Διαδρομές στη δασόεσσα γη

ΜΑΡΙΟΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ

Διαδρομές στη δασόεσσα γη

(Η νήσος της Αφροδίτης, του βυθού και των δασών)

Μια άλλη οπτική τού δάσους

(άρθρα – κείμενα – έρευνες – στοχασμοί)

δ

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108E-MAIL: [email protected]

www. ocelotos. gr

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ

οσελότος

ΜΑΡΙΟΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣΜΑ

ΡΙΟΣ Ν

ΕΟΚ

ΛΕΟ

ΥΣ

∆ιαδροµές στη δασόεσσα γη

∆ΙΑ

∆Ρ

ΟΜ

ΕΣ

ΣΤ

Η

∆Α

ΣΟ

ΕΣ

ΣΑ

ΓΗ

Ο Μάριος Νεοκλέους κατάγε-ται από την Πάφο. Είναι Δασο-λόγος, πτυχιούχος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει μεταπτυχι-ακή εκπαίδευση σε θέματα Οι-κολογικής Ανάλυσης Μεσογει-ακών Οικοσυστημάτων, Αρχι-τεκτονικής Τοπίου και Προστα-σίας - Πρόληψης Δασικών Πυρ-καγιών.

Υπηρέτησε στη Δημόσια Υπηρεσία της Κύπρου (Τμήμα Δασών, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλ-λοντος).

Ξεκίνησε την επαγγελμα-τική του καριέρα με την τοπο-θέτησή του ως ενός από τους υπεύθυνους για τη διάσωση και την ασφαλή εξαγωγή της καμένης ξυλείας που προήλθε από τους τούρκικους βομβαρ-δισμούς κατά την εισβολή τού 1974 και τέλειωσε την υπηρε-σία του στο δημόσιο, από τη θέση του προϊσταμένου του το-μέα Δασικής Μηχανικής, Υλο-χρηστικής και Προστασίας των

δασών από πυρκαγιές.

Πολύ νωρίς, από μαθητής, αργότερα ως φοιτητής και Δα-σολόγος, συνεργάστηκε με αρκετά περιοδικά και εφημε-ρίδες στην Κύπρο και Ελλάδα, δημοσιεύοντας διηγήματα, ποιήματα και διάφορα δοκί-μια, άρθρα, μελέτες. Συνεργά-στηκε με την τηλεόραση και το ραδιόφωνο με παρουσίαση θεμάτων γύρω από το δάσος και έγραψε αρκετά ενημερω-τικά σποτ, κείμενα και έρευνες για σενάρια ταινιών ντοκιμα-ντέρ. Συνεχίζει να συνεργάζε-ται με εφημερίδες και περιοδι-κά και είναι διαχειριστής ιστο-χώρων, δημοσιεύοντας κείμε-να πνευματικού, κοινωνικού και δασικού (περιβαλλοντι-κού) περιεχομένου.

Υπήρξε Πρόεδρος Επιτρο-πής ανθολόγησης-επιμέλειας της έκδοσης «Ανθολογία του Δάσους-Κύπριοι Ποιητές», Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Λευκωσία 1998. Πρόσφατα έχει γράψει το βιβλίο, «Στη σκιά του Θεού» (Η βιογραφία τού πατέρα μου)-Βιογραφικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία-, εκδόσεις ΟΣΕΛΟΤΟΣ Αθήνα, 2012.

ISBN 978-960-564-038-5

Η επαγγελματική κατάρτιση του συγγραφέα, ως Δασολόγου, καθώς και η μακρόχρονη περι-διάβασή του στον κόσμο του δάσους, τον βο-ήθησαν να ερμηνεύσει με παραστατικό τρόπο τις ανεπανάληπτες δυναμικές που αναπτύσσο-νται στη φύση, να περιγράψει με λεπτομέρεια τις επιδράσεις του δάσους στην ψυχοσωματική ισορροπία του ανθρώπου-επισκέπτη και να κα-ταλήξει στην επιβεβαίωση της εκκλησιαστικής ρήσης «…Κύριε, πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας…».

Μέσα από τα διάφορα κείμενά του διαγρά-φεται η πολυπλοκότητα της λειτουργίας των βι-οτικών και αβιοτικών στοιχείων του δάσους και με σαφήνεια μεταφέρονται στον αναγνώστη οι επιστημονικές γνώσεις που έχουν σχέση με αυ-τά. Περιγράφεται η συμπεριφορά του ανθρώπου και γενικά η σχέση ανθρώπου-δάσους, δάσους-ανθρώπου και η αυτοθυσία εκείνων των δασο-πόνων που θυσιάστηκαν για την προστασία των δασών της άλλοτε «δασόεσσας» πατρίδας τους.

Ο συγγραφέας πιστεύει ότι η καλλιέργεια του χαρακτήρα του ανθρώπου μπορεί να επέλ-θει μέσα από την κατανόηση της λειτουργίας και της προσφοράς των δασικών οικοσυστημάτων, μέσα από την αγάπη και το σεβασμό προς αυτά και ειδικότερα προς κάθε δέντρο, κάθε θάμνο και κάθε λουλούδι που χαρίζει αφειδώλευτα το άρωμά του.

143 × 210 SPINE: 25 FLAPS: 80

0_cover_neokleous_diadromes.indd 1 4/23/2013 12:48:20 AM

ΤιΤλος Διαδρομές στη δασόεσσα γη ςυγγραφέας Μάριος Νεοκλέους

ςειρα Επιστημονικό [5358]0313/01 Layout – Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Copyright© 2013 Μάριος Νεοκλέους ΠρώΤη εκδοςη Αθήνα, Μάρτιος 2013

ISBN 978-960-564-038-5

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτο-ανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορ-φή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγ-γραφέα.

ΕΚΔΟΣΕΙΣοσελότος

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108e–mail: [email protected]

www. ocelotos. gr

Στους Παύλο Ιησού, Στέλιο Δημοκρίτου, Ανδρέα Γιαννουράπου πολέμησαν τις φλόγες της πυρκαγιάς και καιόμενοι, πέθαναν.

Στον Χαράλαμπο Φουρνίδη, συνοδοιπόρο στους δρόμους και στο καθήκον, που η συνέπειά του

προς την εργασία, τον σκότωσε σε μια στροφή της ασφάλτου. Στον Λούη Κουρτελλαρίδη,

που πέθανε στις επάλξεις του καθήκοντος.

4 διΑδροΜεσ σΤη δΑσοεσσΑ γη

«…Παράλληλα βέβαια με τη θεσμική κατοχύρωση της προστασίας του δάσους απαιτείται και μια ενημέ-ρωση και εκπαίδευση του κοινού. Το βιβλίο του αγαπη-τού Μάριου Νεοκλέους θα συμβάλει σημαντικά με την απλότητα και γλαφυρότητα της γραφής του όχι μόνο στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού αλλά και στην εκπαίδευσή του…»

Σπύρος Ντάφης, Ομότιμος Καθηγητής Αριστοτέλειου

Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

«…Το βιβλίο του αγαπητού φίλου Μάριου Νεοκλέ-ους μάς μεταφέρει ακριβώς σ’ αυτό το πλούσιο βασίλειο του δάσους. Με γλαφυρότητα και επιστημονική ακρί-βεια εισέρχεται μέσα σ’ αυτόν τον πλούσιο χώρο και μας τον παρουσιάζει αυθεντικό και γνήσιο. είναι μια μελέτη πρωτότυπη και πρωτοποριακή. η μελέτη αποκτά ιδιαί-τερη σημασία και ξεχωριστή βαρύτητα γιατί αναφέρε-ται στο πράσινο μιας πανέμορφης νήσου, - της πατρί-δας Κύπρου -. της οποίας ο γηγενής άνθρωπος και το περιβάλλον της καταπονήθηκαν τόσο πολύ από τους διάφορους κατακτητές, δια μέσου των αιώνων...»

Μακάριος Τηλλυρίδης, Μητροπολίτης Κένυας

ΠεριεΧοΜεΝΑ 5

ΠεριεΧοΜεΝΑ

ΠρολογιΚΑ σηΜειΩΜΑΤΑ......................................................................... 9

εισΑγΩγη ........................................................................................................15

1. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ 1. εκεί όπου το πράσινο ευωδιάζει ................................................19 2. «... Ωραία και μόνη η «Κύπρος» με κυριεύει ...» .......................24

2. ΑΡΩΜΑ ΔΑΣΟΕΣΣΑΣ 1. Τα δάση της Κύπρου κατά την αρχαιότητα ..........................292. Το δάσος της Κύπρου σήμερα. (Πλεονέκτημα ή δευτερεύ-

ον στοιχείο στην καθημερινότητα του Κύπριου) .................473. Άρωμα Τροόδους ...........................................................................524. οροσειρά Πενταδάκτυλου ..........................................................875. συμβολή των κυπριακών δασών στον απελευθερωτικό

αγώνα 1955........................................................................................956. Περιδιάβαση στην κοιλάδα Πλατύ ..........................................1017. Το δάσος σήμερα ..........................................................................104

3. ΔΑΣΟΣ ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ 1. ο πνευματικός ρόλος του δάσους ..........................................1072. Παλιές και σύγχρονες αντιλήψεις για τη δασοπονία ........1123. στα δάση οι ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον ...................1174. σύγχρονα μηνύματα μέσα από την ανάλυση

του δέντρου ως βιολογικής μονάδας ....................................1235. η δυναμική των δασών ...............................................................1296. Υγιεινή και Αισθητική επίδραση του δάσους

στον άνθρωπο ................................................................................1357. η ομορφιά των δασών μας το χειμώνα .................................1438. Ωφέλειες των δασών και οι ευθύνες τού κοινού ................145


4. ΓΝΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ1. H πολιτεία και το πολίτευμα τού δάσους ..............................1502. δέντρα μνημεία τής Φύσεως .....................................................1543. ενδοσκόπηση του χειμερινού δάσους ..................................1584. οικολογική ανατομία δείγματος φυσικού δάσους ............1625. Ταξίδι με το μικροσκόπιο στον κόσμο του ξύλου .............1726. Το δάσος και οι πλημμύρες .......................................................1797. ηχορύπανση και η βλάστηση ...................................................186

5. ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ1. διάσταση με το περιβάλλον (ασυμφωνία χαρακτήρων) .1952. διαταράξεις οίκων ........................................................................2003. επιστροφή στην ποιότητα ζωής μέσα από την

παράδοση και τη φύση ...............................................................2084. η οικολογία της σκέψης προηγείται της οικολογίας

του Περιβάλλοντος .......................................................................216

6. ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟN1. η κυπριακή δασοπονία και η ασφάλεια των

δασών μας .......................................................................................2212. Κυπριακά Φαράγγια .....................................................................2263. Κυπριακοί Θαμνότοποι ..............................................................2324. συμβολή των Μονοπατιών Μελέτης της Φύσης

στην ανθρώπινη διάσταση.........................................................2385. η συμβολή των δασικών οικοσυστημάτων στην

προστασία του Περιβάλλοντος ................................................2456. Αλλαγή της Φυσιογνωμίας του κυπριακού τοπίου

(οικολογική Θεώρηση) ...............................................................267

7. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ–ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ1. διάσωση ενός σπάνιου ενδημικού είδους............................2862. η σιωπή των αμνών και οι πνευματικοί άνθρωποι ............2903. Νέοι καιροί, άλλες προτεραιότητες ........................................296

ΠεριεΧοΜεΝΑ 7

4. Άποικοι στη γη ................................................................................300

8. ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ1. Να εκτιμήσουμε την πολιτιστική και πνευματική

αξία του δένδρου ..........................................................................3042. Τα εθνικά μας δένδρα – η χαρουπιά, ο δρυς,

η τρεμιθιά ........................................................................................3133. η Υγράμβαρις της Κύπρου – Το δέντρο του

Αγίου Νεοφύτου ............................................................................3234. η κοιλάδα των κέδρων (περιοχή προστασίας της

χλωρίδας και πανίδας) .................................................................329

9. ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗ–ΤΟΠΙΑ1. Τα σταφύλια της οργής στις χωματερές (Με τις

χωματερές ο άνθρωπος απομακρύνεται από τη μαγεία της φύσης) ...................................................................340

2. διαφύλαξη των δασοκαλυμμένων εκτάσεων πέραν της οροθετικής των κρατικών δασών. ..................................344

3. Αρχιτεκτονική διαχείριση τοπίου ως οπτικού πόρου ......350

10. ΟΙ ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ ΤΟΥ ΘΕΡΟΥΣ (Γαία, πυρί μειχθήτω)1. οι συμπληγάδες του θέρους .....................................................3562. Μπροστά σε ένα καμένο τοπίο ................................................3613. Πυρόβρεκτα καλοκαίρια και οι ευθύνες μας ......................3664. συνέπειες μιας πυρκαγιάς ..........................................................3705. η σύγχρονη πυροπροστασία των δασών της Κύπρου ....3806. Το δάσος και η προστασία του ................................................389

11. ΠΡΑΣΙΝΗ ΠΟΛΗ1. aξιοποίηση των χώρων πρασίνου σε αστικά κέντρα .......3972. δασική αντίληψη για το αστικό περιβάλλον .......................406


12. ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ1. η άλλη όψη της ευρωπαϊκής Ένωσης ...................................4172. Τα κυπριακά δάση και η ένταξη τού νησιού στην ε.ε. .....425

13. ΜΕ ΠΟΝΟ ΚΑΙ ΔΑΚΡΥ ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΑΣΟΣ1. ο πρωτομάρτυρας των κυπριακών δασών,

Παύλος ιησούς ................................................................................4352. η μετάβαση ενός φίλου στην αιωνιότητα, Πάμπος

Φουρνίδης ........................................................................................4413. Ψηλαφίσαμε λεπτό προς λεπτό την κοίμηση ενός

συναδέλφου, λούης Κουρτελαρίδης ......................................4494. Μια φλογισμένη ψυχή μετουσιώνεται στην

αιωνιότητα, στέλιος δημοκρίτου ............................................4545. συνέπεια λόγων και έργων (Πληγωμένος μέχρι

θανάτου), Ανδρέας γιαννουράς ...............................................465

14. Η ΖΩΗ ΣΕ ΑΛΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ1. Ανάγκη για γνώση και εκτίμηση της πνευματικότητας

συνανθρώπων μας ........................................................................4712. Χώροι λατρείας στα δάση της Κύπρου..................................4763. ο Άγιος σεραφείμ του σάρωφ (ο Άγιος των δασών) ........481

Πηγεσ – ΒοηΘηΜΑΤΑ .............................................................................490

ΚειΜεΝΑ Με ΑλΦΑΒηΤιΚη σειρΑ........................................................492

ΠρολογιΚΑ σηΜειΩΜΑΤΑ 9

ΠρολογιΚΑ σηΜειΩΜΑΤΑ(Τα προλογικά σημειώματα στάλθηκαν για έκδοση των κειμένων πριν μερικά χρόνια, αλλά λόγω κάποιων εμποδίων δεν πραγματοποιήθηκε η έκδοση τότε και πραγματοποιείται σήμερα.)

Από τον κ. σπύρο Ντάφη ομότιμο Καθηγητή Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Το δάσος, η κορωνίδα των χερσαίων οικοσυστημάτων, αποτελεί πολύπλοκο, σύνθετο σύστημα το οποίο βρί-

σκεται σε μια δυναμική ισορροπία ως αποτέλεσμα αλληλο-επιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων των βιοτικών στοιχείων (φυτών και ζώων που το συνθέτουν τόσο μεταξύ τους όσο και με τους αβιοτικούς παράγοντες (κλίμα και έδαφος). ο υψηλός βαθμός οργάνωσης που διαθέτει το καθιστούν ικα-νό να αυτορυθμίζεται, να αντέχει μέχρις ορίου σε εξωτερι-κές επιδράσεις και αλλοιώσεις και να επανέρχεται στην αρ-χική του κατάσταση ισορροπίας, όταν αρθούν τα αίτια που προκάλεσαν τη διαταραχή του συστήματος.

η ιδιότητα αυτή καθιστά το δάσος ικανό, όταν διαχειρί-ζεται λογικά, δηλαδή με βάση την αρχή της αειφορίας, να παρέχει στο διηνεκές υλικά αγαθά (ξύλο, καρπούς ρητίνη) και κοινωφελείς υπηρεσίες, χωρίς να διαταράσσονται η δο-μή και οι βασικές λειτουργίες του οικοσυστήματος.

ο άνθρωπος συνδέθηκε στενά, από την εμφάνισή του στη γη, με το δάσος. εκεί βρήκε τροφή, στέγη και στα αγαθά του δάσους στηρίχθηκε για την ανάπτυξη του πολιτισμού του. Υπάρχει μια ρήση που μας λέει ότι ο πολιτισμός ξεκι-νάει με την υλοτομία του δάσους αλλά και σβήνει και με το μπήξιμο του τσεκουριού στον κορμό του τελευταίου γίγα-ντα που απέμεινε. δυστυχώς η σχέση του ανθρώπου με το


δάσος ενώ απέβη ωφέλιμη για τον πρώτο, απεδείχθη πολ-λές φορές μοιραία για το δάσος.

οι αλόγιστες ληστρικές υλοτομίες για την απόκτηση ξυ-λείας για οικοδομικές, ναυπηγικές κ.ά. χρήσεις καθώς και καυσόξυλων τα οποία αποτελούσαν τη μοναδική πηγή ενέργειας, οι εκχερσώσεις για την απόκτηση γης για τη γε-ωργία, τους οικισμούς, τη βοσκή, κατασκευή δρόμων κ.λπ. κατέστρεψαν σταδιακά μεγάλες εκτάσεις δάσους με αποτέ-λεσμα να μειωθεί το ποσοστό δασοκάλυψης της χερσαίας επιφάνειας της γης από 3/4 στο 1/5 δηλ. από 75% σε 20% με τάση παραπέρα μείωσης.

η καταστροφή των δασών δεν είναι μόνο σημερινό φαινό-μενο. στη Μεσόγειο και στη Μεσοποταμία, το λίκνο του πολι-τισμού, η καταστροφή άρχισε πολύ ενωρίς μαζί με την εμφά-νιση και άνθιση των διάφορων πολιτισμών. Ήδη στην εποχή του Πλάτωνα η καταστροφή των δασών της Αττικής είχε φθά-σει σε τέτοιο βαθμό ώστε ο Πλάτων να αναφέρει στον Κριτία ότι «κατά την εποχή της Ατλαντίδος τα βουνά και οι κοιλά-δες της Αττικής καλύπτονταν από πυκνά βαθύσκια δάση, στα οποία έβοσκαν ελάφια και από τα οποία κατέβαζαν μαδέρια για τους ναούς ενώ σήμερα, φαντάζουν γυμνά, έφυγε το πα-χύ χώμα (το ψαχνό) και έμειναν μόνο οι βράχοι σαν τα κόκκα-λα αρρωστημένου και μόνο μέλισσες πετούν στα θυμάρια». ο Πλίνιος επίσης περιγράφοντας την καταστροφή των δασών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας τονίζει ότι αν ένα πουλί αποφά-σιζε να πετάξει από τη ρώμη στη σαραγόσα δεν θα εύρισκε στο διάβα του ούτε ένα δένδρο να σταθεί να ξαποστάσει.

στην Κύπρο υπολογίζεται ότι για την εξόρυξη του χαλκού απαιτήθηκε τόσο ξύλο ώστε τα δάση της να έχουν υλοτομηθεί τουλάχιστον τρεις φορές. οι ρυθμοί όμως της καταστροφής ήταν τέτοιοι ώστε το δάσος μπορούσε (είχε το χρόνο) να ανορ-θωθεί. η μεγαλύτερη καταστροφή στη Μεσόγειο δεν επήλθε από την υλοτομία και τις δασικές πυρκαγιές αλλά από το συν-


δυασμό αυτών των αιτιών με την υπερβόσκηση, η οποία οδή-γησε πολλές φορές σε ολοκληρωτική καταστροφή των δασών με όλες τις συνέπειες της διάβρωσης και της ερήμωσης.

σήμερα οι ρυθμοί καταστροφής έχουν αναπτυχθεί σε τέ-τοιο βαθμό ώστε ολόκληρες περιοχές να αποδασώνονται σε λίγους μόνο μήνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κα-ταστροφή των τροπικών δασών, τα οποία καταλαμβάνουν το 40% της συνολικής δασωμένης έκτασης του πλανήτη μας και παίζουν αποφασιστικό ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος όχι μόνο της περιοχής τους αλλά και ολόκληρου του πλα-νήτη. εκτός από τις αιτίες που ήδη αναφέραμε όπως οι εκ-χερσώσεις, αλόγιστες υλοτομίες, πυρκαγιές και υπερβόσκη-ση στις ημέρες μας προστέθηκε μια άλλη σοβαρή αιτία κα-ταστροφής, η ρύπανση του αέρα, των υδάτων και του εδά-φους και ιδιαίτερα η όξινη βροχή, η οποία πλήττει τα δάση των αναπτυγμένα βιομηχανικών χωρών με το γνωστό φαι-νόμενο της νέκρωσης των δασών. η νέκρωση των δασών η οποία δεν αφορούσε πια υπανάπτυκτες χώρες είχε και τα θετικά της αποτελέσματα. ευαισθητοποίησε όχι μόνο τις οι-κολογικές οργανώσεις και την κοινή γνώμη αλλά κινητοποί-ησε και τους ιθύνοντες με αποτέλεσμα όλες οι κυβερνήσεις και όλα τα πολιτικά κόμματα να περιλαμβάνουν στο πρό-γραμμά τους και την προστασία του περιβάλλοντος γενικό-τερα και των δασών ειδικότερα.

Παράλληλα βέβαια με τη θεσμική κατοχύρωση της προ-στασίας του δάσους απαιτείται και μια ενημέρωση και εκπαί-δευση του κοινού. Το βιβλίο του αγαπητού Μάριου Νεοκλέ-ους θα συμβάλει σημαντικά με την απλότητα και γλαφυρότη-τα της γραφής του όχι μόνο στην ενημέρωση και ευαισθητο-ποίηση του κοινού αλλά και στην εκπαίδευσή του.

Σπύρος Ντάφης


Από τον κ. Μακάριο Τηλλυρίδη, Μητροπολίτη Κένυας

η φύση ως δημιούργημα του θεού από την εποχή των πρωτοπλάστων δόθηκε στον άνθρωπο για να είναι ο

εξουσιαστής αλλά ταυτόχρονα και ο προστάτης της. γιατί ως συνδημιούργημα του Θεού με τον άνθρωπο μπορεί να κα-ταλάβει ή να συλλάβει καλύτερα τα μυστήρια και ανεξερεύ-νητά Του. «Τα γαρ αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται ή τε αϊδιος αυτού δύναμις και θειότης» (ρωμ. Α’ 20). Έτσι οι πατέρες της εκκλησίας μας το-νίζουν τη σχέση αυτή του φυσικού περιβάλλοντος με τον δη-μιουργό και τον άνθρωπο. ιδιαίτερη γίνεται η αναφορά στις σχέσεις Θεού και ανθρώπων που μέσα σ’αυτή την απεραντο-σύνη του φυσικού περιβάλλοντος συναντώνται και λατρεύε-ται ο δημιουργός της φύσης. «οι ουρανοί διηγούνται την δό-ξαν του Θεού και πάσαν πνοήν και πάσαν κτίσιν».

η κτίση, λοιπόν, το πανέμορφο αυτό περιβάλλον, που βρέθηκε ο άνθρωπος ήταν πολύ καλή γιατί όλα ήταν θεό-μορφα. Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τα πλάσματά Του, που τους έδωσε ένα ολοκληρωμένο παράδεισο να τον φροντί-ζουν και να απολαμβάνουν όλες τις φυσικές του ομορφιές. Αυτό δείχνει την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο και τη φύση, που τον τοποθέτησε να φροντίζει, να εξουσιάζει και να προστατεύει. Με αυτό τον τρόπο ο άνθρωπος δροσίζεται και ποτίζεται μέσα από τις εκφράσεις του φυσικού περιβάλ-λοντος δημιουργώντας και κτίζοντας την ωραία ζωή του.

γι’ αυτό λοιπόν η φύση και ο άνθρωπος είναι πάντα μα-ζί, συμπορεύονται, συμπάσχουν – συμπληρώνει η φύση τον άνθρωπο – και εκείνος τη φύση. η κτίση αυτή και ο άνθρω-πος έχουν κοινή πορεία. «Καινούς δε ουρανούς και γην και-νήν κατά το επάγγελμα αυτού προσδοκώμεν, εν οις διακαιο-σύνη κατοικεί», (Β’ Πέτρου κεφ. 3 στχ.13). η σάρκωση του Θε-


ού σημαίνει την απελευθέρωση της ανθρώπινης φύσης αλλά και ολόκληρης της κτίσης από τη φθορά και την αμαρτία, «τα πάντα εις αυτόν, είτε τα επί της γης είτε τα εν τοις ουρανοίς», (Κολ. α’ 21).

στην εκκλησία μέσα, ο άνθρωπος και ο κόσμος – η κτίση – ενοποιούνται και η φύση γίνεται μια δυναμική έκφραση με πραγματικό νόημα. Έτσι το περιβάλλον δηλαδή η φύση με τα δάση, τα νερά, τους ποταμούς, τα δέντρα ως δημιουργήματα του Θεού αναμένουν την απελευθέρωση από τη φθορά και την καταστροφή. «επ’ελπίδι, ότι και αυτή η κτίσις ελευθερω-θήσεται από της δουλείας της φθοράς εις την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων του Θεού», (ρωμ. η’ 21).

Έχει λοιπόν καθήκον ο άνθρωπος να αγαπά τη φύση και όλα όσα υπάρχουν «εν αυτή». Το βιβλίο του αγαπητού φίλου Μάριου Νεοκλέους μάς μεταφέρει ακριβώς σ’ αυτό το πλού-σιο βασίλειο του δάσους. Με γλαφυρότητα και επιστημονική ακρίβεια εισέρχεται μέσα σ’ αυτόν τον πλούσιο χώρο και μας τον παρουσιάζει αυθεντικό και γνήσιο. είναι μια μελέτη πρω-τότυπη και πρωτοποριακή. η μελέτη αποκτά ιδιαίτερη σημα-σία και ξεχωριστή βαρύτητα γιατί αναφέρεται στο πράσινο μιας πανέμορφης νήσου, της πατρίδας Κύπρου, της οποίας ο γηγενής άνθρωπος και το περιβάλλον της καταπονήθηκαν τόσο πολύ από τους διάφορους κατακτητές, δια μέσου των αιώνων. Τα δάση της Κύπρου θα πρέπει να διαφυλαχθούν, ως τα πιο ζωντανά φυσικά στοιχεία της κτίσης, για να καλ-λωπίζουν εσαεί τη φύση και να καλλιεργούν την ανθρώπι-νη ψυχή.

Ο Κένυας Μακάριος

εισΑγΩγη 15

εισΑγΩγη

η ενασχόλησή μου με το γράψιμο ξεκίνησε πολύ νωρίς, πριν ακόμη προσληφθώ στο δημόσιο. Θυμάμαι, από

μαθητής ακόμη του γυμνασίου καθόμουνα και έγραφα διά-φορα κείμενα ή επιστολές ή άλλα λογοτεχνικά κείμενα και τα έστελνα στον εγχώριο τύπο που δημοσιεύονταν στις στή-λες των εντύπων του. Αργότερα ως φοιτητής έστελνα αρκε-τές συνεργασίες σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες της ελλάδας και της Κύπρου. Έγραφα γιατί μου άρεσε να γρά-φω. Το υλικό που έχω διασκορπισμένο εδώ και εκεί δεν λέ-γεται. δεν σκέφτηκα καμία φορά ότι κάποια μέρα θα μπο-ρούσα να εκδώσω μερικά κείμενά μου σε βιβλίο για να με-ριμνήσω έγκαιρα να τα φυλάγω ταξινομημένα. σήμερα που αποφάσισα κάτι τέτοιο, οι δυσκολίες συγκέντρωσης τού υλι-κού είναι τεράστιες.

Τα κείμενα που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο απο-τελούν κείμενα που γράφτηκαν σε διαφορετικές περιόδους και είτε δημοσιεύτηκαν στον εγχώριο τύπο, είτε αποτέλεσαν πηγή για διαλέξεις και σενάρια για την τηλεόραση και το ρα-διόφωνο. η προσπάθειά μου αυτή ξεκίνησε λόγω του επαγ-γέλματός μου ως δασολόγου και κατά συνέπεια της απέρα-ντης αγάπης μου για το δάσος από τη μια και από την άλ-λη λόγω της γνώμης που είχα και έχω ότι η αποτελεσματι-κή προστασία του πράσινου εξαρτάται όχι μόνο από τη θε-σμική κατοχύρωσή του αλλά και από τον καθένα προσωπι-κά και από όλους μαζί.

η μακρόχρονη υπηρεσία μου στο δημόσιο ως δασολό-γος, τριάντα έξι περίπου χρόνια, μού έδωσε την ευκαιρία να περιδιαβάσω, περιέλθω και ζήσω όλες τις εκφάνσεις τού αβι-οτικού και βιοτικού κόσμου που υπάρχει στις δασικές φυτο-κοινωνίες. γνώρισα από κοντά το δάσος όχι μόνο θεωρητι-κά, λόγω της ακαδημαϊκής μου μόρφωσης, αλλά και εμπει-


ρικά με τη μακρόχρονη περιδιάβασή μου σε αυτό. γνώρισα όλη τη δυναμική του που εκτυλίσσεται σε κάθε εποχή τού χρόνου αλλά και τις μεγάλες αλλαγές στην ισορροπία του ύστερα από ξηρασίες και από μεγάλες πυρκαγιές όπως ήταν αυτές κατά τον πόλεμο του 1974 και τις μετέπειτα φάσεις της αποκατάστασης του καμένου τότε δασικού τοπίου.

Έτσι θέλησα να μεταφέρω, μέσα από τα κείμενά μου στο ευρύ κοινό, τη γνωσιολογική ενημέρωση σχετικά με το αντι-κείμενο – δηλαδή μια σαφή γνώση της αξίας τού δάσους –, με σκοπό να ευαισθητοποιηθεί πιο πολύ και να εμπλακεί εν-συνείδητα στην προστασία του αλλά και στη διαφύλαξη κά-θε μορφής πράσινου που υπάρχει στην κυπριακή γη.

Χρησιμοποιώντας επιστημονικά δεδομένα, έννοιες και αρχές, προσπάθησα να μεταδώσω απόψεις και σκέψεις με αφηγηματικό εύληπτο τρόπο, χωρίς να αποφύγω τη συναι-σθηματική φόρτιση, ακριβώς για να προβληματίσω. Προ-σπάθειά μου ήταν να δημιουργήσω στον αναγνώστη έφε-ση για συναισθηματική σύνδεσή του με το δάσος και γενικά με οποιοδήποτε στοιχείο της φύσης. η αλλαγή τού τρόπου που σκέπτεται κάποιος σήμερα, η αγάπη και το ανιδιοτελές ενδιαφέρον, αποτελούν τους σημαντικούς παράγοντες που βοηθούν για να σωθεί και να συντηρείται αρκούντως το πε-ριβάλλον μας.

η συλλογή των κειμένων και η έκδοσή τους σε αυτοτελές έργο αποτελεί πρωτοβουλία και ιδέα φίλων και συναδέλ-φων μου, οι οποίοι διάβαζαν στον καθημερινό τύπο επί σει-ρά ετών τις διάφορες δημοσιεύσεις μου και τις θεωρούσαν πολύ χρήσιμες και εποικοδομητικές. Θεωρώ τιμή μου γιατί όλοι αυτοί οι γνωστοί και άγνωστοι γνώρισαν και αγάπησαν το δάσος μέσα από τα κείμενά μου και τους οποίους σταδια-κά συναντούσα τότε και αργότερα να επισκέπτονται τα δά-ση, να τα σέβονται σε ικανοποιητικό βαθμό και να απολαμ-βάνουν τα αδιατίμητα προϊόντα τους.

εισΑγΩγη 17

Τα διάφορα κείμενα ταξινομήθηκαν σε ενότητες, όσο αυ-τό ήταν δυνατό, και καταβλήθηκε προσπάθεια να υπάρχει μία συνοχή. οι οποιεσδήποτε επαναλήψεις σε μερικά από αυτά, οφείλεται ακριβώς στο ότι ο αρχικός προορισμός τους δεν ήταν η συμπερίληψή τους σε αυτοτελή τόμο. γι’ αυτές τις ελλείψεις ή άλλες, ελπίζω να τύχω της κατανόησης των αναγνωστών. σχεδόν όλα τα κείμενα δημοσιεύθηκαν στη στήλη της επιφυλλίδας της εφημερίδας «ο Φιλελεύθερος». Μερικά σε περιοδικά όπως «δασικοί Θησαυροί», «ο Αγρό-της» κ.ά. Μερικά είναι κείμενα που έγιναν σενάρια για ταινί-ες ντοκιμαντέρ και άλλα αποτελούν παρουσιάσεις σε τηλεο-πτικά και ραδιοφωνικά προγράμματα.

Τα 63 κείμενα που περιλαμβάνει η παρούσα έκδοση κα-τανεμήθηκαν σε 14 ενότητες ως εξής: 1. Ταξιδεύοντας, 2. Άρωμα δασόεσσας, 3. δάσος μια ελπίδα, 4. γνώση χωρίς σύ-νορα, 5. εμείς και το περιβάλλον, 6. Κυπριακό περιβάλλον, 7. διάλογος με τον άνθρωπο–προβληματισμοί, 8. ραντε-βού με τα δέντρα, 9. Υπαίθρια βλάστηση–τοπία, 10. οι συ-μπληγάδες του θέρους (γαία, πυρί μειχθήτω), 11. Πράσινη πόλη, 12. Το δάσος χωρίς σύνορα, 13. Με πόνο και δάκρυ–πεθαίνοντας για το δάσος, και 14. η ζωή σε άλλη διάσταση.

Θεωρώ υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν στην έκδοση αυτού του πονήματος. ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον σεβαστό μου καθηγητή, κύριο σπύρο Ντάφη ομότιμο καθηγητή Αριστοτέλειου πανεπιστη-μίου Θεσσαλονίκης και στον παιδικό μου φίλο, σεβασμιότα-το Μητροπολίτη Κένυας, κύριο Μακάριο για την ευγενή κα-λοσύνη που είχαν να προλογίσουν το βιβλίο μου.

Πιστεύω και ευελπιστώ ότι η έκδοση αυτή θα αποτελέσει όχι μόνο ένα απλό ανάγνωσμα για πληροφόρηση αλλά και χρήσιμο βοήθημα για άντληση υλικού στην παρουσίαση ερ-γασιών, ομιλιών κ.λπ. που έχουν σχέση με το δάσος και γενι-κότερα το περιβάλλον. Πρώτιστα όμως ελπίζω να αποτελέ-


σει κίνητρο για αυτογνωσία και ενδοσκόπηση του βαθμού της γνώσης και αγάπης που έχει ο καθένας για το δάσος και γενικά για το πράσινο.

Μ.Ν.17 οκτωβρίου 2012

δ

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108E-MAIL: [email protected]

www. ocelotos. gr

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ

οσελότος

ΜΑΡΙΟΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣΜΑ

ΡΙΟΣ Ν

ΕΟΚ

ΛΕΟ

ΥΣ

∆ιαδροµές στη δασόεσσα γη

∆ΙΑ

∆Ρ

ΟΜ

ΕΣ

ΣΤ

Η

∆Α

ΣΟ

ΕΣ

ΣΑ

ΓΗ

Ο Μάριος Νεοκλέους κατάγε-ται από την Πάφο. Είναι Δασο-λόγος, πτυχιούχος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει μεταπτυχι-ακή εκπαίδευση σε θέματα Οι-κολογικής Ανάλυσης Μεσογει-ακών Οικοσυστημάτων, Αρχι-τεκτονικής Τοπίου και Προστα-σίας - Πρόληψης Δασικών Πυρ-καγιών.

Υπηρέτησε στη Δημόσια Υπηρεσία της Κύπρου (Τμήμα Δασών, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλ-λοντος).

Ξεκίνησε την επαγγελμα-τική του καριέρα με την τοπο-θέτησή του ως ενός από τους υπεύθυνους για τη διάσωση και την ασφαλή εξαγωγή της καμένης ξυλείας που προήλθε από τους τούρκικους βομβαρ-δισμούς κατά την εισβολή τού 1974 και τέλειωσε την υπηρε-σία του στο δημόσιο, από τη θέση του προϊσταμένου του το-μέα Δασικής Μηχανικής, Υλο-χρηστικής και Προστασίας των

δασών από πυρκαγιές.

Πολύ νωρίς, από μαθητής, αργότερα ως φοιτητής και Δα-σολόγος, συνεργάστηκε με αρκετά περιοδικά και εφημε-ρίδες στην Κύπρο και Ελλάδα, δημοσιεύοντας διηγήματα, ποιήματα και διάφορα δοκί-μια, άρθρα, μελέτες. Συνεργά-στηκε με την τηλεόραση και το ραδιόφωνο με παρουσίαση θεμάτων γύρω από το δάσος και έγραψε αρκετά ενημερω-τικά σποτ, κείμενα και έρευνες για σενάρια ταινιών ντοκιμα-ντέρ. Συνεχίζει να συνεργάζε-ται με εφημερίδες και περιοδι-κά και είναι διαχειριστής ιστο-χώρων, δημοσιεύοντας κείμε-να πνευματικού, κοινωνικού και δασικού (περιβαλλοντι-κού) περιεχομένου.

Υπήρξε Πρόεδρος Επιτρο-πής ανθολόγησης-επιμέλειας της έκδοσης «Ανθολογία του Δάσους-Κύπριοι Ποιητές», Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Λευκωσία 1998. Πρόσφατα έχει γράψει το βιβλίο, «Στη σκιά του Θεού» (Η βιογραφία τού πατέρα μου)-Βιογραφικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία-, εκδόσεις ΟΣΕΛΟΤΟΣ Αθήνα, 2012.

ISBN 978-960-564-038-5

Η επαγγελματική κατάρτιση του συγγραφέα, ως Δασολόγου, καθώς και η μακρόχρονη περι-διάβασή του στον κόσμο του δάσους, τον βο-ήθησαν να ερμηνεύσει με παραστατικό τρόπο τις ανεπανάληπτες δυναμικές που αναπτύσσο-νται στη φύση, να περιγράψει με λεπτομέρεια τις επιδράσεις του δάσους στην ψυχοσωματική ισορροπία του ανθρώπου-επισκέπτη και να κα-ταλήξει στην επιβεβαίωση της εκκλησιαστικής ρήσης «…Κύριε, πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας…».

Μέσα από τα διάφορα κείμενά του διαγρά-φεται η πολυπλοκότητα της λειτουργίας των βι-οτικών και αβιοτικών στοιχείων του δάσους και με σαφήνεια μεταφέρονται στον αναγνώστη οι επιστημονικές γνώσεις που έχουν σχέση με αυ-τά. Περιγράφεται η συμπεριφορά του ανθρώπου και γενικά η σχέση ανθρώπου-δάσους, δάσους-ανθρώπου και η αυτοθυσία εκείνων των δασο-πόνων που θυσιάστηκαν για την προστασία των δασών της άλλοτε «δασόεσσας» πατρίδας τους.

Ο συγγραφέας πιστεύει ότι η καλλιέργεια του χαρακτήρα του ανθρώπου μπορεί να επέλ-θει μέσα από την κατανόηση της λειτουργίας και της προσφοράς των δασικών οικοσυστημάτων, μέσα από την αγάπη και το σεβασμό προς αυτά και ειδικότερα προς κάθε δέντρο, κάθε θάμνο και κάθε λουλούδι που χαρίζει αφειδώλευτα το άρωμά του.

143 × 210 SPINE: 25 FLAPS: 80

0_cover_neokleous_diadromes.indd 1 4/23/2013 12:48:20 AM

1. ΤΑΞιδεΥοΝΤΑσ 19

1. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ

1. Εκεί όπου το πράσινο ευωδιάζει

η απόφασή μου, για προετοιμασία σε μελλοντικό χρόνο, με σκοπό την επίσκεψή μου στο Άγιο Όρος, άρχισε στα-

διακά να εξασθενίζει. Χωρίς να το καταλάβω όμως, η ανα-βολή αυτή διακόπηκε αστραπιαία και έτσι βρέθηκα να απο-λαμβάνω, σωματικά και πνευματικά, το απόγειο ενός εξαί-ρετου περιβάλλοντος μέσα σε συνθήκες απόλυτης και ανι-διοτελούς φιλοξενίας. Αυτά που θα καταγράψω, έχω την ταπεινή πεποίθηση, ότι θα τα αντιληφθούν καλύτερα εκεί-νοι που τους δόθηκε η ευκαιρία και έχουν περπατήσει στην πνευματική αυτή γη. εκείνοι που έκλεισαν μέσα τους εικό-νες εξαίσιας περιβαλλοντικής ομορφιάς και εικόνες πρωτό-γνωρης πνευματικής διέγερσης. Όλοι οι άλλοι, ας τερματί-σουν τη σκέψη για δήθεν κατάλληλη προετοιμασία και ας επισκεφθούν με πνευματική διάθεση αυτό το κομμάτι της γης, που αποτελεί χώρο παγκόσμιας παραδοχής. η επίσκε-ψή τους να είναι βέβαιοι ότι θα μεταποιηθεί σε προσκύνημα και το σωματικό τους περιδιάβασμα θα μετατραπεί σε πνευ-ματική μετουσίωση.

Τι είναι όμως εκείνο που κάνει να ξεχωρίζει το ακρι-νό, προς την ανατολή, μακρόστενο κομμάτι της χαλκιδίτι-κης χερσονήσου; είναι το πράσινο και τα άγρια τοπία συ-νταιριασμένα τόσο ακατάλυτα, αδιάλυτα και ομοιούσια με τα πνευματικά κτίσματα, τη ζώσα θεϊκή ανταύγεια στις μορ-φές των μοναχών και τα άυλα σκιρτήματα των ψυχών των λογής – λογής ανθρώπων που επισκέπτονται το Άγιο Όρος. σε μια ορεινή χερσονησίδα μήκους 60 χιλιομέτρων και πλά-τους 8–12 χιλιομέτρων, περικλείεται όλη η έκφραση της θε-ϊκής δημιουργίας. Αυτούσια, παρθένα και ανέγγιχτη από τα τεχνολογικά δημιουργήματα του ανθρώπου. Ό,τι είναι στον

Η συνέχεια στην έντυπη έκδοση

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

εκδόσεις Οσελότοςτηλ. 2106431108, 2016431137

www.ocelotos.gr

Διαδρομές στη δασόεσσα γη

Documents

Transcript of Διαδρομές στη δασόεσσα γη