Ο ιός της Λύσσας - Επιδημιολογικά στοιχεία

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ& ΛΟΙΜΩΔΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ

ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΠΘ

Σεραφείμ ΧαϊντούτηςΥποψήφιος Διδάκτορας

- 2300 π.Χ. ---> περιγραφή νόσου στη Μεσοποταμία

- 1804 ---> Zinke: μόλυνε υγιείς σκύλους με σάλιο μολυσμένων σκύλων «Λοιμογόνος φύση σάλιου»

- 1881-1889 ---> Pasteur: ανεπιτυχής καλλιέργεια «άγνωστου» μικροβίου, απέδειξε ότι βρίσκεται στο σάλιο, έδειξε ότι με συνεχείς διόδους σε πειραματόζωα τροποποιείται και μπορεί να ανοσοποιεί

- 1885 ---> 1ο αντιλυσσικό εμβόλιο σε παιδί με επιτυχία (αποξηραμένος νωτιαίος μυελός κουνελιού που μολύνθηκε με τροποποιημένο ιό, >100 διόδους)

-1903 ---> Remlinger: Διηθητός λοιμογόνος παράγοντας, Negri: διαγνωστική σημασία κυτταροπλασματικών εγκλείστων

Ιστορικά Δεδομένα

Ταξινόμηση

Τάξη Mononegavirales

Οικογένεια Rhabdoviridae

Γένος Lyssavirus (11 είδη ιών)

Μορφολογία

-Σχήμα σφαίρας περιστρόφου

-Διαστάσεις: 75 nm (διάμετρος) x 180 nm (μήκος)

-Γονιδίωμα μονόκλωνο RNA

-Καψίδιο ελικοειδούς συμμετρίας

-Λιποπρωτεϊνικό περίβλημα

Ταξινόμηση και Δομή του ιού

Ταξινόμηση και Δομή του ιού

Αντιγονικότητα

- 5 Πρωτεΐνες

-Νουκλεοπρωτεΐνη (Ν)

- Φωσφοπρωτεΐνη (P)

- Matrix πρωτεΐνη (M)

- Γλυκοπρωτεΐνη (G)

- Πολυμεράση (L)

- Περισσότερο αντιγονική: G (είσοδος του ιού στα κύτταρα) – στόχος παραγωγής εξουδετερωτικών Abs

Ταξινόμηση και Δομή του ιού

Επίδραση φυσικοχημικών παραγόντων

- Ευαίσθητος σε απολυμαντικά

- οξέα – pH <3

- αλκάλεα – pH >11

- φαινόλες (όχι 0,2%)

- αλκοόλες, χλωρίνη, κρεσόλες, φορμόλη, απορρυπαντικά κ.α.

- Ευαίσθητος σε θέρμανση (30 min, 56 oC)

- Ευαίσθητος σε υπεριώδη ακτινοβολία

- Παραμένει ζωντανός σε πτώματα για πολλές ημέρες (7-10, 20 oC)

- Επιβιώνει πολύ περισσότερο όταν βρίσκεται σε ψύξη (για μήνες σε κομμάτια εγκεφάλου βυθισμένα σε 50% γλυκερόλη, για έτη στους -70 oC)

Ταξινόμηση και Δομή του ιού

Άγριος ιός – ιός των δρόμων (street virus, virus des rues)

- Οποιοδήποτε στέλεχος απομονωθεί από ασθενές ζώο (φυσικά περιστατικά)

Σταθερός ιός (fixed virus, virus fix)

- Συνεχείς δίοδοι σε πειραματόζωα (Pasteur) / κυτταροκαλλιέργειες

- Χρησιμοποίηση για ανοσοποίηση

Επιζωοτιολογία

Κατανομή στη φύση

- Παγκόσμια εξάπλωση

- Απομονωμένες χώρεςπ.χ. Ν. Ζηλανδία: απαλλαγμένες

- Πρώτη αναφορά στη σύγχρονη Ιστορία: Πολωνία Στη συνέχεια εξαπλώθηκε

- Δυτική Ευρώπη: Εμβολιασμοί Ιός μόνο σε νυχτερίδες

- Βαλκάνια: κατά καιρούς καταγράφονται περιστατικά

Επιζωοτιολογία

Αποθήκες του ιού στη φύση

- Άγρια σαρκοφάγα, σκύλοι

Ευπαθή είδη

Όλα τα θερμόαιμα ζώα

- Πάρα πολύ ευπαθή (αλεπού, τσακάλι, λύκος)

-Πολύ ευπαθή (γάτα, νυχτερίδες, λαγόμορφα, τρωκτικά, βοοειδή, ρακούν, ασβός)

-Λιγότερο ευπαθή(σκύλος, ίππος, πρωτεύοντα, αιγοπρόβατα)

Επιζωοτιολογία

Φυσικοί ξενιστές

- Carnivora

- Chiroptera

Ικανοί μεταδότες

Είδη των οικογενειών

- Canidae

- Viverridae

- ορισμένες νυχτερίδες

- Φυτοφάγα: όχι τάση να δαγκώνουν – περιορισμένος ρόλος στη μετάδοση

Επιζωοτιολογία

Μεταδότες του ιού ανά ήπειρο

Βόρειο ημισφαίριομετάδοση από 1/περισσότερα είδη ζώων του δάσους π.χ.

-ΗΠΑ (ανάλογα με περιοχή): Ρακούν, ασβός, κογιότ, κ.α.

-Ευρώπη – Ασία: Κόκκινη αλεπού, τσακάλι

-Ν. Αφρική – Καραϊβική: Τσακάλι, μαγκούστα

-Ευρωπαϊκή Τουρκία: Λύσσα σε σκύλους ΚΑΙ άγρια σαρκοφάγα

-Αναδυόμενος ιός: εντομοφάγες νυχτερίδες (Β. Αμερική, κάποιες Ευρω-παϊκές χώρες, Ασία & σε Αυστραλία) → μετάδοση σε άνθρωπο

Επιζωοτιολογία

Κεντρικός ρόλος αλεπούδων

Η εξάπλωση της λύσσας σχετίζεται άμεσα

με την πυκνότητα των αλεπούδων

(αν <1 αλεπούδες/Km2

μείωση αριθμού κρουσμάτων)

Επιζωοτιολογία

Ελλάδα

- 1954: 1135 κρούσματα

-1956: 989 κρούσματα

-1970: 77 κρούσματα

-1974: 38 κρούσματα

Πτωτική τάση (π.χ. 1981: - , 1982: 2 κρούσματα)

Μέχρι το 2012: δεν είχαν αναφερθεί κρούσματα από το 1988

2012-2013: 13 περιστατικά σε σκύλους και αλεπούδες (Κεντρική-Δυτική Μακεδονία

Ερωτήματα: Αίτια μείωσης κρουσμάτων; Αίτια επανεμφάνισης;

Επιζωοτιολογία

Απέκκριση του ιού

- Σάλιο μολυσμένου ζώου(1-5 ημέρες πριν από την εκδήλωση των συμπτωμάτων, έως το θάνατο)

Τρόποι μετάδοσης του ιού

- Δάγκωμα από μολυσμένο ζώο

- Σπάνιοι τρόποι μετάδοσης

- Νυχτερίδες: αερογενώς (σπηλιές)

- Εκδορές – επαφή με μολυσμένο σάλιο

- Κατάποση μολυσμένων βιολογικών υλικών

- Μεταμόσχευση κερατοειδούς

Βιολογικές ιδιότητες – Παθογόνος δράση

Περίοδος επώασης (15 ημέρες – 6 μήνες)

εξαρτάται από:

- Βαθμό νεύρωσης της περιοχής

- Απόσταση σημείου δήγματος από ΝΜ/εγκ.

- Στέλεχος ιού

- Τίτλο ιού

- Ηλικία κ.α.

Είσοδος ιού → ενδομυϊκάΑ) Άμεση είσοδος σε περιφερικά νεύρα

Β) Πολλαπλασιασμός στις μυϊκές ίνες

Μεταφορά στις νευρομυικές συνάψεις

Βιολογικές ιδιότητες – Παθογόνος δράση

Σπάνια: είσοδος ενδορινικά άμεση είσοδος σε τρίδυμο

Στοματικό βλεννογόνο/έντερο πολ/μος τοπικά / έντερο κρανιακά νεύρα

Μεταφορά στο ΝΜ και στο στέλεχος εγκεφάλου (ενδοαξονικά μέσα στα περιφερικά νεύρα με παλίνδρομη παθητική κίνηση, ταχύτητας 10-400 nm την ημέρα)

Είσοδος στον εγκέφαλο Πολλαπλασιασμός σε νεύρα και αλλαγή της συμπεριφοράς

Κίνηση φυγόκεντρα (100-400 nm την ημέρα) προς σιαλογόνους αδένες, οφθαλμούς, δέρμα κ.α. ιστούς

Ανοσολογική αντίδραση

Γενικά: ιός μη διαθέσιμος στο ανοσοποιητικό, αργή ανοσοαπάντηση

Χυμική ανοσία

- Αποτελεσματική μορφή ανοσολογικής αντίδρασης

- Παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων έναντι του ιού

- Παραγωγή ή προηγούμενη ύπαρξη αντισωμάτων στον ορό του αίματος (π.χ. λόγω εμβολιασμού): Εξουδετέρωση του ιού

Κυτταρική ανοσία

- Κινητοποίηση CTL

- Αναποτελεσματική στην καταστροφή μολυσμένων κυττάρων

Εργαστηριακές μέθοδοι

Επιβεβαίωση παρουσίας του ιού σε ζώα που νοσούν

- Ιστοπαθολογική εξέταση για σωμάτια Negri (όχι πλέον)

- Ανοσοφθορισμός (χρυσό πρότυπο)

- Απομόνωση του ιού σε κυτταροκαλλιέργειες

- Βιολογική μέθοδος σε ποντίκια

- ELISA

- RT-PCR (δεν συστήνεται από το OIE, Ψευδώς θετικά αποτελέσματα)

Εκτίμηση επιπέδων ανοσοποίησης

-Οροεξουδετέρωση / εξουδετέρωση φθορισμού ---> Έκφραση τίτλου σε IU

- ELISA

Μέτρα πρόληψης

-Εμβολιασμοί κατοικίδιων ζώων

-Nobivac Rabies (Intervet): σκύλος- γάτα-ίππος-βοοειδή-κουνάβια

-Vanguard-R (Pfizer): σκύλος-γάτα-βοοειδή-χοίροι-πρόβατα-αίγες-άλογα

-Rabisin (Merial): όλα τα είδη ζώων

-Rabdomun (Pfizer): σκύλος-γάτα-βοοειδή

-Εμβολιασμοί άγριων ζώων (δολώματα)

-Περιορισμός αδέσποτων σκύλων (εμβολιάζονται σκυλιά πόλεων, μικρός αριθμός)

-Ενημέρωση του κοινού

Συμπερασματικά

- Σοβαρός παθογόνος παράγοντας για τη δημόσια υγεία

- Απαραίτητη η εφαρμογή προληπτικών μέτρων

- Ενημέρωση κοινού

- Ιδιοκτήτες να απευθύνονται στους κτηνιάτρους

- Ενημέρωση κτηνιάτρων για τους χειρισμούς

- Τελικός στόχος: Εκρίζωση με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες

(οικονομικές, ζώα, ανθρώπους…)

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!