Γκαιμπελς - Ο Μαγος της Προπαγανδας

ΟΙ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ "ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ"

ΙΑΚΩΒΟΣ ΠΕΡ. ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ Διπλωματούχος Στρατιωτικής Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Aachen

Εισαγωγή Μια χιονισμένη μέρα του Φεβρουαρίου 1924, ένας

νέος, αδύνατος μελαχρινός άνδρας έκανε την εμφάνι

ση του στο μέγαρο Schutzenhaus στην πόλη Ράιντ της

Ρηνανίας. Στην αίθουσα επικρατούσε πολιτικός πυρε

τός, καθώς οι ρήτορες του Γερμανικού Κομμουνιστι

κού Κόμματος (DKP) αγόρευαν με πάθος και ένταση.

Ο αδύνατος άνδρας με τα εκφραστικά μάτια και το

φτηνό, μάλλινο παλτό ανέβηκε στην έδρα και υπέβαλε

κάποιες ερωτήσεις στους ομιλητές. Μερικοί από το α

κροατήριο γέλασαν. Ενας κομμουνιστής τού επιτέθη

κε, φωνάζοντας οργισμένος: «Εκμεταλλευτή της εργα

τικής τάξης, καπιταλιστή!». Ατάραχος ο νεαρός άν

δρας, άρπαξε ενστικτωδώς την ευκαιρία που αναζη

τούσε. Απευθύνθηκε με κοφτή αλλά σταθερή φωνή

προς τον «εκπρόσωπο της εργατικής τάξης» και είπε:

«Θα παρακαλούσα τον κύριο που με αποκάλεσε δίχως

ντροπή "εκμεταλλευτή και καπιταλιστή", να έ λ θ ε ι στην

έδρα και να αδειάσει το πορτοφόλι του. Τότε θα δούμε

ποιος από τους δύο μας έχει τα περισσότερα χρήμα

τα». Ολοκληρώνοντας την ομιλία του έβγαλε το πορτο

φ ό λ ι του και άδειασε τα λιγοστά κέρματα που είχε στην

έδρα. Ο κόσμος γέλασε, αλλά χάρισε τη συμπάθεια του

στον νεαρό. Ετσι άρχισε η πολιτική διαδρομή του Γιό-

ζεφ Γκαίμπελς, του «εγκεφάλου» του Γ' Ράιχ.

Ο «εγκέφαλος» του Γ' Ράιχ, Γιόζεφ Γκαίμπελς.

Οι ομιλίες του Γιόζεφ

Γκαίμπελς συνετέλεσαν

κατά πολύ στη ραγδαία

εκλογική άνοδο του

Ε9νικοσοσιαλιστικού

Κόμματος.

Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ

Απρίλιος 1919, ο Γιόζεφ Γκαίμπελς (δεξιά) σε ηλικία 13 ετών.

Η ιδεολογική

αναζήτηση ΤΑ Π Ρ Ω Ι Μ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α

Ο μικρός Πάουλ Γιόζεφ Γκαίμπελς ήρθε στον κόσμο την αυγή της 29ης Οκτωβρίου 1897 στην πόλη Ράι-ντ της Βόρειας Ρηνανίας. Ηταν ο τρίτος γιος του Φρί-ντριχ Γκαίμπελς και της Μαρίας Ολντενχάουζεν, που κατάγονταν από την περιοχή του Ααχεν. Μεγάλωσε σε ένα αυστηρά καθολικό περιβάλλον. Σε ηλικία τεσσάρων ετών δέχθηκε το πρώτο χτύπημα της μοίρας. Προσβλήθηκε από πολιομυελίτιδα και απέκτησε αναπηρία στο δεξί του πόδι μέχρι το τέλος της ζωής του. Το γεγονός αυτό τον έκανε να κλειστεί στον εαυτό του και να αρχίσει από τα πρώιμα χρόνια του τις φιλοσοφικές και τις θρησκευτικές αναζητήσεις. Οι σχολικές του επιδόσεις και τα οικονομικά του πατέρα του (ήταν λογιστής σε ένα τοπικό εργοστάσιο κατασκευής λυχνιών) επέτρεψαν στον μικρό Γιόζεφ να εισαχθεί στο Γυμνάσιο το 1908. Από την πρώτη στιγμή έδειξε διάθεση για μάθηση και οι συμμαθητές επιζητούσαν τη βοήθεια του. Τότε κατάλαβε, όπως έγραψε αργότερα στις «Σελίδες των Αναμνήσεων» (Errinerungsblatter), πως ο Θεός τον προίκησε με δίψα για γνώση και αυτό ήταν μια έν-

δειξη πως δεν τον εγκατέλειψε. Ο καθηγητής του των Γερμανικών, Βος, αρκετά χρόνια αργότερα θυμόταν πως ο νεαρός Γκαίμπελς είχε βλέμμα ζωηρό και ονειροπόλο και ταυτιζόταν συχνά στη λογοτεχνία με τον ρόλο του ήρωα. Τα πρώτα ποιήματα τα έγραψε το 1912. Πρότυπο του, ο ρομαντικός εθνικιστής ποιητής Βίλχεμ Ρά-αγκπε, ο ποιητής της «μεγάλης γερμανικής λαϊκής κοινότητας». Παρά το γεγονός ότι ανήκε στους καλύτερους μαθητές της τάξης του, παρέμεινε μοναχικός κι απόμακρος. Οι αιτίες αποδίδονται κυρίως στην ταπεινή του καταγωγή και όχι τόσο στην αναπηρία του. Ως γιος ενός σταδιακά ανερχόμενου «προλετάριου» δεν ταίριαζε στη μεγαλοαστική ατμόσφαιρα του Γυμνασίου, πόσω μάλλον στο αριστοκρατικό Μεταρρυθμιστικό Γυμνάσιο, στο οποίο εισήχθη το 1914. Η έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου τον Αύγουστο του 1914 τον βρήκε ανάμεσα στο πλήθος στην κεντρική πλατεία του Ράιντ να τραγουδά μαζί με τους άλλους τον γερμανικό εθνικό ύμνο. Παρασυρμένος από τον νεανικό ενθουσιασμό και ξεχνώντας τον μεταλλικό νάρθηκα στο δεξί του πόδι έσπευσε να καταταγεί εθελοντής στον στρατό, αλλά δεν έγινε δεκτός λόγω της αναπηρίας του. Το 1917 ξεκίνησε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Επειδή τα έξοδα ήταν υπέρογκα, συνήψε ένα φοιτητικό δάνειο από την Καθολική Οργάνωση «Albertus-Magnus-Verein».

Στις «Σελίδες των Αναμνήσεων» του, το 1924, έγραψε για την εποχή εκείνη περιγράφοντας με βαρύ ύφος έναν δραματικό έρωτα που έζησε με μια συμφοιτήτριά του, την Ανκα Στάλχερμ, με αυτές τις λέξεις: «/Απειλεί να πε&άνει. Δεν μπορώ να κάνω τίποτε γι' αυτό... Πηγαίνω στην Ανκα. Είναι εξαντλημένη... Την ανεβάζω στα ουράνια. Καλή μου... Της φιλώ τα δάκρυα στα μάτια και είμαστε πάλι μαζί. Ο Τεό μού δανείζει ένα περίστροφο. Ο &άνατος περνά δίπλα μου. Η Ανκα με τρελαίνει με την παθολογική της ζήλια... Ασχημες σκηνές...». Ταυτόχρονα κάνει τις πρώτες του φιλολογικές προσπάθειες με ανάλογο μελοδραματικό περιεχόμενο. Είναι τα ποιήματα «Η σπορά» και «Ιούδας Ισκαριώτης». Λίγο αργότερα έγραψε επηρεασμένος από τον Ντοστογιέφσκι το μυθιστόρημα «Μιχαήλ». Το 1918 παρακολούθησε μαθήματα στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο του Βούρ-τσμπουργκ. Μετά την ανακωχή παρακολούθησε μαθή-

ματα Φιλοσοφίας και Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου το 1919 και το 1920 κατέληξε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, όπου το 1921 ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Φιλοσοφίας, σε ηλικία μόλις 24 ετών.

Η πρώτη έξοδος για τον νεαρό επιστήμονα στον πραγματικό κόσμο, μετά την απομόνωση της φοιτητικής ζωής, ήταν μια ταπεινωτική εμπειρία. Εγραψε μια σύντομη νουβέλα, η οποία απορρίφθηκε από έναν εκδότη, ενώ ένα θεατρικό έργο που είχε γράψει παλαιότερα είχε την ίδια τύχη. Επέστρεψε στη γενέτειρα του, το Ράιντ, και συνέχισε τη συγγραφή, ωστόσο όλες οι λογοτεχνικές του απόπειρες απορρίπτονταν από τους εκδότες. Για να καλυτερέψει τα άθλια οικονομικά του, με τη βοήθεια μιας φίλης του κατέληξε υπάλληλος σε μια τράπεζα της Κολωνίας (Dresdner Bank).

Ο ίδιος, ωστόσο, συνέχισε να προσπαθεί να εργαστεί ως συγγραφέας και στις 23 Ιανουαρίου του 1924 έστειλε μια αίτηση σε μια καθημερινή εφημερίδα, την ••Berlin Tageblatt», ζητώντας εργασία στη συντακτική ομάδα. Δεν προσελήφθη και δεν δημοσιεύθηκε ούτε ένα άρθρο του. Συναντώντας την απόρριψη σε κάθε του κίνηση έζησε αρκετούς μήνες ως άνεργος. «Ζω μια ολόκληρη εβδομάδα με ένα γκούλντεν (σ.σ.: ολλανδικό νόμισμα). Ημέρες γεμάτες καταφρόνια και ανεργία», έγραφε στο ημερολόγιο του απελπισμένος. Κάπου τ ό τ ε άκουσε για ένα μικρό κόμμα εργατών και έναν δυναμικό Αυστριακό ρήτορα.

Οι φιλοσοφικές του αναζητήσεις έγιναν εντονότερες, και τις καταγράφει στο ημερολόγιο του: 4 Ιουλίου 1924 «Μας λείπει στη Γερμανία ένα δυνατό και σταθε-οό χέρι. Να τελειώσουμε επιτέλους με τα πειράματα και τα περιττά. Να αρχίσουμε με τη σοβαρότητα και την εργασία. Να αποτινάξουμε την ιουδαϊκή συμμορία που δηλητηριάζει τη σκέψη του λαού μας. Η Γερμανία τείνει στον έναν, τον άνδρα, όπως το καλοκαίρι η γη διψά για βροχή! Θα σωθούμε μόνο με την τελευταία ουγκέντρωση δύναμης, πίστης και αυτοθυσίας. Ολα αυτά μοιάζουν με θαυμαστά πράγματα, αλλά μήπως απορεί να μας σώσει τίποτε διαφορετικό;».

Ταυτόχρονα όμως η απογοήτευση για την προσωπική του ζωή είναι διάχυτη.

«17.7.1924 Εχω χάσει το θάρρος μου για τα καθη-μερινά πράγματα. Ο,τι ξεκινάω δεν πετυχαίνει. Δεν απορώ να βγω με τίποτα από το κλουβί μου. Δεν με πε-οιμένει τίποτε - κανένας φίλος, κανένας πόνος, κανένα καθήκον και καμία εργασία. Από τη ζωή μου λείπει η αυτοσυγκέντρωση. Σκέφτομαι τόσα πολλά γύρω από τη ζωή και το Σύμπαν. Το χρήμα που δεν διαθέτω με καταπιέζει. Πάμφτωχη ζωή, τα πάντα εξαρτώνται από το καταραμένο χρήμα. Μισώ αυτή την κατάσταση, την καθημερινή τάξη, το σύστημα».

Ο θαυμασμός του Γκαίμπελς για τον Χίτλερ και τη δύναμη που ασκούσε στις μάζες εκδηλώθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1922, μετά τα γεγονότα του Κόμπουργκ. Την εποχή εκείνη διάφορες εθνικιστικές οργανώσεις της πόλης είχαν οργανώσει μια «γερμανι-<ή ημέρα» και κάλεσαν τον Χίτλερ για να μιλήσει δημόσια.

Ο Χίτλερ μετέβη στο Κόμπουργκ με μια ειδική αμαξοστοιχία, συνοδευόμενος από 800 άνδρες των «Ταγμάτων Εφόδου» (SA). Η πλειονότητα των εργατών της πόλης τ ό τ ε ήταν κομμουνιστές. Οι φιλήσυχοι αστοί τούς έτρεμαν κυριολεκτικά, επειδή στην ουσία δεν αναγνώριζαν ούτε Αρχές, ούτε Αστυνομία και είχαν μετατρέψει την πόλη σε μια «μικρή Μόσχα».

Οταν οι κομμουνιστές πληροφορήθηκαν ότι επρόκειτο να φθάσει στην πόλη τους ο αρχηγός του Εθνι-κοσοσιαλιστικού Κόμματος, παρήγγειλαν στους οργανωτές της συγκέντρωσης ότι καλά θα έκαναν να ειδοποιούσαν τον Χίτλερ να μην παρήλαυνε επισήμως από τους δρόμους με τις σημαίες και τα λάβαρα του. Οι οργανωτές της «γερμανικής ημέρας», τρομοκρατημένοι, έτρεξαν στον σιδηροδρομικό σταθμό για να υποδεχθούν τον Χίτλερ και να του αναγγείλουν συγχρόνως την κομμουνιστική... απαγόρευση. Ο Χίτλερ έμεινε έκπληκτος. Αδυνατούσε να καταλάβει πώς ήταν δυνατόν

Ο Γκαίμπελς το 1922 ως νεαρός

δημοσιογράφος.

Ο Γκαίμπελς φωτογραφίζεται το

1917με συμφοιτητές του από τη

Φιλοσοφική Σχολή του Γκέτιγκεν.

Q


μια ολόκληρη πόλη να υφίσταται τόσο εξευτελιστικά την τρομοκρατία των κομμουνιστών. Διέταξε τ ό τ ε τους άνδρες των «Ταγμάτων Εφόδου» να υψώσουν τις σημαίες και να παρελάσουν με ύφος προκλητικό, μέσα από τους κεντρικότερους δρόμους. Εξω από τον σταθμό ήταν ήδη συγκεντρωμένο ένα πλήθος που δεν έκρυβε τις εχθρικές του διαθέσεις. Η ηρεμία μάλιστα και η αποφασιστικότητα που ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπα των εθνικοσοσιαλιστών εκνεύρισαν τους κομμουνιστές ακόμα περισσότερο. Οι πρώτοι ψίθυροι μεταβλήθηκαν σύντομα σε ύβρεις και δυνατές φωνές. Η παράσταση όμως του «δεκανέα» είχε μόλις αρχίσει. Πρώτος προχωρούσε ο Χίτλερ. Ακολουθούσαν οι σημαίες και τα εθνικοσοσιαλιστικά λάβαρα. Και πιο πίσω. με βήμα στρατιωτικό, βάδιζαν οι άνδρες των «Ταγμάτων Εφόδου».

- «Φασίστες/... Ληστές/... Εδώ που ήρθατε, θα πεθάνετε!», ακούγονταν από παντού.

Τα SA, όμως, αντί απάντησης, τραγούδησαν τον εθνικοσοσιαλιστικά ύμνο. Οι «Κόκκινοι» τ ό τ ε δεν μπόρεσαν να συγκρατηθούν. Αρχισαν να εκσφενδονίζουν εναντίον των αντιπάλων τους πέτρες, καδρόνια, σίδερα - ό,τι έβρισκαν. Οι χιτλερικοί απάντησαν με αποφασιστικότητα. Αντεπετέθησαν και η σύρραξη επήλθε. Υστερα από ένα τέταρτο της ώρας ο δρόμος είχε καθαρίσει. Δεν υπήρχε ούτε ένας «κόκκινος» αντίπαλος! Την επόμενη μέρα οι κομμουνιστές, που δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν ακόμα την ήττα τους, αφού απηύθυναν κατά τη γνωστή τακτική τους μια γενική διαμαρτυρία στις διεθνείς οργανώσεις των μαρξιστών, ανήγγειλαν ότι στις 13.30 θα πραγματοποιούσαν μια μεγάλη α-ντιδιαδήλωση, για να διαμαρτυρηθούν εναντίον της «ληστρικής ομάδας των ναζί που είχε εισδύσει στην πόλη για να την τρομοκρατήσει». Το μεσημέρι, όμως,

Μια εργατική συνοικία του Βερολίνου. Κάθε ένοικος ανάλογα με την ιδεολογική του πεποίθηση έχει τοποθετήσει τη σημαία του κόμματος του (NSDAP, KPD) στο παράθυρο του διαμερίσματος του.

Κομμουνιστική προπαγάνδα με

τυπικά συνθήματα: «Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού. Δε θα

μας σώσει κανένα ανώτερο ον, κανείς

Θεός, κανείς Κάιζερ ούτε δικαστήριο».

Η κομμουνιστική πολιτική βία ήταν

εντονότερη από αυτή των

εθνικοσοσιαλιστών.

1 0


•Θάνατος στα ψεύδη!». Αφίσα του NSDAP του 1930 κατά του μαρξισμού και του μεγάλου κεφαλαίου. Το NSDAP ήταν αντικομμουνιστικό και αντικαπιταλιστικό.

στον χώρο της διαδήλωσης τους περίμενε μια έκπληξη. Πρώτος βρισκόταν εκεί ο Χίτλερ με τους άνδρες του. Μάταια όμως περίμενε τους «Κόκκινους», για να αναμετρηθεί μαζί τους. Δεν προσήλθαν περισσότεροι από 100, που και αυτοί, μόλις συνειδητοποίησαν την αριθμητική μειονεξία, προτίμησαν να αποχωρήσουν.

Ο Χίτλερ έμεινε κυρίαρχος στον τόπο της συγκέντρωσης. Οι Αρχές της πόλης και οι συντηρητικοί του Κόμπουργκ ενθουσιάστηκαν. Με θριαμβευτικές κραυγές και επιδοκιμασίες συνόδευσαν τον Χίτλερ στον σιδηροδρομικό σταθμό για την επιστροφή. Εκεί όμως οι υπάλληλοι του Σιδηροδρόμου, που ελέγχονταν από τους συνδικαλιστές του Κομμουνιστικού Κόμματος (DKP), ανήγγειλαν ότι δεν υπήρχε κανένας μηχανοδηγός για να οδηγήσει το τρένο!

- «Πολύ καλά», απάντησε ο Χίτλερ. «Θα βρω εγώ αηχανοδηγό. Μερικοί από τους άνδρες μου ξέρουν τι τρέπει να κάνουν. Για καλό και για κακό, όμως, θα πά-οω μαζί μου τους τοπικούς αρχηγούς του DKP... Ετσι, τουλάχιστον, φαντάζομαι πως δεν θα μας συμβεί κάποιο περίεργο ατύχημα στον δρόμο!».

Υστερα από τη δήλωση αυτή οι σιδηροδρομικοί υπάλληλοι ως διά μαγείας αναθεώρησαν την απόφαση τους και βρέθηκε μηχανοδηγός για να οδηγήσει το τρένο!

Στα γεγονότα του Κόμπουργκ δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα και ο Γκαίμπελς κατάλαβε πλέον ότι ο μελλοντικός Φύρερ δεν μιλούσε μόνο ωραία, αλλά δ ιέθετε αποφασιστικότητα και σιδερένια πυγμή.

Μ Ε Τ Ο Ν ΧΙΤΛΕΡ

Την εποχή εκείνη το «πιστεύω» του Γκαίμπελς ήταν περισσότερο σοσιαλιστικοεθνικό παρά εθνικοσο-σιαλιστικό. Για τον μικρόσωμο Ρηνανό, τους «χυμούς» της ιδεατής κοινωνίας έπρεπε να τους γευτούν οι πρώ--ν κατατρεγμένοι κάθε απόχρωσης. Οι ευημερούντες του «σήμερα», άνθρωποι του κεφαλαίου, Εβραίοι και συνοδοιπόροι, έπρεπε απλώς ν' αποκεφαλιστούν. Οπως έγραψε στο περιοδικό «Εθνικοσοσιαλιστικά "οάμματα» («Nationalsozialistische Briefe»), τον Οκτώβριο του 1925, ο μπολσεβικισμός ήταν η κληρονομιά του ρωσικού εθνικισμού. «Κανένας τσάρος δεν κατάλαβε τόσο καλά τον ψυχισμό του ρωσικού λαού όσο ο Λένιν, ο οποίος, σε αντίθεση με τους Γερμανούς κομμουνιστές, δεν είναι διεθνιστής μαρξιστής». «Ο Αέ-ην», συνέχισε ο Γκαίμπελς, «θυσίασε τον Μαρξ και έδωσε ως αντάλλαγμα την ελευθερία στη Ρωσία. Αυτοί α.α.: οι Γερμανοί κομμουνιστές) θέλουν να προαφέ-

0 Γκαίμπελς χαιρετά τον μέντορα του Αδόλφο Χίτλερ, στο Μέγαρο των Σπορ, στο Βερολίνο, το 1932.

1 1


Μπάυρσιτ, 8 Σεπτεμβρίου 1926. Ο Γκαίμπελς μιλά σε μια κομματική συγκέντρωση.

ρουν την ελευ&ερία της Γερμανίας στον Μαρξ» (βλ. Nationalsozialistische Briefe, 25/10/1925).

Στα τέλη του 1924 ο Γκαίμπελς άρχισε να επιδεικνύει έντονο ενδιαφέρον για την πολιτική και έδειξε να ελκύεται έντονα από τον Χίτλερ και το Εθνικοσο-σιαλιστικό Κόμμα. «Τίποτε δεν da μείνει το ίδιο», είχε πει ο Χίτλερ στους πρώτους του ακροατές στο Μόνα

χο. Για τα εκατομμύρια Γερμανών που ήθελαν μόνο τάξη και σταθερότητα, τα χρόνια μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν εποχή εθνικής ταπείνωσης, οικονομικής αβεβαιότητας, φόβου για τον κομμουνισμό. Οι άνθρωποι έχασαν την εμπιστοσύνη τους στα κόμματα, στους ηγέτες τους, στους εαυτούς τους. Ο Γκαίμπελς είχε αφουγκραστεί τις αγωνίες της Γερμανίας. Η πρώτη του εργασία στον στίβο της πολιτικής ήταν η θέση του γραμματέα ενός βουλευτή του Λαϊκού Κόμματος Ελευθερίας, του Φραντς Φον Βίγκερσχαουζ. Βαθιά αντιση-μίτης από τα νεανικά του χρόνια ένιωσε ότι έπρεπε να προσχωρήσει στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα. Το 1925 προσελήφθη από τους Γκρέγκορ και Οττο Στράσσερ ως γραμματέας και βοηθός σύνταξης στην εφημερίδα που εξέδιδαν, την "Berliner Arbeiterzeitung». Οι αδελφοί Στράσσερ, που ανήκαν στην αριστερή πτέρυγα του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, εξέδιδαν και αρκετά περιοδικά, μεταξύ των οποίων και το «Nationalsozialistische Briefe». Ο Γκαίμπελς άρχισε, παράλληλα, να εργάζεται και ως συντάκτης του «Briefe». Σύντομα έγινε εκπρόσωπος των Στράσσερ, τόσο στους λόγους τους όσο και στα κείμενα τους.

Ενας τραυματισμένος αγωνιστής των SA δέχεται όν9η από τον Χίτλερ.

1 2

Η Ι Δ Ε Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Α Ν Α Ζ Η Τ Η Σ Η

Ο Γκαίμπελς στο γραφείο του. Η πρώτη εφημερίδα

που διάβαζε κάϋε πρωί ήταν αυτή του Κομμουνιστικού

Κόμματος. Αμέσως μετά ετοίμαζε την απάντηση του

στην εφημερίδα του NSDAP «Λαϊκός Παρατηρητής»,

η οποία δημοσιευόταν την επόμενη ημέρα.

Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΠΤΕΡΥΓΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

Το φθινόπωρο του 1925 η αριστερή πτέρυγα του

Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος έ δ ε ι ξ ε ότ ι μπορούσε

να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της

φυσιογνωμίας τ ο υ . Οι σπουδαιότεροι εκπρόσωποι της,

οι Γκρέγκορ και Οττο Στράσσερ και ο Γιόζεφ Γκαίμπελς

«ερωτοτροπούσαν» με την ιδέα της πολιτικής συμμα

χίας του NSDAP και τ ο υ Γερμανικού Κομμουνιστικού

Κόμματος (KPD). «Χίλιες φορές προτιμότερος ο μπολ-

σεβικισμός από την καπιταλιστική δουλεία», έγραφε ο

Γκαίμπελς στο ημερολόγιο του (23 Οκτωβρίου 1925).

Στο τέλος τ ο υ 1926, στο «Briefe», δημοσιεύθηκε

αια ανοικτή επιστολή προς την ηγεσία του KPD, που έ

φερε την υπογραφή των αδελφών Στράσσερ και στην

οποία υποστηριζόταν η άποψη ό τ ι ο κομμουνισμός και

ο εθνικοσοσιαλισμός ήταν οι δύο όψεις του ίδιου νομί-

αματος: «Και οι δυο μας επιδιώκουμε τον ίδιο σκοπό.

Μόνο που ακολουθούμε διαφορετική μεθοδολογία».

Αυτό δεν ήταν καθόλου παράξενο, καθώς πολλά μέλη

του NSDAP ήταν περισσότερο «σοσιαλιστές» παρά «ε

θνικ ιστές». Μερικοί προτιμούσαν ως Φύρερ τον Γκρέ

γκορ Στράσσερ, ενώ ορισμένοι άλλοι, κυρίως οι διανο

ούμενοι των «Ταγμάτων Εφόδου», πίστευαν πως η επα

νάσταση έπρεπε να είναι μια διαρκής πορεία προς τον

λαό. Π' αυτούς ο Οττο Στράσσερ ή ακόμα και ο Γιόζεφ

Γκαίμπελς εκπροσωπούσαν το πιο εξτρεμιστ ικό σοσια

λιστικό ρεύμα της παράταξης.

Ωστόσο ο Χίτλερ δεν είχε πει ακόμα την τ ε λ ε υ τ α ί α

του λέξη. Σε δύο δραματικές συναντήσεις τον Φεβρου-

0 Γκαίμπελς ανάμεσα σε

οπαδούς του,

το 1927.


Μια από τις

πιο γνωστές

φωτογραφίες του

«μύστη» του Γ Ράιχ.

Ο Γκαίμπελς μιλά

στο Μερκετάγκ

του Μπερνάου

τον Μάρτιο του 1928.

Το πά&ος και η

αποφασιστικότητα

του είναι ορατά.

άριο του 1926 κέρδισε την υποστήριξη των διαφωνού

ντων (μεταξύ αυτών και του Γκαίμπελς), οι οποίοι επη

ρεάστηκαν από τη χαρισματική του φυσιογνωμία. Ο

Γκαίμπελς αφηγείται : «Ο Χίτλερ μας μίλησε τρε ις ώ

ρες. . . Το ιδανικό του, ένας συνδυασμός κολλεκτιβο-

ποίησης και ατομικής ιδιοκτησίας. Τα τραστ, οι μετα

φορές κλπ. Θα κοινωνικοποιηθούν. Τον λατρεύω... Υπο

κλίνομαι τρέμοντας στον μεγάλο άνδρα, στην πολιτική

μεγαλοφυία. Η γη ανήκει στον λαό». Τον Αύγουστο του

1926 ο Γκαίμπελς είχε κατανοήσει πλήρως τα συμφέρο

ντα που υπηρετούσαν οι Στράσσερ. Ο αντισημιτισμός

τους, α ν τ ί θ ε τ α με του ίδιου, δεν ήταν φ υ λ ε τ ι κ ό ς . Η

σκιαγράφηση του ως κεντρ ικότερου στοιχείου της ε-

θνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας απείχε πολύ από τα ε

πιχειρήματα που χρησιμοποιούσαν οι Στράσσερ. Με

λόγια γεμάτα οργή άρχισε να σ τ η λ ι τ ε ύ ε ι τον κύκλο των

«στρασσεριανών»: «Τώρα καταλαβαίνω τι είστε! Επανα

στάτες στα λόγια, να τι είστε... Μιλάτε εσείς για σοσια

λισμό; Ω, τι υποκρισία! Εσείς, οι δούλοι του καπιταλι

σμού, δίνετε μαθήματα σε μας; ...Καθήκον μας είναι η

συμπόρευαη με τον Φύρερ μας. Είναι ο γίγας κι είστε

οι νάνοι» (άρθρο στον «Λαϊκό Παρατηρητή» στις 29 Αυ

γούστου 1926).

Παρ' όλα αυτά, την ίδια εποχή οι θ έ σ ε ι ς του Χίτλερ

και του «φιλόσοφου» του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμμα

τος, Αλφερντ Ρόζενμπεργκ, πως η Σοβιετική Ενωση ή

ταν μια «αποικία Εβραίων δολοφόνων» (βλ. J. Fest,

Hitler, σελ. 330) είχαν περιορισμένη απήχηση στα περισ

σότερα στελέχη του κόμματος, αφού ακόμη και ο Γκαί

μπελς παρατηρούσε με συγκρατημένη συμπάθεια τη

«ρωσική προσπάθεια στην ουτοπία».

Ο τ ε λ ε υ τ α ί ο ς παρέμενε στο στρατόπεδο της συμ

μαχίας των εθνικοσοσιαλιστών με τους κομμουνιστές

και ζητούσε επίμονα τη βελτίωση των συνθηκών ζωής

και εργασίας των Γερμανών προλεταρίων. Η πρώτη ρή

ξη εκδηλώθηκε στο συνέδριο τ ο υ κόμματος, στην πό

λη Μπάμπεργκ, τον Φεβρουάριο του 1926. Οι Γκρέγκορ

Στράσσερ και Γκαίμπελς πρότειναν τη δήμευση της βα

σιλικής περιουσίας και τη σύνταξη ενός νέου, αμιγώς

σοσιαλιστικού προγράμματος του κόμματος. Μιλώντας

επί δύο ώρες ο Χίτλερ αποστόμωσε τον Στράσσερ, δια

κήρυξε πως το κόμμα ήταν υπέρ της ιδιωτικής περιου

σίας και πως κυριότερος εχθρός της Γερμανίας ήταν η

Σοβιετική Ενωση. Αντιμέτωπος με τη ρητορική δεινό

τ η τ α του Χίτλερ ο Γκαίμπελς εντυπωσιάσθηκε, όχι ό

μως και ο Στράσσερ. Είναι χαρακτηριστική η αφήγηση

του ημερολογίου του Γκαίμπελς στις 15 Φεβρουαρίου

1926: « Ι τ ο Μπάμπεργκ... Με υποδέχονται με ζητω

κραυγές. Ο Χίτλερ στο βήμα. Μιλά για δύο ώρες... Μέ

νω έκπληκτος. Τι είδους άνθρωπος είναι αυτός; Μή

πως είναι αντιδραστικός; Στο θέμα της Ρωσίας είναι α

ποκαλυπτικός. Οι φυσικοί μας σύμμαχοι είναι η Ιταλία

και η Αγγλία. Αποστολή μας είναι η εξαφάνιση του

μπολσεβικισμού. Ο μπολσεβικιομός είναι εβραϊκό δη

μιούργημα. Στο ερώτημα της ιδιωτικής περιουσίας εί

ναι κάθετος. Δεν θα υπάρξει καμία δήμευση της βασι

λικής περιουσίας. Πρέπει να είμαστε δίκαιοι με όλους.

Ο Φέντερ συμφωνεί. Ο Αέυ συμφωνεί. Ο Στράιχερ συμ

φωνεί, ο Εσσερ το Ίδιο... Ακολουθεί μικρή (διαλογική)

συζήτηση. Ο Στράσσερ ομιλεί για μισή ώρα. Ο καημέ

νος, άδολος Στράσσερ! Πόσο μικροί είμαστε μπροστά

τους».

Στις 26 Φεβρουαρίου 1926 ο Γκαίμπελς εκφώνησε

λόγο στο Εσσεν. Το θ έ μ α του ήταν προσφιλές: «Στη θε

ωρία Σοσιαλιστική Δημοκρατία, στην πράξη Καπιταλι

στική Δημοκρατία». Ηταν πλέον άνθρωπος του Χίτλερ.

Τον Οκτώ6ριο του 1926 ο Γκαίμπελς διορίστηκε περι

φερειακός διοικητής του κόμματος στο Βερολίνο. Ο

μετέπειτα υπουργός Προπαγάνδας μετακόμισε στο

Βερολίνο σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς την ίδια περίο

δο ο Χίτλερ σταθεροποιούσε την ισχύ του κόμματος

του και σχεδίαζε μια δυναμική διείσδυση των μελών

του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος στο Ράιχσταγκ.

Εναν χρόνο μετά, μια παγερή χειμωνιάτικη ημέρα,

στις 11 Φεβρουαρίου 1927, ο Γκαίμπελς διοργάνωσε

μια συγκέντρωση στην περιοχή Φαρουσσάλεν, το προ

πύργιο των κομμουνιστών στο Βερολίνο. Εξοργισμένοι

οι Γερμανοί κομμουνιστές επιχείρησαν να διαλύσουν

τη συγκέντρωση, αποκρούστηκαν όμως από τους άν

δρες των SA. Την επόμενη μέρα ο Γκαίμπελς έκανε λό

γο για την ηρωική δράση του «αγνώστου άνδρα των

SA». Ο Χίτλερ ήταν ενθουσιασμένος μαζί τ ο υ .

1 4


Το καλοκαίρι

του 1926 τα μέλη του

NSDAP στο Βερολίνο

ήταν μόλις 500.

Ο Γκαίμπελς σύντομα

9α πετύχαινε

το ακατόρθωτο.

Το Βερολίνο

εξελισσόταν σε

προπύργιο των

εθνικοσοσιαλιστών.

σε μια συγκέντρωση οπαδών μας. Κατά τη διαδρομή με

ρώτησε: - Σε τι είδους κοινό θα μιλήσω, ποιον "δίσκο"

να τοποθετήσω; Τον εθνικό, τον κοινωνικό ή τον συναι

σθηματικό; Μας κοίταξε επιβλητικά και χαμογελώντας

είπε: "Τους έχω όλους στο τσεπάκι μου"».

Ο Γκαίμπελς

στα γραφεία του

Εθνικοσοσιαλιστικού

Κόμματος, στο

Βερολίνο, το 1930.

1 5


«Δουλειά και ψωμί».

Αφίσα του


κόμματος για

τις εκλογές του

Νοεμβρίου του 1932.

Ο εβ-νικοσοσιαλισμός

εξέφραζε μια λαϊκή

δυναμική κοινωνικής

διαμαρτυρίας.

Σύμφωνα με τον Στράσσερ, ο Γκαίμπελς «κατείχε

τον πλούτο των ιδεών ενός Αμερικανού ευφυούς δια

φημιστή, που μπορούσε να πουλήσει την πολιτική ιδέα

του εθνικοσοσιαλισμού στην πιο σύγχρονη του μορφή

με την ίδια ευκολία που θα πουλούσε διαφορετικά

προϊόντα σ' έναν υποψήφιο αγοραστή».

Τον Ιούλιο του 1927 ο Γκαίμπελς απέκτησε μια δική

του εφημερίδα, την «Angriff» («Επίθεση»), προκειμέ

νου να ανταγωνιστεί τ ις εκδόσεις των αδελφών Στράσ

σερ. Τα στρατόπεδα των αντιπάλων ήταν πια ξεκάθα

ρα. Το 1928 ο Χίτλερ τον διόρισε επικεφαλής της κομ

ματικής προπαγάνδας, αντικαθιστώντας τον Γκρέγκορ

Στράσσερ. Την ίδια χρονιά οι εθνικοσοσιαλιστές εξέλε

ξαν 12 β ο υ λ ε υ τ έ ς στο Ράιχσταγκ. Ανάμεσα τους ήταν κι

ο Γκαίμπελς. Ενας αντ ιχ ιτλερικός Γάλλος δημοσιογρά

φος, ο Ερρίκος Σαρ, έγραψε το 1932 σ' ένα γαλλικό πε

ριοδικό: «Ο Γκαίμπελς πάλι, άλλη προσωπικότης και

αυτή, διάλεξε ο ίδιος για τον εαυτό του τον ρόλο που

έπαιζε ο Μαρά κατά τη Γαλλική Επανάσταση. Ο Γκαί

μπελς θ έ λ ε ι να καταστρέψει τελειωτικά το σημερινό

γερμανικό καθεστώς, για να χτίσει καινούργιο, στο χά

ος που θα προκύψει ύστερα από την καταστροφή! Ο

Γκαίμπελς έχει ένα εκδικητικό πνεύμα που συναντά

κανένας σε μερικούς εμπαθείς αναπήρους (είναι, άλ

λωστε, κι ο ίδιος ανάπηρος) και Θέλει τη χιτλερική δι

κτατορία να μοιάζει στην εφαρμογή του προγράμμα

τος της με τη δικτατορία του Μουσολίνι».

Το 1930 ο Γκαίμπελς με την ιδ ιότητα του περιφε

ρειακού διοικητή του Βερολίνου προχώρησε σε δια

γραφές στο εσωτερικό του κόμματος από τους «μπολ

σεβίκους του σαλονιού», όπως αποκαλούσε χαρακτη

ριστικά τον Οττο Στράσσερ και τους οπαδούς του. Το

1931 τα μέλη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος δι

πλασιάσθηκαν (από 400.000 έφθασαν τις 800.000). Οι

τοπικές εκλογές στο Αμβούργο, στο Ολντενμπουργκ

και στο Εσσεν έδειξαν πως το NSDAP κέρδιζε συνεχώς

έδαφος. Ο στρατηγός Κουρτ Φον Σλάιχερ, ο επονομα

ζόμενος «άνθρωπος των παρασκηνίων», προσπάθησε

να πείσει τον Χίτλερ να συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση

υπό την αρχηγία του Φον Πάπεν. Ο Χίτλερ αρνήθηκε,

προβάλλοντας το επιχείρημα «όλα ή τίποτε»! Τον Νο

έμβριο του 1932 η προσφορά βελτ ιώθηκε. Ο Γκρέγκορ

Στράσσερ θα γινόταν στη νέα κυβέρνηση Σλάιχερ πρό

εδρος του κρατιδίου της Πρωσίας, με την ελπίδα ότι

μια σημαντική μερίδα των εθνικοσοσιαλιστών θα εγκα

τέλειπε τον Χίτλερ και θα υποστήριζε την κυβέρνηση.

Την 1η Δεκεμβρίου η ηγεσία του NSDAP (Χίτλερ, Γκρέ

γκορ Στράσσερ, Γκαίρινγκ, Φρικ, Γκαίμπελς) συνεδρία

σε στη Βαϊμάρη με θ έ μ α την πρόταση του Σλάιχερ. Ο

Στράσσερ και ο Φρικ ήταν υπέρ της πρότασης, οι υπό

λοιποι τρε ις όμως κατά. Αγανακτισμένος ο Γκαίμπελς

έγραψε στο ημερολόγιο τ ο υ : «Κάθε λογικός άνθρω

πος βλέπει πού το πάει ο Στράσσερ...». Ο τ ε λ ε υ τ α ί ο ς ,

όμως, είχε την εντύπωση πως το κόμμα έπρεπε ν' α

δράξει την ευκαιρία, δ ιαφορετ ικά θα περιέπιπτε στην

αφάνεια. Ο Χίτλερ έ θ ε σ ε βέτο στη συμμετοχή του

Στράσσερ στην κυβέρνηση Σλάιχερ και τ ό τ ε ο Στράσ

σερ παραιτήθηκε από όλα τα κομματικά του αξιώματα.

Ο Γκαίμπελς πανηγύριζε. Η δυσαρέσκεια του υπευθύ

νου προπαγάνδας για τους Στράσσερ υπήρξε έντονη

και οι συχνές αναφορές του σ' αυτούς στο ημερολόγιο

του ήταν ιδ ιαίτερα καυστικές: «2 Ιανουαρίου 1932... Ο

κύκλος του Οττο Στράσσερ είναι πολύ ενεργητικός.

Εκδίδει πλήθος από βιβλία, περιοδικά και εφημερί

δες. Ολα όμως είναι με μεγάλη θέληση και υπέρ το δέ

ον φαντασμένα. Οι κύριοι έχουν πεταχτή πένα, όμως

χαλασμένο μυαλό. Διαρρυθμίσεις και διασκευές αναι

μικές, όπως και κανένα ένστικτο».

«6 Ιανουαρίου 1932... Υπάρχει ένας άνδρας στο

Κόμμα στον οποίο κανείς δεν έχει εμπιστοσύνη. Υφί

σταται ο κίνδυνος σε μια ώρα αποφάσεων να ξεφύγει

και να μας προξενήσει ανυπολόγιστη βλάβη, που ίσως

να μην μπορέσουμε να διορθώσουμε. Δεν είναι δυνα

τός και γι' αυτό δεν μπορεί να είναι για κανέναν σω

στός φίλος. Αυτός ο άνδρας λέγεται Γκρέγκορ Στράσ

σερ!».

«19 Μαρτίου 1932... Συνέλευσις των αρχηγών των

περιοχών στο Μόναχο. Ο Στράσσερ ομιλεί. Ομως από

τα λόγια του δεν ξεπηδά ούτε φωτιά, ούτε ενθουσια

σμός».

«10 Μαΐου 1932... Η Βουλή εξακολουθεί. Ο Στράσ

σερ ομιλεί. Κάπως σχοινοτενής και χωρίς ιδιαίτερο


στη θ έ σ η της υπαλλήλου στο αρχείο εφημερίδων του

NSDAP. Τον Νοέμβριο του 1930 συναντήθηκε για πρώ

τη φορά με τον Γκαίμπελς. Η συνάντηση έγινε τυχαία

στις σκάλες του «Φαιού Οικοδομήματος» της Χεντε

μανστράμπε. Ο Γκαίμπελς δεν έκρυψε τον θαυμασμό

τ ο υ για τη νεαρή υπάλληλο και στις 7 Νοεμβρίου 1930

κατέγραψε στο ημερολόγιο του: «Μια όμορφη γυναίκα

με το όνομα Κβαντ μου δημιουργεί ένα νέο προσωπικό

αρχείο». Ο έρωτας δεν άργησε να προκύψει.

Το περιβάλλον της Μάγδας, ο πρώην σύζυγος της

και η μητέρα της Αυγούστα ήταν ενάντια σ' έναν τ έ τ ο ι ο

γάμο. Για την Αυγούστα αυτός ο «μικροαστός διανοού

μενος» θα ήταν η αιτ ία που η κόρη της θα έχανε την υ

ψηλή διατροφή και τα άλλα προνόμια που απολάμβανε

από τον Κβαντ. Η Μάγδα, άλλωστε, είχε μ ά θ ε ι να ζε ι

μια ζωή με πολλές ανέσεις και πολύ δύσκολα θα μπο

ρούσε να παραιτηθεί από τις καθημερινές της συνή

θ ε ι ε ς . Η Μάγδα, ωστόσο, είχε έτοιμη την απάντηση

της: «Είμαι απόλυτα πεπεισμένη, μητέρα, πως για τη

Γερμανία υπάρχουν μόνο δύο δρόμοι πολιτικών εξελί

ξεων. Ή θα μας καταλύσουν οι κομμουνιστές ή θα γί

νουμε εθνικοσοσιαλιστές. Και αν τελικά στο Βερολίνο

κυματίσει η κόκκινη σημαία δεν θα υπάρξει τότε ούτε

καπιταλιστικό σύστημα, ούτε και διατροφή από τον

Κβαντ. Αν όμως το κίνημα του Χίτλερ καταλάβει ποτέ

την εξουσία, θα γίνω η πρώτη κυρία της χώρας».

Το 1930 ο Γκαίμπελς

γνώρισε στο Βερολίνο

τη Μάγδα Κβαντ.

Η Μάγδα μόλις είχε

χωρίσει από τον

μεγαλοβιομήχανο

Κβαντ και έγινε

η σύντροφος του

ανερχόμενου

πολιτικού. Την

1η Μαΐου 1945

αυτοκτόνησε, ενώ οι

Σοβιετικοί ήταν έξω

από το καταφύγιο

του Χίτλερ.

1 7

Ο γάμος της Μάγδας

και του Γιόζεφ

Γκαίμπελς στο

Σεβερίν, τον

Δεκέμβριο του 1931.

Ο μικροκαμωμένος

Ρηνανός μιλά σε

μια προεκλογική

συγκέντρωση του


Κόμματος, στο

Μέγαρο των Σπορ,

στο Βερολίνο

(10 Ιανουαρίου 1933).

Στον γάμο τους στο δημαρχείο προσήλθε όλη η

κομματική ηγεσία. 0 Χίτλερ ήταν παρών στη γαμήλια

τ ε λ ε τ ή ως μάρτυρας. Μ ε τ ά τον γάμο ο γαμπρός μετα

κόμισε από το δικό του λ ιτό διαμέρισμα των δύο δωμα

τίων στην ευρύχωρη κατοικία της Μάγδας, στη Ραϊχ-

σκαντερπλάτς, την οποία ο Χίτλερ θα επισκεπτόταν

συχνά τους επόμενους μήνες για να γευματ ίσε ι .

Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Στις 30 Ιανουαρίου 1933 ο Χίτλερ έγινε ο νέος κα

γκελάριος. Το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα ήταν ο νικη

τής των τελευταίων εκλογών. Μια νύκτα πριν από το

ραντεβού του Χίτλερ με την καγκελαρία πραγματοποι

ή θ η κ ε μια γ ιορτή στο διαμέρισμα του ζεύγους Γκαί-

μπελς. Ενώ η Μάγδα Γκαίμπελς προσέφερε γλυκά και

καφέ στους ε ύ θ υ μ ο υ ς καλεσμένους της, ο σύζυγος

της έσφιγγε εκστασιασμένος τα χέρια των Χίτλερ και

Γκαίρινγκ. Η εποχή της απόρριψης, της απελπισίας και

της στέρησης έμοιαζε πολύ μακρινή. Την επομένη θα

έγραφε στο ημερολόγιο τ ο υ :

«Είναι σαν όνειρο σχεδόν. Η Βίλχελμστρασε μας α

νήκε ι . Ο Φύρερ εργάζεται ήδη στην καγκελαρία του

κράτους. Στεκόμαστε στο παράθυρο και εκατοντάδες

χιλιάδων ανθρώπων περνούν στη λάμψη των φώτων,

των δαδών που κρατούν, μπροστά στον γηραιό πρόε

δρο του Ράιχ και τον νέο καγκελάριο του Ράιχ και ανα

φωνούν και εξωτερικεύουν το "ευχαριστώ"τους και τη

χαρά τους».

Νέος υπουργός Προπαγάνδας και Λαϊκού Διαφωτι

σμού ορίστηκε φυσικά ο Γκαίμπελς. Για άλλη μια φορά

ο Χίτλερ είχε επιλέξει τον σωστό άνθρωπο για τη σω

στή θ έ σ η τη σωστή στιγμή. Πολύ σύντομα το NSDAP α

πέκτησε νέα ορμή και με τη δύναμη της εξουσίας πά

ταξε οποιαδήποτε αντίδραση από τα αντίπαλα πολιτικά

κόμματα. Επειτα, όμως, από έναν χρόνο διακυβέρνη

σης το πιο σημαντικό πρόβλημα του Χίτλερ αφορούσε

τα ακραία στοιχεία του κόμματος τ ο υ . Τα SA (Τάγματα

Εφόδου) ήταν μια από τις οργανώσεις του NSDAP με τη

μεγαλύτερη εργατική συμμετοχή. Ο αρχηγός τους, ο

Ερνστ Ρεμ, έκανε λόγο για τη «δεύτερη επανάσταση»,

στην οποία οι εθνικοσοσιαλιστές θα παραμέριζαν όλες

τις άλλες τάξε ις, θα εκτελούσαν τους «αντιδραστι

κούς» της αστικής Δεξιάς και θα αποτελούσαν τον πυ

ρήνα ενός καινούργιου επαναστατικού «Λαϊκού Στρα

τού». Οι ιδέες α υ τ έ ς συνιστούσαν απειλή τόσο για

τους Πρώσους ευγενείς του Γερμανικού Στρατού όσο

και για το βιομηχανικό κατεστημένο. Ο Χίτλερ γνώριζε

1 8


πως οι αυταρχικοί Δεξιοί ήλπιζαν ακόμα και να τον υ-

περφαλαγγίσουν με τη χρήση του στρατού ή ακόμα και

μέσω της παλινόρθωσης της μοναρχίας αμέσως μετά

τον θάνατο του υπέργηρου και αδύναμου Χίντεν-

μπουργκ. Ο Οττο Στράσσερ προέβλεψε τ ό τ ε ό τ ι ο Χίτ

λερ «θα ριχνόταν στον πόλεμο» για να αποφύγει την ε

πιλογή μεταξύ «αντίδρασης» και «επανάστασης». Ο τ ε

λευταίος έκανε κάτι πολύ απλό και πολύ πιο ε υ φ υ έ ς :

προχώρησε στις πολιτικές εκκαθαρίσεις των παλαιών

συντρόφων τ ο υ . Παράλληλα, με το πρόσχημα ενός επι

κείμενου πραξικοπήματος εκκαθάρισε και όλους τους

αντίπαλους «αριστοκράτες».

Το πρωί της 29ης Ιουνίου του 1934 ο Χίτλερ τηλε

φώνησε στον Γκαίμπελς στο Βερολίνο και τον δ ι έ τ α ξ ε

να πάρει αμέσως αεροπλάνο και να τον συναντήσει στο

ξενοδοχείο «Dreesen» επί του ποταμού Ρήνου, στο

Μπαντ Γκότεσμπεργκ, κοντά στη Βόννη. Ο Χίτλερ τού

είπε να φ έ ρ ε ι μαζί του και τη νέα ιδ ιαιτέρα γραμματέα

του, την εικοσιπεντάχρονη τ ό τ ε , Κρίστα Σρέντερ. Φο

ρώντας ένα ε λ α φ ρ ύ , λευκό, καλοκαιρινό παλτό, ο υ

πουργός έφτασε με μια μαύρη Mercedes στο ξενοδο

χείο. Ηταν 4 μ.μ. και μια ψιλή καλοκαιρινή βροχή έπε

φ τ ε στα νερά τ ο υ Ρήνου. Το ηγετ ικό στέλεχος των SA,

Βίκτωρ Λούτσε (και επόμενος αρχηγός), κ α τ έ φ θ α σ ε λί

γα λεπτά αργότερα. Ο Χίτλερ ενημέρωσε τον Γκαί

μπελς ότ ι επίκειται στάση των SA και ότ ι επρόκειτο να

συλλάβει τους στασιαστές, ανάμεσα στους οποίους

συμπεριλαμβάνονταν ο Ρεμ και πολλοί στενοί φίλοι του

Γκαίμπελς. Ο τ ε λ ε υ τ α ί ο ς δεν έ φ ε ρ ε αντίρρηση. «Να

χυθεί αίμα», είπε. «Πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι

η συνωμοσία θα στοιχίσει το κεφάλι τους. Συμφωνώ με

αυτό. Αν είναι να γίνει, ας γίνει, δίχως οίκτο. Υπάρχουν

αποδείξεις ότι ο Ρεμ συνωμοτούσε με τους Πονσέτ,

Σπάιχερ και Στράσσερ. Λοιπόν δράση!».

Στο ημερολόγιο του κατέγραψε: «Αφού πήρε την

απόφαση του, ο Φύρερ έδειχνε πολύ ήρεμος. Περάσα

με ώρες ολόκληρες συζητώντας. Δεν πρέπει να προσέ

ξει κανένας τίποτα. Μίλησα με τον Λούτσε, τον νέο αρ

χηγό Επιτελείου (των SA). Είναι πολύ καλός». Στη συ

νέχεια παρακολούθησαν μια λαμπαδηφορία που οργα

νώθηκε από την υπηρεσία Εργασίας και έναν σχηματι

σμό σβάστικας με αναμμένους πυρσούς που κρατού

σαν άνδρες στην αντίπερα όχθη του ποταμού, καθώς

έδυε ο ήλιος. «Ο Φύρερ ήταν σε ένταση, αλλά πολύ α

ποφασισμένος», α φ η γ ε ί τ α ι στο ημερολόγιο του ο Γκαί

μπελς. «Ολοι απομέναμε σιωπηλοί». Γύρω στα μεσάνυ

κτα ο Χίτλερ δ έ χ θ η κ ε ένα τηλεφώνημα από το Βερολί

νο. Οι εκκαθαρίσεις θα ξεκινούσαν. Κατά τη «Νύχτα

των Μεγάλων Μαχαιριών», στις 30 Ιουνίου του 1934, ε

πίλεκτες μονάδες νεαρών SS δολοφόνησαν περισσό

τ ε ρ ε ς από 100 πολιτικές προσωπικότητες. Ο Ρεμ κοι

μόταν αμέριμνος, όταν τα SS εισέβαλαν στο δωμάτιο

τ ο υ . Οταν ο Χίτλερ τον προέτρεψε να αυτοκτονήσει ,

α ρ ν ή θ η κ ε να υπακούσει. Τότε κροτάλισαν τα όπλα των

SS και ο νευρώδης, κοντόχονδρος άνδρας έπεσε νε

κρός. Την αυγή της 1ης Ιουλίου όλα είχαν τελε ιώσει . Ο

Χίτλερ ήταν πλέον ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς να οδηγήσει τη Γερμα

νία και τον λαό της «στην εκπλήρωση των ιστορικών

πεπρωμένων του».

ΜΙΑ ΠΑΡΑΞΕΝΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ

Κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα οτη Γερμανία τον Απρίλιο

του 1932, ο καγκελάριος Μπρούνινγκ αρνήθηκε την πρόσκληση του Γκαί

μπελς για μια δημόσια ανοικτή αναμέτρηση. Ο προπαγανδιστής του NSDAP

δεν πτοήθηκε. Προμηθεύτηκε τον τελευταίο προεκλογικό λόγο του

Μπρούνινγκ σε δίσκο βινυλίου και τον άφησε να ακουστεί σε μια μεγάλη

συγκέντρωση οπαδών του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος στο Βερολίνο.

Εχοντας ως στόχο την επιβολή της θέλησης του στις μάζες και χρησιμοποι

ώντας τη ρητορική του δεινότητα, διέκοπτε την ομιλία του αντιπάλου του

στο βινύλιο και έδινε τις κατάλληλες απαντήσεις. Το κοινό ξεφώνιζε από εν

θουσιασμό. Λίγο αργότερα έγραφε ο Γκαίμπελς στο ημερολόγιο του: «Ηταν

μια φοβερή επιτυχία. Μερικοί από τους επιχειρηματίες οπαδούς μας εν

θουσιάστηκαν τόσο που συγκέντρωσαν αυ&όρμητα το ποσό των 100.000

μάρκων για τον προεκλογικό μας αγώνα». Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να έ

γραφε και τα ονόματα τους.

Το ζεύγος Γκαίμπελς, με τρία από τα παιδιά τους,

φωτογραφίζεται με τον Αδόλφο Χίτλερ.

1 9

Η Π Ρ Ο Π Α Γ Α Ν Δ Α Σ Τ Η Ν Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Α Τ Η Σ Ε Ξ Ο Υ Σ Ι Α Σ


«Ο μποΛοεβικισμός είναι

η δικτατορία των κατωτέρων.

Ιτην εξουσία έρχεται

χρησιμοποιώντας το ψέμα

και στην εξουσία παραμένει

χρησιμοποιώντας τη βία». '

Ο υπουργός Προπαγάνδας

και οι συνεργάτες του τον

Μάρτιο του 1933. Ανάμεσα

τους διακρίνεται (πρώτος

από δεξιά) και ο Αέοπολντ

Γκουτερερ. Ο γράφων είχε

την τύχη να τον γνωρίσει

προσωπικά το καλοκαίρι

του 1992.


Ερωτας υπό τη σκιά

της σβάστικας. Τα

ειρηνικά χρόνια του

εθνικοσοσιαλισμού.

ΤΑ ΕΙΡΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Τον Σεπτέμβριο του 1933 ο Γκαίμπελς τ έ θ η κ ε επί

σης επικεφαλής του καινούργιου Επιμελητηρίου του

Ράιχ για τον Πολιτισμό, που ήταν οργανωμένο σε επτά

τμήματα: Τύπου, ραδιοφώνου, λογοτεχνίας, μουσικής,

θ ε ά τ ρ ο υ , οπτικών τεχνών και κ ινηματογράφου. 0 Τύ

πος βρισκόταν πλέον υπό την αμείλ ικτη λογοκρισία

του καθεστώτος. Στην ουσία, βέβαια, ποτέ δεν υπήρχε

ελευθεροτυπία στη Γερμανία. Υπήρχαν δημοσιογραφι

κά μεγάλα τραστ που είχαν υπό την επιρροή τους μέ

χρι και 30 έντυπα. Ο μοναρχικός Χούγκενμπεργκ λ.χ. έ

λεγχε το 40% του Τύπου. Εξέδιδε από κομμουνιστικά

μέχρι ακροδεξιά έντυπα. Από εδώ και πέρα τα πάντα

θα ήταν υπό τον έλεγχο του κράτους. Οπως είπε ένας

Γερμανός ιστορικός, ο Ράιχελ, «σε μεγάλο βαθμό ο ε-

θνικοσοσιαλισμός -ίσως περισσότερο από οποιοδήπο

τε άλλο σύστημα κυριαρχίας στη σύγχρονη εποχή-

προσπάθησε να ορισθεί και να νομιμοποιηθεί μέσω

της τέχνης και της μαζικής του κουλτούρας. Δεν ήταν

τα οικονομικά επιτεύγματα αλλά οι "μεγάλες πολιτιστι

κές τομές του"».

Ο νέος υπουργός Προπαγάνδας και Λαϊκής Διαφώ

τισης ήταν ο εκπρόσωπος των πιο ριζοσπαστικών ιδεο

λογικών στοιχείων του εθνικοσοσιαλισμού. Για τον

Γκαίμπελς ο όρος «προπαγάνδα» δεν είχε αρνητική

σημασία, αλλά αφορούσε «την τέχνη να αντιλαμβάνε

ται κανείς την ψυχή ενός λαού και να επικοινωνεί με

τα λαϊκά στρώματα με κατανοητή ορολογία και εκφρά

σεις». Το νεοσύστατο Υπουργείο στελεχώθηκε από νε

αρά στελέχη του κόμματος με υψηλό επίπεδο μόρφω

σης και δ ιάθεση για προσφορά. Ο μέσος όρος ηλικίας

τους δεν ξεπερνούσε τα 30 έ τ η , ενώ ο ίδιος ο υπουρ

γός του ήταν μόλις 36 ετών. Η ανάληψη τ ο υ πολιτικού

ελέγχου όλων των μέσων ενημέρωσης, δηλαδή του ρα

διοφώνου, του Τύπου, του κ ινηματογράφου καθώς και

των πολιτιστικών δραστηριοτήτων «θωράκισε» το κα

θεστώς. Το ραδιοφωνικό δίκτυο πριν από την άνοδο

των εθνικοσοσιαλιστών στην εξουσία ανήκε στο κρά

τος. Την εποχή της Βαϊμάρης οι Σοσιαλοδημοκράτες

είχαν απαγορεύσει αυστηρά τη χρήση του από το Εθνι-

κοσοσιαλιστικό Κόμμα, το 1933 όμως οι εθνικοσοσιαλι-

στές, και ιδ ιαίτερα ο Γκαίμπελς, θα αναδείκνυαν στο έ

πακρο τη λ ε ι τ ο υ ρ γ ι κ ό τ η τ α του για τη στήριξη τ ο υ νέου

καθεστώτος. Με αρχικό κρατικό κεφάλαιο δ ιατέθηκαν

στην αγορά απλοί ραδιοφωνικοί δ έ κ τ ε ς σε χαμηλή τ ι

μή, που σύντομα αποκτήθηκαν από ένα μεγάλο τμήμα

του πληθυσμού.

Σε μια ομιλία του στις 18 Αυγούστου 1944, ο Γκαί

μπελς τόνισε τη σπουδαιότητα και τον ρόλο τ ο υ ραδιο

φώνου ως εργαλείου πολιτικής επικοινωνίας και κοινω

νικής ενοποίησης αλλά και ως προπαγανδιστικού μέ

σου: «Είναι αυτονόητο ότι η Εθνικοσοσιαλιστική Επα

νάσταση, η οποία είναι σύγχρονη και προκρίνει τη δρά

ση, καθώς και η λαϊκή εξέγερση, της οποίας ηγηθήκα

με, οφείλει να μεταβάλει τις αφηρημένες και άψυχες

μεθόδους της ραδιοφωνίας... Επιδιώκουμε από την

πλευρά μας έναν μετασχηματισμό της κοσμοαντίλη

ψης ολόκληρης της κοινωνίας μας βασισμένο σε αρ

χές, μια επανάσταση στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό

που δεν θα παραβλέψει καμιά πλευρά, μεταβάλλο

ντας τον βίο του έθνους μας από κάθε άποψη... Επι

θυμούμε ένα ραδιόφωνο που θα προσεγγίζει τον λαό,

ένα ραδιόφωνο που θα εργάζεται για τον λαό, ένα ρα

διόφωνο που θα λειτουργεί ως ενδιάμεσο μεταξύ της

κυβέρνησης και του έθνους, ένα ραδιόφωνο, επίσης,

που θα υπερβαίνει τα σύνορα μας, για να παράσχει

στον κόσμο μια εικόνα της πολιτικής και του έργου

μας».

Σταδιακά το κράτος έπρεπε να ενσωματωθεί στο

κόμμα και η προπαγάνδα ήταν η βασική στρατηγική

του Γκαίμπελς. Στις 13 Απριλίου 1933, με πρωτοβουλία

της Γενικής συνομοσπονδίας Γερμανών φοιτητών τοι

χοκολλήθηκε μια αφίσα σ' ολόκληρο το Βερολίνο με

τ ο ν τ ί τλο «Ενάντια στο μη γερμανικό πνεύμα». Πίσω

από αυτή την πρωτοβουλία κρυβόταν ο Γιόζεφ Γκαί

μπελς. Αφορούσε την καταστροφή όλων των αντιγερ-

μανικών βιβλίων σε δημόσιες τ ε λ ε τ έ ς και τογ εξοστρα

κισμό του μη γερμανικού πνεύματος από τ ις δημόσιες

2 2


βιβλιοθήκες. Η κοινή γνώμη στο εξωτερικό έπρεπε να

μ ά θ ε ι πως η Γερμανία του Χίτλερ είχε ξεπεράσει τις δι

χόνοιες του παρελθόντος και οι Γερμανοί ακολουθού

σαν τον νέο «Μεσσία» τους με αφοσίωση και πίστη.

Στις 10 Μαίου 1933 στήθηκε το σκηνικό για την κατα

στροφή των απαγορευμένων βιβλίων. Με μια κίνηση

που σήμαινε από τη μία άρνηση κι από την άλλη δημι

ουργική κατάφαση, το δημοκρατικό αλλά δ ι ε φ θ α ρ μ έ ν ο

παρελθόν της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης πετιόταν

στις φλόγες. 20.000 τ ό μ ο ι κάηκαν τ ό τ ε στην πλατεία

της Οπερας του Βερολίνου, ανάμεσα τους έργα των

Μαρξ, Φρόυντ, Χάινριχ Μαν κ.ά. Η τ ε λ ε τ ή της πυράς

(Τουχόλσκη) θύμιζε εξιλαστήρια θυσία. Οι εθνικοσο-

σιαλιστές φ ο ι τ η τ έ ς κρατούσαν πυρσούς και ήταν ντυ

μένοι με την επίσημη ενδυμασία του σωματείου τους.

Ο Γκαίμπελς είχε κάθε λόγο να είναι χαρούμενος. Οι

«ιερείς» του επιτελούσαν τη συμβολική πράξη, ενώ το

πλήθος συμμετείχε στη δράση με ομαδικά ξεφωνητά

όπως σε μια θ ρ η σ κ ε υ τ ι κ ή τ ε λ ε τ ή . Η νύχτα έκανε ακόμη

πιο έντονο το συναίσθημα της θ ρ η σ κ ε υ τ ι κ ό τ η τ α ς και

της γοητε ίας της στιγμής. Εκείνη τη στιγμή, σύμφωνα

με τον δαιμόνιο υπουργό, η δράση νικούσε την αντί

δραση, ο εθνικοσοσιαλισμός τον μαρξισμό, ο ιδεαλι

σμός τ ο ν υλισμό, ο υπεράνθρωπος τον υπάνθρωπο.

Είναι σημαντικό να καταγραφεί ό τ ι η καύση των βι

βλίων οργανώθηκε από την πνευματική ελ ίτ (φοιτητές

και καθηγητές πανεπιστημίων) και όχι από τα SA, συνε

πώς συνιστούσε μια συνειδητή στάση «αντιδιανοουμε-

νιστικού ριζοσπαστισμού». Σύμφωνα με τον ε ρ ε υ ν η τ ή

Τζώρτζ Μόσσε, ο εθνικοσοσιαλισμός απετέλεσε μια

α υ θ ε ν τ ι κ ή πολιτιστική επανάσταση, ίσως σε μεγαλύτε

ρο βαθμό από τον κομμουνισμό και τον φασισμό. Επι

δίωξη του ήταν η δημιουργία μιας ολοκληρωμένης νέ

ας αισθητικής, που θα ένωνε το πολιτικό σώμα και την

καθημερινή αντίληψη περί κάλλους και κοινωνικής ω

φ έ λ ε ι α ς . Η αισθητική ως πολιτική ενέργε ια και η πολι

τ ική ως αισθητική πράξη ήταν ένα από τα βασικά συν

θ ή μ α τ α του εθνικοσοσιαλισμού.

Ο Γκαίμπελς γνώριζε πως μέσω της επανάστασης

του πνεύματος είχε τη δυνατότητα να καθυποτάξει

ένα ολόκληρο έθνος, όχι να το καταστρέψει , αλλά να

το κερδίσει. Το 1935 ο υπουργός Προπαγάνδας ανέλυ-

Ο υπουργός

Προπαγάνδας σε μια

ραδιοφωνική έκθεση

τον Αύγουστο του

1933, στο Βερολίνο.

2 3

Ο Χίτλερ στην

πρώτη του

ραδιοφωνική ομιλία,

ως καγκελάριος

(1η Φεβρουαρίου

1933).

σε τις δραστηριότητες του Επιμελητηρίου του Ράιχ για

τον πολιτισμό, παραθέτοντας ορισμένους αριθμούς:

• Το Επιμελητήριο Καλών Τεχνών είχε οργανώσει 64

αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και μοίρασε υποτρο

φίες ταξιδιού σε 1.100 καλλιτέχνες. Το Επιμελητήριο

Τύπου είχε αυξήσει σημαντικά την κυκλοφορία περιο

δικών και εφημερίδων (από 18.700.000 αντίτυπα το

1934, η κυκλοφορία έφτασε στα 19.000.000 αντίτυπα

στις αρχές του 1935). Στον Τύπο είχαν δ ο θ ε ί πολλές ε

πικουρικές πιστώσεις και χορηγίες.

• Το Επιμελητήριο των Μουσικών είχε διοργανώσει

150 εκδηλώσεις και συναυλίες. Οι εορταστ ικές εκδη

λώσεις προς τιμήν του Μπαχ και του Χάιντελ είχαν συ

γκεντρώσει πάνω από 200.000 ακροατές. Ο αριθμός

των άνεργων μουσικών μειώθηκε κατά 50%. Τέλος, ση

μαντικές πιστώσεις δ ιατέθηκαν για την υποστήριξη

της μουσικής.

• Το Επιμελητήριο Ραδιοφωνίας θέσπισε λογοτεχνικά

βραβεία και βοήθησε στη διάδοση των έργων των νέων

συγγραφέων. Από 4.200.000 οι ακροατές έφτασαν τα

6.800.000.

• Το Επιμελητήριο Κινηματογράφου εξακολούθησε

τις προσπάθειες του σχετικά με τα εβδομαδιαία επίκαι

ρα και ίδρυσε κινηματογραφικά αρχεία. Ο αριθμός των

θεατών του κ ινηματογράφου αυξήθηκε κατά 10%,

• Το Επιμελητήριο θ ε ά τ ρ ο υ ξανάνοιξε ορισμένες αί

θουσες.

Στο εξής η Γερμανία δ ι έ θ ε τ ε 181 μόνιμα θ έ α τ ρ α , 26

περιοδεύουσες σκηνές, 20 θιάσους που έκαναν περιο

δείες και 81 μικρές περιοδεύουσες σκηνές. Προβλέ

φ θ η κ ε επίσης η ίδρυση μιας ακαδημίας θ ε ά τ ρ ο υ , όπου

θα εξελισσόταν στο «φυτώριο» των νέων καλλιτεχνών.

«Αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση» αυτά ήταν τα

δύο συνθήματα του Γκαίμπελς που πέρασαν στον γερ

μανικό λαό τα πρώτα χρόνια της εθνικοσοσιαλιστικής

διακυβέρνησης. Εγραψε σχετικά ο Ουγγροαμερικανός

ιστορικός Τζων Λούκατς: «Σε κάθε δύο παιδιά που

γεννήθηκαν στη Γερμανία το 1932 αντιστοιχούν τρία ύ

στερα από τέσσερα χρόνια. Το υψηλότερο ποσοστό γά

μων σε ολόκληρη την Ευρώπη παρατηρήθηκε στη Γερ

μανία το 1938 και το 1939, ξεπερνώντας ακόμα και εκεί

νους μεταξύ των γόνιμων λαών της Ανατολικής Ευρώ

πης. Η εκπληκτική αύξηση των γεννήσεων στη Γερμα

νία κατά τη δεκαετία του 1930 ήταν ακόμα μεγαλύτερη

και από την αύξηση του ποσοστού των γάμων. Θα ήταν

παράλογο να αγνοήσουμε αυτούς τους αριθμούς, ανα

φερόμενοι απλώς στη λαϊκίστικη πολιτική του Χίτλερ.

Φυσικά ευνόησε τις πολυμελείς οικογένειες προσφέ

ροντας τους κοινωνικά και οικονομικά οφέλη. Κανέ

νας, ωστόσο, εθνικός ηγέτης δεν μπορεί να αναγκάσει

τους γονείς να αποκτήσουν παιδιά (ή τις μητέρες να τα

γεννήσουν). Η εμπιστοσύνη στο μέλλον είχε μεγαλύτε

ρη σχέση με τις εθνικές προοπτικές παρά με την οικο

νομία. Από το 1932 μέχρι το 1939 ο αριθμός των αυτο

κτονιών από Γερμανούς κάτω των 20 ετών μειώθηκε

κατά 80% τα έξι πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του

Χίτλερ (από 1.212 το 1932 σε 290 το 1939). Πρέπει επί

σης να λάβουμε υπόψη όχι μόνο τους εθνικούς αυτο

κινητόδρομους, αλλά και τις αγροτικές του μεταρρυθ

μίσεις, την εκπληκτική λαϊκή ανταπόκριση στην υπο

στήριξη του «Winterhilfe» («Κανένας Γερμανός δεν πρέ

πει να πεινάει ή να κρυώνει») και το ειδικό ενδιαφέρον

του για την παροχή δωρεάν διακοπών στους εργάτες.

Η εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία του Χίτλερ απέδειξε

• V:

2 4

Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Η Μάγδα, ο Γκαίμπελς και η ηθοποιός Αννυ Οντρα παρακολουθούν με έκδηλη αγωνία τη ραδιοφωνική μετάδοση του αγώνα πυγμαχίας του Γερμανού πυγμάχου Μαξ Σμέλινγκ και του έγχρωμου Αμερικανού Γζόε Αούις (Ιούνιος 1936).

ότι μπορούσε να εξασφαλίσει ένα υψηλό επίπεδο ζω

ής κάτω από μια σκληρή δικτατορία» (βλ. John Lukacs:

«Ο Χ ί τ λ ε ρ τ η ς Ιστορίας», σελ. 157).

Σ τ η ν εθν ικοσοσιαλιστ ική Γερμανία η φυματ ίωση

και ά λ λ ε ς α σ θ έ ν ε ι ε ς είχαν σχεδόν ε ξ α φ α ν ι σ τ ε ί . Οι πα

ρ ο χ έ ς στην υγεία είχαν φ τ ά σ ε ι σε έ ν α μοναδικό επίπε

δο. Τα ποινικά δ ικαστήρια δ ε ν είχαν υ π ο θ έ σ ε ι ς προς ε

ξ έ τ α σ η και ο ι φ υ λ α κ έ ς π ο τ έ δ ε ν είχαν τ ό σ ο υ ς λ ίγους

κ ρ α τ ο υ μ έ ν ο υ ς . Σ ύ μ φ ω ν α μ ε επίσημα στοιχεία τ ο υ Διε

θ ν ο ύ ς Ε ρ υ θ ρ ο ύ Σ τ α υ ρ ο ύ , τ ο 1939 ο ι κ ρ α τ ο ύ μ ε ν ο ι στα

σ τ ρ α τ ό π ε δ α σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η ς και στις φ υ λ α κ έ ς ή τ α ν

15.000, α ν α μ φ ι σ β ή τ η τ α έ ν α ς πολύ μ ικρός α ρ ι θ μ ό ς , αν

α ν α λ ο γ ι σ τ ο ύ μ ε τ α 80.000.000 τ ο υ γ ε ρ μ α ν ι κ ο ύ π λ η θ υ

σμού. Οπως έ γ ρ α ψ ε ο Τόλαντ: «Ακόμα και τα πιο φτωχά

άτομα ήταν καλύτερα ντυμένα από πριν και τα χαρού

μενα πρόσωπα τους πιστοποιούσαν την ψυχολογική

καλυτέρευση τους».

Είναι ε ύ λ ο γ ο το γ ιατ ί ο τ ο μ έ α ς τ η ς εθνικοσοσιαλι-

στικής κοινωνικής πολιτ ικής, α ν τ ι θ έ τ ω ς μ ε τ η ν ε ξ ω τ ε

ρική πολιτ ική, δ ε ν έ χ ε ι α κ ό μ α ε ρ ε υ ν η θ ε ί . Σ τ ο υ ς περί

φ η μ ο υ ς Ολυμπιακούς Αγώνες τ ο υ Β ε ρ ο λ ί ν ο υ τ ο 1936,

έ ν α ς ο λ ό κ λ η ρ ο ς λ α ό ς ή τ α ν στη δ ι έ γ ε ρ σ η για να φιλο

ξ ε ν ή σ ε ι και να δ ι α φ η μ ί σ ε ι ε κ ε ί ν ο που ε ίχε π ι σ τ έ ψ ε ι πως

τ ώ ρ α τ ο υ α ν ή κ ε : τ η ν πατρίδα τ ο υ και τ α ε π ι τ ε ύ γ μ α τ α

τ ο υ ν έ ο υ κ α θ ε σ τ ώ τ ο ς .

Α κ ό μ α και ο τ έ ω ς Β ρ ε τ α ν ό ς π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ ό ς Λ ό υ ν τ

Τζωρτζ ε π έ σ τ ρ ε ψ ε στο Λονδίνο κ α τ α γ ο η τ ε υ μ έ ν ο ς . Ο

Β ρ ε τ α ν ό ς πολ ιτ ικός Αντονυ Η ν τ ε ν δ ή λ ω ν ε επίσης τ ο

1936: «Το ναζιστικό καθεστώς έχει εμφυσήσει σ' έναν

λαό με μιλιταριστικό παρελθόν τ' αγνότερα αισθήματα

για την ειρήνη...» (Βλ. Η ν τ ε ν : «Memoires», σελ. 114-115,

London 1958, II έ κ δ ο σ η ) .

To σ υ ν η θ ι σ μ έ ν ο σ ύ ν θ η μ α των Εθνικοσοσιαλιστών

«Το κοινό σ υ μ φ έ ρ ο ν πριν από το α τ ο μ ι κ ό σ υ μ φ έ ρ ο ν » έ

κανε έ κ κ λ η σ η στον ιδεαλισμό και στην α υ τ ο θ υ σ ί α -κά

ποιες από τ ις υ ψ η λ ό τ ε ρ ε ς α ξ ί ε ς τ η ς γ ε ρ μ α ν ι κ ή ς θ ρ η

σκείας και τ ο υ πολιτισμού-, ενώ ε π έ β α λ λ ε και πάλι τ η ν

πειθαρχία και τ η ν α λ λ η λ ε γ γ ύ η για τ η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α τ ο υ

ν έ ο υ «ανθρώπου» με καινούργια συνείδηση και και

νούργια « α υ τ ο ε ι κ ό ν α » . Οι γ υ ν α ί κ ε ς απολάμβαναν μια

β α θ ι ά π ρ ο σ τ α τ ε υ ό μ ε ν η κοινωνική θ έ σ η ω ς σ η μ ε ρ ι ν έ ς

ή μ έ λ λ ο υ σ ε ς μ η τ έ ρ ε ς τ η ς φ υ λ ή ς . Το κ ρ ά τ ο ς π ρ ο σ έ φ ε

ρε μια ποικιλία ο ικονομικών κ ι ν ή τ ρ ω ν και ά τ ο κ ω ν δα

νείων γ ά μ ο υ για να κ α τ α σ τ ή σ ο υ ν τ η ν τεκνοποι ία πιο

ε λ κ υ σ τ ι κ ή . Η δ ύ ν α μ η τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ μ ε τ ά το 1933 θ ε μ ε λ ι ώ

θ η κ ε , όπως έ γ ρ α φ ε ο Λ ό υ ν τ Τζωρτζ το 1936, επε ιδή τ ή

ρησε τ ις υποσχέσεις τ ο υ . Α ν ε ρ χ ό μ ε ν ο ς στην εξουσία,

θ α κ α τ α ρ γ ο ύ σ ε τ η ν τ α ξ ι κ ή πάλη τ ο υ 19ου αιώνα και θ α

δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ σ ε μια Γερμανία ίσων ευκαιριών τ ό σ ο για

τ ο υ ς χ ε ι ρ ώ ν α κ τ ε ς όσο και γ ια τ ο υ ς δ ι α ν ο ο ύ μ ε ν ο υ ς , γ ια

τ ο υ ς πλούσιους και γ ια τ ο υ ς φ τ ω χ ο ύ ς .

Ο ι ό μ ο ρ φ ε ς σ τ ι γ μ έ ς τ η ς α ν έ μ ε λ η ς ε κ ε ί ν η ς εποχής

για τ ο ν Γκαίμπελς κ α τ α γ ρ ά φ ο ν τ α ι στο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ :

«20.6.1936... Στο Σβόνενβερντερ. Η κυρία Σμέλινγκ εί

ναι εδώ. Περιμένουμε (σ.ο.: στο ραδιόφωνο) τον αγώνα

πυγμαχίας με τον Τζο Λούις. Ολο το βράδυ έχουμε α

γωνία. Η μικρή Αννυ Οντρα, γυναίκα του Σμέλινγκ, έχει

φοβερή αγωνία. Εμεινε τη νύχτα στη βίλα. Συζητάμε,

γελάμε και ενθαρρύνουμε την Αννυ. Είναι χαριτωμένη.

Μετά, στις 3τη νύχτα, αρχίζει ο αγώνας. Στον 12ο γύρο

ο Σμέλινγκ κτυπά τον νέγρο. Ενα θαυμάσιο συναίσθη

μα, ο δραματικός αγώνας τελείωσε. Ο Σμέλινγκ αγωνί

σθηκε για τη Γερμανία και νίκησε. Ο λευκός νίκησε τον

νέγρο και ο λευκός ήταν Γερμανός. Σ' όλη την οικογέ

νεια επικρατεί μεγάλη χαρά. Κατά τις 5 πήγα στο κρε

βάτι. Είμαι πολύ χαρούμενος. Σήμερα θα κάνουμε μία

εκδρομή με τη λέμβο και θα γιορτάσουμε τη νίκη με

την Αννυ Οντρα».

Το τέλος του πυγμαχικού αγώνα

της 19ης Ιουνίου 1936 στη Νέα Υόρκη.

Ο Μαξ Σμέλινγκ έγινε ο ήρωας

ολόκληρου του γερμανικού έθνους.

25


Ο Γιόζεφ Γκαίμπελς αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του έδειξε στο Υπουργείο Προπαγάνδας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη του γερμανικού κινηματογράφου.

Π Α Ρ Α Γ ft Γ Η : Ρ. Ρ I Χ Φ Ο Ν S Ο ϊ ί 1 Ε I1

εΚΗΝΟΘΕΙΙΑ: ΓΚΟΥΓΓΑΒ ΟΥΤΠΚΙ BtA TAitHA T0V ΓΚΟΥΙΤΑΒ 0ΥΠΙΚΙ · ΤΗΙ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ WtEHflLM EKWETAAAEVIIIΟΥΦΑ

Ο ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Η α ν ά λ η ψ η τ η ς ε ξ ο υ σ ί α ς από τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ τ ο ν Ιανου

άριο τ ο υ 1933 σ η μ α τ ο δ ό τ η σ ε έ ν α ν έ ο , δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ό , πο

λ ιτ ικό κλίμα στον γ ε ρ μ α ν ι κ ό κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο . Ο ν έ ο ς υ

πουργός Προπαγάνδας τ ο υ Γ' Ράιχ έ δ ω σ ε το στ ίγμα

τ ο υ ν έ ο υ κ α θ ε σ τ ώ τ ο ς : «Ο γερμανικός κινηματογρά

φος πρέπει να καταλάβει ότι η κρίση που περνάει δεν

είναι κρίση υλική αλλά πνευματική, και ότι αυτή &α ε

ξακολουθήσει να έχει αυτό τον χαρακτήρα αν δεν βρει

το Θάρρος να πραγματοποιήσει ριζικές αλλαγές. Πρέ

πει, χωρίς καθυστέρηση, να ελευθερώσουμε τον κινη

ματογράφο από τους Εβραίους και από αυτούς που

τον επηρεάζουν». Η θ έ σ η α υ τ ή πολύ σ ύ ν τ ο μ α έ γ ι ν ε

π ρ ά ξ η . Δ ε κ ά δ ε ς ηθοποιοί , κ α λ λ ι τ έ χ ν ε ς και συγγρα

φ ε ί ς , α σ φ υ κ τ ι ώ ν τ α ς κάτω από τ ις ν έ ε ς σ υ ν θ ή κ ε ς , ε

γ κ α τ έ λ ε ι ψ α ν τ η Γερμανία και κ α τ έ φ υ γ α ν στο ε ξ ω τ ε ρ ι

κό. Οι ηθοποιο ί Μ ά ρ λ ε ν Ν τ ή ν τ ρ ι χ και Μπριγκ ίτε Χ ε λ μ ,

ο σ κ η ν ο θ έ τ η ς Φριτς Λανγκ, οι σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς Τόμας Μαν

και Σ τ έ φ α ν Τσβάιχ και πολλοί α κ ό μ η α ν τ ι χ ι τ λ ε ρ ι κ ο ί εκ-

πατρίσθηκαν και αναζήτησαν έ ν α ν έ ο ξ ε κ ί ν η μ α στην

Ευρώπη και τ ι ς Η.Π.Α. Π α ρ ά λ λ η λ α , στη Γερμανία ε τ ί θ ε -

ν τ ο ο ι βάσεις για τ η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α τ ο υ ν έ ο υ γ ε ρ μ α ν ι κ ο ύ

κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο υ . Στ ις 14 Ιουλίου 1933 ι δ ρ ύ θ η κ ε το Κι

ν η μ α τ ο γ ρ α φ ι κ ό Ε π ι μ ε λ η τ ή ρ ι ο τ ο υ Ράιχ (Reichs film-

Kammer), με στόχο να μην ε π ι τ ρ έ ψ ε ι «στους ασυνείδη

τους σκηνοθέτες να υποβιβάσουν το καλλιτεχνικό επί

πεδο του γερμανικού λαού». Το πιο χαρακτηριστ ικό

στοιχείο ή τ α ν ο α π ό λ υ τ ο ς έ λ ε γ χ ο ς τ η ς γ ε ρ μ α ν ι κ ή ς κι

ν η μ α τ ο γ ρ α φ ι κ ή ς παραγωγής από το Εθνικοσοσιαλιστι-

κό Κόμμα και το Υπουργείο Προπαγάνδας. Ο Γκαίμπελς

Ο γερμανικός κινηματογράφος προώθησε ιδιαίτερα τον αντικομμουνισμό μέσα από τις ταινίες του.

και ο ι λ ο γ ο κ ρ ι τ έ ς τ ο υ ή λ ε γ χ α ν τ α πάντα: ά ρ θ ρ α ε φ η μ ε

ρίδων και περιοδικών, κ ι ν η μ α τ ο γ ρ α φ ι κ έ ς τ α ι ν ί ε ς και

ν τ ο κ ι μ α ν τ έ ρ , ρ α δ ι ο φ ω ν ι κ έ ς ε κ π ο μ π έ ς κλπ. Για τ ο ν Γερ

μανό υπουργό Προπαγάνδας ο κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο ς απο

τ ε λ ο ύ σ ε τ ο ν επικοινωνιακό δ ίαυλο μέσα από τ ο ν οποίο

ο ι μ ά ζ ε ς ό φ ε ι λ α ν ν α λ α μ β ά ν ο υ ν τ α μ η ν ύ μ α τ α τ ο υ κ α θ ε

σ τ ώ τ ο ς . Μ ε τ α ξ ύ τ ο υ 1933 και τ ο υ 1944 στο Γ' Ράιχ πα

ρ ή χ θ η σ α ν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς τ α ι ν ί ε ς από όσες στο Χόλι-

γ ο υ ν τ τ η ν ίδια εποχή. Α ξ ε π έ ρ α σ τ ο έ ρ γ ο προπαγάνδας

θ ε ω ρ ε ί τ α ι σ ή μ ε ρ α η πιο αντ ισημιτ ική ταιν ία όλων των

εποχών, με τ ί τ λ ο «Ο αιώνιος Εβραίος» («Der ewige

Jude»), τ α γ υ ρ ί σ μ α τ α τ η ς οποίας ο λ ο κ λ η ρ ώ θ η κ α ν τ ο

1940. Π ρ ό κ ε ι τ α ι γ ια έ ν α δ η μ ι ο ύ ρ γ η μ α τ ο υ Γκαίμπελς,

τα ιν ία-σταθμό, η δημόσια π ρ ο β ο λ ή τ η ς οποίας απαγο

ρ ε ύ ε τ α ι μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α . Σ τ η Γερμανία ε π ι τ ρ έ π ε τ α ι ν α

π ρ ο β ά λ λ ε τ α ι μόνο σ ε ε ιδ ικά ε π ι λ ε γ μ έ ν ο α κ ρ ο α τ ή ρ ι ο

και αποκλειστ ικά για ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ο ύ ς σκοπούς. Η τα ι

νία αρχίζε ι με μια περιήγηση στο γ κ έ τ ο τ η ς Βαρσοβίας

(τα σχετ ικά πλάνα γ υ ρ ί σ τ η κ α ν αμέσως μ ε τ ά τ η γ ε ρ μ α

νική ε ισβολή στην Πολωνία). Η κ ά μ ε ρ α δ ε ί χ ν ε ι σ κ η ν έ ς

από το ε σ ω τ ε ρ ι κ ό κατοικ ιών τ ω ν Εβραίων. Τα δωμάτια

ε ίναι ά θ λ ι α και α κ α τ ά σ τ α τ α , τα π α ρ ά θ υ ρ α βρώμικα.

Σ τ ο υ ς δ ρ ό μ ο υ ς ο θ ε α τ ή ς β λ έ π ε ι Εβραίους να σ τ έ κ ο

ν τ α ι , να φ λ υ α ρ ο ύ ν , να ε μ π ο ρ ε ύ ο ν τ α ι . Σ τ η συνέχεια, γί

ν ε τ α ι μια α ν α δ ρ ο μ ή στην κ α τ α γ ω γ ή των Εβραίων και

τ η ν έ ν τ α ξ η τ ο υ ς στις ευρωπαϊκ ές κοινωνίες. Αναφέρο

ν τ α ι στίχοι από το Ταλμούδ και α π ο κ α λ ύ π τ ε τ α ι πως οι

Εβραίοι μ ε τ ά τ η ν Αναγέννηση κ α τ έ κ λ υ σ α ν τ η ν Ευρώπη

και κυριάρχησαν ο ικονομικά, χωρίς ο ι λαοί τ η ς να το α

ν τ ι λ η φ θ ο ύ ν ε γ κ α ί ρ ω ς . Ω ς α π ό δ ε ι ξ η π ρ ο β ά λ λ ε τ α ι ένα


ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ ΚΑΙ ΡΙΦΕΝΣΤΑΛ

Ο Γκαίμπελς δεν έκρυψε ποτέ την αντιπάθεια

του για τη Λένι Ρίφενσταλ. τη σκηνοθέτιδα του

«Θριάμβου της Θέλησης» και των «Ολυμπιακών Αγώ

νων» του 1936.

Στις 6 Νοεμβρίου 1936 σημείωνε: «...Η φροϊλάιν

Ρίφενσταλ κάνει σαν υστερική. Με τέτοιου είδους

γυναίκες δεν μπορείς να είσαι ποτέ σίγουρος. Τώρα

ζητεί για την ταινία της 500.000 μάρκα περισσότερα,

δηλαδή 2.000.000. Η ζωή της είναι ένας τεράστιος ο

χετός. Με αφήνει παγερά αδιάφορο. Κλαίει. Είναι το

τελευταίο όπλο των γυναικών. Δεν αντιδρώ καθόλου.

Οφείλει μόνο να εργαστεί και να κρατά το στόμα της

κλειστό...».

Ο Χίτλερ, η Ρίφενσταλ και ο Γκαίμπελς. Ο τελευταίος αντιπαθούσε ιδιαίτερα

τη διάσημη σκηνοθέτιδα.

απόσπασμα α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ή ς ταιν ίας που παρουσιάζει τη

δ η μ ι ο υ ρ γ ί α και τ η ν ε π έ κ τ α σ η τ ο υ ε β ρ α ϊ κ ο ύ τ ρ α π ε ζ ι κ ο ύ

ο ίκου των Ρότσιλντ. Σ τ η ν τ ε λ ε υ τ α ί α σκηνή τ η ς ταιν ίας

παρουσιάζονται ε μ ε τ ι κ έ ς ε ι κ ό ν ε ς σ φ α γ ή ς ζώων από

Εδραίους «χασάπηδες». Η κ ά μ ε ρ α δ ε ί χ ν ε ι κοντ ινά πλά

να, «σκοτεινά», «ύπουλα» πρόσωπα, και το χ α μ ό γ ε λ ο

τ ο υ «αιώνιου Εβραίου» που α π ο λ α μ β ά ν ε ι το αίμα και

τ η σ φ α γ ή . Σ τ ο τ έ λ ο ς ε π έ ρ χ ε τ α ι η κάθαρση και ο ι θ ε α

τ έ ς λ υ τ ρ ώ ν ο ν τ α ι μ ε τ η γ ε ρ μ α ν ι κ ή τ ά ξ η και κ α θ α ρ ό τ η

τ α , χ α ρ ο ύ μ ε ν ο ι δ ι ό τ ι δ ε ν α ν ή κ ο υ ν σ ' α υ τ ό τ ο ν βρώμικο

και μ ο χ θ η ρ ό λ α ό και ε υ τ υ χ ι σ μ έ ν ο ι μ ε τ ο ν θ ρ ί α μ β ο τ ο υ

εθν ικοσοσιαλισμού στη Γερμανία και τη δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ε

νός ν έ ο υ ε λ π ι δ ο φ ό ρ ο υ μ έ λ λ ο ν τ ο ς για τ ο ν λ α ό τ η ς .

Μ ε τ ά τ η ν έ κ ρ η ξ η τ ο υ π ο λ έ μ ο υ ο κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο ς

α π έ κ τ η σ ε για τ ο ν Γκαίμπελς μια π ρ ό σ θ ε τ η και πολύ

σπουδαία αποστολή: «Στις κρίσιμες και πολύ δύσκο

λες ώρες βοηθά να διαχυθεί ένας άνεμος αισιοδοξίας

και καθίσταται τελικά εξίσου σημαντικός για τη νίκη

όσο τα όπλα και τα κανόνια».

«Η ΤΕΧΝΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ, ΕΠΕΙΔΗ ΚΑΙ Η ΙΔΙΑ Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΤΕΧΝΗ»

Κατά τ η δ ιάρκε ια τ η ς θ ε α τ ρ ι κ ή ς ε β δ ο μ ά δ α ς , που

ο ρ γ α ν ώ θ η κ ε στο Α μ β ο ύ ρ γ ο από τ ις 16 μ έ χ ρ ι τ ι ς 23 Ιου

νίου 1935, ο Γκαίμπελς ε κ φ ώ ν η σ ε έναν λόγο πάνω

σ τ ο υ ς κ α λ λ ι τ ε χ ν ι κ ο ύ ς στόχους τ ο υ Γ' Ράιχ. Α φ ο ύ κατα

δίκασε τ ο ν ατομικ ισμό, υπογράμμισε πως ο ε θ ν ι κ ο σ ο -

σιαλισμός απαιτούσε μια Τέχνη ζ ω ν τ α ν ή , δ ε μ έ ν η με τη

λαϊκή ψυχή. Ε ν τ ο ύ τ ο ι ς δ ι α μ α ρ τ υ ρ ή θ η κ ε ε ν ά ν τ ι α σ ε ε

κε ίνους που υποβίβαζαν τ η ν Τέχνη σε μια ά λ λ η προπα

γανδιστ ική λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α . Πρώτα πρώτα επε ιδή η προπα

γάνδα, έ τ σ ι όπως τ η ν ε ν ν ο ο ύ σ ε ε κ ε ί ν ο ς , ή τ α ν από μό

ν η τ η ς μια ο λ ό κ λ η ρ η τ έ χ ν η :

«Γ; θα γινόταν το κίνημα μας χωρίς προπαγάνδα;

Και τι θ' απογινόταν το κράτος μας, αν, και σήμερα α

κόμα, μια πραγματική δημιουργική προπαγάνδα δεν

του έδινε το πνευματικό του πρόσωπο;

Μήπως και η Τέχνη δεν αποτελεί μια έκφραση αυ

τής της μορφοποιητικής ικανότητας; Μήπως υποβιβά

ζουμε την τέχνη όταν τη βάζουμε στο ίδιο επίπεδο με

την ευγενή επιστήμη της λαϊκής ψυχολογίας, εκείνη

που έσωσε πρώτη το Ράιχ από την άβυσσο; Σε μια επο

χή μιζέριας σαν τη δική μας δεν μπορούμε να βοηθή

σουμε τον λαό μας μόνο με θεωρίες. Πρέπει να του

προσφέρουμε τις πρακτικές δυνατότητες ν' αρχίσει

μια καινούργια ζωή. Κι αυτό ακριβώς κάνουμε όλοι ε

μείς που μοχθούμε καθημερινά για να λύσουμε αυτά

τα θέματα...».

Οπως β λ έ π ο υ μ ε , ο Γκαίμπελς δ ε ν μ ιλούσε δ ιαφο

ρ ε τ ι κ ά από τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ . Και ο ι δ ύ ο ξ ε κ ι ν ο ύ σ α ν από τ η ν

Ο Αδόλφος Χίτλερ και ο υπουργός

Προπαγάνδας παρακολουθούν με

έκδηλη ειρωνική διάθεση τα

εκθέματα της «Παρηκμασμένης

Τέχνης» στο Βερολίνο, τον

Ιανουάριο του 1938.

27


Ο Χίτλερ και ο Γκαίμπελς υπογράφουν αυτόγραφα για τους θαυμαστές τους στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου, κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936.

αρχή, πως ο άνθρωπος ε ίναι πρώτα απ' ό λ α έ ν α βιολο

γ ι κ ό όν και πως το συναίσθημα υπερισχύει τ η ς λ ο γ ι κ ή ς .

Σκοπός τ ο υ ς ή τ α ν λοιπόν να επ ιβάλουν στην Τέχνη τ η ν

τάση τ ο υ εθν ικοσοσιαλισμού, α φ ο ύ η Γερμανία ή τ α ν ε-

θνικοσοσιαλιστ ική (με τ ο ν ίδιο τρόπο, σύμφωνα με τ ο ν

Γκαίμπελς, που ένα σ ο β ι ε τ ι κ ό φ ι λ μ ε ίναι κομμουν ιστ ι

κό κ ι έ ν α ιταλικό, φασιστικό). Σ τ ο συνέδριο τ ο υ Εθνικο-

σοσιαλιστικού Κ ό μ μ α τ ο ς , το 1933, ο Γκαίμπελς ε τ ο ί μ α

σε έ ν α ν μ α κ ρ ο σ κ ε λ ή λόγο για τ η ν Τέχνη. Ο λ ό γ ο ς εκ

φ ω ν ή θ η κ ε από τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ : «...Δεν μπορούμε να δια

χωρίσουμε την Τέχνη από τον άνθρωπο. Το σλόγκαν

που υποστηρίζει πως η Τέχνη ειδικά μπορεί να γίνει

διεθνής, είναι κούφιο και ανόητο». Και α ν α φ έ ρ θ η κ ε

χαρακτηριστ ικά στον ε λ λ η ν ι κ ό πολιτ ισμό: «Ο Ελληνας

δεν δημιούργησε ποτέ με βάοη μια διεθνή προοπτική,

αλλά μόνο με τον ελληνικό τρόπο, πράγμα που σημαί

νει πως κάθε ξεκαθαρισμένη φυλή γράφει με το ίδιο

της το χέρι στο μεγάλο βιβλίο της Τέχνης, αρκεί να μην

είναι εντελώς στερημένη από κάθε παραγωγική, καλ

λιτεχνική ικανότητα, όπως για παράδειγμα είναι η ιου

δαϊκή φυλή...».

ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΜΕ ΤΗ ΛΙΝΤΑ ΜΠΑΑΡΟΒΑ

Το καλοκαίρ ι τ ο υ 1936 ό λ α φ α ί ν ο ν τ α ν να πηγαίνουν

κατ ' ε υ χ ή ν για τ ο υ ς Γκαίμπελς. Τα Σ α β β α τ ο κ ύ ρ ι α κ α η

βίλα στο Σ β α ν ε ν β έ ρ ν τ ε ρ (Schwanenwerder) ή τ α ν πάντα

γ ε μ ά τ η κ α λ ε σ μ έ ν ο υ ς . Αν και π α ν τ ρ ε μ έ ν ο ς από το 1931

με τη Μ ά γ δ α Κβαντ, ο τ ρ ι α ν τ α ε ν ν ε ά χ ρ ο ν ο ς Γιόσεφ εί

χ ε α π ο κ τ ή σ ε ι φ ή μ η κ α ρ δ ι ο κ α τ α κ τ η τ ή . Συμπτωματ ικά

δίπλα στη βίλα των Γκαίμπελς ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε ένα πο

λύ δ η μ ο φ ι λ έ ς ζ ε υ γ ά ρ ι ηθοποιών, ο Γκούσταβ Φρόλιχ

και η ε ι κ ο σ ι δ υ ά χ ρ ο ν η Τσέχα κ α λ λ ο ν ή Λ ίντα Μπαάροβα.

Η Μπαάροβα, πρωταγωνίστρια τ η ς ταιν ίας «Barcarole»

(1935), ε ίχε γνωρίσε ι α π ο θ ε ω τ ι κ ή υποδοχή από το γ ε ρ

μανικό κοινό και ε θ ε ω ρ ε ί τ ο μια από τ ις ε λ π ι δ ο φ ό ρ ε ς

παρουσίες τ ο υ γ ε ρ μ α ν ι κ ο ύ κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο υ . Εχοντας

π λ η ρ ο φ ο ρ η θ ε ί τ η ν ε γ κ α τ ά σ τ α σ η τ η ς Μπαάροβα στη

διπλανή κατοικ ία, ο Γκαίμπελς έ σ τ ε ι λ ε τ ο ν υπασπιστή

τ ο υ με μια α ν θ ο δ έ σ μ η από τ ρ ι α ν τ ά φ υ λ λ α και μια επι

στολή στην οποία έ γ ρ α φ ε πως ή τ α ν δ ι α θ έ σ ι μ ο ς να τ η ν

«ξεναγήσει» στην περιοχή. Η ν ε α ρ ή η θ ο π ο ι ό ς αισθάν

θ η κ ε κ ο λ α κ ε υ μ έ ν η και δ ε ν ε ίχε λ ό γ ο υ ς ν ' α ρ ν η θ ε ί . Ο ι

π ρ ώ τ ε ς μ υ σ τ ι κ έ ς συναντήσεις τ ο υ ς έγιναν σε «κρη

σ φ ύ γ ε τ α » , τα οποία ε π έ λ ε γ ε ο Γκαίμπελς. Ο Τόμας

Χάρλαν, γ ιος τ ο υ σ κ η ν ο θ έ τ η Β έ ι τ Χάρλαν, προσωπικού

φίλου τ ο υ υπουργού Προπαγάνδας, ισχυρίστηκε μ ε τ ά

τ ο ν π ό λ ε μ ο πως τ ό σ ο ο ίδιος όσο και η α δ ε λ φ ή τ ο υ έ

πρεπε ν α ε γ κ α τ α λ ε ί ψ ο υ ν κάποιες φ ο ρ έ ς τ ο παιδικό

τ ο υ ς δ ω μ ά τ ι ο για να χαρίσουν στο παράνομο ζ ε υ γ ά ρ ι

μ ε ρ ι κ έ ς σ τ ι γ μ έ ς έ ρ ω τ α . Ο τ α ν ο Γκούσταβ Φρόλιχ ε ί δ ε

τυχαία τη μ α ύ ρ η Mercedes τ ο υ Γκαίμπελς σ' ένα παρα

κ ε ί μ ε ν ο αλσύλλιο και τ ο υ ς δ ύ ο ε ρ ω τ ε υ μ έ ν ο υ ς ν α γ ε

λ ο ύ ν δ υ ν α τ ά , α ν έ φ ε ρ ε τ ο μυστ ικό σ ' έ ν α ν φίλο τ ο υ .

Οπως ισχυρίστηκε ο ίδιος α ρ γ ό τ ε ρ α : «Συμβαίνουν στη

ζωή κάποια πράγματα τα οποία δεν μπορούμε να

προσδιορίσουμε. Ετσι έγινε και με τη Λίντα».

Σ ύ ν τ ο μ α ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο Β ε ρ ο λ ί ν ο μ ιλούσε γ ι ' αυ

τ ο ύ ς . Υστερα από μ ε ρ ι κ έ ς ε β δ ο μ ά δ ε ς η Μπαάροβα α

ναχώρησε για τ η ν Πράγα, όπου έ λ α β ε μ έ ρ ο ς στα γυρί

σματα τ η ς ταιν ίας «Jungfernschaft», η οποία θ ε ω ρ ε ί τ α ι

σ ή μ ε ρ α τ ο α π ο κ ο ρ ύ φ ω μ α τ η ς σταδιοδρομίας τ η ς . Για

τη σχέση τ η ς με τ ο ν Γκαίμπελς, λίγο πριν από τ ο ν θ ά

ν α τ ο τ η ς , η Μπαάροβα είπε τα ε ξ ή ς : «Πολλοί ισχυρίζο

νται πως ήταν σατανικός και ραδιούργος. Δεν το γνω

ρίζω. Απέναντι μου ήταν πάντα πολύ φιλικός και ιδιαί

τερα τρυφερός. Ο Γκαίμπελς μπορούσε να είναι πνευ

ματώδης και ταυτόχρονα διασκεδαστικός. Εντυπωσιά

στηκα από την ευγένεια, την απλότητα και τον χαρα

κτήρα του. Μιλούσαμε συχνά και είχαμε μια ξεχωριστή

επαφή. Ετσι τον ερωτεύθηκα απροκάλυπτα. Ερωτεύ

θηκα αυτό που ένιωθε για μένα».

Παρόλο που προσπάθησαν να κ ρ α τ ή σ ο υ ν τη σχέση

τ ο υ ς μυστική, περί τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ 1936 α π ο κ α λ ύ φ θ η κ ε .

Ενας από τ ο υ ς σ υ μ β ο ύ λ ο υ ς τ ο υ υ π ο υ ρ γ ε ί ο υ Προπα

γ ά ν δ α ς , ο Καρλ Χ ά ν κ ε , α π ο κ ά λ υ ψ ε το μυστ ικό στη Μά

γ δ α Κ β α ν τ Γκαίμπελς.

Α ς α φ ή σ ο υ μ ε όμως τ η ν Μπαάροβα ν α δ ι η γ η θ ε ί τ η

συνάντηση μ ε τ η ν « ιέρεια» τ ο υ Εθνικοσοσιαλισμού

στη βίλα τ ω ν Γκαίμπελς, στο ε ι δ υ λ λ ι α κ ό Σ β α ν ε ν β έ ρ -

28


Η Μάγδα έπαιρνε τον ρόλο της ως συζύγου του υπουργού Προπαγάνδας πάντα πολύ σοβαρά. Εδώ διακρίνεται στη δεξίωση που παρέθεσε το Υπουργείο Προπαγάνδας στο πλαίσιο της Διεθνούς Εκθεσης Αυτοκινήτου στο Βερολίνο (1936).

ν τ ε ρ . «Ο σύζυγος μου», ε ίπε η Μ ά γ δ α Γκαίμπελς, «σας

συμπαθεί ιδιαίτερα. Και απ' ό,τι γνωρίζω, η συμπάθεια

είναι αμοιβαία». Α μ ή χ α ν η η ν ε α ρ ή η θ ο π ο ι ό ς έ γ ν ε ψ ε

κ α τ α φ α τ ι κ ά . Η συνάντηση δ ε ν έ φ ε ρ ε τ α α ν α μ ε ν ό μ ε ν α

α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α . Η Μ ά γ δ α τ ό τ ε α π ε υ θ ύ ν θ η κ ε στον Χίτ

λ ε ρ . Σ τ ο βιβλίο τ ο υ Κλάους Κρέ ιμπερ «Die Ufa Story» α

ν α φ έ ρ ε τ α ι πως ο Γκαίμπελς ζ ή τ η σ ε από τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ να

π α ρ α ι τ η θ ε ί από το υπουργείο και να α π ο σ υ ρ θ ε ί στην

Ιαπωνία μ ε τ η ν ι δ ι ό τ η τ α τ ο υ π ρ ε σ β ε υ τ ή και τ η ν ε ρ ω μ έ

νη τ ο υ . Ο Χ ί τ λ ε ρ α ρ ν ή θ η κ ε και απαίτησε θ υ μ ω μ έ ν α

από τ ο ν ε ρ ω τ ε υ μ έ ν ο υπουργό τ ο υ ν α δ ι α κ ό ψ ε ι τ η σχέ

ση τ ο υ και να ε π ι σ τ ρ έ ψ ε ι στην ο ι κ ο γ έ ν ε ι α τ ο υ . Η υπό

σχεση τ ο υ Γκαίμπελς έ π ε σ ε στο κ ε ν ό , καθώς συνέχισε

ν α β λ έ π ε ι τ η ν ε α ρ ή ε ρ ω μ έ ν η τ ο υ κ ρ υ φ ά .

Για πολύ καιρό η Μπαάροβα δ ε ν ε ίχε ιδέα για τ ι ς

λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι ε ς α υ τ ή ς τ η ς ιστορίας. Ο τ α ν ε ν η μ ε ρ ώ θ η κ ε ,

ή τ α ν ή δ η αργά. Ο ι γ ε ρ μ α ν ι κ έ ς Α ρ χ έ ς τ η ν π ρ ο έ τ ρ ε ψ α ν

να ε γ κ α τ α λ ε ί ψ ε ι τη Γερμανία και να δ ι α φ ύ γ ε ι στην Τσε

χία. Το φθινόπωρο τ ο υ 1938 η Μπαάροβα ε γ κ α τ α σ τ ά

θ η κ ε στην Πράγα, όπου συνέχισε τ η ν ενασχόληση τ η ς

μ ε τ ο θ έ α τ ρ ο και τ ο ν κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο . Μ ε τ ά τ ο ν πόλε

μ ο κ ρ α τ ή θ η κ ε στις φ υ λ α κ έ ς Σ λ ί μ ν ε ς τ η ς Πράγας, όπου

ε κ ρ α τ ο ύ ν τ ο τ ό τ ε ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς ά λ λ ο ι «αντιδραστικοί»,

αστοί, δωσίλογοι και σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς των Γερμανών. Το «έ

γ κ λ η μ α » τ η ς Λ ίντα Μπαάροβα ή τ α ν η π ο λ ύ κ ρ ο τ η σχέ

ση τ η ς με τ ο ν υπουργό Προπαγάνδας τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ ! Το

1946 α φ έ θ η κ ε ε λ ε ύ θ ε ρ η και τ ο 1948 δ ι έ φ υ γ ε , α φ ο ύ δω-

ρ ο δ ό κ η σ ε έναν τ ε λ ω ν ε ι α κ ό υπάλληλο, στην Αυστρία.

Π έ θ α ν ε τ ο ν Ο κ τ ώ β ρ ι ο τ ο υ 2000 στο Σάλτσμπουργκ. Δί

πλα στο κομοδίνο υπήρχαν υπνωτικά χάπια, τ α μ π λ έ τ ε ς

για τ η ν κ α τ α π ο λ έ μ η σ η τ η ς νόσου τ ο υ Πάρκινσον και

ένα μπουκάλι α λ κ ο ό λ . Ο θ ά ν α τ ο ς γ ι ' α υ τ ή ν υ π ή ρ ξ ε λύ

τρωση. Ο τ ά φ ο ς τ η ς σ ή μ ε ρ α β ρ ί σ κ ε τ α ι στην Πράγα και

συχνά ε ίναι πν ιγμένος στα λ ο υ λ ο ύ δ ι α , τα οποία α π ο θ έ

τ ο υ ν κάποιοι μοναχικοί θ α υ μ α σ τ έ ς τ ο υ «Barcarole».

Η ερωμένη του Γκαίμπελς, Τσέχα

ηθοποιός Λίντα Μπαάροβα στην

ταινία «Πατριώτες» το 1937.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ ΚΑΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Οι εντυπώσεις του Γκαίμπελς από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου αποτυπώνονται στην καταγραφή της 2-8-1936. «Ο Φύρερ. Η γιορτή αρχίζει. Επιδεικτικά οι Γάλλοι και οι Ιταλοί μάς χαιρετούν. Οι Αγγλοι αδιάφοροι. Ασχημο θέαμα. Κραυγές ενθουσιασμού όταν εισέρχεται η φλόγα στο στάδιο. Χιλιάδες περιστέρια αφήνονται στον ουρανό. Ο Ολυμπιακός ύμνος από τον Στράους. Ο πρώτος νικητής του Μαραθωνίου, Σπύρος Λούης, δίδει στον Φύρερ ένα δάφνινο στεφάνι από την Ολυμπία... θριαμβευτική επιστροφή. Στην καγκελαρία συζητήσαμε για πολλή ώρα με τον Φύρερ. Επαινεί την Ιαπωνία και καταφέρεται κατά της Ρωσίας. Εχει δίκιο. Συχνά πηγαίνουμε στο μπαλκόνι. Εξω κοσμοσυρροή. Κορίτσια κλαίνε από χαρά μπροστά στον Φύρερ. Μια όμορφη, μεγάλη ημέρα. Μια νίκη για τη γερμανική υπόθεση».


Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στις 20 Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ 1936, ο Γκαίμπελς, σ υ ν ο δ ε υ ό

μ ε ν ο ς από τ η σύζυγο τ ο υ Μάγδα, ε π ι σ κ έ φ θ η κ ε τ η ν

Ελλάδα. Ο ι ε λ λ η ν ι κ έ ς Α ρ χ έ ς τ ο ν υ π ο δ έ χ θ η κ α ν μ ε μ ε

γ ά λ ε ς τ ι μ έ ς , π ρ ω τ ο σ τ α τ ο ύ ν τ ο ς τ ο υ δ η μ ά ρ χ ο υ Αθηναί

ων Κωνσταντ ίνου Κοτζιά. Ο ε ν θ ο υ σ ι α σ μ ό ς τ ο υ Γερμα

νού υπουργού Προπαγάνδας ή τ α ν δ ι ά χ υ τ ο ς στις ση

μειώσεις τ ο υ :

«23.9.1936. (...χθες)... Ενα από τα ωραιότερα πρω

ινά τ η ς ζωής μ ο υ . Πάνω στην Ακρόπολη... Τα Προπύ

λαια, ο Παρθενών και το Ερεχθείο. Είμαι συνεπαρμέ

νος. Και ψηλά, αυτός ο βαθύς, γαλάζιος, αττικός ουρα

νός. Μια συμφωνία ομορφιάς, χρωμάτων και παραστά

σεων... Στο θέατρο του Διονύσου γεννήθηκε η αττική

τραγωδία... Είμαι ευτυχισμένος και χαρούμενος που

μπορώ και τα βλέπω. Μετά, κάτω στην πόλη. Εκανα διά

φορες αγορές. Οι άνθρωποι φιλόξενοι. Οι Αρχές, ο Τύ

πος, όλοι είναι φιλικοί μαζί μας.

Το μεσημέρι ξεκουραστήκαμε στο ξενοδοχείο. Η

ψυχή μου έχει γεμίσει από ομορφιά και αγαλλίαση.

Ευτυχισμένη αρχαιότητα!... Το βράδυ ο Κοτζιάς με κά

λεσε σε μια ελληνική ταβέρνα. Φανταστικά τα εδέσμα

τα, η μουσική. Προσκάλεσα τη νεαρή τραγουδίστρια

στο Βερολίνο...». Η Μ ά γ δ α δ ε ν σ υ μ μ ε ρ ί σ τ η κ ε τ ο ν εν

θουσιασμό τ ο υ συζύγου τ η ς . Ταλαιπωρήθηκε, όπως

δ ι η γ ή θ η κ ε α ρ γ ό τ ε ρ α στη φίλη και κουν ιάδα τ η ς , Ελλο

Κβαντ, από τ η ζ έ σ τ η και τ ο ν ήλ ιο, ωστόσο θ ε ώ ρ η σ ε ό τ ι

εντυπωσίασε τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς ο ι κ ο δ ε σ π ό τ ε ς τ η ς μ ε τ ις

γνώσεις και τ η ν ε υ φ υ ΐ α τ η ς . Η κ υ β έ ρ ν η σ η Μ ε τ α ξ ά και

ο ε λ λ η ν ι κ ό ς Τύπος έδωσαν μ ε γ ά λ η δ η μ ο σ ι ό τ η τ α στο

γ ε γ ο ν ό ς , καθώς ή τ α ν η πρώτη επίσκεψη ε ν ό ς Γερμα

ν ο ύ α ν ώ τ α τ ο υ α ξ ι ω μ α τ ο ύ χ ο υ αμέσως μ ε τ ά τ η μ ε τ α β ο

λ ή τ η ς 4ης Α υ γ ο ύ σ τ ο υ .

Η ανταπόκριση τ η ς ε φ η μ . « Β ρ α δ υ ν ή » τ η ς 21-9-

1936 ε ίναι χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ή : « Χ θ ε ς την 7 μ.μ. ακριβώς

προσεγειώθη εις το αεροδρόμιον του Τατοΐου το αερο

πλάνο, εις το οποίο επέβαινεν ο Γερμανός υπουργός

της Προπαγάνδας δρ Γκαίμπελς μετά της συζύγου. Τον

δρα Γκαίμπελς κατά την αποβίβασίν του υπεδέχθησαν

και του ηυχήθησαν το ως "ευ παρέστη"ο Γερμανός επι

τετραμμένος κ. Κοτ, το προσωπικόν της Πρεσβείας, εκ

μέρους δε της ελληνικής κυβερνήσεως ο κ. Δ. Βικέ

λας, διευθυντής της Εθιμοτυπίας του υπουργείου των

Εξωτερικών, ο Παπάς, όστις ωρίσθη ξεναγός του, κα

θώς και ο ανώτερος διοικητής των αεροπορικών σχο

λών, υποστράτηγος κ. Αποστολόπουλος, μετά του επι-

τελάρχου του κ. Μυτιληναίου. Εις την κ. Γκαίμπελς

προσφέρθηκαν άνθη. Οι επίσημοι ξένοι κατηυθύνθη-

σαν κατόπιν δι' αυτοκινήτων εις την Κηφιοιάν και κα-

τέλυσαν εις το ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο ν "Σέσιλ"... Τον Γερμανόν υ-

πουργόν συνοδεύουν ο υπουργικός σύμβουλος του υ

πουργείου Προπαγάνδας κ. Χάνκε, ο υπασπιστής του κ.

Βέντελ, ο ιατρός δρ Μπράντ, ο επίσημος φωτογράφος

του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος κ. Χόφφμαν, κα

θώς και ο βαρώνος Βάισσενχαφ, διευθυντής του υ

πουργείου Προπαγάνδας, ο οποίος είχεν ορισθή και

ξεναγός των Ελλήνων δημοσιογράφων εις την Γερμα-

νίαν κατά τη διάρκεια της Ολυμπιάδος...».

Το πρωί τ η ς 21ης Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ ο Γκαίμπελς επισκέ

φ θ η κ ε τ ο ν πρωθυπουργό Ιωάννη Μ ε τ α ξ ά . Οπως δήλω

σε ο Μ ε τ α ξ ά ς σ τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο υ ς : «Ο δρ

Γκαίμπελς από της εποχής των σπουδών του ησχολή-

Η άφιξη του Γκαίμπελς στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1936 χαιρετίστηκε από τον ελληνικό Τύπο με πρωτοσέλιδα αφιερώματα.

30


θη πολύ με την αρχαίαν Ελλάδα, γνωρίζει καλώς τον

αρχαίον πολιτισμόν, ήλθε να επισκεφθή τας αρχαιότη

τας της χώρας και θ ε ω ρ ε ί εαυτόν ευτυχή διότι του ε

δ ό θ η η ευκαιρία να ίδη εκ του πλησίον την χώραν αυ

τή, την οποία εγνώριζε μόνον εκ των σπουδών του»

( β λ . Ε φ η μ . « Β ρ α δ υ ν ή » 2 1 - 9 - 1 9 3 6 ) .

Τ ο β ρ ά δ υ τ η ς ί δ ι α ς η μ έ ρ α ς ο υ φ υ π ο υ ρ γ ό ς Τ ύ π ο υ

κ α ι Τ ο υ ρ ι σ μ ο ύ Ν ι κ ο λ ο ύ δ η ς π α ρ έ θ ε σ ε γ ε ύ μ α σ τ ο ν Γ ε ρ

μ α ν ό π ρ ο σ κ ε κ λ η μ έ ν ο τ ο υ σ τ ο ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο « Μ ε γ ά λ η

Β ρ ε τ α ν ί α » . Τ η ν ε π ό μ ε ν η μ έ ρ α ο Γ κ α ί μ π ε λ ς ε π ι σ κ έ φ θ η

κ ε τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , τ ο ν Κ ε ρ α μ ε ι κ ό , τ η ν Α κ α δ η μ ί α , τ η ν

Ε θ ν ι κ ή Β ι β λ ι ο θ ή κ η κ α ι τ ο Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο . Η π α ρ ο υ σ ί α

τ ο υ ζ ε ύ γ ο υ ς Γ κ α ί μ π ε λ ς σ τ ο Π α ν α θ η ν α ϊ κ ό Σ τ ά δ ι ο γ ι α

τ ο υ ς Β α λ κ α ν ι κ ο ύ ς Α γ ώ ν ε ς « ξ ε σ ή κ ω σ ε » , σ ύ μ φ ω ν α μ ε

τ α δ η μ ο σ ι ε ύ μ α τ α τ ο υ α θ η ν α ϊ κ ο ύ Τ ύ π ο υ , τ ο υ ς 6 0 . 0 0 0

θ ε α τ έ ς . Ο Ο λ υ μ π ι ο ν ί κ η ς τ ο υ 1 8 9 6 , Σ π ύ ρ ο ς Λ ο ύ η ς , α ν έ

β η κ ε σ τ ι ς κ ε ρ κ ί δ ε ς τ ω ν ε π ι σ ή μ ω ν κ α ι «εχαιρέτισε διά

χειραψίας, αρχίζων από τον Μακαριώτατον και συνεχί

ζων διά του πρωθυπουργού κ. Μεταξά και του κ. Γκαί-

μπελς, όλους ανεξαιρέτως τους εις την πρώτην σειράν

της κερκίδος των επισήμων» ( β λ . « Β ρ α δ υ ν ή » 2 8 - 9 -

1 9 3 6 ) .

Η ε π ί σ κ ε ψ η τ ο υ α ρ χ α ι ο λ ά τ ρ η Γ κ α ί μ π ε λ ς σ τ ο υ ς

Δ ε λ φ ο ύ ς ή τ α ν « ό ν ε ι ρ ο ζ ω ή ς » γ ι α τ ο ν ί δ ι ο . Π ε ρ ι η γ ή θ η

κ ε , φ ω τ ο γ ρ α φ ή θ η κ ε μ ε τ ο υ ς ν τ ό π ι ο υ ς κ α ι δ ο κ ί μ α σ ε τ ι ς

τ ο π ι κ έ ς λ ι χ ο υ δ ι έ ς . Σ τ η σ υ ν έ χ ε ι α α ν α χ ώ ρ η σ ε μ ε τ η σ υ

ν ο δ ε ί α τ ο υ γ ι α τ η ν Ο λ υ μ π ί α κ α ι τ ι ς Μ υ κ ή ν ε ς , ό π ο υ ε π ι

σ κ έ φ θ η κ ε τ ο υ ς α ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ο ύ ς χ ώ ρ ο υ ς . Τ ο Σ ά β β α τ ο

2 6 Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ ε π έ σ τ ρ ε ψ ε σ τ η ν Α θ ή ν α , ό π ο υ μ ί λ η σ ε

σ τ ο ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο « Μ ε γ ά λ η Β ρ ε τ α ν ί α » σ τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς

δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο υ ς . Τ ο ί δ ι ο β ρ ά δ υ ε κ φ ώ ν η σ ε λ ό γ ο σ τ α

μ έ λ η τ η ς γ ε ρ μ α ν ι κ ή ς π α ρ ο ι κ ί α ς σ τ η Γ ε ρ μ α ν ι κ ή Σ χ ο λ ή

Α θ η ν ώ ν . Τ ο π ρ ω ί τ η ς Δ ε υ τ έ ρ α ς 2 8 Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ 1 9 3 6 έ

φ υ γ ε α ε ρ ο π ο ρ ι κ ώ ς γ ι α τ ο Β ε ρ ο λ ί ν ο , α φ ο ύ π α ρ έ δ ω σ ε

π ρ ώ τ α μ ι α ε π ι τ α γ ή 1 5 0 . 0 0 0 δ ρ α χ μ ώ ν σ τ ο ν δ ι π λ ω μ ά τ η Δ .

Β ι κ έ λ λ α γ ι α τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ η ς Ε ι δ ι κ ή ς Α σ φ ά λ ε ι α ς π ο υ ό

λ ε ς ε κ ε ί ν ε ς τ ι ς η μ έ ρ ε ς τ ο ν φ ρ ό ν τ ι σ α ν μ ε τ ο ν κ α λ ύ τ ε ρ ο

τ ρ ό π ο . Μ ε ρ ι κ έ ς η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τ ε ρ α θ α σ η μ ε ί ω ν ε σ τ ο η

μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ : «5 Οκτωβρίου 1936... Δεν βρέχει αλλά

κάνει κρύο... Στην ειδική αμαξοστοιχία του Φύρερ.

Χαίρομαι που τον ξαναβλέπω. Την ίδια χαρά νιώθει κι

αυτός. Αμέσως του αναφέρω τις εντυπώσεις μου από

την Ελλάδα. Δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον».

Ε χ ε ι ι δ ι α ί τ ε ρ ο ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν ν α π α ρ α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ μ ε

τ η σ υ ν έ ν τ ε υ ξ η π ο υ έ δ ω σ ε ο Γ κ α ί μ π ε λ ς σ τ ο ν δ ι ε υ θ υ ν τ ή

τ η ς « Β ρ α δ υ ν ή ς » σ τ ι ς 2 7 Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ , σ τ ο μ ι κ ρ ό σ α λ ό

ν ι τ ο υ ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο υ τ η ς « Μ ε γ ά λ η ς Β ρ ε τ α ν ί α ς » . Α π α λ

λ α γ μ έ ν ο ς α π ό τ α ε θ ι μ ο τ υ π ι κ ά κ α ι τ ο π ρ ω τ ό κ ο λ λ ο , ο μ ι

κ ρ ό σ ω μ ο ς Γ ε ρ μ α ν ό ς « ε κ μ υ σ τ η ρ ε ύ τ η κ ε » τ ι ς σ κ έ ψ ε ι ς

τ ο υ σ τ ο ε λ λ η ν ι κ ό κ ο ι ν ό :

«... Ο κ. Μεταξάς, διά τον οποίον τρέφω έναν ειλι

κρινή θαυμασμόν, παρέσχεν εις την Ελλάδα μια τερά-

στιαν υπηρεσίαν, την οποία όσοι δεν αντελήφθησαν α

κόμη, θα το αντιληφθούν αργότερα. Ο κ. Μεταξάς έκα-

μεν αυτό που έπρεπε. Διότι το καθήκον ενός πολιτι

κού ηγέτου είναι να προβλέπη κάθε κίνδυνον και να

παρεμβαίνη εις την κατάλληλον στιγμήν, να μη περιμέ-

νη δε τας παραμονάς της εκρήξεως ενός κινδύνου.

Εσωσε την Ελλάδα από τον κομμουνισμόν και παρέσχε

και εις την επίλοιπον Ευρώπην μίαν υπηρεσίαν. Αν η

Ισπανία είχε προς διετίας έναν Μεταξά, δεν θα είχε

φθάσει εις την σημερινήν καταστροφήν, δεν θα είχαν

εξολοθρευθή αι αναντικατάστατοι αξίαι της, τα θαύ

ματα της τέχνης θα υπήρχαν ακόμη...».

Σ τ η ν ε ρ ώ τ η σ η τ ο υ δ ι ε υ θ υ ν τ ή τ η ς « Β ρ α δ υ ν ή ς » α ν

ο κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ό ς κ ί ν δ υ ν ο ς σ τ η ν Ε λ λ ά δ α ή τ α ν ό ν τ ω ς

υ π α ρ κ τ ό ς , ο Γ κ α ί μ π ε λ ς έ δ ω σ ε τ η ν α π ά ν τ η σ η : «Είχα πε

ρί τούτου τας πληροφορίας μου. Σήμερα δε, αφού ωμί-

λησα σχετικώς με διάφορους παράγοντας εδώ, είμαι

ακόμη περισσότερον πεπεισμένος ότι αι πληροφορίαι

μου ήσαν ακριβείς. Ολα τα σημεία ήσαν έκδηλα, κατά

την γνωστήν συνταγήν των κομμουνιστών: Πολεμική

του Τύπου, απόρριψις όλων των ευεργετικών μέτρων

του κράτους υπέρ της εργατικής τάξεως, υποβολή α

ξιώσεων διά τα οποίας υπήρχεν εκ των προτέρων η βε-

βαιότης ότι δεν ήτο δυνατόν να γίνουν δεκταί συνε

χείς απεργίαι και προπαρασκευή μίας γενικής απερ

γίας με όλα τα σχετικά της επακόλουθα. Οτι οι κομ-

μουνισταί ήσαν ολίγοι εις την Ελλάδα και είχαν μόλις

15 βουλευτάς εις την Βουλήν δεν έχει καμμίαν σημα-

0 Γκαίμπελς στους Δελφούς

(Σεπτέμβριος 1936).

3 1


ΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΘΑΥΜΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ

Ο Νικόλας Κουλαπίδης από τον Βόλο ανήκε στον μακρύ κατάλογο των Ελλήνων εθνικοσοσιαλιστών που υπηρέτησαν το Γ Ράιχ με συνέπεια και φανατισμό. Σε μια έκδοση που κυκλοφόρησε με φροντίδα της Γερμανικής Πρεσβείας, λίγο πριν από τον πόλεμο, έγραφε για τον Γιόζεφ Γκαίμπελς:

«Δρ ΙΩΣΗΦ ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ

Υπουργός της Προπαγάνδας και της διαφωτίσεως του λαού.

ΟδρΓκαίμπελς είναι ο «κήρυξ» του Χίτλερ. Ας μην ξενίση η επωνυμία αυτή διό τον Υπουργόν της Προπαγάνδας του Ράιχ. Η άφθαστος ευφράδεια του Γκαίμπελς, διά της οποίας συναρπάζει και μαγεύει τα πλήθη, τον έκαμαν να φέρη δικαίως τον τίτλο αυτόν. Ο Γκαίμπελς εχρησιμοπο'ιησεν επαξίως το θείον αυτό δώρον, τον λόγον, διό την εξάπλωσιν του Εθνικοσοσιαλισμού. Και το επέτυχε πλήρως. Οι λόγοι τους οποίους εκφωνεί χαρακτηρίζονται από την επαγωγότητα του ύφους και την γλαφυρότητα του λεκτικού του. Γνωρίζει να συναρπάζη τα πλήθη, ομιλεί προς την ψυ-χήν των. Εκείνοι οι οποίοι τον ακούουν κρέμονται κυριολεκτικώς από τα χείλη του και έχουν ένα μύχιον πόθον, να τον ίδουν να συνέχιση.

Διά τον δρα Γκαίμπελς έγραψα επανειλημμένως εις προγενέστερα άρθρα μου εις τα ελληνικός εφημερίδας, ως και εις τα τελευταίως εκδοθέντα βιβλία μου. Η προσωπικότητης του Γκαίμπελς κατέκτησε τον Χίτλερ, ο οποίος ίδρυσε χάριν αυτού το υ-πουργείον της Προπαγάνδας. Και ο Γκαίμπελς, αναλαμβάνων το υπουργείον αυτό, έθεσεν όλην του την προσωπικότητα εις την υ-πηρεσίαν της διαφωτίσεως του γερμανικού λαού. Επέδειξε θαύματα δραστηριότητος, αντοχής και ενεργείας. Ετρεξε παντού, από τα μεγαλύτερα κέντρα της Γερμανίας, μέχρι των μικρότερων χωρίων, προπαγανδίζων, διαφωτίζων, νουθετών, συμβουλεύων. Αψηφών τας κακοκαιρίας, την βροχήν, τας χιόνας, ένα μόνον σκοπό είχε: να φέρη εις πέρας το έργον του.

Η απαραίτητος διά την ιδέαν του Εθνικοσοσιαλισμού διαφώ-τισις του γερμανικού λαού εύρεν εν τω προσώπω του Γκαίμπελς τον απόστολόν της. Και η διαφώτισις αυτή έφερε τα αποτελέσματα της, εις τοιούτον βαθμό, ώστε χάρις εις τον Γκαίμπελς, ο γερμανικός λαός ολόκληρος να είναι ηνωμένος εις μίαν μάζαν, συσπειρωμένος γύρω από την ιδέαν του Εθνικοσοσιαλισμού.

Ο δρ Γκαίμπελς, υιός ενός δημοδιδασκάλου, εγεννήθη το 1897εις την πάλιν Ράιτ του Ρήνου. Από μικρός ήδη εξέπληξε τους καθηγητάς του, διά την ευφυϊαν του. Ητο χαρακτηριστική η αγάπη του προς την ρητορικήν, διά τον σκοπόν δε αυτόν ενέκυψεν εις την Λατινικήν γλώσσαν, διό να δυνηθή να μελετήση τους Ρωμαίους ρήτορας. Ο Γκαίμπελς αναγινώσκων και μελετών τους μεγάλους ομιλητάς της αρχαιότητος, συνήγαγε το συμπέρασμα,

ότι περιασότερον από το βιβλίον, περισσότερον από την εφημερίδα, ο «λόγος» δύναται να επηρεάση τα πλήθη. Και από αυτό το συμπέρασμα ορμώμενος, ο Γκαίμπελς έκαμε τον λόγον ως το ι-σχυρότερον όπλον του.

Κατά την εποχήν του Μεγάλου Πολέμου ο δρ Γκαίμπελς ήτο ακόμη έφηβος. Αλλα ήδη εις την ψυχήν του εφήβου αυτού έσχε τεράστιαν επίδρασιν η αυταπάρνησις των Γζρμανών, προκειμένου να εξυπηρετήσουν το μεγαλείον της χώρας. Και η νοοτροπία αυτή του γερμανικού λαού τον έκαμε να αντιληφθή ότι ο Γερμανός είναι πατριώτης πρωτίστως, δυνάμενος να θυσιάση τα πάντα χάριν της ιδέας της Πατρίδος.

Παρά την δυσχερή οικονομικήν κατάστασιν της οικογενείας του -είπομεν ότι ο πατήρ του ήτο απλούς διδάσκαλος και ημείβε-το με γλίσχρον μισθόν - ο Γκαίμπελς εφοίτησεν εις το Πανεπιστή-μιον της Βιέννης, όπου εσπούδασε φιλοσοφίαν και ιστορίαν των τεχνών.

Το 1918, το έτος της καταστροφής, έβλεπε να καταρρέουν όλα τα ιδανικό του γερμανικού λαού και να συσσωρεύωνται τα ερείπια επί της πατρίδος του. Με την πικρίαν εις την ψυχήν συνέχισε τας σπουδός του. Εις τας εξετάσεις εις το Πανεπιστήμιον της Χαϊδελβέργης ηρίστευσε, λαβών και τον τίτλον του δόκτορος.

Μέσα εις την αβεβαιότητα, η οποία επεκράτει τότε εν Γερμανία, ο Χίτλερ μίαν ημέραν ακούει εις μίαν συγκέντρωση, ένα άν-θρωπον, ο οποίος προσπαθεί να έμπνευση εις τους παρευρισκομένους το θάρρος και να τους κάμη να επανακτήσουν την υπερη-φάνειαν και την πεποίθησιν προς τα υψηλά πεπρωμένα της γερμανικής πατρίδος. Ο Γκαίμπελς κατανοεί ορμεμφύτως ότι ο άνθρωπος αυτός θα είναι μίαν ημέραν εκείνος ο οποίος θα σώση τη Γερμανίαν. Και σπεύδει να τον ακολουθήσει εις τας ιδέας του και να εγκολπωθή τον Εθνικοσοσιαλισμόν, γενόμενος ένθερμος απόστολος αυτού.

Από τότε, στενώτατα εργαζόμενος με τον Χίτλερ, ο οποίος τον περιβάλλει με την αμέριστον εμπιστοσύνην του, ο δρ Γκαίμπελς κατέστη εις από τους κυριωτέρους στυλοβάτας του Εθνικοσοσιαλισμού. Εργάζεται διά τον Εθνικοσοσιαλισμόν και το γερ-μανικόν έθνος, ευλόγως δε δικαιούται της εμπιστοσύνης του, διότι υπήρξε, είναι και θα είναι εις από τους πρωτεργάτας του μεγαλείου της Γερμανίας.

Και μια χαρακτηριστική λεπτομέρεια: Ο Γκαίμπελς κατώρθω-σε, χάρις εις την αδιόκοπον εργασίαν του, να εκκαθάριση το Βε-ρολίνον, την εστίαν του κομμουνισμού, από τους κομμουνιστάς και να την καταστήση ανταξίαν πρωτεύουσαν του γερμανικού έθνους».

αίαν, δεδομένου ότι ένας αποφασισμένος κομμουνι

στής αξίζει δέκα αναποφάσιστους αστούς. Η βιαιότης

και η αποφασιστικότης υπερισχύουν πάντοτε, όχι ο α

ριθμός. Αυτά τα γνωρίζομεν ημείς εις την Γερμανίαν

από καιρού.

• Πώς βλέπετε την εν Ισπανία κατάστασιν;

- Εις το τέλος 9α νικήσουν οι Λευκοί. Πόσον όμως

αίμα da χυ9ή ακόμη, πόση δυστυχία 9α επέλ&η, πόσαι

αξίαι 9α καταστραφούν εισέτι, χάρις εις τα Σοβιέτ!

Διότι πρέπει να γνωρίζετε ότι η Ρωσία κάμνει ιμπερια-

λιστικήν πολιτικήν πλέον έντονον τώρα παρά ποτέ, πα-

ρασκευάζουσα την επανάστασιν όλης της υφηλίου.

Μεταξύ του Κρεμλίνου α φ ' ενός, τον οποίον τόσας κα-

ταατροφάς έργων πολιτισμού εδημιούργησε γύρω του,

και της Ακροπόλεως α φ ' ετέρου, ανοίγεται ένα τερά-

στιον χάος που δεν μπορεί να γεφυρω9ή ποτέ. Ο,τι γί

νεται εις το εσωτερικόν της Ρωσίας δεν μας ενδιαφέ

ρει. Αλλά η Ρωσία δεν πρέπει να σκεφθή ν' αποπειρα-

&ή να μας δηλητηρίαση, ή να μας ε π ι τ ε θ ε ί , δ ι ό τ ι 9α

κτυπήση επάνω εις ένα ακλόνητον τείχος. Δεν 9α της

επιτρέψωμεν να διατάραξη την παγκόσμιον ειρήνη, η

οποία διασφαλίζεται διά του γεγονότος ότι ημείς έχο-

3 2


μ ε ν τ ό σ ο προχωρήσει, ώστε να μη φοβούμεθα πλέον

μίαν επίθεσιν κατά της χώρας μας. Πράγματι, δε, η μέ

χρι τούδε αδυναμία της Γερμανίας απετέλη έναν κίν-

δυνον διά την ειρήνην. Διότι καθένας εσκέπτετο ότι ί

σως κάποτε θα ήτο εις θέσιν να εκμεταλλευθή την α-

δυναμίαν μας εκείνην. Ο κόσμος κατενόηαεν επί τ έ

λους ότι μόνο η δική μας ισχύς θ έ τ ε ι φραγμόν εις τον

εκ του κομμουνισμού κίνδυνον. Διότι σήμερον δεν

πρόκειται πλέον διά τα καθ' έκαστον κράτη αλλά διά

δύο κατά βάσιν διαφέροντος αλλήλων και αντιτιθεμέ

νους τον ένα προς τον άλλον κόσμους, από τους οποί

ους ο πρώτος σημαίνει πολιτισμόν, ο δε δεύτερος α-

φανισμόν κάθε πολιτισμού. Ο κ. Μεταξάς επροστάτευ-

σε την Ελλάδα από τον κίνδυνο να παρασυρθή εις το

στρατόπεδον του δευτέρου αυτού κόσμου.

- Και αι εντυπώσεις διά την Ελλάδαν και τους

Ελληνας;

• Είμαι ενθουσιασμένος. Εγνώριζα βεβαίως εκ των

μελετών μου ό,τι θα έβλεπα εις την χώραν σας. Αλλά

ποτέ δεν ημπορούσα να φαντασθώ ότι τα πράγματα

αυτά θα μου έκαμναν τόσον τεραστίαν εντύπωσιν, η ο

ποία μερικός φοράς με συνεκλόνισε μέχρι βάθους.

Οσο διά τον ελληνικόν λαόν, είναι τόσο απλός, τόσον

ανοικτόκαρδος, τόσον φιλόξενος, ώστε δεν ημπορεί

κανείς παρά να τον αγαπήση. Είμαι εις θέσιν, ως υ

πουργός της Προπαγάνδας, να διακρίνω τον ειλικρινή

από τον "παρασκευασμένον" ενθουσιαομόν. Δύναμαι,

δε, να διαβεβαιώσω ότι παντού, μέχρι και του τελευ

ταίου ελληνικού χωριού, ήτο απολύτως ειλικρινής η

ενθουσιώδης υποδοχή που μου έγινε και η οποία δεν

απετείνετο μόνον προς την Γερμανίαν γενικώς, αλλά

κατά ένα μέγα μέρος και προς το σημερινό καθεστώς.

Γνωρίζει άραγε και ο τελευταίος Ελλην χωρικός πόσον

ημείς οι Γερμανοί ήμεθα από νεαρός ηλικίας εμποτι

σμένοι από τον ελληνικόν πολιτισμόν και γεμάτοι θαυ

μασμόν προς την ελληνικήν αρχαιότητα;».

Η ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗ ΤΗΣ ΣΟΥΔΗΤΙΑΣ

Τ ο ν Σ ε π τ έ μ β ρ ι ο τ ο υ 1 9 3 8 ο Χ ί τ λ ε ρ ε ί χ ε α π ο φ α σ ί σ ε ι

ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ή σ ε ι τ ο α π ο φ α σ ι σ τ ι κ ό β ή μ α γ ι α τ η ν ι

σ χ υ ρ ο π ο ί η σ η τ η ς Γ ε ρ μ α ν ί α ς . Ο ι Σ ο υ δ ή τ ε ς , σ τ α β ό ρ ε ι α

σ ύ ν ο ρ α τ η ς Τ σ ε χ ο σ λ ο β α κ ί α ς , ε π ι θ υ μ ο ύ σ α ν τ η ν έ ν ω σ η

τ ο υ ς μ ε τ ο Ρ ά ι χ κ α ι δ ε ν έ κ α ν α ν κ α μ ί α π ρ ο σ π ά θ ε ι α ν α

τ ο κ ρ ύ ψ ο υ ν . Ο π λ ι σ μ έ ν ε ς ο μ ά δ ε ς Σ ο υ δ η τ ώ ν ε ν ε ρ γ ο ύ

σ α ν ε π ι δ ρ ο μ έ ς σ τ ι ς τ σ ε χ ο σ λ ο β α κ ι κ έ ς μ ε θ ο ρ ι α κ έ ς θ έ

σ ε ι ς σ χ ε δ ό ν κ ά θ ε ν ύ κ τ α , ε ν ώ ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ ς , Κ ό ν ρ α ν τ

Χ έ ν λ α ϊ ν , ζ η τ ο ύ σ ε α π ό τ ο Β ε ρ ο λ ί ν ο κ ά θ ε δ υ ν α τ ή β ο ή

θ ε ι α . Κ ά τ ω α π ό τ η ν π ί ε σ η τ η ς δ ι ε θ ν ο ύ ς κ ο ι ν ή ς γ ν ώ μ η ς

π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ή θ η κ ε σ τ ο Μ ό ν α χ ο , σ τ ι ς 2 9 Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ ,

η ι σ τ ο ρ ι κ ή σ υ ν δ ι ά σ κ ε ψ η τ ω ν τ ε σ σ ά ρ ω ν Μ ε γ ά λ ω ν Δ υ

ν ά μ ε ω ν τ η ς Ε υ ρ ώ π η ς ( Α γ γ λ ί α ς , Γ α λ λ ί α ς , Γ ε ρ μ α ν ί α ς , Ι τ α

λ ί α ς ) . Ο ι τ έ σ σ ε ρ ι ς η γ έ τ ε ς τ η ς « γ η ρ α ι ά ς η π ε ί ρ ο υ » θ α α

π ο φ ά σ ι ζ α ν τ ο μ έ λ λ ο ν τ η ς Τ σ ε χ ο σ λ ο β α κ ί α ς . Κ α θ ώ ς ο

Χ ί τ λ ε ρ σ υ ν ό δ ε υ ε τ ο ν Μ ο υ σ ο λ ί ν ι , ε ί π ε γ ε λ ώ ν τ α ς δ υ ν α

τ ά : « Ε μ ε ί ς οι δύο επαναστάτες καταφέραμε να τραβή

ξουμε τα αυτιά της Ευρώπης, ο ένας μετά τον άλλο». Ο

κ ό σ μ ο ς κ ρ α τ ο ύ σ ε τ η ν α ν α π ν ο ή τ ο υ . « Ο Φύρερ», έ γ ρ α -

φε ο Γ κ α ί μ π ε λ ς , « π ί σ τ ε ύ ε ί στην αποστολή του με τη σι

γουριά υπνοβάτη. Ούτε μια στιγμή δεν τρέμει το χέρι

του. Μια μεγάλη ιδιοφυΐα ανάμεσα μας».

Μ έ χ ρ ι τ ο α π ό γ ε υ μ α τ η ς 2 9 η ς Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ η α π ό

φ α σ η γ ι α τ η δ ι ά λ υ σ η τ η ς Τ σ ε χ ο σ λ ο β α κ ί α ς ε ί χ ε λ η φ θ ε ί .

Ο π ω ς γ ρ ά φ ε ι ο α ν α θ ε ω ρ η τ ή ς ι σ τ ο ρ ι κ ό ς Ν τ έ ι β ι ν τ Ι ρ β ι ν -

γκ « τ ο μόνο αγκά&ι ήταν η πεισματική απαίτηση του

Χίτλερ να εκκενώσουν τις περιοχές αυτές από τους

Τσέχους αμέσως και η εξίσου πεισματική υπεράσπιση

από τον Τσάμπερλαϊν των τσεχικών &έσεων». 0 Χ ί τ λ ε ρ

ή τ α ν ε κ ν ε υ ρ ι σ μ έ ν ο ς μ ε τ ο π ε ί σ μ α τ ο υ Β ρ ε τ α ν ο ύ π ρ ω

θ υ π ο υ ρ γ ο ύ : «0 Νταλαντιέ πάλι... Ε, αυτός είναι ένας

δικηγόρος που βλέπει τα πράγματα όπως είναι και βγά

ζει τα ανάλογα συμπεράσματα. Αυτός ο Τσάμπερλαϊν,

ωστόσο, παζαρεύει το κά&ε χωριουδάκι με μικροσυμ-

φέρον μπακάλη, και μάλιστα χειρότερα από όσο θα το

έκαναν οι Τσέχοι! Τι έχει να χάσει αυτός από τη Βοη

μία; Και τι να κάνω με αυτόν;». Το ε π ό μ ε ν ο π ρ ω ί , ό τ α ν

γ ν ω σ τ ο π ο ι ή θ η κ α ν ο ι λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι ε ς τ η ς σ υ μ φ ω ν ί α ς , ο

κ ό σ μ ο ς α ν ά σ α ν ε . Ο κ ί ν δ υ ν ο ς τ ο υ π ο λ έ μ ο υ ε ί χ ε ε ξ α λ ε ι

φ θ ε ί ο ρ ι σ τ ι κ ά . Τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν έ τ σ ι π ί σ τ ε υ α ν ο ι π ε ρ ι σ σ ό -

0 ελληνικός Τύπος έδωσε μεγάλη

δημοσιότητα στην επίσκεψη του Γκαίμπελς

στην Ελλάδα (Σεπτέμβριος 1936).

3 3


Μ ε τ ά την απορρόφηση της Τσεχίας, τον Μάρτιο του 1939, Γερμανοί αφαιρούν το τσεχικό εθνικό έμβλημα από τα σύνορα με τη Σουδητία.

τ ε ρ ο ι τ ό τ ε . Α ν α κ ο υ φ ι σ μ έ ν ο ς ο Γ κ α ί μ π ε λ ς σ η μ ε ί ω ν ε σ τ ο

η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ τ η ν 1 η Ο κ τ ω β ρ ί ο υ : « . . . Χ θ ε ς , η παγκό

σμια κοινή γνώμη μεταβλήθηκε ολοκληρωτικά. Η μεγά

λη κρίση πέρασε και αναπνεύσαμε όλοι μας. Είναι ένα

όμορφο συναίσθημα. Η λέξη "ειρήνη"είναι στα χείλη

όλων. Το πρεστίζ της Γερμανίας αυξήθηκε σε μεγάλο

βαθμό. Είμαστε μια μεγάλη δύναμη. Αυτό σημαίνει τώ

ρα: εξοπλισμοί, εξοπλισμοί, εξοπλισμοί!

Ηταν μια νίκη των πιέσεων, των νεύρων και του Τύ

που. Ο Χάνκε μού παρέδωσε μια ολοκληρωμένη έκθε

ση από τη Συμφωνία του Μονάχου. Ο Μουσολίνι έκανε

εξαιρετική δουλειά για μας. Οι Γάλλοι ήταν επίσης υ

πεύθυνοι. Οι πιο αντιδραστικοί απ' όλους ήταν πάλι οι

Αγγλοι... Οι λαοί είναι χαρούμενοι που ο κίνδυνος του

πολέμου πέρασε...». Τ ρ ε ι ς ε β δ ο μ ά δ ε ς α ρ γ ό τ ε ρ α , σ τ ι ς

2 1 Ο κ τ ω β ρ ί ο υ 1 9 3 8 , σ τ ο Μ π ε ρ χ τ ε σ γ κ ά ν τ ε ν , π α ί χ θ η κ ε

τ ο σ κ η ν ι κ ό μ ι α ς δ ε ύ τ ε ρ η ς σ η μ α ν τ ι κ ή ς π α ρ ά σ τ α σ η ς . Η

Μ ά γ δ α Γ κ α ί μ π ε λ ς , η γ ο η τ ε υ τ ι κ ή ξ α ν θ ι ά σ ύ ζ υ γ ο ς τ ο υ υ

π ο υ ρ γ ο ύ Π ρ ο π α γ ά ν δ α ς , ε ν η μ έ ρ ω σ ε τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ γ ι α τ ι ς

α π ι σ τ ί ε ς τ ο υ σ υ ζ ύ γ ο υ τ η ς . Επί δ ύ ο χ ρ ό ν ι α ο μ ι κ ρ ό σ ω

μ ο ς Γ ι ό ζ ε φ δ ι α τ η ρ ο ύ σ ε έ ν α ν π α ρ ά ν ο μ ο δ ε σ μ ό μ ε τ η ν

Τ σ έ χ α η θ ο π ο ι ό Λ ί ν τ α Μ π α ά ρ ο β α . Ο λ ό κ λ η ρ η η Γ ε ρ μ α ν ί α

γ ν ώ ρ ι ζ ε τ α « ν υ χ τ ο π ε ρ π α τ ή μ α τ α » τ ο υ . Η Μ ά γ δ α ή τ α ν α

π ο φ α σ ι σ μ έ ν η ν α χ ω ρ ί σ ε ι , ο Χ ί τ λ ε ρ ό μ ω ς τ η ν έ π ε ι σ ε ν α

κ ά ν ε ι υ π ο μ ο ν ή μ ε ρ ι κ ο ύ ς μ ή ν ε ς α κ ό μ η , π ρ ι ν π ρ ο β ε ί σ ε

κ ά π ο ι α κ ί ν η σ η . Η Μ ά γ δ α τ ο ν ά κ ο υ σ ε κ ι έ σ ω σ ε τ ο ν γ ά μ ο

τ η ς .

Τ ο ν Μ ά ρ τ ι ο τ ο υ 1 9 3 9 ή τ α ν ό λ α έ τ ο ι μ α γ ι α τ ο ε π ό μ ε

ν ο κ τ ύ π η μ α . Τ ο μ ε σ η μ έ ρ ι τ η ς 1 4 η ς Μ α ρ τ ί ο υ ο Κ ά ι τ ε λ α

ν έ φ ε ρ ε σ τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ ό τ ι η W e h r m a c h t ε ί χ ε ή δ η α ν α π τ υ

χ θ ε ί κ ο ν τ ά σ τ α τ σ ε χ ι κ ά σ ύ ν ο ρ α .

Ο Γ κ α ί μ π ε λ ς σ υ ζ ή τ η σ ε μ ε τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ τ ο ι δ ρ υ τ ι κ ό

θ έ σ π ι σ μ α τ ο υ ν έ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς « Β ο η μ ί α ς κ α ι Μ ο ρ α β ί α ς » .

Η ο ν ο μ α σ ί α « Τ σ ε χ ο σ λ ο β α κ ί α » θ α έ π α υ ε ν α υ φ ί σ τ α τ α ι .

Μ ε τ η σ ε ι ρ ά τ ο υ ο Γ κ α ί μ π ε λ ς θ α π ρ ο έ β α λ λ ε τ η ν ι σ τ ο ρ ι

κ ή δ ι ε κ δ ί κ η σ η τ η ς Γ ε ρ μ α ν ί α ς σ χ ε τ ι κ ά μ ε α υ τ έ ς τ ι ς ε

π α ρ χ ί ε ς . Σ η μ ε ί ω ν ε σ τ ο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ : «Θα αναφερό

μαστε στη Βοημία και τη Μοράβια, ως αρχαίες γερμα

νικές περιοχές».

Τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 1 4 η ς Μ α ρ τ ί ο υ 1 9 3 9 ο π ρ ό ε δ ρ ο ς Χ ά χ α

έ φ τ α σ ε σ ι δ η ρ ο δ ρ ο μ ι κ ώ ς σ τ ο Β ε ρ ο λ ί ν ο . Γ ύ ρ ω σ τ ι ς 1 1

μ . μ . ο Τ σ έ χ ο ς π ρ ό ε δ ρ ο ς ο δ η γ ή θ η κ ε σ τ η ν κ α γ κ ε λ α ρ ί α .

Ο Γ κ α ί μ π ε λ ς σ η μ ε ί ω ν ε : «Ο Φύρερ τους υποχρέωσε να

περιμένουν μέχρι τα μεσάνυχτα... Αργά και σίγουρα,

για να τους εξουθενώσει. Αυτό έκαναν κι εκείνοι σε ε

μάς, στις Βερσαλλίες. Οι δοκιμασμένες κι αποδεδειγ

μένες μέθοδοι πολιτικής τακτικής».

Ο Χ ί τ λ ε ρ δ ι έ τ α ξ ε ν α β γ ο υ ν ό λ ο ι έ ξ ω , ε κ τ ό ς α π ό

τ ο υ ς Ρ ί μ π ε ν τ ρ ο π κ α ι Χ έ β ε λ ( ε κ π ρ ό σ ω π ο ς τ ο υ Υ π ο υ ρ

γ ε ί ο υ Ε ξ ω τ ε ρ ι κ ώ ν σ τ η ν κ α γ κ ε λ α ρ ί α ) , ο ο π ο ί ο ς κ α ι κ ρ ά

τ η σ ε γ ρ α π τ έ ς σ η μ ε ι ώ σ ε ι ς τ ω ν σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν τ ο υ ς . Λ ί γ ο

π ρ ι ν α π ό τ ι ς 4 τ ο π ρ ω ί ο Χ ά χ α υ π έ κ υ ψ ε σ τ ι ς α ξ ι ώ σ ε ι ς

τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ κ α ι υ π έ γ ρ α ψ ε τ ρ ε μ ά μ ε ν ο ς τ ο έ γ γ ρ α φ ο πα

ρ α χ ώ ρ η σ η ς τ η ς Τ σ ε χ ο σ λ ο β α κ ί α ς σ τ ο Ράιχ. Γ ι α τ ο ν Χ ί τ

λ ε ρ ή τ α ν η π ι ο «θαυμάσια ημέρα» τ η ς ζ ω ή ς τ ο υ , ό π ω ς

δ ι η γ ή θ η κ ε σ τ ι ς γ ρ α μ μ α τ ε ί ς τ ο υ .


«Σήμερα πραγματοποίησα κάτι που άλλοι αγωνίζο

νταν μάταια για αιώνες να το πετύχουν. Η Βοημία κι η

Μοράβια ανήκουν και πάλι στο Ράιχ. Θα περάσω στην

Ιστορία ως ο σπουδαιότερος Γερμανός όλων των επο

χών!», ε ί π ε .

Η α ν α μ ε ν ό μ ε ν η α ν τ ί δ ρ α σ η α π ό τ ο Λ ο ν δ ί ν ο δ ε ν ή ρ

θ ε π ο τ έ . Π α ρ ό λ ο π ο υ η β ρ ε τ α ν ι κ ή κ ο ι ν ή γ ν ώ μ η ε ί δ ε α ρ

ν η τ ι κ ά τ η ν π ρ ο σ ά ρ τ η σ η τ η ς Τ σ ε χ ο σ λ ο β α κ ί α ς σ τ ο γ ε ρ

μ α ν ι κ ό Ράιχ, ο Τ σ ά μ π ε ρ λ α ϊ ν κ α θ η σ ύ χ α σ ε τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ ,

μ έ σ ω τ ρ ί τ ω ν , ό τ ι κ α τ α ν ο ο ύ σ ε α ρ κ ε τ ά α υ τ ή τ η ν κ ί ν η σ η

τ η ς Γ ε ρ μ α ν ί α ς , π α ρ ό λ ο π ο υ δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α δ η λ ώ σ ε ι

δ η μ ό σ ι α κ ά τ ι τ έ τ ο ι ο , γ ι α τ ί θ α β ρ ι σ κ ό τ α ν ε κ τ ε θ ε ι μ έ ν ο ς

α π έ ν α ν τ ι σ ε α σ υ γ κ ρ ά τ η τ ε ς ε π ι θ έ σ ε ι ς α π ό τ η ν κ λ ί κ α

τ ο υ Τ σ ώ ρ τ σ ι λ . Λ ί γ ο α ρ γ ό τ ε ρ α , σ τ ι ς 1 6 Μ α ρ τ ί ο υ , ο Γ κ α ί

μ π ε λ ς κ υ κ λ ο φ ό ρ η σ ε έ ν α ε μ π ι σ τ ε υ τ ι κ ό δ ι ά τ α γ μ α σ τ ο ν

γ ε ρ μ α ν ι κ ό Τ ύ π ο : «Δεν είναι επιθυμητή η χρήση του ό

ρου Grossdeutsches Reich (το κράτος της Μεγάλης Γερ

μανίας). Ο όρος αυτός επιφυλάσσεται γι' αργότερα».

ΤΟ ΕΒΡΑΪΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η «ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΝ»

Σ τ ι ς 7 Ν ο ε μ β ρ ί ο υ 1 9 3 8 έ ν α ς δ ε κ α ε π τ ά χ ρ ο ν ο ς

Ε β ρ α ί ο ς , ο Χ έ ρ σ ε λ Γ κ ρ ύ ν σ π α ν , π υ ρ ο β ό λ η σ ε τ ο ν Γ ε ρ

μ α ν ό π ρ ό ξ ε ν ο σ τ ο Π α ρ ί σ ι , Ε ρ ν σ τ Φ ο ν Ρ α θ . Ο Χ ί τ λ ε ρ

σ τ η ν α ρ χ ή έ μ ε ι ν ε ψ ύ χ ρ α ι μ ο ς . Δ ε ν α ν έ φ ε ρ ε κ α θ ό λ ο υ τ ο

σ υ μ β ά ν σ τ ι ς ο μ ι λ ί ε ς τ ο υ κ α τ ά τ ι ς δ ύ ο ε π ό μ ε ν ε ς η μ έ

ρ ε ς . Τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 9 η ς Ν ο ε μ β ρ ί ο υ ο Γ ε ρ μ α ν ό ς κ α γ κ ε λ ά

ρ ι ο ς β ρ ι σ κ ό τ α ν σ τ ο δ ι α μ έ ρ ι σ μ α τ ο υ , σ τ η ν ο δ ό Π ρ ι ν -

ζ ρ έ τ ζ ε ν τ ε ν τ ο υ Μ ο ν ά χ ο υ , ό τ α ν έ φ τ α σ ε η ε ί δ η σ η ό τ ι ο

π ρ ό ξ ε ν ο ς Φ ο ν Ρ α θ ε ί χ ε π ε θ ά ν ε ι α π ό τ ο τ ρ α ύ μ α π ο υ

τ ο υ π ρ ο ξ έ ν η σ ε ο π υ ρ ο β ο λ ι σ μ ό ς . Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Γ κ α ί

μ π ε λ ς , ο ί δ ι ο ς ε ί π ε σ τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ ό τ ι ε ί χ α ν σ η μ ε ι ω θ ε ί α υ

θ ό ρ μ η τ ε ς α ν τ ι ε β ρ α ϊ κ έ ς δ ι α δ η λ ώ σ ε ι ς σ ε δ ύ ο ε π α ρ χ ί ε ς .

Σ τ ο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ , σ τ ι ς 1 0 Ν ο ε μ β ρ ί ο υ 1 9 3 8 , α ν α

φ έ ρ ε ι : « Χ θ ε ς , ο Χέλντορφ (σ.σ.: α σ τ υ ν ο μ ι κ ό ς δ ι ε υ θ υ

ν τ ή ς Β ε ρ ο λ ί ν ο υ ) αφόπλισε ολοκληρωτικά τους Εβραί

ους στο Βερολίνο... Η Μόσχα κηρύσσει εκ νέου την πα

γκόσμια επανάσταση. Κάτω από τη σημαία του "μεγά

λου και σοφού παγκόσμιου στρατάρχη"Στάλιν... Στο

Κάσελ και το Ντεσάου πραγματοποιούνται μεγάλες

διαδηλώσεις κατά των Εβραίων, εμπρησμοί συναγω

γών και καταστροφές καταστημάτων. Το απόγευμα α

ναγγέλθηκε ο θάνατος του Γερμανού διπλωμάτη.

Οπως θέλουν λοιπόν. Πηγαίνω στις γιορτές του κόμμα

τος στο παλιό δημαρχείο. Πρωτοφανής δραστηριότη

τα. Ενημέρωσα τον Φύρερ για την υπόθεση. Αποφάσι

σε: "Αφήστε τις διαδηλώσεις να συνεχιστούν. Κρατήστε

μακριά την Αστυνομία. Οι Εβραίοι πρέπει να πάρουν

μια γεύση του θυμού της κοινής γνώμης, έτσι για α λ

λαγή. Ετσι είναι το σωστό. Δίνω τις κατάλληλες οδη

γίες στην Αστυνομία και στο κόμμα"». Το β ρ ά δ υ τ η ς ί

δ ι α ς η μ έ ρ α ς ο υ π ο υ ρ γ ό ς Π ρ ο π α γ ά ν δ α ς μ ί λ η σ ε σ ε μ ι α

σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η α ξ ι ω μ α τ ο ύ χ ω ν τ ο υ κ ό μ μ α τ ο ς σ τ ο π α λ α ι ό

δ η μ α ρ χ ε ί ο τ ο υ Μ ο ν ά χ ο υ . Ο υ π ο υ ρ γ ό ς ε ί π ε σ τ ο υ ς α κ ρ ο

α τ έ ς τ ο υ ό τ ι θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α ο ρ γ α ν ω θ ο ύ ν κ ι ά λ λ ε ς

Ενας άνδρας των SA και ένας των SS επικολλούν έκκληση για εμπορικό αποκλεισμό των εβραϊκών καταστημάτων.

3 5

Ο Γκα/μπελς με τον προσωπικό του γραμματέα, Καρλ Χάνκε. Ο Χάνκε προς το τέλος του πολέμου ανέλαβε τη θέση του περιφερειακού διοικητή στο πολιορκημένο από τους Σοβιετικούς Μπρεσλάου.

τ ε ρ ά σ τ ι ε ς δ ι α δ η λ ώ σ ε ι ς , π α ρ ό λ ο π ο υ τ ο Ε θ ν ι κ ο σ ο σ ι α λ ι -

σ τ ι κ ό Κ ό μ μ α δ ε ν έ π ρ ε π ε ν α φ α ί ν ε τ α ι ω ς υ π ε ύ θ υ ν ο .

Ω σ τ ό σ ο α π ό τ ο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ δ ι α φ α ί ν ε τ α ι ο η γ ε τ ι κ ό ς

ρ ό λ ο ς σ τ η δ ι ο ρ γ ά ν ω σ η τ ω ν δ ι α δ η λ ώ σ ε ω ν : «Μερικοί

περιφερειακοί διοικητές φέρνουν αντιρρήσεις. Αλλά

τους κρατώ όλους ενωμένους. Δεν πρέπει να επιτρέ

ψουμε να περάσει ατιμώρητη αυτή η δειλή δολοφονία.

Ας αφήσουμε τα πράγματα να ακολουθήσουν τον δρό

μο τους. Τα Τάγματα Εφόδου "Χίτλερ" ξεκινούν για το

Μόναχο. Και τα γεγονότα ξεσπούν αμέσως. Μια συνα

γωγή διαλύεται και γίνεται συντρίμμια. Προσπαθώ να

τη σώσω από τη φωτιά, αλλά αποτυγχάνω». Κ α ι σ υ ν ε χ ί

ζ ε ι : «Πηγαίνω στο στρατηγείο του Γκάι με τον Βάγκνερ.

Τώρα κυκλοφορώ μια λεπτομερή εγκύκλιο που καθορί

ζει τι πρέπει να γίνει και τι όχι. Ο Βάγκνερ κλονίζεται

και τρέμει για τα καταστήματα των Εβραίων (του Μονά

χου). Κανείς δεν θα με εμποδίσει. Στο μεταξύ, τα Τάγ

ματα Εφόδου συνεχίζουν να κάνουν τη δουλειά τους.

Και χωρίς ημίμετρα. Διατάζω τον Βάχτερ ( δ ι ε υ θ υ ν τ ή

τ ο υ γ ρ α φ ε ί ο υ Π ρ ο π α γ ά ν δ α ς ) σ τ ο Βερολίνο ν α φροντί

σει ώστε η συναγωγή της Strasse Fasanen να καταστρα

φεί».

Ο ι ε υ θ ύ ν ε ς τ ο υ Γ κ α ί μ π ε λ ς , λ ο ι π ό ν , ε ί ν α ι ξ ε κ ά θ α

ρ ε ς . Μ ι α μ ε τ α γ ε ν έ σ τ ε ρ η έ κ θ ε σ η δ ρ ά σ η ς α π ό τ ο ν α ρ

χ η γ ό τ η ς Ο μ ά δ α ς S A N o r d m a r k α ν έ φ ε ρ ε : «Γύρω στις 1 0

μ.μ. της 9ης Νοεμβρίου η επιχείρηση ανατέθηκε σε έ

ναν αριθμό από περιφερειακούς διοικητές που συγκε

ντρώθηκαν στο ξενοδοχείο " ( S c h o t t e n h a m m e l ) " τ ο υ Μο

νάχου από ένα ανώνυμο τηλεγράφημα το οποίο προήλ

θε από το διευθυντήριο του Εθνικοσοσιαλιατικού

Κόμματος. Προσέφερα τότε εθελοντικά τις υπηρεσίες

της Ομάδας μου SA Nordmark στον περιφερειακό διοι

κητή ( τ ο υ Σ λ έ σ β ι χ Χ ο λ σ τ ά ι ν ) , Χίνριχ Λότσε. Γύρω στις

10.30 μ.μ. τηλεφώνησε στον αρχηγό του επιτελείου

του στο Κίελο: "Ενας Εβραίος πυροβόλησε κι ένας Γερ

μανός διπλωμάτης σκοτώθηκε. Υπάρχει πληθώρα τ ό

πων εκκλησιασμού τους στο Φρίντριχσταντ, στο Κίελο

και στο Λούμπεκ, κι αυτοί οι άνθρωποι εξακολουθούν

να έχουν εμπορικά καταστήματα ανάμεσα μας. Δεν

χρειαζόμαστε ούτε το ένα ούτε το άλλο. Δεν πρέπει να

υπάρξουν λεηλασίες, ούτε χειροδικίες. Οι ξένοι

Εβραίοι δεν πρέπει να παρενοχληθούν. Αν υπάρξει ό

μως αντίσταση, χρησιμοποιήστε στα όπλα σας. Η όλη

επιχείρηση πρέπει να γίνει με πολιτικά και να τελειώ

σει μέχρι τις 5π.μ."».

Γ ύ ρ ω σ τ α μ ε σ ά ν υ χ τ α ο Χ ί τ λ ε ρ ε τ ο ι μ α ζ ό τ α ν ν α φ ύ

γ ε ι α π ό τ ο δ ι α μ έ ρ ι σ μ α τ ο υ γ ι α τ η θ ε α μ α τ ι κ ή τ ε λ ε τ ή ο ρ

κ ω μ ο σ ί α ς τ ω ν S S . Ο Χ ί μ λ ε ρ , φ υ σ ι κ ά , ή τ α ν μ α ζ ί τ ο υ .

Ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ ε π ι τ ε λ ε ί ο υ τ ο υ Χ ί μ λ ε ρ , Κ α ρ λ Β ο λ φ , έ

φ τ α σ ε μ ' έ ν α ο ρ γ ι σ μ έ ν ο μ ή ν υ μ α τ ο υ Χ ά ι ν τ ρ ι χ , π ο υ

β ρ ι σ κ ό τ α ν σ τ ο ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο « Τ έ σ σ ε ρ ι ς Ε π ο χ έ ς » («Vier

J a h r e s z e i t e n » ) . Τ ο τ ο π ι κ ό σ τ ρ α τ η γ ε ί ο τ η ς G e s t a p o ε ί χ ε

μ ό λ ι ς τ η λ ε φ ω ν ή σ ε ι , α ν α φ έ ρ ο ν τ α ς ό τ ι τ ο π ε ρ ι φ ε ρ ε ι α κ ό

γ ρ α φ ε ί ο Π ρ ο π α γ ά ν δ α ς τ ο υ Γ κ α ί μ π ε λ ς ε ί χ ε ο ρ γ α ν ώ σ ε ι

α ν τ ι ε β ρ α ϊ κ έ ς δ ι α δ η λ ώ σ ε ι ς κ α ι ε ί χ ε δ ι α τ ά ξ ε ι τ η ν Α σ τ υ

ν ο μ ί α - τ ο υ Χ ί μ λ ε ρ - ν α μ η ν π α ρ έ μ β ε ι . Ο Χ ί μ λ ε ρ σ τ ρ ά φ η

κ ε τ ό τ ε σ τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ γ ι α ο δ η γ ί ε ς κ α ι ε κ ε ί ν ο ς α π ά ν τ η σ ε

ό τ ι η G e s t a p o ό φ ε ι λ ε ν α π ρ ο σ τ α τ ε ύ σ ε ι τ η ζ ω ή κ α ι τ ι ς

π ε ρ ι ο υ σ ί ε ς τ ω ν Ε β ρ α ί ω ν . Ο Χ ί μ λ ε ρ κ α τ ά λ α β ε π ω ς ο κ α

γ κ ε λ ά ρ ι ο ς α γ ν ο ο ύ σ ε ό τ ι υ π ο κ ι ν η τ ή ς τ ω ν δ ι α δ η λ ώ σ ε ω ν

κ α ι τ ω ν ε μ π ρ η σ μ ώ ν ή τ α ν ο Γ κ α ί μ π ε λ ς . Σ τ ο μ ε τ α ξ ύ ά ρ χ ι

σ α ν ν α φ τ ά ν ο υ ν α ν α φ ο ρ έ ς ό τ ι ν έ ο ι ε μ π ρ η σ μ ο ί ε ί χ α ν ξ ε

σ π ά σ ε ι , ε ν ώ ε β ρ α ϊ κ ά κ α τ α σ τ ή μ α τ α λ ε η λ α τ ο ύ ν τ α ν σ ε ο

λ ό κ λ η ρ ο τ ο Μ ό ν α χ ο . Α ν ή σ υ χ ο ς ο Χ ί τ λ ε ρ δ ι έ τ α ξ ε τ ο ν

α ρ χ η γ ό τ η ς Α σ τ υ ν ο μ ί α ς τ η ς π ό λ η ς , Φ ρ ή ν τ ρ ι χ Κ α ρ λ Φ ο ν

Ε μ π ε ρ σ τ α ϊ ν , ν α α π ο κ α τ α σ τ ή σ ε ι τ η ν τ ά ξ η α μ έ σ ω ς κ α ι ν α

σ τ α μ α τ ή σ ο υ ν ο ι ε μ π ρ η σ μ ο ί κ α ι ο ι λ ε η λ α σ ί ε ς . Λ ί γ ο π ρ ι ν

α π ό τ ι ς 3 τ α ξ η μ ε ρ ώ μ α τ α έ φ θ α σ ε έ ν α τ έ λ ε ξ α π ό τ ο ν υ

π α ρ χ η γ ό τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ , Ρ ο ύ ν τ ο λ φ Ε ς , σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς π ε ρ ι

φ ε ρ ε ι α κ ο ύ ς δ ι ο ι κ η τ έ ς ω ς κ ο μ μ α τ ι κ ή δ ι α τ α γ ή N o 1 7 4 , α

π α γ ο ρ ε ύ ο ν τ α ς τ ο υ ς ε μ π ρ η σ μ ο ύ ς : «Σύμφωνα μ ε επεί

γουσα διαταγή που κυκλοφόρησε άνωθεν, δεν πρέπει

να υπάρξουν εμπρησμοί ή ό,τι άλλο παρόμοιο, κάτω

από οποιεσδήποτε περιστάσεις εναντίον εβραϊκών ε

πιχειρήσεων». Σ τ ι ς 3.45 π.μ. η G e s t a p o τ ο υ Β ε ρ ο λ ί ν ο υ

ε π α ν έ λ α β ε α υ τ ή τ η ν α π α γ ό ρ ε υ σ η . Ο Γ κ α ί μ π ε λ ς έ ν ι ω θ ε

τ ο ν κ λ ο ι ό ν α σ φ ί γ γ ε ι . Ο Ρ ί μ π ε ν τ ρ ο π σ τ ο Υ π ο υ ρ γ ε ί ο

Ε ξ ω τ ε ρ ι κ ώ ν ζ ή τ η σ ε τ η ν π α ρ α δ ε ι γ μ α τ ι κ ή τ ι μ ω ρ ί α τ ο υ α

ν υ π ά κ ο υ ο υ υ π ο υ ρ γ ο ύ κ α ι ο Γ κ α ί ρ ι ν γ κ δ ι α μ α ρ τ υ ρ ή θ η κ ε

ό τ ι ο ι γ ε ρ μ α ν ι κ έ ς α σ φ α λ ι σ τ ι κ έ ς ε τ α ι ρ ί ε ς θ α έ π ρ ε π ε ν α

π λ η ρ ώ σ ο υ ν α π ο ζ η μ ι ώ σ ε ι ς σ τ ο υ ς Ε β ρ α ί ο υ ς . Π α ρ ' ό λ α

τ α έ κ τ ρ ο π α , ό μ ω ς , κ α ι τ ο υ ς 9 1 Ε β ρ α ί ο υ ς π ο υ δ ο λ ο φ ο

ν ή θ η κ α ν ε κ ε ί ν η τ η ν ύ χ τ α , ο Χ ί τ λ ε ρ α ρ ν ή θ η κ ε ν α α π α λ

λ α γ ε ί α π ό τ ο ν Γ κ α ί μ π ε λ ς . Ο τ ε λ ε υ τ α ί ο ς κ α τ ά φ ε ρ ε ν α

τ ο ν π ε ί σ ε ι ό τ ι τ ο π ο γ κ ρ ό μ α υ τ ό θ α έ δ ε ι χ ν ε σ τ ο ν δ ι ε

θ ν ή Ε β ρ α ϊ σ μ ό π ω ς ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί π ο υ έ μ ε ν α ν σ τ ο ε ξ ω τ ε

ρ ι κ ό δ ε ν ή τ α ν ε ύ κ ο λ η λ ε ί α γ ι α τ ο υ ς Ε β ρ α ί ο υ ς δ ο λ ο φ ό

ν ο υ ς . « Α υ τ ό ς ο ένας νεκρός μας στοίχισε στους Εβραί

ους ακριβά», κ α υ χ ι ό τ α ν ο Γ κ α ί μ π ε λ ς . «Οι αγαπημένοι

μας Εβραίοι θα το καλοσκεφτούν στο μέλλον, πριν

τολμήσουν να πυροβολήσουν έτσι απλά Γερμανούς δι

πλωμάτες». Σ τ ι ς 1 3 Ν ο ε μ β ρ ί ο υ έ κ α ν ε τ ο ν α π ο λ ο γ ι σ μ ό

τ ο υ : «Σ' ολόκληρη τη χώρα επικρατεί απόλυτη ησυχία.

Εδωσα οδηγίες να απαγορευτεί η είσοδος των Εβραί

ων σε όλους τους κινηματογράφους και στα θέατρα.

Είναι αναγκαίο και εξυπηρετεί τους στόχους μας. Οι ε

ξηγήσεις μου στον διεθνή Τύπο βρήκαν μεγάλη απή

χηση στην παγκόσμια κοινή γνώμη... 190 συναγωγές

πυρπολήθηκαν και καταστράφηκαν».

3 6


Τις ε π ό μ ε ν ε ς η μ έ ρ ε ς ο Χ ί τ λ ε ρ θ α α ν α ν έ ω ν ε τ η ν ε

μ π ι σ τ ο σ ύ ν η τ ο υ σ τ ο ν Γ κ α ί μ π ε λ ς . Ο ρ ι σ μ έ ν ο ι ι σ τ ο ρ ι κ ο ί ι

σ χ υ ρ ί ζ ο ν τ α ι ό τ ι ο ι ε θ ν ι κ ο σ ο σ ι α λ ι σ τ έ ς ε ί χ α ν π έ σ ε ι σ τ η ν

π α γ ί δ α τ ω ν « σ ι ω ν ι σ τ ώ ν » . Ο ι α ξ ι ω μ α τ ο ύ χ ο ι τ η ς Χ α γ κ ά ν α

( μ υ σ τ ι κ ή σ ι ω ν ι σ τ ι κ ή ο ρ γ ά ν ω σ η ) , μ ε τ ο υ ς ο π ο ί ο υ ς δ ι α

π ρ α γ μ α τ ε ύ τ η κ ε ο Α ν τ ο λ φ Α ϊ χ μ α ν , ε ι δ ι κ ό ς δ ι α π ρ α γ μ α

τ ε υ τ ή ς τ ω ν S S γ ι α θ έ μ α τ α α σ φ α λ ε ί α ς , σ τ η ν Π α λ α ι σ τ ί ν η

τ ο ν Ν ο έ μ β ρ ι ο τ ο υ 1 9 3 7 , τ ο ν ά φ η σ α ν ν α κ α τ α λ ά β ε ι ό τ ι

θ α ε ξ υ π η ρ ε τ ο ύ σ ε τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τ ο υ ς , α ν « π ί ε ζ α ν »

τ ο υ ς Ε β ρ α ί ο υ ς τ η ς Γ ε ρ μ α ν ί α ς , γ ι α ν α « κ α τ α σ κ ε υ α σ τ ε ί »

έ τ σ ι η μ ε τ α ν ά σ τ ε υ σ η τ ο υ ς σ τ η ν Π α λ α ι σ τ ί ν η . Π ά ν τ ω ς

ε ί ν α ι σ ί γ ο υ ρ α α ξ ι ο π ε ρ ί ε ρ γ ο τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο δ ο λ ο φ ό

ν ο ς τ ο υ Ρ α θ , ο δ ε κ α ε π τ ά χ ρ ο ν ο ς Γ κ ρ ύ ν σ π α ν , π ο υ ή τ α ν

έ ν α ς φ τ ω χ ό ς π ρ ό σ φ υ γ α ς , ε ί χ ε τ η δ υ ν α τ ό τ η τ α ν α μ έ ν ε ι

σ ε ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο σ τ ο Π α ρ ί σ ι κ α ι ν α α γ ο ρ ά σ ε ι τ ο ό π λ ο τ ο υ

ε γ κ λ ή μ α τ ο ς δ ί ν ο ν τ α ς 2 5 0 φ ρ ά γ κ α . Ο σ ο γ ι α τ ο ν δ ι κ η γ ό

ρ ο π ο υ τ ο ν υ π ε ρ α σ π ί σ τ η κ ε , τ ο ν Μ ό ρ ο Τ ζ ι α φ έ ρ ι , ή τ α ν ο

κ α λ ύ τ ε ρ ο ς π ο υ μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α π λ η ρ ώ σ ε ι η « Δ ι ε θ ν ή ς

Ε ν ω σ η κ α τ ά τ ο υ α ν τ ι σ η μ ι τ ι σ μ ο ύ » . Τ έ λ ο ς , τ α γ ρ α φ ε ί α

τ η ς ε β ρ α ϊ κ ή ς α υ τ ή ς ο ρ γ ά ν ω σ η ς σ τ ο Π α ρ ί σ ι ή τ α ν σ τ η ν

ί δ ι α ο δ ό ό π ο υ β ρ ι σ κ ό τ α ν τ ο ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο τ ο υ Γ κ ρ ύ ν

σπαν.

Τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο τ ο υ 1 9 4 1 , μ ε σ ο ύ ν τ ο ς τ ο υ Β ' Π Π , μ ε

ρ ι κ ο ί α ν ώ τ ε ρ ο ι α ξ ι ω μ α τ ο ύ χ ο ι τ ω ν ε θ ν ι κ ο σ ο σ ι α λ ι σ τ ώ ν

ά ρ χ ι σ α ν ν α α ν υ π ο μ ο ν ο ύ ν γ ι α τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή τ ο σ χ ε δ ί ο υ

ε κ τ ό π ι σ η ς τ ω ν Ε β ρ α ί ω ν π ο υ ε ί χ α ν α π ο μ ε ί ν ε ι σ τ η Γ ε ρ

μ α ν ί α . Ο Γ κ α ί μ π ε λ ς ή τ α ν έ ν α ς α π ό α υ τ ο ύ ς π ο υ π ρ ω τ ο

σ τ ά τ η σ α ν σ τ ο ν β ί α ι ο ε κ τ ο π ι σ μ ό τ ω ν Ε β ρ α ί ω ν τ ο υ Β ε

ρ ο λ ί ν ο υ σ τ α α ν α τ ο λ ι κ ά . Κ α τ ά τ η δ ι ά ρ κ ε ι α μ ι α ς σ ύ σ κ ε

ψ η ς σ τ ο υ π ο υ ρ γ ε ί ο Π ρ ο π α γ ά ν δ α ς , ο υ φ υ π ο υ ρ γ ό ς Λ έ ο -

π ο λ ν τ Γ κ ο ύ τ ε ρ ε ρ π ρ ο έ β η σ τ η ν π α ρ α τ ή ρ η σ η ό τ ι α π ό

τ ο υ ς 7 0 . 0 0 0 Ε β ρ α ί ο υ ς τ ο υ Β ε ρ ο λ ί ν ο υ μ ό λ ι ς 1 9 . 0 0 0 ε ρ

γ ά ζ ο ν τ α ν . Ο ι υ π ό λ ο ι π ο ι , σ υ ν έ χ ι σ ε ο Γ κ ο ύ τ ε ρ ε ρ , έ π ρ ε π ε

να μ ε τ α φ ε ρ θ ο ύ ν « μ ε κάρα στη Ρωσία».

Σ τ ι ς 1 8 τ ο υ ί δ ι ο υ μ ή ν α , ο Γ κ α ί μ π ε λ ς ζ ή τ η σ ε α π ό τ ο ν

Χ ί τ λ ε ρ τ η ν υ ι ο θ έ τ η σ η μ ι α ς σ ε ι ρ ά ς σ κ λ η ρ ώ ν μ έ τ ρ ω ν ,

π ο υ α π ο σ κ ο π ο ύ σ α ν σ τ ο ν έ λ ε γ χ ο κ α ι σ τ η ν τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ί α

τ ω ν Ε β ρ α ί ω ν . Σ τ η σ υ ν έ χ ε ι α σ η μ ε ί ω ν ε : «Δεν χρειάζεται

παρά να φανταστεί κανείς τι θα έκαναν οι Εβραίοι αν

μας είχαν στα χέρια τους, για να καταλάβει τι πρέπει

να κάνουμε εμείς τώρα που έχουμε το πάνω χέρι... Κα

τ ά φ ε ρ α να πείσω απόλυτα τον Φύρερ σχετικά με τα

σχέδια μου για το εβραϊκό ζήτημα. Συμφωνεί ότι μπο

ρούμε να καθιερώσουμε ένα μεγάλο ορατό σήμα που

9α το φορούν δημόσια όλοι οι Εβραίοι του Ράιχ, έτσι

ώστε να αποφύγουμε τον κίνδυνο να δράσουν με μεμ

ψιμοιρία και ηττοπάθεια, χωρίς να εντοπίζονται. Και

στο μέλλον θα μπορούμε να εντοπίζουμε Εβραίους

που δεν εργάζονται, για να τους δίνουμε μικρότερες

μερίδες τροφής απ' όσο στους Γερμανούς... Επίσης ο

Φύρερ συμφώνησε ότι, μόλις βρεθούν τα πρώτα μετα

φορικά μέσα, οι Εβραίοι του Βερολίνου θα εκτοπι

σθούν προς τα ανατολικά».

Ο Γ κ α ί μ π ε λ ς θ υ μ ή θ η κ ε ε π ί σ η ς τ η ν ο μ ι λ ί α τ ο υ Χ ί τ

λ ε ρ σ τ ο Ρ ά ι χ σ τ α γ κ , τ ο ν Ι α ν ο υ ά ρ ι ο τ ο υ 1 9 3 9 . « Ο Φύρερ

έχει πειστεί πως η προφητεία που διετύπωσε τότε στο

Ράιχσταγκ, -ότι αν οι Εβραίοι κατάφερναν γι' άλλη μια

φορά να προκαλέσουν έναν Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτό

θα κατέληγε στην καταστροφή τους- βγαίνει αληθινή

αυτές τις εβδομάδες και τους μήνες με τέτοια ατρά

νταχτη βεβαιότητα, που είναι σχεδόν μυστηριώδης.

Στα ανατολικά, οι Εβραίοι θα πληρώσουν τους λογα

ριασμούς τους και ήδη έχουν πληρώσει μέρος του

χρέους τους στη Γερμανία... Οπως και να έχει το πράγ-

Παιδιά του Δημοτικού διαβάζουν ένα αντιεβραϊκό βιβλίο, το «Δηλητηριώδες Μανιτάρι», που περιγράφει την «παρασιτική φύση των Εβραίων».

3 7


Διαπόμπευση ενός μικτού ζεύγους (Εβραίου και Γερμανίδας) στο Αμβούργο από στελέχη των SS. Οι Νόμοι της Νυρεμβέργης απαγόρευσαν την επιμειξία μεταξύ Γερμανών και Εβραίων.

μα, στον μεταπολεμικό κόσμο οι Εβραίοι 9α έχουν ε

λάχιστους λόγους να χαίρονται».

Κ ι ε ν ώ ο π ό λ ε μ ο ς σ τ η ν Α ν α τ ο λ ή σ υ ν ε χ ι ζ ό τ α ν , ο

Γ κ α ί μ π ε λ ς δ ε ν έ κ ρ υ β ε τ α σ υ ν α ι σ θ ή μ α τ α τ ο υ γ ι α τ ο υ ς

Ε β ρ α ί ο υ ς : «6 Μαρτίου 1942. Μια μυστική έκθεση της

εΰμε προσανατολίζει για την κατάσταση στην κατεχό

μενη Ρωσία. Είναι πολύ πιο καταστροφική απ' ό,τι φα

νταζόμουν. Ο κίνδυνος των Παρτιζάνων αυξάνεται από

εβδομάδα σε εβδομάδα. Οι Παρτιζάνοι ελέγχουν πε

ριοχές στην κατεχόμενη Ρωσία και ασκούν από εκεί

την τρομοκρατική τους δραστηριότητα. Ακόμη και τα ε

θνικιστικά κινήματα έχουν γίνει περισσότερο δραστή

ρια απ' ό,τι αρχικό υπολογίζαμε. Αυτό ισχύει, βέβαια,

και για τα Βαλτικά κράτη, όπως και για την Ουκρανία.

Οι Εβραίοι δραστηριοποιούνται παντού ως υποκινη

τές και στασιαστές.

Ετσι εξηγείται γιατί το πληρώνουν με τη ζωή τους.

Εχω τη γνώμη ότι όσο περισσότεροι Εβραίοι εξοντω

θούν κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου τόσο ελεγ

χόμενη θα είναι η κατάσταση στην Ευρώπη μετά τον

πόλεμο. Εδώ δεν πρέπει να φανούμε ευαίσθητοι. Οι

Εβραίοι είναι η καταστροφή της Ευρώπης πρέπει με

κάποιον τρόπο να απομακρυνθούν, διαφορετικά θα

διατρέξουμε τον κίνδυνο να παραμεριστούμε εμείς

από αυτούς. Η διατροφή του πληθυσμού στις κατεχό

μενες ανατολικές περιοχές αποτελεί τεράστιο πρό

βλημα. Πεθαίνουν χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες άν

θρωποι εκεί από πείνα, χωρίς να "κουνιέται φύλλο"».

Ο σ ο π ε ρ ν ο ύ σ ε ο κ α ι ρ ό ς , ο Γ κ α ί μ π ε λ ς θ α έ π α ι ζ ε α

π ο φ α σ ι σ τ ι κ ό τ ε ρ ο ρ ό λ ο σ τ ο ε β ρ α ϊ κ ό ζ ή τ η μ α . Ε ν α μ ν η

μ ό ν ι ο τ ο υ α ν έ φ ε ρ ε : «Στην ανατολική εκστρατεία ο

γερμανικός στρατός ήλθε αντιμέτωπος με την πιο

σκληρή και αποκρουστική πλευρά των Εβραίων. Και α

ναμφίβολα, δεν πρέπει να βρουν ούτε έναν Εβραίο

εδώ ν α τους περιμένει». Α π ό τ ο κ α λ ο κ α ί ρ ι μ ά λ ι σ τ α τ ο υ

1 9 4 0 ή δ η ο Γ κ α ί μ π ε λ ς ε ί χ ε π ρ ο ε τ ο ι μ ά σ ε ι τ η ν τ α χ ε ί α ε

κ τ ό π ι σ η τ ω ν 7 0 . 0 0 0 Ε β ρ α ί ω ν τ ο υ Β ε ρ ο λ ί ν ο υ σ τ η ν Π ο

λ ω ν ί α . Α λ λ ά ο π ό λ ε μ ο ς , π ο υ χ ρ ε ι α ζ ό τ α ν ό λ α τ α μ ε τ α

φ ο ρ ι κ ά μ έ σ α τ ο υ Ράιχ , α ν α χ α ί τ ι σ ε τ α σ χ έ δ ι α τ ο υ . Η μ ε

γ ά λ η α υ τ ή ε π ι χ ε ί ρ η σ η δ ε ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α α ρ χ ί σ ε ι

π ρ ι ν α π ό τ η ν τ ε λ ι κ ή ν ί κ η .

Σ τ ι ς 2 7 Μ α ΐ ο υ 1 9 4 2 η α π ό π ε ι ρ α δ ο λ ο φ ο ν ί α ς τ ο υ

π ρ ο τ έ κ τ ο ρ α τ η ς Β ο η μ ί α ς , Ρ ά ι ν χ α ρ τ Χ ά ι ν τ ρ ι χ , α π ό Τ σ έ

χ ο υ ς α ν τ ι σ τ α σ ι α κ ο ύ ς , η ο π ο ί α ε ί χ ε ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α τ ο ν

θ α ν ά σ ι μ ο τ ρ α υ μ α τ ι σ μ ό τ ο υ , κ α τ α τ ρ ό μ α ξ ε τ η γ ε ρ μ α ν ι

κ ή η γ ε σ ί α σ τ ο Β ε ρ ο λ ί ν ο . Ο Γ κ α ί μ π ε λ ς σ η μ ε ί ω σ ε σ τ ο η -

3 8


μ ε ρ ο λ ό γ ι ό τ ο υ π ω ς έ ν α ε β ρ α ϊ κ ό σ υ ν έ δ ρ ι ο σ τ η Μ ό σ χ α

έ δ ω σ ε , α π ό ρ α δ ι ο φ ώ ν ο υ , ο δ η γ ί ε ς π ρ ο ς τ ο ν π α γ κ ό σ μ ι ο

σ ι ω ν ι σ μ ό κ α ι τ ο υ ς α π α ν τ α χ ο ύ Ε β ρ α ί ο υ ς ν α ε ξ α π ο λ ύ

σ ο υ ν έ ν α κ ύ μ α δ ο λ ο φ ο ν ι ώ ν ε π ι φ α ν ώ ν Γ ε ρ μ α ν ώ ν α ξ ι ω

μ α τ ο ύ χ ω ν . Σ ί γ ο υ ρ α ο Χ ά ι ν τ ρ ι χ ή τ α ν τ ο π ρ ώ τ ο θ ύ μ α α υ

τ ο ύ τ ο υ α ν ο ρ θ ό δ ο ξ ο υ π ο λ έ μ ο υ . « Ο ι δολοφονίες μ π ο

ρ ε ί να α π ο τ ε λ έ σ ο υ ν κακό προηγούμενο, αν δεν δρά

σουμε δ ί χ ω ς ο ί κ τ ο ε ν ά ν τ ι α τ ο υ ς » , έ γ ρ α φ ε ο Γ κ α ί μ π ε λ ς .

Κ α ι δ ι έ τ α ξ ε ν α σ υ λ λ η φ θ ο ύ ν 5 0 0 Ε β ρ α ί ο ι τ ο υ Β ε ρ ο λ ί ν ο υ

ω ς ό μ η ρ ο ι . Τ ο ν Μ ά ι ο τ ο υ 1 9 4 2 υ π ή ρ χ α ν α κ ό μ η 4 0 . 0 0 0

Ε β ρ α ί ο ι σ τ ο Β ε ρ ο λ ί ν ο , ο ι ο π ο ί ο ι « δ ε ν έ χ ο υ ν τ ί π ο τ α π ε

ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο να χάσουν».

Σ τ ι ς 2 9 Μ α ΐ ο υ , κ α τ ά τ η δ ι ά ρ κ ε ι α ε ν ό ς γ ε ύ μ α τ ο ς , ο

Γ κ α ί μ π ε λ ς π α ρ α κ ά λ ε σ ε π ά λ ι τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ ν α ε π ι τ ρ έ ψ ε ι

ν α ε κ τ ο π ί σ ε ι ό λ ο υ ς τ ο υ ς Ε β ρ α ί ο υ ς π ο υ ε ί χ α ν α π ο μ ε ί ν ε ι

σ τ η γ ε ρ μ α ν ι κ ή π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α . Ο π ω ς γ ρ ά φ ε ι ο Ι ρ β ι ν γ κ « ο

Χ ί τ λ ε ρ ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε ω σ τ ό σ ο ν α ε π ι μ έ ν ε ι σ τ η γ ε ω

γ ρ α φ ι κ ή λ ύ σ η π ο υ ε ί χ ε κ α τ ά ν ο υ . Ε ν ώ σ υ μ φ ω ν ο ύ σ ε μ ε

τ ο ν Γ κ α ί μ π ε λ ς ό τ ι ή τ α ν α ν τ ι π α ρ α γ ω γ ι κ ό ν α ε γ κ α τ α σ τ ή

σ ο υ ν « α υ τ ό τ ο ν ταραχοποιό λαό», τ ο υ ς Ε β ρ α ί ο υ ς , σ ε

μ ια ά γ ο ν η π ε ρ ι ο χ ή ό π ω ς η Σ ι β η ρ ί α , π ο υ θ α σ κ λ η ρ α γ ω

γ ο ύ σ ε τ ο ν χ α ρ α κ τ ή ρ α τ ο υ ς - έ δ ε ι χ ν ε ν α π ρ ο τ ι μ ά τ η ν ε

γ κ α τ ά σ τ α σ η τ ο υ ς κ ά π ο υ σ τ η ν Κ ε ν τ ρ ι κ ή Α φ ρ ι κ ή : « Ε κ ε ί

8ο ζ ο υ ν σε ένα κλίμα που οπωσδήποτε δεν θα τ ο υ ς κά

νει σκληρούς και ανθεκτικούς». «Οπως και να έχει το

πράγμα», κ α τ έ γ ρ α ψ ε ο Γ κ α ί μ π ε λ ς μ ε κ ά π ο ι α α δ ι α φ ο

ρ ί α , «σκοπός του Φύρερ είναι να απαλλάξει τελείως τη

Δυτική Ευρώπη από τους Εβραίους».

Σ τ ι ς 2 3 Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ 1 9 4 2 δ ή λ ω ν ε σ ε Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς

δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο υ ς σ τ ο Β ε ρ ο λ ί ν ο : « Ο ι Εβραίοι γνώριζαν

με απόλυτη σιγουριά ότι θα εκτοπίζονταν σ τ α ανατολι

κά, όπου θα ε γ κ α τ α λ ε ί π ο ν τ α ν στη θανάσιμη μοίρα

τους... Μπορούν ήδη να νιώσουν την απαρέγκλιτη πο

ρεία τους προς τη φυσική εξόντωση, επειδή, όσο ζουν,

θα κ ά ν ο υ ν ζημιά στο Ράιχ όποτε μπορούν».

Τ η ν ε π ό μ ε ν η μ έ ρ α σ η μ ε ί ω ν ε σ τ ο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ :

•Σχετικά με το Στάλινγκραντ, τα πράγματα και οι ειδή

σεις εκεί δεν είναι ακόμη ξεκαθαρισμένα. Οι Μπολσε

βίκοι απευ&ύνονται στους υπερασπιστές του Στάλιν

γκραντ να κρατήσουν την πόλη.... Η "Daily Telegraph"έ

γραψε ότι στο Στάλινγκραντ διεξάγεται η πιο αποφασι

στική μάχη του πολέμου. Τόσο το καλύτερο, αυτό ση

μαίνει ότι πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να την κερ

δίσουμε».

Τ ο 1 9 4 3 θ α α ν έ τ ε ι λ ε α κ ό μ η π ι ο δ υ σ ο ί ω ν ο γ ι α τ ο Γ '

Ράιχ. Ο Γ κ α ί μ π ε λ ς θ α έ γ ρ α φ ε σ τ ι ς 1 3 Μ α ΐ ο υ ε κ ε ί ν ο υ

τ ο υ χ ρ ό ν ο υ : « Μ ε λ ε τ ώ για ακόμη μία φορά τα Πρωτό

κολλα των Σοφών της Σιών. Μέχρι πριν από λίγο καιρό

θεωρούσα ότι δεν είναι κατάλληλα για τ ο υ ς σημερι

νούς καιρούς. Ωστόσο, κατά την ανάγνωση τ ο υ ς δ ι α π ι

σ τ ώ ν ω ό τ ι είναι επίκαιρα όσο ποτέ. Τα Πρωτόκολλα των

Σοφών της Σιών είναι απαραίτητα για την προπαγάνδα

τού σήμερα όσο ήταν και την πρώτη φορά που εκδόθη

καν. Το μεσημέρι επισκέφθηκα τον Φύρερ για να συζη

τήσω το θέμα αυτό. Ο Φύρερ θεωρεί ότι τα πρωτόκολ

λα είναι απολύτως αυθεντικά. Το εβραϊκό ζήτημα, σύμ

φωνα με τον Φύρερ, είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Οι

Εβραίοι είναι ίδιοι, παντού σ' ολόκληρο τον κόσμο. Εί

τε πρόκειται για τους Εβραίους των γκέτο της Ανατο

λής είτε για εκείνους των τραπεζών και των χρηματι

στηρίων του Σίτυ και της Γουώλ Στρητ. Ολοι τους ακο

λουθούν πάντα τους ίδιους κανόνες και στόχους και

χρησιμοποιούν τους ίδιους τρόπους... Ο Εβραίος υ

πήρξε ο πρώτος που χρησιμοποίησε το ψέμα στην πο

λιτική. Σύμφωνα με τον Φύρερ, ο πρωτόγονος άνθρω

πος δεν γνώριζε ποτέ το ψέμα. Μόλις όμως αναπτύ

χθηκε πολιτιστικά και πνευματικά, τότε απέκτησε και

την ικανότητα να κρύψει τις εσωτερικές του σκέψεις

και να εκφραστεί διαφορετικά. Ο Εβραίος, ένα από τα

πιο ευφυή πλάσματα, ανακάλυψε νωρίτερα απ' όλους

αυτή την τέχνη. Δεν είναι, λοιπόν, μόνον ο φορέας του

ψεύδους αλλά και ο δημιουργός του ανάμεσα στις άλ

λες ανθρώπινες φυλές. Οι Αγγλοι πάλι έχουν ακριβώς

τα ίδια χαρακτηριστικά με τους Εβραίους. Είναι ο μό

νος άριος λαός που διαθέτει τα περισσότερα γνωρί

σματα των Εβραίων».

Σπασμένες

προθήκες εβραϊκών

καταστημάτων

μετά τη Νύχτα

των Κρυστάλλων

(9 Νοεμβρίου 1938).

3 9

«€άν χάσουμε αυτό τον

πόπεμο, θα πουν ότι

ήμασταν οι πιο παρανοϊκοί 1

εγκήηματίες που γνώρισε η

ανθρωπότητα, εάν όμως

τον κερδίσουμε, θα μας

δοξάζουν για χίΛια χρόνια».

Μία από τις χαρακτηριστικότερες φωτογραφίες του Γιόζεφ Γκαίμπελς.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Ανδρες των SS

επιτίθενται για

την κατάληψη

ενός χωριού

στην Πολωνία.

Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΑ Ο Α ύ γ ο υ σ τ ο ς τ ο υ 1 9 3 9 ή τ α ν ο π ι ο ζ ε σ τ ό ς κ α λ ο κ α ι

ρ ι ν ό ς μ ή ν α ς . Η κ ρ ί σ η μ ε τ η ν Π ο λ ω ν ί α ε ί χ ε φ τ ά σ ε ι σ τ ο

α π ο κ ο ρ ύ φ ω μ α τ η ς κ α ι ο Γ κ α ί μ π ε λ ς ε ί χ ε α υ ξ ή σ ε ι σ τ ο έ

π α κ ρ ο τ η ν π ρ ο π α γ ά ν δ α σ τ ο ν γ ε ρ μ α ν ι κ ό Τ ύ π ο . Σ η μ ε ί ω

νε σ τ ο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ : «Ο Φύρερ με καλωσόρισε πολύ

εγκάρδια. Με θ έ λ ε ι μαζί του τις επόμενες λίγες ημέ

ρες. Το απόγευμα μου έκανε μια ευρεία επισκόπηση

της κατάστασης: η θέση της Πολωνίας είναι απελπιστι

κή. Θα της επιτεθούμε με την πρώτη δυνατή ευκαιρία.

Το πολωνικό κράτος πρέπει να συντριβεί, όπως αυτό

των Τσέχων. Δεν θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια. Πιο

δύσκολο είναι το ερώτημα αν οι Δυτικές Δυνάμεις &α

παρέμβουν. Για την ώρα κανείς δεν μπορεί να το πει.

Εξαρτάται. Το Λονδίνο μιλά σκληρότερα από όσο τον

Σεπτέμβριο 1938. Γι'αυτό θα πρέπει να χειριστούμε το

θέμα έξυπνα. Για την ώρα, η Βρετανία είναι πιθανόν να

μη θέλει πόλεμο. Αλλά δεν μπορεί και να χάσει την α

ξιοπρέπεια της... Η Ιταλία δεν θα είναι πρόθυμη, αλλά

το πιθανότερο είναι ότι θα ενταχθεί σε εμάς. Δύσκολα

θα έχει άλλη επιλογή».

Μ ε τ η ν Π ο λ ω ν ί α ο λ ο κ λ η ρ ω τ ι κ ά α π ο μ ο ν ω μ έ ν η μ ε

τ ο Γ ε ρ μ α ν ο σ ο β ι ε τ ι κ ό Σ ύ μ φ ω ν ο ( Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 1 9 3 9 ) ο Χ ί τ

λ ε ρ ή τ α ν ε ν θ ο υ σ ι α σ μ έ ν ο ς . Σ τ ι ς 2 2 Α υ γ ο ύ σ τ ο υ τ η λ ε φ ώ

ν η σ ε σ τ ο ν Γ κ α ί μ π ε λ ς κ ι ο υ π ο υ ρ γ ό ς τ ο υ τ ο ν σ υ ν ε χ ά ρ η

γ ι α τ η σ υ μ φ ω ν ί α μ ε τ ο ν «διάβολο».

Μ ε δ ε δ ο μ έ ν η τ η χ λ ι α ρ ή Β ρ ε τ α ν ι κ ή α ν τ ί δ ρ α σ η , τ α

γ ε ρ μ α ν ι κ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α ε ι σ έ β α λ α ν σ τ η ν Π ο λ ω ν ί α τ η ν

α υ γ ή τ η ς 1 η ς Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ 1 9 3 9 . Π α ρ ά τ η ν α π ε λ π ι σ μ έ

ν η α ν τ ί σ τ α σ η τ ω ν Π ο λ ω ν ώ ν , η W e h r m a c h t ε ί χ ε π ρ ο ε λ ά

σ ε ι τ ι ς π ρ ώ τ ε ς 2 4 ώ ρ ε ς β α θ ι ά μ έ σ α σ τ ο π ο λ ω ν ι κ ό έ δ α

φ ο ς . Τ η ν Κ υ ρ ι α κ ή 3 Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ η Μ ε γ ά λ η Β ρ ε τ α ν ί α

κ α ι η Γ α λ λ ί α κ ή ρ υ ξ α ν τ ο ν π ό λ ε μ ο σ τ η Γ ε ρ μ α ν ί α . Ο π ω ς

έ γ ρ α ψ ε ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ Γ ε ρ μ α ν ι κ ο ύ Ν α υ τ ι κ ο ύ , ν α ύ α ρ

χ ο ς Ρ ά ι ν τ ε ρ «Σήμερα άρχισε ένας πόλεμος με τη Βρε

τανία και τη Γαλλία, με τις οποίες -κρίνοντας από όλα

όσα έλεγε ο Φύρερ μέχρι χθες- δεν θα πρέπει να πο

λεμήσουμε πριν από το 1944 περίπου...». Τ η ν ί δ ι α α ν η

σ υ χ ί α σ υ μ μ ε ρ ί ζ ο ν τ α ν ο ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί α ξ ι ω

μ α τ ο ύ χ ο ι , ε ν ώ ο Γ κ α ί μ π ε λ ς σ ε έ ν α μ ν η μ ό ν ι ο 2 5 σ ε λ ί

δ ω ν , μ ε τ ί τ λ ο « Σ κ έ ψ ε ι ς π ά ν ω σ τ η ν Ε κ ρ η ξ η τ ο υ Π ο λ έ

μ ο υ , 1939», π ρ ο ε ι δ ο π ο ι ο ύ σ ε τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ ό τ ι ο «γερμα

νικός λαός αυτήν τη φορά δεν είχε κανέναν ενθουσια

σμό και ότι η Βρετανία, δηλητηριασμένη από το

"Εβραϊκό Κεφάλαιο", θα πολεμήσει μέχρι να πέσει κι ο

τελευταίος άνδρας της». «Η Βρετανία», τ ό ν ι ζ ε , «κυ

βερνάται από τους γέρους του 1914, που είναι ανίκα

νοι να σκεφθούν καθαρά ή λογικά εξαιτίας των συ

μπλεγμάτων μίσους τους».

Τις κ ρ ί σ ι μ ε ς ε κ ε ί ν ε ς η μ έ ρ ε ς ο Χ ί τ λ ε ρ σ υ ν ά ν τ η σ ε

τ ο ν υ π ο υ ρ γ ό τ ο υ . « Ο Φύρερ», σ η μ ε ί ω ν ε ο Γ κ α ί μ π ε λ ς

σ τ ο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ , «με κράτησε πίσω, για πολλή ώρα,

μόνο μου. Μου εμπιστεύτηκε τα πιο απόκρυφα μυστικά

του. Βλέπει μια σοβαρή σύγκρουση να επέρχεται στο

όχι πολύ μακρινό μέλλον. Πιθανόν με τη Βρετανία, η ο

ποία σταθερά προετοιμάζεται για κάτι τέτοιο. Θα χρει

αστεί να αμυνθούμε και, κατ' αυτό τον τρόπο θα απο

φασιστεί η ηγεμονία στην Ευρώπη. Ολα πρέπει να εί

ναι έτοιμα γι' αυτήν τη στιγμή. Κι αυτό πρέπει να έχου

με απόλυτη προτεραιότητα πάνω από όλες τις πρόσω-

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Ανδρες των SS

κατά την εκστρατεία

στη Γαλλία τον Μάιο

του 1940.

πικές ελπίδες κι επιθυμίες μας. Τι είμαστε εμείς, τα ά

τομα, σε σύγκριση με τη μοίρα μεγάλων κρατών κι ε

θνών;».

Η κ α τ ά λ η ψ η τ η ς Π ο λ ω ν ί α ς , π ά ν τ ω ς , σ ε δ ι ά σ τ η μ α

μ ε ρ ι κ ώ ν ε β δ ο μ ά δ ω ν , κ α θ η σ ύ χ α σ ε π ρ ο σ ω ρ ι ν ά τ ι ς α ν η

σ υ χ ί ε ς τ η ς γ ε ρ μ α ν ι κ ή ς η γ ε σ ί α ς . Ο Χ ί τ λ ε ρ ε ί χ ε κ ά θ ε λ ό

γ ο ν α ε ί ν α ι α ι σ ι ό δ ο ξ ο ς .

Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ

Τ η ν ά ν ο ι ξ η τ ο υ 1 9 4 0 ο Χ ί τ λ ε ρ ε τ ο ι μ ά σ τ η κ ε γ ι α τ ο ν

ε π ε ρ χ ό μ ε ν ο π ό λ ε μ ο σ τ η Δ ύ σ η . Η ε π ί θ ε σ η β α σ ί σ τ η κ ε

α ρ χ ι κ ά σ τ ο κ λ α σ ι κ ό σ χ έ δ ι ο τ ο υ Α λ φ ρ ε ν τ Φ ο ν Σ λ ί φ ε ν ,

π ο υ ε φ α ρ μ ό σ τ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Α ' Π Π , σ υ ν δ υ ά ζ ο ν τ α ς τ η ν

π α ρ α β ί α σ η τ η ς ο υ δ ε τ ε ρ ό τ η τ α ς τ ο υ Β ε λ γ ί ο υ κ α ι τ η ν πα

ρ ά κ α μ ψ η τ η ς γ ρ α μ μ ή ς Μ α ζ ι ν ό . Ο Γ ε ρ μ α ν ό ς κ α γ κ ε λ ά

ρ ι ο ς ε μ π ι σ τ ε ύ θ η κ ε τ η ν ε κ π ό ν η σ η τ ο υ σ χ ε δ ί ο υ ε ι σ β ο

λ ή ς σ τ η Γ α λ λ ί α σ τ ο υ ς σ τ ρ α τ η γ ο ύ ς τ ο υ , α λ λ ά α π έ δ ε ι ξ ε

τ ο τ α λ έ ν τ ο τ ο υ , σ υ μ β ά λ λ ο ν τ α ς σ τ ο σ χ έ δ ι ο α ε ρ α π ό β α -

σ η ς τ ω ν α ν δ ρ ώ ν τ ο υ Κ ο υ ρ τ Σ τ ο ύ ν τ ε ν τ σ τ η ν Ο λ λ α ν δ ί α

κ α ι κ α τ ό π ι ν σ τ ο Β έ λ γ ι ο , π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ ν α κ α τ α λ η φ θ ο ύ ν

ο ι δ ύ ο γ έ φ υ ρ ε ς σ τ η δ ι ώ ρ υ γ α τ ο υ Α λ β έ ρ τ ο υ κ α ι τ ο ο χ υ

ρ ό Ε μ π έ ν Ε μ α έ λ . Ο τ α ν ή ρ θ ε η σ ε ι ρ ά τ η ς Γ α λ λ ί α ς , δ ύ ο

φ ά λ α γ γ ε ς α ρ μ ά τ ω ν μ ά χ η ς , υ π ό τ ο ν σ τ ρ α τ η γ ό Χ ο θ κ α ι

τ ο ν σ τ ρ α τ η γ ό Φ ο ν Κ λ ά ι σ τ , δ ι έ σ χ ι σ α ν τ ι ς β ό ρ ε ι ε ς ε π α ρ

χ ί ε ς σ ε μ ε ρ ι κ έ ς ε β δ ο μ ά δ ε ς . Η ε υ φ ο ρ ί α τ η ς ν ί κ η ς σ ά ρ ω

ν ε τ ο Β ε ρ ο λ ί ν ο . Ο Γ κ α ί μ π ε λ ς έ γ ρ α φ ε σ τ ι ς 1 9 Μ α ΐ ο υ

1 9 4 0 : «Από το 1938 έχουμε κατακτήσει επτά ευρωπαϊ

κές χώρες», κ α ι σ τ ι ς 23 Μ α ΐ ο υ : «Στο Παρίσι επικρατεί

πεσιμισμός. Στους σιδηροδρομικούς σταθμούς βρί

σκονται δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Θύματα της

πλουτοκρατίας!».

Σ τ ι ς 2 Ι ο υ ν ί ο υ η ε κ κ έ ν ω σ η τ η ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς α π ό τ ι ς

α γ γ λ ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ι ς ε ί χ ε τ ε λ ε ι ώ σ ε ι . Σ ε λ ι γ ό τ ε ρ ο α π ό

τ ρ ε ι ς ε β δ ο μ ά δ ε ς θ α σ υ ν θ η κ ο λ ο γ ο ύ σ ε κ α ι η Γ α λ λ ί α .

Η τ α ν ο α π ό λ υ τ ο ς θ ρ ί α μ β ο ς κ α ι η π ι ο σ υ γ κ ι ν η τ ι κ ή σ τ ι γ

μ ή τ η ς ζ ω ή ς τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ .

Λ ί γ ο μ ε τ ά τ η ν π τ ώ σ η τ η ς Γ α λ λ ί α ς , τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο

τ ο υ 1 9 4 0 , ο Χ ί τ λ ε ρ έ κ α ν ε μ ι α ε ν τ υ π ω σ ι α κ ή ε ι ρ η ν ε υ τ ι κ ή

π ρ ο σ φ ο ρ ά σ τ η ν Α γ γ λ ί α . Ο Β ε ρ ο λ ι ν έ ζ ο ς δ ι κ η γ ό ρ ο ς Λ ο ύ -

ν τ β ι γ κ Β ά ι σ ά ο υ ε ρ τ α ξ ί δ ε ψ ε σ τ η Σ τ ο κ χ ό λ μ η μ ε τ η ν ε

ν τ ο λ ή ν α ε ν η μ ε ρ ώ σ ε ι π ρ ο φ ο ρ ι κ ά τ ο ν Α γ γ λ ο π ρ ε σ β ε υ τ ή

γ ι α τ ι ς π ρ ο τ ά σ ε ι ς τ η ς γ ε ρ μ α ν ι κ ή ς κ υ β έ ρ ν η σ η ς . Σ ε α υ

τ έ ς π ε ρ ι λ α μ β α ν ό τ α ν η π ο λ ι τ ι κ ή α ν ε ξ α ρ τ η σ ί α γ ι α ό λ ε ς

τ ι ς ε υ ρ ω π α ϊ κ έ ς χ ώ ρ ε ς π ο υ κ α τ ε ί χ ε η Γ ε ρ μ α ν ί α , κ α θ ώ ς

κ α ι τ ο υ μ ε λ λ ο ν τ ι κ ο ύ « π ο λ ω ν ι κ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς » , ό χ ι ό μ ω ς

κ α ι τ η ς Τ σ ε χ ο σ λ ο β α κ ί α ς . Θ α δ ι ν ό τ α ν έ ν α τ έ λ ο ς σ τ η ν ο ι

κ ο ν ο μ ι κ ή δ ι α ί ρ ε σ η τ η ς Ε υ ρ ώ π η ς κ α ι δ ε ν θ α υ π ή ρ χ ε κ α

μ ί α γ ε ρ μ α ν ι κ ή δ ι ε κ δ ί κ η σ η ε π ί τ η ς Α γ γ λ ί α ς ή τ η ς Β ρ ε τ α

ν ι κ ή ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α ς . Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Γ ε ρ μ α ν ό δ ι α μ ε

σ ο λ α β η τ ή , α υ τ ή ή τ α ν « η τ ε λ ε υ τ α ί α ε υ κ α ι ρ ί α » π ο υ δ ι ν ό

τ α ν σ τ η ν Α γ γ λ ί α γ ι α ν α α π ο φ ύ γ ε ι τ η ν κ λ ι μ ά κ ω σ η τ ω ν ε

χ θ ρ ο π ρ α ξ ι ώ ν . Ω σ τ ό σ ο , μ ε ε ν τ ο λ ή τ ο υ Ο υ ί ν σ τ ω ν Τσώρ-

τ σ ι λ , ο Β ά ι σ ά ο υ ε ρ δ ε ν έ γ ι ν ε κ α ν δ ε κ τ ό ς σ τ η ν π ρ ε σ β ε ί α

τ η ς Σ τ ο κ χ ό λ μ η ς . Ε π ι π λ έ ο ν , ο Α γ γ λ ο ς π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ ό ς

δ ι έ τ α ξ ε τ ο ν β ο μ β α ρ δ ι σ μ ό τ η ς γ ε ρ μ α ν ι κ ή ς π ρ ω τ ε ύ ο υ

σ α ς . Ο ρ γ ι σ μ έ ν ο ς ο Χ ί τ λ ε ρ α π έ σ υ ρ ε τ η ν α π α γ ό ρ ε υ σ η

τ ω ν β ο μ β α ρ δ ι σ μ ώ ν σ τ ο κ έ ν τ ρ ο τ ο υ Λ ο ν δ ί ν ο υ κ α ι η

L u f t w a f f e ξ ε κ ί ν η σ ε μ ι α σ ε ι ρ ά α ε ρ ο π ο ρ ι κ ώ ν ε π ι θ έ σ ε ω ν

κ α τ ά τ ω ν β ρ ε τ α ν ι κ ώ ν π ό λ ε ω ν . Η τ α ν η « κ ε ρ α υ ν ο β ό λ ο ς

ε π ί θ ε σ η » , π ο υ ο Τ σ ώ ρ τ σ ι λ ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε , ε ν ώ ο Χ ί τ λ ε ρ

ό χ ι .

Τ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α τ ω ν γ ε ρ μ α ν ι κ ώ ν β ο μ β α ρ δ ι σ μ ώ ν

α ξ ι ο λ ο γ ο ύ ν τ ο μ ε ι δ ι α ί τ ε ρ η π ρ ο σ ο χ ή α π ό τ ι ς Η Π Α .

Ο π ω ς δ ι ε μ ή ν υ σ ε μ ε τ η λ ε φ ώ ν η μ α τ ο υ ο Γ ε ρ μ α ν ό ς σ τ ρ α

τ ι ω τ ι κ ό ς α κ ό λ ο υ θ ο ς α π ό τ η ν Ο υ ά σ ι γ κ τ ο ν , σ τ ο α μ ε ρ ι κ α

ν ι κ ό υ π ο υ ρ γ ε ί ο Π ο λ έ μ ο υ ε π ι κ ρ α τ ο ύ σ ε η ά π ο ψ η ό τ ι ο ι

Α γ γ λ ο ι δ ε ν ε ί χ α ν π λ έ ο ν π ο λ λ έ ς ε λ π ί δ ε ς . Τ ο η θ ι κ ό τ ο υ ς

ε ί χ ε υ π ο σ τ ε ί σ ο β α ρ ό π λ ή γ μ α κ α ι ο ι σ υ ν έ π ε ι ε ς τ ω ν β ο μ

β α ρ δ ι σ μ ώ ν σ τ η χ ώ ρ α τ ο υ ς ή τ α ν α ν ά λ ο γ ε ς ε ν ό ς μ ε γ ά

λ ο υ σ ε ι σ μ ο ύ . Ω σ τ ό σ ο ο Γ κ α ί μ π ε λ ς α μ φ έ β α λ λ ε γ ι ' α υ τ ό :

«Ο κύριος στόχος τους είναι, και θα είναι στο μέλλον,

το Βερολίνο. Οπως, αντίστοιχα, για μας είναι το Λονδί

νο. Από αυτούς τους στόχους θα καθοριστεί προς το

παρόν η στρατιωτική εξέλιξη». Ο Γ ε ρ μ α ν ό ς υ π ο υ ρ γ ό ς

4 2

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

παρουσιαζόταν ικανοποιημένος που το Λονδίνο ακολ ο υ θ ο ύ σ ε «Λίγο λίγο το πεπρωμένο της Καρχηδόνας. Πλούσιοι και φτωχοί αρπάζονται για μια θέση στους σ τ α θ μ ο ύ ς τ ο υ μ ε τ ρ ό για προστασία από τις αεροπορικές ε π ι θ έ σ ε ι ς . Ακούγονται κραυγές φρίκης από την παγκόσμια κοινή γνώμη. Αλλά και αυτές δεν βοηθάνε πλέον σε τίποτα». Λίγο α ρ γ ό τ ε ρ α θα σημείωνε με ε υ φορία: «Οι στρατιωτικοί συμμερίζονται την άποψη μου. Μια πόλη οκτώ εκατομμυρίων δεν μπορεί να αντέξει για πολύ... Σβήσαμε τα αυτάρεσκα χαμόγελα από τα πρόσωπα των λόρδων τους. Θα τους τσακίσουμε, μέχρι να ζητήσουν κλαίγοντας έλεος». Οι Α γ γ λ ο ι όμως ά ν τ ε ξ α ν και ο ι Λ ο ν δ ρ έ ζ ο ι υ π έ μ ε ν α ν μαζί μ ε τ ο ν Τσώρτσιλ έναν π ό λ ε μ ο για τ ο ν οποίο ε κ ε ί ν η τ η ν εποχή τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν δ ε ν δ ι α γ ρ α φ ό τ α ν καμία προοπτ ική για νίκη. Στ ις 12 Ο κ τ ω β ρ ί ο υ 1940 ο Χ ί τ λ ε ρ κ υ κ λ ο φ ό ρ η σ ε έ ν α α π ό ρ ρ η τ ο μ ή ν υ μ α προς τ ι ς υπηρεσίες τ ο υ , όπου κατ α ρ γ ο ύ σ ε επίσημα ό λ ε ς τ ις π ρ ο ε τ ο ι μ α σ ί ε ς ε ι σ β ο λ ή ς στη Μ ε γ ά λ η Β ρ ε τ α ν ί α . Α λ λ α ζ η τ ή μ α τ α τ ο ν απασχολούσαν. Η ε ί σ ο δ ο ς τ η ς Ισπανίας στον π ό λ ε μ ο και η συνεργασία τ η ς Γαλλίας. Π' α υ τ ό τ ο ν λ ό γ ο σε δ ύ ο δ ι α δ ο χ ι κ έ ς συναντήσεις που ε ίχε, στις 23 και 24 Ο κ τ ω β ρ ί ο υ , με τ ο ν Φράνκο και τ ο ν Π ε τ α ί ν ε π ε χ ε ί ρ η σ ε να τ ο υ ς πείσει ό τ ι η Γερμανία ουσιαστικά ε ίχε κ ε ρ δ ί σ ε ι τ ο ν π ό λ ε μ ο . Ο Φράνκο α ρ ν ή θ η κ ε ν α «καταπιεί» τ ο δ ό λ ω μ α τ ο υ Χίτλ ε ρ , ενώ ο Γάλλος η γ έ τ η ς με τη στρατ ιωτ ική α π λ ό τ η τ α στη σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά τ ο υ ενίσχυσε τ ο ν θ α υ μ α σ μ ό που έ τ ρ ε φ ε ο Γερμανός η γ έ τ η ς γ ι ' αυτόν. Ωστόσο ο Γκαί-μπελς, ε ξ α ι τ ί α ς ε λ λ ι π ο ύ ς π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η ς , δ ίνε ι μια άλλη ε ι κ ό ν α στο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ : «25 Οκτωβρίου 1940. Χ θ ε ς ο Φύρερ είχε την προγραμματισμένη συνάντηση του με τον Φράνκο. Εμαθα τηλεφωνικά ότι όλα πήγαν πολύ καλά. Από εδώ και πέρα πλέον η Ισπανία είναι σίγουρη. Ο Τσώρτσιλ θα περάσει δύσκολες ώρες».

Το η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ Γκαίμπελς μάς π λ η ρ ο φ ο ρ ε ί και γ ια τη σχέση τ ο υ με τ ο ν Γκαίρινγκ, η οποία, παρόλο που π έ ρ α σ ε α ρ κ ε τ έ ς δ ιακυμάνσεις, υ π ή ρ ξ ε πάντα καθ α ρ ή . «19.10.1940. Ο Γκαίρινγκ είναι στο πλευρό μου. Θα έχω στο μέλλον σίγουρα τη βοήθεια του... Παρίσι, το θαύμα μιας πανέμορφης πόλης, όπου η ζωή έχει ξαναβρεί τους κανονικούς της ρυθμούς... Πολλοί στρατιώτες. Γυρίζω για ψώνια με τον Γκαίρινγκ στους δρόμους των Παρισίων. Το βράδυ στο Casino de Paris. Ενα βαριετέ. Οχι τόσο καλό όπως στο Βερολίνο, αλλά πολλές όμορφες γυναίκες και μια αφοπλιστική γύμνια. Στο Βερολίνο δεν θα μπορούσαμε να δείξουμε ποτέ κάτι τέτοιο. Φάγαμε στο Maxim με τον Γκαίρινγκ, που δείχνει πολύ ευγενικός. Η ζωή είναι ωραία εδώ. Δεν καταλαβαίνεις τίποτε από πόλεμο. Ο Γκαίρινγκ είναι πραγματικά εκπληκτικός τύπος. Το βράδυ έπεσα πτώμα από κούραση στο κρεβάτι».

Στις 29 Ο κ τ ω β ρ ί ο υ 1940, μόλις μία η μ έ ρ α μ ε τ ά τ η ν ιταλική ε π ί θ ε σ η κ α τ ά τ η ς Ελλάδος, ο μ ικρόσωμος υπουργός σημείωνε με ε μ φ α ν ή δ υ σ α ρ έ σ κ ε ι α : «Χθες: Στο Βερολίνο σύντομος αεροπορικός συναγερμός. Δεν υπάρχουν καταστροφές. Μαζικές επιθέσεις στο Λονδίνο και ιδιαίτερα στο Λίβερπουλ. Απαισιόδοξες εκθέσεις για την κατάσταση στο Λονδίνο. Το ηθικό μας είναι πολύ υψηλό. Η Ρώμη στέλνει τελεσίγραφο στην Αθήνα. Ο Μεταξάς αρνείται. Η Ιταλία εισβάλλει στην Ελλάδα. Ο Μουσολίνι είναι ασυγκράτητος. Θέλει να αρπάξει ό,τι είναι δυνατόν. Ο Φύρερ συναντά τον Ντού-τσε στη Φλωρεντία. Συζητούν τη διεθνή κατάσταση. Ο αντίκτυπος της συνάντησης με τον Πεταίν είναι ακόμη μεγάλος. Το Λονδίνο έχει απομονωθεί τελείως».

Στις 5 Ν ο ε μ β ρ ί ο υ 1940: «Ο υπεύθυνος της Εθνικο-σοσιαλιστικής Οργάνωσης Ισπανίας, Τόμσεν, μου εξέθεσε τις εκεί συνθήκες: Είναι απλά απίστευτες. Ο

Ανδρες των SS με αντιαρματικό

πυροβόλο Pak 35/36 των 37 mm, κοντά

στα σύνορα Βελγίου-Γαλλίας.

43

Φράνκο και ο Σουνέρ χορεύουν στον ρυθμό του Κλή

ρου (Εκκλησίας) ενάντ ια στον λαό. Τα κοινωνικά θέμα

τα δεν έχουν καν αναφερθεί, επικρατεί μια χαώδης κα

τάσταση, η Φάλαγγα είναι χωρίς επιρροή. Η οικονομία

είναι κατεστραμμένη σ' όλους τους τομείς, πολλά λό

για αλλά ουσία μηδέν. Η Γερμανία παρατηρείται ως χώ

ρα της ελπίδας. Πολλοί θα ήθελαν να επέμβουμε και

να επιβάλουμε την τάξη. Αυτή είναι, δυστυχώς, η εικό

να μιας χώρας ύστερα από μια επανάσταση που κόστι

σε 2 εκατομμύρια νεκρούς. Και θ έ λ ε ι ν' αποκαλείται

και σύμμαχος μας! Θαυμάσια. Πόσο καλό είναι που δεν

συμμετείχαμε στο παιχνίδι τους. Επίσκεψη στον Φύ-

ρερ. Ο Επ θ έ τ ε ι το ζήτημα των αποικιών. Ο Κοχ και ο

Φέρστερ ερωτήματα για τις περιοχές που είναι υπό τον

έλεγχο τους. Ο Φρανκ θέλει να κάνει την Πολωνία μια

χώρα-πρότυπο. Είναι πάρα πολύ. Δεν μπορεί και δεν

πρέπει. Σύμφωνα με τις οδηγίες του Φύρερ, η Πολωνία

πρέπει να μας προμηθεύει με τους εργάτες που χρει

αζόμαστε. Αυτό δεν αρέσει στον Φρανκ αλλά πρέπει να

το υποστεί. Και τους Εβραίους θα τους διώξουμε αρ

γότερα από εκεί. Εξηγώ στον Φύρερ τις εμπειρίες μου

στα αεροπορικά καταφύγια. Ακούει με ενδιαφέρον. Για

τους Ιταλούς αυτήν τη στιγμή δεν έχει την καλύτερη

γνώμη. Μόνο ο Μουσολίνι είναι ένας πραγματικός άν

δρας. Ο Φύρερ πιστεύει πως η Αγγλία μια μέρα θα κα

ταρρεύσει. Πρέπει μόνο να έχουμε υπομονή και να

δείξουμε μεγαλύτερο θάρρος από αυτούς. Εχω να

πληρώσω ένα σωρό φόρους ακόμη. Και δεν ξέρω από

πού θα βρω τα χρήματα. Ας είχα έστω ένα μικρό δείγ

μα των χρημάτων που μου καταμαρτυρούν οι εχθροί

μας».

0 1 Α Ν Α Φ Ο Ρ Ε Σ Τ Ο Υ ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ Π Α Τ Η Ν ΕΠΙΘΕΣΗ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Στις 6 Απριλίου 1941 ε κ δ η λ ώ θ η κ ε η τ α υ τ ό χ ρ ο ν η

γ ε ρ μ α ν ι κ ή ε π ί θ ε σ η κατά τ η ς Γ ιουγκοσλαβίας και τ η ς

Ελλάδας. Καθώς ο Μουσολίν ι α π έ τ υ χ ε να κ α τ α λ ά β ε ι

τ η ν Ελλάδα, ο Χ ί τ λ ε ρ α ν α γ κ ά σ τ η κ ε να ε π έ μ β ε ι στα

Βαλκάν ια για ν α β ο η θ ή σ ε ι τ ο ν σύμμαχο τ ο υ και ν α ε ξ α

σφαλίσει τ α νώτα τ ω ν γ ε ρ μ α ν ι κ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν που θ α ε -

π ε τ ί θ ε ν τ ο ε ν α ν τ ί ο ν τ η ς Σ ο β ι ε τ ι κ ή ς Ενωσης. Ο Ελληνι

κός Σ τ ρ α τ ό ς α ν τ ι σ τ ά θ η κ ε , ε ν α ν τ ί ο ν τ ο υ ν έ ο υ ε ι σ β ο λ έ α

στη γ ρ α μ μ ή οχυρών Μ ε τ α ξ ά στα ε λ λ η ν ο β ο υ λ γ α ρ ι κ ά

σύνορα, και π ρ ο κ ά λ ε σ ε τ ο ν παγκόσμιο θ α υ μ α σ μ ό .

Ωστόσο το πρωί τ η ς 9ης Απριλίου οι Γερμανοί είχαν

ή δ η κ α τ α λ ά β ε ι τ η Θεσσαλον ίκη και προέλασαν προς τ η

Ν ό τ ι α Ελλάδα. Την ίδια στ ιγμή η γ ι ο υ γ κ ο σ λ α β ι κ ή αντί

σταση κ α τ έ ρ ρ ε ε μ ε τ α χ ύ τ α τ ο υ ς ρ υ θ μ ο ύ ς . Λίγο πριν

από τη γ ι ο υ γ κ ο σ λ α β ι κ ή σ υ ν θ η κ ο λ ό γ η σ η ο Τσώρτσιλ μί

λ η σ ε από τ ο ραδιόφωνο προς τ ο ν γ ι ο υ γ κ ο σ λ α β ι κ ό λαό

και τ ό ν ι σ ε ό τ ι ο ι Γ ιουγκοσλάβοι δ ε ν χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι να α ν η

συχούν γ ιατί ο ι Α γ γ λ ο ι σ τ έ κ ο ν τ α ν ακριβώς πίσω τ ο υ ς .

Ηταν μια α τ υ χ ή ς δήλωση, που η γ ε ρ μ α ν ι κ ή προπαγάν

δα και ο Γκαίμπελς ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ θ η κ α ν στο έπακρο. Ο

τ ε λ ε υ τ α ί ο ς σ υ μ φ ώ ν η σ ε ό τ ι ο ι Α γ γ λ ο ι ή τ α ν πάντα «πί

σω» από τ ο υ ς σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς τ η ς Ελλάδας και τ η ς Γιου

γκοσλαβίας που ε μ ά χ ο ν τ ο στα π ο λ ε μ ι κ ά μέτωπα. Οι

Α γ γ λ ο ι δ ε ν θ α ή τ α ν π ο τ έ μπροστά τ ο υ ς και θ α φ ρ ό ν τ ι

ζαν ν α δ ι α φ ύ γ ο υ ν μ ε τ η ν πρώτη δ υ σ μ ε ν ή ε ξ έ λ ι ξ η των

επιχειρήσεων. Από ε δ ώ και πέρα π λ έ ο ν ο ι α ν α φ ο ρ έ ς

στο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ για τ ις σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ έ ς επιχειρήσεις

στην Ελλάδα ε ίναι συνεχε ίς:

Η τελευταία πράξη του ελληνικού δράματος. Αναφορά γερμανικού τμήματος μετά την παράδοση καταφυγίου στη διάβαση του Ρούπελ. Αριστερά διακρίνονται Ελληνες στρατιώτες (φωτ. Benno Wundshammer, αρχείο ΒΡΚ, Βερολίνο).

44

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Ελληνες στρατιώτες προσπερνούν τα μηχανοκίνητα τμήματα της Ταξιαρχίας SS Leibstandarte Adolf Hitler επιστρέφοντας στις εστίες τους έπειτα από τη συνθηκολόγηση.

«8 Απριλίου 1941, χ θ ε ς : ...προχωρούμε αργά οτην Ελλάδα. Ο Γκούτερερ με βοηθά πολύ στη δουλειά μου... Οι Ελληνες είναι γενναίοι μαχητές... Τα καταλη-φθέντα οχυρά είναι γεμάτα πτώματα... Με τον Φύρερ, και αυτός θαυμάζει τη γενναιότητα των Ελλήνων. Πιθανόν να υπάρχει ακόμη ένα ίχνος της παλαιάς ελληνικής καταγωγής σ' αυτούς. Οι Σέρβοι μάχονται απελπισμένα. Μόλις όμως τσακιστεί η πρώτη αντίσταση, αρχίζει η μεγάλη φυγή.... Ο Φύρερ απαγορεύει τον βομβαρδισμό της Αθήνας. Αυτό είναι δίκαιο και ευγενικό εκ μέρους του. Η Ρώμη και η Αθήνα είναι "η Μέκκα" του. Λυπάται βαθιά που αναγκάσθηκε να πολεμήσει τους Ελληνες. Εάν όμως οι Αγγλοι δεν είχαν εγκατασταθεί εκεί, δεν θα βοηθούσε πότε τους Ιταλούς. Επρόκειτο για δική τους υπόθεση και όφειλαν να τη διευθετήσουν μόνοι τους. Ο Φύρερ είναι ένας άνθρωπος ολοκληρωτικά προσανατολισμένος στην αρχαιότητα. Μισεί τον χριστιανισμό, επειδή κατέστησε τις αξίες της ανθρωπότητας ανάπηρες. Σύμφωνα με τον Σοπενχάουερ, ο χριστιανισμός και η σύφιλη έκαναν την ανθρωπότητα δυστυχισμένη και ανελεύθερη. Τι μεγάλη διαφορά υπάρχει ανάμεσα σ' έναν καλοσυνάτο και σοφό χαμογελαστό Δία και σ' έναν καταπονημένο από τους πόνους εσταυρωμένο Χριστό... Πόσο διαφέρει μια σκοτεινή εκκλησία από έναν φωτεινό, ελεύθερο αρχαίο ναό... Και ό,τι αφορά τους σκλάβους, που υποτίθεται ότι ο χριστιανισμός απελευθέρωσε; Στην ουσία ήταν στον Μεσαίωνα πολύ πιο ανελεύθεροι και καταπιεσμένοι, παρά στην αρχαία Ρώμη. Και εν πάση περιπτώσει τι σημαίνει τελικά δουλεία; Είναι σήμερα ένας βιομηχανικός προλετάριος περισσότερο ελεύθερος από έναν σκλάβο πριν από την αμερικανική "ελευθερία" στις Νότιες πολιτείες; Τα πάντα είναι προκαταλήψεις...».

«9 Απριλίου 1941... Το Κίελο δέχθηκε μια σκληρή επίθεση. Υπάρχουν μεγάλες ζημιές. Εμείς στη Γλα-σκώβη, στο Μπρίστολ και το Λίβερπουλ με 400 αεροσκάφη... Η ελληνική γραμμή των οχυρών διασπάσθηκε. Ο δρόμος προς τη Θεσσαλονίκη είναι πλέον ανοι

κτός. Οι Ελληνες μάχονται με γενναιότητα. Απαγορεύω στον Τύπο να τους δυσφημήσει... Παντού διεξάγονται σκληρές μάχες... Μαζί με τον Φύρερ. Γελά με την προπαγάνδα των Αγγλων. Εκτιμά τη μαχητικότητα των Ελλήνων. Θλίβεται που υποχρεώθηκε να τους πολεμήσει. Αντίθετα, για τους Σέρβους νιώθει αγανάκτηση και για τους Ιταλούς περιφρόνηση. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα προστρέξουν πίσω από τους υποχωρούντες Σέρβους. Με τους Ιταλούς όλα είναι πιθανά».

«15 Απριλίου 1941. Χθες: Από νωρίς στο υπουργείο. Καμία πτήση και για τις δύο πλευρές. Καταλάβαμε την Εδεσσα. Οι γερμανικές δυνάμεις αλλάζουν κατεύθυνση στην Ελλάδα. Ολα βαίνουν σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο. Η Σερβία θα καταρρεύσει σύντομα... Τα νέα από το αρχηγείο του Φύρερ: Οι Αγγλοι επιβιβάζονται πλέον για να εγκαταλείψουν την Ελλάδα. Κρίμα, θα θέλαμε να τους κάνουμε πακέτο.

Τα Stukas μας βύθισαν στον Πειραιά πλοία 30.000 τόννων και προξένησαν ζημιές σε άλλα 80.000 τόν-νων...».

«16 Απριλίου 1941. Χθες: Δεν πραγματοποιήθηκαν πτήσεις από καμία πλευρά. Οι Σέρβοι συγκεντρώνονται ακόμη μία φορά στην περιοχή του Σεράγεβο. Η αντίσταση τους, όμως, είναι ελάχιστη... Οι μονάδες μας βρίσκονται ήδη στον Ολυμπο. Η κατάσταση των δρόμων είναι απαίσια. Μόνο με πολύ μεγάλη δυσκολία μπορεί το πεζικό να ακολουθήσει τα προελαύνοντα τεθωρακισμένα... Ο τουρκικός Τύπος δεν είναι καθόλου φιλικός έναντι των Αγγλων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα γερμανικό στρατεύματα είναι στη γειτονιά τους... Την αυγή η Γιουγκοαλαβία προσεφέρθη να συνθηκολογήσει. Από την Αθήνα μάς ήρθε η πληροφορία ότι η Αγγλία διέταξε τον ελληνικό στόλο να παράσχει προστασία στους αποχωρούντες Αγγλους. Αυτό είναι πραγματικά το αποκορύφωμα του κυνισμού. Πιο χαμηλά δεν μπορεί ένα καθεστώς με τίποτα να καταπέσει...».

«24 Απριλίου 1941... Η στρατιά της Ηπείρου και της Μακεδονίας συνθηκολόγησε. Εξαιτίας της προώ-

45

Ανδρες της Leibstandarte στον Ισθμό της Κορίνθου.

θησής μας στα Ιωάννινα βρέθηκε σε απελπιστική θέ

ση. Μικρές αντιζηλίες με τους Ιταλούς, οι οποίοι, με

ειδήσεις και ανακοινώσεις για επιτυχίες (πότε, επιτέ

λους;), θέλουν να μας προλάβουν. Η πτώση της Αθήνας

δεν θ' αργήσει πολύ. Ατακτη υποχώρηση Αγγλων και

Ελλήνων. Ο βασιλιάς Γεώργιος το "έσκασε"στην Κρήτη.

Από εκεί θέλει να συνεχίσει τον "ηρωικό" αγώνα. Θα

τον βοηθήσουμε. Η Ρώμη θέλει ν' ανακοινώσει ότι ο

πόλεμος στην Ελλάδα τελείωσε, κάτι που εμείς εμπο

δίζουμε... Στην Αυστραλία αυξήθηκε το αντιπολιτευτι

κό κλίμα κατά της φιλικής προς την Αγγλία πολιτικής.

Εξαιτίας κυρίως των υψηλών απωλειών στην Ελλάδα...

Ο Βέρα διέφυγε από τις ΗΠΑ. Θα χρειαστούμε τις ε

μπειρίες και τις γνώσεις του. Στις Βρυξέλλες υποδέ

χθηκα τον πρώην πρεσβευτή των ΗΠΑ, Κουντάι

(Cudahy), έναν από τους κύριους αντιπάλους του Ρού

σβελτ. Είναι απόλυτα πεπεισμένος για τη νίκη μας. Θα

επιθυμούσε να συνομιλήσει με τον Φύρερ σχετικά με

το τι θα ακολουθήσει μετά τον πόλεμο».

«29 Απριλίου 1931. Οι Ιταλοί συμπεριφέρονται α

λαζονικά και υπεροπτικά. Ο Μουσολίνι δημοσιεύει ένα

τηλεγράφημα στον στρατηγό Καμπαλέρο, όπου θεωρεί

πως η νίκη κατά των Ελλήνων είναι ολότελα δική του. Ο

ιταλικός στρατός αρνήθηκε να αναγνωρίσει τις δια

πραγματεύσεις συνθηκολόγησης προτού ο ελληνικός

στρατός τις αναγνωρίσει δημόσια... Εξαιτίας αυτής

της συμπεριφοράς, ο λαός μας τρέφει αισθήματα μί

σους έναντι των Ιταλών. Αναρωτιέμαι πώς θα τελειώσει

αυτό. Σε κάθε περίπτωση θα επιχειρήσουμε τα πάντα

για να αλλάξουμε το κλίμα. Οι Ιταλοί απαιτούν τώρα ο

λόκληρη την Ελλάδα. Φοβάμαι πως κάτι τέτοιο θα δη

μιουργήσει ακόμα μεγαλύτερες αντιδράσεις στην κοι

νή γνώμη. Ο Φύρερ επέστρεψε από το μέτωπο. Με ει

δοποίησε αμέσως. Εχει φοβερή διάθεση από τη μεγα

λειώδη νίκη. Η υπόθεση στην Ελλάδα θα διαρκέσει με

ρικές ημέρες ακόμη. Από τους υποτιθέμενους δύο μή

νες, μόλις τρεις εβδομάδες. Για ακόμη μία φορά οι

στρατιώτες μας μας έκαναν να "ντρεπόμαστε" για τις

προβλέψεις μας. Ο Φύρερ είναι προβληματισμένος

από τη συμπεριφορά των Ιταλών. Εχουν γίνει ακόμα

πιο προκλητικοί. Αυτό μας έλειπε. Ο Γιόντλ μού εκθέ

τει τις συνομιλίες της ελληνικής ανακωχής. Η απόλυτη

ντροπή. Αναφέρω στον Φύρερ πως ο λαός μας θα αντι

δράσει αν αφήσουμε τους Ιταλούς στην Ελλάδα. Το κα

ταλαβαίνει, αλλά διαφορετικά δεν γίνεται. Θα συγκρο

τήσουμε επίσης μια νέα ελληνική κυβέρνηση. Με επι

κεφαλής τον στρατηγό που καθοδηγούσε τις διαπραγ

ματεύσεις ανακωχής. Είναι φανατικός εχθρός των

Αγγλων και συνθηκολόγησε πολύ νωρίτερα απ' ό,τι έ

πρεπε, εξαιτίας του μίσους που έχει ενάντια στον

Τσώρτσιλ. Ο Φύρερ θα εκφωνήσει έναν μεγάλο λόγο.

Πιθανόν μπροστά στο Ράιχσταγκ».

«24 Μαΐου 1941, χθες: Στην Κρήτη είμαστε πολύ

καλύτερα. Στην Ανατολική Αφρική οι Ιταλοί αντιστέκο

νται ακόμη ηρωικά. Επίσης στην επιχείρηση κατά της

Κρήτης συμμετέχουν θαρραλέα με τον στόλο τους. Τε

λικά κάτι ξέρουν να κάνουν κι αυτοί (...). Ο Γκούτερερ

έγινε υφυπουργός μου. Χαίρομαι γι' αυτόν. Θα είναι σί

γουρα ένας έμπιστος άνθρωπος μου. Ολόκληρο το υ

πουργείο χαιρετίζει την αναβάθμιση του. Ο Χάραλντ

φαίνεται να είναι καλά στην Κρήτη».

«31 Μαΐου 1941, χθες: Η κατάσταση στην Κρήτη για

τους Αγγλους είναι δραματική. Η αντίσταση τους δια

λύθηκε. Φυγή!Συνάντηση των αλεξιπτωτιστών μας στο

Ρέθυμνο. Το Ηράκλειο είναι ολοκληρωτικά στα χέρια

μας. Οι Αγγλοι προξένησαν στους αιχμαλώτους μας

φοβερές αγριότητες. Προειδοποιούμε αυστηρά αντί

ποινα. Η Αεροπορία μας ήταν εξαιρετική. Ο Σμέλινγκ

τελικά ζει και βρίσκεται σ' ένα νοσοκομείο στην Αθή

να. Το πρακτορείο ειδήσεων Ρόιτερ στις 28-5-1941 με

τέδωσε ότι ο παγκόσμιος πρωταθλητής πυγμαχίας,

Μαξ Σμέλινγκ, σκοτώθηκε μαχόμενος στην Κρήτη. Η

είδηση αποδείχθηκε ψευδής, ωστόσο πολλές φορές

αγγλικές, αμερικανικές, αλλά και γερμανικές εφημερί-

46

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

δ ε ς το έγραψαν στα πρωτοσέλιδα τους. Ενημερώνω

την Αννυ Οντρα, που το ακούει με ανακούφιση. Μετά

τόσες πολλές πίκρες».

Ανήσυχος ο Γκαίμπελς για τη στάση τ ο υ γ ε ρ μ α ν ι

κού λ α ο ύ έ ν α ν τ ι των Ιταλών, σημε ίωνε με έ μ φ α σ η : «24-

4-1941... Το κλίμα είναι αρνητικό για τους Ιταλούς. Κά

τι πρέπει να κάνω γι' αυτό. Εχουν μεγάλο μερίδιο όμως

ευθύνης και οι Ιταλοί, με τον υπερφίαλο κομπασμό

τους».

Ταυτόχρονα ο Γερμανός υπουργός π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ

σε με έ κ δ η λ η αγωνία τ ι ς ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς στις ΗΠΑ: «29-4-

1941, η Πελοπόννησος, στην Ελλάδα, ξεκαθαρίζεται.

Σχεδόν χωρίς αντίσταση. Οι Ιταλοί καταλαμβάνουν την

Κέρκυρα. Οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να εισέλθουν στον πό

λεμο. Αν δεν φοβόταν ο Ρούσβελτ την κοινή γνώμη, θα

μας ε ί χ ε κηρύξει τον πόλεμο εδώ και καιρό... Είδαμε

με τον Φύρερ τα πολεμικά επίκαιρα. Είναι πολύ ικανο

ποιημένος. Συζητήσαμε εκ νέου για το Βατικανό και

τον χριστιανισμό. Ο Φύρερ είναι αντίπαλος των υπερ

βολών τους, αλλά μου απαγορεύει, για λόγους τακτι

κής, ν' αποχωρήσω από την Καθολική Εκκλησία. Και

για μια τέτοια βλακεία είμαι αναγκασμένος να πληρώ

νω εδώ και μία δεκαετία τον εκκλησιαστικό φόρο».

Σ τ ο μ ε τ α ξ ύ , όχι μόνο η κο ινή γ ν ώ μ η στη Γερμανία,

αλλά και ο π λ η θ υ σ μ ό ς στα Βαλκάν ια ε κ δ η λ ώ θ η κ ε αρ

νητ ικά έ ν α ν τ ι των Ιταλών. Ο Γκαίμπελς είναι σαφής:

«12-6-1941. Επιστολή του Νάουμαν από τα Βαλκάνια: Ο

πληθυσμός αντιπαθεί τους Ιταλούς. Εκτιμώ πως οι Ιτα

λοί είναι σήμερα ο πιο μισητός λαός της Ευρώπης. Ενα

άρθρο για τη μάχη της Κρήτης στο "Volkischer

3eobachter" το συζητήσαμε με τους συνεργάτες μου,

Γκούτερερ, Μάρτιν, Φρίτσε, Μπραουβάιλερ».

Κατά τ η δ ιάρκε ια τ η ς μάχης τ η ς Κ ρ ή τ η ς , ο γ ιος τ η ς

Μ ά γ δ α ς Γκαίμπελς, Χάραλντ Κβαντ, τ ι μ ή θ η κ ε μ ε τ ο ν

Σ ι δ η ρ ο ύ ν Σ τ α υ ρ ό Α' τ ά ξ η ς . Ο Γκαίμπελς ή τ α ν υπερή

φ α ν ο ς για τ ο ν θ ε τ ό γ ιο τ ο υ . Το απόσπασμα από τ ι ς ση

μειώσεις τ η ς 16ης Ιουνίου είναι χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ό : «Ο

Φύρερ μου εκθέτει τις λεπτομέρειες της μάχης της

Κρήτης. Του αναφέρω τη δράση και τον ηρωισμό που ε

πέδειξε ο Χάραλντ. Ο Φύρερ είναι χαρούμενος γι' αυ

τό... Η Κρήτη έπρεπε να καταληφθεί, για να μη διαθέ

τουν οι Αγγλοι καμία αεροπορική βάση εναντίον της

Ιταλίας. Οι Ιταλοί δεν έχουν το πνεύμα της αντίστασης

του λαού μας. Είναι αναγκαίο (σ.σ.: λίγο πριν από τ η ν

ε ισβολή στη Σ ο β ι ε τ ι κ ή Ενωση) να διαδώσουμε φήμες:

Ειρήνη με τη Μόσχα, επίσκεψη του Στάλιν στο Βερολί

νο, η εισβολή στην Αγγλία είναι επίκαιρη παρά ποτέ.

Πρέπει να αποκρύψουμε την πραγματική κατάσταση.

Αποκλείω στον Τύπο οποιαδήποτε αναφορά στο θέμα

Ρωσία».

Η ΕΠΙΘΕΣΗ Σ Τ Η Σ Ο Β Ι Ε Τ Ι Κ Η Ε Ν Ω Σ Η

Μ ε τ ά τη νίκη στα Βαλκάνια, ο Χ ί τ λ ε ρ σ τ ρ ά φ η κ ε προς τ η ν Ανατολή. Ταλανιζόταν από τ η ν ε μ μ ο ν ή ό τ ι ο Στάλιν θα προλάβαινε να ε π ι τ ε θ ε ί πρώτος στη Γερμανία. Σ ή μ ε ρ α , μ ε τ ά τ ι ς αποκαλύψεις τ ω ν σοβιετ ικών αρχείων, γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε ό τ ι κ ά τ ι τ έ τ ο ι ο τ η ν εποχή ε κ ε ί ν η ή τ α ν πολύ πιθανό. Ο ίδιος ο Χ ί τ λ ε ρ δ ε ν ε ίχε καμία α μ φ ι βολία. Το 1945, ό τ α ν πια τ ε λ ε ί ω σ α ν όλα, έ λ ε γ ε : «Δεν πήρα έτσι ελαφρά την απόφαση να επιτεθώ στη Μόσχα, αλλά το έκανα επειδή ήξερα από έγκυρες πληροφορίες ότι ετοιμαζόταν μια συμμαχία ανάμεσα στη

Ανδρες της Leibstandarte φωτογραφίζονται με λάφυρο μια σοβιετική σημαία.

4 7

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Στ/ς δύο αυτές φωτογραφίες άνδρες της Μεραρχίας Wiking ασφαλίζουν τις προσβάσεις σε μια κωμόπολη στη νότια Ουκρανία.

Ανδρες των Waffen SS συμμετέχουν στην περικύκλωση του Κιέβου το φθινόπωρο του 1941.

Βρετανία και τη Ρωσία. Το μεγάλο ερώτημα ήταν αν Θα

έπρεπε να χτυπήσουμε εμείς πρώτοι ή, αφού θα είχαν

εισβάλει στη χώρα μας, σε κάποια στιγμή, στο μέλλον».

Την α υ γ ή τ η ς 22ας Ιουνίου 1941 ο κόσμος κ ρ ά τ η σ ε

τ η ν αναπνοή τ ο υ . Η επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα» ξ ε κ ι

νούσε. Μ έ σ α σ ε λ ί γ ε ς η μ έ ρ ε ς ο ι Γερμανοί λύγισαν τ η

σ ο β ι ε τ ι κ ή άμυνα και κ α τ έ λ α β α ν τ ις π ρ ώ τ ε ς π α ρ α μ ε θ ό

ριες π ό λ ε ι ς . Την ίδια στ ιγμή ο Γκαίμπελς έ γ ρ α φ ε για

τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ : « Ε π ε ξ ε ρ γ α ζ ό τ α ν αυτή την επιχείρηση από

πέρυσι τον Ιούλιο. Και τώρα σήμανε η ώρα».

Ο ι π ρ ώ τ ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς τ ο υ π ο λ έ μ ο υ υ π ή ρ ξ α ν

ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά ε υ ο ί ω ν ε ς για τη Γερμανία. Τον Ιούλιο η

Wehrmacht ε ίχε α ιχμαλωτίσει ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς χ ι λ ι ά δ ε ς

σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς τ ο υ Κόκκινου Σ τ ρ α τ ο ύ και ε ίχε ε ισχωρήσει

βαθιά στο σ ο β ι ε τ ι κ ό έ δ α φ ο ς . Η π ρ ό ο δ ο ς α υ τ ή ε ίχε δη

μ ι ο υ ρ γ ή σ ε ι έ ν α κλίμα ε υ φ ο ρ ί α ς και αισιοδοξίας στη

γ ε ρ μ α ν ι κ ή πολιτ ική και στρατ ιωτ ική ηγεσία. Στ ις 3 Ιου

λίου ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Χ ά λ ν τ ε ρ τ η ς OKW σημείωνε στο η μ ε

ρολόγιο τ ο υ : «Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξει

κανείς πως η εκστρατεία στη Ρωσία έχει κερδηθεί μέ

σα σε διάστημα δύο εβδομάδων».

Ο Γκαίμπελς έ μ ο ι α ζ ε να συμφωνεί : «Κανένας δεν

αμφιβάλλει πλέον ότι θα θριαμβεύσουμε στη Ρωσία».

Μ έ χ ρ ι τ α μέσα τ ο υ Ιουλίου ο ι μ η χ α ν ο κ ί ν η τ ε ς γ ε ρ μ α ν ι

κ έ ς μ ο ν ά δ ε ς είχαν προχωρήσει περίπου 500 χ ι λ ι ό μ ε τ ρ α

μέσα στη Σ ο β ι ε τ ι κ ή Ενωση, ενώ στα τ έ λ η τ ο υ μήνα έ

νας Σ ο β ι ε τ ι κ ό ς α ξ ι ω μ α τ ι κ ό ς πληροφοριών, ο Πάβελ

Σ ο υ ν τ ο π λ ά τ ω φ - κατόπιν δ ι α τ α γ ή ς τ ο υ υπουργού

Α σ φ α λ ε ί α ς τ η ς Σ ο β ι ε τ ι κ ή ς Ενωσης, Λ α β ρ έ ν τ ι Μπέρια -

π ρ ο σ έ γ γ ι ζ ε τ ο ν Βούλγαρο πρέσβη στη Μόσχα για να

τ ο υ ζ η τ ή σ ε ι να μ ε σ ο λ α β ή σ ε ι γ ια σύναψη ε ι ρ ή ν η ς με

τ ο υ ς Γερμανούς. Τα π ρ ά γ μ α τ α , όμως, ά λ λ α ξ α ν πολύ

γ ρ ή γ ο ρ α .

Στ ις 18 Α υ γ ο ύ σ τ ο υ 1941 ο Γκαίμπελς συνάντησε

τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ . Ηταν φ α ν ε ρ ό πως η συνάντηση έ γ ι ν ε ε ξ α ι

τ ίας τ ω ν α υ ξ α ν ό μ ε ν ω ν δ ιαμαρτυριών τ η ς Καθολικής

Εκκλησίας κ α τ ά τ ο υ π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς ευθανασίας τ ω ν ε -

θνικοσοσιαλιστών. Α υ τ ή η «συγκεκαλυμμένη εκκαθά

ριση των διανοητικά ασθενών», όπως τ η ν ο ν ό μ α ζ ε στο

η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ ο υπουργός Προπαγάνδας, συνεχιζό

τ α ν ανεμπόδιστα μ έ χ ρ ι τ ό τ ε . Οπως ε ίχε κ α τ α γ ρ ά ψ ε ι ο

υ π ε ύ θ υ ν ο ς τ ο υ σχεδίου, Φίλιπ Μ π ο ύ λ ε ρ , στις 30 Ιανου

αρίου 1941, τ ο υ ε ίχε πει πως είχαν ή δ η απαλλαγεί ήσυ

χα από 80.000 τ έ τ ο ι α ά τ ο μ α και είχαν α π ο μ ε ί ν ε ι μόνον

ά λ λ ε ς 60.000 για να « φ ύ γ ο υ ν » . «Σκληρή δουλειά, αλλά

και αναγκαία μαζί. Ο Μπούλερ είναι ο ιδανικός άνδρας

γι' αυτό», σχολίαζε ο Γκαίμπελς στο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ .

Στις α ρ χ έ ς Ιουλίου, ωστόσο, ο επίσκοπος τ ο υ Μ ύ ν σ τ ε ρ

ε ίχε α π ο κ α λ ύ ψ ε ι το σκάνδαλο σε μια πο ιμαντορική επι

στολή τ ο υ , και στις 27 τ ο υ μηνός ε ίχε κ ι ν η θ ε ί δικαστικά

κ α τ ' αγνώστων για τα ε γ κ λ ή μ α τ α α υ τ ά . Οπωσδήποτε Γ

ε ν έ ρ γ ε ι α α υ τ ή ε ν ό χ λ η σ ε τ ό σ ο τ η γ ε ρ μ α ν ι κ ή κ υ β έ ρ ν η

ση όσο και το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα. Ο τ α ν μάλι

στα στις 3 Α υ γ ο ύ σ τ ο υ 1941 ο επίσκοπος τ ο υ Μ ύ ν σ τ ε ρ

4 8

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Εκκλησία αποστασιοποιείται όλο και περισσότερο από

ολόκληρο το εθνικό τμήμα της Καθολικής κοινότητας

του λαού μας. Μετά τον πόλεμο θα λογαριαστούμε μα

ζί τους... Ο τέως αρχηγός των κομμουνιστών, Τέλμαν,

βρίσκεται πάντα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Σε

μια παλαιότερη αναφορά για την πολιτική συμπεριφο

ρά του μου εκθέτουν ότι ύστερα από έναν σύντομο α

ναβρασμό, η δύναμη της αντίστασης του μετά το Γερ-

μανορωσικό Σύμφωνο κατέρρευσε ολοκληρωτικά.

Εδωσε εντολή να του παρασχεθεί υλικό για την κατά

σταση που επικρατεί σήμερα μέσα στη Σοβιετική Ενω

ση. Ακόμα κι αν ως προσωπικότητα δεν έχει πλέον κα

μία σημασία, ίσως χρησιμοποιηθεί κάποια στιγμή στην

κατάλληλη περίσταση... Το απόγευμα έκανα μια επί

σκεψη στον ναύαρχο Ρέντερ στο Ανώτατο Αρχηγείο

του Ναυτικού. Συζητήσαμε την υπάρχουσα κατάσταση.

Ο Ρέντερ είναι λίγο πεισματάρης στις απόψεις του.

Ανήκει στην παλιά σχολή και έχει πολύ περιορισμένη

γνώση για την εθνικοσοσιαλιστική σκέψη και ιδέα. Δεν

είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο λαός μας απο

καλεί το Ναυτικό ακόμα "αυτοκρατορικό", όταν ο Στρα

τός μας αποκαλείται "πρωσσικός" και η Αεροπορία

μας "εθνικοσοσιαλιστική". Επίσης έχω την εντύπωση

πως δεν έχει και την καλύτερη σχέση με τους αξιωμα

τικούς του. Του έχουν περισσότερο φόβο παρά εμπι

στοσύνη».

«Η επίθεση του εχθρού έπεφτε κατά πάνω μας σε

πυκνά κύματα μέσα από το χιονισμένο τοπίο. Τα πολυ

βόλα μας τους σφυροκοπούσαν ασταμάτητα, τόσο που

δεν μπορούσαμε να ακούσουμε ο ένας τη φωνή του

Απροετοίμαστοι για τον ρωσικό χειμώνα, οι άνδρες των SS στις φωτογραφίες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν, με αυτοσχέδιες λύσεις, θερμοκρασίες πολλών βαθμών υπό το μηδέν.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Ο υπουργός Προπαγάνδας στο γραφείο του, στο Υπουργείο Προπαγάνδας και Λαϊκής Διαφωτίσεως. Πίσω του δεσπόζει ο πίνακας του Μεγάλου Φρειδερίκου της Πρωσίας.

άλλου. Τα σώματα των νεκρών και των ετοιμοθάνατων

απλώνονταν πάνω στο χιόνι μπροστά μας σαν σκούρο,

αποτρόπαιο χαλί, αλλά οι ανθρώπινες μάζες έφταναν

όλο και πιο κοντά κι έμοιαζαν ατελείωτες. Μόνον όταν

έφτασαν σε απόσταση ρίψης χειροβομβίδων, έπεφταν

και οι τελευταίοι επιτιθέμενοι Ρώσοι πάνω στα πολυ

βόλα μας. Και τότε, καθώς οι πολυβολητές μας άρχι

ζαν να παίρνουν μια ανάσα, νέα κύματα επιτιθέμενων

φαίνονταν στον ορίζοντα - μια πλούσια, σκοτεινή

γραμμή κι όλα ξανάρχιζαν». Ετσι π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι έ ν α ς Γερ

μανός α ξ ι ω μ α τ ι κ ό ς τ η ς ο π ι σ θ ο φ υ λ α κ ή ς τ ις μάχες βό

ρεια τ η ς Μόσχας, τ ο ν Δ ε κ έ μ β ρ ι ο τ ο υ 1941. Π ρ ό κ ε ι τ α ι

οπωσδήποτε για μια μ α ρ τ υ ρ ί α πολύ λ ι γ ό τ ε ρ ο αισιόδο

ξη από τ ι ς επ ίσημες α ν α φ ο ρ έ ς που έ φ τ α ν α ν στο Β ε ρ ο

λίνο.

Στ ις α ρ χ έ ς τ ο υ μήνα, η γ ε ρ μ α ν ι κ ή προέλαση θα

σ τ α μ α τ ο ύ σ ε στα προάστια τ η ς Μόσχας. 0 μ ύ θ ο ς τ ο υ

γ ε ρ μ α ν ι κ ο ύ α ή τ τ η τ ο υ ε ίχε οριστικά θ ρ υ μ μ α τ ι σ θ ε ί , ο

Γκαίμπελς όμως είχε και ά λ λ ο ν π ο ν ο κ έ φ α λ ο : Την είσο

δο των ΗΠΑ στον π ό λ ε μ ο !

Σ η μ ε ί ω ν ε στις 11 Δ ε κ ε μ β ρ ί ο υ 1941: «Σε κάθε περί

πτωση είναι καλό το γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι απασχο

λημένες τώρα και δεν έχουν τη δυνατότητα να παρα

δώσουν αξιόλογο υλικό ούτε στην Αγγλία αλλά ούτε

και στη Σοβιετική Ενωση. Αυτό, φυσικά, το Λονδίνο το

έχει καταλάβει. Επικρατεί στην αντίπαλη πλευρά ένα

συνεχές αλλά χρήσιμο κλαψούρισμα. Κι ενώ το Λονδί

νο προς το παρόν σαλπίζει την τρομπέτα του πολέμου,

κατά τη διάρκεια της νύκτας τα πράγματα αλλάζουν.

Δεν πρέπει να μας ξεγελά (σο.: η ε χ θ ρ ι κ ή προπαγάν

δα) ό τ ι το 1942θα αντιμετωπίσουμε τα νέα όπλα των α

ντιπάλων μας. Και εμείς κάνουμε τις ανάλογες προε

τοιμασίες, και η στρατιωτικοπολιτική μας θέση το 1942

θα είναι περισσότερο ευνοϊκή. Με την είσοδο της Ια

πωνίας στον πόλεμο μπορεί να είχαμε κάποια σχετική

τύχη, αλλά ήταν και το αποτέλεσμα μιας ακούραστης

διπλωματικής προσπάθειας».

Α Ν Η Σ Υ Χ Ο Σ Ο Π Ω Σ ΠΑΝΤΑ

Συχνά έ λ ε γ ε σ τ ο υ ς σ υ ν ο μ ι λ η τ έ ς τ ο υ ό τ ι ο ε θ ν ι κ ο -

σοσιαλισμός ή τ α ν π ρ ο ο ρ ι σ μ έ ν ο ς να κ ε ρ δ ί σ ε ι τη μάχη.

έ σ τ ω κ ι αν ο ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ι δ ε ν συμφωνούσαν μαζί τ ο υ .

Δ ε ν ή τ α ν τυχαίο ό τ ι στις ο δ ο μ α χ ί ε ς τ η ν εποχή τ η ς Βαϊ-

μ ά ρ η ς , έ ν α ς εθν ικοσοσιαλ ιστής μ α χ η τ ή ς ά ξ ι ζ ε όσο

δ ύ ο ή τ ρ ε ι ς κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς ή σοσιαλιστές αντίπαλοι.

Οπως σημε ίωνε ο Χάιντς Λ ί ν γ κ ε , ο θ α λ α μ η π ό λ ο ς τ ο υ

Χ ί τ λ ε ρ , στα α π ο μ ν η μ ο ν ε ύ μ α τ α τ ο υ , «ο Γκαϊμπελς δεν

ήταν ένας άνθρωπος που έλεγε πάντοτε ναι. Πολλές

φορές τον άκουσα να διαφωνεί με τον Χίτλερ πριν από

τον πόλεμο, όταν συνήθιζε να γευματίζει μαζί με τον

Φύρερ καθημερινά». Το κρ ιτ ικό π ν ε ύ μ α τ ο υ μικρόσω

μου δ ό κ τ ω ρ α ε ίναι δ ι ά χ υ τ ο στις σημειώσεις τ ο υ : «25

Απριλίου 1942... Στην Ουκρανία ο πληθυσμός αρχικά

έβλεπε τον Φύρερ ως σωτήρα της Ευρώπης και ο στρα

τός μας έτυχε θερμής υποδοχής. Η στάση (σ.σ.: τ ο υ

π λ η θ υ σ μ ο ύ ) άλλαζε κατά τη διάρκεια του χρόνου.

Στην πολιτική μας έναντι των Ρώσων, και κυρίως των

Ουκρανών, κυριολεκτικά «σπάσαμε» το κεφάλι μας. Το

«ρόπαλο»... δεν είναι πάντα το πιο πειστικό επιχείρη

μα. Το βράδυ είχαμε στο σπίτι μια μικρή συντροφιά, ό

που είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω για αρκετή ώρα

με την κόρη του Ντούτσε (Μουσολίνι) και σύζυγο του

Ιταλού υπουργού Εξωτερικών, κυρία Τσιάνο. Σε αντίθε

ση με το παρελθόν, αυτήν τη φορά μου έκανε πολύ κα

λή εντύπωση. Φαίνεται πολύ έξυπνη και αποδεικνύει

πως έχει κληρονομήσει πολλά από τα χαρίσματα του

πατέρα της. Της εκθέτω τη θέση μας και την εκτίμηση

της στρατιωτικής κατάστασης. Από τις απαντήσεις της

εκτιμώ ότι οι Ιταλοί έχουν εναποθέσει όλες τους τις

ελπίδες στην επερχόμενη καλοκαιρινή μας επίθεση...

Δεν είναι ότι έχουν κουραστεί από τον πόλεμο, αλλά

οι δυσκολίες και τα βάρη του πολέμου μεγαλώνουν

φυσικά σ' αυτούς με γρηγορότερο ρυθμό απ' ό,τι σ' ε

μάς...».

«4 Μαΐου 1942. ...Οπως προκύπτει στις εκλογές η

κυβέρνηση στην Ιαπωνία πέτυχε μια θριαμβευτική νί

κη. Η Ιαπωνία είναι καθ' οδόν προς ένα ολοκληρωτικό

καθεστώς, ενδεδυμένο με κοινοβουλευτικό μανδύα.

Κάθε χώρα έχει το πολιτικό σύστημα που της ταιριά

ζει. Το συγκεκριμένο είναι το κατάλληλο για την ιαπω

νική mentalitat... Στο Ρόστοκ. Η εικόνα είναι τρομακτι

κή. Η έκθεση που μου παραδόθηκε κάνει λόγο για το

70% της πόλης κατεστραμμένο. Θεωρώ μεγάλο λάθος

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

μιας ενιαίας πολιτικής θέσης μας στο ζήτημα αυτό.

Εκεί όπου η συμπεριφορά μας ήταν κόσμια, όπως στον

Καύκασο και στην Κριμαία, ο πληθυσμός ήταν φιλικός

και έτοιμος να πολεμήσει για τη γερμανική υπόθεση.

Για να αλλάξει η νοσηρή αυτή κατάσταση πρέπει να λη

φθούν τα ανάλογα μέτρα: Προκήρυξη του Φύρερ προς

όλους τους Ρώσους που επιθυμούν να αγωνιστούν κα

τά του μπολσεβικισμού. Ισονομία και δικαιώματα σε ό

λους ανεξαιρέτως. Αποσαφήνιση των θέσεων μας για

το πολιτικό μέλλον της Ρωσίας. Εδώ κρίνονται τα πά

ντα. Υπάρχουν χιλιάδες Ρώσοι έτοιμοι να πολεμήσουν

τον Στάλιν, θέλουν όμως και γνωρίζουν την πολιτική

μας στο ζήτημα αυτό... Αλλαγή της εικόνας που έχει ο

γερμανικός λαός για τους Ρώσους. Επαρκής εφοδια

σμός των πόλεων, υποστήριξη καινοτόμων προγραμμά

των για την ανακούφιση των ασθενέστερων τάξεων και

ενίσχυση της προπαγάνδας μας ενάντια στο κόκκινο

μέτωπο, κυρίως στα μετόπισθεν των Σοβιέτ...». Αν και

υπέρμαχος τ η ς α λ λ α γ ή ς τ η ς γ ε ρ μ α ν ι κ ή ς πολιτ ικής

στην Ανατολή, ο Γκαίμπελς, κ λ ε ί ν ε ι το η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ

ε κ ε ί ν η τ η ν η μ έ ρ α κ ά ν ο ν τ α ς μια ζ ο φ ε ρ ή π ρ ό β λ ε ψ η :

«...Αμφιβάλλω όμως αν ο Φύρερ υπογράψει ποτέ τέ

τοιο κείμενο».

1 9 4 3 : ΕΤΟΣ Δ Ε Ι Ν Ω Ν

Στις 25 Ιουλίου 1943, λίγο μ ε τ ά τη μ ε σ η μ β ρ ι ν ή σύ

σ κ ε ψ η στο Ο μ π ε ρ σ ά λ τ σ μ π ε ρ γ κ , ο Χ ί τ λ ε ρ έ μ α θ ε μια

φ ο β ε ρ ή ε ί δ η σ η . Ο Μουσολίν ι ε ίχε π α ρ α ι τ η θ ε ί και ο βα

σιλιάς τ η ς Ιταλίας σχημάτισε στρατ ιωτ ική κ υ β έ ρ ν η σ η

υπό τ η ν ηγεσία τ ο υ «μασόνου» σ τ ρ α τ ά ρ χ η Μπαντόλ ιο.

Η αρχική σκέψη τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ γ ι ' α υ τ ή τ η ν κ α τ α φ α ν ή προ

δοσία ή τ α ν να σ τ ε ί λ ε ι α λ ε ξ ι π τ ω τ ι σ τ έ ς στη Ρώμη για να

σ υ λ λ ά β ε ι τ ο ν π ρ ο δ ό τ η βασιλιά και τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς συνω

μ ό τ ε ς . Ωστόσο επικράτησαν η λογ ική και η σύνεση και

αποφάσισε να π ε ρ ι μ έ ν ε ι . Τη λύση έ δ ω σ ε μια ο ρ γ ί λ η ο

μιλία τ ο υ Τσώρτσιλ στη Β ο υ λ ή των Κ ο ι ν ο τ ή τ ω ν όπου

τ ό ν ι σ ε πως τ ίποτα, ε κ τ ό ς από «μια ολοκληρωτική και

άνευ όρων παράδοση», δ ε ν θα έσωζε τ η ν Ιταλία από το

«να την περάσουμε δια πυρός και σιδήρου και να την

κατακάψουμε απ' άκρου εις άκρον». Τώρα, ο Χ ί τ λ ε ρ

Ο Γκαίμπελς, η Μόγδα και ο

Ιταλός υπουργός Εξωτερικών, κόμης Γκαλεάτσιο Τσιάνο.

5 1

Η ΠΙΟ Δ Ι Α Σ Η Μ Η Ο Μ Ι Λ Ι Α Τ Η Σ ΚΑΡΙΕΡΑΣ Τ Ο Υ (18-2-1943)

Μ ε τ ά από την τραγωδία του Στάλινγκραντ, στις 18 Φεβρουαρίου 1943, ο Γκαίμπελς μίλησε σε ένα ογκώδες και αυστηρά επιλεγμένο ακροατήριο Βερολι-νέζων, στο Μέγαρο των Σπορ. Παρόντες ήταν επίσης πολλά υψηλόβαθμα στελέχη του κόμματος, όπως ο Σπέερ και ο Ρόμπερτ Λ έ υ , στρατιωτικοί, εκπρόσωποι τ η ς Εκκλησίας και πολίτες. Χρησιμοποιώντας για ακόμα μια φορά τη ρητορική του δεινότητα, ανήγγειλε τον ολοκληρωτικό πόλεμο προκαλώντας τον ε ν θ ο υ σιασμό του πλήθους. Ο Γκαίμπελς ε ξ ή ρ ε το αγωνιστικό παράδειγμα των μαχητών του Στάλινγκραντ και τόνισε την υποχρέωση να συνεχιστεί η πολεμική προσπάθεια του Ράιχ.

«Γο Στάλινγκραντ ήταν και είναι το μεγάλο εγερτήριο μήνυμα της μοίρας προς το γερμανικό έθνος! Ενα έθνος που έχει τη δύναμη να επιζεί και να υπερνικά μια τέτοια καταστροφή, ακόμα και να αντλεί από αυτήν πρόσθετη δύναμη, είναι ανίκητο... Η τραγική μάχη του Στάλινγκραντ αποτελεί σύμβολο ηρωικής, ανδροπρεπούς αντίστασης στην εξέγερση των στεπών. Φέρει όχι μόνο στρατιωτική, αλλά επίσης ιδεολογική και πνευματική σημασία από τον γερμανικό λαό. Εδώ για πρώτη φορά τα μάτια μας άνοιξαν και αντιλήφθηκαν το αληθινό πρόσωπο του πολέμου. Δεν θέλουμε πια ψεύτικες ελπίδες και ψευδαισθήσεις. Θέλουμε να δούμε τα γεγονότα κατάματα, όσο σκληρά και τρομερά κι αν είναι. Η ιστορία του κόμματος μας και του κράτους μας έχει αποδείξει ότι ο κίνδυνος που αναγνωρίζεται και διαπιστώνεται υπερνικείται. Οι επερχόμενες σκληρές μάχες στην Ανατολή θα διεξαχθούν υπό το σύμβολο αυτής της ηρωικής αντίστασης. Θα απαιτηθούν από τους στρατιώτες και τα όπλα μας προσπάθειες τέτοιες που κανείς πριν δεν είχε ονειρευτεί. Στην Ανατολή διεξάγεται ένας ανελέητος πόλεμος. Ο Φύρερ είχε δίκιο όταν είπε ότι στο τέλος δεν θα υπάρξουν νικητές και ηττημένοι, παρά μόνο ζωντανοί και νεκροί... Τέταρτο: Οι Αγγλοι ισχυρίζονται ότι ο γερμανικός λαός αντιδρά στα μέτρα της κυβέρνησης για τον ολοκληρωτικό πόλεμο. Δεν θέλουν, λένε, ολοκληρωτικό πόλεμο, αλλά συνθηκολόγηση (Κραυγές του κοινού; «Ποτέ! Ποτέ!»). Σας ερωτώ: Θέλετε ολοκληρωτικό πόλεμο; Αν χρειαστεί, θέλετε έναν πόλεμο πιο ολοκληρωτικό και ριζοσπαστικό απ' οτιδήποτε μπορούμε να φανταστούμε σήμερα; Πέμπτο: Οι Αγγλοι ισχυρίζονται ότι ο γερμανικός λαός έχει χάσει την πίστη του στον Φύρερ. Σας ερωτώ: Είναι η εμπιστοσύνη σας στον Φύρερ μεγαλύτερη, πιο σταθερή και αμετακίνητη από ποτέ; Είστε απόλυτα και πλήρως έτοιμοι να τον ακολουθήσετε όπου κι αν πάει και να κάνετε ό,τι χρειαστεί για να κερδίσουμε τον πόλεμο;

Δέκατο και τελευταίο, σας ερωτώ: Συμφωνείτε ότι στον πόλεμο πάνω από όλα, σύμφωνα με το πρόγραμμα του Ενικοαοσιαλιστικού Κόμματος, πρέπει να ισχύουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλους, ότι η πατρίδα πρέπει να φέρει εξίσου τα βάρη

του πολέμου και οι υποχρεώσεις να κατανεμηθούν εξίσου μεταξύ ανώτερων και κατώτερων στρωμάτων, μεταξύ πλουσίων και φτωχών; ...Ο λαός είναι έτοιμος για τα πάντα. Ο Φύρερ έχει δώσει τις διαταγές και εμείς θα τον ακολουθήσουμε. Σε αυτή την ώρα εθνικής περισυλλογής πιστεύουμε με βεβαιότητα και σταθερότητα στη νίκη. Τη βλέπουμε μπροστά μας, χρειάζεται μόνο να τη φθάσουμε. Πρέπει να υποτάξουμε τα πάντα σε αυτόν τον σκοπό. Αυτό είναι το καθήκον μας τώρα. Ας είναι το σύνθημα μας: «Ξεσηκώ-σου τώρα, λαέ, και άσε την καταιγίδα να ξεσπάσει!».

Στις 18 Απριλίου 1943, θα σημείωνε στο ημερολόγιο του: «...Το βράδυ μ ο υ έδειξαν φωτογραφίες από το Κατύν. Είναι τόσο φρικτές, που μόνο ένα τμήμα τους είναι δημοσιεύσιμο. Τα ντοκουμέντα και τα στοιχεία που μου παρουσιάστηκαν είναι ουσιαστικές αποδείξεις για την αιματηρή ευθύνη των μπολσεβίκων που κανείς πλέον δεν είναι σε θέση ν' αρνηθεί. Από μια μυστική έκθεση συμπέρανα πως οι σουηδικές εφημερίδες κάνουν τα πάντα για να μη δημοσιεύσουν τις εκθέσεις των ανταποκριτών τους στο Βερολίνο. Βλέπουμε για ακόμη μια φορά τι είδους ουδετερότητα εννοούν οι Σουηδοί. Η επίσκεψη του Χόρτυ στο Ομπερσάλτσμπουργκ ολοκληρώθηκε. Η πρώτη ημέρα τελείωσε σε τεταμένη ατμόσφαιρα. Ο Φύρερ του εξήγησε αποφασιστικά τα λάθη της πολιτικής του, ειδικότερα στα ζητήματα διεξαγωγής του πολέμου και των Εβραίων. Ο Φύρερ κατέστησε σαφές στον Χόρτυ πώς είχε την αξιόπιστη πληροφορίες ότι η Ουγγαρία επιχείρησε μέσω Ισπανίας και Πορτογαλίας ν' αποκτήσει επαφή με τον εχθρό. Ο Χόρτυ αρνήθηκε βέβαια, αλλά αυτό λίγο τον βοήθησε...».

Ακολούθησε η παράδοση του Γερμανικού Εκστρατευτικού Σώματος (DAK) στην Τυνησία. Θλιμμένος αλλά και ρεαλιστής ο Γκαίμπελς θα έγραφε στις 9 Μαΐου 1943: «Η κατάληψη της Τύνιδας και της Μπιζέρτας ανακοινώθηκε από τους Βρετανούς ως μια μεγάλη θεαματική επιτυχία. Οι αγγλικές εφημερίδες έγραψαν πως ολόκληρο το Λονδίνο είναι μεθυσμένο από τη χαρά της νίκης. ...Βιώνουμε ένα δεύτερο Στάλινγκραντ, βέβαια κάτω από διαφορετικές προϋποθέσεις όσον αφορά τον ψυχολογικό και υλικό τομέα... Πρέπει αν πούμε επίσης την αλήθεια στον γερμανικό λαό για τον Ρόμμελ. Δεν είναι τόσο απλό βέβαια. Ο Ρόμμελ δημιουργεί αυτήν τη στιγμή ένα επιτελείο για την απόκρουση οποιασδήποτε εισβολής επιχειρήσουν στην Ευρώπη οι Αγγλοι ή οι Αμερικανοί. Αναμφίβολα ο Ρόμμελ είναι ο ιδανικότερος άνδρας γι' αυτό...».

-

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Τραυματίες και ανάπηροι του Ανατολικού Μετώπου ακούν εκστασιασμένοι τον υπουργό Προπαγάνδας.

ρίπου 35 άτομα. Προσωπικά, είμαι στο πλευρό του Φύ

ρερ. Είμαι της γνώμης πως, στην παρούσα φάση, με

πολύ λίγες δυνάμεις θα μπορούσαμε να πετύχουμε

πολύ περισσότερα πράγματα παρά με μεγαλύτερες δυ

νάμεις και με μακρά προετοιμασία ύστερ από μια ε

βδομάδα. Ο Φύρερ έχει απόλυτο δίκιο όταν λέει ότι

όσο ταχύτερα διαπραγματεύεται και ενεργεί κάποιος

τόσο ευκολότερα οδηγείται στην επιτυχία. Οσον αφο

ρά τα μέτρα που πρότειναν οι στρατιωτικοί, αυτήν τη

στιγμή φαίνονται αδύναμα, καθώς δεν έχουμε υπολο

γίσει το τι θα πράξει ο εχθρός. Δίχως αμφιβολία, οι

Αγγλοι δεν θα περιμένουν οκτώ ημέρες, για να σκε

φτούμε, να προετοιμαστούμε και να αποφασίσουμε το

τι θα κάνουμε. Σίγουρα, όμως, συμφωνούμε όλοι, ό

πως και ο Φύρερ, πως το Βατικανό πρέπει να καταλη

φθεί από τις δυνάμεις μας. Αν γινόταν τις επόμενες 24

ώρες μια προληπτική επιχείρηση με αλεξιπτωτιστές ε

κεί, θα οδηγούσε αναμφίβολα σε επιτυχία...».

Τον φ ο β ε ρ ό χειμώνα 1942/43 που α π ο δ ε κ α τ ι ζ ό τ α ν η

6 η Γερμανική Σ τ ρ α τ ι ά στον θ ύ λ α κ α τ ο υ Σ τ ά λ ι ν γ κ ρ α ν τ ,

18 Φεβρουαρίου 1943. Η ΝΙάγδα με τις

μεγάλες της κόρες Χέλγκα και Χίλντε

παρακολουθούν με δέος τη

διασημότερη ομιλία του Γιόζεφ Γκαίμπελς.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Μ Ι Α ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΚΑΙ Ε Ν Α Σ Ε Ι Κ Ο Ν Ο Λ Η Π Τ Η Σ Θ Υ Μ Ο Υ Ν Τ Α Ι

Ο Γκαίμπελς απευθύνει το φρικτό ερώτημα σε ένα εκστασιασμένο πλήθος: «Θέλετε τον ολοκληρωτικό πόλεμο;».

Στις 18 Φεβρουαρίου 1943, στις 16.30, το Μέγαρο των Σπορ του Βερο

λίνου ήταν κατάμεστο από 10.000 ενθουσιώδεις Γερμανούς. Ολα ήταν έτοι

μα για την ομιλία του Γκαίμπελς. Η επιγραφή «Ολοκληρωτικός Πόλεμος -

Σύντομος Πόλεμος» έδινε τον τόνο. Η Μπρουνχίλντε Πόμσελ εργαζόταν ε

κείνη την εποχή ως γραμματέας στο Υπουργείο Προπαγάνδας. Το απόγευ

μα εκείνης της ημέρας ένα αυτοκίνητο του υπουργείου τη μ ε τ έ φ ε ρ ε , μαζί

με μια φίλη της, στο Μ έ γ α ρ ο των Σπορ. Κάθισαν στην πρώτη σειρά απένα

ντι από τις κάμερες. Πίσω της κάθισαν η Μάγδα Γκαίμπελς μαζί με τη μεγά

λη της κόρη. Μ ε τ ά τον πόλεμο η Πόμσελ ρωτήθηκε από τους Σοβιετικούς

ανακριτές της αν επιθυμούσε τ ό τ ε τον «ολοκληρωτικό πόλεμο». «Δεν ξέ

ρω», απάντησε, «πιθανόν, όμως, τότε να είχα αυτήν τη σκέψη. Ισως να είχα

με συνηθίσει την ιδέα του ολοκληρωτικού πολέμου, τις κραυγές, την πολε

μική ατμόσφαιρα». Στο σχόλιο ότι τα «Επίκαιρα» της εποχής έδειχναν τις

δύο κυρίες των μπροστινών καθισμάτων να αναπηδούν από ενθουσιασμό,

να σηκώνουν το χέρι και να χαιρετούν ναζιστικά, απάντησε: «Δεν υπάρχει

εξήγηση. Κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν ζητοκραύγαζε τότε». Η

Πόμσελ στη συνέχεια σιώπησε. Π έ ν τ ε χρόνια βρισκόταν στις σοβιετικές φ υ

λακές, κάτω από ά θ λ ι ε ς συνθήκες. Μ ε τ ά την απελευθέρωση της το 1950,

μέσω ενός παλαιού φίλου από τον Ραδιοφωνικό Σ τ α θ μ ό του Βερολίνου,

βρήκε εργασία στον Ραδιοφωνικό Σ τ α θ μ ό του Μπάντεν-Μπάντεν. Αφού ε ρ

γάστηκε για κάποιο διάστημα και για τη γερμανική τηλεόραση, συνταξιοδο

τ ή θ η κ ε τ ο 1 9 7 1 .

Τον Φεβρουάριο του 1943, ο Γκοτς Χιρτ-Ρέγκερ από τη Λειψία ήταν ει

κονολήπτης της Wehrmacht. Ηταν ένας από τους ανθρώπους που χειρίζο

νταν τις κ ά μ ε ρ ε ς στο Μ έ γ α ρ ο των Σπορ. Σε συνέντευξη του μετά τον πόλε

μο είπε ότι ο υπουργός Προπαγάνδας στην ομιλία της 18ης Φεβρουαρίου ή

ταν μοναδικός. Μοναδικός στην έκφραση, στην κίνηση και στην ευχέρεια

του λόγου του. Αναμφισβήτητα ήταν ο πιο διάσημος λόγος της καριέρας

του.

ο Γ ιόζεφ Γκαίμπελς κ ά λ ε σ ε το ε π ι τ ε λ ε ί ο Τύπου τ ο υ , για

να τ ο υ ς ανακοινώσει ό τ ι από τ η ν αρχή τ ο υ π ο λ έ μ ο υ η

προπαγάνδα α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε λ α ν θ α σ μ έ ν η γ ρ α μ μ ή . Τα

σ υ ν θ ή μ α τ α μ έ χ ρ ι τ ό τ ε ή τ α ν : « ί ο έ τ ο ς τ ο υ πολέμου:

Εχουμε νικήσει. 2ο έτος του πολέμου: Θα νικήσουμε.

3ο έτος του πολέμου: Πρέπει να νικήσουμε. 4ο έτος

του πολέμου: Δεν είναι δυνατόν να νικηθούμε».

«Η γερμανική κοινή γνώμη πρέπει να κατανοήσει

πως όχι μόνο θέλουμε και οφείλουμε να υπερισχύ

σουμε, αλλά και ότι μπορούμε. Το γεγονός ότι ακολου

θείται επίσημα αμυντική στάση μέχρι τώρα αποτελεί

σκέτη καταστροφή», ε ίπε ο Γκαίμπελς. Οπως γ ρ ά φ ε ι ο

ιστορικός Φρίντριχ Γ ιέργκ, «στις αρχές του 1943 επι

κρατούσε έλλειψη ισορροπίας: ο μέσος Γερμανός πο

λίτης δεν μπορούσε να νικήσει αλλά στους βομβαρδι

σμούς μπορούσε άνετα να ηττηθεί. Από την άλλη, ο

Στρατός, το μοναδικό στρατιωτικό μέσο που ήταν σε

θέση να πετύχει νίκη, μπορούσε μόνο με δυσκολία να

νικηθεί, τουλάχιστον όπως είχαν διαμορφωθεί αρχικά

τα πολεμικά μέτωπα. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό,

χρειάστηκε να περάσουν ακόμα δύο χρόνια και τρεις

μήνες. Σε όλο αυτό το διάστημα ο πληθυσμός θα είχε

αρκετούς λόγους για να καταρρεύσει ψυχολογικά, κα

θώς αποτελούσε τον πιο αδύναμο κρίκο στην αλυσίδα.

Το αν θα έσπαζε ή θα άντεχε σε εκείνο το σημείο η α

λυσίδα θα επηρέαζε την πορεία του παγκοσμίου πολέ

μου». «Είναι, πρωτίστως, ζήτημα ψυχολογίας να ξεπε

ράσουμε αυτή την κρίσιμη περίοδο», π α ρ α τ ή ρ η σ ε ο

Γκαίμπελς. Ωστόσο το αν η Γερμανία θα υπερίσχυε τ ε

λικά τ ω ν αντιπάλων τ η ς δ ε ν ή τ α ν κ α θ ό λ ο υ θ έ μ α προ

παγάνδας. Η ψυχολογία, 6 έ 6 α ι α , σ' έ ν α ν π ό λ ε μ ο είναι

σ η μ α ν τ ι κ ό ς π α ρ ά γ ο ν τ α ς και ο Γκαίμπελς το γνώριζε

α υ τ ό πολύ καλά. «Πρέπει να φανταστεί κανείς πώς θα

είναι η κατάσταση ύστερα από έξι μήνες», σ η μ ε ι ώ ν ε ι

στο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο τ ο υ , στις α ρ χ έ ς Μ α ρ τ ί ο υ 1943, α φ ' ό

τ ο υ η τ ε λ ε υ τ α ί α ε π ί θ ε σ η στο Β ε ρ ο λ ί ν ο ά φ η σ ε πίσω ε

ρείπια και 168 ν ε κ ρ ο ύ ς . «Τότε, σε πολλές πόλεις θα

βρισκόμαστε ενώπιον μιας θάλασσας από ερείπια, θα

μετράμε χιλιάδες νεκρούς και ο λαός μας θα έχει κλο

νιστεί σε κάποιον βαθμό, κάτι που δεν πρέπει να συμ

βεί σε καμία περίπτωση». Υπήρξε π ρ ο φ η τ ι κ ό ς .

Τον Δ ε κ έ μ β ρ ι ο τ ο υ 1943 οι Σ ο β ι ε τ ι κ ο ί όρισαν ένα

δ ικαστήριο για ε γ κ λ η μ α τ ί ε ς π ο λ έ μ ο υ , π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ να

δ ικάσει τ ρ ε ι ς Γερμανούς α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ύ ς που είχαν αιχ

μ α λ ω τ ι σ θ ε ί στο Σ τ ά λ ι ν γ κ ρ α ν τ , μ ε τ η ν κ α τ η γ ο ρ ί α τ η ς

δ ο λ ο φ ο ν ί α ς Σ ο β ι ε τ ι κ ώ ν πολιτών μ ε δ η λ η τ η ρ ι ώ δ η α έ

ρια. Η δίκη ο λ ο κ λ η ρ ώ θ η κ ε σε τ ρ ε ι ς η μ έ ρ ε ς και επιβλή

θ η κ ε η θ α ν α τ ι κ ή ποινή. Ο ι τ ρ ε ι ς α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί ε κ τ ε λ έ

στηκαν σε μια π λ α τ ε ί α στο Χ ά ρ κ ο β ο μπροστά σε 40.000

θ ε α τ έ ς . Επιπλέον είχαν μ ο ν τ ά ρ ε ι έ ν α ανατριχ ιαστικό

ν τ ο κ ι μ α ν τ έ ρ για τ ις σ κ η ν ο θ ε τ η μ έ ν ε ς δ ί κ ε ς στο Χάρκο

βο, που χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ή θ η κ ε μ ε τ ά τ ο ν π ό λ ε μ ο , στη δίκη

τ η ς Ν υ ρ ε μ β έ ρ γ η ς . Η ε κ τ έ λ ε σ η των Γερμανών αξ ιωματ ι

κών στο Χ ά ρ κ ο β ο δ ε ν ά φ η σ ε α δ ι ά φ ο ρ ο τ ο ν Γκαίμπελς.

Χωρίς να π ρ ο β ε ί σε επίσημη δ ιάψευση των κ α τ η γ ο

ριών, απάντησε κ α τ η γ ο ρ η μ α τ ι κ ά σ τ ο υ ς σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς

τ ο υ στο υ π ο υ ρ γ ε ί ο ό τ ι «τα δηλητηριώδη αέρια που α

ναφέρθηκαν στη δίκη στη Ρωσία ήταν αποκυήματα της

νοσηρής φαντασίας ορισμένων. Δεν υπήρχε καμία α-

πολύτως απόδειξη ότι είχαν πράγματι χρησιμοποιη

θεί». Για τ ο ν Γκαίμπελς δ ε ν ή τ α ν τ ί π ο τ ε π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο

από μια α ν ό η τ η και χ ο ν δ ρ ο κ ο μ μ έ ν η προπαγάνδα τ ω ν

Σοβιετ ικών, που χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ή θ η κ ε ωστόσο α ρ γ ό τ ε ρ α

ως πε ιστήριο στη Ν υ ρ ε μ β έ ρ γ η . Ο Γκαίμπελς π ί σ τ ε υ ε

πως η επίσημη προπαγάνδα έ π ρ ε π ε π ά ν τ α να προβάλ

λ ε ι τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ Φ ύ ρ ε ρ , καθώς ο Χ ί τ λ ε ρ α π ο λ ά μ β α ν ε

σ τ α θ ε ρ ά ιδ ια ίτερα υ ψ η λ ή ς δ η μ ο τ ι κ ό τ η τ α ς . Η πειστικό

τ η τ α τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ ή τ α ν σημαντ ική και τ α σπάνια π λ έ ο ν

ραδιοφωνικά τ ο υ δ ι α γ γ έ λ μ α τ α προς τ ο ν γ ε ρ μ α ν ι κ ό

λαό προκαλούσαν π ά ν τ ο τ ε α ι σ θ ή μ α τ α α ν α ν ε ω μ έ ν η ς α

π ο φ α σ ι σ τ ι κ ό τ η τ α ς , α κ ό μ α και μ ε τ α μ έ λ ε ι α ς για τ ις σκέ

ψεις σ υ ν θ η κ ο λ ό γ η σ η ς . Οπως α ν α φ έ ρ ε ι ο ιστορικός Ιω-

άν. Κ ω τ ο ύ λ α ς , σε μια έ κ θ ε σ η τ η ς SD από το Κ ίτσ ινγκεν

τ η ς Κάτω Φραγκον ίας τ ο ν Ν ο έ μ β ρ ι ο τ ο υ 1943, έ ν α ς τ ε

χν ίτης σχολίαζε: «Είναι αξιοθαύμαστο πόση δύναμη έ

χει ο Φύρερ. Οι ίδιοι άνθρωποι που ισχυρίζονταν την

Τρίτη το πρωί ότι η Γερμανία έχει χάσει τον πόλεμο,

δεν ήθελαν να ακούσουν τίποτε τέτοιο την Τρίτη το α

πόγευμα». Το π ρ ω τ ο χ ρ ο ν ι ά τ ι κ ο δ ι ά γ γ ε λ μ α τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ

τ η ς 31ης Δ ε κ ε μ β ρ ί ο υ 1944 π ρ ο κ ά λ ε σ ε ε υ ρ ε ί α συγκίνη

ση στον π λ η θ υ σ μ ό , που ά κ ο υ γ ε ύ σ τ ε ρ α από μια μεγά

λη π ε ρ ί ο δ ο τ ο ν η γ έ τ η τ ο υ . Ο Γερμανός δ ι κ τ ά τ ο ρ α ς πα

ρ έ μ ε ι ν ε πάντα μια μ ο ρ φ ή η γ ε τ ι κ ή και πατρική στην

π λ ε ι ο ν ό τ η τ α τ ο υ γ ε ρ μ α ν ι κ ο ύ λ α ο ύ .

Ο Α Ε Ρ Ο Π Ο Ρ Ι Κ Ο Σ Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ Σ Τ Η Γ Ε Ρ Μ Α Ν Ι Α

«Εχθρικά αεροπλάνα πάνω από το Βερολίνο», ανα

φ έ ρ ε ι όλο και πιο συχνά ο Γκαίμπελς στο η μ ε ρ ο λ ό γ ι ο

τ ο υ το καλοκαίρ ι τ ο υ 1940. «Σημαίνει συναγερμός για

μερικές ώρες. Παρακολουθούμε τα πυρά των αντιαε

ροπορικών. Ενα μεγαλειώδες θέαμα». Ε κ τ ό ς από τ ι ς

συχνές π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς , γ ια τ ο υ ς συχνούς α ε ρ ο π ο ρ ι

κούς β ο μ β α ρ δ ι σ μ ο ύ ς , ο υπουργός ή τ α ν απασχολημέ

νος μ ε τ ι ς ε κ λ ο γ έ ς για τ η ν α ν ά δ ε ι ξ η π ρ ο έ δ ρ ο υ στις

ΗΠΑ τ ο ν Ν ο έ μ β ρ ι ο 1940. «Η Αμερική αμφιταλαντεύε-

ται μεταξύ της ουδέτερης στάσης και της πολεμικής ε

μπλοκής. Αν επανεκλεγεί ο Ρούσβελτ, οι ΗΠΑ θα ε

μπλακούν οπωσδήποτε στον πόλεμο».

Ο τ α ν στις 26 Α υ γ ο ύ σ τ ο υ 1940 τα α γ γ λ ι κ ά βομβαρ

διστικά ε θ ε ά θ η σ α ν και πάλι στον ο υ ρ α ν ό τ ο υ Βερολί

νου, ε κ τ ό ς τ ο υ ό τ ι έπεσαν μ ό ν ο «δύο εμπρηστικές

βόμβες», ο Γκαίμπελς σημε ίωνε με έ μ φ α σ η : «Τώρα υ

πάρχει τεράστιο μίσος για τους Εγγλέζους... Τώρα βρί

σκεται και το Βερολίνο μέσα στο πολεμικό σκηνικό,

και αυτό είναι καλό». Μ ε ρ ι κ έ ς η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τ ε ρ α ο

σ τ α θ μ ό ς τ ο υ μ ε τ ρ ό στο Γκόρλιτς, στη συνοικία Κρόι-

τ σ μ π ε ρ γ κ τ ο υ Β ε ρ ο λ ί ν ο υ δ έ χ θ η κ ε ε π ί θ ε σ η από τ η RAF

και σ κ ο τ ώ θ η κ α ν 10 π ο λ ί τ ε ς . Ωστόσο οι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ι

Β ε ρ ο λ ι ν έ ζ ο ι , ανάμεσα τ ο υ ς και ο ίδιος ο Χ ί τ λ ε ρ , δ ε ν

θ ε ώ ρ η σ α ν α π α ρ α ί τ η τ ο ν ' α ν α ζ η τ ή σ ο υ ν προστασία στα

κ α τ α φ ύ γ ι α . Ο γ ε ρ μ α ν ι κ ό ς λ α ό ς α ν τ ι μ ε τ ώ π ι ζ ε α κ ό μ α τη

δράση τ η ς RAF με απαξίωση και φ λ ε γ μ α τ ι κ ό τ ρ ό π ο . Τα

ε π ό μ ε ν α χρόν ια ό μ ω ς η κατάσταση θα ά λ λ α ζ ε και η πύ

ρινη θ ύ ε λ λ α τ η ς Α ε ρ ο π ο ρ ί α ς τ ω ν Συμμάχων θ α αφάνι

ζ ε τ ις γ ε ρ μ α ν ι κ έ ς π ό λ ε ι ς . Μ ε τ ά τ ο υ ς π ρ ώ τ ο υ ς βομβαρ-

Ο καθεδρικός ναός της Κολωνίας

χρονολογείται από τον 13ο αιώνα και

είναι ένα από τα πολλά ιστορικά

μνημεία της πόλης. Επάνω φαίνεται η περιοχή του ναού

πριν από τον πόλεμο και κάτω μετά τον βομβαρδισμό της 30ής Μαΐου 1942. Ως εκ θαύματος

η εκκλησία δεν υπέστη ζημιές.

Η σιδηροδρομική γέφυρα του Ρήνου όμως κατέρρευσε.

δισμούς τ ο Εθνικοσοσιαλιστ ικό Κόμμα έ σ τ η σ ε σταθ

μ ο ύ ς σίτισης και πυρόσβεσης. Μια από τ ι ς κ ύ ρ ι ε ς προ

τ ε ρ α ι ό τ η τ ε ς ή τ α ν η δ ιανομή συσσιτίου και τροφίμων.

Χωρίς υ γ ρ α έ ρ ι ο και υ δ ρ ο δ ό τ η σ η οι π ο λ ί τ ε ς δ ε ν μπο

ρούσαν να μ α γ ε ι ρ έ ψ ο υ ν μόνο ι τ ο υ ς , α κ ό μ α και αν εί

χαν επιπλέον μια σ τ έ γ η πάνω από το κ ε φ ά λ ι τ ο υ ς . Τα

παιδιά μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ν σε ασφαλείς π ε ρ ι ο χ έ ς , ενώ ειδ ι

κά σιτηρέσια δ ι α ν έ μ ο ν τ α ν σ τ ο υ ς επ ιζώντες (ψωμί, τ υ

ρί, β ο ύ τ υ ρ ο κλπ.). Οι Γερμανοί ξ α φ ν ι ά ζ ο ν τ α ν και ένιω

θ α ν ο ρ γ ή που έ π ε φ τ α ν τ ό σ ε ς π ο λ λ έ ς β ό μ β ε ς στα σπί

τ ια τ ο υ ς και όχι στα εργοστάσια. Η πρώτη αντ ίδραση ή

τ α ν φ ό β ο ς και, α φ ο ύ π ε ρ ν ο ύ σ ε ο πρώτος τ ρ ό μ ο ς , ο κό

σμος άρχισε να δ ι α μ α ρ τ ύ ρ ε τ α ι και να κ α τ α φ έ ρ ε τ α ι κα

τά των Συμμάχων. Το μίσος κ α τ ά των Αγγλων μ ε γ ά λ ω ν ε

μ έ ρ α με τη μ έ ρ α . Γι' α υ τ ό φ ρ ό ν τ ι ζ ε και ο δρ Γκαίμπελς.

Ηταν ο μ ό ν ο ς υπουργός που δ ε ν φ ο β ή θ η κ ε π ο τ έ τ η ν ε

παφή μ ε τ ο υ ς π ο λ ί τ ε ς και τ ο Υπουργείο τ ο υ λ ε ι τ ο υ ρ

γ ο ύ σ ε μ έ χ ρ ι τ ι ς τ ε λ ε υ τ α ί ε ς μ έ ρ ε ς τ ο υ π ο λ έ μ ο υ . Επι

σ κ ε π τ ό τ α ν τ ι ς κ α τ ε σ τ ρ α μ μ έ ν ε ς πόλεις, α ν α π τ έ ρ ω ν ε τ ο

η θ ι κ ό και μ ιλούσε για α λ λ η λ ε γ γ ύ η σ τ ο υ ς καιρούς από

γνωσης που ζούσαν. Ο κόσμος π ίστευε τ ι ς ιστορίες τ ο υ

μ ε τ α ν έ α όπλα, α ν όμως δ ε ν σ υ ν έ β α ι ν ε σ ύ ν τ ο μ α α υ τ ό ,

η Γερμανία θα γ ι ν ό τ α ν η χώρα με τ ι ς π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς χή

ρ ε ς και ο ρ φ α ν ά !

Τη ν ύ κ τ α τ η ς 1ης προς τη 2α Μ α ρ τ ί ο υ 1943 η RAF

β ο μ β ά ρ δ ι σ ε το Β ε ρ ο λ ί ν ο α φ ή ν ο ν τ α ς πίσω 35.000 άστε

γ ο υ ς και πάνω από 700 ν ε κ ρ ο ύ ς .

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ Τ Η Σ Δ Ρ Ε Σ Δ Η Σ

Ο Χ. Σμιτ, νεαρός στρατιωτικός της Wehrmacht, την ημέρα βομβαρδισμού της Δρέσδης, αρκετά χρόνια αργότερα θ υ μ ό τ α ν τις εικόνες φρίκης που έζησε:

«Στ/ς 11 Φεβρουαρίου 1945 παρέλαβα, μαζί μ' έναν συνάδελφο μου, φύλλο πορείας για τη Βιέννη. Αποστολή μας ήταν να παρουσιαστούμε σε μια νεοσυγκροτηθείσα μονάδα ελεύθερων σκοπευτών που 9α ελάμβανε μέρος σε επιχειρήσεις κατά Γιουγκοσλάβων ανταρτών στον νότο. Τη νύκτα της 13ης Φεβρουαρίου πλησιάζαμε την πόλη της Δρέσδης. Αρκετά χιλιόμετρα έξω από τη Δρέσδη αναγκαστήκαμε εξαιτίας της ανυπόφορης μυρωδιάς να κλείσουμε όλα τα παράθυρα της αμαξοστοιχίας που μας μετέφερε. Οσο πλησιάζαμε, η μυρωδιά γινόταν αποπνικτική. Εντρομοι βλέπαμε τις τεράστιες πύρινες φλόγες που ξεπηδούσαν από την πόλη και έφταναν στον ουρανό. Αφού προωθηθήκαμε μέσα από τις κατεστραμμένες γραμμές στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό, είδαμε κάτι που δεν είχε καμία σχέση με τίποτε απ' όλα αυτά που ζήσαμε τόσα χρόνια στο μέτωπο. Χιλιάδες απομεινάρια ανθρώπων - ή ό,τι απέμεινε απ' αυτούς - συγκεντρωμένα σε σωρούς στο προαύλιο του σιδηροδρομικού σταθμού. Ανδρες της Πυροσβεστικής τοποθετούσαν τα πτώματα σαν τα κούτσουρα, το ένα κορμί πάνω στο άλλο, για να τα κάψουν με βενζίνη. Η αγγλοαμερικανική επίθεση ήταν μια δειλή και ανέντιμη πράξη δολοφόνων. Κατέστρεψαν μια πανέμορφη και ανοχύρωτη πόλη, παρόλο που γνώριζαν πως ο πόλεμος ουσιαστικά είχε τελειώσει και πως μέσα στη Δρέσδη δεν υπήρχε καμιά άξια λόγου αντιαεροπορική άμυνα. Αβοήθητοι άνθρωποι καίγονταν σαν τις λαμπάδες και σπαρακτικές κραυγές ακούγονταν παντού!

Οι δρόμοι της πόλης ήταν κατακλυσμένοι τότε από χιλιάδες Σουδήτες πρόσφυγες. Οι περισσότεροι απ' αυτούς κείτονταν μισοκαμένοι α' ανοικτούς και κλειστούς χώρους (όπως αυτόν του σιδηροδρομικού σταθμού), με τις βοηθητικές υπηρεσίες της πόλης ανήμπορες να πράξουν οτιδήποτε. Τη μυρωδιά της καμένης σάρκας δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ μέχρι το τέλος της ζωής μου...».

(βλ. ε φ η μ . "National Zeitung», τεύχ. 2 1 , 1 9 Μαΐου 2000).

0 Γκαίμπελς σημείωνε: στις 3-3-1943... «Στην επιστροφή για το Βερολίνο ενημερώθηκα, ότι κατά τη διάρκεια της νύκτας μια αεροπορική επίθεση προξένησε πολλές καταστροφές. Τις λεπτομέρειες αυτής της επιδρομής δεν τις έμαθα ακόμη. Φθάνοντας περιηγήθηκα στην πόλη και επισκέφθηκα τις περιοχές που επλήγησαν. Στην εκκλησία Hedwigskirche, που κα-τεστράφη ολοσχερώς, οι ιερείς με παρεκάλεσαν να τους παραχωρήσω τη μεγάλη σάλα της Ακαδημίας για να πραγματοποιήσουν τη Θεία Λειτουργία. Φυσικά και συμφώνησα. Τα μικρά δώρα κρατούν ζωντανή μια φιλία».

Οταν ο Γκαίμπελς είδε τον Χίτλερ στην καγκελαρία, ο τελευταίος ήταν έξαλλος με την αποτυχία της Luftwaffe και του Γκαίρινγκ. Την ώρα που η RAF ισοπέδωνε το Βερολίνο, ο Γκαίρινγκ βρισκόταν στην Ιταλία για μια «εκστρατεία αγοράς» έργων τέχνης!

Τη νύκτα της 29ης προς την 30ή Μαρτίου 1943 η καταστροφή χτύπησε το Βούπερταλ, στην ανατολική πλευρά του Ρουρ. Τα βρετανικά βομβαρδιστικά έριξαν 1.895 τόννους εμπρηστικές βόμβες και ισοπέδωσαν το κέντρο της πόλης. Από την επίθεση σκοτώθηκαν 2.450 πολίτες, οι περισσότεροι κάηκαν ζωντανοί. Ο Γκαίμπελς δεν έχασε χρόνο και φρόντισε να «στοχοποιή-

σει» τους ενόχους. Στις 18 Ιουνίου, στην ομαδική κηδεία που τελέστηκε στην πόλη, απευθύνθηκε στους συγγενείς των θυμάτων: «Αυτό το είδος αεροπορικής τρομοκρατίας είναι προϊόν των άρρωστων μυαλών των πλουτοκρατικών καταστροφέων του κόσμου». Και προσέθεσε: «Η μακρά αλυσίδα ανθρώπινης δυστυχίας σε όλες τις γερμανικές πόλεις που βομβαρδίστηκαν από αέρος από τους συμμάχους μαρτυρεί εναντίον τους και εναντίον των απάνθρωπων και δειλών ηγητόρων του • από την εποχή της δολοφονίας Γερμανόπαιδων στο Φράιμπουργκ στις 10 Μαΐου 1940 έως σήμερα» (βλ. εφημ. «Volkischer Beobuchter» 19-6-1943).

Τον Ιούλιο του 1943 ένας σφοδρότατος αεροπορικός βομβαρδισμός ισοπέδωσε το Αμβούργο. Οι νεκροί ξεπέρασαν τους 50.000. Οι περισσότεροι κάηκαν ζωντανοί ή πέθαναν από ασφυξία. Ο Γκαίμπελς προνόησε πως τα αγγλικά βομβαρδιστικά θα ξαναχτυπούσαν και έδωσε την εντολή όλος ο άμαχος πληθυσμός να εγκαταλείψει την πόλη. Η εκκένωση της πόλης ολοκληρώθηκε το βράδυ της 28ης Ιουλίου, όταν ακριβώς στις 11.58 μ.μ. οι σειρήνες του Αμβούργου σήμαναν συναγερμό. Μέσα περίπου σε μισή ώρα 38,5 τετρ. χλμ. έγιναν στάχτη. Οι νεκροί αυτήν τη φορά ήταν πολύ λιγότεροι, και αυτό μπορεί να αποδοθεί στην προνοητικότητα του υπουργού Προπαγάνδας. Μετά τους βομβαρδισμούς, η Υπηρεσία Διάσωσης και Αποκατάστασης άρχισε το δύσκολο έργο της αποκομιδής των πτωμάτων. Το μεγαλύτερο μερίδιο στην αποκατάσταση του ηθικού των αμάχων της πόλης το είχε αναμφίβολα η άφιξη του ζεύγους Γκαίμπελς. Το υπουργικό ζεύγος περιηγήθηκε ανάμεσα στα ερείπια και έλαβε άμεσα μέτρα ανακούφισης και αποκατάστασης των αστέγων. Σίγουρα όμως δεν μπορούσε να αλλάξει τον ρου του πολέμου.

«Ο ουρανός πάνω από το Βερολίνο παίρνει ένα βαθυκόκκινο χρώμα σαν αίμα, που του δίνει μια ανατριχιαστική ομορφιά», σημείωνε ο Γκαίμπελς, το Σάββατο 27 Νοεμβρίου του 1943 στο ημερολόγιο του. «Δεν μπορώ να αντικρίσω πλέον αυτή την εικόνα». Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα είχαν καταστραφεί η συνοικία Βίλχελμ Στράσε, όπου βρίσκονταν τα κυβερνητικά κτίρια, η Εκκλησία της Μνήμης (Gedachtnis Kirche) στο δυτικό τμήμα της πόλης και ο ζωολογικός κήπος (Zoo).

Αυτή ήταν η τρίτη μεγάλη επίθεση μέσα σε πέντε μέρες, η οποία αποτέλεσε και το «εναρκτήριο λάκτισμα» της καταστροφής της πόλης και είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν 3.758 άνθρωποι, ενώ 500.000 κάτοικοι έμειναν άστεγοι. Οι περισσότερες από τις βόμβες που έπεσαν στις 27 Νοεμβρίου έπληξαν τη βόρεια, εργατική συνοικία Ράινικεντορφ, την οποία επισκέφθηκε ο Γκαίμπελς το επόμενο πρωί. «Οι εργάτες και οι εργάτριες με υποδέχτηκαν εδώ με τέτοιον ενθουσιασμό, που είναι συνάμα απίστευτος όσο και απερίγραπτος. Μου μιλάνε στον ενικό και με φωνάζουν με το μικρό μου όνομα. Οι γυναίκες μ' αγκαλιάζουν. Μου ζητάνε αυτόγραφα. Μοιραζόμαστε κανένα τσιγάρο. Για να μην πολυλογούμε, εδώ η διάθεση του κόσμου είναι όπως σε πανηγύρι. Το Βερολίνο καίγεται, αλλά, όσον αφορά τους παρευρισκομένους, το δέχονται μάλλον ευδιάθετα. Το ταμπάκο αποτελεί αυτή την περίοδο τη μεγαλύ-

τερη απόλαυση. Οι κάτοίκοι του Βερολίνου da έκαναν τα πάντα για ένα τσιγάρο». Το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, επειδή φοβόταν τις αντιδράσεις των Βερολινέζων, είχε συστήσει γι' αυτό τον σκοπό ειδικές δυνάμεις καταστολής των SA. Ωστόσο η αλληλεγγύη και η ψυχραιμία των κατοίκων εντυπωσίασαν τον υπουργό Προπαγάνδας, που σημείωνε έκπληκτος αλλά και ικανοποιημένος στο ημερολόγιο του: «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι η πόλη έκανε το 1918μια επανάσταση».

Τον Φεβρουάριο του 1945 βομβαρδίστηκε η Δρέσδη. Οσο φρικτό κι αν ήταν το αποτέλεσμα αυτού του βομβαρδισμού, ο Γκαίμπελς προσπάθησε να το αξιοποιήσει για προπαγανδιστικούς λόγους. «Είναι έργο παρανοϊκών», έγραψε. «Είναι έργο ενός συγκεκριμένου παρανοϊκού, ο οποίος αναγνωρίζει ότι είναι ανίκανος να χτίζει μεγάλους ναούς, γι' αυτό αποφάσισε να δείξει στον κόσμο ότι τουλάχιστον είναι ειδικός στο να τους γκρεμίζει. Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η απρόκλητη αλητεία εις βάρος αναντικατάστατων θησαυρών του ευρωπαϊκού πολιτισμού, παρά μόνο με το σύμπλεγμα κατωτερότητας ενός ανθρώπου που ηγείται ενός έθνους, το οποίο δεν έχει βγάλει ούτε έναν διάσημο αρχιτέκτονα ή έναν γλύπτη μεγάλου βεληνεκούς και οραματιστή, εκτός από καλλιτέχνες -στην καλύτερη περίπτωση- αποτυχημένους στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής τέχνης; Αυτός ο άνθρωπος διεκδικεί το θλιβερό επίτευγμα ότι σκόπιμα και μνησίκακα κατέστρεψε περισσότερους θησαυρούς τα τελευταία χρόνια αυτού του πολέμου απ' όσους έχει κατορθώσει να παράγει η χώρα του σε ολόκληρη την ιστορία της. Και χίλια χρόνια να περάσουν, δεν θα τον απαλλάξουν από αυτή την εποχή. Μόνο όταν κατακαθίσουν η σκόνη και τα συντρίμματα αυτού το πολέμου, μόνο όταν τα έθνη μπορέσουν μια μέρα sine Ira et studio (σ.σ.: χωρίς οργή ή εύνοια) να χαράξουν τον απολογισμό αυτού του πολέμου, θα μπορέσουν οι άνθρωποι να προσλάβουν, σε όλη τους τη σαφήνεια, τη φρίκη και τη δια

στροφή αυτού του κεφαλαίου μιας συνολικά ειδεχθούς διεθνούς σύρραξης και να συνειδητοποιήσουν πόσο άθλια και μικρά ήσαν τα μυαλά εκείνων που το έγραψαν».

Η καταστροφή της Δρέσδης έπεισε τον Γκαίμπελς να υιοθετήσει μια νέα τακτική στον τομέα της προπαγάνδας. Τα πρώτα χρόνια του πολέμου προτιμούσε να υποβαθμίζει τα αποτελέσματα των Συμμαχικών αεροπορικών βομβαρδισμών. Οπως είχε σχολιάσει μία φορά, θα είχε «χτίσει τοίχο γύρω από το Ρουρ με τις βομβαρδισμένες πόλεις του, εάν δεν υπήρχαν τέτοια πράγματα, όπως τα τηλέφωνα και οι επιστολές». Τώρα όμως έπρεπε να προετοιμάσει τον γερμανικό λαό για μια μεγαλειώδη αντίσταση ενάντια στους Συμμάχους. Το εβδομαδιαίο εθνικοσοσιαλιστικό έντυπο «Das Reich» της 4ης Μαρτίου 1945, δημοσίευσε με την έγκριση του Γκαίμπελς ένα άρθρο, το οποίο δεν θα δημοσιευόταν ποτέ το 1940 ή το 1941.

«Δεκάδες χιλιάδες που ζούσαν και εργάζονταν κάτω από τη σκιά των πύργων της αρχαίας πόλης έχουν ταφεί σε ομαδικούς τάφους, χωρίς να είναι εφικτή η παραμικρή απόπειρα αναγνώρισης τους». «Πολλοί», συνέχιζε το άρθρο, «πέθαναν από ασφυξία, καθώς η πύρινη θύελλα απορρόφησε το οξυγόνο. Η πόλη στέγαζε περίπου 1.000.000 ψυχές εκείνη τη νύχτα, μεταξύ των οποίων μερικές εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, θύματα βομβαρδισμών και μετοίκους από άλλες πόλεις, που είχαν εκκενωθεί επιπλέον από τις 600.000 των κατοίκων της». Αφού περιέγραψε λεπτομερώς το δράμα των κατοίκων της πόλης, η έκδοση του «Das Reich» προσέθετε: «Λυτές είναι οι τέσσερις πράξεις ενός ψυχρού υπολογισμένου εγκλήματος - και σχεδίου καταστροφής». Το κέντρο της πόλης, σύμφωνα με το δημοσίευμα, καταστράφηκε εντελώς, χωρίς να μείνει όρθιο ούτε ένα κτίριο ούτε ζώσα ψυχή, εκτός από εκείνους που αναζητούσαν νεκρούς και αγνοούμενους [βλ. DerTod von Dresden, «Das Reich», 4 Μαρτίου 1945].

Δρέσδη, Φεβρουάριος 1945.

Σοροί πτωμάτων στην παλαιά πλατεία της πόλης. Ο Γκαίμπελς

καυτηρίασε τους φονικούς

Συμμαχικούς βομβαρδισμούς.

57

ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ TOY ΕΘΝIΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ

Παρ' όλα τα δεινά του πολέμου, οι Βερολινέζοι περιμένουν κατά δεκάδες έξω από τους κινηματογράφους για να παρακολουθήσουν την ταινία «lmmen see» (Ιανουάριος 1944).

Η Α Ρ Χ Η Τ Ο Υ Τ Ε Λ Ο Υ Σ

Στις αρχές του 1944 η Γερμανία αντιστεκόταν ακόμα στην Ευρώπη. Μπορεί στο Ανατολικό Μέτωπο η σοβιετική προέλαση να έμοιαζε στην ταχύτητα με τον γερμανικό κεραυνοβόλο πόλεμο στην πρώτη φάση του πολέμου, ωστόσο στο Ιταλικό Μέτωπο οι Γερμανοί διατηρούσαν τις θέσεις τους.

Την περίοδο εκείνη η αδημονία του Γκαίμπελς για μια νίκη σε κάποιο μέτωπο, η οποία δεν ερχόταν, αλλά και η ανησυχία για την κατάσταση στο ερειπωμένο Βερολίνο, είναι εμφανείς:

«5 Φεβρουαρίου 1944: Η ισπανική κυβέρνηση ενημέρωσε ότι θα παραμείνει ουδέτερη σε κάθε περίπτωση. Αυτό είναι μια δυνατή άρνηση στις πιέσεις των Αγγλοαμερικανών. Οι Αγγλοι και οι Αμερικανοί επιχείρησαν, καταβάλλοντος μεγάλη προσπάθεια μέσω του Τύπου, να κάμψουν το φρόνημα των Ισπανών και να τους πάρουν με το μέρος τους. Απέτυχαν. Δεν περιμένω όμως ότι ο Φράνκο θα αντέξει, θα κάνει συμβιβασμούς και παραχωρήσεις στους Αγγλοαμερικανούς... Οι Βούλγαροι προσπαθούν να αποκτήσουν επαφή με τη Σοβιετική Ενωση, με την οποία στην ουσία δεν διέκοψαν ποτέ. Πάντως, στις χώρες που είναι σύμμαχοι

μας, τρίζει το οικοδόμημα και ακούγονται φωνές. Εχουμε απόλυτη ανάγκη τη νίκη σε κάποιο μέτωπο, για να επαναφέρουμε στο στρατόπεδο μας τα πράγματα στη θέση τους. Στις ΗΠΑ συζητείται ζωηρά το ερώτημα κατά πόσο θα μπορούσε ο Ρούσβελτ να θέσει υποψηφιότητα εκ νέου στις εκλογές και να επανεκλεγεί. Θα ήταν καλό, αν οι εξελίξεις εμπόδιζαν την επανεκλογή του. Στο εσωτερικό της χώρας αυτό που μ' ενδιαφέρει φυσικά περισσότερο είναι η κατάσταση στο Βερολίνο. Τα πράγματα είναι λίγο χειρότερα από τον Νοέμβριο. Και η αιτία είναι ότι μεγάλα τμήματα της πρωτεύουσας έχουν καταστραφεί ολοκληρωτικά. Ενα μέρος του πληθυσμού δεν έχει κατοικία. Πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να ξεπεράσουμε αυτές τις δυσκολίες».

Λίγο μετά τον απεγκλωβισμό των γερμανικών μονάδων στον θύλακα του Τσερκάσι (Φεβρουάριος 1944), ο Γκαίμπελς πρότεινε στον στρατηγό Σμουντ να συντάξ ε ι μια δήλωση προσωπικής αφοσίωσης στον Χίτλερ με τις υπογραφές όλων των στραταρχών του Ράιχ. Ο στρατηγός Βάιχς έγραφε ενοχλημένος στο ημερολόγιο του: «Μια τέτοια επαναβεβαίωση του όρκου πίστης μας είναι για μένα αντιστρατιωτική. Η νομιμοφροσύνη ενός αξιωματικού πρέπει να θεωρείται δεδομένη». Στις 3 Μαρτίου ο Γκαίμπελς επισκέφθηκε τον Χίτλερ στο

58

ι TO ΛΥΚΟΦΩΣ TOY ΕΟΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ

Οταν η Γερμανία έγινε ένας απέραντος τόπος φωτιάς, τα παιδιά συμμετείχαν ενεργά στην καταπολέμηση των πυρκαγιών που προξένησαν οι βομβαρδισμοί των Συμμάχων.

Ομπερσάλτσμπεργκ. Ο τελευταίος τού εκμυστηρεύθη-κε ότι σχεδίαζε να εισβάλει στην Ουγγαρία, επιθυμώντας να τιμωρήσει την προδοτική αριστοκρατία αυτής της χώρας και τους Εβραίους της μια για πάντα. Ο Χίτλερ ξεκαθάρισε στον υπουργό του ότι αμέσως μόλις θα τελείωνε με την αναμενόμενη συμμαχική εισβολή, θα έστελνε 40 μεραρχίες από το Δυτικό Μέτωπο στο Ανατολικό Μέτωπο. Του μίλησε ακόμη και για την παραλαβή των νέων αρμάτων μάχης τύπου Panther και Tiger και για τα νέα μαχητικά αεροσκάφη της Luftwaffe. Το ηθικό του Γκαίμπελς ενισχύθηκε. Τα πράγματα όμως στην Ανατολή δεν πήγαιναν καθόλου καλά. Οι σημειώσεις της 11ης Μαρτίου 1944 είναι διαφωτιστικές. «Από την ανάκριση ενός Γερμανού λοχία που δραπέτευσε από τις σοβιετικές φυλακές προέκυψαν αρκετές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για τη δράση του γερμανικού Ελεύθερου Συνδέσμου. Η έκθεση είναι άκρως ανησυχητική. Ο Στάλιν κάνει εξαιρετική προπαγάνδα ανάμεσα στους αιχμαλώτους μας. Δεν υπάρχει άμεση πίεση, δίδονται όμως σε εκείνους που αλλάζουν στρατόπεδο μεγαλύτερες ποσότητες τροφής. Ολο και πιο συχνά εμφανίζονται τότε αδύναμοι χαρακτήρες που μεταπηδούν στην άλλη πλευρά. Το Κρεμλίνο ακολουθεί στο θέμα αυτό μια έξυπνη τακτική και καλό είναι οι υπεύθυνοι του στρατού μας στη μεταχείριση των αιχμαλώτων να πάρουν κάποια μαθήματα. Ο λοχίας μάς ανέφερε ακόμη ότι άκουσε τους στρατηγούς του σε διάφορες ομιλίες. Ισχυρίζεται με βεβαιότητα ότι μιλούσαν με δική τους πρωτοβουλία και δεν διαπίστωσε κάποιου είδους πίεση. Οι απλοί στρατιώτες, άλλωστε, αιχμάλωτοι μπορεί να υποφέρουν από την πείνα, αλλά

για τους στρατηγούς δεν τίθεται καν τέτοιο ζήτημα. Ανάμεσα τους, δυστυχώς, υπάρχουν και μερικοί σύντροφοι από το Κόμμα και τα SS. Οι περισσότεροι, όμως, προέρχονται από την αριστοκρατία των αξιωματικών και είναι άνθρωποι που έχασαν ψυχραιμία και συνείδηση. Τόσο το καλύτερο για μας, να ξεκαθαρίσουμε το ζήτημα αυτό στο εσωτερικό της χώρας μια για πάντα».

Σε μια σύσκεψη με τον Χίτλερ, στις 30 Οκτωβρίου 1943, ο στρατηγός Γιόντλ είχε υποστηρίξει την κύρια εκτίμηση του στρατάρχη Ρούντστεντ ότι την άνοιξη του 1944 ήταν σίγουρη μια εχθρική εισβολή στη Γερμανία. Τις ίδιες ανησυχίες συμμεριζόταν και ο Γκαίμπελς. Ο Ρόμμελ επιλέχθηκε για την άμυνα στη Δύση. Ηταν ο κατάλληλος άνθρωπος για μια αποστολή που έμοιαζε όμως καταδικασμένη. Παρ' όλα αυτά στη γερμανική πλευρά υπήρχε συγκαλυμμένη αισιοδοξία. Στα μέσα Μαρτίου 1944 ο Χίτλερ κάλεσε τον Γκαίμπελς να μείνει στο χιονισμένο Μπέργκαρ. Μαζί παρακολούθησαν αρκετές έγχρωμες κινηματογραφικές ταινίες που η Εύα Μπράουν είχε γυρίσει με τους ίδιους το 1939 και το 1942.0 Γκαίμπελς διαπίστωσε τώρα, ακόμα πιο έντονα, πόσο γερασμένος και καταπονημένος φαινόταν ο Χίτλερ από αυτά τα τρία χρόνια. Ο Χίτλερ τού είπε ότι περίμενε πολύ σύντομα τη συμμαχική εισβολή. Ηθελε οπωσδήποτε να τελειώνει με αυτήν. Λίγο αργότερα, σ' έναν λόγο του στο ραδιόφωνο, ο Γκαίμπελς έπλεξε το εγκώμιο του αρχηγού, «ο Χίτλερ», είπε, «θα περνούσε στην Ιστορία ως άνθρωπος του αιώνα».

Το βράδυ της 5ης Ιουνίου 1944 ο Αμερικανός πρόεδρος Ρούσβελτ ανακοίνωσε την κατάληψη της Ρώμης

ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ TOY ΕΘΝIΚΟΣΟΣΙΑΛ1ΣΜΟΥ

από τους Συμμάχους. Ο Χίτλερ δεν πτοήθηκε καθόλου, λέγοντας το ίδιο βράδυ στον δρα Γκαίμπελς ότι η αποφασιστική μάχη θα δινόταν αν και όταν οι Σύμμαχοι εισέβαλλαν στη Γαλλία. Θεωρούσε ότι η γερμανική υποχώρηση στην Ιταλία οφειλόταν στην αεροπορική υπεροπλία του εχθρού. Ο υπουργός συμφώνησε, φοβήθηκε μόνο ότι τα ίδια ακριβώς προβλήματα θα αντιμετώπιζαν και στη Δύση. Κατόπιν κατέγραψε στο ημερολόγιο του ότι ο Χίτλερ «Θεωρεί ότι η Βρετανία έχει τελειώσει... και είναι αποφασισμένος να της δώσει τη χαριστική βολή με την παραμικρή ευκαιρία». Ο Γκαίμπελς αναρωτήθηκε μόνο με ποιον ακριβώς τρόπο θα το πετύχαινε αυτό ο Χίτλερ. Κατά τις 10 μ.μ. έφτασε στον υπουργό Προπαγάνδας η είδηση ότι οι υποκλοπές ραδιοσημάτων έμοιαζαν να δείχνουν ότι η εχθρική εισβολή είχε αρχίσει, αλλά δεν έδειξε κάποια ανησυχία. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της νύκτας, τα νέα που έρχονταν από το μέτωπο πήραν τη μορφή χιονοστιβάδας. Ο Γκαίμπελς, που έφερε αυτές τις ειδήσεις στο Μπέρχτεσαντεν λίγο μετά τις 4 π.μ., αναφώνησε: «Δόξα σοι, ο Θεός! Επιτέλους! Αυτός είναι ο τελευταίος γύρος». Κανένας όμως δεν ξύπνησε τον Χίτλερ. Ο Γιό-ντλ τόνισε στους υπασπιστές του ότι η κατάσταση έτσι κι αλλιώς δεν θα είχε ξεκαθαρίσει πριν από την αυγή. Αυτό είχε, όμως, ως συνέπεια να χαθεί πολύτιμος χρόνος και μέχρι το μεσημέρι ο Γερμανός καγκελάριος να μη λάβει καμία απόφαση σχετικά με τις εκκλήσεις του Ρούντστεντ να αντεπιτεθεί με τις εφεδρείες των τεθωρακισμένων μεραρχιών. Εως τ ό τ ε , όμως, όπως γράφει ο Ιρβινγκ, τα αποβατικά «ξερνούσαν» κατά κύματα άρματα μάχης και άνδρες στις ακτές της απόβασης, έπει-

Βερολίνο, Ιούλιος 1944. Οι γυναίκες της γερμανικής πρωτεύουσας βοηθούν στην απομάκρυνση των ερειπίων ύστερα από έναν αεροπορικό βομβαρδισμό.

Ακόμα και γυναίκες, ακούγοντας

τις παραινέσεις του Γκαίμπελς,

συμμετείχαν στη γιγαντιαία πολεμική

προσπάθεια του Γ Ράιχ ν' αλλάξει την τύχη του πολέμου.

60

ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ TOY ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ

τα από εξουθενωτικούς βομβαρδισμούς από θάλασσα και αέρα, και η 7η Στρατιά παραδέχθηκε ότι οι Σύμμαχοι είχαν εγκαταστήσει δυτικά του ποταμού Ορν ένα προγεφύρωμα στην ακτή, «εύρους περίπου 15 και βάθους 2 μιλίων». Μολονότι την αυγή της 7ης Ιουνίου κανένα συμμαχικό προγεφύρωμα δεν είχε εξουδετερωθεί, ο Γκαίμπελς ήταν αισιόδοξος: «Η εισβολή έγινε ακριβώς εκεί που την περιμέναμε», έγραφε στο ημερολόγιο του «και με ακριβώς τα μέσα και τις μεθόδους για τα οποία είμαστε προετοιμασμένοι. Θα είναι φρικτό αν δεν καταφέρουμε να τους διώξουμε».

Στη χερσόνησο του Κοταντέν οι Γερμανοί επιχείρησαν μια απελπισμένη αντεπίθεση. Αλλά οι σαραντάχρονοι έφεδροι του 1058 Συντάγματος Πεζικού ετρά-πησαν σε φυγή, μόλις είδαν τα περίπου 60 αμερικανικά άρματα μάχης να κινούνται εναντίον τους. Ενα άλλο τάγμα, το 795, που αποτελείτο από στρατολογημένους εθελοντές των λαών του Καυκάσου και της Κριμαίας, με διοικητή έναν πρώην συνταγματάρχη του τσαρικού στρατού, παραδόθηκε ολόκληρο, χωρίς να ρίξει ούτε έναν πυροβολισμό. Στον αέρα τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα. Η υπεροχή της Συμμαχικής Αεροπορίας προκαλούσε κατάθλιψη!

Την ημέρα της εισβολής η Luftwaffe πραγματοποίησε 319 εξόδους πάνω από τη Γαλλία, ενώ οι Σύμμαχοι 10.585. Ο Γκαίρινγκ δεν είχε κανέναν λόγο να είναι αισιόδοξος. Στις 10 Ιουνίου ο ναύαρχος Νταίνιτς παραδέχθηκε πως «η εισβολή είχε πετύχει. Το δεύτερο μέτωπο είναι γεγονός». Ο στρατηγός Σμουντ προειδοποίησε τον Γκαίμπελς ότι το συμμαχικό προγεφύρωμα στη

Νορμανδία, παρόλο που ακόμα αναχαιτιζόταν, «διογκωνόταν σαν κακοήθης όγκος». Στις 13 Ιουνίου 1944 ο υπουργός Προπαγάνδας έγραφε «Χθες:... Μπορεί να ισχυριστεί κάποιος τώρα ότι η θέση του εχθρού στη Νορμανδία έχει ουσιαστική βελτίωση και κυρίως ότι σταθεροποιήθηκε το προγεφύρωμα του. Οι ελπίδες μας να τον εξουδετερώσουμε είναι ελάχιστες. Ακόμα και η πιθανότητα να τον αποκρούσουμε με τις εφεδρείες του Ρόμμελ έχει αποκλειστεί. Δυστυχώς ο καιρός έχει καλυτερεύσει, κάτι που θα φέρει στον εχθρό μόνο πλεονεκτήματα... Οι Αγγλοι επιχειρούν με προμετωπίδα την εφημερίδα 'Times" να πετύχουν έναν εμφύλιο ανάμεσα στον Ρούντστεντ και τον Ρόμμελ. Η αντίθεση ανάμεσα τους κατά κάποιον τρόπο ισχύει, αλλά είναι περισσότερο μια αντίθεση ηλικιακής φύσεως και ταμπεραμέντου. Αν, λοιπόν, οι Αγγλοι ισχυρίζονται ότι ο Ρούντστεντ είναι ο άνθρωπος της συνθηκολόγησης χωρίς όρους, τότε αυτό είναι μια απόδειξη πως δεν γνωρίζουν τον γέρο-Ρούντστεντ καθόλου...».

Στις 21 Ιουνίου 1944 -μια γκρίζα και βροχερή μέρα-ο Γκαίμπελς επισκέφθηκε στο Μπέργκαφ τον Χίτλερ. Συζήτησε μαζί του τρεις ώρες και του πρότεινε να τ ε θ ε ί επικεφαλής μιας προσπάθειας διεξαγωγής ολοκληρωτικού πολέμου και κατηγόρησε τους γραφειοκράτες στρατιωτικούς, όπως ο Κάιτελ και ο Φρομ, για τις σημερινές τους δυσκολίες. Υποσχέθηκε πως θα μπορούσε να συγκεντρώσει 1.000.000 επιπλέον στρατιώτες από τα «γραφεία» και τους «παροπλισμένους» της Wehrmacht. Ο Χίτλερ τον άκουσε, αλλά θα ζητούσε τις υπηρεσίες του μόνο αν πραγματικά παρουσιαζόταν

61

Ο τρόμος των Συμμαχικών αεροπορικών βομβαρδισμών. Ενα παιδί μεταφέρει σορούς νεκρών κοντά στον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό της Κολωνίας (1944).


Ο δεσμός του Χίτλερ με τον Γκαίμπελς ήταν ισχυρός καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου (Ομπερσάλτσμπεργκ, 1943).

ανάγκη. Οταν ο υπουργός άφησε να εννοηθεί ότι ήταν «απαραίτητο να διαπραγματευθούν με τους Βρετανούς», ο Γερμανός ηγέτης απάντησε κοφτά ότι η Αγγλία θα έπρεπε να χάσει ολοκληρωτικά τον πόλεμο, αφού αυτή τον κήρυξε, και προσέθεσε με ειρωνεία: «Πήγαν γυρεύοντας». Στις 19.00 ο Γκαίμπελς έφευγε για το Βερολίνο, ο αποχαιρετισμός με τον «Φύρερ» ήταν όπως πάντα εγκάρδιος.

Εναν μήνα μετά τη συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία θα σημείωνε στο ημερολόγιο του: «7.7.1944. Ο ενθουσιασμός για τις εξελίξεις μειώθηκε αισθητά. Η χρησιμοποίηση της V1 όπως και η απόβαση μας απογοήτευσαν. Στην Ανατολή επίσης δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες. Ασκείται σοβαρή κριτική στους ανθρώπους μας από τον Τύπο και το Ραδιόφωνο. Οι δημοσιογράφοι μας, όπως πολλές φορές το έχω πει, έχουν γεμίσει το στόμα τους με ανακρίβειες. Ο λαός δεν χρειάζεται εξωραϊσμούς, απαιτεί όμως να μάθει όλη την αλήθεια. Ο χάεγκερτ είναι της γνώμης πως το σύνθημα "Αίμα, ιδρώτας και δάκρυα", σε μια παραλλαγμένη φόρμα, στην παρούσα φάση θα ήταν πολύ χρήσιμο. Δεν έχει πια κανένα νόημα να παραβλέπουμε πράγματα ή να τα αποκρύπτουμε από τον Φύρερ. Οι συνομιλίες μαζί του είναι κάποιες στιγμές δραματικές, πάντα όμως με δικαιώνει...».

Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν Ι Α Σ Τ Ο Υ ΧΙΤΛΕΡ

Μετά την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία, μια ομάδα Γερμανών αξιωματικών, με επικεφαλής τον κόμη Φον Στάουφενμπεργκ, επιχείρησε να δολοφονήσει τον Χίτλερ. Η απόπειρα θα πραγματοποιείτο στο αρχηγείο του Γερμανού καγκελάριου «Wolfsschanze» («φωλιά του λύκου»), στο Ράστενμπουργκ της Ανατολικής Πρωσίας. Σύμφωνα με το σχέδιο των συνωμοτών, εφόσον εξουδετερωνόταν ο Χίτλερ, θα ζητούσαν άμεση κατάπαυση του πυρός και θα διαπραγματεύονταν την ειρήνη στη μελλοντική Γερμανία, με αδιαπραγμάτευτα όμως τα σύνορα του 1939. Την αυγή της 20ής Ιουλίου ο συνταγματάρχης κόμης Φον Στάουφενμπεργκ μαζί με τον υπασπιστή του, υπολοχαγό Βέρνερ Φον Χάιφτεν, πέταξαν με ένα μικρό αεροπλάνο από το αεροδρόμιο Ράνγκσντορφ του Βερολίνου στην Ανατολική Πρωσία. Στη συνέχεια από το Ράστενμπουργκ με ένα ανοικτό Volkswagen μεταφέρθηκαν στο αρχηγείο του Χίτλερ, στο κέντρο ενός δάσους από έλατα και βελανιδιές. Εξαιτίας της επικείμενης επίσκεψης του Μουσολίνι στο αρχηγείο, η προγραμματισμένη σύσκεψη των 13.30 είχε μετατεθεί στις 12.30 (μία ώρα νωρίτερα). Αυτό ήταν κάτι που αιφνιδίασε τους συνωμότες

62

Μία ώρα μετά την έκρηξη της 20ής Ιουλίου 1944, ο Χίτλερ βαδίζει ανάμεσα στους επιτελείς του στο αρχηγείο του στο Ράστενμπουργκ. Δεξιά διακρίνεται ο στρατηγός Αλφρεντ Γιόντλ, με επίδεσμο στο κεφάλι.

και ανέτρεψε τη ροή των γεγονότων. Πιεζόμενος από

τον χρόνο ο μονόχειρας Στάουφενμπεργκ προσπάθη

σε να θέσει σε λειτουργία τον μηχανισμό της βόμβας

που έφερε μαζί του. Η βόμβα αυτή, μέσα σε μια δερμά

τινη τσάντα, τοποθετήθηκε ανάμεσα στα δύο ξύλινα

στηρίγματα που συγκρατούσαν το τραπέζι με τους

χάρτες, στο παράπηγμα των συσκέψεων. Καθώς ο Στά

ουφενμπεργκ, προσποιούμενος ότι θα έκανε ένα επεί

γον τηλεφώνημα, εγκατέλειψε την αίθουσα, στις 12.42

ακριβώς εξερράγη η βόμβα. Μια θύελλα φωτιάς ξέσπα

σε μέσα το αρχηγείο, ενώ ξύλα, χαρτιά και άλλα αντι

κείμενα στροβιλίζονταν με απίστευτη μανία στον αέρα.

Ο συνταγματάρχης Μπραντ έπεσε νεκρός με κομμένο

το δεξί του πόδι. Δίπλα του άφησαν την τελευταία

τους πνοή οι στρατηγοί Κόρτεν και Σμουντ και ο στενο

γράφος Μπέργκερ. Οι υπόλοιποι που συμμετείχαν στη

σύσκεψη τραυματίστηκαν, με εξαίρεση τον Κάιτελ,

που δεν έπαθε σχεδόν τίποτε. Ο ίδιος ο Χίτλερ, εκτός

από μερικά εγκαύματα και μερικές αμυχές επέζησε

της απόπειρας. Η γραμματέας του, Τράουντλ Γιούγκε,

περιγράφει εκείνη τη μέρα: «Η κυρία Κρίστιαν κι εγώ

είχαμε πάει βόλτα με τα ποδήλατα προς τη μικρή λι

μνούλα, η οποία βρισκόταν εκτός του στρατοπέδου.

Ξαπλωμένες μέσα στο νερό, ονειρευόμασταν ειρήνη

και ησυχία... Ξαφνικά ένας φοβερός, διαπεραστικός

κρότος ακούστηκε μες την ησυχία... Δεν μπορούσαμε

να δούμε τίποτα, γιατί τα δέντρα έκρυβαν με την πυ

κνή φυλλωσιά τους τον τόπο της τραγωδίας. Στο στενό

μονοπάτι, που ξετυλιγόταν σαν φίδι μες το δάσος, συ

ναντήσαμε τον στρατηγό Γιόντλ και τον αντισυνταγμα

τάρχη Βαϊτσενέγκερ. Το πρόσωπο του Γιόντλ ήταν γε

μάτο αίματα και η στολή του σκισμένη. Στο σακάκι της

στολής του Βαϊτσενέγκερ υπήρχαν κόκκινοι λεκέδες.

Προχωρούσαν παραπατώντας... Η περιέργεια μάς οδή

γησε στο οχυρό του Φύρερ. Παραλίγο να με πιάσουν τα

γέλια όταν αντίκρισα τον Χίτλερ. Στεκόταν σε ένα μι

κρό χολ και γύρω του κάποιοι από τους καμαριέρηδες

και τους υπασπιστές του. Τα μαλλιά του ποτέ δεν ήταν

χτενισμένα καλά, αλλά τώρα έμοιαζαν με σκαντζόχοι

ρο, έτσι όρθια που στέκονταν. Το μαύρο παντελόνι κρε

μόταν σκισμένο σε λωρίδες από τη ζώνη σαν φουστα

νάκι. Με το δεξί του χέρι είχε ανοίξει τα κουμπιά από

το σακάκι της στολής και στο χέρι του είχε μια μελα

νιά. Μας χαιρέτησε χαμογελαστός με το αριστερό χέ

ρι: "Λοιπόν, κυρίες, τη γλίτωσα πάλι. Αυτή είναι άλλη

μια απόδειξη ότι η μοίρα με έχει επιλέξει για την απο

στολή μου, διαφορετικά δεν &α ζούσα τώρα"».

Στο μεταξύ, στο Βερολίνο, σύμφωνα με τα σχέδια

των πραξικοπηματιών, ο διοικητής της φρουράς

«Grossdeutschland», ταγματάρχης Ρέμερ, έπρεπε να

καταλάβει τον ραδιοφωνικό σταθμό στη Μασουρενα-

λέε και να συλλάβει τον υπουργό Προπαγάνδας, που ε

κείνη την ώρα βρισκόταν στο γραφείο του. Η τύχη ό

μως του πραξικοπήματος έμελλε να πέσει στα χέρια ε

νός μικρού και ασήμαντου αξιωματικού, του ανθυπο

λοχαγού Χάγκεν, που υπηρετούσε ως αξιωματικός -

σύνδεσμος του Υπουργείου Προπαγάνδας και της

«Grossdeutschland». Ο Χάγκεν, βλέποντας την εμφανή


νευρικότητα των ανδρών της φρουράς και τις ύποπτες

κινήσεις του Ρέμερ, ενημέρωσε τον Γκαίμπελς. Ο υ

πουργός εμπιστευόταν τον νεαρό ανθυπολοχαγό. Για

να σιγουρευτεί, τηλεφώνησε στο Βολφσάντσε, όπου έ

μαθε για την απόπειρα. Τότε έγινε πια φανερό ότι το

Βερολίνο ήταν η έδρα των πραξικοπηματιών. Ο Γκαί

μπελς έστειλε τον Χάγκεν με εντολή να βρει τον ταγ

ματάρχη Ρέμερ και να του πει να παρουσιαστεί μπρο

στά του όσο το δυνατόν συντομότερα. Σε λίγα λεπτά

εμφανίστηκε ο Ρέμερ, πλαισιωμένος από μια διμοιρία

της «Grossdeutschland». Ο υπουργός τον ενημέρωσε

για τις πραγματικές συνθήκες που επικρατούσαν και

το γεγονός ότι ο Χίτλερ ζούσε. Το τελευταίο φάνηκε λί

γο απίθανο στον Ρέμερ. Τότε ο Γκαίμπελς έκανε κάτι

που ανέτρεψε τη ροή των γεγονότων και καταδίκασε

την αντιχιτλερική συνωμοσία. Ζήτησε τηλεφωνική σύν

δεση με το αρχηγείο του Χίτλερ στην Ανατολική Πρω

σία.

- «Θα ήθελα να μιλήσω με τον Φύρερ προσωπικά.

Εδώ, δρ Γκαίμπελς». Ο Ρέμερ απόρησε: «Είναι αδύνα

τον, ο Φύρερ ήταν νεκρός». Ο Γκαίμπελς τότε συνέχι

σε: «Φύρερ μου, δίπλα μου είναι ο διοικητής της

φρουράς "Grossdeutschland", ταγματάρχης Ρέμερ, ο ο

ποίος έχει διαταγή από τους πραξικοπηματίες να κα

ταλάβει το κυβερνητικό τετράγωνο. Ο ταγματάρχης θα

ήθελε να μιλήσει μαζί σας προσωπικά». Ο Ρέμερ πήρε

φανερά αναστατωμένος το ακουστικό. Από την άλλη

πλευρά ακουγόταν η χαρακτηριστική φωνή του Χίτλερ:

- «Ταγματάρχα Ρέμερ, σας ομιλώ ως ο ανώτατος δι

οικητής της Wehrmacht και ως Φύρερ του Γερμανικού

Ράιχ! Αναγνωρίζετε τη φωνή μου;».

• «Μάλιστα, Φύρερ μου».

- «Τότε σας εξουσιοδοτώ να καταπνίξετε με όση

δύναμη διαθέτετε την αντίσταση, απ' όπου κι αν προ

έρχεται. Από αυτήν τη στιγμή προάγεστε σε συνταγμα

τάρχη. Κάντε το καθήκον σας ως στρατιώτης!». Χάρη

στην καθοριστική παρέμβαση του Γκαίμπελς, από εκεί

νη τη στιγμή ο Ρέμερ άλλαξε στρατόπεδο. Δεν ανήκε

πια στους συνωμότες, αλλά στον Χίτλερ. Και η

«Grossdeutschland» αντί να καταλάβει το Υπουργείο

Προπαγάνδας επεχείρησε να εξουδετερώσει τους

πραξικοπηματίες στην Μπεντλερστράσε. Οι τελευταί

ες δραματικές στιγμές για τους αντιχιτλερικούς συνω

μότες κύλησαν το βράδυ της 20ής Ιουλίου στα γραφεία

της Μπεντλερστράσε. Την ώρα που οι στρατιώτες του

Ρέμερ συνελάμβαναν τους πραξικοπηματίες, το γερμα

νικό ραδιόφωνο μετέδιδε την εξής ανακοίνωση: «Προ

σοχή, προσοχή, θα μιλήσει ο Φύρερ!». Σε λίγο ακουγό

ταν η φωνή του Χίτλερ σκληρή και τραχιά: - «Γερμανοί

σύντροφοι. Δεν ξέρω πόσες απόπειρες προετοιμάστη

καν και εκτελέστηκαν εναντίον μου. Απευθύνομαι σή

μερα σε σας, ώστε, ακούγοντας τη φωνή μου, να πει

σθείτε πως δεν έχω τραυματιστεί. Μάθετε, επίσης, ότι

προ ολίγου διεπράχθη ένα έγκλημα πρωτοφανές για

την ιστορία της χώρας μας. Μια πολύ μικρή ομάδα από

φιλόδοξους αξιωματικούς χωρίς τιμή και ταυτόχρονα

με εγκληματική βλακεία, εξύφανε μια συνωμοσία που

απέβλεπε στην εξόντωση μου και στην εξουδετέρωση

του επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων. Η βόμβα που

τοποθέτησε ο συνταγματάρχης κόμης Φον Στάουφεν-

μπεργκ εξερράγη σε απόσταση δύο μέτρων από μένα,

στα δεξιά μου. Πλήγωσε πολύ βαριά πολλούς πιστούς

μου συνεργάτες. Εγώ ο ίδιος έπαθα μόνο μερικές ελα

φρές εκδορές, λίγους μώλωπες και ελαφρά εγκαύμα

τα. Θεωρώ το γεγονός επιβεβαίωση της αποστολής

που μου έχει εμπιστευθεί η θεία πρόνοια». Ο Χίτλερ ε

πιβεβαίωσε ακόμη πως είχε διορίσει τον Χίμλερ ανώτα

το διοικητή του στρατού στο εσωτερικό της Γερμανίας

και κατέληξε: «Αυτήν τη φορά θα κανονίσουμε τους

λογαριασμούς μας, όπως συνηθίζουμε εμείς οι εθνι-

κοσοσιαλιστές!».

Για τους συνωμότες τα τελευταία λόγια του Χίτλερ

αποτέλεσαν τη χαριστική βολή. Μέσα σε λίγες ώρες οι

περισσότεροι πρωτεργάτες του κινήματος εκτελέστη

καν με συνοπτικές διαδικασίες. Τα στρατοδικεία δεν έ

χασαν τον καιρό τους. Υπό την προεδρία του Ρόλαντ

Φράισλερ παραπέμφθηκαν και δικάστηκαν σε συνεχείς

δίκες περίπου 7.000 ύποπτοι για ενδεχόμενη συμμετο

χή στο πραξικόπημα. Πολλές από τις δικαστικές απο

φάσεις ήταν καταδίκες σε θάνατο. Αν πετύχαινε το

πραξικόπημα των αντιχιτλερικών αξιωματικών, δεν θα

ήταν ούτε αναίμακτο, ούτε αθώο. Σε περίπτωση επι

κράτησης, θα εκτελούντο πολλοί «ύποπτοι». Στο προ

αύλιο της Στρατιωτικής Σχολής στο Παρίσι είχαν τοπο

θετηθεί από τα μεσάνυχτα της 20ής Ιουλίου πολλά σα

κιά με άμμο, προκειμένου να εκτελεστούν εκεί οι συλ

ληφθέντες αρχηγοί των SD, τους οποίους θα καταδί

καζε την αυγή το στρατοδικείο των συνωμοτών. Παρό

μοιες προγραφές και εκτελέσεις ετοίμαζαν και στο

Βερολίνο. Ικανοποιημένος από τη διάσωση του Χίτλερ

ο Γκαίμπελς σημείωνε στις 23 Ιουλίου 1944: «Ο Τύπος

του εξωτερικού και η προπαγάνδα μιλά σχεδόν απο

κλειστικά για την απόπειρα κατά του Φύρερ και το πρα

ξικόπημα που επιχειρήθηκε στη Γερμανία. Στο Λονδί

νο εξυφαίνουν τις πιο ευφυείς ιστορίες συνωμοσίας

και συμπεριφέρονται σαν να τελειώνει αύριο ο πόλε

μος. Πόσο άσχημα, όμως, θα ξυπνήσουν όταν μαθευ

τεί η αλήθεια και διαπιστώσουν ότι η απόπειρα αυτή ο

δήγησε περισσότερο στην ενίσχυση παρά στην αποδυ

νάμωση της γερμανικής αντίστασης. Το Λονδίνο κάνει

λόγο για ένα κίνημα στη Γερμανία που θα οδηγήσει

στην πτώση μας. Εξηγούν ότι η γενικότερη κατάσταση

του μετώπου ανάγκασε τους στρατηγούς να στασιά

σουν. Στις ΗΠΑ είναι πολύ αισιόδοξοι γι' αυτό. Οι

Αγγλοι, επίσης, επιδεικνύουν με στόμφο ότι η σύζυ

γος του κόμη Στάουφενμπεργκ, του εγκληματικού δρά

στη, είναι Αγγλίδα, κάτι που είναι βέβαια αλήθεια...

Οπως έμαθα από διάφορες πηγές, λίγο πριν από την α

πόπειρα οι Εβραίοι της διασποράς ήταν ενήμεροι και

διέδωσαν σε διάφορες πρωτεύουσες ουδέτερων χω

ρών τα πιο απίθανα σενάρια. Τα χρηματιστήρια του ε

χθρού αντέδρασαν με άνοδο, γρήγορα όμως θα καταρ

ρεύσουν, μόλις ξεκινήσουμε με τα αντίμετρα μας...

Εξιστορώ στον Φύρερ όλες τις λεπτομέρειες για τη

στάση της φρουράς στο Βερολίνο και την αποφασιστι

κή παρουσία του ταγματάρχη Ρέμερ. Ο Φύρερ αποφά

σισε να τον προβιβάσει σε συνταγματάρχη, πιθανόν

και σε Φρούραρχο του Βερολίνου... Παρακάλεσα τον

ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ TOY ΕΘΝIΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ

Φύρερ ακόμα, σε μια παρόμοια κρίση στο μέλλον, να

μου επιτραπεί να έχω την άμεση εποπτεία της Φρου

ράς στην πρωτεύουσα. Ο Φύρερ συμφώνησε... Του ε

φιστώ ακόμα την προσοχή ότι αμέσως μετά το πραξι

κόπημα του Ρεμ και την κρίση που προκάλεσαν οι α

δελφοί Στράσσερ, το εθνικοσοσιαλιατικό καθεστώς ε

δραιώθηκε ακόμα περισσότερο... Η κατάσταση στην

Ανατολική Πρωσία είναι αυτήν τη στιγμή κάτι περισσό

τερο από απειλητική...».

Το φθινόπωρο του 1944, η σοβιετική «πλημμυρίδα»

είχε εισβάλει στις Βαλτικές χώρες, στη Ρουμανία και

στη Βουλγαρία. Ομως οι Γερμανοί, παρά τις τρομακτι

κές τους απώλειες, είχαν κατορθώσει να ανακόψουν

την πορεία των Σοβιετικών στην Ανατολική Πρωσία,

στο Βιστούλα και στη Βουδαπέστη. Η ανάπαυλα στο

Δυτικό Μέτωπο έδωσε στους Γερμανούς τη δυνατότη

τα να αναδιοργανωθούν, να ανασυνταχθούν και, γεγο

νός απίστευτο, να αντεπιτεθούν. Μάλιστα στο Αρνεμ

της Ολλανδίας σημείωσαν την πρώτη τους μεγάλη επι

τυχία.

Ομως η Γερμανία αδυνατούσε πλέον να κερδίσει

τον πόλεμο, όταν μάλιστα ο ηγέτης της δεν διήγε και

τις καλύτερες του μέρες. Υστερα από πέντε χρόνια πο

λέμου, ο Χίτλερ είχε χάσει την πνευματική διαύγεια

που είχε στις αρχές και πολλές από τις ενέργειες του

ήταν ακατανόητες. Πολύ σπάνια είχε πια χρόνο για κοι

νωνικές εκδηλώσεις. Μια από αυτές ήταν στις αρχές

Δεκεμβρίου 1944. Ο Γκαίμπελς έγραψε σχετικά: «4 Δε

κεμβρίου 1944. Ολη την Κυριακή ασχολήθηκα με την

τακτοποίηση του γραφείου μου. Τα παιδιά μού δίνουν

μεγάλη χαρά. Εκτός τούτου, συγγράφω ένα νέο πρωτο

σέλιδο άρθρο με τίτλο Ή Παγκόσμια κρίση" (σ.σ.: δη

μοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Das Reich», τη 17η Δε

κεμβρίου 1944). Προξενεί σε όλους μας μεγάλη χαρά η

επίσκεψη του Φύρερ το βράδυ για τσάι. Ηταν πραγμα

τικά μια έκπληξη αν λάβουμε σοβαρά υπόψη το γεγο

νός ότι εδώ και χρόνια δεν έχει κάνει κα&όλου επισκέ

ψεις σε ιδιωτικές κατοικίες. Δέχ&ηκε όμως με ευχαρί

στηση την πρόσκληση της Μάγδας και είναι χαρούμε

νος που βρίσκεται ανάμεσα στην οικογένεια μας. Ολοι

μας είμαστε ευτυχείς γι' αυτό. Ο Φύρερ είναι ικανο

ποιημένος που το σπίτι μας δεν έχει υποστεί ζημιές

(σ.σ.: από τους βομβαρδισμούς) και έδειξε ενθουσια

σμένος με τα παιδιά, ιδιαίτερα με τη Χέλγκα και τη Χίλ-

ντε που έγιναν μικρές κυρίες, ενώ ενδιαφέρθηκε και

για τη Χέλντα που είχε να τη δει από μικρό παιδί και έ

χει μεταβληθεί σε μια "πριγκίπισσα". Η Χόλντε είχε πά

ντοτε τη συμπάθεια του, ενώ ο μικρός Χέλμουτ κέρδι

σε την καρδιά του. Ο Φύρερ έμεινε μαζί μας για τσάι

περίπου δύο ώρες. Μιλήσαμε για τα παλιά, τις αναμνή

σεις μας και συζητήσαμε για την "εκφυλισμένη"τέχνη

αλλά και τη μουσική. Ο Φύρερ ήταν αγανακτισμένος

Ο Χίτλερ δείχνει στον Μουσολίνι τα υπολείμματα

της αί9ουσας συσκέψεων στο

Ράστενμπουργκ, έπειτα από

τη βομβιστική ενέργεια της

20ής Ιουλίου 1944.

6 5

ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ TOY ΕΟΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ

απο TO μίσος και τη συχνότητα των αεροπορικών επι

θέσεων. Εδειξε συγκλονισμένος από τις απώλειες των

αμάχων, ωστόσο τόνισε ότι έκανε τα πάντα για να χει

ριστεί τον πόλεμο όσο το δυνατόν πιο ανθρώπινα. Ο

Τσώρτσιλ, όμως, ήταν εκείνος που χρησιμοποίησε κά

θε βάρβαρη μέθοδο... Είναι συγκινητικό να παρατηρεί

κανείς με πόση φροντίδα και προσοχή συνομιλεί ο Φύ

ρερ με τα παιδιά... Ο Χέλμουτ δέχεται ερωτήσεις από

τον Φύρερ σχετικά με τον πόλεμο και τα αίτια του.

Απαντά και περνά με επιτυχία τις εξετάσεις του. Δίνει

βέβαια απλοϊκές συναντήσεις, αλλά ο Φύρερ είναι δι

πλά χαρούμενος που ένα τόσο μικρό παιδί έχει αίσθη

ση για τα πολιτικά πράγματα...».

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΑΡΔΕΝΝΩΝ

Στα τέλη του 1944 οι Γερμανοί είχαν εναποθέσει τις

ελπίδες τους στην επίθεση στις Αρδέννες. Ο Γκαί-

μπελς δεν αποτελούσε εξαίρεση. Στις 18 Δεκεμβρίου

σημείωνε στο ημερολόγιο του: «Σχετικά με την επίθε

ση, από την Κυριακή το πρωί επικρατεί σιωπή κι από

τις δύο πλευρές. Εμείς, στην έκθεση του Γενικού

Αρχηγείου της Wehrmacht, όπως και οι Αγγλοαμερικα-

νοί δεν αναφέρουν ούτε μία λέξη... Είναι ενδιαφέρον,

όμως, ότι αναφέρονται σε γερμανικές δραστηριότητες

στα νότια του Δυτικού Μετώπου, για αποφασιστικό

κτύπημα βέβαια δεν γίνεται ούτε λόγος. Γενικότερα οι

επιχειρήσεις μας εξελίσσονται καλώς. Σε μερικά ση

μεία έχουμε προχωρήσει σε βάθος 16χιλιομέτρων, ό

που, αν φυσικά αναλογιστούμε το βαρύ λασπώδες έδα

φος και τις συνεχείς χιονοπτώσεις, είναι ένα σημαντι

κό εδαφικό όφελος... Ο Φύρερ είναι πολύ ενοχλημέ

νος με τη Luftwaffe και απαιτεί από τον Γκαίρινγκ εξη

γήσεις... Η προσπάθεια μας εστιάζεται στην εξέλιξη

της στρατιωτικής κατάστασης και θα ενημερώσουμε

αργότερα την κοινή γνώμη. Από ψυχολογικής άποψης,

αυτό είναι και το πιο σωστό. Δεν επιτρέπεται, για οποι

ονδήποτε λόγο, να δώσουμε ψεύτικες ελπίδες στον

λαό μας, προτού να έχουμε κάποια σίγουρη και ορατή

επιτυχία... Το υπόλοιπο απόγευμα κάνω διορθώσεις

στην ομιλία που θα εκφωνήσω στο ραδιόφωνο τα Χρι

στούγεννα. Το βράδυ ο εχθρός αφήνει το στίγμα του.

Οι Αμερικανοί, όπως και οι Αγγλοι, ανακοινώνουν εκ

θέσεις, απ' όπου διαφαίνεται ότι από το Σάββατο το

πρωί στις 7έχει ξεκινήσει η μεγαλύτερη στρατιωτική ε

πιχείρηση...».

Στις 20 Δεκεμβρίου 1944 η αισιοδοξία είναι ακόμα

διάχυτη: «Το αντίκτυπο της επίθεσης στο Δυτικό

Μέτωπο αναμφίβολα στο εσωτερικό της χώρας έχει

μεγάλη επιτυχία. Οι λιτές ανακοινώσεις του Γενικού

Αρχηγείου ανέβασαν το ηθικό του λαού μας, που θυμί

ζει πλέον την εποχή των μεγάλων μας επιθέσεων... Ο

λαός είναι ικανοποιημένος που στρατιωτικά αναλάβα

με την πρωτοβουλία... Κατά τη 1.00 τη νύχτα, μου τηλε

φώνησε ο Φύρερ από το Αρχηγείο. Εχει πολύ καλή διά

θεση και η υγεία του είναι σε άριστη κατάσταση. Από

το ύφος της φωνής του καταλαβαίνει κάποιος πως από

τις μέχρι τώρα επιτυχίες η διάθεση του έχει μεταβλη

θεί ολοκληρωτικά. Μου περιγράφει την επίδραση της

επίθεσης μας και τη χαρακτηρίζει κολοσσιαία. Του ε

ξηγώ πως η είδηση της επίθεσης μας επέδρασε θετικά

στον γερμανικό λαό. Τα λόγια μου ικανοποιούν τον Φύ

ρερ. Είναι, βέβαια, της γνώμης ότι πρέπει να είμαστε ι

διαίτερα προσεκτικοί στη διαχείριση των ειδήσεων

μας. Αναφορές και πληροφορίες για τοποθεσίες δεν

πρέπει ακόμη να γίνονται γνωστές. Ελπίζει όμως, ότι

αυτό μπορεί να γίνει σύντομα, το πολύ σε τρεις ημέ

ρες και εφόσον ολοκληρωθούν οι αρχικές επιχειρή

σεις και αποκτήσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα. Ο

καιρός, άλλωστε, είναι ιδανικός... Σύμφωνα με τον Φύ-

0 Μπόρμπαν, ο Φεγκελάιν και ο Γκαίμπελς σε μια συνάντηση, το 1944.

6 6

ρερ, η 1η Αμερικανική Στρατιά φέρεται να έχει κατα

στραφεί ολοκληρωτικά. Είναι επίσης πολύ ικανοποιη

μένος που ο εχθρός δεν έχει ακόμη την παραμικρή αί

σθηση της επίθεσης μας. Εκτιμούν ότι πρόκειται για

μια διείσδυση 3-4 μεραρχιών, ενώ στην πραγματικότη

τα ο αριθμός είναι δεκαπλάσιος...».

Γρήγορα, όμως, την ελπίδα διαδέχονται ο προβλη

ματισμός και η αγωνία για το μέλλον του Γ' Ράιχ. Στις

12 Ιανουαρίου 1945 έγραφε στις σημειώσεις του: «Οι α

πόψεις στο εχθρικό στρατόπεδο για την κατάσταση

στο Δυτικό Μέτωπο διίστανται. Ο Ρούσβελτ απαίτησε

από τους υπαλλήλους των αμερικανικών υπουργείων-

να μη μιλούν για το τέλος του πολέμου. Προφανώς η υ

περβολική αισιοδοξία για νίκη προξένησε σύγχυση...

Οι πολιτικές διαμάχες στο εχθρικό στρατόπεδο συνε

χίζονται δίχως τέλος. Οι Αγγλοι φιλονικούν τώρα και

καταγγέλλουν μπολσεβίκικες φρικαλεότητες από την

Ελλάδα. Ντρέπονται, φυσικά, να διατυπώσουν τον χα

ρακτηρισμό "μπολσεβίκικες" και κάνουν λόγο για α

κρότητες του ΕΛΑΣ. Ευνοούν, βέβαια, τους μπολσεβί

κους... Οι Αγγλοαμερικανοί αναρωτιούνται γιατί οι Σο

βιετικοί δεν επιτίθενται στο Κεντρικό Μέτωπο. Σύμ

φωνα με πληροφορίες μας, οι Σοβιετικοί μετακινούν

στρατιωτικές δυνάμεις από το Κεντρικό στο Νότιο Μέ

τωπο, προφανώς επειδή έχουν ως στόχο την κατάληψη

της Ουγγαρίας. Η κατάσταση εκεί είναι τόσο κρίσιμη,

ώστε σκεφθήκαμε να κινητοποιήσουμε από το Βερολί

νο 20 Τάγματα της Volkssturm και να τα μεταφέρουμε

στο Ουγγρικό Μέτωπο...».

Τελικά η γερμανική αντεπίθεση στις Αρδέννες απέ

τυχε. Παρά την εκπληκτικά επαγγελματική και αποφα

σιστική απόδοση των μονάδων που συμμετείχαν στην

επίθεση, αυτές δεν διέθεταν τα απαραίτητα μέσα για

να φέρουν σε αίσιο πέρας την ιδέα του Χίτλερ, εκτός

αν κατέρρεαν οι Σύμμαχοι. Ομως οι Σύμμαχοι, την επο

χή εκείνη, ήταν πολύ ισχυροί για να καταρρεύσουν.

ΤΟ Γ' ΡΑΪΧ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ

Στα φύλλα ημερολογίου του «Από το Κάιζερχοφ

εις την Καγκελαρίαν του Ράιχ», ο Γκαίμπελς έγραψε

«Ας έλθει ό,τι θ έ λ ε ι : με τον Χίτλερ και πίσω από τον

Χίτλερ θα μείνουμε κάποτε ένα λαμπρό παράδειγμα

γερμανικής πειθαρχίας, γερμανικής αντοχής και γερ

μανικής πίστεως, γραμμένο μέσα στο βιβλίο της Ιστο

ρίας, η παλαιά λεγεώνα του Χίτλερ, που δεν κλονίστη

κε ποτέ!». Το 1945, όμως, ήταν το έτος των κλονισμών

και της ολοκληρωτικής ήττας. Ο Γκαίμπελς, ωστόσο,

δεν έχασε ποτέ το θάρρος του. Εγραφε στις 29 Ιανου

αρίου: «Οπως μου εξήγησε ο Φύρερ, θέλει να μείνει

στην Ιστορία ως παράδειγμα θάρρους και αυταπάρνη

σης. Ποτέ πια και κανένα εμπόδιο δεν θα τον μετακινή

σει από τη θέση του... Στην επιστροφή σκέφτομαι ακό

μα μια φορά αυτά που μου είπε ο Φύρερ. Αν αλλάξουν

κάποια στιγμή τα πράγματα -και είμαι απόλυτα βέβαι

ος ότι θ' αλλάξουν- ο Φύρερ τότε δεν θα είναι ο άν

δρας του αιώνα, αλλά ο άνδρας της χιλιετίας...».

Τον Ιανουάριο του 1945 ο Γκαίμπελς είχε μεταφέ

ρει την οικογένεια του έξω από το Βερολίνο, προκειμέ-

νου να την προστατεύσει από τους βομβαρδισμούς. Τα

παιδιά θα έμεναν πλέον στο εξοχικό του, περίπου μία

ώρα απόσταση βορειοανατολικά του Βερολίνου, κοντά

στο χωριό Λάνκε. Βρισκόταν δίπλα σε μια ειδυλλιακή

λίμνη μέσα σε ένα πευκοδάσος στην περιοχή της Μαρ-

κιονίας του Βραδεμβούργου. Το σπίτι, ένα μακρόστενο

μονώροφο κτίριο με στέγη από σχιστολιθικές πλάκες

και αετώματα, δεν μπορούσε βέβαια να ανταγωνιστεί

την πολυτέλεια του Κόρινχολ που ανήκε στον Χέρμαν

Γκαίρινγκ. Ωστόσο για την ψυχαγωγία των παιδιών υ

πήρχαν πόνι, άλογα ιππασία, γήπεδο τένις και πισίνα.

Το Σάββατο 21 Ιανουαρίου 1945, αφού συνομίλησε

με τον Χίτλερ, έφυγε από το Βερολίνο με τον προσωπι

κό του υπασπιστή, υπολοχαγό Βίλφρεντ Φον Οφεν. Ο

Γκαίμπελς ενθάρρυνε συνεχώς τους υφισταμένους

του να κρατούν ημερολόγιο και έτσι σήμερα γνωρίζου

με σχεδόν τα πάντα για την καθημερινή του ζωή κατά

τους τελευταίους μήνες του πολέμου.

Ο Φον Οφεν περιγράφει στο ημερολόγιο του πως

στο τέλος εκείνου του παγερού Σαββατοκύριακου, κα-

Μονάδες της Volkssturm. «Η

τελευταία εφεδρεία για την υπεράσπιση

της γερμανικής πατρίδας», σύμφωνα

με τον Γκαίμπελς.


Βερολίνο, 12 Νοεμβρίου 1944. Ανδρες της Volkssturm συγκεντρώνονται για να ακούσουν την ομιλία του δρος Γκαίμπελς.

θώς η μικρή συντροφιά ήταν καθισμένη γύρω από τη

φωτιά που έκαιγε ξύλο οξιάς, η Μάγδα αποκάλυψε ήρε

μα το μικρό της μυστικό: Οταν θα ερχόταν το τέλος,

αυτή και ο σύζυγος της θα αυτοκτονούσαν μαζί με τον

Φύρερ. Για μερικά δευτερόλεπτα δεν μίλησε κανείς, ώ

σπου ο Γκαίμπελς κρατώντας στα χέρια του ένα αντίτυ

πο του έργου του Τόμας Καρλάιλ, «Ιστορία του Μεγά

λου Φρειδερίκου», μνημόνευσε το απόσπασμα όπου ο

Πρώσος βασιλιάς σε ένα γράμμα του προς τον φίλο και

υπουργό του από την Προβηγκία, μαρκήσιο Ντ'

Αργκένς, ανέφερε περιφρονητικά πως «τα γεγονότα

του μικρού μας πλανήτη, όσο σημαντικά κι αν φαίνο

νται σ' εμάς, είναι εντελώς ασήμαντα». Ενοχλημένη η

Μάγδα απάντησε: «Μπορεί να έχεις δίκιο. Ομως ο

Φρειδερίκος ο Μεγάλος δεν είχε παιδιά». Τρεις εβδο

μάδες αργότερα, ο Φον Οφεν κατέγραψε άλλη μια συ

ζήτηση που αφορούσε άμεσα τη μοίρα των παιδιών του

Γκαίμπελς, που εξακολουθούσαν να βρίσκονται στο ε

ξοχικό της λίμνης Μπόγκεν. Η συνομιλία αυτή έλαβε

χώρα στο Βερολίνο, στο καταφύγιο του υπουργού Προ

παγάνδας κάτω από την επίσημη κατοικία του, κοντά

στην Πύλη του Βραδεμβούργου και κατά τη διάρκεια

μια νυχτερινής επιδρομής της RAF. Η Μάγδα είπε πως

είχε προμηθευτεί αρκετές κάψουλες με δηλητήριο

από τον δρα Μορέλ (ο υπέρβαρος γιατρός του Χίτλερ),

τόσο για τον εαυτό της όσο και για όλα τα παιδιά. Ο

Γκαίμπελς έφερε πάνω του την κάψουλα με το δηλητή

ριο εδώ και καιρό (από τις 20 Ιουλίου του 1944, μετά

την απόπειρα εναντίον του Χίτλερ, ο Σπέερ θυμόταν

πως ο Γκαίμπελς είχε στην τσέπη του γιλέκου του κά

ψουλες με δηλητήριο). Σ' αυτό το σημείο ο Γιόζεφ διέ

κοψε για να κάνει μια πρόταση. «Γλυκιά μου, σε παρα

καλώ, θέλω να πάρεις τα παιδιά μαζί σου και να πάτε

κάπου στη Δυτική Γερμανία. Ξέρω πως οι Βρετανοί δεν

πρόκειται να σας πειράξουν». Τον βασάνιζε συχνά η ι

δέα πως αν οι Σοβιετικοί αιχμαλώτιζαν ποτέ τα παιδιά

του, θα τους έκαναν τη γνωστή κομμουνιστική πλύση

εγκεφάλου και θα τα μεγάλωναν μαθαίνοντας τα να μι

σούν τους γονείς τους. Κάτι βέβαια που έγινε μετά τον

πόλεμο στις περισσότερες περιπτώσεις με τα παιδιά

των επιφανών εθνικοσοσιαλιστών. Οι Αμερικανοί πάλι,

κατά τη γνώμη του, θα τα μετέτρεπαν σε δημοκράτες

και εβραιόφιλους μέσα σε μια κοινωνία παρακμής. Κα

τά βάθος ήταν πεπεισμένος πως μόνον οι Αγγλοι «θα

φέρονταν πάντα ως τζέντλεμαν». Αργότερα όμως το ί

διο βράδυ -σύμφωνα με τον υπολοχαγό Φον Οφεν- ο

Γκαίμπελς έγινε πιο αποκαλυπτικός, ίσως επειδή είχε

καταναλώσει αρκετό αλκοόλ. «Ούτε η γυναίκα μου, ού

τε έστω κι ένα από τα παιδιά μου», είπε, «θα είναι ανά

μεσα στους επιζώντες της επερχόμενης πανωλε

θρίας». Αυτήν τη φορά η Μάγδα παρέμεινε σιωπηλή, ή

ταν η σιωπή της συναίνεσης.

Στις 3 Φεβρουαρίου 1945, περισσότερα από 1.000

αμερικανικά βομβαρδιστικά έριξαν 2.265 τόννους βομ-


6ών στο κέντρο της γερμανικής πρωτεύουσας, ενώ ού

τε ένα μαχητικό της Luftwaffe δεν απογειώθηκε για να

αναχαιτίσει τους επιδρομείς. Ο βομβαρδισμός μετέ

τρεψε σε ερείπια τα κυβερνητικά κτίρια, ενώ το ημερο

λόγιο της γερμανικής Ανώτατης Διοίκησης Ενόπλων

Δυνάμεων (OKW) κατέγραψε λιγότερους από 1.000 νε

κρούς. Ο Μπάρμαν σημείωσε: «Ο κήπος της καγκελα

ρίας του Ράιχ παρουσιάζει φρικτή όψη - βαθείς κρατή

ρες και γκρεμισμένα δέντρα, δρομάκια γεμάτα συ

ντρίμμια. Η κατοικία του Φύρερ κτυπήθηκε πολλές φο

ρές, και μόνον τμήματα τοίχων απομένουν από τον χει

μερινό κήπο και την αίθουσα συμποσίων». Ο Γκαί

μπελς αναγκάστηκε να μεταφέρει την οικογένεια του

στο Σβάνενβερντερ, όπου υπήρχαν ισχυρότερα κατα

φύγια από αυτά του Λάνκε. Η Μάγδα Γκαίμπελς έγρα

ψε στον μεγαλύτερο γιο της, Χάρολντ Κβαντ, που την

εποχή εκείνη ήταν αιχμάλωτος στην Αγγλία: «Ο μπα

μπάς κι εγώ είμαστε όλο εμπιστοσύνη και κάνουμε το

καθήκον μας όσο καλύτερα μπορούμε».

Τη νύχτα της 13ης Φεβρουαρίου η RAF ισοπέδωσε

τη Δρέσδη. Οι αναφορές που έφτασαν στο Βερολίνο,

την επόμενη ημέρα, μιλούσαν για δεκάδες χιλιάδες νε

κρούς, όλοι τους σχεδόν γυναικόπαιδα και ηλικιωμέ

νοι. Στις 7.15 μ.μ. της 14ης Φεβρουαρίου ο Χίτλερ συζή

τησε το ολοκαύτωμα της Δρέσδης για περίπου σαρά

ντα πέντε λεπτά με τον Γκαίμπελς. Ο τελευταίος επέ

μεινε να παραπεμφθεί ο «ανίκανος» αρχηγός της

Luftwaffe, Γκαίρινγκ, στο Λαϊκό Δικαστήριο. Ο Χίτλερ

διαφώνησε. Επικρατούσε μια εικόνα απελπισίας. Ο

Γκαίμπελς τότε πρότεινε να αγνοήσει η Γερμανία τη

Συνθήκη της Γενεύης και να εκτελεί έναν αιχμάλωτο

των Συμμάχων για κάθε Γερμανό πολίτη που θα σκοτω

νόταν από τις εχθρικές αεροπορικές επιδρομές. Ο Χίτ

λερ διαφώνησε, ύστερα από πιέσεις του Ρίμπεντροπ

και του Γκαίρινγκ, αλλά του άρεσε η αποφασιστικότητα

του υπουργού Προπαγάνδας.

Αλλωστε, κατά τη γνώμη του, «αυτοί οι αιώνιοι υ

ποκριτές της Δύσης όφειλαν να πληρώσουν με το ίδιο

νόμισμα. Εξάλλου ούτε οι Ρώσοι στην Ανατολή ούτε οι

Σύμμαχοι στη Δύση κράτησαν ποτέ τα προσχήματα και

τους όρους της Συνθήκης της Γενεύης. Μέσα σε τρία

χρόνια αεροπορικού πολέμου εκατοντάδες χιλιάδες

Γερμανοί, αθώοι, άμαχοι πολίτες έχασαν τη ζωή τους.

Πού ήταν λοιπόν ο ανθρωπισμός τους; Οι δικοί μας α

εροπόροι δεν μπορούσαν να πειστούν να πετάξουν πά

νω από τη Μόσχα ή το Λένινγκραντ, από τον φόβο για

τη ζωή τους, από τότε οι Ρώσοι άρχισαν να εκτελούν

τους πιλότους της Luftwaffe. Είχαν απλώς γράψει στις

εφημερίδες τους ότι "κάποιοι αλεξιπτωτιστές του ε

χθρού" που έπεσαν στα χέρια τους τουφεκίστηκαν»,

τόνισε με έμφαση ο Γερμανός καγκελάριος.

Η ιδέα, ωστόσο, να αγνοηθεί η Συνθήκη της Γενεύ

ης δεν άρεσε σε κανέναν άλλο. Ο Κάιτελ, ο Γιόντλ και ο

ναύαρχος Νταίνιτς αντιτάχθηκαν με σθένος. Ο Ρίμπε

ντροπ, που κλήθηκε στην καγκελαρία εσπευσμένα στις

21 Φεβρουαρίου, έπεισε τον Χίτλερ να μην ασπαστεί

την ιδέα του υπουργού Προπαγάνδας.

Λίγο μετά τον βομβαρδισμό στη Δρέσδη, η Μάγδα

Γκαίμπελς επισκέφθηκε την πρώην κουνιάδα και καλύ

τερη της φίλη, Ελλο Κβαντ, σ' ένα σανατόριο έξω από

τη Δρέσδη. Το σανατόριο δεν είχε χτυπηθεί, βέβαια,

αλλά η Ελλο από εκεί είδε τις τεράστιες πυρκαγιές που

είχαν ξεσπάσει στην άτυχη πόλη και είχε τρομοκρατη

θεί. Η Μάγδα έφτασε στη Δρέσδη μ' ένα φορτηγό αυ

τοκίνητο μιας εταιρίας τσιγάρων και είδε τη φίλη της

για τελευταία φορά. Κατά τη διαδρομή αναγκάστηκε

να κρυφτεί δύο φορές σ' ένα δάσος, καθώς το φορτη

γό είχε γίνει στόχος ενός αμερικανικού μαχητικού.

Φτάνοντας λίγο μετά το μεσημέρι στο σανατόριο, έπε

σε εξαντλημένη να κοιμηθεί. Λίγο πριν κλείσει τα μάτια

της βρήκε το θάρρος να παρηγορήσει τη φίλη της που

έκλαιγε: «Μην ανησυχείς Ελλο. Τα νέα όπλα θα μας σώ

σουν. Μόνο λίγες ημέρες να κρατήσουμε ακόμη. Μ' ένα

χτύπημα και θα αλλάξουν όλα. Η νίκη μας θα έρθει ε

ντελώς ξαφνικά». Η Ελλο αμφέβαλλε, αλλά στο τέλος

παραδέχτηκε πως η Μάγδα μάλλον ήξερε καλύτερα.

Ολο το απόγευμα η Μάγδα κοιμόταν, εξαντλημένη από

το άγχος των τελευταίων ημερών. Κάποια στιγμή σηκώ

θηκε, έλυσε τα μαλλιά της και με τρεμάμενη φωνή είπε

στην πρώην κουνιάδα της «Ελλο, θέλω να σου πω κάτι.

Το μεσημέρι είπα ψέματα. Δεν υπάρχουν νέα όπλα.

Ολα είναι παραμύθια. Δεν έχουμε τίποτα, Ελλο. Η ολο

κληρωτική μας ήττα είναι θέμα χρόνου. Θα πεθάνουμε

Ελλο. Οχι από τον εχθρό, αλλά από το χέρι μας».

Εκπληκτη η Κβαντ δεν ήθελε να πιστέψει ότι δεν υπήρ

χε διέξοδος. Η Μάγδα συνέχισε σαν Βαλκυρία: «Αργά ή

γρήγορα η Ευρώπη θα πέσει στα χέρια των μπολσεβί

κων. Ημασταν το τελευταίο ανάχωμα στην κόκκινη ορ

δή, Ελλο. Τώρα όλα τελείωσαν. Εμείς που ανήκουμε

στην ηγεσία του Γ Ράιχ, ήρθε η ώρα ν' αναλάβουμε την

ευθύνη. Απαιτήσαμε από τον γερμανικό λαό τα πάντα.

Μεταχειριστήκαμε άλλους λαούς με σκληρότητα. Τώρα

οι νικητές θα εκδικηθούν. Ολοι οι άλλοι έχουν το δι

καίωμα να ζήσουν, εμείς όχι. Αποτύχαμε». Οταν η φίλη

της της είπε ότι δεν έφερε καμία ευθύνη, η Μάγδα α

πάντησε αποφασιστικά: «Ο,τι και να συμβεί, Ελλο, πρέ

πει να συμπαρασταθώ στον άνδρα μου. Ο Γιόζεφ είναι

ο σύντροφος μου και πρέπει να μείνω πιστή μέχρι το

τέλος. Ειδικά τώρα στο τέλος με χρειάζεται περισσό

τερο». Ανήσυχη η Ελλο ρώτησε για το μέλλον των παι

διών τους. «Θα τα πάρουμε μαζί μας, γιατί είναι πολύ

όμορφα και πολύ καλά για τον κόσμο που έρχεται. Ο

κόσμος των νικητών σίγουρα θα τα εκδικηθεί, επειδή

είναι τα παιδιά των Γκαίμπελς».

Οταν η πρώην κουνιάδα της διαμαρτυρήθηκε, η

Μάγδα που πίστευε στη μετεμψύχωση, της είπε ότι κα

νείς δεν πεθαίνει, αφού όλοι οι άνθρωποι ξαναγεννιού

νται μια ημέρα. Την επομένη επέστρεψε στο Βερολίνο.

Η Ελλο θυμόταν πως ο αδελφός της είχε προτείνει στη

Μάγδα να μεταφέρει τα παιδιά και την ίδια στην Ελβε

τία και θα αναλάμβανε τη διατροφή τους. Η «ιέρεια»

του εθνικοσοσιαλισμού, όμως, ήταν αμετάπειστη. Θα

πέθαινε στο Βερολίνο και θα μετέβαινε στη «Βαλχά-

λα» με τον τρόπο που είχε ήδη επιλέξει.

Στις 3 Μαρτίου 1945 ο Χίτλερ επισκέφθηκε τη

γραμμή του μετώπου, στα ανατολικά. Εφτασε με αυτο

κίνητο έως το Στρατηγείο του 1ου Σώματος, στο προ

γεφύρωμα της Φρανκφούρτης επί του ποταμού Οντερ,

6 9


Λίγο μετά από μια αεροπορική επίθεση ο τρόμος είναι ζωγραφισμένος στα πρόσωπα των ανήμπορων κατοίκων του Βερολίνου (Φεβρουάριος 1945).

και επιθεώρησε τις μονάδες και τα αποθέματα τους σε

πυρομαχικά. Οι στρατιώτες συνωθούνταν ενθουσια

σμένοι γύρω από το αυτοκίνητο του Γερμανού ηγέτη

για να μιλήσουν μαζί του. Ηταν πραγματικά εκπληκτι

κό. Οπως έγραψε κατόπιν ο Γκαίμπελς, «η επιρροή του

στους αξιωματικούς και τους άλλους βαθμοφόρους,

αλλά κυρίως στους στρατιώτες, ήταν τεράστια». Οταν ο

Χίτλερ επέστρεψε στο Βερολίνο, τον επισκέφθηκε το

επόμενο βράδυ ο Γκαίμπελς. «Σε αντίθεση με την τε

λευταία φορά», έγραψε στις σημειώσεις του, «τον βρή

κα κάπως πεσμένο, γεγονός που δεν με εξέπληξε μετά

την έκβαση των στρατιωτικών γεγονότων. Η υγεία του ε

πίσης αποτελεί κάποιο εμπόδιο, αυτή η νευρική τρε

μούλα στο αριστερό του χέρι έχει χειροτερεύσει τόσο

που ήταν ένα σοκ για μένα». Ο ίδιος αποκάλυψε στον

Χίτλερ ότι από εδώ και τώρα, ό,τι κι αν συνέβαινε, αυ

τός θα παρέμενε στο Βερολίνο με τη Μάγδα και τα παι

διά τους.

«Η ατμόσφαιρα στην καγκελαρία του Ράιχ είναι πο

λύ μελαγχολική», έγραφε το άλλο πρωί. «Προτιμώ να

μην ξαναπάω εκεί, επειδή φοβάμαι ότι θα με επηρεά

σει κι εμένα αυτή η ατμόσφαιρα».

Στα μέσα του Απριλίου και ενώ οι Σοβιετικοί πλη

σίαζαν στο Βερολίνο, επανεξετάστηκαν δύο σχέδια για

τη διάσωση της Μάγδας Γκαίμπελς και των παιδιών

της. Το Σβάνενβερντερ, όπου είχε εγκατασταθεί η οι

κογένεια, είναι μια χερσόνησος στον ποταμό Χάφελ,

που κινείται μαιανδρικά και τελικά εκβάλλει δυτικά του

Ελβα. Το σχέδιο του Αλμπερτ Σπέερ ήταν να επιβιβάσει

άμεσα τη Μάγδα και τα παιδιά σε μια λέμβο (χωρίς να

το γνωρίζει ο Γκαίμπελς, επειδή υπήρχε ο φόβος ότι θα

το παρεμπόδιζε), η οποία θα έπλεε κατά μήκος του Χά

φελ μέχρι τον Ελβα, όπου οι Αμερικανοί είχαν φτάσει

ήδη από τις 11 Απριλίου. Ενα παρόμοιο εγχείρημα εκ

πονήθηκε από τον κρατικό γραμματέα και έμπιστο φί

λο του Γκαίμπελς, Βέρνερ Νάουμαν. Αντίθετα με το

σχέδιο του Σπέερ, το σχέδιο του Νάουμαν είχε αποκα

λυφθεί και εγκριθεί από τον Γκαίμπελς. Μια παραλλαγ

μένη λέμβος ανάμεσα στις καλαμιές του ποταμού, θα

λειτουργούσε ως κρυψώνας για τη μητέρα και τα παι

διά μέχρι να περάσουν τα δύσκολα. Η Μάγδα όμως, α

νένδοτη, απέρριψε ασυζητητί αυτά τα δύο σχέδια, λέ

γοντας πως δεν μπορούσε να εγκαταλείψει τον άνδρα

της τις κρίσιμες εκείνες ώρες. Εξεδήλωσε, επίσης, την

επιθυμία της να πεθάνει μαζί με τον Χίτλερ και τα παι

διά της, «επειδή τα λατρευτά μου είναι απλούστατα

πολύ καλά για τον σκληρό κόσμο που έρχεται». Το πρώ

το δεκαπενθήμερο του Μαρτίου, όταν η επίθεση του

Σοβιετικού Στρατού πέρα από τον ποταμό Οντερ ήταν

έτοιμη να εκδηλωθεί, ο Γκαίμπελς επισκέφθηκε την

πόλη Λαουμπάν στις ανατολικές επαρχίες της χώρας, η

οποία μόλις είχε ανακαταληφθεί από τους Γερμανούς.

Ο υπουργός Προπαγάνδας επιθεώρησε τους άνδρες

του στρατηγού Σέρνερ, αναπτέρωσε το ηθικό του πλη

θυσμού και μίλησε με τους μαχητές του μετώπου.

Το ίδιο βράδυ σημείωνε στο ημερολόγιο του «9-3-

1945: Το μεσημέρι έφυγα για το Γκόρλιτζ. Ο καιρός εί

ναι καθαρός και παγωμένος. Ο ήλιος πάνω από τις πε

διάδες φαίνεται θαυμάσιος. Αφήνοντας πίσω τα ερεί

πια του Βερολίνου, έφτασα σε μια περιοχή που φαίνε

ται πως ο πόλεμος δεν την άγγιξε ακόμη. Αισθάνεται

κάποιος ειλικρινά ευτυχισμένος να αναπνέει ξανά κα

θαρό αέρα σε μια ελεύθερη χώρα. Οι πολίτες εδώ

ζουν μια ήσυχη ζωή. Θα μπορούσε κάποιος να τους

ζηλέψει. Σύντομα φτάσαμε στη γραμμή του μετώπου.

Από μακριά ακούγονταν εχθρικές ή γερμανικές βολές

πυροβολικού. Με τη συνοδεία των κανονιοβολισμών α-

φιχθήκαμε στο Λάουμπαν. Η πόλη έχει εμφανή τα ση

μάδια από τις μάχες των προηγούμενων ημερών.

Στην κεντρική πλατεία, η οποία ήταν ολοκληρωτικά

κατεστραμμένη, ήταν παρατεταγμένοι οι αλεξιπτωτι

στές που έλαβαν μέρος στην ηρωική επιχείρηση του

Λάουμπαν. Ο στρατηγός Σέρνερ εκφώνησε έναν λόγο

στους άνδρες του και μίλησε με πολύ εγκωμιαστικά

λόγια για μένα και το έργο που επιτελώ... Τόνισε πως

είμαι από τους λίγους που λαμβάνει τα μηνύματα του

μετώπου... Δεν διαπίστωσα ούτε ίχνος ηττοπάθειας.

Το συνειδητοποίησα για ακόμα μία φορά λίγο μετά, ό

ταν μίλησα σε μια γεμάτη αίθουσα στους στρατιώτες

7 0


μας και τους άνδρες της Volkssturm. Ο λόγος μου ήταν

λόγος ατελείωτου αγώνα και υπομονής».

Επιστρέφοντας στην πρωτεύουσα του Γ Ράιχ, με

τέφερε την οικογένεια του στο σπίτι της οδού Χέρμαν

Γκαίρινγκ με τον αριθμό 20, στην καρδιά της πόλης. Το

μέτωπο δεν απείχε παρά μόνο μερικές δεκάδες χιλιό

μετρα. Δεν πρόλαβαν να εγκατασταθούν όταν μια επι

δρομή της αμερικανικής Αεροπορίας κατάφερε το σο

βαρότερο μέχρι τότε πλήγμα στην κυβερνητική περιο

χή. Το Βασιλικό Ανάκτορο, η Οπερα του Κνόμπελσντορ

του 18ου αιώνα και δεκάδες κτίρια στην Οδό υπό τας

Φιλύρας είχαν καταστραφεί.

Η νέα καγκελαρία είχε υποστεί σοβαρές ζημιές. Η

επίσημη κατοικία των Γκαίμπελς δεν είχε χτυπηθεί, οι

εκρήξεις όμως είχαν θρυμματίσει όλα τα παράθυρα.

Ο λόγος του όπως πάντα παρέμενε ξεκάθαρος. Ση

μείωνε στα μέσα Μαρτίου:«... Ο Φύρερ με δέχθηκε το

μεσημέρι, για να συζητήσω μαζί του ακόμη μία φορά

το ζήτημα της ομιλίας του προς τον γερμανικό λαό.

Εχω την εντύπωση ότι αυτήν τη στιγμή δεν έχει κάποια

ιδιαίτερη διάθεση για κάτι τέτοιο. Με ενημερώνει ότι

έδωσε εντολή να ληφθούν στο Δυτικό Μέτωπο σοβαρά

στρατιωτικά μέτρα. Τα μέτρα, όμως, αυτά πρέπει να φέ

ρουν κάποιο αποτέλεσμα, προτού γίνουν γνωστά στον

λαό. Προς το παρόν δεν τίθεται καν ζήτημα. Ούτε, βέ

βαια, μπορεί ν' ανέβει το ηθικό του στρατού μας, όσο

καιρό δεν υποστηρίζεται από εφεδρείες και σύγχρονα

όπλα. Στην πραγματικότητα διατέθηκαν περίπου 160

τάγματα στο Δυτικό Μέτωπο, κι αυτά ήσαν πολύ φτωχό

εξοπλισμένα... Ο στρατιωτικός χάρτης αποδεικνύει

ότι στο μέτωπο υπάρχουν παντού βαθιά ρήγματα. Στην

ουσία απαιτούνται τιτάνιες δυνάμεις για να αποτραπεί

η δυσάρεστη αυτή κατάσταση. Εχω την εντύπωση, επί

σης, ότι ο Φύρερ είχε εργαστεί υπερβολικά τις τελευ

ταίες ημέρες. Το τελευταίο εικοσιτετράωρο π.χ. έχει

κοιμηθεί μόλις δύο ώρες. Αυτό οδηγεί στη διαπίστωση

ότι ο Φύρερ δεν διαθέτει κανέναν συνεργάτη που να α

ναλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος της καθημερινής δου-

Ο περιφερειακός διοικητής Χάνκε ομιλεί στους άνδρες της Volkssturm στο, περικυκλωμένο από τους Σοβιετικούς, Μπρεσλάου (Φεβρουάριος 1945).


λειάς. Ετσι αναγκάστηκε π.χ. να στείλει εκ νέου τον

Γκουντέριαν σε διακοπές, επειδή έπαθε υστερία και έ

χασε την ψυχραιμία του (σ.σ.: αναφέρεται στο γνωστό

επεισόδιο με τον Χίτλερ). Η τακτική του Γκουντέριαν

προξένησε στο στράτευμα ανησυχία παρά τάξη. Τη θέ

ση του Γκουντέριαν ανέλαβε ο στρατηγός Κρεμπς, ο

αρχηγός του Επιτελείου του Μόντελ. Ο Κρεμπς είναι

μια χαρισματική προσωπικότητα. Για κάποιο χρονικό

διάστημα ήταν στρατιωτικός ακόλουθος στη Μόσχα, η

διπλωματική του όμως υπηρεσία δεν τον διέφθειρε

καθόλου... Αναφέρω αναλυτικά στον Φύρερ τα μέτρα

προπαγάνδας που έλαβα στο Δυτικό Μέτωπο... Ακόμη

και οι προτάσεις μου για την οργάνωση "Wehrwolf"

(σ.σ.: «Λυκάνθρωποι») και την αντίστοιχη προπαγάνδα

τον ικανοποιούν. Είναι απαραίτητο να μιλήσουμε τώρα

στους Αγγλοαμερικανούς τη σκληρή μας γλώσσα...».

Παρακάτω σχολιάζει και επιρρίπτει ευθύνες στους

λανθασμένους χειρισμούς του συνεργάτη του, κρατι

κού γραμματέα, δρα Ντήτριχ για την ευκολία που πα

ραδίδονται οι Γερμανοί στρατιώτες στους Αγγλοαμερι-

κανούς. Ο Ντήτριχ άφηνε να εννοηθεί ότι οι Δυτικοί

Σύμμαχοι συμπεριφέρονταν καλύτερα από τους Σοβιε

τικούς στους αιχμαλώτους τους και ολόκληρες μονά

δες του Γερμανικού Στρατού παραδίδονταν χωρίς να

ρίξουν ούτε έναν πυροβολισμό. Και ο Γκαίμπελς συνε

χίζει. «Ο δρ Ντήτριχ είναι πολύ αδύναμος για να αντε

πεξέλθει στις δυσκολίες της τωρινής κρίσης. Στους

σημερινούς καιρούς απαιτούνται σκληροί άνδρες που

θα εκτελούν τυφλά αυτό που τους διατάσσουν. Ο δρ

Ντήτριχ, βέβαια, δεν είναι τέτοια περίπτωση... Ο Φύ

ρερ έλαβε μια επιστολή από τον Στράιχερ (σ.σ: τον πιο

φανατικό αντισημίτη του Γ' Ράιχ), που τον παρακαλεί,

σε αυτήν τη δύσκολη ώρα που βρίσκεται η πατρίδα, να

του αναθέσει μια αποστολή. Δεν μπορεί να παραμείνει

άλλο στο αγρόκτημα του. Ο Φύρερ με ρώτησε τι είδους

αποστολή θα μπορούσε να αναλάβει. Ισως στη

"Wehrwolf". Ο Στράιχερ είναι άνθρωπος που διαθέτει

τεράστια αποθέματα ενέργειας. Θα μπορούσε να εκ

φωνεί πεντάλεπτες ομιλίες, τις οποίες πρωτύτερα, βέ

βαια, θα επεξεργαζόμουν εγώ. Θα έλθω σε επαφή με

τον Στράιχερ. Σε κάθε περίπτωση ο Φύρερ θα ήταν ευ

τυχής αν έδιδα στον Στράιχερ κάποια αποστολή... Τό

νισε ακόμη ο Φύρερ ότι τα άρθρα του Στράιχερ είναι

καλύτερα από εκείνα του δρος Λέυ... Θέλω ακόμη να

ξεκαθαρίσω όλα εκείνα τα ηττοπαθή στοιχεία και θα ε

φαρμόσω στο Δυτικό Μέτωπο μια προπαγάνδα ανάλο

γη εκείνης κατά των Σοβιετικών. Επιτέλους ήρθε η

ώρα της άσκησης προπαγάνδας κατά των Αγγλοαμερι-

κανών. Μόνο αν εξηγήσουμε στον λαό μας ότι μαζί του

οι Αγγλοαμερικανοί δεν έχουν τίποτε διαφορετικό κα

τά νου απ1 ό,τι οι μπολσεβίκοι, τότε ο εχθρός στη Δύση

θα κρατήσει μια διαφορετική στάση. Οπως πετύχαμε ο

λαός μας να μισεί τους μπολσεβίκους, γιατί να μην πε

τύχουμε κάτι ανάλογο και με τους Αγγλοαμερικανούς;

Παρόλη τη συμβουλή μου, κάναμε το λάθος να μην α

ποχωρήσουμε από τη Συνθήκη της Γενεύης. Αν το κά

ναμε τότε, σίγουρα δεν θα υπήρχαν σήμερα τόσο πολ

λοί Γερμανοί στρατιώτες που παραδίδονται στις μάχες

του Δυτικού Μετώπου στους Αγγλοαμερικανούς. Ο

Φύρερ συμφωνεί μαζί μου. Επηρεάστηκε από τους

Κάιτελ, Μπάρμαν και Χίμλερ. Ημουν ο μόνος που επέ

μενα σ' αυτό το σημείο και είχα δίκιο... Του υποσχέθη

κα πως πολύ σύντομα στις κατεχόμενες δυτικές περιο

χές θα κάνουν την εμφάνιση τους κινήματα αντίστα

σης Παρτιζάνων. Μετά την εκτέλεση του δημάρχου του

Ααχεν, σειρά έχουν τώρα ο Εβραίος αρχηγός της

Αστυνομίας στην Κολωνία και ο δήμαρχος του Ράιτ...».

Στην πραγματικότητα ετοιμάστηκε μια ολιγάριθμη

αποστολή από φανατικά στελέχη του Κόμματος από το

Βερολίνο για να πέσουν με αλεξίπτωτο στο Ράιτ και να

δολοφονήσουν τους «προδότες». Τα γεγονότα όμως ε

ξελίχθηκαν γοργά και η επιχείρηση έμεινε στα χαρτιά.

Ο Γκαίμπελς συνεχίζει: «Είμαι απόλυτα πεπεισμένος

πως όχι σε τόσο μακρύ χρονικό διάστημα θα έχουμε

τη δυνατότητα να οδηγήσουμε στην αγχόνη κάθε Γερ

μανό προδότη της δυτικής πλευράς... Ο Φύρερ μού υ

ποσχέθηκε πως πολύ σύντομα θα εκφωνήσει λόγο

προς τον γερμανικό λαό. Αλλά, όπως προείπα, αναμέ

νει πρώτα την επιτυχία των αντιμέτρων στη Δύση.

Ωστόσο είμαι σκεπτικός κατά πόσο θέλει πραγματικά

να μιλήσει κάποια στιγμή. Για μένα, διαθέτει έναν εντε

λώς αδικαιολόγητο φόβο για το μικρόφωνο, ενώ γνωρί

ζει πως δεν είναι καθόλου σωστό να αφήνει τον λαό α

πληροφόρητο. Δυστυχώς, όμως, μετά την τελευταία

του ομιλία (σ.σ.: 30-1-1945), η SD τον ενημέρωσε πως ο

λαός αντέδρασε πολύ σκεπτικά, επειδή η ομιλία του

ουσιαστικά δεν επέφερε τίποτε νέο. Ο Φύρερ, βέβαια,

ισχυρίζεται, και έχει δίκιο, ότι μια ομιλία πρέπει να γί

νεται όταν υπάρχει κάτι να ειπωθεί. Από την άλλη, ό

μως, ο λαός περιμένει κάτι, έστω κι ένα σύνθημα...

Τουλάχιστον πέτυχα να απαλλαγώ από τον δρα Ντή

τριχ κι αυτό θα κάνει τη δουλειά μου πολύ πιο εύκολη.

Αυτό που δυσαρέστησε τον Φύρερ κυρίως είναι η

διόρθωση της ανακοίνωσης μου για την εκτέλεση του

δημάρχου του Ααχεν από τον δρα Ντήτριχ. Στην ανα

κοίνωση έκανα λόγο για ένα Εθνικό Δικαστήριο που

καταδίκασε σε θάνατο τον δήμαρχο του Ααχεν. Ενερ

γώντας προσωπικά, ο Ντήτριχ έσβησε τη λέξη "Εθνικό

Δικαστήριο"με την αιτιολογία ότι κάτι τέτοιο δεν υφί

σταται. Ο sancta simplicitas!(«ω, ιερή απλότητα!»)... κα

τάσταση στην Ανατολή προξενεί στον Φύρερ μεγάλη α

νησυχία. Είναι της γνώμης ότι ο Γκουντέριαν φέρει με

γάλη ευθύνη. Ο Γκουντέριαν δεν διαθέτει κανένα

στρατιωτικό ταμπεραμέντο... Το απέδειξε στο Ανατολι

κό Μέτωπο όσο και στο Δυτικό, ως αρχηγός στρατεύ

ματος. Στην Ανατολή, παίρνοντας την πρωτοβουλία,

τον κρίσιμο χειμώνα 1941-42, προτίμησε την υποχώρη

ση και έφερε ολόκληρο το μέτωπο σε κρίση... Η ηγεσία

του στρατού είχε απωλέσει την ψυχραιμία της. Βρι

σκόταν για πρώτη φορά μπροστά σε μια πολεμική κρί

ση, ενώ μέχρι τότε κατήγαγε μόνο νίκες, και ήταν απο

φασισμένη να υποχωρήσει μέχρι τα σύνορα του Γ

Ράιχ. Ο Φύρερ μού εξιστόρησε τη δραματική συζήτη

ση που είχε με τον Κούχλερ. Ο Κούχλερ τού πρότεινε

να υποχωρήσει με τον στρατό, αφήνοντας πίσω όλο

τον βαρύ οπλισμό, στην ανάγκη μέχρι τα σύνορα του Γ

Ράιχ.

Αν είχε γίνει κάτι τέτοιο τότε, πιθανόν ο πόλεμος

7 2


να τελείωνε τον χειμώνα του 1941-42. Στην Ουγγαρία

διαδραματίζεται τώρα μια σωστή τραγωδία. Ο Ζεπ Ντή-

τριχ μετέφερε, όπως τόνισα την τελευταία φορά, μό

νον ένα μέρος των δυνάμεων του στην Ουγγαρία και

είπε ψέματα στον Φύρερ για τον αριθμό των δυνάμεων

του. Αφησε τις εφεδρείες του στο Γ Ράιχ για την επό

μενη επιχείρηση του στο μέτωπο του Οντερ. Αυτό ό

μως είχε ως αποτέλεσμα να λείψουν οι μονάδες αυτές

στην Ουγγαρία. Ο Φύρερ είναι πολύ Θυμωμένος με το

ατόπημα του Ντήτριχ. Σοβαρές ευθύνες, επίσης, έχει

και ο Χίμλερ. Οι εξελίξεις αυτές ανάγκασαν τον Χίμ-

λερ να αφαιρέσει από τις μεραρχίες των SS στην Ουγ

γαρία το έμβλημα από τις στολές τους. Αλλά δεν έχει

και κανένα νόημα πλέον.

Η καταστροφή που συνετελέσθη εκεί δεν μπορεί

να διορθωθεί. Ο Φύρερ είναι επίσης της γνώμης ότι ο

Χίμλερ στερείται εντελώς επιχειρησιακής ικανότη

τας... Το απέδειξαν οι επιχειρήσεις στην Πομερανία,

οι οποίες απέτυχαν παταγωδώς εξαιτίας της ερασιτε

χνικής επιχειρησιακής του ικανότητας. Γενικά ο Φύ

ρερ έχει την άποψη ότι από τα SS δεν προήλθε καμία

μεγάλη στρατιωτική φυσιογνωμία. Ούτε ο Ζεπ Ντήτριχ,

αλλά ούτε και ο Χάουσερ διέθεταν ανάλογο στρατιωτι

κό πνεύμα. Πραγματικές φυσιογνωμίες στη ηγεσία του

στρατεύματος υπήρξαν μόνο ο Χούμπε και ο Ντητλ.

Εχασαν όμως τη ζωή τους σε αεροπορικά ατυχήματα

και τι απέμεινε πλέον; Ο Σέρνερ, ο οποίος είναι ευ

φυέστατος και εργάζεται αξεπέραστα. Φροντίζει τις ε

πιχειρήσεις του και κτυπά τον εχθρό ακόμη και με τις

πιο ελάχιστες δυνατές δυνάμεις. Διαθέτει το ένστικτο

του δολοφόνου και μπορεί να τον εμπιστευθεί κάποι

ος τυφλά. Και κυρίως λέει στον Φύρερ πάντα την αλή

θεια...».

Ακόμη και όταν τα πάντα είχαν σχεδόν κριθεί, ο

Γκαίμπελς αναζητούσε βοήθεια από «πρώην ε

χθρούς», όπως τον Ρώσο στρατηγό Αντρέι Βλασώφ. Ο

Βλασώφ, ο αποκαλούμενος από τους Σοβιετικούς και

«σωτήρας της Μόσχας» κατά τη γερμανική επίθεση

του 1941, συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Γερμανούς

και η 2η Στρατιά Κρούσεως που διοικούσε κατεστράφη

το 1942. Διορίσθηκε επικεφαλής της σκιώδους «Ρωσι

κής Επιτροπής για την απελευθέρωση των λαών της

Ρωσίας», αλλά πέρασε πολύτιμος χρόνος ανεκμετάλ

λευτος, προτού η επιτροπή αυτή αφεθεί να πράξει κάτι

το ουσιαστικό. Μόλις τον Νοέμβριο του 1944 στην Πρά

γα δημοσιεύθηκε μια προκήρυξη προς τους λαούς της

Σοβιετικής Ενωσης και λίγο αργότερα (Ιανουάριος

1945) συμμετείχαν μονάδες του Ρωσικού Απελευθερω

τικού Στρατού (ΡΟΑ) (ο οποίος αποτελείτο από αντι-

κουμμουνιστές, πρώην αιχμαλώτους πολέμου) στις

σκληρές αμυντικές μάχες κατά του Ερυθρού Στρατού

στην Πομερανία. Την 1η Μαρτίου 1945 ο Γκαίμπελς συ

νάντησε τον στρατηγό Βλασώφ. Την ίδια ημέρα σημεί

ωνε στο ημερολόγιο του: «1η Μαρτίου 1945. Το μεση

μέρι είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία με τον

στρατηγό Βλασώφ. Ο στρατηγός είναι ένας ευφυής

και δυναμικός Ρώσος πολέμαρχος, που μου έκανε πο

λύ καλή εντύπωση. Μιλήσαμε αρχικά, για τη

γενικότερη σχέση ανάμεσα στον ρωσικό και τον γερμα

νικό λαό. Είναι της γνώμης πως η Ρωσία θα μπορούσε

Ηλικιωμένοι Γερμανοί

εκπαιδεύονται στη χρήση της αντιαρματικής

γροθιάς (Panzerfaust).

Το «αναλώσιμο αυτό υλικό» ήταν η

τελευταία προσφορά του Γκαϊμπελς

προς τον Χίτλερ.

7 3


να σωθεί μόνο αν απελευθερωνόταν από την μπολσε-βίκικη ιδεολογία και είχε ένα καθεστώς σαν το εθνικο-σοσιαλιστικό... Χαρακτηρίζει τον Στάλιν ως έναν πανούργο ιησουίτη που δεν μπορείς να πιστέψεις ούτε λέξη του. Ο μπολσεβικισμός μέχρι την έκρηξη του πολέμου δεν είχε στη Ρωσία παρά μόνο λίγους φανατικούς και συνειδητούς οπαδούς. Ωστόσο, μετά την προέλαση μας στις σοβιετικές περιοχές, ο Στάλιν ονόμασε τον πόλεμο "πατριωτικό", γεγονός που ήταν αποφασιστικής σημασίας. Ο Βλασώφ μού διηγήθηκε πως τις κρίσιμες εκείνες ημέρες, όταν απειλήθηκε η Μόσχα, στα τέλη φθινοπώρου 1941, ολόκληρη η σοβιετική ηγεσία είχε παραλύσει. Μόνον ο Στάλιν ήταν εκείνος που

σα ενημέρωσης... Τα λάθη, όμως, που κάναμε το 1941-42 δύσκολα σήμερα διορθώνονται».

Η απόλυτη αφοσίωση του και η πίστη του προς τον Χίτλερ ήταν έκδηλες ακόμα και εκείνες τις ημέρες. Σ' έναν λόγο του στο Μέγαρο των Σπορ, τον Μάρτιο του 1945, είπε: «Οι μεραρχίες μας θα πολεμήσουν για να κάνουν το ιερό τους χρέος. Και καθώς θα αρπάζουν τα όπλα τους και θ' ανέβουν στα άρματα μάχης τους, θα φανταστούν τα παιδιά τους να σφαγιάζονται και τις γυναίκες τους να βιάζονται. Η λύσσα τότε θα τους κυριεύσει και θα ορμήσουν κατά του εχθρού. Ο Φύρερ έχει ξεπεράσει ανάλογες κρίσεις στο παρελθόν, να είστε σίγουροι ότι θα ξεπεράσει ακόμα κι αυτή. Είμαι πε-

Δρόμοι πλημμυρισμένοι από Γερμανούς πρόσφυγες. Η σοβιετική εισβολή στην Ανατολική Πρωσία ήταν αδύνατον να αναχαιτιστεί.

επέμενε για την αντίσταση μέχρι τέλους, ακόμα και όταν τα χτυπήματα μας ήταν αποφασιστικά. Η κατάσταση ήταν τότε όπως είναι τώρα για εμάς. Και σ' εμάς τώρα είναι ο Φύρερ εκείνος που διακηρύττει την αντίσταση με κάθε τίμημα, όταν όλοι οι άλλοι είναι έτοιμοι να αποστατήσουν. Η συνομιλία με τον στρατηγό Βλασώφ μου έδωσε θάρρος. Εμαθα πως και η Σοβιετική Ενωση πέρασε τότε την ίδια ακριβώς κρίση και βρήκε διέξοδο επειδή πίστεψε αποφασιστικά ότι διέξοδος υπάρχει. Συνομιλήσαμε, επίσης, και για τις μεθόδους που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε στην προπαγάνδα μας κατά του μπολσεβικισμού. Ο Βλασώφ τονίζει ότι ο μπολσε-βικισμός χρησιμοποιεί επιτήδεια και επικίνδυνη προπαγάνδα. Αναμφίβολα η προπαγάνδα είναι η πιο δυνατή πλευρά της πολιτικής του δραστηριότητας. Ετσι εξηγείται γιατί η γερμανική προπαγάνδα δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα στη Σοβιετική Ενωση. Μετά τον Φύρερ, είμαι εκείνος που συγκεντρώνει την πιο σκληρή και αρνητική κριτική από τα μπολσεβίκικα μέ-

πεισμένος γι' αυτό. Μόλις προχθές μου είπε: "Ειλικρινά πιστεύω πως θα ξεπεράσουμε και αυτή την κρίση. Αν ριχτούμε αλύπητα στους εχθρούς μας θα τους νικήσουμε και θα του τρέψουμε σε φυγή. Πιστεύω με βεβαιότητα πως η νίκη μια μέρα θα είναι δική μας, όσο δεν έχω πιστέψει τίποτε άλλο στη ζωή μου"...».

Στις αρχές Απριλίου έγραφε: «8 Απριλίου 1945: Χθες. Η κατάσταση το βράδυ εί

ναι πολύ λίγο ευχάριστη. Στη Δύση ο εχθρός συνέχισε την προέλαση του. Βρίσκεται μόλις 15χιλιόμετρα από το Χίλντεοχαιμ και κατευθύνεται προς το Αννόβερο. Ταυτόχρονα διείσδυσε μέσω του Μπούκεμπουργκ και βρίσκεται τώρα στην περιοχή του Μίντεν... Συνέπεια της εχθρικής προέλασης είναι να απειλείται το Βερολίνο πλέον κι από τους Δυτικούς. Νότια του Βέρντεν ο εχθρός προήλασε με κατεύθυνση τη Βρέμη. Θέλει οπωσδήποτε να αποκτήσει ένα μεγάλο λιμάνι υπό την κατοχή του... Ανατολικά, το κρισιμότερο σημείο είναι η περιοχή της Βιέννης. Ο εχθρός προήλασε νοτιοδυ-

7 4


τικά μέχρι τα προάστια της Βιέννης. Βρίσκεται προ των πυλών του Σεντ Πόλτεν. Το μεγαλύτερο τμήμα της νότιας Βιέννης βρίσκεται υπό την κατοχή του. Στα πρώην «κόκκινα» προάστια της πόλης ακούστηκαν επαναστατικές φωνές και παρατηρήθηκαν κινήσεις για ανταρσία. Αναποφάσιστος ο Σίραχ, αναζήτησε καταφύγιο στη φρουρά της πόλης. Αυτός ήταν πάντα ο Σίραχ. Πρώτα αφήνει τα πράγματα να εξελιχθούν όπως εξελίσσονται και μετά αναζητεί βοήθεια από τους στρατιώτες. Δεν περίμενα τίποτε περισσότερο απ' αυτόν. Για ακόμη μία φορά αποδεικνύονται οι επιπτώσεις της λανθασμένης επιλογής προσώπων του Φύρερ. Εδώ και πολύ καιρό ο Σίραχ ήταν περιπός αλλά ο Φύρερ δεν είχε αποφασίσει να τον στείλει από εκεί που ήρθε. Τώρα, πρέπει να ληφθούν τα πιο σκληρά μέτρα για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα στη Βιέννη. Ο Φύρερ είναι αποφασισμένος να κρατήσει την πόλη με κάθε τίμημα. Φυσικά και δεν πρέπει να υπερβάλλουμε, ούτε και να δραματοποιούμε τα γεγονότα. Οι φήμες, ωστόσο, ήταν εκείνες που δημιούργησαν την ανταρσία και αυτές οι φήμες πρέπει άμεσα να σταματήσουν. Αυτό αποδεικνύεται και από την περίπτωση του Ρόχνσντορφ (σ.σ.: Στο Ράχνσντορφ του Βερολίνου, στις 7 Απριλίου, 200 άτομα επιτέθηκαν σε δύο αρτοποιεία για να «αρπάξουν» ψωμί).

Οι αρχηγοί της επίθεσης καταδικάστηκαν το απόγευμα από το Λαϊκό Δικαστήριο. Τρεις σε θάνατο ένας άνδρας και δύο γυναίκες. Η περίπτωση της μίας γυναίκας είναι εμφανέστατα δικαιολογημένη και αποφάσισα να της δώσω χάρη. Για τους άλλους δύο καταδικα-σθέντες έδωσα την εντολή να αποκεφαλιστούν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Για την καταδίκη και την εκτέλεση των δύο αρχηγών της "λεηλασίας"ενημέρωσα με ανακοινώσεις τον πληθυσμό του Ράχνσντορφ και θα μιλήσω μέσω του ραδιοφώνου με τον κατάλληλο σχολιασμό, στον πληθυσμό του Βερολίνου. Πιστεύω πως η επίδραση θα είναι καταλυτική. Σε κάθε περίπτωση είμαι της γνώμης πως το επόμενο διάστημα στο Βερολίνο δεν θα υπάρξει κανένα κρούσμα λεηλασίας αρτοποιείου. Ετσι πρέπει να συμπεριφέρεται κανείς όταν θέλει να διατηρήσει την τάξη σε μια πόλη εκατομμυρίων. Και η τάξη είναι προϋπόθεση για τη συνέχεια της αντίστασης μας... Η Μόγδα ήρθε από το Σβάνενβερ-ντερ επίσκεψη στο Βερολίνο. Είναι ένα μελαγχολικό βράδυ και οι άσχημες ειδήσεις έρχονται η μία μετά την άλλη. Αναρωτιέμαι πού θα οδηγήσουν όλα αυτά... Ο Φύρερ πρέπει να διαθέσει και την τελευταία ικμάδα ενέργειας του για να διατηρήσει τον έλεγχο αυτής της κρίσιμης κατάστασης. Εχω όμως την ελπίδα πως στο τέλος θα τα καταφέρει. Πάντοτε κατανοούσε και περίμενε με ξεχωριστή αυτοκυριαρχία την κατάλληλη στιγμή. Οταν έλθει βέβαια αυτή η στιγμή, τότε εφορμά με τα δύο του χέρια». Ακόμα και τις τελευταίες ημέρες της ήττας, ο Γκαίμπελς υπήρξε η αυθεντική φωνή του εθνικοσοσιαλισμού. Οταν όλοι οι άλλοι είχαν γίνει «άπιστοι» και οι πολυάριθμοι υποστηρικτές του είχαν λιποτακτήσει, αυτός συνέχισε να εμπνέει τους απόκληρους, τους φτωχούς και τα λαϊκά στρώματα. Από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Βερολίνου και αργότερα από

τον σταθμό των «Λύκων» («Wehrwolf») δήλωνε με το ίδιο πάντα επαναστατικό πνεύμα: «Δεν υπάρχει τέλος στην επανάσταση. Μια επανάσταση είναι καταδικασμένη σε αποτυχία μόνο εάν εκείνοι που την κάνουν πάψουν να είναι επαναστάτες».

Παράλληλα καλωσόριζε εξίσου τις βόμβες που έπεφταν πλέον καθημερινά με ακόμα πιο καταστρεπτική μανία στις βιομηχανικές πόλεις της Γερμανίας: «μαζί με τα μνημεία του πολιτισμού θρυμματίζονται επίσης και τα τελευταία εμπόδια για την εκπλήρωση του επαναστατικού μας έργου. Τώρα που όλα έχουν καταστραφεί, είμαστε αναγκασμένοι να ξαναχτίσουμε την Ευρώπη. Στο παρελθόν η ιδιοκτησία μάς κρατούσε δέσμιους αστικών περιορισμών. Τώρα οι βόμβες δεν σκοτώνουν τους Ευρωπαίους, αλλά απλώς συνθλίβουν τα τείχη των φυλακών που τους κρατούν αιχμαλώτους... Στην προσπάθεια του να καταστρέψει το μέλλον της Ευρώπης, ο εχθρός πέτυχε μόνο να συντρίψει το παρελθόν της και μ' αυτό τον τρόπο, οτιδήποτε παλαιό και φθαρμένο χάνεται».

Ο Γκαίμπελς συγχαίρει τον

στρατηγό Σέρνερ για την ανακατάληψη

του Λάουμπαν (Μάρτιος 1945).

7 5

Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΦΟΣΙΩΣΗ

Νεαρός μαχητής της Volkssturm μπροστά στον ποταμό Οντερ (Απρίλιος 1945).

Η αποπυιη αφοσίωση

Τ Ο Β Α Γ Κ Ν Ε Ρ Ι Κ Ο Φ Ι Ν Α Λ Ε Την αυγή της 16ης Απριλίου 1945 22.000 σοβιετικά

πυροβόλα συγκλόνισαν ολόκληρο το μέτωπο του Οντερ. Σχεδόν 500.000 οβίδες έπεσαν πάνω στις γερμανικές θέσεις δημιουργώντας μια πραγματική κόλαση. Το Βερολίνο περίμενε τους εισβολείς. Ο Γκαίμπελς, πάντα στις επάλξεις, ήταν ο μόνος υπουργός που κυκλοφορούσε ανάμεσα στους πολίτες και το υπουργείο του το μόνο που λειτουργούσε έως το τέλος. Με εντολή του η εικονογραφημένη έκδοση «Das Reich», στα μέσα Μαρτίου, δημοσίευσε μια λεπτομερή περιγραφή ενός τεράστιου συγκροτήματος από οχυρωματικά έργα που περιτριγύριζαν την πρωτεύουσα. Τα ανύπαρκτα αυτά έργα όχι μόνο έπεισαν τους Βερολινέζους ότι ήταν ασφαλείς, αλλά αναρωτήθηκαν κιόλας αν στο εξής πρέπει να δημοσιεύονται τέτοια υψίστης σημασίας μυστικά που μπορούσαν να χρησιμεύσουν στον εχθρό.

Στις 20 Απριλίου ο υπουργός Προπαγάνδας απευθυνόταν για τελευταία φορά από το ραδιόφωνο στους Βερολινέζους: «Υπερασπιστές του Βερολίνου, επάνω σας έχουν πέσει τα βλέμματα των γυναικών σας, των μητέρων σας και των παιδιών σας. Σας εμπιστεύτηκαν τη ζωή τους, την τύχη τους, την υγεία και το μέλλον τους. Γνωρίζετε την αποστολή σας και ξέρω πως θα ανταποκριθείτε με ακρίβεια και υψηλό αίσθημα ευθύνης. Η στιγμή της αξιολόγησης, η ώρα που όλα θα κριθούν έφτασε. Παραμείναμε στο Βερολίνο κι εγώ και οι

συνεργάτες μου. Επίσης η γυναίκα μου και τα παιδιά μου είναι εδώ. Είμαι αποφασισμένος να ενισχύσω με όλα τα μέσα την άμυνα της πρωτεύουσας του Γ Ράιχ. Η σκέψη μου και οι πράξεις μου έχουν ως στόχο μόνο τη διαφύλαξη της ζωής σας και την εξουδετέρωση του κοινού εχθρού μας. Στα τείχη της πόλης μας πρέπει και θα αποκρουστεί η επίθεση των Μογγόλων. Ο αγώνας μας θα μείνει ως αιώνιο σύμβολο του πιο αποφασιστικού αγώνα επιβίωσης ενός ολόκληρου έθνους. Συναδελφικά ενωμένοι, με φανατισμό και αποφασιστικότητα, ας μην αφήσουμε την πρωτεύουσα του Γ Ράιχ να πέσει στα χέρια των μπολσεβίκων»!

Δύο ημέρες μετά, στο τελευταίο του άρθρο της 22ας Απριλίου 1945, με τίτλο «Αντίσταση με κάθε τίμημα», ο Γκαίμπελς καλούσε τους Γερμανούς σε παλλαϊκή συστράτευση και αγώνα μέχρις εσχάτων: «Ο πόλεμος έχει φθάσει σε τέτοιο σημείο που μόνο η ολοκληρωτική προσπάθεια του έθνους και καθενός μπορούν να μας σώσουν. Η υπεράσπιση της ελευθερίας μας δεν βασίζεται πλέον στον στρατό που πολεμά στο μέτωπο. Κάθε πολίτης, κάθε άνδρας και γυναίκα, κάθε αγόρι και κορίτσι πρέπει να πολεμήσει με πρωτοφανή φανατισμό... Εν μέσω χιλίων μαχών, δοκιμασιών και ηττών, ο λαός μας στέκει αλύγιστος. Οι καρδιές μας κτυπούν υπερήφανα όταν μαθαίνουμε από τον εχθρό για τον άγριο φανατισμό τον οποίο συναντά, για τον τρόπο με τον οποίο οι πατέρες, οι μητέρες, ακόμη και τα παιδιά συγκεντρώνονται για να αντισταθούν στους εισβολείς, για τον τρόπο με τον οποίο αγόρια και κορίτσια ρίχνουν χειροβομβίδες και τοποθετούν νάρκες ή πυροβολούν από τα παράθυρα των υπογείων, αψηφώντας τον κίνδυνο. Αναγκάζουν τον εχθρό να τους σεβαστεί. Ενας νέος δεκατεσσάρων ετών που παραφυλάει με το μπαζούκας του πίσω από έναν κατεστραμμένο τοίχο σε έναν πυρπολημένο δρόμο αξίζει περισσότερο για το έθνος από δέκα διανοούμενους που προσπαθούν να αποδείξουν ότι δεν έχουμε πλέον ελπίδα. Το 1918 παραδοθήκαμε την τελευταία στιγμή. Αυτό δεν θα συμβεί το 1945. Ολοι μας πρέπει να το εξασφαλίσουμε. Αυτή είναι η βάση της τελικής μας νίκης. Ισως φαίνεται απίθανο σήμερα, όμως έτσι είναι. Η τελική νίκη θα είναι δική μας. Θα έρθει μέσα από δάκρυα και αίμα, όμως θα δικαιώσει όλες τις θυσίες που έχουμε κάνει» (Βλ. J. Goebbels: Widerstand un Jeden Preis, εφημ. «Das Reich», 22-4-1945).


Ηταν η τελευταία προπαγανδιστική δήλωση του Γκαίμπελς και ουσιαστικά ο «επικήδειος» για το Γ' Ράιχ.

Εχει όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε τα ντοκουμέντα των τελευταίων συσκέψεων που έγιναν στο καταφύγιο του Χίτλερ κι ενώ οι Σοβιετικοί είχαν περικυκλώσει ήδη το Βερολίνο.

Η ΠΡΩΤΗ Σ Υ Σ Κ Ε Ψ Η , Τ Η Σ 2 5 η ς ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1945

«ΧΙΤΛΕΡ: Οι Αγγλοι και οι Αμερικανοί κά&ονται ήσυχα στον Ελβα. Είναι πιθανόν ότι έχουν καθορίσει ένα είδος διαχωριστικής γραμμής. Στο Βερολίνο η κα-τάστασις εμφανίζεται χειρότερα απ' ό,τι είναι. Χρειάζεται το ταχύτερον να γεμίσουμε το Βερολίνο με στρατιώτες. Η 12η και η 9η στρατιά που βρίσκονται στη Δύση και στην Ανατολή σε στερεά μέτωπα να μεταφερθούν εντός του Βερολίνου. Πρέπει να πυκνώσουν οι γραμμές εκείνων των μεραρχιών που ήδη βρίσκονται στο Βερολίνο, επιστρατεύοντας μέρος του πληθυσμού. Στο Βερολίνο ο στρατηγός Βάιλντιγκ έχει την ανώτατη διοίκηση, ο συνταγματάρχης Κέθερ θα είναι ο αντιπρόσωπος του.

Οι διάφορες διοικήσεις θα συμπράξουν μαζί τους. Τα μεμονωμένα τμήματα θα αναδιοργανωθούν και θα συμπληρωθούν, μέχρις ότου γίνουν πραγματικές μεραρχίες. Ολο εκείνο που θα μπορέσουμε να βρούμε θα τοποθετηθεί μέσα στα πλαίσια αυτών των μεραρχιών κατά τρόπον ώστε να αναδιοργανωθούν τελείως.

Η Νότιος Γερμανία καταρρέει. Ακόμη και αν είχα πάει στο Μπερχτεσγκάντεν, δεν θα μπορούσα να το εμποδίσω. Υπάρχει ήδη άνεμος ηττοπάθειας εκεί κάτω. Οι τρεις υπεύθυνοι είναι νεκροί. Μου είχαν χαλάσει από την αρχή όλο το Δυτικό Μέτωπο, ένα στράτευμα εξασθενημένο από τις υπερβολικά εύκολες συνθήκες ζωής. Μόνον εδώ θα μπορούσα να επιτύχω μια στρατιωτική επιτυχία. Και αν καταφέρω να δρέψω ακόμα μία επιτυχία, ακόμα και αν αυτή είχε συμβολικό χαρακτήρα, θα μπορούσα πάντα να σώσω την τιμή και να κερδίσω χρόνο. Πάντως, ένα πράγμα είναι σίγουρο: Δεν θα είχε νόημα να πάω στον νότο, διότι εκεί δεν διαθέτω περισσότερο από μια στρατιά, και δεν θα μπορώ να εξασκήσω καμιά εξουσία. Εκεί κάτω θα βρισκόμουν απομονωμένος από τους στενότερους συνεργάτες μου. Ενα μπλοκ, το οποίο περιλαμβάνει τη Νότιο Γερμανία και την Αυστρία, θα μπορούσε να υπερασπισθεί μόνον όταν θα εκρατείτο η Ιταλία. Αλλά εκεί κάτω επικρατεί μια γενική ηττοπάθεια, η οποία έχει εισβάλει σε όλες τις διοικήσεις.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Στο Βερολίνο μπορούμε να επιτύχουμε μια ηθική νίκη ιστορικής σημασίας. Και τέτοια επιτυχία μόνον εδώ είναι δυνατή, διότι αυτό είναι το σημείο όπου βρίσκονται συγκεντρωμένα όλα τα βλέμματα του κόσμου. Το ότι οι Σοβιετικοί ξεχύνονται στο Βραδεμβούργο δεν σημαίνει ότι έχουν καταλάβει το Βερολίνο. Αλλά αν απωθηθούν από το Βερολίνο, αυτό θα μπορούσε να είναι μεγάλο σημάδι για τον κόσμο ολόκληρο.

ΧΙΤΛΕΡ:Δεν γνωρίζω αν είναι αληθές αλλά με πλη-

Εφημερίδα «Λαϊκός Παρατηρητής»,

24 Απριλίου 1945 με πρωτοσέλιδο τίτλο «0 Φύρερ

υπερασπιστής του Βερολίνου».

7 7


Η εφημερίδα «Panzerbaer» («Θωρακισμένη αρκούδα») ήταν η μοναδική εφημερίδα η οποία εκδιδόταν στο Βερολίνο μέχρι τις τ ε λ ε υ τ α ί ε ς ημέρες του Απριλίου του 1945. 0 Γκαίμπελς αναγγέλλει πως το Βερολίνο δεν 9α παραδοθεί στους Σοβιετικούς.

Εφημερίδα «Panzerbaer», 28 Απριλίου 1945: Οι πρωτοσέλιδοι τίτλοι «Η ώρα της ελευθερίας πλησιάζει» και «Ηρωικός αγώνας γύρω από το Βερολίνο» απέχουν πολύ από την πραγματικότητα.

ροφόρηααν ότι οι συνομιλίες ανάμεσα στον Ηντεν και τον Μολότωφ έχουν φθάσει σε αδιέξοδο. Οι Ρώσοι απαιτούν διά τους εαυτούς τους όλα τα κατεχόμενα εδάφη. Αυτό για την Αγγλία θα σήμαινε ότι έχασε τον πόλεμο. Η Αγγλία άρχισε αυτό τον πόλεμο διότι ήθελα τον Πολωνικό διάδρομο και το Δάντσιχ με κανονικό δημοψήφισμα και διεθνή έλεγχο. Και τώρα θα μπορέσει να ανεχθεί μια δύναμη, η οποία ήδη στην πράξη ελέγχει την Ευρώπη, να απλωθεί περισσότερο;

Πιστεύω ότι έφθασε η στιγμή κατά την οποία ακόμα και οι άλλοι, από ένα πνεύμα διατήρησης, είναι έτοιμοι να σχηματίσουν μέτωπο εναντίον αυτού του υπέρμετρου και προλεταριακού Μολώχ. Εάν τώρα εγώ θα έφευγα σαν δειλός, άλλοι θα προσπαθούσαν να σχηματίσουν ένα είδος ουδέτερης ζώνης στη Γερμανία του Νότου και όλα θα τελείωναν. 0 Εθνικοσοσιαλι-αμός και το γερμανικό Ράιχ θα ετίθεντο οριστικώς εις το περιθώριο. Αλλά αν κατορθώσω να δώσω ένα αποφασιστικό κτύπημα κρατώντας την πρωτεύουσα του Ράιχ, γεννιέται ίσως η πιθανότητα ότι οι Αγγλοι και οι Αμερικανοί θα συνεργαστούν κατά κάποιον τρόπο με

μια Εθνική Γερμανία εναντίον της απειλής που πιέζει από την ανατολή. 0 μοναδικός άνθρωπος ο οποίος μπορεί να τα καταφέρει σε μια τέτοια κατάσταση είμαι εγώ.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Αν υπάρχει μια τέτοια πιθανότητα • και η οποία μπορεί να συζητηθεί • βέβαιον είναι ότι αυτή θα ήταν πραγματοποιήσιμος μόνον από σας αρχηγέ μου και ξεκινώντας από εδώ. Αν εγκαταλείπατε την πόλη θα χάνατε το παν μαζί με αυτήν. Δεν γίνεται να εγκαταλειφθεί το Βερολίνο με την ψευδαίσθηση ότι οποιοδήποτε άλλο μέρος θα μπορούσε να υπερασπισθεί καλύτερα απ' εδώ.

ΧΙΤΛΕΡ: Αυτό το είπα και εγώ σ' αυτούς τους κυρίους. Είπα: Δεν είναι αλήθεια ότι ενώ δύναμαι να διαθέσω ένα μέτωπο πραγματικά στέρεο ή ένα οχυρό στη Νότιο Γερμανία επιμένω να παραμένω στο Βερολίνο από καθαρή ισχυρογνωμοαύνη. Από καιρό παρακολουθώ τις εξελίξεις της κατάστασης. Ολες οι προσπάθειες μου να επηρεάσω την πορεία των επιχειρήσεων εξελίχθηκαν μάταιες. Στην υπεράσπιση της Ρηνανίας καθώς επίσης και σε άλλα μέτωπα έγιναν εξωφρενικά

7 8


Ο Χίτλερ επισκέπτεται το μέτωπο του Οντερ (Μάρτιος 1945). Οι στρατιώτες πιστεύουν ακόμα «στην τελική νίκη».

ποια τάξη. Οσο στην Ιταλία υπήρχε μια προσωπικότης υπήρξε τάξη. Με την άφιξη του Βιέτινχοφ επέστρεψαν πάλι οι πλέον αρνητικές επιδράσεις. Είναι οι συνηθισμένοι απατεώνες τους οποίους επισημαίνει ο Κλάου-ζεβιτς, άνθρωποι για τους οποίους ο ευκολότερος δρόμος είναι πάντοτε ο καλύτερος. Στην πραγματικότητα ο δρόμος που φαίνεται περισσότερο εύκολος είναι πάντοτε ο περισσότερο ανόητος. Σ' αυτόν οδηγεί η χαζοπονηριά. Εγώ δεν έχω πλέον αμφιβολίες για μένα, ο αγώνας θα βρει εδώ το αποφασιστικό του σημείο. Αν είναι αλήθεια ότι στον Αγιο Φραγκίσκο ανεφάνησαν δυσκολίες - οι οποίες αργά ή γρήγορα ήταν μοιραίο να φανούν - θα μπορούσε ακόμα να πραγματοποιηθεί μια μεταβολή, αλλά μόνον αν μπορούσα να καταφέρω ένα κτύπημα στον προλεταριακό κολοσσό. Ισως τότε θα πεισθούν και οι άλλοι ότι υπάρχει ένα μοναδικό πρόσωπο στον κόσμο το οποίο μπορεί να αναχαιτίσει τον μπολσεβικιαμό, και αυτός είμαι εγώ με το κόμμα και τον γερμανικό λαό.

Αν όμως η μοίρα όφειλε να αποφασίσει διαφορετικά, δεν θα ήθελα να εξαφανιστώ με τρόπο άδοξο από την παγκόσμια σκηνή. Θα θεωρούσα τον εαυτό μου χίλιες φορές δειλό, αν αυτοκτονούσα στο Ομπερσάλ-τσμπεργκ, αντί να αντισταθώ και να πέσω εδώ. Και να μην έλθει να μου πει κανείς: Εσείς που είσαστε ο Φύρερ θα οφείλατε... Εγώ είμαι ο αρχηγός έως ότου θα είμαι σε θέση να οδηγώ. Βεβαίως δεν θα μπορούσα να οδηγήσω κανένα αν κατέφευγα στην κορυφή κάποιου βουνού, πρέπει να εξασκήσω μια πραγματική διοίκηση σε στρατεύματα, τα οποία με υπακούουν.

Αν κατόρθωνα να νικήσω για μια ακόμα φορά, όσο

7 9

και καταστροφικά λάθη. Ολα τα σχέδια που ετοιμάζω αποτυγχάνουν, διότι οι στρατιωτικοί αρχηγοί τα σαμποτάρουν οχυρωμένοι πίσω από τις εξουσίες τους.

ΚΡΕΜΠΣ: Ο στρατάρχης Κάιτελ έδωσε τις ακόλουθες οδηγίες: Οι μονάδες μάχης της 7ης Μεραρχίας Πάντσερ θα κατευθυνθούν στο Νάουεν και εν συνεχεία εις το Βερολίνο. Μια μονάδα πυροβολικού συρρέει αμέσως στο Βερολίνο. Για τις διοικήσεις θα αποφασίσει ο Γιόντλ. Από αυτό το βράδυ η ομάδα στρατιών του Βιστούλα θα τεθεί κάτω από την O.K.W. του Ράινσμπεργκ. Ο Βενκ θα αναλάβει τη διοίκηση μόλις κατορθώσει να εξασκήσει επιρροή στην ομάδα Χόλστε. Η επίθεση από το Λεβενμπέργκ με κατεύθυνση προς νότο θα αρχίσει προς το βράδυ.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Η στρατιωτική κατάσταση είναι τέτοια που μόνο μια συμβολική επιτυχία καθαρά εντυπωσιακή δύναται να προκαλέσει μια κάποια επίδραση.

ΧΙΤΛΕΡ: Φεύγοντας άδοξα από το Βερολίνο δεν θα μπορούσα πλέον να εξασκήσω καμία εξουσία, ούτε στον βορρά ούτε στον νότο, και πολύ περισσότερο στο Μπερχτεσγκάντεν.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Το 1933 το κόμμα ήταν τόσο εξαντλημένο που δίχως τη δική σας θέληση και τη δική σας ετοιμότητα, Φύρερ μου, θα φθάναμε στην καταστροφή. Υπήρξε μόνον, χάρις της δικής σας θέλησης, η διατήρηση της ενότητας. Αν εσείς την Κυριακή είχατε εγκαταλείψει το Βερολίνο, σήμερα το Βερολίνο δεν θα ήταν στα χέρια μας.

ΧΙΤΛΕΡ: Και έπειτα πώς θα μπορούσα να υπερασπιστώ τον νότο από την πλευρά της δύσης; Ετσι συμβαίνει πάντα: Μόνον ένα όνομα μπορεί να εγγυηθεί κά-


Λίε το παιδιά της Χιτλερικής Νεολαίας θέλησε ο Γκαίμπελς να υπερασπιστεί το Βερολίνο (Απρίλιος 1945).

και αν αυτό φαίνεται δύσκολο, θα μπορούσα με κάθε νομιμότητα να ξανακινήσω τα στοιχεία εκείνα τα οποία εξακολουθούν να μου φέρνουν εμπόδια... Μόνον μια ηρωική θέληση μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε αυτή την απελπιστική ώρα. Ακόμα μια φορά, στα παλιά χρόνια, οι ασιατικές ορδές δεν αναχαιτίσθηκαν με προτάσεις συνθηκολόγησης, αλλά με δυναμική αναμέτρηση. Πολλά δοκιμάσαμε, πόσο ήταν δύσκολο να διαπραγματευθούμε με τον Μολότωφ και τότε ήμασταν στο απόγειο της ισχύος μας. Ιδού, βρισκόμαστε μπροστά από τον μεγάλο Χαν, ο οποίος ζητά να κατακτήσει την Ευρώπη. Η Αγγλία βλέπει ξεκάθαρα πλέον ότι ο μπολσεβικισμός θα απλωθεί και πέρα από τα σύνορα που του έχουν παραχωρηθεί. Είναι η ώρα της αποφασιστικής μάχης.

Αν κερδίσω αυτήν τη μάχη, δεν επιδιώκω τίποτα διά προσωπική μου δόξα. Αλλά τουλάχιστον θα έχω αποκατασταθεί. Και θα μπορώ να απαλλαγώ από μια ομάδα στρατηγών, ακόμη και των S.S., που απέτυχαν σε στιγμές αποφασιστικές. Αλλά για να μπορώ να τους κατηγορήσω για υποχώρηση πρέπει εγώ να μην υποχωρήσω. Πιθανόν να χαθώ σ' αυτήν τη μάχη. Σ' αυτή την περίπτωση θα πέσω με τιμή. Και πάντα θα ήταν προτιμότερο από μια άδοξη φυγή μου στο Μπερχτεσγκά-ντεν όπου θα ήταν απολύτως άχρηστες όλες οι διαταγές που μπορούσα να εκδώσω.

Το λεγόμενο «οχυρό των Αλπεων» δεν δύναται να υπερασπισθεί από μόνο του. Είναι μια αυταπάτη. Εκεί κάτω ο στρατός διαλύεται. Στον νότο δεν γίνεται τίποτε πλέον.

Βλέπω μία μόνο πραγματική πιθανότητα να βγούμε

από αυτήν την κατάσταση και να κερδίσουμε μια επιτυχία σε ένα σημείο πολύ συγκεκριμένο. Σκεφθείτε την επίδραση που θα είχε αυτό στους Αγγλους. Αν είναι δυνατόν να κρατηθεί το Βερολίνο - ήδη πολλοί αρχίζουν να φοβούνται τους Ρώσους - τότε θα δείτε, όλοι εκείνοι οι οποίοι διαθέτουν μια ανάλογη ιστορική κατανόηση θα ξαναβρούν το θάρρος να αντιταχθούν στον Μολώχ. Και ίσως εκείνοι οι άνθρωποι θα πουν: αν βρίσκαμε μια συμφωνία με τη Γερμανία θα μπορούσαμε να κάνουμε κοινό μέτωπο εναντίον του Σοβιετικού γίγαντα.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Επειτα υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Ο Στάλιν ενώπιον μιας παρόμοιας διάθεσης των Δυτικών, η οποία θα ακολουθούσε τη γερμανική νίκη στο Βερολίνο, θα μπορούσε να σκεφθεί: Δεν αξίζει τον κόπο να κατακτήσω την Ευρώπη με κίνδυνο να ενώσω Αγγλους και Γερμανούς. Συμφέρον μου είναι να βρω κάποια λύση με τους Γερμανούς. Ακόμη και ο Φρειδερίκος ο Μεγάλος βρέθηκε κάποτε σε μια κατάσταση παρόμοια με τη δική μας και ξανακέρδισε όλο το κύρος του με τη μάχη του Λόιτερ. Αν ο Φύρερ αποδείξει ότι ο εχθρός δύναται να αναχαιτισθεί, ότι μπορεί να τον αντιμετωπίσει δίχως να υποχωρεί, ότι μπορεί να κερδίσει τη μάχη, τότε όλες μαζί οι ομαδικές εκτελέσεις δεν θα προκαλούσαν καταπιεστική εντύπωση αλλά μορφωτική.

ΧΙΤΛΕΡ: Δεν μπορώ να ανεχθώ να εκτελούνται άνδρες διά κάτι του οποίου και εγώ θα ήμουν ένοχος. Δεν ήλθα σε αυτό τον κόσμο για να υπερασπίσω τη βίλα μου στην εξοχή.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Αν η κατάσταση στον νότο και στη δύ-

8 0


ση ήταν διαφορετική, αν η μάχη του Βερολίνου ήταν παρόμοια με την πολιορκία του Μπρεολάου, τότε και εγώ da είχα αντιταχθεί ατην ιδέα να παραμείνουμε στο Βερολίνο από καθαρό θέμα αρχής. Αλλά ο Φύρερ απεφάσισε να αντιμετωπίσει τους Ρώσους σ' αυτό το σημείο και έκανε έκκληση στον γερμανικό λαό για μια ύστατη απόδειξη της πίστεως του. Ο,τι και αν γίνει πρέπει να πολεμήσουμε εδώ.

ΧΙΤΛΕΡ: Για μένα δεν υπάρχει πλέον πρόβλημα. Είναι η τελευταία ευκαιρία που μας παρουσιάζεται για να υπερασπίσουμε τουλάχιστον την προσωπική μας αξιοπρέπεια. Πρέπει να θραύσουμε σε κάποιο σημείο τη δύναμη του μεγάλου Χαν. Η δύναμη του Χαν της Ασίας οφείλει να σπάσει σε κάποιο σημείο. Οπως τον καιρό της πολιορκίας της Βιέννης. Τώρα βρισκόμαστε στην πολιορκία του Βερολίνου. Οταν η Βιέννη κατορθώσει να διώξει τους Τούρκους, η ισχύς των Τούρκων δεν κατέρρευσε αμέσως ένεκα τούτου. Ομως υπήρξε σαν ένας φάρος. Αν η Βιέννη έχει δουλικά συνθηκολογήσει, οι Τούρκοι θα είχαν εισβάλει σε όλη την Ευρώπη.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Μου φαίνεται πρωταρχικής σημασία το γεγονός ότι πρέπει να κρατήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την αμυντική περιοχή του Βερολίνου, μέχρις ότου φθάσουν οι ενισχύσεις απέξω.

ΧΙΤΛΕΡ: Οσο μας σφίγγουν χειρότερα είναι. Οι Σύμμαχοι έχουν σίγουρα καθορίσει μια διαχωριστική ζώνη με βάση διπλωματικές συμφωνίες. Αλλά βεβαίως οι Ρώσοι δεν προτίθενται να τις σεβαστούν. Το ξέρω διότι ενθυμούμαι καλώς τον χειμώνα του 1940. Δεν εισήλθα στον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας από καθαρή ανοησία, αλλά διότι μου εφαίνετο από ακριβείς πληροφορίες ότι ετοιμαζόταν μια συμμαχία ανάμεσα στη Ρωσία και την Αγγλία. Το πρόβλημα για μας ήταν να επιτεθούμε πρώτοι ή να περιμένουμε να λυωθούμε σε μια ανύποπτη στιγμή,

Τώρα ήταν που έμαθα να γνωρίζω τον Μολότωφ. Εκείνη την εποχή οι Ρώσοι δεν είχαν επιτύχει κανένα μεγάλο επίτευγμα. Είχαν νικηθεί ακόμα και από τη Φινλανδία. Επειτα τους αφαίρεσαν δύο επαρχίες. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στην Πολωνία είχαν διστάσει τόσο πολύ, που τα στρατεύματα μας ήταν αναγκασμένα να περάσουν τη διαχωριστική γραμμή που είχε συμφωνηθεί. Επειτα ακολούθησε η επίθεση μας στη Δύση, κατά τη διάρκεια της οποίας είχαμε μια καταπληκτική επιτυχία. Οι Ρώσοι δεν την ανέμεναν. Ηταν η μεγαλύτερη νίκη ολόκληρης της παγκόσμιας ιστορίας. Ακολούθησαν οι επιδεικτικές επιχειρήσεις της Luftwaffe εναντίον της Αγγλίας. Και ακριβώς εκείνη την εποχή ο Μολότωφ ήρθε στο Βερολίνο κάνοντας μου προτάσεις απίστευτες.

Ηθελε να δώσουμε στους Ρώσους βάσεις σε δανικό έδαφος για να μπορεί ο στόλος της να έχει διέξοδο στη θάλασσα του Βορρά. Απαιτούσε ούτε λίγο ούτε πολύ την Κωνσταντινούπολη, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τη Φινλανδία και εκείνη τη στιγμή είμεθα εμείς οι νικητές. Αναρωτιέμαι τι θα ζητήσει τώρα από τους Αγγλοαμερικανούς έπειτα από τόσες επιτυχίες και τόσα καταστρεπτικά σφάλματα των Συμμάχων.

Σ' αυτά προστίθενται και ο πόλεμος στην Ασία. Στην Αμερική οι πλέον ψυχροί υπολογιστές θα αναρωτηθούν: Τι μας ενδιαφέρει η Ευρώπη; Μήπως δια να επενδύσουμε κεφάλαια; Αλλά αυτή βεβαίως δεν μπορεί να γίνει ποτέ δική μας αγορά. Και οι πρώτες ύλες, οι οποίες μας ενδιαφέρουν, βρίσκονται στην Κίνα. Επιπλέον, δεν επιθυμούν τη Ρωσία στον πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας. Θα ήθελαν να τη νικήσουν από μόνοι τους.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Αν οι Σοβιετικοί φθάσουν στον Ελβα και καταλάβουν το Προτεκτοράτο (Πολωνία), οι Αμερικανοί θα φύγουν σύντομα από τη Γερμανία. Από την Αγγλία θα παραμείνουν 20-25 μεραρχίες. Ειρηνιστική προπαγάνδα και κομμουνισμός του σαλονιού θα σκουριάσουν το πνεύμα των αγγλικών στρατευμάτων. Ο Στάλιν θα επανεξοπλίσει το μέρος της Γερμανίας που θα του παραχωρήσουν και θα το στρέψει εναντίον των Συμμάχων που έσβησαν από προσώπου γη τις πόλεις μας. Καταλαβαίνει από προπαγάνδα περισσότερο από τους Αγγλους. Οι Σοβιετικοί κρατούν την κατάσταση στο χέρι. Πολύ σύντομα θα επαναληφθούν οι εχθροπραξίες. Δεν καταλαβαίνω πώς οι έξυπνοι Εγγλέζοι δεν το αντιλαμβάνονται.

ΧΙΤΛΕΡ: Θα έχουμε μια καινούργια έκδοση εκείνης που ο Λόυδ Τζωρτζ μου είχε κάποτε προσδιορίσει σαν προσωρινή ειρήνη. Ο Λόυδ Τζωρτζ έγραφε τότε σε ένα μνημόνιο: Η ειρήνη των Βερσαλλιών ήταν εξωφρενική και παράλογη. Η Αγγλία είχε καταστρέψει την ευρωπαϊκή ισορροπία. Αυτή υπήρξε μια κλασική προφητεία του Λόυδ Τζωρτζ. Αν σήμερα θα βγαίναμε τόσο αισχρά από τη σκηνή του κόσμου, θα είχαμε ζήσει μάταια. Το να ζήσουμε μερικές ημέρες περισσότερο ή λιγότερο είναι πλέον αδιάφορο. Καλύτερα να τερματίσουμε τον αγώνα με τιμή, παρά να επιζήσουμε μερικούς μήνες ή έναν χρόνο με την ντροπή.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Αν μας πάει καλά, μας πήγε. Αν μας πήγαινε άσχημα, αν ο Φύρερ όφειλε να βρει στο Βερολίνο έναν τιμημένο θάνατο και η Ευρώπη όφειλε να γίνει κομμουνιστική, σε 5χρόνια το πολύ, η προσωπικότης του Φύρερ θα γίνει μυθική και ο εθνικοσοσιαλι-σμός ένα μύθος... διότι εντελώς ξαφνικά θα εξαγνισθεί από εκείνες τις ανθρώπινες σκουριές, οι οποίες σήμερα γίνονται αντικείμενο κριτικής.

ΧΙΤΛΕΡ: Αυτή η απόφαση μας να προσπαθήσουμε να σώσουμε τα πάντα σ' αυτό το σημείο χρησιμοποιώντας και τον τελευταίο άνδρα. Αυτό είναι το χρέος μας».

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΣΚΕΨΗ, ΤΗΣ 25ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1945

«ΧΙΤΛΕΡ: Υπάρχει μια διάψευσις του Τάας από την οποία προκύπτει ότι η διαχωριστική γραμμή είχε υιοθετηθεί μόνον από τη μία πλευρά. Ερεύνησα ακόμη την κατάσταση στην Ανατολική Ασία. Αν οι Αμερικανοί θέλουν ακόμη να κερδίσουν κάτι σ' αυτό τον πόλεμο, πρέπει να παγιώσουν ορισμένα συμφέροντα. Και αυτό θα ήταν δυνατόν μόνον όταν:

1) Καταστρέψουν όσο μπορούν περισσότερο την

8 1


Ο Καρλ Χάνκε, γραμματέας του Γκαίμπελς και περιφερειακός διοικητής του Μπρεσλάου. Συνελήφθη και εκτελέσθηκε από Τσέχους παρτιζάνους το 1945.

Ευρώπη. Διότι τότε η ευρωπαϊκή βιομηχανία δεν θα μπορέσει να ορθοποδήσει πριν πε

ράσουν 10 χρόνια και όλον αυτό τον καιρό δεν θα δύναται να δημιουργήσει α

νταγωνισμό.

2) Να διατηρήσουν οριστικά σαν αγορά τη Νοτιοανατολική Ασία. Αλλά τώρα οι Αμερικανοί πολεμούν μόνο διά να απελευθερώσουν αγγλικές και ολλανδικές αποικίες, ώστε οι άλλοι να θησαυρίζουν και οι Σοβιετικοί να μπορούν να καταλάβουν την Κίνα

και την Μαντζουρία. Και αυτό όλο είναι μια τρέλα. Αλλά οι Αμερικανοί ξέρουν να

είναι υπολογιστές. Η πολιτική μεταβολή που τώρα συνέβη θα είναι μια καθαρή αλλα

γή καθεστώτων. Αν μπορέσουμε εδώ να σταματήσουμε την πορεία που έχει λάβει αυτή η ιστορία,

τι θα συμβεί; Αν κατορθώσουμε να αντισταθούμε και να κτυπήσουμε τη Ρωσία, να της καταφέρουμε ένα χτύπημα πριν να καταρρεύσουμε τελείως, οι Αμερικανοί θα πεισθούν ότι είναι καλύτερα γι' αυτούς να αφοσιωθούν ολοκληρωτικά στην Ανατολική Ασία, για να εξασφαλίσουν αυτή την υπέρμετρη αγορά, η οποία μαζί με την Κορέα, τις Φιλιππίνες και τη Μαντζουρία καταλαμβάνει μια έκταση κατοικούμενη από μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους.

ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ: Είναι πολιτικές εξελίξεις, οι οποίες βρίσκονται καθ' οδόν, αλλά έχουν ακόμη ανάγκη από μια ώθηση για να φθάσουν στην τέλεια ωριμότητα, όπως στην περίπτωση του Παγκοσμίου Πολέμου. Το ότι ο εχθρικός συνασπισμός είναι στα πρόθυρα της διάλυσης το παραδέχονται οι ίδιοι οι Σύμμαχοι... Μιλούν

από τώρα για έναν Γ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιδέα ενός Γ Παγκοσμίου Πολέμου αποτελεί ήδη μέρος του συνηθισμένου γλωσσολογίου του αγγλοαμερικανού Τύπου. Ο θάνατος του Ρούσβελτ σημείωσε το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά είναι αρκετό. Αν η Γερμανία κάνει ακόμη ένα βήμα, αν αποδείξει - εδώ στο Βερολίνο - ότι είναι ακόμη ικανή να αντιδράσει, θα μπορούσαμε να φθάσουμε εύκολα στη διάσπαση του εχθρικού συνασπισμού.

ΧΙΤΛΕΡ: Οι απομονωτιστές θα μπορέσουν να πουν επιτέλους: Οι Αμερικανοί στρατιώτες πρέπει να πολεμούν μονάχα για τα αμερικανικά συμφέροντα. Γιατί οι Αμερικανοί θα έπρεπε να σκοτώνονται για συμφέροντα που δεν είναι της Αμερικής;

Από την άλλη πλευρά δημοκρατία δεν θα υπάρξει σε κανένα μέρος: ούτε στη Ρουμανία, ούτε στη Βουλγαρία, ούτε στη Φινλανδία. Οι Αμερικανοί θα μπορούν να αποσυρθούν για να αφοσιωθούν παντελώς στην Ασία, αφήνοντας σε εμάς ελευθερία δράσης εναντίον των Σοβιετικών, ώστε να τους εμποδιστεί πάσα επέμβαση στην Ασία».

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΘΗΚΗ

Λίγο πριν από την αυτοκτονία του Χίτλερ, ο Γκαί-μπελς συνέταξε την πολιτική του διαθήκη.

«Ο Φύρερ με διέταξε», έγραψε, «εάν καταρρεύσει η άμυνα του Γ' Ράιχ, να φύγω από το Βερολίνο, και να λάβω μέρος ως ηγετικό στέλεχος στην κυβέρνηση που θα έχει διορίσει ο ίδιος. Για πρώτη φορά στη ζωή μου πρέπει να αρνηθώ κατηγορηματικά μια διαταγή του Φύρερ. Η γυναίκα και τα παιδιά μου με υποστηρίζουν σ' αυτή την άρνηση. Ειδάλλως - πέρα από το γεγονός

Δύο Γερμανοί στρατιώτες του ίδιου λόχου (πατέρας και γιος) παρασημοφορημένοι με τον Σιδηρούν Σταυρό Β' Τάξης στην Καϊνιξβέργη (Φεβρουάριος 1945).

8 2


ότι συναισθήματα αφοσίωσης και ανθρωπιάς δεν μας επιτρέπουν να εγκαταλείψουμε τον Φύρερ σ' αυτήν τη στιγμή, που μας έχει τόσο μεγάλη ανάγκη - θα φαίνομαι, όσο ζω, ένας άτιμος προδότης και ένας κοινός απατεώνας και θα έχω χάσει τον αυτοσεβασμό μου και τον σεβασμό των συμπολιτών μου. Εναν σεβασμό, τον οποίο θα είχα ανάγκη σε οποιαδήποτε προσπάθεια μου να διαμορφώσω το μέλλον του γερμανικού λαού και του γερμανικού κράτους.

Μέσα στον εφιάλτη της προδοσίας που περιβάλλει τον Φύρερ σ' αυτές τις πιο κρίσιμες ημέρες του πολέμου πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένα άτομο που θα μείνει μαζί του ανεπιφύλακτα έως τον θάνατο, ακόμα και αν αυτό έρχεται σε αντίθεση με την επίσημη και (πρακτικά) άκρως δικαιολογημένη διαταγή που μου έδωσε στην πολιτική του διαθήκη.

Ενεργώντας κατ' αυτό τον τρόπο, πιστεύω ότι προσφέρω την καλύτερη υπηρεσία μου στον γερμανικό λαό. Στους σκληρούς καιρούς που θα έρθουν τα παραδείγματα θα είναι πιο σημαντικά από τους ανθρώπους. Πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι για να οδηγήσουν το έθνος προς την ελευθερία. Η ανασυγκρότηση του εθνικού μας βίου, όμως, θα είναι αδύνατη, εάν δεν στηριχθεί σε ξεκάθαρα και καταφανή παραδείγματα. Για τον λόγο αυτό, μαζί με τη γυναίκα μου και εκ μέρους των παιδιών μου, τα οποία είναι πολύ μικρά για να μιλήσουν για τον εαυτό τους, αλλά θα συμφωνούσαν ανε

πιφύλακτα με την απόφαση αυτή αν ήταν αρκετά μεγάλα, εκφράζω την αμετάκλητη πρόθεση να μην εγκαταλείψω το Βερολίνο, ακόμα κι αν καταρρεύσει. Αντ' αυτού, προτίθεμαι, στο πλευρό του Φύρερ να θέσω τέρμα σε μια ζωή η οποία δεν θα έχει κανένα νόημα αν δεν μπορώ να τη ζήσω προσφέροντας τις υπηρεσίες μου στον πλευρό του Φύρερ».

Ηταν 5.30 το πρωί της 30ής Απριλίου 1945, όταν ο δρ Γκαίμπελς υπέγραψε αυτό το κείμενο, το τελευταίο από τους διάσημους λόγους που απηύθυνε στον γερμανικό λαό. Εμεινε τώρα μόνο η σειρά της υπαγόρευσης. Η γραμματέας του Χίτλερ, Τράουντλ Γιούνγκε, στο καταφύγιο, θυμάται: «Ξαφνικά μπαίνει ορμητικά στο δωμάτιο μου ο Γκαίμπελς. Κοιτάω το κατάχλωμο, αναστατωμένο πρόσωπο του. Στα μάγουλα του τρέχουν δάκρυα. Μιλάει σε μένα, γιατί δεν έχει κανέναν άλλον να ανοίξει την καρδιά του. Η άλλοτε καθαρή φωνή του πνίγεται από λυγμούς και μοιάζει συγκλονισμένος: "Ο Φύρερ θέλει να φύγω από το Βερολίνο, Φράου Γιούν-γκε!Θέλει να αναλάβω υψηλό πόστο στη νέα κυβέρνηση. Αλλά δεν μπορώ να φύγω, θα μείνω στο πλευρό του Φύρερ! Είμαι διοικητής της περιφέρειας του Βερολίνου, εδώ είναι η θέση μου. Αν πεθάνει ο Φύρερ, η ζωή μου δεν έχει νόημα". Και μου λέει: "Γκαίμπελς, δεν το περίμενα από σας να μην υπακούσετε την τελευταία μου διαταγή". "Ο Φύρερ έχει πάρει ένα σωρό αποφάσεις αργότερα απ' ό,τι έπρεπε, αυτή εδώ την τελευταία

Μάιος 1945. Οι Γζρμανο'ι

υπερασπιστές του Βερολίνου

στον δρόμο προς τη Σιβηρία.

Οι περισσότεροι δεν επέστρεψαν

ποτέ πίσω.

8 3


Η Μάγδα με τα παιδιά της Χίλντε, Χόλντε, Χέλντα, Χέλγκα και Χέλμουτ. Ολα τα ονόματα είχαν ως αρχικό γράμμα το Χ, προς τιμήν του Χίτλερ (1940).

του απόφαση γιατί να την πάρει νωρίτερα απ' ό,τι θα έπρεπε;", με ρωτάει απελπισμένος. Μετά μου υπαγορεύει κι αυτός τη διαθήκη του, που θα πρέπει να προστεθεί σαν παράρτημα της διαθήκης του Φύρερ...».

Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ Συνειδητοποιώντας ότι το τέλος πλησίαζε. Ο Γκαί-

μπελς κάλεσε τον Κουντς, τον γιατρό των SS που είχε συμφωνήσει να σκοτώσει τα έ ξ ι παιδιά του. Ο Γκαί-μπελς βρισκόταν στο γραφείο του στο καταφύγιο του Φύρερ συζητώντας με τον Νάουμαν. Υστερα από δέκα λεπτά ο Κουντς έμεινε μόνος με τη Μάγδα. Εκείνη του είπε ότι ο θάνατος του Χίτλερ τους είχε κάνει να πάρουν την απόφαση τους. Τη νύχτα οι πολιορκημένοι θα προσπαθούσαν να σπάσουν τον κλοιό και να διαφύγουν προς τη Δύση. Επομένως η οικογένεια Γκαίμπελς έπρεπε να πεθάνει πριν από την επιχείρηση. Ο Κουντς ισχυρίστηκε μετά τον πόλεμο ότι προσπάθησε να την πείσει να στείλει τα παιδιά σε ένα νοσοκομείο και να τα θέσει υπό την προστασία του Ερυθρού Σταυρού, αλλά εκείνη αρνήθηκε. «Αφού μιλήσαμε για περίπου είκοσι λεπτά», διηγείται, «ο Γκαίμπελς επέστρεψε στο γραφείο και μου είπε: "Γιατρέ, θα σας ήμουν ευγνώμων αν βοηθούσατε τη γυναίκα μου να σκοτώσει τα παιδιά". Ο Κουντς επανέλαβε ξανά την πρόταση του για να σω

θούν τα παιδιά. "Αυτό είναι αδύνατον", είπε ο υπουργός Προπαγάνδας. "Είναι τα παιδιά των Γκαίμπελς". Βγήκε από το δωμάτιο. Ο Κουντς έμεινε με τη Μάγδα Γκαίμπελς, η οποία ανέκφραστη έριχνε πασιέντζες για περίπου μία ώρα. Λίγο αργότερα ο Γκαίμπελς επέστρεψε. "Οι Ρώσοι μπορεί να φθάσουν από στιγμή σε στιγμή και να εμποδίσουν το σχέδιο μας", είπε η Μάγδα. "Γι' αυτό πρέπει να βιαστούμε και να κάνουμε αυτό που πρέπει"».

Σαν σύγχρονη Μήδεια, η Μάγδα Γκαίμπελς οδήγησε τον γιατρό στο υπνοδωμάτιο των παιδιών και πήρε μια σύριγγα γεμάτη με μορφίνη από ένα ράφι. Ο λοχίας των SS, Ρόχους Μις, ο τηλεφωνητής του καταφυγίου, βρισκόταν πολύ κοντά και κατέθεσε αργότερα: «Εκείνη τη μέρα είχα αναλάβει καθήκοντα στο τηλεφωνικό κέντρο γύρω στις 2.00 μ.μ. Τα τρία μικρότερα παιδιά των Γκαίμπελς έκαναν φασαρία στο κατώτερο καταφύγιο παίζοντας με μια μπάλα. Τους έδωσα μερικά αναψυκτικά. Τώρα που ο Φύρερ ήταν νεκρός, το μεγαλύτερο τμήμα του κατώτερου καταφυγίου ήταν πια άδειο, και τα παιδιά το χρησιμοποιούσαν για γήπεδο. Υστερα από λίγο έφυγαν». Γύρω στις 17.00 ο Μις είδε τη Μάγδα με τα τρία μεγαλύτερα παιδιά. Φορούσε ένα μακρύ 6α-θυγάλαζο φόρεμα με άσπρο γιακά, άσπρα μανικέτια και άσπρα σιρίτια. Το πρόσωπο της ήταν χλωμό. Μάζεψε όλα τα παιδιά στο δωμάτιο που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από του Μις. Ο τελευταίος συνέχισε: «Ολα τα παιδιά ήταν τώρα ντυμένα με λευκά νυχτικά. Ηταν η ώρα που συνήθως πήγαιναν για ύπνο. Πέντε από τα παιδιά κάθονταν σε καρέκλες, η Χάιντι όμως είχε σκαρφαλώσει με τα τέσσερα στο τραπέζι. Υπέφερε από αμυγδαλίτιδα και γύρω από τον λαιμό της ήταν τυλιγμένο ένα κασκόλ. Η Χέλγκα, η ψηλότερη, μεγαλύτερη και εξυπνότερη, έκλαιγε σιγανά. Νομίζω πως υποπτευόταν αμυδρά την καταστροφή που έμελλε να έρθει. Ηταν ξεκάθαρα το κορίτσι του μπαμπά της, χωρίς να αγαπά ιδιαίτερα τη μητέρα της. Η κύρια Γκαίμπελς, ως συνήθως, έπαιζε τον ρόλο της προσηλωμένης μητέρας. Χτένισε προσεκτικά τα μακριά μαλλιά των πέντε κοριτσιών, κατόπιν, βούρτσισε το τσουλούφι του Χέλμουτ. Στη συνέχεια, φίλησε το κάθε παιδί με μεγάλη τρυφερότητα, όπως έκανε κάθε βράδυ κατά τη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας. Ολα αυτά τα παρακολούθησα με ανησυχία. Είχα κατατρομάξει. Η συνείδηση μου με βασανίζει μέχρι σήμερα...».

Κατόπιν, χωρίς να πει αντίο, η κυρία Γκαίμπελς στράφηκε προς την πόρτα, ανέβηκε την ελικωτή σκάλα και χάθηκε στο ανώτερο καταφύγιο μαζί με τα παιδιά της. Η Χάιντι, που ήταν η μικρότερη και κάπως πειραχτήρι, στράφηκε πίσω προς τον λοχία και του είπε: «Μις, είσαι ένα ψάρι». Η μικρή γέλασε δυνατά. Η αδελφή της η Χέλγκα σε αντίθεση, έσερνε τα πόδια της και η μητέρα της αναγκαζόταν να τη σπρώχνει. «Μην ανησυχείτε, παιδιά», τους είπε. «Ο γιατρός θα σας κάνει ένα εμβόλιο που πρέπει να κάνουν τα παιδιά και οι στρατιώτες». Ο Κουντς άρχισε να τους χορηγεί ενέσεις μορφίνης για να τα αναισθητοποιήσει. Υστερα βγήκε από το δωμάτιο. «Επειτα από αυτό», είπε ο γιατρός στους Σοβιετικούς ανακριτές του, «πήγα ξανά

8 4


στο μπροστινό δωμάτιο και είπα στην κυρία Γκαίμπελς ότι έπρεπε να περιμένουμε περίπου δέκα λεπτά μέχρι να κοιμηθούν τα παιδιά. Κοίταξα το ρολόι μου και είδα ότι ήταν 8.40 μ.μ.».

Ο Κ ο υ ν τ ς ισχυρίστηκε ό τ ι δ ε ν ά ν τ ε χ ε να δώσει δηλ η τ ή ρ ι ο στα παιδιά που κοιμούνταν. Η Μ ά γ δ α Γκαίμπελς τ ο υ είπε ν α β ρ ε ι τ ο ν σ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η Σ τ ο ύ μ π φ ε -γ κ ε ρ , τ ο ν προσωπικό γ ι α τ ρ ό τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ . Μαζί μ ε τ ο ν Σ τ ο ύ μ π φ ε γ κ ε ρ ά ν ο ι ξ ε τ α σ τ ό μ α τ α τ ω ν παιδιών, έ β α λ ε μια αμπούλα μ ε δ η λ η τ ή ρ ι ο α ν ά μ ε σ α στα δ ό ν τ ι α τ ο υ ς και πίεσε τα σαγόνια τ ο υ ς . Ωστόσο, όπως α ν α φ έ ρ ε ι ο Α μ ε ρ ι κ α ν ό ς λοχαγός τ η ς κατασκοπείας, Τ ζ έ η μ ς 0 ' Ν τ ό ν ε λ , α υ τ ή η πολλαπλή π α ι δ ο κ τ ο ν ί α δ ε ν ε ξ ε λ ί χ θ η κ ε τ ό σ ο ομαλά όσο είχε σχεδιαστεί. Η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η κ ό ρ η Χ έ λ γ κ α β ρ έ θ η κ ε α ρ γ ό τ ε ρ α μ ε έ ν τ ο ν ε ς μ ε λ α ν ι έ ς στο πρόσωπο. Α υ τ ό δ ε ί χ ν ε ι ό τ ι η μ ο ρ φ ί ν η μπορεί να μην επ έ δ ρ α σ ε πολύ καλά και ό τ ι ίσως να π ά λ ε ψ ε με τ ο υ ς δ ύ ο ε ν ή λ ι κ ε ς που προσπαθούσαν ν α τ η ς α ν ο ί ξ ο υ ν τ ο στόμα.

Το πόρισμα τ η ς α υ τ ο ψ ί α ς τ ω ν Σ ο β ι ε τ ι κ ώ ν γ ιατρών, μία ε β δ ο μ ά δ α α ρ γ ό τ ε ρ α , σημε ίωνε λακωνικά πως η Χέλγκα Γκαίμπελς ε ίχε «αρκετές κατάμαυρες μελανιές». Π ιθανόν ο ι μ ε λ α ν ι έ ς α υ τ έ ς να π ρ ο κ λ ή θ η κ α ν τ η ν ώρα που τ ο τ ρ ο μ ο κ ρ α τ η μ έ ν ο κορίτσ ι π ά λ ε υ ε για τ η ζωή τ ο υ .

Α φ ο ύ τ ε λ ε ί ω σ α ν όλα, ο Σ τ ο ύ μ π φ ε γ κ ε ρ έ φ υ γ ε και ο Κ ο υ ν τ ς κ α τ έ β η κ ε στο γ ρ α φ ε ί ο τ ο υ Γκαίμπελς μ ε τ η Μάγδα. Ο Γκαίμπελς β η μ ά τ ι ζ ε πάνω-κάτω ν ε υ ρ ι κ ό ς . «Ολα τελείωσαν με τα παιδιά», τ ο υ είπε ε κ ε ί ν η . «Γώρα πρέπει να σκεφτούμε τους εαυτούς μας».

Τις τ ε λ ε υ τ α ί ε ς σ τ ι γ μ έ ς τ ο υ ζ ε υ γ α ρ ι ο ύ στο κ α τ α φ ύ γιο δ ι η γ ε ί τ α ι ο Α ρ θ ο υ ρ Α ξ μ α ν , α ρ χ η γ ό ς τ η ς Χ ι τ λ ε ρ ι κ ή ς Ν ε ο λ α ί α ς : «Εφτασα στο κατώτερο καταφύγιο από το πόστο διοίκησης μου στην οδό Βιλχελμστράσε γύρω στις 6.30μ.μ., την Τρίτη 1η Μαΐου. Ηθελα να αποχαιρετίσω και τους δύο Γκαίμπελς. Βρήκα το ζευγάρι να κάθεται στο μακρόστενο τραπέζι συνεδριάσεων με τον Βέρνερ Νάουμαν, τον Χανς Μπάουρ, τον Βάλτερ Χέ-βελ, τον στρατηγό Κεμπς και τρεις ή τέσσερις άλλους. Ο Γκαίμπελς σηκώθηκε για να με χαιρετήσει. Σύντομα καταπιάστηκε με ζωηρές αναμνήσεις από την εποχή των οδομαχιών μας στο Βέντινγκ του Βερολίνου, το διάστημα από το 1928 έως το 1933. Θυμήθηκε πως είχαμε τσακίσει τους Βερολινέζους κομμουνιστές και τους σοσιαλιστές, αναγκάζοντας τους να υποταχθούν υπό τη μελωδία του εμβατηρίου "Χορστ Βέσελ".

Είπε πως ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα του καθεστώτος του Χίτλερ ήταν πως είχε κερδίσει σχεδόν ολοκληρωτικά τους Γερμανούς εργάτες προς όφελος του εθνικού συμφέροντος. Πήραμε τους εργάτες και τους κάναμε πατριώτες, είπε, κάτι στο οποίο ο Κάιζερ είχε αποτύχει παταγωδώς. Αυτό, συνέχιζε να επαναλαμβάνει, ήταν ένας από τους πραγματικούς θριάμβους του κινήματος. Εμείς οι εθνικοσοσιαλι-στές ήμασταν ένα μη μαρξιστικό, αλλά ταυτόχρονα επαναστατικό κόμμα, αντικαπιταλιατικό, αντιστασιακό, και παράλληλα αντίθετο στην αντίδραση. Αυτό θα ήταν κάποτε η πραγματική ετυμηγορία της Ιστορίας, αν επιτρεπόταν ξανά στους Γερμανούς να ξαναγράψουν

την ιστορία τους. Διάφοροι ανόητοι άνθρωποι σαν τον καγκελάριο Χάινριχ Μπρούνιγκ μας έχουν αποκαλέσει "καφέ μπολσεβίκους", και τα αστικά τους ένστικτα δεν ήταν εσφαλμένα. Ο κόκκινος μπολσεβικισμός είναι Ασιάτης, όπως βλέπουμε και μαρτυρούμε τώρα στους δρόμους του Βερολίνου. "Ε, ας τα αφήσουμε όλα αυτά στους αργυραμοιβούς και στους μεσίτες τους, που ουρλιάζουν στο σαπισμένο χρηματιστήριο του παγκοσμίου καπιταλισμού. Το πρόβλημα τώρα είναι δικό τους". Ωστόσο, δεν είπε λέξη για την οικογένεια του. Η Μάγδα Γκαίμπελς καθόταν εκεί χωρίς να λέει πολλά, με το κεφάλι ψηλά. Κάπνιζε αρειμανίως και σιγόπινε σαμπάνια. Δεν ρώτησα για τα παιδιά, γιατί κάποιος, ο Μπάουρ ή ο Χέβελ, μου είχε ψιθυρίσει ότι το θέμα είχε ήδη λήξει». Ο τ ε λ ε υ τ α ί ο ς ά ν θ ρ ω π ο ς που ε ί δ ε ζων τ α ν ό τ ο ν Γκαίμπελς ή τ α ν ο Ρόχους Μις. Ο Μις ζ ε ι σήμ ε ρ α στο Β ε ρ ο λ ί ν ο σε π ρ ο χ ω ρ η μ έ ν η ηλικ ία και έ χ ε ι δώσει α μ έ τ ρ η τ ε ς σ υ ν ε ν τ ε ύ ξ ε ι ς για τ ις τ ε λ ε υ τ α ί ε ς η μ έ ρ ε ς που π έ ρ α σ ε στο κ α τ α φ ύ γ ι ο : «Πρέπει να ήταν γύρω στις 7.00μ.μ. γιατί ο ήλιος βρισκόταν ήδη πίσω από τον ψηλό τοίχο της καγκελαρίας του Ράιχ. Οι σκιές του σούρουπου έπεφταν ήδη στον κήπο. Ηταν ένα παράξενο ηλιοβασίλεμα. Οι αχτίδες του ήλιου προσπαθούσαν να λάμψουν μέσα από ένα βαρύ, απειλητικό σύννεφο αποπνικτικού νέφους και μαύρου καπνού που σκοτείνιαζε την πόλη. Αρχισα να αναρωτιέμαι για πόσο διάστημα ήμουν υποχρεωμένος να παραμείνω στον πίνα-

0 Γκαίμπελς με τα έξι παιδιά του. Οταν

συνειδητοποίησε ότι όλα είχαν

τελειώσει διέταξε τη δολοφονία τους.


ΤΌ πτώματα των Γκαίμπελς. Αναγνωρίστηκαν από τους Σοβιετικούς αμέσως μετά την είσοδο τους στο καταφύγιο του Χίτλερ.

κα. Ο Φύρερ ήταν νεκρός. Ολόκληρη την ημέρα είχαμε

μόνο τ ρ ε ι ς ή τέσσερις εισερχόμενες κλήσεις. Ακουσα

φήμες πως η διαφυγή είχε σχεδιαστεί γι' αργότερα ε

κείνο το βράδυ. Ομως δεν ήμουν σίγουρος, γιατί είχα

ακούσει τις ίδιες διαδόσεις και για την προηγούμενη

νύκτα. Οταν βγήκα στον κήπο της καγκελαρίας, το μό

νο πρόσωπο που συνάντησα ήταν ο δρ Γκαίμπελς. Τώρα

ήταν καγκελάριος του Ράιχ και απ' αυτή την άποψη, υ

ποθέτω, ήταν το νέο μου αφεντικό. Ηταν μόνος του,

χωρίς τους συνήθεις υπασπιστές του. Κι απλώς περι

φερόταν άσκοπα. Κάπνιζε ένα τσιγάρο. Αποφάσισα να

του εξηγήσω το μικρό μου πρόβλημα και να ζητήσω τη

συμβουλή του. Μου είπε πως δεν υπήρχε λόγος να συ

νεχίζω να χειρίζομαι τον τηλεφωνικό πίνακα». Στη συ

νέχεια τον ρώτησε: «Καμία σημαντική κλήση για μένα

λοχία;». «Ναι, μία από τον Γκαουλάιτουνγκ, μία από

τον στρατηγό Βάιντλινγκ και μία τρίτη από τον αντισυ

νταγματάρχη Ζάιμπερτ (ο οποίος δ ιο ικούσε τ ο ν Τ ο μ έ α

Ζ ή αλλιώς Σ τ ά ν τ μ ι τ ε ) » .

« Δ ε ν ε ίναι και τόσο σημαντικές. Ο πόλεμος είχε

χ α θ ε ί . Στην πραγματικότητα δεν σε χρειάζομαι πια,

Μις. Ισως δεν θα ήταν άσχημη ιδέα αν πήγαινες και

πολεμούσες με τα στρατεύματα του στρατηγού Ράουχ.

Προβάλλουν καλή αντίσταση στο Σαρλότενμπουργκ.

Λοχία, σου εύχομαι ό,τι καλύτερο». Κατόπιν τ ο ν χαιρέ

τ η σ ε δ ιό χειραψίας, κ ά τ ι που δ ε ν ε ίχε κ ά ν ε ι π ο τ έ πριν.

Ο Γκαίμπελς, όμως, ε ίχε χάσει τ η ν ε π α φ ή με τ ι ς στρα

τ ι ω τ ι κ έ ς ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς . Ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Ράουχ με λ ι γ ό τ ε ρ ο υ ς

από 500 κ α τ α π ο ν η μ έ ν ο υ ς ά ν τ ρ ε ς μαχόταν ή δ η στο Πό-

τ σ ν τ α μ , 20 χ ι λ ι ό μ ε τ ρ α ν ο τ ι ο δ υ τ ι κ ό τ ε ρ α . Ο υπουργός

Προπαγάνδας, τ ο ν οποίο ε ί δ ε ο Μις συμπτωματικά,

π ρ έ π ε ι να έ ψ α χ ν ε το σημε ίο όπου σ κ ό π ε υ ε να α υ τ ο

κ τ ο ν ή σ ε ι - όχι μέσα στο κ α τ α φ ύ γ ι ο σαν τ ο ν Χ ί τ λ ε ρ , αλ

λ ά έ ξ ω , στο ύπαιθρο, κ ο ν τ ά στον ο ρ υ μ α γ δ ό τ η ς μάχης.

Ο λοχαγός Γ κ ο ύ ν τ ε ρ Σ Θ έ γ κ ε ρ μ α ν , ο α ν ώ τ ε ρ ο ς υπασπι

στής τ ο υ , κ ι ο σ ο φ έ ρ Ραχ φ ρ ό ν τ ι σ α ν να β ρ ο υ ν κονί

στρα β ε ν ζ ί ν η ς , κ α θ ώ ς μ ε τ ά τ η ν καύση τ ω ν πτωμάτων

τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ και τ η ς Εύας Μπράουν, η β ε ν ζ ί ν η ή τ α ν σε

έ λ λ ε ι ψ η . Ο ι δ ύ ο υπασπιστές τ ε λ ι κ ά εντόπισαν έ ξ ι κονί

στρα και τ α έ φ ε ρ α ν στο κάτω μ έ ρ ο ς τ η ς κλ ίμακας ε ξ ό

δ ο υ κ ινδύνου τ ο υ κ α τ α φ υ γ ί ο υ . Η τ α ν πολύ επικ ίνδυνο

ν α τ α α φ ή σ ο υ ν στην κ ο ρ υ φ ή , όπου θ α ή τ α ν ε κ τ ε θ ε ι μ έ

νη στις ε κ ρ ή ξ ε ι ς των οβίδων.

Στ ις 20.15 μ.μ. ο Γκαίμπελς ε ι σ ή λ θ ε στο δ ω μ ά τ ι ο

τ η ς Μ ά γ δ α ς . Λίγο ν ω ρ ί τ ε ρ α ε ίχε χ α ι ρ ε τ ή σ ε ι τ ο υ ς τ ε

λ ε υ τ α ί ο υ ς θ α μ ώ ν ε ς τ ο υ κ α τ α φ υ γ ί ο υ . Δ ε ν παραπονέ

θ η κ ε και ή τ α ν ή ρ ε μ ο ς π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο από κ ά θ ε ά λ λ η φ ο

ρά. Η Τ ρ ά ο υ ν τ λ Γ ι ο ύ ν γ κ ε δ ι η γ ε ί τ α ι : «Ωστε έχει έρθει η

ώρα. Ολοι του δίνουμε το χέρι και τον αποχαιρετούμε.

Σε μένα εύχεται με σφιγμένο χαμόγελο να πάνε όλα

καλά. Ίσως καταφέρετε να ξεφύγετε", μου λέει ήσυχα

και εγκάρδια. Αλλά εγώ κουνάω το κεφάλι μου σαν να

αμφιβάλλω γι' αυτό. Ο εχθρός μας έχει περικυκλώσει

εντελώς. Στην Πότσνταμερ Πλατς υπάρχουν ρωσικά

άρματα μάχης...». Σ τ η συνέχε ια ο Γκαίμπελς παρέδωσε

στον Σ β έ γ κ ε ρ μ α ν τ η φ ω τ ο γ ρ α φ ί α που ε ίχε μ ε τ ο α υ τ ό

γ ρ α φ ο τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ σ ε α σ η μ έ ν ι α κορνίζα. Σ τ ο πλατύσκα

λο ή τ α ν ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Μ ό ν κ ε και ο Ολντς, ο κ α τ ώ τ ε ρ ο ς

υπασπιστής τ ο υ Γκαίμπελς. Τα τ ε λ ε υ τ α ί α λόγ ια τ ο υ

«αρχ ιερέα» τ ο υ εθν ικοσοσιαλισμού έ κ ρ υ β α ν μια δόση

ε ιρωνείας. «Τουλάχιστον ε σ ε ί ς , καλοσυνάτοι άνθρω

ποι δεν θα χρειαστεί να κουβαλήσετε τα σώματα μας

πάνω με όλα αυτά τα σκαλιά». Η Μ ά γ δ α ή τ α ν α ν έ κ φ ρ α

στη και το πρόσωπο τ η ς θ ύ μ ι ζ ε ν ε κ ρ ι κ ή μάσκα. Ο στρα

τ η γ ό ς Μ ό ν κ ε έ δ ω σ ε τ η ν τ ε λ ε υ τ α ί α λακωνική περιγρα

φ ή τ ο υ ζ ε ύ γ ο υ ς Γκαίμπελς, ω ς α υ τ ό π τ η ς μ ά ρ τ υ ρ α ς .

«Πήγε στον καλόγερο του μικρού δωματίου που είχε

για γραφείο και φόρεσε το καπέλο του, το κασκόλ του

και τη χλαίνη της στολής του. Με αργές κινήσεις φόρε

σε τα δερμάτινα γάντια του εφαρμόζοντας προσεκτικά

όλα τα δάχτυλα του. Κατόπιν προσέφερε σαν καβαλιέ-

ρος το δεξί του μπράτσο στη γυναίκα του. Ηταν σιωπη

λοί τώρα, όπως ήμασταν κι εμείς, οι τρεις θεατές. Αργά

αλλά σταθερά, ακουμπώντας ελαφρά ο ένας στον άλ

λο, ανέβηκαν τα σκαλιά και βγήκαν στην αυλή». Η νύ

χ τ α ε ίχε π έ σ ε ι στο Β ε ρ ο λ ί ν ο και ο ο υ ρ α ν ό ς φ ω τ ι ζ ό τ α ν

από τ ις ε κ ρ ή ξ ε ι ς και τ η φ ω τ ι ά που ξ ε ρ ν ο ύ σ α ν τ α όπλα.

Ηταν λίγο πριν από τ ι ς 21.00 και στη βάση τ ω ν τσ ιμε

ν τ έ ν ι ω ν σκαλοπατιών που ο δ η γ ο ύ σ α ν έ ξ ω από το κατα

φ ύ γ ι ο ο ι Γκαίμπελς προσπέρασαν σιωπηλά τα κάνιστρα

β ε ν ζ ί ν η ς που θ α τ ο υ ς έκαιγαν. Σ τ ο κ ε φ α λ ό σ κ α λ ο συνά

ν τ η σ α ν έναν λοχαγό των SS, που βρισκόταν σε αναμο

νή για τ η ν περίπτωση που χ ρ ε ι α ζ ό τ α ν μια χαριστική βο

λ ή . Θα ή τ α ν ο μ ό ν ο ς α υ τ ό π τ η ς μ ά ρ τ υ ρ α ς των α υ τ ο κ τ ο

νιών που ακολούθησαν. Ο Γ ιόζεφ και η Μ ά γ δ α Γκαί

μ π ε λ ς ε φ ά ρ μ ο σ α ν π ρ ο σ ε κ τ ι κ ά τ η ν ε γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η από

τ ο ν κ α θ η γ η τ ή Χάαζε, μ έ θ ο δ ο τ ο υ κ α τ α φ υ γ ί ο υ , τ ο ν

συνδυασμό δ η λ α δ ή π υ ρ ο β ο λ ι σ μ ο ύ και δ η λ η τ η ρ ί ο υ . Η

Μ ά γ δ α προχώρησε πρώτη. Δάγκωσε τ η ν κάψουλα τ η ς

και έ π ε σ ε στο έ δ α φ ο ς . Ο σ ύ ν τ ρ ο φ ο ς τ η ς τ η ν πυροβό

λ η σ ε στο πίσω μ έ ρ ο ς τ ο υ κ ε φ α λ ι ο ύ τ η ς . Τ ο χ ρ υ σ ό έ μ

β λ η μ α τ ο υ Εθνικοσοσιαλιστικού Κ ό μ μ α τ ο ς , η καρφί

τσα που τ η ς ε ίχε χαρίσει ο Α δ ό λ φ ο ς Χ ί τ λ ε ρ ως αποχαι

ρ ε τ ι σ τ ή ρ ι ο δώρο, μία μ έ ρ α πριν από τ ο ν θ ά ν α τ ο τ ο υ , έ

λ α μ ψ ε για λίγο στον β ε ρ ο λ ι ν έ ζ ι κ ο ο υ ρ α ν ό . Λίγα δ ε υ τ ε

ρ ό λ ε π τ α μ ε τ ά , ο Γκαίμπελς δάγκωσε τη δική τ ο υ κά

ψουλα, τ ο π ο θ έ τ η σ ε τ ο πιστόλι τ ο υ στον δ ε ξ ι ό

κ ρ ό τ α φ ο τ ο υ , έ ν α Walther Ρ-38, και πάτησε τη σκανδά

λ η . Ο α ξ ι ω μ α τ ι κ ό ς των SS, που δ ε ν χ ρ ε ι ά σ τ η κ ε να πα

ρ έ μ β ε ι , φ ώ ν α ξ ε τ ο ν λοχαγό Σ β έ γ κ ε ρ μ α ν ν α φ ρ ο ν τ ί σ ε ι nc.z

8 6


ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΛΕΟΠΟΛΝΤ ΓΚΟΥΤΕΡΕΡ

Ο γράφων είχε την τύχη να γνωρίσει κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γερμανία τον υφυπουργό του Γιόζεφ Γκαίμπελς και ανώτερο αξιωματικό των SS, Λέοπολντ Γκούτερερ. Ηταν καλοκαίρι του 1992, όταν δέχθηκα μια φιλική πρόσκληση από ένα ζευγάρι Γερμανών να δειπνήσω μαζί τ ο υ ς στο Ααχεν. Οταν έ φ τ α σα στο εξοχικό τους, λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη, η οικοδέσποινα μ' ενημέρωσε πως θα συμφάγει μαζί μας και ο π ε θ ε ρ ό ς της, Λέοπολντ Γκούτερερ.

Ο κύριος Γκούτερερ, ένας υπερήλικας (γεν. 1902), με σκληρά χαρακτηριστικά, έ δ ε ι ξ ε σεβασμό από την πρώτη στιγμή για τον Ελληνα συνομιλητή του. Η συζήτηση περιστράφηκε στα χρόνια του αγώνα των εθνικοσοσιαλιστών για την κατάκτηση της ε ξ ο υ σίας, στην επίθεση κατά της Ελλάδας και στην προσωπικότητα του υπουργού Προπαγάνδας. Σύμφωνα με τον Γκούτερερ, ο Γκαίμπελς ήταν ε υ φ υ ή ς άνθρωπος, με ξεχωριστό θ ά ρ ρ ο ς και χιούμορ, από τους ανθρώπους εκείνους που, οτιδήποτε κι αν συνέβαινε, θα μπορούσε κανείς να βασιστεί πάνω τους. Θυμόταν τις τ ε λ ε υ τ α ί ε ς εβδομάδες της ειρηνικής περιόδου (Αύγουστος 1939), όταν ανέλαβε από τον υπουργό τη σφυγμομέτρηση της γερμανικής κοινής γνώμης. Η μονοσέλιδη έ κ θ ε σ η του, που ανέφ ε ρ ε ότι ο λαός ήταν ομόθυμα εναντίον του πολέμου, εξόργισε τον Χίτλερ. Ο Γκαίμπελς όμως υποστήριξε τον υφυπουργό τ ο υ , λέγοντας ότι και οι ε κ θ έ σ ε ι ς της G e s t a p o έδειχναν την ίδια απογοητευτική εικόνα. Ο Γκούτερερ ήταν επίσης παρών στην ε ν θ ρ ό νιση του γερμανόφιλου δούκα του Ουίνδσορ, Εδουάρδου, το 1936, μαζί με τους Γκαίρινγκ και Φον Ρίμπεντροπ. Μιλήσαμε επίσης για την «ακατανόητη» επίθεση τ ο υ Μουσολίνι στην Ελλάδα και τις γερμανικές μεσολαβητικές πρωτοβουλίες τον χειμώνα 1 9 4 0 - 4 1 . Θ υ μ ή θ η κ ε ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο στο υπουργείο Προπαγάνδας όταν παρακολούθησαν, τον Μάιο του 1 9 4 1 , κινηματογραφικά επίκαιρα σχετικά με την κατάληψη των Α θ η νών. Το κλίμα ήταν πολύ αρνητικό για τους «Λατίνους συμμάχους» και ο Γκαίμπελς μιλούσε με θαυμασμό για την αντίσταση των Ελλήνων. Παρόμοιες ήταν και οι διαθέσεις του γερμανικού λαού.

Σύμφωνα με τον Βέρνερμ Στέφαν, αναπληρωτή δ ι ε υ θ υ ν τ ή του υπουργείου Προπαγάνδας, ο Γκούτερερ δ ι έ θ ε τ ε ένα αξιοσημείωτο οργανωτικό ταλέντο. Από τον Απρίλιο του 1933 οργάνωνε μαχητικές συγκεντρώσεις, όπως η εργατική παρέλαση της «Εθνικής Εορτής του γερμανικού λαού» την 1η Μαΐου, ή η «Ημέρα Ενωσης του Σάαρ με το Ράιχ» τον Ιανουάριο. Εγραψε σχετικά ο Γκαίμπελς στις 13 Μαρτίου 1937: «Εγραψα έναν θαρραλέο λόγο για το ραδιόφωνο. Ο Γκούτερερ έκανε κάποιες τεχνικές διορθώσεις και είμαστε όλοι ικανοποιημένοι...». Και λίγο αργότερα, 8Σε-πτεμβρίου 1937... «Συζητήσαμε με τον Γκούτερερ για την επίσκεψη του Μουσολίνι. (Ο Λέοπολντ) δεν τελειώνει ποτέ με τη δουλειά. Είναι ακούραστος...». Το 1940 πρότεινε στον Γκαίμπελς την

καθιέρωση του λεγόμενου «Αστρου του Δαυίδ» για όλους τους Εβραίους της Γερμανίας, κάτι που τελικά έγινε πράξη. Δύο χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 1942, έλαβε πρόσκληση να παραστεί στο περίφημο συνέδριο του «Wannsee», έξω από το Βερολίνο, για να συζητήσουν την «τελική λύση» του εβραϊκού προβλήματος. Πα άγνωστους λόγους τελικά δεν παρέστη, ωστόσο με επιστολή του ο Γκούτερερ έ δ ε ι ξ ε την επιθυμία του να παρευρ ε θ ε ί σε κάποια νέα μελλοντική συνάντηση για το θ έ μ α .

Τις α ρ ε τ έ ς του πλούσιου ταλέντου του τις διαπίστωσα και προσωπικά το καλοκαίρι του 1992. Φαίνεται όμως ότι προέκυψαν κάποιες διαφορές μ ε τ α ξ ύ τους και τον Απρίλιο του 1944 παραιτ ή θ η κ ε από το υπουργείο και ανέλαβε τη διεύθυνση της UFA. Οι σημειώσεις του Γκαίμπελς είναι διαφωτιστικές: 18 Απριλίου 1944. «Στο Ομπερσάλτσμεργκ... Συζητώ με τον Φύρερ για την αντικατάσταση του γενικού γραμματέα (υφυπουργού) στο υπουργείο. Του εξηγώ πως ο Γκούτερερ έχει προβλήματα υγείας και η θέση αυτή είναι πολύ υπεύθυνη. Ο Φύρερ συμφωνεί, προτείνει όμως να αναλάβει μια ανάλογη θέση οπουδήποτε αλλού. Η απάντηση μου ήταν έτοιμη: γενικός διευθυντής της UFA με έναν υψηλό μισθό. Για αντικαταστάτη του πρότεινα τον δρα Νάουμαν. Ο Φύρερ συμφώνησε». Οταν οι Σοβιετικοί απείλησαν το Γ Ράιχ, ο Γκούτερερ ζήτησε να αναλάβει δράση σε μια μονάδα των SS στο μέτωπο. Εκεί τον βρήκε και το τ έ λ ο ς του πολέμου. Κάτω από περιπετειώδεις συνθήκες διέφυγε στη Βαυαρία και κ α τ έ φ υ γ ε σ' ένα αγρόκτημα στο χωριό Νότεν. Τον Οκτώβριο του 1947 οι Αμερικανοί ανακάλυψαν τα ίχνη του και- στο πλαίσιο της αποναζιστικοποίη-σης- τον οδήγησαν στις φυλακές. Παράλληλα του αφαίρεσαν το 8 0 % της περιουσίας του και του απαγόρευσαν την άσκηση του επαγγέλματος του (ήταν καθηγητής γερμανικής φιλολογίας και εθνολογίας). Λίγο μετά το 1960, όμως, ήρθησαν οι απαγορεύσεις και το 1965 ανέλαβε τη διεύθυνση του θ ε ά τ ρ ο υ της πόλης του Ααχεν.

Σύμφωνα με τον Γκούτερερ, η μεγαλύτερη φιλοδοξία του Γκαίμπελς ήταν να εγκαταλείψουν οι Εβραίοι τη Γερμανία. Πίσ τ ε υ ε ότι οι περισσότεροι Γερμανοί το επικροτούσαν αυτό. Γι' αυτό άλλωστε και είχε οργανώσει τη «Νύχτα των Κρυστάλλων» και την καταστροφή των συναγωγών τον Νοέμβριο του 1938. Οταν όμως ο μέγας μουφτής της Ιερουσαλήμ δήλωσε απερίφραστα πως ο αραβικός κόσμος θα αντιδρούσε στην περίπτωση που οι Εβραίοι θα εστέλνοντο στην Παλαιστίνη, ο Γκαίμπελς, όπως και ο Χίτλερ, υ ι ο θ έ τ η σ ε το επονομαζόμενο «σχέδιο της Μαδαγασκάρης», ως τη μοναδική εφαρμόσιμη τελική λύση, δηλαδή τη μεταφορά των Εβραίων της Γερμανίας στη Μαδαγασκάρη (το σχέδιο συνάντησε την άρνηση της Γαλλίας). Αυτά και άλλα πολλά συζητήσαμε τ ό τ ε και ήταν πραγματικά μια πολύ ευχάριστη έκπληξη για μένα. Π έ θ α ν ε πλήρης ημερών στις 27 Δεκεμβρίου 1996.

τη Βιαστική α π ο τ έ φ ρ ω σ η . Ο τ α ν ο Ραχ και ο Σ β έ γ κ ε ρ μαν β γ ή κ α ν στον κήπο, β ρ ή κ α ν τ ο υ ς Γκαίμπελς να κείτ ο ν τ α ι στο έ δ α φ ο ς . Ο ι δ ύ ο ά ν δ ρ ε ς π ε ρ ι έ λ ο υ σ α ν τ α δ ύ ο π τ ώ μ α τ α μ ε β ε ν ζ ί ν η και στη συνέχεια τ ο υ ς έ β α λ α ν φωτιά.

Ηταν σαν τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς βασιλείς τ ω ν Βίκ ινγκ που τ ο υ ς έκαιγαν μ ε τ ά τη ν ε κ ρ ι κ ή τ ε λ ε τ ή . « Μ ε δύο τρόπους μπορεί κανείς να κρίνει έναν άνδρα σ' αυτό τον

κόομο», ε ίχε πει ο Χ ί τ λ ε ρ ή δ η από το 1927, «από τη γυναίκα που θα παντρευτεί και από τον τρόπο που θα πεθάνει». Ασυναίσθητα, ο Χ ί τ λ ε ρ ε ίχε προσδώσει τ η ν πιο ταιρ ιαστή επ ιτύμβια π ε ρ ι γ ρ α φ ή στον Γκαίμπελς. Ο δαιμόν ιος υπουργός Προπαγάνδας π έ θ α ν ε μέσα σε έ ν α β α γ κ ν ε ρ ι κ ό φ ι ν ά λ ε , με τ ο ν τ ρ ό π ο που ταίρ ιαζε στον χαρ α κ τ ή ρ α και στην α π α ρ έ γ κ λ ι τ η αφοσίωση στην ι δ ε ο λ ο γία τ ο υ .

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Eπίλογος

Ο μόνος της Q π ό ζ ε φ Γκαίμπελς υ π ή ρ ξ ε ο δ ι α ν ο ο ύ μ ε ν ο ς , ο «ε-

προπαγανδας. γ κ έ φ α λ ο ς » τ ο υ Εθνικοσοσιαλιστ ικού Κ ό μ μ α τ ο ς . Ηταν

τ έ τ ο ι ο ς ο τ ρ ό π ο ς σ κ έ ψ η ς τ ο υ και η ευλυγισία τ ο υ λό

γ ο υ τ ο υ , που τ ο ν κ α τ έ σ τ η σ ε τ ο ν πιο ε π ι τ υ χ η μ έ ν ο προ

παγανδιστή τ ο υ 20ού αιώνα. Οπως γ ρ ά φ ε ι ο Β ρ ε τ α ν ό ς

ιστορικός Τ ρ έ β ο ρ Ρόπερ: «Ουσιαστικά ο Γκαίμπελς ή

ταν άνθρωπος πρακτικός, ανήσυχος και ριζοσπαστι

κός, που επεδίωκε άμεσα και πλήρη αποτελέσματα.

Οσο ήταν σε θέση να κοιτάξει κατάματα την αλήθεια,

άλλο τόσο μπορούσε και να την περιφρονήσει: συνε

πώς θα μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει» (βλ: Hugh

Trevor-Roper: «Χ ίτλερ - οι τ ε λ ε υ τ α ί ε ς η μ έ ρ ε ς » , σελ.

113). Ο μ ι κ ρ ο κ α μ ω μ έ ν ο ς Ρηνανός μισούσε τα «φρακο-

φορεμένα λείψανα του παλαιού καθεστώτος, τους υ

ψηλούς τίτλους και τα παράσημα, τους Κόκκινους και

τους Εβραίους». Α κ ό μ α και οι αντ ίπαλοι τ ο υ , όμως, τ ο ν

σ έ β ο ν τ α ν για τ η ν ο η μ ο σ ύ ν η τ ο υ , τ η ν ι κ α ν ό τ η τ α τ ο υ ν α

διοικεί, τ η ν ε υ φ υ ί α και τ η ν ε μ φ α ν ή α κ ε ρ α ι ό τ η τ α τ η ς

προσωπικότητας τ ο υ . Ο ύ τ ε σε φ ή μ ε ς και δ ιαδόσεις πί

σ τ ε υ ε , ο ύ τ ε ε π ε δ ε ί κ ν υ ε α ν ά ρ μ ο σ τ α τ η χλ ιδή. Δ ε ν τ ρ ο

μ ο κ ρ α τ ο ύ σ ε ο ύ τ ε πίεζε κανέναν. Η Τ ρ ά ο υ ν τ λ Γ ι ο ύ ν γ κ ε

η γ ρ α μ μ α τ έ α ς τ ο υ Χ ί τ λ ε ρ , θ υ μ ό τ α ν πως ο Γκαίμπελς

μ ε τ έ δ ι δ ε πάντα θ ε τ ι κ ή ε ν έ ρ γ ε ι α α κ ό μ α και στις δύσκο

λ ε ς η μ έ ρ ε ς .

«Δεν ήταν καθόλου όμορφος, αλλά μπορούσα να καταλάβω τα κορίτσια που δούλευαν στην καγκελαρία και έτρεχαν στα παράθυρα για να δουν τον υπουργό Προπαγάνδας να βγαίνει από το υπουργείο του, ενώ δεν έδιναν καμία σημασία στον Χίτλερ. "Αχ, και να ξέρατε τι ωραία μάτια έχει ο Γκαίμπελς και τι γοητευτικό χαμόγελο", μου έλεγαν σαν ερωτευμένες, ενώ εγώ δεν μπορούσα να καταλάβω τι του έβρισκαν. Αλλά και οι κυρίες στο Μπέργκχοφ φλέρταραν κανονικά με τον υπουργό του Χίτλερ. Και πραγματικά ήταν ετοιμόλογος και πνευματώδης και κέρδιζε τις συμπάθειες όλων. Τα αστεία του ήταν πολύ πετυχημένα, αν και πολλές φορές στρέφονταν σε βάρος άλλων. Στο τραπέζι του Χίτλερ κανένας δεν μπορούσε να τα βάλει μαζί του, γιατί η γλώσσα του τσάκιζε κόκαλα. Ιδιαίτερα ο υπεύθυνος Τύπος του Ράιχ, που κάποτε είχε καεί η γούνα του όταν είχε πει ότι οι καλύτερες ιδέες τού έρχονταν στην μπανιέρα, και ο ΓΚαίμπελς του απάντησε αμέσως: Τ ό τ ε να κάνετε πιο συχνά μπάνιο, αγαπητέ δόκτορα Ντή-τριχ". Τότε ο υπεύθυνος Τύπου έγινε κατάχλωμος και σώπασε...» (βλ. Traudl Junge: « Μ έ χ ρ ι το τ έ λ ο ς » , Εκδ. Μ έ δ ο υ σ α ) .

Ηταν έ ν α ς ριζοσπάστης που κ ή ρ υ τ τ ε όχι μόνο ολοκ λ η ρ ω τ ι κ ό π ό λ ε μ ο αλλά και γ ε ν ι κ ε υ μ έ ν η κ ινητοποίηση, κ ά τ ι που οι ά λ λ ο ι (όπως ο Γκαίρινγκ ή ο Φον Σίραχ) δ ε ν θ α τ ο λ μ ο ύ σ α ν π ο τ έ ν α π ρ ά ξ ο υ ν , επε ιδή θ ε ω ρ ο ύ σαν τ ο β ιοτ ικό τ ο υ ς επίπεδο πολύτ ιμο. Είναι γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι δ ι α κ α τ ε χ ό τ α ν από μια ν ε υ ρ ω τ ι κ ή α ν τ ι ε β ρ α ϊ κ ή μονομανία και έ ω ς τ ο τ έ λ ο ς τ η ς ζωής τ ο υ π α ρ έ μ ε ι ν ε ορκ ισ μ έ ν ο ς ε χ θ ρ ό ς τ ο υ ς . Ωστόσο, ό,τ ι και αν έ γ ρ α ψ ε και ό,τ ι και αν γ ρ ά ψ ε ι στο μ έ λ λ ο ν η Ιστορία για τ ο ν δ ρ α Γκαίμπελς, π ρ έ π ε ι να τ ο υ αναγνωρίσει μια τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν σ υ μ β ο λ ή στην επιστήμη τ η ς πολ ιτ ικής - μια τ ρ ο μ ε ρ ή , αλλά θ ε τ ι κ ή σ υ μ β ο λ ή , που σαν τ η ν α τ ο μ ι κ ή β ό μ β α , μπορείς να τ η ν αποδοκιμάσεις, αλλά όχι και να αναιρέσεις τ η ν ύπαρξη τ η ς : δ η μ ι ο ύ ρ γ η σ ε τ η ν α π ό λ υ τ η προπαγάνδα που κ α τ ά φ ε ρ ε να πείσει έναν ο λ ό κ λ η ρ ο λαό, τ η ν ώρα που βρισκόταν στα π ρ ό θ υ ρ α τ η ς ή τ τ α ς , να πισ τ έ ψ ε ι στο ό ρ α μ α τ η ς « τ ε λ ι κ ή ς ν ίκης».

8 8

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλιογραφία (1) Joseph Goebbels: TAGEBUCHER, τόμοι 5,

Piper Verlag, Munchen, 2003. (2) Anja Klabunde: MAGDA GOEBBELS, Goldmann

Verlag, Munchen, 1999. (3) Lutz Hachmeister/Michael Klof (Hg.):

DAS GOEBBELS - EXPERIMENT, DVA • Spiegel Buchverlag, Munchen, 2005.

(4) Christian Hartmann, Johannes Hurter: DIE LETZTEN 100 TAGE DES ZWITEN WELTKRIEGS, Droemer-Verlag, Munchen, 2005.

(5) Dr Joseph Goebbels: DER BOLSCHEWISMUS IN THEORIE UND PRAXIS, M. Mulleru. Sohm K. G. Verlag, Berlin, 1936.

(6) Heinz Leiviig: FINAL 1945 RHEIN-MAIN, Droste Verlag, Dusseldorf, 1985.

(7) Werner Maser: ADOLF HITLER, Naumann u. Gobel Verlag, Koln.

(8) Joachim C. Fest: PAUL JOSEPH GOEBBELS (1897-1945), Berlin, 1971.

(9) Wilfred von Oven: MIT GOEBBELS BIS ZUM ENDE, Buenos Aires, 1949.

(10) Lida Baarova: DIE SUBE BITTERKEIT MEINES LEBENS, Koblenz, 2001.

(11) Δρ Γιόζεφ Γκαίμπελς: ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΪΖΕΡΧΟΦ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΓΓΕΑΑΡΙΑΝ ΤΟΥ ΡΑΙΧ, Εκδ. Ασκάλων, Αθήνα, 2001.

12) James P. 0' Donnell: ΤΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ, Εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 2005.

(13) Νίκος Βεργίδης: ΑΔΟΛΦΟΣ ΧΙΤΛΕΡ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΣΙΑΑΙΣΜΟΣ, Εκδ. Arcadia.

Ο Γκαίμπελς παρασημοφορεί νεαρό μαχητή της Volkssturm στο Λάουμπαν (Μάρτιος 1945). Ο υπουργός Προπαγάνδας ήταν από τα λίγα στελέχη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος που βρέθηκαν κοντά στους Γερμανούς στρατιώτες τις τελευταίες ημέρες του πολέμου.

(14) Leon Degrelle: ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΠΡΟΣ ΑΝΑΤΟΛΑΣ, Εκδ. Λόγχη, Αθήνα, 2006.

(15) Jean Marabini: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ, Εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2001.

(16) David Irving: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ, 2 τόμοι, Εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2005.

(17) David Irving: Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΡΕΣΔΗΣ, Εκδ. Ιωλκός, Αθήνα, 2007.

(18) Οεόδ. Μανιάτη: Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ, Εκδ. Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα, 1980.

(19) Hugh Trevor-Roper: ΧΙΤΛΕΡ • ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ 1945, Εκδ. Ιωλκός, Αθήνα, 2006.

(20) Φρίντριχ Γιέργκ: Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ, Εκδ. Σοκόλη, Αθήνα, 2006.

(21) I. Κωτούλα: Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ, Εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006.

(22) Jurgen Engert: HEIMATFORNT, Kriegsalltag in Deutschland 1939-1945, Nicolai-Verlag.

(23) Klaus-Jorg Ruhl: BRAUNER ALLTAG, Droste Verlag. (24) ΚΩΣΤΑΣ ΠΛΕΥΡΗΣ: ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ, Εκδ. Νέα Θέσις,

Αθήνα, 1992. (25) Β. Η. Liddell Hart: Η ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΛΟΦΟΥ,

Εκδοτικός οίκος Σπύρου Τζηριτά. (26) Hans von Ahlfen: DER KAMPF UM SCHLESIEN

(1944-45) - Motorbuch Verlag. (27) Tippelskirch, Kurt von: GESCHICHTE DES

2 WEITEN WELTKRIEGES, Athenaum-Verlag.

Γκαιμπελς - Ο Μαγος της Προπαγανδας

Documents

Transcript of Γκαιμπελς - Ο Μαγος της Προπαγανδας