Ο γενικότερος του ειδικότερου

ΛΥΣΗ

Η σωστή απάντηση είναι το β, διότι:


Ο ειδικότερος νόμος υπερισχύει του γενικότερου και ο νεότερος του παλαιότερου. Από

το συνδυασμό των δύο αυτών αρχών προκύπτει ότι για να υπερισχύσει ένας νεότερος

νόμος ενός παλαιότερου πρέπει να μην είναι γενικότερος, εκτός και αν από το περιεχό-

μενο του νεότερου γενικότερου νόμου προκύπτει σαφώς ότι επιθυμεί να καταργήσει

τον παλαιότερο ειδικό νόμο.

− 5) Η διάταξη του αρθ. 947 Α.Κ. που ορίζει ότι: «Πράγματα, κατά την έννοια του

νόμου, είναι μόνο τα ενσώματα αντικείμενα. Πράγματα λογίζονται και οι φυσικές

δυνάμεις ή ενέργειες, ιδίως το ηλεκτρικό ρεύμα και η θερμότητα, εφόσον υπόκει-

νται σε εξουσίαση, όταν περιορίζονται σε ορισμένο χώρο...» καθιερώνει:

− α) Νόμιμο τεκμήριο

− β) Νομική αίρεση

− γ) Πλάσμα δικαίου

− δ) Ερμηνευτικό κανόνα δικαίου

ΛΥΣΗ

Η σωστή απάντηση είναι το γ, διότι:

Πλάσμα δικαίου είναι η, κατά τη βούληση του νόμου, εξομοίωση ενός περιστατικού με

ένα άλλο, ενώ στην πραγματικότητα τα δύο αυτά περιστατικά δεν είναι όμοια. Εδώ ο

νόμος εξομοιώνει υπό προϋποθέσεις τις φυσικές δυνάμεις ή ενέργειες (π.χ. ηλεκτρισμό)

με τα πράγματα, προκειμένου να μπορέσουν και αυτές να γίνουν αντικείμενο κυριότη-

τας, ενώ γνωρίζει ότι στην πραγματικότητα δεν είναι πράγματα. Αν δεν υπήρχε αυτό το

πλάσμα δικαίου δεν θα μπορούσε λ.χ. η ΔΕΗ να μας πουλάει ρεύμα.

− 6) Κανόνας δημοσίας τάξης ονομάζεται:

− α) Ο κανόνας που ρυθμίζει τις αρμοδιότητες των οργάνων της δημοσίας τάξε-

ως

− β) Ο κανόνας που έχει συνταγματική ισχύ

− γ) Ο κανόνας που μπορεί να μην εφαρμοστεί εάν η ιδιωτική βούληση των με-

ρών είναι αντίθετη

− δ) Ο κανόνας που δεν μπορεί να αποκλειστεί από την ιδιωτική βούληση των

μερών

ΛΥΣΗ

Η σωστή απάντηση είναι το δ, διότι:

Μια σημαντική διάκριση των κανόνων δικαίου είναι αυτή μεταξύ κανόνων αναγκαστι-

κού δικαίου (ή δημοσίας τάξης) και ενδοτικού δικαίου. Οι πρώτοι δεν μπορούν να απο-


κλειστούν, ακόμη και αν τα ενδιαφερόμενα μέρη (ιδιώτες) έχουν αντίθετη βούληση. Οι

δεύτεροι υποχωρούν έναντι της ιδιωτικής βούλησης.

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ

− 1) Το δίκαιο δεν συνιστά:

− α) Ρύθμιση ανθρώπινης συμπεριφοράς

− β) Ρύθμιση αυτόνομη

− γ) Ρύθμιση επιτακτική

− δ) Ρύθμιση γενική και αφηρημένη

[Υπόδειξη: Δίκαιο είναι το σύνολο των γενικών και αφηρημένων κανόνων που ρυθμίζουν κατά τρόπο ετερόνομο

και καταναγκαστικό την εξωτερική συμπεριφορά των μελών μιας κοινωνίας]

− 2) Ο κανόνας «αγάπα το διπλανό σου όπως αγαπάς τον ίδιο σου τον εαυτό»:

− α) Είναι γραπτός κανόνας δικαίου

− β) Είναι εθιμικός κανόνας δικαίου

− γ) Είναι συνταγματικός κανόνας δικαίου

− δ) Δεν είναι κανόνας δικαίου

[Υπόδειξη: Από το Δίκαιο πρέπει να διακρίνουμε την ηθική, δηλαδή τις αντιλήψεις για το τι είναι καλό, οι οποίες

πηγάζουν από μέσα μας και από το κοινωνικό μας περιβάλλον και δημιουργούν ηθικούς κανόνες που στοχεύουν

στο να μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους, χωρίς να περιέχουν το στοιχείο του καταναγκασμού από το δίκαιο]

− 3. Ο Α άσκησε μήνυση εναντίον του Β επειδή του έκλεψε 50.000 €. Ο Β κρίθηκε

ένοχος από το ποινικό Δικαστήριο και καταδικάστηκε σε φυλάκιση επειδή τέλεσε

το έγκλημα της κλοπής που προβλέπεται από τον Ποινικό Κώδικα (αρθ. 372 Π.Κ.).

Ο κανόνας αυτός του ποινικού δικαίου είναι:

− α) Κανόνας δημοσίου δικαίου

− β) Κανόνας ιδιωτικού δικαίου

− γ) Κανόνας αστικού δικαίου

− δ) Κανόνας διοικητικού δικαίου

[Υπόδειξη: Εδώ πρόκειται για επιβολή ποινής που αποβλέπει στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος και

όπως όλοι οι ποινικοί νόμοι εμπεριέχει άσκηση δημόσιας εξουσίας εκ μέρους των κρατικών οργάνων]

− 4. Ο Α άσκησε αγωγή εναντίον του Β που του έκλεψε το ποσό των 50.000 €, προ-

κειμένου να ζητήσει πίσω τα χρήματά του και να αποκατασταθεί η ζημία που υπέ-

στη στην περιουσία του. Το πολιτικό Δικαστήριο καταδίκασε τον Β να καταβάλει

στον Α το ποσό των 50.000 €, όπως προβλέπει ο κανόνας του αρθ. 914 του Αστικού

Κώδικα. Ο κανόνας αυτός του αστικού δικαίου είναι:


− α) Κανόνας δημοσίου δικαίου

− β) Κανόνας ιδιωτικού δικαίου

− γ) Κανόνας ποινικού δικαίου

− δ) Κανόνας διοικητικού δικαίου

[Υπόδειξη: Εδώ πρόκειται για κανόνα δικαίου που δίνει το δικαίωμα σε κάθε ιδιώτη να ζητά την αποκατάσταση

της ζημίας που υπέστη από παράνομη και υπαίτια πράξη άλλου, προστατεύει δηλαδή ιδιωτικά δικαιώματα]

− 5. Πηγή δικαίου δεν αποτελεί:

− α) Η νομολογία

− β) Οι νόμοι

− γ) Το έθιμο

− δ) Το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

[Υπόδειξη: Κατά το ελληνικό δίκαιο, οι προηγούμενες αποφάσεις των Δικαστηρίων μας, ακόμη και των ανώτε-

ρων δεν αποτελούν πηγή δικαίου]

− 6. Ποιος νόμος δεν αποτελεί πηγή δικαίου;

− α) Ο τυπικός νόμος που δεν είναι και ουσιαστικός

− β) Ο τυπικός νόμος που είναι και ουσιαστικός

− γ) Όλοι οι νόμοι αποτελούν πηγή δικαίου

− δ) Ο εμπορικός νόμος

[Υπόδειξη: Για να αποτελεί ένας νόμος πηγή δικαίου πρέπει να περιέχει κανόνες δικαίου, δηλαδή να πρόκειται

για ουσιαστικό νόμο]

− 7. Το έθιμο δημιουργείται:

− α) Όταν περάσουν τουλάχιστον 30 χρόνια απ’ όταν άρχισε να εφαρμόζεται

− β) Όταν αναγνωριστεί η ύπαρξή του με δικαστική απόφαση

− γ) Όταν πληρωθούν οι προϋποθέσεις δημιουργίας του

− δ) Όταν αναγνωριστεί με νόμο

[Υπόδειξη: Το έθιμο είναι ένας άγραφος κανόνας δικαίου που δημιουργείται με τη μακρά, αδιάκοπη και ομοιό-

μορφη τήρηση μιας συμπεριφοράς από τα μέλη μιας κοινωνίας που έχουν την πεποίθηση ότι τηρώντας τη συ-

μπεριφορά αυτή εφαρμόζουν κανόνα δικαίου, το πότε αρχίζει να ισχύει είναι ζήτημα πραγματικό]

− 8. Παλαιότερα σε ορισμένες αγροτικές κυρίως περιοχές της χώρας μας οι συναλ-

λαγές δεν γίνονταν συνήθως με χρήματα, αλλά με δοχεία λαδιού. Επρόκειτο για:

− α) Άγραφο νόμο

− β) Έθιμο (τοπικό)

− γ) Μορφή καλής πίστης


− δ) Συναλλακτική συνήθεια

[Υπόδειξη: Οι συμπεριφορές ή οι τρόποι ενέργειας που εκδηλώνονται σε ορισμένη κοινωνία σταθερά επί μακρό

χρονικό διάστημα αποτελούν συναλλακτικές συνήθειες που διαφέρουν από το έθιμο γιατί τους λείπει το στοιχείο

της πεποίθησης των συναλλασσόμενων ότι εφαρμόζουν κανόνα δικαίου]

− 9. Η διάταξη του αρθ. 281 Α.Κ. ορίζει: «Η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται

αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή

ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος». Οι έννοιες «καλή πίστη»

και «χρηστά ήθη» αποτελούν:

− α) Πρωτογενείς πηγές δικαίου

− β) Δευτερογενείς πηγές δικαίου

− γ) Απλές κατευθυντήριες γραμμές

− δ) Ερμηνευτικούς κανόνες

[Υπόδειξη: Όταν μια πρωτογενής πηγή δικαίου παραπέμπει ρητά σε κάποιες άλλες ρυθμίσεις, δίνοντάς τους

ισχύ πηγών δικαίου, τότε οι τελευταίες γίνονται δευτερογενείς πηγές δικαίου]

− 10. Πότε δεν καταργείται ένας νόμος:

− α) Όταν ένας νεότερος νόμος προβλέπει ρητά την κατάργηση του παλαιότερου

− β) Όταν νεότερος νόμος ρυθμίζει το ίδιο θέμα κατά αντίθετο και αντιφατικό

τρόπο σε σχέση με τη ρύθμιση του παλαιότερου νόμου

− γ) Με νεότερο έθιμο

− δ) Με αχρησία επί 20 τουλάχιστον έτη

[Υπόδειξη: Ο νόμος καταργείται με νόμο ή με έθιμο (εκτός και αν πρόκειται για κανόνα δημοσίας τάξης που δεν

μπορεί να καταργηθεί με έθιμο). Ένας νόμος δεν καταργείται με την αχρησία ή την έκλειψη του λόγου για τον

οποίο θεσπίστηκε, εκτός και αν πρόκειται κατ’ εξαίρεση για νόμο που ισχύει για περιορισμένο χρονικό διάστη-

μα, όπως λ.χ. νόμος για την αντιμετώπιση μιας εμπόλεμης κατάστασης]

− 11. Αν εκδοθεί ένας νόμος που περιέχει κανόνα δικαίου αντίθετο προς το Σύνταγμα:

− α) Ο κανόνας δικαίου είναι άκυρος

− β) Θα υπερισχύει ο νέος νόμος ως νεότερος του Συντάγματος

− γ) Θα καταργηθεί ο αντισυνταγματικός κανόνας δικαίου από τα Δικαστήρια

− δ) Τα δικαστήρια οφείλουν να μην τον εφαρμόσουν

[Υπόδειξη: Βασικό γνώρισμα των κανόνων δικαίου είναι η ιεράρχησή τους. Το αρθ. 93§4 του Συντάγματος ορίζει

ότι τα δικαστήρια υποχρεούνται να μην εφαρμόζουν νόμο που το περιεχόμενό του είναι αντίθετο προς το Σύ-

νταγμα]

− 12. Ποιοι από τους παρακάτω κανόνες δικαίου δεν μπορούν να έχουν αναδρομική

ισχύ, ακόμη και αν το προβλέπουν ρητά:

− α) Οι ποινικοί νόμοι


− β) Οι ερμηνευτικοί νόμοι (δηλαδή αυτοί που αποσαφηνίζουν ασαφείς έννοιες

παλαιότερων νόμων)

− γ) Οι νόμοι του ιδιωτικού δικαίου

− δ) Όλοι οι παραπάνω γιατί κανένας νόμος δεν μπορεί να έχει αναδρομική δύ-

ναμη

[Υπόδειξη: Ο κανόνας είναι ότι οι νόμοι ισχύουν για το μέλλον. Μπορεί όμως ένας νόμος να ορίζει ρητά ότι έχει

αναδρομική δύναμη, αρκεί αυτό να μην απαγορεύεται από το Σύνταγμα, όπως στην περίπτωση των ποινικών

νόμων ή όταν προσβάλλονται συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα. Οι ερμηνευτικοί νόμοι έχουν από τη

φύση τους αναδρομική ισχύ, δεδομένου ότι ερμηνεύουν – διευκρινίζουν ασάφειες παλαιότερων νόμων, το οποίο

δεν απαγορεύεται]

− 13. Ο Α (9 ετών) συμφώνησε με τον Β να του πουλήσει και μεταβιβάσει το ποδή-

λατό του αντί τιμήματος 80 €, παρόλο που υπάρχει κανόνας αναγκαστικού δικαίου

που θεωρεί ανίκανο για κάθε δικαιοπραξία έναν ανήλικο κάτω των 10 ετών. Η

σύμβαση μεταξύ Α και Β θα είναι:

− α) Άκυρη μόνο αν τα μέρη δεν γνώριζαν την ύπαρξη του συγκεκριμένου κανό-

να δικαίου

− β) Άκυρη σε κάθε περίπτωση

− γ) Έγκυρη, εκτός και αν ο Α εξαπατήθηκε από τον έμπειρο Β

− δ) Έγκυρη σε κάθε περίπτωση

[Υπόδειξη: Οι κανόνες αναγκαστικού δικαίου (ή δημοσίας τάξης) δεν μπορούν να αποκλειστούν ή να παρακαμ-

φθούν από τη βούληση των συναλλασσόμενων μερών, της οποίας υπερισχύουν. Αντίθετα, οι κανόνες ενδοτικού

δικαίου εφαρμόζονται μόνο αν τα μέρη δεν συμφώνησαν διαφορετικά]

− 14. Το καταστατικό του σωματείου «Η ΕΛΠΙΣ» αναγράφει ως έδρα του σωματείου

την πόλη της Πάτρας (Αγ. Γεωργίου 25), παρόλο που η διοίκηση του σωματείου

λειτουργεί στο Αίγιο. Με δεδομένο ότι υπάρχει ο κανόνας του αρθ. 64 Α.Κ. που ορί-

ζει ότι: «Το νομικό πρόσωπο αν στη συστατική πράξη ή στο καταστατικό δεν ορίζε-

ται διαφορετικά έχει ως έδρα τον τόπο όπου λειτουργεί η διοίκησή του», ο τόπος που

πρέπει να θεωρηθεί ως έδρα του σωματείου είναι:

− α) Η Πάτρα

− β) Το Αίγιο

− γ) Η Αθήνα ως πρωτεύουσα του κράτους, δεδομένου ότι υφίσταται αμφιβολία

− δ) Aυτός που θα οριστεί από το Δικαστήριο

[Υπόδειξη: Ο παραπάνω κανόνας, όπως σαφώς προκύπτει από τη διατύπωσή του, είναι ενδοτικού δικαίου, επο-

μένως υπερισχύει η ιδιωτική βούληση]

− 15. Ο κανόνας δικαίου του αρθ. 932 Α.Κ. που ορίζει ότι: «Σε περίπτωση αδικοπρα-

ξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπο-


ρεί να επιδικάσει (εύλογη κατά την κρίση του) χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθι-

κής βλάβης» είναι:

− α) Αυστηρός κανόνας δικαίου

− β) Κανόνας αναγκαστικού δικαίου

− γ) Επιεικής κανόνας δικαίου

− δ) Κανόνας ενδοτικού δικαίου

[Υπόδειξη: Μια ακόμη διάκριση των κανόνων δικαίου είναι αυτή μεταξύ αυστηρών και επιεικών κανόνων. Αυ-

στηροί είναι οι κανόνες δικαίου που δεν παρέχουν κανένα περιθώριο στο Δικαστή να προσαρμόσει το περιεχό-

μενό τους ανάλογα με τις συνθήκες της κάθε περίπτωσης, ενώ επιεικείς είναι αυτοί που δίνουν περιθώριο στο

Δικαστή κατά την εφαρμογή τους να εκτιμήσει τις ιδιομορφίες της κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης]

− 16. Η διάταξη του αρθ. 1765 § 2 Α.Κ. που ορίζει ότι: «Αν ο διαθέτης κατέστρεψε το

έγγραφο της διαθήκης ... τεκμαίρεται ότι είχε σκοπό να ανακαλέσει τη διαθήκη»

καθιερώνει:

− α) Νόμιμο μαχητό τεκμήριο

− β) Νόμιμο αμάχητο τεκμήριο

− γ) Πλάσμα δικαίου

− δ) Ερμηνευτικό κανόνα

[Υπόδειξη: Εδώ ο νόμος συνάγει από ένα γνωστό γεγονός (την καταστροφή από το διαθέτη του εγγράφου της

διαθήκης) ένα συμπέρασμα για ένα άγνωστο γεγονός (την πρόθεση ανάκλησης της διαθήκης από το διαθέτη που

προέβη στην καταστροφή). Επομένως, όποιος αμφισβητεί ότι ο διαθέτης είχε πρόθεση ανάκλησης της διαθήκης,

πρέπει να αποδείξει το αντίθετο, ότι λ.χ. έσκισε το έγγραφο κατά λάθος].

− 17. Όταν κατά την ερμηνεία ενός κανόνα δικαίου, για να ανακαλύψουμε το αληθινό

νόημα του, αναζητούμε το σκοπό που αυτός εξυπηρετεί, τότε προβαίνουμε σε:

− α) Γραμματική ερμηνεία

− β) Συστηματική ερμηνεία

− γ) Ιστορική ερμηνεία

− δ) Τελολογική ερμηνεία

[Υπόδειξη: Ένα από τα βασικά κριτήρια ερμηνείας ενός κανόνα δικαίου είναι ο σκοπός που αυτός εξυπηρετεί, ο

οποίος θα μας οδηγήσει στην ανακάλυψη του νοήματος του εν λόγω κανόνα. Επειδή ο σκοπός ονομάζεται και

«τέλος», η μέθοδος αυτή ερμηνείας ονομάζεται τελολογική]

− 18. Όταν ο εφαρμοστής του δικαίου (λ.χ. ο δικαστής), κατά την ερμηνεία ενός κα-

νόνα δικαίου κρίνει ότι ο νομοθέτης εκφράστηκε στενότερα απ’ όσο ήθελε ή έπρεπε

και κατά συνέπεια εντάξει στο συγκεκριμένο κανόνα και περιπτώσεις που κατά το

κείμενό του δεν καλύπτονται από αυτόν, προβαίνει σε:

− α) Καταργητική ερμηνεία


− β) Διασταλτική ερμηνεία

− γ) Συσταλτική ερμηνεία

− δ) Αναλογική εφαρμογή

[Υπόδειξη: Αν κατά την ερμηνεία ενός κανόνα δικαίου προκύψει ότι αυτός έπρεπε να περιλαμβάνει και περιπτώ-

σεις που το κείμενό του δεν τις καλύπτει, τότε ο δικαστής διευρύνει το πεδίο εφαρμογής του εν λόγω κανόνα,

προβαίνοντας σε διασταλτική ερμηνεία.]

− 19. Ο κανόνας δικαίου του αρθ. 66 Α.Κ. ορίζει ότι μέλος της διοίκησης νομικού

προσώπου δεν δικαιούται να ψηφίσει, αν η απόφαση αφορά δικαιοπραξία που πρό-

κειται να γίνει μεταξύ του συγκεκριμένου μέλους (ή συγγενών του) και του νομικού

προσώπου. Τα δικαστήριά μας, ερμηνεύοντας τον κανόνα αυτόν, έκριναν ότι η α-

παγόρευση αυτή της ψήφου δεν αφορά και τις δωρεές (χαριστικές δικαιοπραξίες)

που τυχόν θέλει να κάνει το μέλος προς το νομικό πρόσωπο, αλλά μόνο τις δικαιο-

πραξίες με αντάλλαγμα. Η ερμηνεία αυτή ονομάζεται:

− α) Γραμματική

− β) Διασταλτική

− γ) Συσταλτική

− δ) Συστηματική

[Υπόδειξη: Εδώ τα δικαστήρια έκριναν ότι ο νομοθέτης εκφράστηκε ευρύτερα απ’ όσο ήθελε και αφαίρεσαν από

το πεδίο εφαρμογής του εν λόγω κανόνα δικαίου τις χαριστικές δικαιοπραξίες, παρόλο που το κείμενο του νό-

μου τις συμπεριλάμβανε, αφού μιλούσε γενικά για «δικαιοπραξίες»]

− 20. Ο κανόνας δικαίου του αρθ. 914 Α.Κ. ορίζει ότι: «Όποιος ζημιώσει άλλον παρά-

νομα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει». Τι περιλαμβάνεται στη νο-

μοτυπική μορφή (πραγματικό) και τι στην έννομη συνέπεια του εν λόγω κανόνα;

− α) Νομοτυπική μορφή: «Όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια»

− Έννομη συνέπεια: «Έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει»

− β) Νομοτυπική μορφή: «Έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει»

− Έννομη συνέπεια: «Όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια»

− γ) Νομοτυπική μορφή: «Όποιος ζημιώσει άλλον»

− Έννομη συνέπεια: «Παράνομα και υπαίτια, έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει»

− δ) Νομοτυπική μορφή: «Παράνομα και υπαίτια, έχει υποχρέωση να τον απο-

ζημιώσει»

− Έννομη συνέπεια: «Όποιος ζημιώσει άλλον»

[Υπόδειξη: Οι κανόνες δικαίου είναι διατυπωμένοι με τρόπο υπόθεσης προς απόδοση. Η νομοτυπική μορφή (ή

πραγματικό) είναι το σύνολο των προϋποθέσεων (στοιχείων) που πρέπει να συντρέχουν για να επέλθει η έννομη


συνέπεια του κανόνα δικαίου, ενώ η έννομη συνέπεια είναι το αποτέλεσμα που επέρχεται όταν πληρούνται οι

προϋποθέσεις της νομοτυπικής μορφής]

Περιεχόμενα - media.public.grmedia.public.gr/Books-PDF/9789604610174-0285947.pdf · 15 1...

Documents

Transcript of Περιεχόμενα - media.public.grmedia.public.gr/Books-PDF/9789604610174-0285947.pdf · 15 1...