Μ ε Βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα, οι άντρες και οι γυναίκες της Ολύμπου ακολουθούν μια αυθεντική τελετουργία πένθους και θρήνου στη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, αλλά και παραδοσιακού εορτασμού, που κορυφώνεται τη Λαμπρή Τρίτη.

ΚΕ ΙΜΕΝΟ: Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Β Α Σ Σ Α Λ Ο Υ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΕΦΗ Π Α Ρ Ο Υ Τ Σ Α

1 . 1 » 1. Η Ολυμπος χτί-στηκε κατά τα πρό-τυπα της αρχιτεκτο-νικής των μεσαιω-νικών νησιωτικών οικισμών και έτσι διατηρείται έως και σήμερα. 2. Η τοπική ενδυμασία φοριέται ακόμα από τις γυναί-κες του χωρίου, ιδί-ως τις μεγαλύτερες.

Μπαλάσκας (Διαφάνι, Τ/22450-51.320,51.309, 210-40.06.204, www. balaskashotel.com). Περιποιημένα και άνετα δίκλι-να, τρίκλινα δωμάτια και στούντιο με σύγχρονη διακό-σμηση και επίπλωση.

Γλάρος (Διαφάνι, Τ/22450-51.501, www.hotel-glaros.gr) 20 ευρύχωρα δωμάτια, όλα με θέα στη θάλασσα και ορι-σμένα με παραδοσιακή δια-κόσμηση και κρεβάτια.

θέρμανση και... η υπέροχη θέα στο Κρητικό Πέλαγος. Από 130 ευρώ το διαμέρι-σμα.

Ανεμος (Τ/22450-51.314, http://sites.google.com/site/ escape2olympos/ anemos-hotel/paradosiakos-xenonas-anemos). Πέντε δωμάτια χωρητικότητας έως και 4 ατό-μων, ωραία διακοσμημένα, καθώς έχουν όλα τους «σουφά», το παραδοσιακό κρεβάτι της Ολύμπου, και με πλήρως εξοπλισμένο κουζινά-κι. Μαγευτική θέα και... τιμές από 40 έως 60 ευρώ.

Αφροδίτη (Τ/22450-51.307). Τέσσερα ενοικιαζόμενα δωμάτια ακριβώς δίπλα στα προηγούμενα. Με την ίδια θέα και καλή περιποίηση.

Irenes House (Τ/6944-636.327, olymposkarpathos. wordpress.com). Παραδοσιακό διώροφο σπίτι στην καρδιά του χωριού. Τα δωμάτια έχουν «σουφά» και η κουζίνα είναι πλήρως εξο-πλισμένη, ενώ υπάρχει δυνα-τότητα φιλοξενίας έως τριών ενήλικων ατόμων.

ειτε οδικώς αηο τα I ιηγαοια. Εναλλακτικά, στην Κάρπαθο θα

φτάσετε αεροπορικώς με καθημερινή απευθείας πτήση της Olympic Air (Τ/801 801 0101, 210-35.50.500, www. olympicair.com). Η απόσταση από το αεροδρόμιο του νησιού ώς την Ολυμπο είναι περίπου μία ώρα.

Ο δε δρόμος που οδηγεί στο χωριό είναι βατός χωματό-δρομος και αναμένεται ώς το καλοκαίρι (να και ένα νέο της τελευταίας στιγμής) να ολο-κληρωθεί η ασφαλτόστρωσή

Πώς παμε Μέχρι τη στιγμή που γράφονταν

αυτές οι γραμμές, τα δρομο-λόγια για Κάρπαθο εκτελού-νταν με πλοίο της ΑΝΕΚ (Τ/210-41,97.400,210-41 .97.420, www.anek.gr) αηό το λιμάνι του Πειραιά, δύο φορές την εβδομάδα: κάθε Παρασκευή και Δευτέρα. Η διάρκεια της δια-δρομής είναι 17 -22 ώρες, ανάλογα με τους ενδιάμε-σους σταθμούς, και το εισιτή-ριο κοστίζει 36 - 38 ευρώ το άτομο στην οικονομική θέση και 62 ευρώ το άτομο σε τετράκλινη εσωτερική καμπί-να. Σημειώστε ότι η εταιρεία παρέχει έκπτωση 20% στους ναύλους που εκδίδονται μετ' επιστροφής. Η Κάρπαθος έχει δύο λιμάνια, την Κάρπαθο ή Πηγάδια και το Διαφάνι. Το λιμάνι που πρέπει να προσεγγίσουν οι επισκέ-πτες της Ολύμπου είναι το δεύτερο. Σε αυτό θα φτάσετε επε κατευθείαν με το πλοίο, είτε (σε περίπτωση που δε περιλαμβάνεται στο δρομο-λόγιο) με τοπικό πλοιάριο

1 Φαγητό Το Πάσχα, οπότε όλο το χωριό

γιορτάζει, θα βρείτε ανοιχτές όλες τις ταβέρνες και τα καφενεία της Ολύμπου. Στο κέντρο του χωριού μπορείτε να καθίσετε στα παραδοσια-κά καφενεία του Φιλιππίδη, του Ζωγραφίδη και του ΦιΑιππάκη, αλλά και να γευτείτε τοπική κουζίνα (ντό-πιο κατσικάκι ή μακαρούνες), καθώς και ψητά της ώρας στις ταβέρνες Γεια μας, Ζέφυρος, Δροσιά και Μύλος.

Διαμονή χιπέλαγος (Ολυμπος, Τ/22450-51.091, www. archipelagoskarpathos.com). Υψηλού επιπέδου ανέσεις στο νεόκτιστο συγκρότημα που βρίσκεται στην πλαγιά κάτω από τη γραφική οροσειρά των ανεμόμυλων. Πρόκειται για επιπλωμένα και πλήρως εξοπλισμένα διαμερίσματα, που μπορούν να φιλοξενή-σουν έως και 6 άτομα. Μεγάλο ατού τους η κεντρική

αφιέρωμα

χωριού, την Κοίμηση της Θεοτόκου, με τις τοιχογραφίες από την εποχή της τουρκοκρατίας και το εξαιρετικό ξυλόγλυπτο τέ-μπλο. Στην εκκλησία, οι γυναίκες μπαίνουν από την πίσω πόρ-τα, την πόρτα του «γυναικίτη».

Τη Μεγάλη Παρασκευή, μαυροφορεμένες όλες τους, στολί-ζουν τον Επιτάφιο, για να ακολουθήσει έπειτα μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές που μπορεί να ζήσει κανείς την ημέ-ρα του μεγάλου πένθους της Ορθοδοξίας. Οι γυναίκες τοπο-θετούν στο στολισμένο με όλα τα λουλούδια και τα χρώματα της άνοιξης ξύλινο κιβούρι τις φωτογραφίες των προσώπων που έφυγαν εκείνη τη χρονιά και καρφιτσώνουν μαζί τους μα-ντινάδες αφιερωμένες στη μνήμη τους. Ο Επιτάφιος μπαίνει στην εκκλησία κι εκείνες βγάζουν τις μαντίλες τους, λύνουν τα μαλλιά τους και θρηνούν για τον Χριστό και τους εκλιπόντες αγαπημένους τους. Τα μάτια όλων δακρύζουν. Ντόπιων και επι-σκεπτών. Ελλήνων και ξένων. Η υπόλοιπη ημέρα περνά βουβά, μέχρι να φτάσει το βράδυ. Η περιφορά του Επιταφίου γίνεται απ' άκρη σ' άκρη στο χωριό, ώς τις ψηλότερες γειτονιές του, με στάσεις -για να διαβαστούν ονόματα πεθαμένων- μπροστά από κάθε σπίτι που κατοικείται και είναι ανοιχτό.

Το Μεγάλο Σάββατο το κλίμα αλλάζει. Είναι η ημέρα που ετοι-μάζεται το λαμπριάτικο οφτό. Το γεύμα δηλαδή της επομένης, που δεν είναι άλλο από κατσικάκι ή αρνί με γέμιση, που έχει σαν κύριο συστατικό της το ρύζι. Το οφτό θέλει ώρες πολλές για να γίνει, γι' αυτό και σιγοψήνεται ήδη από το Σάββατο στους ξυλόφουρνους του χωριού. Το βράδυ, η Ανάσταση γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα και την Κυριακή του Πάσχα ολόκλη-ρη η Ολυμπος πλημμυρίζει χαρά και δονείται από τις λύρες, τις τσαμπούνες και τα λαούτα, από τα τραγούδια και τους χο-ρούς. Μετά τη δεύτερη Ανάσταση, πολλοί μαζεύονται στη μεγάλη πλατεία του χωριού, στις ταβέρνες και στα καφενεία, και αρχίζουν τα όργανα και οι μαντινάδες. Οι τελευταίες α-ναφέρονται αρχικά στην Ανάσταση, ενώ σιγά-σιγά αλλάζουν χαρακτήρα και το περιεχόμενο τους διαμορφώνεται από την καθημερινότητα και την επικαιρότητα. Σε αυτά τα γλέντια συμμετέχουν μόνο άντρες, ενώ οι γυναίκες του χωριού πα-ρακολουθούν με προοοχή και... από απόσταση.

Η mo σημαντική ημέρα για την Ολυμπο, όμως, δεν έχει φτά-σει ακόμα. Τη Δευτέρα του Πάσχα (ή Λαμπρή Δευτέρα) οι γυ-ναίκες τρέχουν για άλλη μία φορά στους συνοικιακούς φούρ-νους, για να φουρνίσουν τις τούρτες (πασχαλινές πίτες με μυ-ζήθρα και μπαχαρικά), κι έπειτα πάνε στο νεκροταφείο για να ασπρίσουν και να στολίσουν με λουλούδια τους τάφους. Και τη Λαμπρή Τρίτη η καμπάνα σημαίνει στις 9 το πρωί. Οι Ολυμπίτες στολίζουν τις εικόνες της εκκλησίας με χρωματιστές μαντίλες και τις κουβαλάνε στα χέρια, οδεύοντας προς το νεκροταφείο. Είναι η ημέρα που αναγγέλλουν το νέο της Ανάστασης στους νε-κρούς και σε όλους τους τάφους γίνεται τρισάγιο. Η περιφορά των εικόνων όμως περνάει και απ' όλα τα ξωκλήσια του χωριού και τις βρύσες. Για την ορεινή Ολυμπο, το νερό έχει ιδιαίτερη αξία Πραγματοποιείται άλλωστε και δέηση για., βροχή.

Μετά την περιφορά, η πομπή φτάνει στο Πλατύ, όπου γίνε-ται το «θρόνιασμα» των εικόνων, ένα έθιμο που περιλαμβάνει πλειστηριασμό για την οικονομική ενίσχυση της εκκλησίας. Μία από τις πλέον χαρακτηριστικές εικόνες, οι ανύπαντρες κοπέλες του χωριού, ντυμένες γιορτινά, να στέκονται αμφιθε-ατρικά στα σκαλιά της εκκλησίας. Οι «θρσνιαστές» (οι ευεργέ-τες δηλαδή) απολαμβάνουν στη συνέχεια το γεύμα που τους παραθέτει η εκκλησιαστική επιτροπή, αλλά και οι υπόλοιποι δοκιμάζουν τα κεράσματα των χωριανών, για να κλείσει και αυ-τή η τόσο ξεχωριστή ημέρα με άλλο ένα γλέντι στην πλατεία. Με τις γυναίκες σε απόσταση, τους άντρες μαντιναδόρους σε οίστρο και τους φίλους και επισκέπτες σε ευθυμία, να επιδίδονται, εσκεμμένα και μη, σε μια δημιουργική αλλη-λεπίδραση όλων αυτών των διαφορετικών κόσμων, που μόνο καλό μπορεί να φέρει!

7 8 ΤΑΞΙΔΙΑ | ΚΥΡΙΑΚΗ 2 7 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011

1 2 3 I Λ 5

1. Στα καφενεία του χωριού συ-χνάζουν μόνο οι άντρες. 2. Σε κάθε σπίτι, τις πρώτες μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα σταυροκούλου-ρα και τα λα-μπροκούλουρα. 3. Στιγμιότυπο από την περιφο-ρά των εικόνων τη Λαμπρή Τρίτη. 4. Ετοιμάζοντας τα εκκλησιαστι-κά σύμβολα. 5. Μαμά και κόρη φορούν τα γιορτινά τους.

^ ^ ^ πάρχουν μέρη σε όλη τη χώρα, ορεινά, δύσβα-^ ^ f τα και απομονωμένα, όπου οι παροχές των α-

στικών κέντρων, ο ηλεκτρισμός, το τηλέφωνο ή, ακόμη πιο απλά, ο... δρόμος, άργησαν να φτάσουν. Σε αυτά τα μέρη χρησιμοποιούσαν

• • • λάμπες πετρελαίου για φως, μέχρι τα τέλη του '70 ή και αργότερα. Θυμάμαι πάντοτε μια ιστορία από ένα μικρό χωριό των Σφακιών στην Κρήτη όπου, όταν περί το 1985 ήρθε το ρεύμα, την ίδια κιόλας ημέρα πέταξαν από τον ενθουσιασμό τις λάμπες, χωρίς να υπολογίσουν ότι κάτι θα πήγαινε στραβά. Κι έτσι, όταν εκείνο το πρώτο βράδυ το ρεύμα έπεσε, έμειναν όλοι με τη χαρά της άφιξης του ηλεκτρισμού στο... σκοτάδι.

Και στην Ολυμπο της Καρπάθου, όμως, το ορεινό χωριό της μακρινής Δωδεκανήσου, ο ηλεκτρισμός ήρθε κάπου στη δεκα-ετία ' 8 0 . 0 δρόμος, πάλι, 25 - 30 χρόνια μετά, ακόμα να φτια-χτεί. Και κάπως έτσι η πρώτη εικόνα του ιδιαίτερου αυτού χω-ριού, που είναι χτισμένο στα 250 μ., κατά μήκος του αυχένα που συνδέει δύο κορυφές του βουνού Προφήτης Ηλίας (παλαιότε-ρη ονομασία: Ολυμπος!) της βόρειας Καρπάθου, ξεπροβάλλει σαν γλυκιά επιβράβευση για τη δύσκολη διαδρομή που έχεις ακολουθήσει.

Η Ολυμπος, που χτίστηκε κατά τα πρότυπα της αρχιτεκτο-νικής το)ν μεσαιωνικών νησιωτικών οικισμών, και κάπως έτσι διατηρείται μέχρι σήμερα, απλώνεται σε Ανατολή και Δύση. Στο ψηλότερο σημείο της δεσπόζουν οι χαρακτηριστικοί πεταλό-σχημοι ανεμόμυλοι. Τα σπίτια της δυτικής πλευράς στέκονται πάνω από γκρεμό που καταλήγει στη θάλασσα, ενώ στην ανα-τολική απλώνονται προς μια καταπράσινη -τώρα την άνοιξη-κοιλάδα, που έχει πρόσβαση στο επίνειο της, το Διαφάνι.

Σε αυτό τον απομονωμένο γεωγραφικά τόπο, ζει και δημι-ουργεί η μικρή αυτάρκης κοινωνία της Ολύμπου. Μια κοινότητα ορεσίβιων... νησιωτών -κτηνοτρόφων, γεωργών, αλλά και οικο-

76 ΤΑΞΙΔΙΑ | ΚΥΡΙΑΚΗ 27 ΜΑΡΤΙΟΥ 201

δόμων, ξυλουργών, υποδηματοποιών και πλέον εμπλεκομένων με τον τουρισμό- που, παρά την επαφή τους με τον νεοελλη-νικό πολιτισμό, έχουν κρατήσει ακόμα στοιχεία της δωρικής διαλέκτου στη γλώσσα τους, συνθέτουν και τραγουδούν μαντι-νάδες υπό τους ήχους της δωδεκανησιακής λύρας και υπακούν σε... απαράβατους μέχρι σήμερα κανόνες ηθικής, που αφορούν κυρίως τη θέση των δύο φύλων. Αυτή η προαιώνια μάχη που δί-νεται απ' άκρη σ άκρη σε ολόκληρο τον κόσμο και, βέβαια, και ο' ετούτη την καλά κρυμμένη γωνιά των Δωδεκανήσων.

Και είναι παράξενο, αν σκεφτεί κανείς ότι και εδώ η γυναί-κα αποτελούσε πάντοτε το στυλοβάτη κάθε οικογένειας. Οι άντρες, τα παλαιότερα χρόνια, αναζητούσαν δουλειά στην ξενιτιά και οι γυναίκες έμεναν πίσω, αναλαμβάνοντας όλα τα καθήκοντα: να καλλιεργούν τα χωράφια, να δουλεύουν στους μύλους, να υφαίνουν, να κρατούν το σπίτι και να μεγαλώνουν τα παιδιά. Γι' αυτό και οι γυναίκες της Ολύμπου, με τις μεγαλύτε-ρες σε ηλικία να φορούν καθημερινά την τοπική τους ενδυμα-σία, ξεχωρίζουν για τη λεβεντιά και την υπερηφάνειά τους, ενώ ο πρωταρχικός ρόλος που έπαιξαν στη μικρή αυτή κοινωνία συ-νέβαλε ιδιαίτερα στο να διασωθούν ώς τις μέρες μας τα ήθη και τα έθιμα του τόπου. Και μαζί με αυτά, ένα αυστηρό και εξαιρετι-κά ενδιαφέρον τελετουργικό που ακολουθείται απαρεγκλίτως μέσα στο πέρασμα των χρόνων τόσο τη Μεγάλη Εβδομάδα όσο και στη συνέχεια, κατά τον εορτασμό του χαρμόσυνου νέου της Ανάστασης και της Λαμπρής Τρίτης.

Τις πρώτες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας, οι γυναίκες βά-φουν τα πασχαλινά αυγά και ανάβουν τους λιθόχτιστους φούρ-νους που βρίσκονται διάσπαρτοι στις γειτονιές του χωριού, για να ψήσουν σταυροκούλουρα και λαμπροκούλουρα, που προ-σφέρονται σε κάθε σπίτι από την Ανάσταση και για σαράντα μέρες μέχρι την Ανάληψη. Και κάθε βράδυ παρακολουθούν τον εσπερινό που πραγματοποιείται στην κεντρική εκκλησία του