ΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Σύνταγμα είναι ο θεμελιώδης νόμος της Πολιτείας, ο οποίος ρυθμίζει την οργάνωση και τη λειτουργία της κρατικής εξουσίας, προσδιορίζοντας επακριβώς τα

όρια των αρμοδιοτήτων των κρατικών οργάνων. Επιπλέον, κατοχυρώνει τα δικαιώματα των πολιτών

και καθορίζει τις βασικές υποχρεώσεις τους. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, πολίτες σε όλο τον κόσμο απαιτούν, μέσα από αιματηρούς συχνά αγώνες, τη

δημιουργία Συντάγματος.

Παράδειγμα αυτών των αγώνων, είναι η μάχη των πολιτών της Γαλλίας την περίοδο της Γαλλικής

Επανάστασης προκειμένου να αποκτήσουν Σύνταγμα.

Γαλλική Επανάσταση

Ακόμη, όταν ξέσπασε στην Ελλάδα η Επανάσταση ενάντια στην απολυταρχική μοναρχία του Όθωνα,

τη νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, οι Έλληνες ζητούσαν να ψηφιστεί Σύνταγμα.

Η νύχτα της 3ης

Σεπτεμβρίου

ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ

1821 ΕΩΣ ΤΟ 1986Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης 1821-1829,

ψηφίστηκαν τρία Συντάγματα. Πρώτο Σύνταγμα ήταν αυτό που ψηφίστηκε από την Α΄ Εθνοσυνέλευση την

1η Ιανουαρίου 1822 στην Επίδαυρο με ονομασία <<Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος>>. Αυτό

αναθεωρήθηκε το 1823 από την Β΄ Εθνοσυνέλευση στο Άστρος με τον <<Νόμο της Επιδαύρου>>. Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827 ψήφισε το <<Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος>>, το οποίο

όμως αναστάλθηκε από τη Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους μετά από πρόταση του Ιωάννη Καποδίστρια.

Μετά την νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. παραχωρήθηκε Σύνταγμα το 1844, το οποίο

εγκαθίδρυσε τη συνταγματική μοναρχία. Μετά την ανατροπή του Όθωνα ψηφίστηκε στην Αθήνα, το

Σύνταγμα του 1864, το οποίο εισήγαγε τον θεσμό της Βασιλευόμενης δημοκρατίας. Το Σύνταγμα του 1864

αναθεωρήθηκε με το Σύνταγμα του 1911. Με το Σύνταγμα του 1927 καθιερώθηκε το κοινοβουλευτικό

σύστημα.

Το 1935 επανήλθε η μοναρχία με το Σύνταγμα 1864/1911. Το Σύνταγμα αυτό αναθεωρήθηκε το 1952. Η δικτατορία παρουσίασε νέα Συντάγματα το 1968 και το 1973 , το οποίο έπαψε να ισχύει με την πτώση της το

1974. Μετά από δημοψήφισμα το 1974 το πολίτευμα της Ελλάδας μετατράπηκε ξανά σε αβασίλευτη δημοκρατία και συντάχθηκε νέο Σύνταγμα το 1975 ,το οποίο τέθηκε σε ισχύ στις 11 Ιουνίου 1975 και ισχύει μέχρι και σήμερα

όπως αναθεωρήθηκε το 1986 και τα επόμενα χρόνια.

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1821-1822

Ο αγώνας του 1821 έφερε το πρώτο Σύνταγμα που προήλθε από την Α’ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, η οποία

ψήφισε, την 1η Ιανουαρίου 1822, το <<Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος>>. Το Σύνταγμα αυτό περιλάμβανε

κάποιες διατάξεις για την προστασία των ατομικών ελευθεριών , ενώ προέβλεπε την αντιπροσωπευτική αρχή,

καθώς και την αρχή της διάκρισης των εξουσιών. Είναι φανερό ότι το κείμενο επηρεάζεται από τα γαλλικά

Συντάγματα του 1793 και του 1795. Έτσι, η διοίκηση αποτελούνταν από το Βουλευτικό και το Εκτελεστικό και τα δύο συλλογικά όργανα με ετήσια θητεία. Ακόμη, υπήρχε και

το δικαστικό, όργανο ανεξάρτητο από αυτά, ενώ στη Δικαιοσύνη απέμειναν τα <<Κριτήρια>>, δηλαδή τα

δικαστήρια.

Το προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδος

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1823

Το Προσωρινό Πολίτευμα της Επιδαύρου αναθεωρήθηκε ένα χρόνο αργότερα, στις 13 Απριλίου 1823 από τη Β’

Εθνική Εθνοσυνέλευση. Το νέο Σύνταγμα, ο <<Νόμος της Επιδαύρου>> , όπως ονομάστηκε ήταν μια ελαφρώς

τροποποιημένη εκδοχή του συντάγματος του 1822, ενώ βελτίωνε και την προστασία των αστικοδημοκρατικών

ελευθεριών (ορίστηκε ότι προστατεύεται η ιδιοκτησία, η τιμή και η ασφάλεια όχι μόνο του Έλληνα, αλλά κάθε ανθρώπου που βρίσκεται στην επικράτεια, εισήχθη η

ελευθερία του τύπου και καταργήθηκε η δουλεία). Ακόμη,

κατάργησε τα τοπικά πολιτεύματα.

Νόμος της Επιδαύρου

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1827

Η Γ΄ Εθνική Συνέλευση συγκλήθηκε σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου αρχικά το 1825 και συνεχίστηκε το 1827 αφού εξέλεξε ομόφωνα τον Ιωάννη Καποδίστρια

ως <<Κυβερνήτη της Ελλάδας>> για επταετή θητεία, και ψήφισε το <<Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος>>. Η Συνέλευση ήθελε να δώσει στη χώρα ένα οριστικό

πολίτευμα, εμπνευσμένο από δημοκρατικές και αστικές φιλελεύθερες ιδέες. Διατύπωνε για πρώτη φορά την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και κατοχύρωνε την προστασία της ιδιοκτησίας εμπεριέχοντας την αρτιότερη διατύπωσητων διατάξεων για την προστασία των ατομικών ελευθεριών.

Το Σύνταγμα αυτό αποτελείται από 150 άρθρα και θεωρείται από τα πιο αστικοδημοκρατικά της

εποχής. Το Σύνταγμα της Τροιζήνας προσπάθησε να συνδυάσει την ανάγκη ισχυρής κεντρικής

εξουσίας με την ύπαρξη αστικών δημοκρατικών δομών, κάτι το οποίο δεν επιτεύχθη λίγο μετά την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελλάδα τον

Ιανουάριο του 1828.

Σύνταγμα της Τροιζήνας

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844 Το 1833 επιλέγεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) ο Όθωνας ως βασιλιάς της Ελλάδας.

Λόγω του νεαρού της ηλικίας του μέχρι την ενηλικίωσή του, οι εξουσίες του ασκήθηκαν από την Αντιβασιλεία.

Αυτό όμως ενόχλησε τον ελληνικό λαό και στις 3 Σεπτεμβρίου του 1843 συγκεντρώθηκε στα ανάκτορα με

αίτημα την παραχώρηση Συντάγματος. Ο Όθωνας πιεζόμενος δέχτηκε και έτσι τελείωσε η περίοδος της

απόλυτης μοναρχίας και ξεκίνησε η εποχή της Συνταγματικής Μοναρχίας. Το Σύνταγμα που προέκυψε

τον Μάρτιο του 1844 υπήρξε ένα Σύνταγμα – συνάλλαγμα, δηλαδή ένα συμβόλαιο μεταξύ του μονάρχη

και του Έθνους. Το Σύνταγμα αυτό εγκαθίδρυσε τη Συνταγματική Μοναρχία. Οι κυριότερες διατάξεις του

είναι οι εξής: καθιερώνει τη μοναρχική αρχή,

αφού ο μονάρχης είναι το κυρίαρχο όργανο του Κράτους. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το βασιλιά, τη Βουλή και τη Γερουσία. Τα μέλη της

Βουλής εκλέγονται για τριετή θητεία ενώ οι γερουσιαστές διορίζονται ισόβια από το βασιλιά. Μέσα

από το Σύνταγμα καθιερώνεται η ευθύνη των υπουργών για τις πράξεις του βασιλιά, ο οποίος τους διορίζει και τους παύει. Η δικαιοσύνη πηγάζει από τον βασιλιά και απονέμεται από τους δικαστές που ο ίδιος

διορίζει. Όμως, ο Όθωνας έκανε παραβίαση του Συντάγματος προσπαθώντας να συγκεντρώσει όση περισσότερη δύναμη μπορούσε. Έτσι,το πολιτικό

σύστημα δικαίως χαρακτηρίζεται ως νοθό και αντιδραστικό.

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1864

Η Β’Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα (1863-1864)και επιχείρησε τη μετάβαση από τη συνταγματική μοναρχία στο πολίτευμα της βασιλευόμενης

δημοκρατίας. Ο πρίγκιπας της Δανίας Γεώργιος Γκλύξμπουργκ ορκίστηκε συνταγματικός βασιλιάς της

Ελλάδας. Το Σύνταγμα του 1864 τονίζει τα αστικοδημοκρατικά χαρακτηριστικά και καθιερώνει σαφώς την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, αφού μόνο αρμόδιο όργανο για την αναθεωρητική λειτουργία ήταν πλέον η Βουλή. Ακόμη, το άρθρο 31 επαναλάμβανε ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Έθνος, ενώ το άρθρο 44 έλεγε ότι ο βασιλιάς έχει μόνο τις εξουσίες που του απονέμουν το Σύνταγμα και οι σχετικοί με αυτό νόμοι. Η Συνέλευση πρόκρινε το σύστημα μιας Βουλής

τετραετούς θητείας, και

έτσι η Γερουσία καταργήθηκε αφού πολλοί την κατέκριναν ως όργανο της μοναρχίας. Το Σύνταγμα

αυτό έδινε στον βασιλιάτο δικαίωμα να διορίζει και να παύει τους υπουργούς του, αλλά όχι να διορίζει την Κυβέρνηση λαμβάνοντας υπόψη του τη θέληση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Τελικά επεβλήθημε τη μορφή της αρχής ‘’δεδηλωμένης’’ εμπιστοσύνης

της Βουλής, που διατυπώθηκε το 1875 από τον Χαρίλαο Τρικούπη και την οποία δεσμεύθηκε με τον

Λόγο του θρόνου, του ίδιου έτους, να τηρεί ο Γεώργιος ο Α’. Το Σύνταγμα του 1864 άσχετα αν παραβιάστηκε συστηματικά από τις κυβερνήσεις, θεωρήθηκε για την εποχή το προοδευτικότερο της

Ευρώπης στα μέσα του 19ου αιώνα.

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1911

Το 1911 αναθεωρήθηκε το Σύνταγμα του 1864 από τη Β' Διπλή Αναθεωρητική Βουλή του 1910. Το νέο Σύνταγμα δε μετέβαλε τη μορφή του πολιτεύματος ούτε και την οργάνωση της πολιτείας. Προστάτευε

αποτελεσματικότερα τις ατομικές ελευθερίες, επέτρεπε στο κράτος να αφαιρεί από τους ιδιοκτήτες με αποζημίωση μεγάλες εκτάσεις γης προκειμένου να μοιραστούν σε ακτήμονες και θέσπιζε την μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Επιπλέον, απαγόρευε να εκλέγονται βουλευτές οι στρατιωτικοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι και καθιέρωνε την υποχρεωτική, δωρεάν

εκπαίδευση.

Εφημερίδα με

άρθρο

σχετικό για το

Σύνταγμα

του 1911.

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1927

To Σύνταγμα του 1927, χωρίς να χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες καινοτομίες, ήταν σαφώς αρτιότερο από τα

προηγούμενα Συντάγματα, που είχε υιοθετήσει το ελληνικό κράτος. Βελτίωνε την προστασία ορισμένων

ατομικών δικαιωμάτων (π.χ. ελευθερία του τύπου) και καθιέρωνε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, κάποια κοινωνικά δικαιώματα (π.χ. προστασία της εργασίας,

της οικογένειας κλπ.).

Επιπλέον, προέβλεπε την εκλογή του αιρετού ανώτατου άρχοντα, ο οποίος εκλεγόταν από τη Βουλή και τη Γερουσία για πενταετή θητεία. Ο

Πρόεδρος της Δημοκρατίας ήταν πολιτικά ανεύθυνος, δεν συμμετείχε στην νομοθετική εξουσία

και μπορούσε να διαλύσει τη Βουλή μόνο με την σύμφωνη γνώμη της Γερουσίας. Ακόμη, η νομοθετική

εξουσία ασκούνταν από τη Βουλή και τη Γερουσία. Τέλος, καθιερώθηκε το κοινοβουλευτικό σύστημα.

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1935

Ύστερα από μια περίοδο μεγάλης πολιτικής έντασης, εκδηλώθηκε από βενιζελικούς αξιωματικούς κίνημα

την 1η Μαρτίου 1935, το οποίο κατέστειλε ο υπουργός Στρατιωτικών, Κονδύλης. Ως αντίδραση στο αποτυχημένο αυτό "βενιζελικό" πραξικόπημα, καταργήθηκε το Σύνταγμα του 1927, επανήλθε σε

ισχύ εκείνο του 1911 και στον θρόνο του επέστρεψε μετά από δημοψήφισμα ο βασιλιάς Γεώργιος.

Ο βασιλιάς

Γεώργιος

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1952

Το Σύνταγμα του 1952, αν και

παραχωρούσε πολιτικά

δικαιώματα στις γυναίκες ήταν

αρκετά αυταρχικό. Κατοχύρωνε,

βέβαια, τον κοινοβουλευτισμό και

οι αρμοδιότητες του βασιλιά

παρέμειναν οι ίδιες όπως

προέβλεπε το προηγούμενο Σύνταγμα του 1911. Το Σύνταγμα αυτό ίσχυσε ως το 1967 και καταλύθηκε από τη χούντα των συνταγματαρχών, χωρίς να αναθεωρηθεί

ενδιάμεσα.

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1968

Με το Σύνταγμα του 1968 καθιερώθηκε και πάλι το πολίτευμα της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας. Το μόνο μέλος της κυβέρνησης με βουλευτική έδρα θα ήταν ο πρωθυπουργός και θα λογοδοτούσε στον βασιλιά.

Όμως, ο βασιλιάς δεν διατηρούσε τους παλιούς δεσμούς του με τις ένοπλες δυνάμεις.

Σύμφωνα με το νέο Σύνταγμα, πολλές αρμοδιότητες της πολιτικής ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων

μεταβιβάστηκαν στην ηγεσία του στρατού. Έτσι, ο διορισμός της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων, οι προαγωγές, οι συνταξιοδοτήσεις και οι διορισμοί έγιναν αποκλειστική αρμοδιότητα του στρατού.

Δημοσίευση

του Συντάγματος του

1968

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1973

Το Σύνταγμα του 1973 προέβλεπε την αβασίλευτη μορφή του πολιτεύματος, υπερεξουσίες στον

Πρόεδρο της Δημοκρατίας, την εκλογή του από τον λαό, την ύπαρξη Συνταγματικού δικαστηρίου και 200

βουλευτές. Επίσης, είχε αντιδημοκρατικά και ανελεύθερα χαρακτηριστικά.

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1975

Το Σύνταγμα του 1975 βασίστηκε στα Συντάγματα του 1952 και του 1927, καθώς και την πρόταση

αναθεώρησης του 1963. Πολλές διατάξεις του είχαν επίσης ως βάση το Σύνταγμα της Δυτικής Γερμανίας του 1949 και της Γαλλίας του 1958. Εισήγαγε το πολίτευμα της προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (το οποίο ισχύει μέχρι και σήμερα) όπου, όμως, ο αρχηγός του κράτους διατηρεί την αρμοδιότητα να παρεμβαίνει στην πολιτική ζωή. Το Σύνταγμα αυτό περιορίστηκε σε

ορισμένες γενικού χαρακτήρα ρυθμίσεις, χωρίς να κατοχυρώνει σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων στη

εργασία, την υγεία κλπ..

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1986

Στις 6 Μαρτίου του 1986 έντεκα άρθρα του προηγούμενου Συντάγματος αναθεωρήθηκαν και

ψηφίστηκε η μεταφορά του κειμένου του Συντάγματος στη δημοτική γλώσσα. Με την

αναθεώρηση αυτή οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας περιορίστηκαν σε σημαντικό βαθμό και

το Σύνταγμα αυτό του 1975/1986 έγινε απολύτως αποδεκτό από όλες τις πολιτικές δυνάμεις.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Τα Συντάγματα των σύγχρονων Δημοκρατικών κρατών στηρίζονται σε βασικές αρχές που

διαμορφώθηκαν κατά τη λειτουργία των πρώτων μορφών δημοκρατίας. Οι αρχές αυτές είναι η αρχή

της λαϊκής κυριαρχίας, η αρχή του κράτους δικαίου, η αρχή του κοινωνικού κράτους και η

αρχή της διάκρισης των λειτουργιών.

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ

Η λαϊκή κυριαρχία στηρίζεται στην ελευθερία και την ισότητα των πολιτών. Με βάση αυτήν, πηγή όλων των εξουσιών είναι ο λαός και η εξουσία του λαού ασκείται από το εκλογικό σώμα. Σήμερα ισχύει ότι:

• Κάθε τέσσερα χρόνια ο λαός εκλέγει τους αντιπροσώπους του (Βουλευτές, Δημάρχους και

Νομάρχες).• Όλοι οι Έλληνες πολίτες που πληρούν τις

προϋποθέσεις που ορίζει το Σύνταγμα, μπορούν να είναι υποψήφιοι για τα αξιώματα του Προέδρου της

Δημοκρατίας, του Βουλευτή, Δημάρχου και Νομάρχη.

• Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να ζητήσει από το λαό να εκφράσει τη γνώμη του με

δημοψήφισμα, για κρίσιμα εθνικά θέματα, όπως ορίζει το Σύνταγμα.

• Οι πολίτες έχουν δικαίωμα συλλογικής δράσης (π.χ. να φτιάχνουν συνεταιρισμούς, να απεργούν, να

συνδικαλίζονται).• Όλα τα όργανα του κράτους έχουν την υποχρέωση να σέβονται τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας και να

ασκούν τις αρμοδιότητες τους όπως ορίζει το Σύνταγμα και οι νόμοι.

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

Το κράτος δικαίου είναι αποτέλεσμα των προσπαθειών της αστικής τάξης, τον 19ο αιώνα, να περιορίσει την αυθαιρεσία της μοναρχικής εξουσίας

και να διασφαλίσει τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών, γραμμένα σε ένα Σύνταγμα.

Κράτος δικαίου συγκεκριμένα, σημαίνει ότι:• Κάθε πράξη, οποιουδήποτε οργάνου της εξουσίας, πρέπει να προβλέπεται από το Σύνταγμα και το νόμο

(αρχή της νομιμότητας).

•Κατοχυρώνεται η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών στο Σύνταγμα (π.χ.

ελευθερία σκέψης).• Κατοχυρώνεται η ανεξαρτησία των δικαστών από

την επιρροή άλλων κρατικών οργάνων (π.χ. μονάρχης, Κυβέρνηση).

Οι παραπάνω αρχές του κράτους δικαίου κατοχυρώνονται σε όλα τα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη, εκτός από τα αστυνομικά-αυταρχικά κράτη

(μοναρχία, δικτατορία ή καθεστώς).

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Για την κάλυψη των αναγκών των πολιτών και τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων δημιουργήθηκε

το κοινωνικό κράτος με στόχο την κοινωνική δικαιοσύνη. Το κοινωνικό κράτος αναλαμβάνει

υποχρέωση να παρέχει δωρεάν υπηρεσίες στους πολίτες σχετικά με την ιατροφαρμακευτική

περίθαλψη, εκπαίδευση, ασφάλιση, στέγαση των πολιτών κ.α.. Δημιουργήθηκε λοιπόν μια σειρά από

δικαιώματα, που ονομάστηκαν κοινωνικά δικαιώματα, τα οποία περιγράφονται στο Σύνταγμα.

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ

Η κρατική εξουσία εκδηλώνεται με τρεις διαφορετικές λειτουργίες: τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη

δικαστική. Με τη διάκριση των λειτουργιών η κρατική εξουσία μοιράζεται σε διαφορετικά όργανα και δεν συγκεντρώνεται σε ένα από αυτά, γεγονός που θα

οδηγούσε σε αυθαιρεσίες. Με αυτήν τη διάκριση των λειτουργιών της κρατικής εξουσίας είναι οργανωμένο

το πολίτευμά μας.

ΤΕΛΟΣ

ΡΑΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΜΙΣ

ΣΚΟΥΛΑΚΟΥ ΕΛΕΝΗ