Συναντήσεις VI:

Περικλής Κούκος, Γιώργος Κουμεντάκης και Δημήτρης Παπαδημητρίου συνομιλούν με Lully, Rameau και Gluck

22 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2012

Η ΚΑΜΕΡΑΤΑ ΜΕ ΟΡΓΑΝΑ ΕΠΟΧΗΣ

Η ΚΑΜΕΡΑΤΑ ΜΕ ΟΡΓΑΝΑ ΕΠΟΧΗΣ / ATHENS CAMERATA ON PERIOD INSTRUMENTS

Δημήτρης Παπαδημητρίου / Dimitris Papadimitriou Μάσκες / Masks (2012) *

Christoph Willibald GluckΣουίτα μπαλέτου από την όπερα Ιφιγένεια εν Αυλίδι / Ballet suite from the opera Ιphigénie en Aulide Chaconne / Menuet Gracieux / Air des athletes / Tambourin / Passacaille

Περικλής Κούκος / Periklis Koukos «Το παιχνίδι των σκιών» Σουίτα για κόντρα τενόρο και ορχήστρα από την όπερα-μπαλέτο Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας με όργανα εποχής / “The Game of the Shadows” (from the opera- ballet A Midsummer Night's Dream) (2012) *Εισαγωγή Allegro cantabile-poco piu mosso / «Μες του ύπνου τα όνειρα» Allegretto / «Ξόρκια – νανούρισμα» Allegro molto-Adagio / «Το τραγούδι του γαϊδάρου» Allegretto ironico / «Η μονομαχία» (α) Το κυνήγι των σκιών Allegretto (β) Τα όνειρα σβήνουν Adagio / «Περιπλανώμε-νος θνητός» Presto

Σολίστ: Νίκος Σπανός - κόντρα τενόρος / Soloist: Nikos Spanos - counter-tenor

* α΄ παγκόσμια εκτέλεση / world premiere

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ / PROGRAMME

Jean Baptiste LullyΣουίτα μπαλέτου από την όπερα Φαέθων / Ballet suite from the opera PhaëtonOuverture / Bourée pour les suivantes de Saturne et les suivantes d’Astrée / Entracte / Premier Air / Deuxième Air / Entrée des furies / Les heures du jour / Gigue pour les Egyptiens / Air pour les mêmes / Chaconne / Petite air

Γιώργος Κουμεντάκης / Giorgos Koumendakis Πέντε ακόμα βήματα μέχρι να κοιμηθείς, για όργανα εποχής / Five more steps until you fall asleep for orchestra on period instruments (2012) *

Jean Philippe RameauΣουίτα μπαλέτου από την όπερα Les Indes Galantes / Ballet suite from the opera Les Indes GalantesOuverture / Entrée des Quatre Nations / Tambourins I+II / Air pour deux guerriers portant les drapeaux / Rigaudons I+II / Adoration du Soleil / Ritournelle / Gavotte / Orage / Dance du grand calumet de la paix / Minuets I+II / Chaconne

Διάλειμμα / Intermission

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥΣ

Γιώργος Κουμεντάκης *

«Τη δεκαετία του '90 και ύστερα από μια εξο- ντωτική περιπλάνηση στον ευρωπαϊκό μοντερνι- σμό και τα συναφή κινήματα, αισθάνθηκα την ανάγκη να το σκάσω από το μουσικό γκέτο και το περιθώριο ενός συστήματος που διέγραφε ένδοξα τον πιο στείρο ακαδημαϊσμό στην ιστορία της μουσικής. Ακολούθησα λοιπόν συνειδητά την πορεία λίγων την εποχή εκείνη (αλλά περισσότερων τώρα) συνθετών, που προσπάθησαν να ενταχθούν και με διστακτικά βήματα να βρουν μια θέση στα πρόγραμμα των δυτικών, και όχι μόνον, ορχηστρών. Μια θέση στις μουσικές του κόσμου. Μια θέση σε πολυσυλλεκτικά προγράμματα, στον αντίποδα της σύγχρονης “πρωτοποριακής” μουσικής, που υπάρχει συνήθως μέσω των ομοίων της.

Η αναζήτηση της προσωπικής μου ταυτότητας με έφερε κοντά στην ελληνική παραδοσιακή μουσική. Είδα την ελληνική γη ως ένα ενιαίο πολιτιστικό κέντρο μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Στο σημείο αυτό συναντώνται τρεις ήπειροι και ένας τεράστιος αριθμός μουσικών ειδών με επιρροές από την αραβοπερσική, τη βαλκανική και την ευρωπαϊκή μουσική παράδοση. Υπογείως όλα αυτά τα ρεύματα συνδέονται και συνυπάρχουν εδώ και πολλούς αιώνες. Με απασχολεί λοιπόν το πώς ένα μουσικό σύστημα, όπως η παραδοσιακή μουσική, θα μπορούσε να αναδιατυπωθεί σε μια στέρεη ένωση φαινομενικά ετερόκλητων στοιχείων και ιδιωμάτων, που συναντώνται μέσα στο χρόνο, άσχετα από την περιορισμένη τοπική τους καταγωγή. Προσωπικά ακολουθώ δύο τρόπους επεξεργασίας του παραδοσιακού μουσικού

Συναντήσεις VI / Encounters VI

Μουσική διεύθυνση: Γιώργος Πέτρου Orchestra Conductor: George Petrou

Μέγας Χορηγός:

υλικού. Ο πρώτος, και λιγότερο συχνός, είναι να παίρνω ένα κομμάτι ατόφιο από την παράδοση, να συνειδητοποιώ την αξία και τη δύναμή του και να προσπαθώ να το δω από διαφορετική οπτική γωνία. Ο δεύτερος τρόπος είναι να αφήνω αυτό το υλικό να αναδυθεί από τη μνήμη και να προσπαθώ να το ανασυντάξω μέσα από ό,τι έχει φτάσει σε μένα ως χρώμα, ως παλμός και ως ενέργεια. Δεν αναπαράγω την ίδια τη μελωδία αλλά τα αδιόρατα αποτυπώματα που άφησε στο πέρασμά της. Αυτός ο δρόμος είναι ένα βύθισμα στην ενστικτώδη, στην ασυνείδητη πλευρά της παράδοσης. Η καταγραφή γίνεται αβίαστα και εκεί χρειάζεται καλή σχέση με το χρόνο και με τους ήχους. Είναι μια ιεροτελεστία που αναδεικνύει τη δύναμη του πρωτόγονου ήχου, την εμμονή σε μικρές επαναλαμβανόμενες μονάδες γεμάτες χρώματα και μυστικισμό.

Πέντε ακόμα βήματα μέχρι να κοιμηθείς (Πεντοζάλης & νανούρισμα) για όργανα εποχήςαποδέκτης: ένα πανηγύρι

Ο κρητικός χορός πεντοζάλης συναντά ένα, επίσης κρητικό, νανούρισμα.Ο χορός ζαλίζει τα παιδιά. Τα παιδιά κοιμούνται από αγκαλιά σε αγκαλιά και από καρέκλα σε καρέκλα.Ο χορός νανουρίζει τα παιδιά. Τα παιδιά υπνωτίζουν το χορό, που συνεχίζει ακάθεκτα την υπόγεια διαδρομή του.Ο χορός δεν σταματά.Τα παιδιά δεν σταματούν να χορεύουν.Τα παιδιά θα ακολουθούν τα νωχελικά βήματα του χορού για πολλά ακόμα χρόνια κι έτσι ο χορός δεν θα σταματήσει ποτέ.»

* Ο Γιώργος Κουμεντάκης είναι ο τιμώμενος καλλιτέχνης στο φετινό Πορτραίτο Συνθέτη, της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών

22 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2012 / 22 APRIL 2012

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ | MAIN STAGEΕΙΣΙΤΗΡΙΑ / TICKETS15 – 18 – 28 € | ΜΕΙΩΜ. / CONCS 10 – 15 €

Δημήτρης Παπαδημητρίου

Απόηχοι από την παλαιά ζωή

«Ο Γιάννης Τσαρούχης, σε κάποια εποχή που η συζήτηση περί “παράδοσης” (με την ευρεία χρήση του όρου “ρίζες”) εμαίνετο στους κόλπους της ελληνικής τέχνης, είχε πει ότι “η παράδοση είναι σαν τις τρίχες: όσες είναι να πέσουν πέφτουν και όσες είναι να μείνουν μένουν”.

Πόσο εύκολα η ρήση αυτή σε βγάζει από το ιδεολογικό αδιέξοδο ενός διαρκούς ρομαντι-σμού προς το παρελθόν αλλά και ενός άκρατου μοντερνισμού προς το μέλλον. Η μουσική καταγράφει σαν ένα βαθυσκάφος τους κραδα- σμούς των ανθρώπινων συναισθημάτων αλλά και του ιδιαίτερου ήθους μιας εποχής. Τολμώ να πω πως πολύ καλύτερα αντιλαμβανόμαστε πώς ακριβώς ήταν να ζεις σε κάθε ιστορική περίοδο μέσα από την τέχνη, και δη τη μουσι- κή, παρά με τα τελειότερα ιστορικά εγχειρίδια.

Έχει συμβεί πολλές φορές να πρέπει να συνθέσω, χάριν θεατρικών παραγωγών κυρίως, μουσική άλλων εποχών και τόπων. Εκεί η χρήση του ήχου των οργάνων και των τεχνικών σύνθεσης είχε ιδιαίτερη σημειολογική βαρύτητα. Αντίθετα, η παρούσα πρόταση που έγινε από την Καμεράτα –την οποία ιδιαίτερα ευχαριστώ για αυτό– με έκανε να σκεφτώ ποιο είναι το “στερεό υπόλειμμα”, αυτό που κρατάω από τα περασμένα, τι παίρνω μαζί μου στον εικοστό πρώτο αιώνα σαν πράγμα δικό μου, καθημερι-νής χρήσης, και όχι για τη μουσειακή βιτρίνα. Έτσι ελεύθερα έγραψα αλλά και με αγάπη στον ήχο και στην τεχνική. Η ρήση του Carl Philipp Emanuel Bach ότι “η μουσική πρέπει να συνεγείρει την καρδιά” είναι μάλλον στο κέντρο

όσων εννοώ. Αλλά επίσης και τα λεπτά αρώμα- τα μιας ζωής πιο ειλικρινούς στη χαρά και τη λύπη, στην επαφή με τη φύση, τους τόπους και την αγάπη. Όλα αυτά που εισβάλλουν διαρκώς στο καθημερινό μας δωμάτιο μέσα από το ανοιχτό παράθυρο της πίσω μας αυλής.»

Περικλής Κούκος

«Η σουίτα για κόντρα τενόρο και ορχήστρα με τίτλο “Tο παιχνίδι των σκιών” αντλεί το υλικό της από την όπερα-μπαλέτο Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας που βασίζεται στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Σαίξπηρ και γράφτηκε ύστερα από προτροπή του Γιώργου Πέτρου για την Καμεράτα Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου είναι ο συγκερασμός των έντονων ρυθμών και της πολυρυθμίας με λυρικές μελωδίες όπου συνυπάρχουν τα χαρακτηριστικά στοιχεία του σαιξπηρικού έργου που διαδραματίζεται στα περίχωρα των Αθηνών και είναι το ονειρικό στοιχείο, το χιούμορ και ο σαρκασμός. Η πρόκληση να συνθέσεις ένα σύγχρονο έργο για μια ορχήστρα που αποτελείται από όργανα εποχής είναι ιδιαίτερα δημιουργική, αφού άλλωστε η αρμονική γλώσσα του έργου συνταιριάζει τους απόηχους της αναγεννησια-κής μουσικής με σύγχρονα ιδιώματα και βασίζεται σε τρόπους που έρχονται από την αρχαία Ελλάδα, όπως είναι ο Αιολικός, ο Δώριος και ο Φρύγιος.

Τα ηχοχρώματα της ορχήστρας και η ιδιαίτερη χροιά της φωνής του κόντρα τενόρου δημιουργούν μια πλούσια παλέτα για τον συνθέτη δίνοντας μια διαχρονική διαδρομή στο τελικό ακουστικό αποτέλεσμα.»

Η Καμεράτα, σε μια σπουδαία παραγωγή, ενώνει το παρελθόν με τη σύγχρονη μουσική δημιουργία. Σε μια μοναδική συνύπαρξη, η εξωστρεφής μπαρόκ μουσική μπαλέτου από όπερες που ανέβηκαν στο παραμυθένιο Παρίσι του 18ου αι., συνδιαλέγεται με τη μουσική τριών κορυφαίων Ελλήνων συνθετών. Ο Περικλής Κούκος, ο Γιώργος Κουμεντάκης και ο Δημήτρης Παπαδημητρίου γράφουν ειδικά για τα όργανα εποχής της Καμεράτα τρία έργα που θα παρουσιαστούν σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση. Οι ιδιαιτερότητες των οργάνων εποχής, οι περιορισμοί τους και οι δυνατότητές τους είναι το κίνητρο για εξερεύνηση νέων ηχοχρωμάτων και νέων συνδυα-σμών. Δεν είναι όμως μόνο τα ηχοχρώματα που ορίζουν το «νέο», αλλά και η πολύτιμη γνώση του ύφους και των πρακτικών του παρελθόντος, που ανοίγουν στους μεν εκτελεστές νέους ορίζοντες ερμηνείας με συνδυασμό πολλών διαφορετικών στυλ, στους δε συνθέτες τη δυνατότητα εξερεύνη-σης ενός νέου ηχητικού πεδίου πέρα από τα συμβατικά πλέον σύγχρονα όργανα της «τυπικής» ορχήστρας. Μπορούμε άραγε να φανταστούμε ποια θα ήταν η αντίδραση του Λυλύ, του Ραμώ και του Γκλουκ αν άκουγαν μέσα από τα όργανα της εποχής τους μουσική γραμμένη στο μέλλον;

ΜΟΥΣΙΚΟΙ

Εξάρχων: Γιώργος ΠαναγιωτίδηςΒιολιά Α΄: Γιάννης Μαυρίδης, Juleta Avetyan, Liu Jing, Olga Kim, Αγγέλα ΦαναριώτηΒιολιά Β΄: Otilia Alitei, Νάσος Μαρτζούκος, Vasil Papa, Έλενα Ταβαντζή, Luise StahlΒιόλες: Ali Basegmezler, Larisa Vylegzhanina, Elisabeth Schäfer, Laurentiu MatasaruΒιολοντσέλα: Christopher Humphrys, Ιάσων Ιωάννου, Ηλίας Σακαλάκ, Άγγελος ΛιακάκηςΚοντραμπάσα: Βασίλης Λιαρμακόπουλος, Δημήτρης ΤίγκαςΤσέμπαλο: Μάρκελλος ΧρυσικόπουλοςΘεόρβη: Θεόδωρος ΚίτσοςΦλάουτα: Δημήτρης Κούντουρας, Ζαχαρίας ΤαρπάγκοςΌμποε: Γιάννης Παπαγιάννης, Δημήτρης ΒάμβαςΦαγκότο: Αλέξανδρος Οικονόμου Κόρνα: Κώστας Σίσκος, Σπύρος ΚάκοςΤρομπέτα: Παναγιώτης ΚαίσαρηςΤύμπανα / Κρουστά: Δημήτρης ΔεσύλλαςΦορτεπιάνο: Θανάσης Αποστολόπουλος, Τίτος Γουβέλης