ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ

ΔΙΑΔΡΟΜΗ E4

ΛΙΤΟΧΩΡΟ-ΠΡΙΟΝIΑ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

1ο ΕΠΑΛ ΕΥΟΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΕΛΛΑΔΑ

Απρίλιος 2013

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Νικολόπουλος Δημήτριος

Υλοποίηση Προγράμματος:

Ίγγιλις Παρασκευή ΠΕ1810 (Αρχηγός Εκδρομής)

Μουτζίκος Ιωάννης ΠΕ0401

Αρβανιτίδης Χρήστος ΠΕ02

Όλυμπος , Ο θρόνος του Δία

Όλυμπος το βουνών των Θεών. Οι αρχαίοι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και άλλοι πολιτισμοί που έλαμψαν με την πολιτιστική και πολιτική τους παρουσία στην αρχαιότητα λάτρεψαν το βουνό αυτό όπου διέμεναν οι Ολύμπιοι Θεοί. Από εκεί ο Δίας, η Ήρα, ο Απόλλωνας, ο Ερμής, ο Άρης, η Αφροδίτη, η Αθηνά, η Άρτεμις, η Δήμητρα και οι άλλοι Θεοί καθόριζαν το μέλλον της ανθρωπότητας για εκατοντάδες χρόνια.

2.500 χρόνια μετά, εμείς οι μαθητές του 1ου ΕΠΑΛ Ευόσμου Θεσσαλονίκης στεκόμαστε στην παραλία της Θεσσαλονίκης και ατενίζουμε το βουνό το οποίο προβάλλει πέρα από τη Θάλασσα. Λες και δεν άλλαξε τίποτα μετά από τόσα χρόνια. Ο Όλυμπος στέκει εκεί και παρατηρεί αγέρωχα τον κάμπο της Μακεδονίας του Μεγάλου Αλέξανδρου, τη Θεσσαλία, τη Φθία (Φθιώτιδα) του Αχιλλέα βασιλιά των Μυρμιδόνων, αλλά και όλο το Αιγαίο πέλαγος. Και τότε σκεφτήκαμε τη μεγάλη πρόκληση, να ανεβούμε στο βουνό των Θεών, ν’ ανεβούμε στον ορειβατικό μονοπάτι Ε4, που περνάει από εκεί, ν΄ ανεβούμε στον Όλυμπο. Η συμμετοχή στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα που μας πρότειναν οι καθηγητές μας «Ευρωπαϊκά ορειβατικά μονοπάτια Ε4, διαδρομή Πριόνια-Λιτόχωρό» αποτέλεσε πλέον μια πρόκληση.

Ευρωπαϊκό Ορειβατικό Μονοπάτι Ε4

Το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Μεγάλων Διαδρομών Ε4, ξεκινώντας από τα Πυρηναία, φθάνει στην Ελλάδα μέσω FYROM στο φυλάκιο της Νίκης βόρεια της Φλώρινας. Διασχίζει όλη την χώρα έως το νοτιότερο άκρο της Πελοποννήσου το Γύθειο. Η διαδρομή του μονοπατιού στην Ελλάδα μπορεί να χωριστεί σε τρία μεγάλα τμήματα: το Βόρειο μέχρι τα Μετέωρα, το μεσαίο μέχρι τους Δελφούς, και το Νότιο (Πελοπόννησος) μέχρι το Γύθειο. Τον Όλυμπο και τα Πιέρια Όρη διασχίζει το Ευρωπαϊκό Ορειβατικό Μονοπάτι Ε4. Το Ε4 ξεκινά από τα Πυρηναία Όρη και διασχίζοντας τα βουνά της Ευρώπης, καταλήγει στη χώρα μας.

Διαδρομή (Ε4), Βόρειος και Κεντρική Ελλάδα

Συνεχίζοντας προς τον Όλυμπο περνά από τα χωριά Λόφος, Βροντού, Καρίτσα, Δίον και φτάνει στο Λιτόχωρο. Από το Λιτόχωρο διασχίζει το φαράγγι του Ενιπέα (μια εξαιρετική διαδρομή τεσσάρων περίπου ωρών), περνάει από το παλιό μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου και από εκεί, με τη διαδρομή Πριόνια, Καταφύγιο Σπήλιος Αγαπητός, θέση «Σκάλα», κορυφή «Σκολιό», φθάνει στο χωριό Κοκκινοπλός στη Θεσσαλική πλευρά του βουνού και συνεχίζει προς τη νότια Ελλάδα μέχρι τον Ταΰγετο στην Πελοπόννησο και τα Λευκά Όρη στην Κρήτη.

25 Απριλίου 2013

Το πρωινό της 25ης Απριλίου και ώρα 07:00 π.μ. συγκεντρωθήκαμε στο χώρο του σχολείου μας 41 μαθητές και 3 καθηγητές συνοδοί και ξεκινήσαμε για τον προορισμό μας. Μετά τις απαραίτητες συστάσεις με τον οδηγό του λεωφορείου κατευθυνθήκαμε νότια με προορισμό το Λιτόχωρο. Αφού φτάσαμε εκεί συναντηθήκαμε με τους ορειβάτες οδηγούς βουνού οι οποίοι θα μας συνόδευαν στη διαδρομή του μονοπατιού Ε4 Πριόνια-Λιτόχωρο. Στη συνέχεια ανεβήκαμε μια πανέμορφη διαδρομή με το λεωφορείο έως τα Πριόνια, δηλαδή το τέλος της οδικής διαδρομής. Εκεί ανασυνταχθήκαμε για να κατεβούμε το μονοπάτι με αρχική διαδρομή το μονοπάτι Ε4 από τα Πριόνια έως το μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου.

Λιτόχωρο (Ε4), Φαράγγι του Ενιπέα, Π. Μονή Αγ. Διονυσίου, Πριόνια (5 ώρες)

Μαθητές και καθηγητές μέσα από την επαφή με τον Όλυμπο είχαν την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουν την αξία του βουνού και να αγαπήσουν το περιβάλλον. Επίσης γνώρισαν μέσα από πληροφορίες από την αρχαία ελληνική Ιστορία το βουνό των Θεών, ενώ σε κάθε ευκαιρία είχαν την δυνατότητα να κοιτούν εκμεταλλευόμενοι την ηλιόλουστη ημέρα το θρόνο του Δία στην κορυφή του Ολύμπου.

Ξεκινώντας τη διαδρομή από τα Πριόνια προς το Λιτόχωρο

Η διαδρομή είναι κατάφυτη ενώ ο ποταμός Ενιπέας σχημάτιζα ρυάκια, καταρράκτες και γαλαζοπράσινες λιμνούλες. Οι μαθητές είναι ενθουσιασμένοι από το τοπίο και τη φυσική του ομορφιά, ενώ οι οδηγοί βουνού μας έδιναν συνεχώς πληροφορίες που αφορούσαν τη χλωρίδα, την πανίδα , και τις παρεμβάσεις του ανθρώπου στη φύση: μονοπάτια, ξύλινα γεφύρια, νερόμυλοι, το μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου.

Μαθήτριες του Προγράμματος στη διαδρομή Ε4

Καταρράκτης στη διαδρομή Ε4 Πριόνια – Μοναστήρι Αγίου Διονυσίου

Φτάνουμε στο Μοναστήρι

Οι μαθητές περπατούν στο μονοπάτι Ε4

Οι μαθητές σε ξύλινο Γεφύρι του Ενιπέα

Από το Λιτόχωρο, ακολουθώντας το Ευρωπαϊκό ορειβατικό μονοπάτι Ε4 μέσα στη χαράδρα του Ενιπέα και κάτω από τις ορθοπλαγιές της "Ζηλνιάς" και της "Γκόλνας", φτάνουμε στην Παλιά Μονή του Αγίου Διονυσίου. Δίπλα μας θαυμάζουμε όμορφους καταρράκτες και λίμνες σε όλη τη διαδρομή, η οποία με μικρά γεφυράκια περνά πολλές φορές πάνω από το ποτάμι. Πριν από το Παλιό μοναστήρι συναντάτε τη γραφική σπηλιά όπου μόνασε ο Άγιος Διονύσιος.

Το Άγιο Σπήλαιο όπου αναβλύζει το Αγίασμα

Ορειβατικό Μονοπάτι Ε4 Διαδρομή Λιτόχωρο - Πριόνια

Η βλάστηση του Ολύμπου

Η βλάστηση του Ολύμπου χαρακτηρίζεται ιδίως στην ανατολική πλευρά

από μεγάλη αναρχία, όσον αφορά τη διαδοχικότητα των ζωνών βλάστησης. Σε

γενικές γραμμές υπάρχουν τέσσερις ζώνες βλάστησης.

1 ΖΩΝΗ

Η πρώτη, από τα 300 έως τα 500 μέτρα ζώνη αειφύλλων σκληροφύλλων,

περιλαμβάνει κυρίως θάμνους και δέντρα χαμηλού ύψους όπως την αριά

(Quercus ilex), τη γλυστροκουμαριά (Arbutus adrachnae), το πουρνάρι (Quercus

coccifera), την ήμερη κουμαριά (Arbutus unedo), τον κέδρο (Juniperus

oxycedrus). Υπάρχουν επίσης ορισμένα χαρακτηριστικά φυλλοβόλα είδη: ο

μελιός (Fraxinus ornus), το τρίλοβο σφενδάμι (Acer monspessulanum), η

κουτσουπιά (Cercis siliquastrum), η κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus), κ.α.

2 ΖΩΝΗ

Από τα 600 μέχρι τα 1400 μέτρα, ζώνη των δασών οξιάς - ελάτης και

ορεινών κωνοφόρων, συναντούμε κυρίως τη μαύρη πεύκη (Pinus nigra var.

Pallasiana) σε συμπαγείς συστάδες. Σε μικρές ομάδες και λόχμες εμφανίζονται η

υβριδογενής ελάτη (Abies hybridogenus), η οξυά (Facus moesiaca), σποραδικά η

φτελιά (Ulmus glabra), ο ίταμος (Taxus baccata), η λεπτοκαρυά (Coryllus

avellana), η κρανιά (Cornus mas), η αγριοκερασιά (Prunus cerasifera) και μια

σημαντική ποικιλία από ποώδη φυτά. Στα φαράγγια και στις ρεματιές συναντάμε

πλατάνια (Platanus orientalis) και ιτιές (Salix cinerea)

3 ΖΩΝΗ

Από τα 1400 μέτρα έως τα 2500 μέτρα εμφανίζεται η ζώνη των

ψυχροβίων κωνοφόρων με κυρίαρχο είδος το σπάνιο είδος πεύκης, το ρόμπολο

(Pinus heldreichii), το οποίο κάνει την εμφάνιση του και από το υψόμετρο των

1100 μέτρων, αντικαθιστά βαθμιαία τη μαύρη πεύκη. Η βλάστηση που

αναπτύσσεται στην περιοχή αυτή είναι προσαρμοσμένη στις ειδικές τοπικές

συνθήκες και αντιπροσωπεύεται από χαρακτηριστικούς θάμνους, αγρωστώδη,

χαμόφυτα κ.α..

4 ΖΩΝΗ

Πάνω από τα 2500 μέτρα, που αποτελεί και το υψηλότερο δενδροόριο των

Βαλκανίων, δεν έχουμε πλέον δάση, αλλά μόνο μια ποικιλία αλπικών

οικοσυστημάτων χαμηλής βλάστησης με πολλά όμως σπάνια αγριολούλουδα,

που τα περισσότερα είναι ενδημικά της ελληνικής και βαλκανικής χλωρίδας.

ΜΟΝΟΠΑΤΙ Ε4 ΠΡΙΟΝΙΑ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ

ΠΕΥΚΟ

Τα πεύκα είναι αειθαλή τα δέντρα που δεν χάνουν τα φύλλα τους όλο το χρόνο,

με την πλειοψηφία των ειδών να έχουν ύψος 15 με 45 μέτρα. Ο φλοιός είναι

παχύς και αυλακωτός, τα φύλλα βελονοειδή και φύονται κατά σπονδύλους ανά

δύο, τρία ή πέντε, παραμένοντας στο πεύκο από 2 μέχρι 17 χρόνια το χρώμα

τους είναι ανοιχτό ως σκούρο πράσινο Όλα τα βλαστικά μέρη του δέντρου

διατρέχονται από αδενικά στοιχεία που έχουν την μορφή αγωγών παράγοντας

αιθέρια έλαια. Τα πεύκα αποτελούν πρόδρομα είδη στα δασικά οικοσυστήματα κι

εγκαθίστανται σε ακραία περιβάλλοντα, σχηματίζουν φυτοκοινωνίες που

διαμορφώνουν το περιβάλλον για τα επερχόμενα είδη που αγαπούν το φως, είναι

ανθεκτικά στην ξηρασία και προτιμούν ασβεστολιθικά εδάφη.

ΟΞΙΑ

Η οξιά ή φηγός είναι ένα γένος δέκα ειδών φυλλοβόλων δέντρων που

συναντώνται στην Μακεδονία. Είναι δέντρο μεγάλο, μέχρι 35 μέτρα ύψος,

φυλλοβόλο με κορμό ευθύ, λείο, ομαλό, με λεπτό φλοιό, γκριζωπό και κόμη που

αφήνει το φως να περνάει. Φυτρώνει σε υψόμετρο από 500 μ. μέχρι 1800 μ. Τα

φύλλα της είναι κατ' εναλλαγή δίσειρα, επιμήκη ελλειψοειδή ως αντίστροφα

ωοειδή. Κατά τον Οκτώβριο ωριμάζουν οι καρποί, που είναι κλεισμένοι σε

καρποφόρο περίβλημα(κύπελλο), αγκαθωτό.

ΕΛΑΤΟ

Το έλατο ανήκει στην οικογένεια Pinaceae όπου κατατάσσονται 11 γένη με

περισσότερα από 230 είδη κωνοφόρων ,είναι μία από τις 13 ή 14 συνομοταξίες

του φυτικού βασιλείου. Τα κωνοφόρα είναι γυμνόσπερμα, με τους σπόρους

προστατευμένους σε κώνους . Όλα τα κωνοφόρα έχουν ξυλώδη κορμό, με τα

περισσότερα να είναι δέντρα, ενώ λίγα είναι θάμνο δένδρων. Ο ελάτος

σχετίζονται στενά με τους κέδρους (Cedrus). Οι ελάτες μπορούν να διακριθούν

από άλλα μέλη της οικογένειας των πεύκων από τα βελονοειδή τους φύλλα.

ΣΦΕΝΔΑΜΟΣ

Πρόκειται για γένος δένδρων ή ημίθαμνων με την επιστημονική ονομασία Acer. Η

επιστημονική ονομασία του σφένδαμου οφείλεται στα χαρακτηριστικά φύλλα του

με τρεις ή πέντε μυτερές απολήξεις (acer στα λατινικά σημαίνει οξύς, αιχμηρός).

Επίσης χαρακτηριστικός είναι ο καρπός του σφένδαμου, που έχει δυο φύλλα με

δύο πυρήνες στο μέσο και μοιάζει με έντομο με δυο μεγάλα φτερά.

26 Απριλίου

Μετά τη διανυκτέρευση σε ξενοδοχείο του Λιτοχώρου κατευθυνθήκαμε στο

Μουσείου του Λιτοχώρου. Εκεί μας υποδέχτηκε ο Δήμαρχος Ανατολικού

Ολύμπου κος Παπαθανασίου Γεώργος όπου μας ενημέρωσε για τις

δραστηριότητες του δήμου σε σχέση με τον Όλυμπο και ειδικότερα για το

ορειβατικό μονοπάτι Ε4. Κατόπιν επισκεφθήκαμε το ναυτικό μουσείο Λιτοχώρου

όπου μέσα από μια ανεκτίμητη συλλογή της ναυτικής μας παράδοσης γνωρίσαμε

πτυχές της ελληνικής ναυτιλία.

Οι μαθητές του 1ου ΕΠΑΛ Ευόσμου στο Ναυτικό Μουσείο Λιτόχωρου

Η παρούσα εργασία είναι προϊόν των μαθητών που συμμετείχαν στο

πρόγραμμα.

Το περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα είναι ενταγμένο (2013) στο

Περιβαλλοντικό Κέντρο Μαρώνειας και στην ενότητα με θέμα:

«Ευρωπαϊκά Ορειβατικά Μονοπάτια Ε4 και Ε6»