Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής1. Όταν οι Αθηναίοι έμαθαν για τη πτώση της Λαμψάκουα. αγκυροβόλησαν στον Ελαιούντα                                β. οργάνωσαν την ανακατάληψη της πόληςγ. μετακινήθηκαν κατευθείαν στους Αιγός ποταμούς                δ. έπλευσαν πρώτα προς τη Σηστό2. Οι Αθηναίοι επέστρεψαν στο ορμητήριό τους, όταν πιαα. ἐπὶ τῷ λιμένι παρετάξαντο                             β. ἀντανήγαγε Λύσανδροςγ. τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι                                             δ. τῆς ἡμέρας ὀψέ ἦν3. Οι κατάσκοποι θα έδιναν αναφορά στον Λύσανδρο, ότανα. θα αποβιβάζονταν οι Σπαρτιάτες                β. θα έπλεαν εναντίον τους οι Αθηναίοιγ. θα αποβιβάζονταν οι Αθηναίοι                      δ. δε θα ανοίγονταν στη θάλασσα οι Αθηναίοι4. Οι πρώτες εντολές του Λυσάνδρου δείχνουνα. το φόβο για τους Αθηναίους                           β. τη διάθεσή του για φυγήγ. τη μεθοδικότητα - προνοητικότητά του       δ. την προετοιμασία του για ναυμαχία5. Οι Αθηναίοι παρατάχθηκαν για ναυμαχία, γιατία. επιδίωκαν πια τον τερματισμό του πολέμουβ. είχαν την επιθυμία να πάρουν εκδίκηση για τη Λάμψακογ. ένιωθαν ασφαλείς με τη ναυτική τους υπεροπλίαδ. είχαν αναπτερωμένο το ηθικό τους6. Οι Αθηναίοι είχαν αναπτερωμένο ηθικό και ακολουθούσαν κατά πόδας τον στόλο τωνΠελοποννησίων, γιατί:α. έπαιρναν χρήματα από τους Πέρσεςβ. είχαν νικήσει τους Σπαρτιάτες στη ναυμαχία κοντά στις Αργινούσες νήσουςγ. ο στόλος τους ήταν πενταπλάσιος από τον στόλο των Λακεδαιμονίωνδ. είχαν σύμμαχο τον Πέρση βασιλιά, που τους παρείχε οικονομική & στρατιωτική βοήθεια7. Οι Αθηναίοι έμαθαν την κατάληψη της Λαμψάκουα. όταν βρίσκονταν στη Σάμο                                         β. όταν βρίσκονταν στον Ελαιούνταγ. όταν βρίσκονταν στους Αιγός ποταμούς                 δ. καθ’ οδόν προς τη ΣηστόΕρωτήσεις Σωστού – Λάθους1. Οι Αθηναίοι έπλευσαν στους Αιγός ποταμούς, μόλις έμαθαν την άλωση της συμμαχικήςπόλης = ……2. Οι Αθηναίοι δείπνησαν στη Σηστό και έπλευσαν προς τη Λάμψακο = ......3. Ο Λύσανδρος τοποθέτησε τα παραπετάσματα των πλοίων και διέταξε επίθεση = ……4. Οι Σπαρτιάτες κατασκόπευαν τι κάνουν οι Αθηναίοι, όταν αποβιβάζονταν στην ξηρά = ....5. Οι Αθηναίοι έμαθαν για τη κατάληψη της Λαμψάκου, όταν βρίσκονταν στον Ελαιούντα =6. Ο Λύσανδρος το πρωί διέταξε τους άνδρες του να επιβιβαστούν στα πλοία = ……7. Ο Λύσανδρος απέφευγε να αντιμετωπίσει τους Αθηναίους, γιατί ήθελε πρώτα να τουςκατασκοπεύσει = ……8. Οι Αθηναίοι παρατάχθηκαν για τη ναυμαχία το απόγευμα = ..........9. Ο Λύσανδρος κατασκόπευε τους Αθηναίους για επτά ημέρες = ............10. Οι Αθηναίοι προμηθεύτηκαν τρόφιμα από τους Αιγός ποταμούς = .............11. Οι Αθηναίοι τοποθέτησαν παραπετάσματα στα πλάγια των πλοίων = ............12. Η κύρια εντολή του Λυσάνδρου στα πληρώματα των πλοίων του ήταν να μην

κινηθείκανείς από τη θέση του = ..............13. Οι Αθηναίοι έβγαιναν στ’ ανοιχτά και προκαλούσαν τους αντιπάλους σε ναυμαχία = ........14. Οι Αθηναίοι είχαν αγκυροβολήσει στη Λάμψακο = ..............15. Ο Λύσανδρος αποβίβαζε τους ναύτες από τα πλοία σε καθημερινή βάση = ............16. Οι Αθηναίοι με την ανατολή του ηλίου παρατάχθηκαν κατά μέτωπο έτοιμοι για ναυμαχία= ................17. Ο Λύσανδρος προκαλούσε τους Αθηναίους σε ναυμαχία και παρέταξε τα πλοία του κατάμέτωπο = .............Ερωτήσεις Κατάταξης1. Τοποθετήστε κατά χρονική ακολουθία τα γεγονόταα. ο Λύσανδρος ετοιμάζεται για ναυμαχία ( )β. οι Αθηναίοι με το φως της ημέρας παρατάσσονται ( )γ. κατάσκοποι του Λυσάνδρου ακολουθούν τους Αθηναίους ( )δ. από τον Ελαιούντα οι Αθηναίοι φθάνουν στη Σηστό ( )ε. επί τέσσερις ημέρες οι Αθηναίοι ανοίγονται για ναυμαχία ( )στ. οι Αθηναίοι ναυλοχούν στους Αιγός ποταμούς ( )1. Να κλιθούν σε ενικό και πληθυντικό αριθμό τα ουσιαστικά: ναυσίν, ποταμούς,σταδίους, ὄρθρος, ναυμαχίαν, μετώπῳ, ἡμέρας2. Να βρεθούν τα τριτόκλιτα συμφωνόληκτα ουσιαστικά και να γραφούν στις πλάγιεςπτώσεις και στους δύο αριθμούς3. Να βρεθούν οι μετοχές των συνηρημένων ρημάτων και να γραφούν στην ίδια πτώση, στο ίδιο γένος αλλά στον αντίθετο αριθμό, σε όλους τους χρόνους της φωνής στην οποίαβρίσκονται.4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στα ρήματα: ἔπλευσαν, διεῖχε, ἦν, ἐσήμανεν,εἰσβαίνειν, παρασκευασάμενος, παραβάλλων, προεῖπεν, παρετάξαντο, ἀντανήγαγε,ἐκέλευσεν, ἕπεσθαι, ἐξαγγεῖλαι5. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στα ρήματα: ὡρμίσαντο, ἀγγέλλεται, ἀνήχθησαν,παρετάξαντο, ἀντανήγαγε, ἐξεβίβασε, προεῖπεν, ποιοῦσιν6. τὰς ταχίστας: Να γραφούν τα παραθετικά του επιθέτου7. αὐτοῖς, μηδείς, ὅ,τι, ταῦτα: Να αναγνωρίσετε τις αντωνυμίες και να τις κλίνετε στο γένοςπου βρίσκονται σε ενικό και πληθυντικό αριθμό.8. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με την ένδειξη Σωστό (Σ) ή Λάθος (Λ)α. Ἐλαιοῦντι: είναι ουσιαστικό β΄ κλίσης συμφωνόληκτο = ……β. ὡρμίσαντο: είναι γ΄ πληθυντικό οριστικής αορίστου του ρ. ὁρμίζομαι = ……γ. μηδείς: είναι αόριστη αντωνυμία = ……δ. ναυσίν: είναι δοτική πληθυντικού του ουσιαστικού η ναῦς = ……ε. ἐπιούσῃ: είναι μετοχή αορίστου του ρ. ἕπομαι = ……στ. ταῦτα: είναι αναφορική αντωνυμία = ……ζ. ἀποπλεῖν: είναι απαρέμφατο ενεστώτα του ρ. ἀποπλέω = ……9. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των λέξεων που βρίσκονται σε

παρένθεση:Ἐνταῦθα ………… (ἀγγέλλομαι, παθ. αορ.) αὐτοῖς τὰ περὶ Λάμψακον καὶ εὐθύς οὗτοι………… (ἀνάγομαι, ενεστ.) εἰς Σηστόν. Λύσανδρος τὰς ………… (ταχεῖα, συγκρ.βαθμός) τῶν νεῶν …………. (κελεύω, παρακ.) ………… (ἕπομαι, απαρ. μελλ.).1. Να γράψετε ομόρριζες λέξεις στα νέα ελληνικά: ἀγγέλλεται, ἐπισιτισάμενοι, ἐπιούσῃ,ἐσήμανεν, εἰσβαίνειν, κινήσοιτο, παρετάξαντο, κατιδόντας, ἐξεβίβασεν,παραβάλλων2. Ποια ομάδα λέξεων περιέχει μόνο παράγωγες του βάλλω:α. βαλάντιο – διαβλητός – βαλβίδα                               β. περίβολος – αμφιβληστροειδής – κύμβαλογ. αμφιβολία – βλάβη – βέλος                                         δ. επιβλητικός – συμβόλαιο – έμβλημα3. Με ποια ομάδα λέξεων είναι ομόρριζη η λέξη βαθμός:α. εἰσβαίνειν – παραβλήματα – ἐξεβίβασεν                            β. ἐκβῶσι– ἐξεβίβασεν – παρασκευασάμενοςγ. ἐκέλευσεν – εἰσβαίνειν – παραβλήματα                  δ. ἐξεβίβασεν ‐ εἰσβαίνειν ‐ ἐκβῶσι4. Να συνδυάσετε κάθε λέξη της στήλης Α με την αντίστοιχη σημασία στη στήλη Β:Α                                                         Β1. ἐπιοῦσα                                         α. παραπέτασμα2. ὄρθρος                                           β. χαραυγή3. παράβλημα                                 γ. παράταξη4. τάξις                                              δ. επόμενη5. ὀψέ                                                 ε. βγαίνω στο πέλαγος εναντίον κάποιου6. ἕπομαι                                           στ. αργά7. ἐπανάγομαι                                 ζ. ακολουθώ8. ἀριστοποιοῦμαι                          η. διατάσσω9. προαγορεύω                                θ. γευματίζω5. Να συνδυάσετε κάθε λέξη της στήλης Α με την αντίθετή της στη στήλη Β:Α                                                         Β1. ὀψέ                                                             α. ὕστερον2. ἐπιοῦσα                                         β. ἐπίσχω3. εἰσβαίνω                                       γ. ἐπιβιβάζω4. έκβιβάζω                                      δ. προτεραῖα5. ἕπομαι                                           ε. ἡγοῦμαι6. πρότερον                                      στ. ὄρθρος7. ἀνάγομαι                                      ζ. ἐκβαίνω                                                            η. ἀποβιβάζω                                                            θ. ὁρμίζομαι6. Να σημειώσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι Σωστές ἠ Λανθασμένες:1. ἡ ἐπιοῦσα: σημαίνει η προηγούμενη = .............ἡ τάξις: σημαίνει η παράταξη = ....................3. ἕπομαι: σημαίνει φεύγω = ............................4. ἀριστοποιοῦμαι: σημαίνει είμαι άριστος = ...........5. ὁ ὄρθρος: σημαίνει η χαραυγή = ...........................6. σημαίνω: σημαίνει δίνω σήμα = ............................7. παραβάλλω τά παραβλήματα: σημαίνει διπλώνω τα πα8. ἐν μετώπῳ: σημαίνει σε μετωπική γραμμή = .............. ..

Στις παραγράφους 25-27 περιγράφονται: 1 Οι διαπιστώσεις του Αλκιβιάδη *

2 Οι συστάσεις του Αλκιβιάδη *  3 Η απήχηση των προτροπών του

Αλκιβιάδη *  4 Η συνήθεια των Αθηναίων *  5 Η εντολή του Λυσάνδρου

Ο Αλκιβιάδης ήταν μαθητής του Σωκράτη και συγγενής του Περικλή. Σε μικρή

ηλικία ασχο-λήθηκε με την πολιτική και ήταν αυτός κυρίως που έπεισε τους

Αθηναίους να αναλάβουν τη Σι-κελική εκστρατεία για την οποία εξελέγη

στρατηγός. Όμως κατηγορήθηκε ως Ερμοκοπίδης και γι’ αυτό ανακλήθηκε για να

δικαστεί. Φοβισμένος αυτομόλησε στη Σπάρτη, όπου έδωσε ολέθρι-ες για την

Αθήνα συμβουλές, και στη συνέχεια προσέγγισε τους Πέρσες. Αργότερα με

ψήφισμα της εκ κλησίας του δήμου ο Αλκιβιάδης ανακλήθηκε και ξαναγύρισε

στην Αθήνα θριαμβευτικά. Αμέσως του ανατέθηκε η αρχηγία του στρατού και

στόλου της Αθήνας. Υπήρξε όμως άτυχος. Ο αθηναϊκός στόλος που διηύθυνε

έμεινε για λίγο κάτω από τη διοίκηση του Αντιόχου. Ενώ ο Αλ-κιβιάδης

απουσίαζε προσωρινά, ο Αντίοχος νικήθηκε κοντά στην Έφεσσο, από το

Σπαρτιάτη ναύαρχο Λύσανδρο (407 π.Χ.). Οι Αθηναίοι θεώρησαν ότι από αμέλεια

του Αλκιβιάδη νικήθηκαν στο Νότιο και γι’ αυτό έπαψαν τον Αλκιβιάδη από τη

στρατηγία και εξέλεξαν άλλους δέκα στρατηγούς ανάμεσα στους οποίους ήταν

και ο Κόνωνας. Όταν ο Αλκιβιάδης έπεσε στη δυσμένεια των Αθηναίων και

παύθηκε από τη στρατηγία, απομακρύνθηκε σε μια ιδιόκτητη οχυ-ρωμένη

περιοχή στη Χερσόνησο (σημερινή Καλλίπολη). Την οχυρή αυτή περιοχή είχε

αποκτήσει ο Αλκιβιάδης όταν πολεμούσε τους Θράκες με μισθοφόρους. Εκεί από

τα τείχη (ἐκ τῶν τειχῶν) παρατηρούσε τις κινήσεις των δύο αντιπάλων και

συμβούλευε τους Αθηναίους ναυάρχους.

1 Οι διαπιστώσεις του Αλκιβιάδη: Στο απόσπασμα αυτό ο Ξενοφώντας

προβάλλει τη φυσιο-γνωμία του Αλκιβιάδη και εκθέτει το ενδιαφέρον και την

ανησυχία του για τους Αθηναίους. Η ευφυΐα και η διορατικότητά του εντοπίζει

εύκολα τις αδυναμίες των συμπατριωτών του και τα πλεονεκτήματα των

αντιπάλων τους. Ο Αλκιβιάδης διαπίστωσε ότι οι Αθηναίοι είχαν αγκυρο-

βολήσει στους Αιγός ποταμούς, δηλαδή σε μια αμμώδη παραλία (ἐν αἰγιαλῷ

ὁρμοῦντας) μακριά από πόλη (πρὸς οὐδεμιᾷ πόλει) γεγονός που τους ανάγκαζε

να εγκαταλείπουν τα πλοία και να αναζητούν τρόφιμα από τη κοντινότερη πόλη,

τη Σηστό (τὰ δ’ ἐπιτήδεια ἐκ Σηστοῦ μετιόντας πεντεκαίδεκα σταδίους ἀπό τῶν

νεῶν) που απείχε 15 στάδια (περίπου 3 χιλιόμετρα). Παρατήρη-σε επίσης ότι οι

Λακεδαιμόνιοι, σε αντίθεση με τους Αθηναίους, είχαν αγκυροβολήσει κοντά σε

λιμάνι και πόλη, την πλούσια Λάμψακο, (τοὺς δὲ πολεμίους ἐν λιμένι καὶ πρὸς

πόλει ἔχοντας πάντα) και επομένως είχαν εξασφαλίσει αφθονία τροφίμων χωρίς

να είναι αναγκασμένοι να φεύγουν μακριά από τα πλοία τους. Επομένως ήταν

σε προνομιακή θέση σε σύγκριση με τους Αθηναίους.

2 Οι συστάσεις του Αλκιβιάδη: Ο Αλκιβιάδης, αφού προειδοποίησε τους

Αθηναίους ναυάρχους ότι δεν έχουν αγκυροβολήσει σε καλό μέρος (οὐκ ἐν καλῷ

ἐφη αὐτοὺς ὁρμεῖν), τους συμβούλευ-σε να φύγουν από τους Αιγός ποταμούς και

να πάνε στη Σηστό (ἀλλὰ μεθορμίσαι εἰς Σηστόν παρῄνει). Το πλεονέκτημα της

νέας τοποθεσίας ήταν ότι θα βρίσκονταν κοντά σε λιμάνι και σε πόλη (πρός τε

λιμένα καὶ πρὸς πόλιν) και επομένως θα μπορούσαν να επιλέξουν τον χρόνο και

τις συνθήκες της ναυμαχίας (οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη, ὅταν βούλησθε). Οι

ορθές συστάσεις του Αλκιβιάδη είναι προϊόν αντικειμενικής στάθμισης των

δεδομένων και της πολύτιμης πείρας του. Οι συμβουλές του αυτές ουσιαστικά

προοικονομούν τη δραματική για τους Αθηναίους έκβαση της ναυμαχίας.

3 Η απήχηση των προτροπών του Αλκιβιάδη: Οι Αθηναίοι ναύαρχοι

αρνήθηκαν να δεχτούν τις λογικές συμβουλές του Αλκιβιάδη και τον διέταξαν

να φύγει τονίζοντας ότι εκείνοι ήταν τώ-ρα οι στρατηγοί (Οἱ δὲ στρατηγοί,

μάλιστα δὲ Τυδεὺς καὶ Μένανδρος, ἀπιέναι αὐτὸν ἐκέλευσαν∙ αὐτοὶ γὰρ νῦν

στρατηγεῖν, οὐκ ἐκεῖνον. Καὶ ὁ μὲν ᾢχετο). Οι λόγοι για τους οποίους

απέπεμψαν τον Αλκιβιάδη: α) σκέφτηκαν ότι, αν ακολουθήσουν τις συμβουλές

και νικήσουν, η επιτυχία θα αποδοθεί στον Αλκιβιάδη: αν πάλι νικηθούν, η

ευθύνη θα βαρύνει τους ίδιους, β) δεν εμπιστεύ-ονταν τον Αλκιβιάδη, γ) το

αξίωμα που κατείχαν γέννησαν εγωισμό και αλαζονεία, δ) ήταν ά-πειροι σε

αντίθεση με τον Αλκιβιάδη που ήταν ταυτόχρονα έμπειρος και πολυμήχανος.

4 Η συνήθεια των Αθηναίων: Οι Αθηναίοι κάθε μέρα έβγαιναν από τα πλοία

τους και διασκορ-πίζονταν στην ξηρά γιατί: α) έπρεπε να αγοράσουν τα τρόφιμα

από μακριά (τά τε σιτία πόρρω-θεν ὠνούμενοι), β) περιφρονούσαν τον Λύσανδρο

(καὶ καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου). Πί-στευαν ότι ο Λύσανδρος από φόβο

δεν επρόκειτο να ναυμαχήσει μαζί τους και έτσι άφηναν τους στρατιώτες πολύ

συχνότερα κάθε μέρα (ὅπερ ἐποίουν πολὺ μᾶλλον καθ’ ἑκάστην ἡμέραν) να

βγαίνουν από τα πλοία και να σκορπίζονται στη Χερσόνησο προς αναζήτηση

τροφίμων. Ήταν αμέριμνοι, δεν έπαιρναν μέτρα προφύλαξης και μέρα με τη μέρα

γίνονταν όλο και πιο απρόσε-κτοι. Με τη φράση αυτή ο Ξενοφώντας ειρωνεύεται

τους Αθηναίους στρατηγούς για τον εγωι-σμό και την αφροσύνη τους.

5 Η εντολή του Λυσάνδρου: Τις προηγούμενες τέσσερις ημέρες ο Λύσανδρος

κατασκοπεύοντας τους Αθηναίους είχε διαπιστώσει ότι αυτοί, όταν επέστρεφαν

στους Αιγός ποταμούς, ακολου-θούσαν πάντα την ίδια τακτική: αποβιβάζονταν

από τα πλοία τους και διασκορπίζονταν στη Σηστό και σε άλλα μέρη για

ανεφοδιασμό. Ήταν, λοιπόν, βέβαιος ότι και αυτή την ημέρα θα έκαναν το ίδιο.

Η πρόταξη της φράσης «ημέρα πέμπτη» δείχνει την επίμονη και συστηματική

εφαρμογή του σχεδίου του, προκειμένου να επιτύχει έναν θρίαμβο. Έδωσε

εντολή στα  κατά-σκοπευτικά πλοία όταν δουν ότι οι Αθηναίοι έχουν

αποβιβαστεί από τα πλοία και διασκορπιστεί στη Χερσόνησο να επιστρέψουν

και στο μέσο της διαδρομής να του κάνουν σήμα, δηλαδή να υ-ψώσουν μια

ασπίδα (ἐπὰν κατίδωσιν αὐτούς ἐκβεβηκότας καὶ ἐσκεδασμένους κατὰ τὴν Χερ-

ρόνησον ἀποπλέοντας τοὔμπαλιν παρ’ αὐτὸν ἆραι ἀσπίδα κατὰ μέσον τὸν

πλοῦν).

Χαρακτηρισμός Αλκιβιάδη, Αθηναίων στρατηγών και Λυσάνδρου:  Ως

στρατηγός ο Αλκιβι-άδης ήταν ικανότατος, έμπειρος και διορατικός όπως

φαίνεται από τις συμβουλές που έδωσε στους Αθηναίους στρατηγούς. Οι

τελευταίοι ήταν άπειροι, αφελείς και απερίσκεπτοι γιατί δεν υποψιάστηκαν το

σχέδιο του Λυσάνδρου. Θεώρησαν την αδράνειά του ως ατολμία και αδυνα-μία.

Επίσης δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν και να δεχτούν τις συμβουλές του

έμπειρου Αλκιβι-άδη. Αντίθετα από τους αθηναίους στρατηγούς ο Λύσανδρος

διέθετε σπάνιες στρατηγικές ικα-νότητες. Ήταν συνετός και πονηρός. Έδωσε

στους Αθηναίους την εντύπωση για τέσσερις ημέ-ρες ότι ήταν δειλός, άτολμος

και αναποφάσιστος γιατί ήθελε να αιχμαλωτίσει τον αθηναϊκό στόλο χωρίς

ναυμαχία. Εκμεταλλεύτηκε την απερισκεψία των αθηναίων στρατηγών που δεν

έ-παιρναν μέτρα ασφάλειας εναντίον μιας ξαφνικής επίθεσης του εχθρού. Αφού

κατέστρωσε σχέ-διο δράσης, αποφάσισε να επιτεθεί ξαφνικά και συνδυασμένα

(από θάλασσα και ξηρά) την πέμπτη ημέρα.

Η οργάνωση του λόγου:  Ο Ξενοφώντας οργανώνει το λόγο του έτσι ώστε να

είναι σαφής και σύντομος. Τονίζει τις απόψεις και τις συμβουλές του Αλκιβιάδη

με τις μετοχές «κατιδών, ὁρμοῦντας, μετιόντας, ἔχοντας» που δίνουν βάθος στη

σκέψη και αισθητοποιούν κατά τρόπο συγκριτικό την υπεροχή των

Λακεδαιμονίων. Με τον παρατατικό «ἔφη» και «παρῄνει» παρουσιάζει την

απεγνωσμένη προσπάθεια του να πείσει τους εγωιστές Αθηναίους στρατηγούς

να αλλάξουν λιμάνι και να αγκυροβολήσουν στη Σηστό. Το βασικό επιχείρημα

του Αλκιβιάδη το παρουσιάζει με την ξαφνική χρησιμοποίηση του ευθύ λόγου

«οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη,

ὅταν βούλησθε» που δίνει ζωντάνια στο κείμενο. Επίσης πετυχαίνει σαφήνεια

στην έκφραση

με το πλούσιο λεξιλόγιο και με τους πολλούς σύνθετους ρηματικούς τύπους

(κατιδών, παρῄνει, ἀπιέναι, ἀποπλέοντας, μετιόντας, μεθορμίσαι, ἐπιπλέουσι,

ἐκβεβηκότας, καταφρονοῦντας, ἀντανῆγεν). Η υπεροπτική και υποτιμητική

στάση των Αθηναίων φαίνεται από το σύντομο, κοφτό και κελευστικό λόγο, την

αντίθεση και το ασύνδετο. Η πρόθεση του ιστορικού είναι να συνδέσει

εσωτερικά τα γεγονότα που αφηγείται και να τα οργανώσει κατά τρόπο αιτιώδη

ώστε να αποκτήσουν ενότητα, συνοχή και αλληλουχία.

Ερωτήσεις ελεύθερης ανάπτυξης

1. Ο Αλκιβιάδης κάνει ορθές διαπιστώσεις για τη θέση των δύο αντιπάλων πριν

από τη ναυμα-χία. α) Ποιες είναι αυτές; β) Ποια προσόντα τον βοήθησαν στις

εκτιμήσεις του; 2. Ποιες συστάσεις απηύθυνε ο Αλκιβιάδης στους αθηναίους

στρατηγούς; 3. Πώς κρίνετε την απάντηση των Αθηναίων στρατηγών στον

Αλκιβιάδη; 4. Ποια είναι τα σχέδια του Λυσάνδρου κατά την πέμπτη ημέρα της

αντιπαράθεσης; 5. Ποια ψυχολογία έχει επικρατήσει στους Αθηναίους έναντι

των αντιπάλων τους; 6. Να χαρακτηρίσετε τον Αλκιβιάδη, τους αθηναίους

στρατηγούς και τον Λύσανδρο αξιοποιώντας τις γνώσεις σας από το

συγκεκριμένο απόσπασμα.

Ερωτήσεις σύντομης απάντησης 1. Τι επικαλέστηκαν οι στρατηγοί

αποπέμποντας τον Αλκιβι-άδη; 2. Γιατί οι Αθηναίοι εμφανίζονται

«καταφρονοῦντες τοῦ Λυσάνδρου»; 3. Με ποιο συνθημα-τικό τρόπο θα

ειδοποιούσαν οι δικοί του τον Λύσανδρο; 4. Η άρνηση των αθηναίων στρατηγών

να συμμορφωθούν με τις υποδείξεις του Αλκιβιάδη τι προοικονομεί; Ποιος

βασικός ρηματικός τύπος και ποια εκφορά του λόγου δηλώνουν την

απεγνωσμένη προσπάθεια του Αλκιβιάδη να πείσει τους Αθηναίους στρατηγούς

να αλλάξουν αγκυροβόλιο; 6. Με ποια μορφή λόγου δηλώνο-νται τα δεδομένα

στα οποία ο Αλκιβιάδης στηρίζει τις απόψεις του; Να αναφέρεται τα σχετικά

στοιχεία. 7. «τοῖς παρ’ αὐτοῦ ἑπομένοις»: Ποιοι ήταν αυτοί και ποια αποστολή

είχαν αναλάβει;

1. Ο Αλκιβιάδης συμβούλευε τους Αθηναίους

α. να προμηθεύονται τρόφιμα από τη Σηστό β. να μετακινηθούν κοντά σε λιμάνι

και στην πόλη

γ. να δώσουν ναυμαχία όταν το θελήσουν      δ. να αγκυροβολήσουν κοντά στον

εχθρικό στόλο

2. Οι Αθηναίοι στρατηγοί απέπεμψαν τον Αλκιβιάδη, γιατί:

α. δεν τους είχε δώσει σωστές συμβουλές       β. με τις συστάσεις του

εξυπηρετούσε το Λύσανδρο 

γ. υπάκουσαν σε εντολές τις πόλεις τους        δ. ήταν εγωιστές και αλαζόνες

3. Οι Αθηναίοι ήταν συνήθως διασκορπισμένοι, επειδή

α. ψώνιζαν τρόφιμα από μακριά                                    β. ο στόλος του

Λυσάνδρου βρισκόταν μακριά

γ. είχαν αγκυροβολήσει κοντά σε πόλη           δ. διασκέδαζαν στη Χερσόνησο

4. Ο Λύσανδρος είχε δώσει εντολή στους κατασκόπους του, όταν δουν

τους Αθηναίους να

έχουν διασκορπιστεί προς αναζήτηση τροφίμων, να του το κάνουν

γνωστό:

α. φωνάζοντας δυνατά                                         β. υψώνοντας μια ασπίδα στο

μέσο του πλου

γ. επιστρέφοντας με ορισμένο σχηματισμό    δ. υψώνοντας αναμμένους πυρσούς

5. Ο Αλκιβιάδης βρισκόταν κοντά στους Αιγός ποταμούς, γιατί:

α. ακολουθούσε διακριτικά την πορεία του αθηναϊκού στόλου

β. είχε καθαιρεθεί από τους Αθηναίους, είχε αυτοεξοριστεί και έμενε σε

ιδιόκτητο πύργο

γ. έφυγε από το Λύσανδρο και πήγε κοντά στους Αθηναίους

δ. ήθελε να εξαπατήσει τους Αθηναίους στρατηγούς

Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους

1. Ο Αλκιβιάδης συμβούλεψε τους Αθηναίους να μετακινηθούν πλησιέστερα στη

Σηστό =…

2. Όταν οι κατάσκοποι του Λυσάνδρου έβλεπαν τους αντιπάλους να υψώνουν

ασπίδα θα το

ανέφεραν αμέσως = …… 3. Οι Αθηναίοι στρατηγοί είπαν στον Αλκιβιάδη ότι θα

σκεφτούν την πρότασή του = …… 4. Οι Αθηναίοι δέχτηκαν τη συμβουλή του

Αλκιβιάδη = ............. 5. Ο Αλκιβι-άδης βρισκόταν κοντά στη Σηστό, σε δικό του

πύργο = ......... 6. Ο Λύσανδρος διέταξε να παρακο-λουθούν τους Αθηναίους και

να τον ενημερώνουν = …… 7. Οι Αθηναίοι, επειδή περιφρονούσαν τον Λύσανδρο,

δεν πήραν μέτρα προφύλαξης = …… 8. Οι Αθηναίοι έβγαιναν στην ξηρά και δια-

σκορπίζονταν προς αναζήτηση τροφίμων = ......... 9. Οι κατάσκοποι του

Λυσάνδρου δεν τήρησαν τη διαταγή του = …….. 10. Ο Αλκιβιάδης συμβούλεψε

τους Αθηναίους να μετακινηθούν κοντά σε πόλη για να προμηθεύονται

ευκολότερα τρόφιμα = .............. 11. Τα κατασκοπευτικά πλοία των

Λακεδαιμονίων, όταν επέστρεφαν, ύψωσαν στο μέσο της διαδρομής μια ασπίδα,

δηλώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι οι Αθηναίοι είχαν εγκαταλείψει τα πλοία

τους = ..............

Ερώτηση κατάταξης Να εντοπίσετε στο πρωτότυπο τις φράσεις που δίνονται

μεταφρασμένες και να τις κατατάξετε κατά χρονική σειρά

α. να έχουν αγκυροβολήσει σε παραλία ( )     β. όταν τους δουν σκορπισμένου ( )

γ. συμβούλευε να μετακινηθούν ( )                   δ. είπε να υψώσουν ασπίδα ( )

ε. γιατί ψώνιζαν από μακριά ( )

1. Να κλίνετε σε ενικό και πληθυντικό αριθμό τα ουσιαστικά:τειχῶν, πόλει,

ἐπιτήδεια,

σταδίους, νεῶν, πολεμίους, λιμένι, στρατηγοί, ἡμέρα, σιτία, ἀσπίδα

2. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους παρακάτω ρηματικούς

τύπους: κατιδών, ἔχοντας,

παρῄνει, βούλησθε, ἐκέλευσαν, ἐπιπλέουσι, εἶπε, ἐκβεβηκότας,

ἐσκεδασμένους, ἐποίουν, καταφρονοῦντες, ἀντανῆγεν, ἆραι

3. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στα παρακάτω ρήματα:βούλησθε,

ἐκέλευσαν,

ἐπιπλέουσι, εἶπε, κατίδωσιν

4. καταφρονοῦντες, ὠνούμενοι, κατιδών: Να γίνει εγκλιτική

αντικατάσταση στο β΄

πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα στη φωνή που βρίσκονται

5. Στο κείμενο τονίζεται ο ρόλος του Αλκιβιάδη (παράγραφοι 25-26). Να

αναζητηθούν οι

τύποι των ρημάτων που έχουν ως υποκείμενο τον Αλκιβιάδη και να γραφεί το β΄

ενικό

πρόσωπο στην οριστική του ενεστώτα και του αορίστου στη φωνή στην οποία

βρίσκεται ο

καθένας

6. οὐδεμιᾷ, ἐκεῖνον, ἑκάστην, ταῦτα: Να αναγνωρίσετε το είδος των

αντωνυμιών και να τις

κλίνετε στις πλάγιες πτώσεις και στα τρία γένη

7. καλῷ, πολύ, μᾶλλον: Να γράψετε τα παραθετικά των επιθέτων και

επιρρημάτων

8. καλῷ: Να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου στο γένος που βρίσκεται

και στους

δύο αριθμούς

9. Ποια ομάδα τριτόκλιτων ουσιαστικών περιλαμβάνει μόνο συμφωνόληκτα:

α. πόλει – τειχῶν – λιμένα                                    β. τειχῶν – λιμένι –

ἀσπίδα

γ. ἀσπίδα – πόλιν – λιμένι                                    δ. νεῶν – πλοῦν – πόλει

10. Μόνο τύπους ενεστώτα περιέχει η ομάδα:

α. ὁρμεῖν – στρατηγεῖν – μεθορμίσαι                  β. ὠνούμενοι – ἔχοντας –

ἆραι

γ. ὄντες – ὁρμοῦντας – καταφρονοῦντες          δ. ἐκβεβηκότας –

βούλησθε – ἐπιπλέουσι

1. Να γράψετε ομόρριζα των λέξεων: ἔχοντας, παρῄνει, ἔφη, βούλησθε,

ἆραι, ὠνούμενοι,

καταφρονοῦντες, εἶπε

2. όραση, άσχετος, έπαινος, διασκέδαση, τελώνης, άρση, κελευστής, βούληση,

πλοίο,

έκβαση, παραποίηση, αγωγή: Με ποιες λέξεις του κειμένου (σύνθετες ή απλές)

έχουν

ετυμολογική συγγένεια οι παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής

3. Ποιες από τις λέξεις της στήλης Α  είναι ομόρριζες με αυτές τηςΒ;

                                                            1. άσχημος                                       

α.ἔχοντας

                                                            2. παραλία                                       

β.τοὔμπαλιν

                                                            3. άξονας                                         

γ.ἀντανῆγεν

                                                            4. παλινδρομώ                                

δ.αἰγιαλῷ

                                                            5. σχέδιο

                                                            6. αλιεία

4. Ποιες λέξεις της στήλης Α  είναι συνώνυμες με αυτές της στήληςΒ

                                                1. ἔχω                                                         α.

αγοράζω

                                                2. φημί                                                       β.

ἀπέρχομαι, φεύγω

                                                3. βούλομαι                                              γ.

διαχέω, διασπείρω

                                                4. κελεύω                                                  δ.

ἐθέλω, ἐπιθυμῶ, ἐφίεμαι, ποθῶ

                                                5. οἴχομαι                                                  ε. ἄγω,

δύναμαι, κρατῶ, φέρω

                                                6. σκεδάννυμι                                        στ.

διατάττω

                                                7. ὠνοῦμαι                                               ζ. λέγω,

φάσκω, φράζω

5. Να συνδυάσετε κάθε λέξη της στήλης Α  με τη σημασία της στη στήλη Β:

                                                            1. καθορῶ                                         α.

είμαι αγκυροβολημένος

                                                            2. ὁρμέω‐ῶ                                        β.

αποχωρώ

                                                            3. μεθορμίζω                                    γ.

βλέπω καθαρά

                                                            4. ἄπειμι                                            δ.

σηκώνω

                                                            5. οἴχομαι                                          ε.

διασκορπίζομαι

                                                            6. σκεδάννυμαι                                στ. έχω

απέλθει

                                                            7. αἴρω                                               ζ.

μετακινούμαι σε άλλο λιμάνι

Να γράψετε την ετυμολογία των παρακάτω λέξεων του αρχαίου

κειμένου: μέτειμι,

μεθορμίζω, ναυμαχῶ, πλοῦς, ὅρμῶ

Δημιουργικές Εργασίες 1. Να γράψετε το διάλογο μεταξύ Αλκιβιάδη &

Αθηναίων στρατηγών. 2. Να γράψετε το διάλογο μεταξύ των Αθηναίων

στρατηγών όταν έφυγε ο Αλκιβιάδης.

Παράλληλα Κείμενα: Ο Αλκιβιάδης λοιπόν πήγε προς αυτούς και τους είπε ότι

οι βασιλείς των Θρακών Μήδοκος και Σεύθης είναι φίλοι του και του

υποσχέθηκαν ότι θα του δώσουν μεγάλη δύναμη, αν θέλει να πολεμήσει

εναντίον των Λακεδαιμονίων. Γι’ αυτό το λόγο ζητάει από αυ-τούς να του

παραχωρήσουν την αρχηγία, υποσχόμενος πως θα συμβεί ένα από τα δύο, ή θα α-

ναγκάσει τους εχθρούς να ναυμαχήσουν ή θα πολεμήσει στη στεριά μαζί με τους

Θράκες ένα-ντίον τους. Ο Αλκιβιάδης τα έκανε αυτά γιατί επιθυμούσε μόνος του

να προσφέρει στην πατρί-δα του μεγάλη υπηρεσία και ευεργετώντας το λαό να

αποκτήσει την παλιά του εύνοια. Οι στρα-τηγοί όμως των Αθηναίων, επειδή

νόμισαν ότι θα προσαφθεί σ’ αυτούς η μομφή για την αποτυ-χία ενώ όλοι θα

αποδώσουν τις επιτυχίες στον Αλκιβιάδη, τον διέταξαν να απομακρυνθεί γρή-

γορα και να μην πλησιάζει πια στο στρατόπεδο.    Διοδώρου Σικελιώτου, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 13, 105

Στο μεταξύ ο Αλκιβιάδης (που τύχαινε να βρίσκεται στην περιοχή της

Χερρονήσου στα τείχη

του) ήρθε γρήγορα μα το άλογό του στο στρατόπεδο των Αθηναίων και

κατηγορούσε τους στρα-τηγούς κατ’ αρχάς ότι είχαν στρατοπεδεύσει σε

επισφαλές μέρος, σε απότομα και ανοιχτά ακρο-γιάλια. Έπειτα ότι με το να

παίρνουν τα εφόδια μακριά, από τη Σηστό, διαπράττουν σφάλμα, ε-νώ θα έπρεπε

να κάνουν ένα μικρό περίπλου και να αγκυροβολήσουν στο λιμάνι της Σηστού,

γιατί έτσι θα απομακρύνονταν από τους εχθρούς που τους απειλούσαν με

στρατό που τον διοι-κούσε ένας αρχηγός και στον οποίο, από φόβο, ήταν έτοιμοι

να υπακούσουν στην πρώτη διατα-γή του. Και ενώ αυτός τους συμβούλευε αυτά,

εκείνοι δεν πείσθηκαν. Ο Τυδέας μάλιστα του μί-λησε προσβλητικά, λέγοντάς

του πως άλλοι είναι στρατηγοί και όχι εκείνος.Πλούταρχος, Λύσανδρος10

Στις παραγράφους 28-29 περιγράφονται: 1 Η διαταγή του Λυσάνδρου * 2 Η

αντίδραση του Κόνωνα * 3 Η κατάσταση των αθηναϊκών πλοίων * 4

Τα διασωθέντα πλοία * 5 Τα αποτελέσματα του σχεδίου του Λυσάνδρου

* 6 Οι τελευταίες ενέργειες του Κόνωνα * 7 Ο αγγελιαφόρος της

συντριβής στην Αθήνα

1 Η διαταγή του Λυσάνδρου: Όταν οι στρατιώτες του Λυσάνδρου ύψωσαν

την ασπίδα πάνω σ’ ένα κοντάρι, τότε ο Λύσανδρος αμέσως έδωσε διαταγή να

πλεύσει ο πελοποννησιακός στόλος εναντίον του αθηναϊκού στόλου (Λύσανδρος

δ’ εὐθὺς ἐσήμανε τὴν ταχίστην πλεῖν). Ταυτόχρονα

προχωρούσε στην ξηρά και ο Θώρακας με το πεζικό του (συμπαρῄει δὲ καὶ

Θώραξ τὸ πεζὸν ἔχων). Ο Θώραξ ήταν Σπαρτιάτης αρχηγός των Αβυδηνών που

βάδιζε παραλιακά της Λαμψάκου και ενθάρρυνε το στόλο του Λυσάνδρου.

2 Η αντίδραση του Κόνωνα: Ο στρατηγός Κόνωνας, που βρισκόταν κοντά

στην ακτή, πρώτος είδε την ξαφνική επίθεση του στόλου των Πελοποννησίων

εναντίον του στόλου των Αθηναίων. Τότε έδωσε διαταγή στους στρατιώτες να

επιβιβαστούν αμέσως στα πλοία σε μια προσπάθεια να τα σώσει (Κόνων δὲ ἰδὼν

τὸν ἐπίπλουν, ἐσήμανεν εἰς τὰς ναῦς βοηθεῖν κατὰ κράτος).

Ο Κόνων ήταν επιφανής Αθηναίος στρατηγός που καταγόταν από αριστοκρατική

οικογένεια.

Ύστερα από την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στους Αιγός ποταμούς

κατέφυγε στον

Ευαγόρα της Κύπρου, με τη βοήθεια του οποίου ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του

και

επάνδρωσε νέο στόλο. Ναυμάχησε με τους Λακεδαιμονίους ξανά το 394 κοντά

στην Κνίδο

και τους νίκησε. Επέστρεψε τότε στην Αθήνα και έγινε ο ήρωας της εποχής του

γιατί

ανοικοδόμησε τα Μακρά τείχη της Αθήνας και τα τείχη του Πειραιά και

ανύψωσε το γόητρο

της πόλης. Προς τιμήν του οι Αθηναίοι προσέφεραν εκατόμβη θυσιών και

αναθήματα στους

θεούς, έχτισαν ιερό και έστησαν χάλκινο ανδριάντα του στην αγορά. Αργότερα

όμως έπεσε

σε δυσμένεια και πέθανε στην Κύπρο παραγνωρισμένος και αφανής.

3 Η κατάσταση των αθηναϊκών πλοίων: Όταν άρχισε η ξαφνική επίθεση

του σπαρτιατικού στόλου επικράτησε σύγχυση στουςδιασκορπισμένους

Αθηναίους (Διεσκεδασμένων δὲ τῶν ἀνθρώπων). Κανονικά κάθε τριήρης διέθετε

τρεις σειρές κωπηλάτες. Η αιφνιδιαστική όμως κίνηση του Λυσάνδρου τους

υποχρέωσε να επανδρώσουν λίγα και βιαστικά. Γι’ αυτό άλλες από τις

αθηναϊκές τριήρεις βρέθηκαν με δύο σειρές από κωπηλάτες (αἱ μὲν τῶν νεῶν

δίκροτοι ἦσαν), άλλες με μία σειρά (αἱ δὲ μονόκροτοι) και άλλες τελείως άδειες

(αἱ δὲ παντελῶς κεναί).

4 Τα διασωθέντα πλοία: Ο Κόνων ήταν ο μόνος στρατηγός που πρόφτασε να

επιβιβαστεί με τους άντρες του, ανοίχθηκε στο πέλαγος και σώθηκε, όπως και

άλλα επτά πλοία (ἡ δὲ Κόνωνος καὶ ἄλλαι περὶ αὐτόν ἑπτὰ πλήρεις ἀνήχθησαν

ἁθρόαι καὶ ἡ Πάραλος) καθώς και η Πάραλος, το ιερό πλοίο των Αθηναίων. Ο

αθηναϊκός στόλος είχε 180 πλοία και κάθε πλοίο διέθετε 200 περίπου

κωπηλάτες και στρατιώτες. Το γεγονός ότι σώθηκαν μόνο εννέα πλοία και

ελάχιστοι 

στρατιώτες δείχνει το μέγεθος της πανωλεθρίας που υπέστησαν οι Αθηναίοι.

5 Τα αποτελέσματα του σχεδίου του Λυσάνδρου: Ο Λύσανδρος κατέλαβε

σχεδόν το σύνολο των πλοίων των Αθηναίων στην ξηρά (τὰς δ’ ἄλλας πάσας

Λύσανδρος ἔλαβε πρὸς τῇ γῇ). Επίσης στην ακτή αιχμαλώτισε τους

περισσότερους στρατιώτες (Τοὺς δὲ πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῇ συνέλεξεν) εκτός

από μερικούς που πρόλαβαν και κατέφυγαν στα μικρά οχυρά της Σηστού (οἱ δὲ

καὶ ἔφυγον εἰς τὰ τειχύδρια).

6 Οι τελευταίες ενέργειες του Κόνωνα: Οι αρχαίοι Έλληνες, όταν

επρόκειτο να ναυμαχήσουν, αφαιρούσαν τα μεγάλα πανιά των πλοίων και τα

άφηναν στην ξηρά για να κινούνται με τα κουπιά και να είναι πιο ευέλικτα.

Αυτό είχε κάνει και ο Λύσανδρος. Ο Κόνων, λοιπόν, είχε την ψυχραιμία να

πλησιάσει στην Αβαρνίδα, το ακρωτήριο της Λαμψάκου και να αρπάξει τα μεγά-

λα πανιά από τα πλοία των Πελοποννησίων (Κόνων...... κατασχὼν ἐπὶ τὴν

Ἀβαρνίδα τὴν Λαμψά- κου ἄκραν ἔλαβεν αὐτόθεν τὰ μεγάλα τῶν Λυσάνδρου

νεῶν ἱστία). Με αυτή την παράτολμη ενέρ-γεια εξασφάλισε τη σωτηρία αφού οι

Πελοποννήσιοι δεν μπορούσαν πλέον να τον καταδιώ-ξουν. Στη συνέχεια

κατέφυγε στον Ευαγόρα, τον βασιλιά της Σαλαμίνας της Κύπρου (καὶ αὐτός μὲν

ὀκτὼ ναυσὶν ἀπέπλευσε παρ’ Εὐαγόραν εἰς Κύπρον). Οι λόγοι της κίνησης αυτής

ήταν: α) ο Ευαγόρας ήταν φίλος των Αθηναίων και είχε τιμηθεί με από αυτούς

με πολιτικά δικαιώματα, β) φοβόταν την οργή του αθηναϊκού λαού λόγω της

καταστροφής στους Αιγός ποταμούς και ήθελε να την αποφύγει, γ) θα περίμενε

στην Κύπρο, με τον Ευαγόρα ως σύμμαχο και φίλο του, τη μεταβολή της τύχης

και των πραγμάτων προκειμένου να βοηθήσει την πατρίδα του και να πετύχει

την ανασύσταση της αθηναϊκής δημοκρατίας. Πραγματικά το 394 π.Χ. νίκησε

τους Σπαρτιάτες στην Κνίδο.

7 Ο αγγελιαφόρος της συντριβής στην Αθήνα: Η Πάραλος, το ιερό πλοίο

της Αθήνας, έφερε την φοβερή είδηση της καταστροφής στην Αθήνα (ἡ δὲ

Πάραλος εἰς τὰς Ἀθήνας, ἀπαγγελοῦσα τὰ γεγονότα). Τα άλλα δύο ιερά πλοία

ήταν η Δηλιάς και η Σαλαμινία. Τα πλοία αυτά χρησιμο-ποιούνταν: α) για τη

μεταφορά επίσημων αντιπροσώπων, των «θεωριών» στα εθνικά πανηγύ-ρια και

γιορτές κυρίως της Δήλου, β) για τη μεταφορά των δημοσίων χρημάτων, γ) για

τη μετα-φορά πρεσβειών σε συμμαχικές και μη πόλεις, δ) για τη μεταφορά των

διαταγών της αθηναϊκής πολιτείας.

Ο Ευαγόρας ήταν βασιλιάς της Σαλαμίνας της Κύπρου. Καταγόταν από

τον μυθικό ήρωα

Τεύκρο. Το 410 π.Χ. έγινε βασιλιάς της Σαλαμίνας της Κύπρου, αφού σκότωσε

τον τύραννο Αβ-δέμονα. Οργάνωσε το εμπόριο και το ναυτικό της Σαλαμίνας και

επέκτεινε το κράτος του στο μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου. Στον

Πελοποννησιακό πόλεμο ήταν σύμμαχος με τους Αθηναί-ους. Μάλιστα με τη

μεσολάβηση του Κόνωνα συνέβαλε στην αναγέννηση της Αθήνας και στη

ναυμαχία της Κνίδου διοικούσε ο ίδιος τον Κυπριακό στόλο. Γι’ αυτό και οι

Αθηναίοι του έδωσαν το δικαίωμα του Αθηναίου πολίτη. Στο τέλος της ζωής του

έχασε τη δύναμή του και δολοφονή-θηκε.

Χαρακτηρισμός Κόνωνα: Ο Κόνων ήταν ο μόνος που κατάφερε να γλιτώσει

και να διασώσει ο-χτώ πλοία και την Πάραλο. Φέρει και αυτός ευθύνη για την

επιλογή του μέρους όπου αγκυροβό-λησαν οι Αθηναίοι και για την

αποδιοργάνωση τους στην ξηρά. Στη δύσκολη, ωστόσο στιγμή, δεν έχασε την

ψυχραιμία και το θάρρος του και κατάφερε να αφαιρέσει τα μεγάλα πανιά των

Σπαρτιατών για να μην μπορέ-σουν να τον καταδιώξουν. Η ενέργειά του αυτή

δείχνει ότι είναι τολμηρός, ευφυής και προνοητικός.

Αφήγηση: Η ταχύτητα της εξέλιξης των γεγονότων αποτυπώνει το μέγεθος της

καταστροφής των Αθηναίων. Η ένταση κατά τη σύγκρουση δηλώνεται με τη

χρήση παρατατικών ενώ το

χρονικό διάστημα μετά τη συντριβή εκφράζεται με αορίστους, γεγονός που

δείχνει την

οριστική επικράτηση των Λακεδαιμονίων. Επίσης, όλες οι φάσεις της συμπλοκής

δένονται

εσωτερικά με αιτιώδη σχέση (αιτίου – αιτιατού). Έτσι η υπεροψία οδηγεί στην

απρονοησία

και τη διασπορά, η κατασκοπία στο προειδοποιητικό σήμα, η διαταγή του

Λυσάνδρου στην

επίθεση, η επίθεση στην πανωλεθρία, η ευφυής κίνηση του Κόνωνα στην

σωτηρία.

Ερωτήσεις 

1. Ποια αποτελέσματα είχε το σχέδιο του Λυσάνδρου; 2. Ποιες ήταν οι ενέργειες

του Κόνωνα όταν αντιλήφθηκε την επίθεση των Σπαρτιατών; 3. Περιγράψτε την

εξέλιξη της ναυμαχίας και αξιολογήστε τις επιλογές των δύο αντιπάλων

στρατηγών. 4. Τι εντύπωση και τι συναισθήματα για το διασυρμό των Αθηναίων

σας προκαλεί η φράση «συνέλεξεν ἐν τῇ γῇ τούς πλείστους ἄνδρας»; 5. Πώς θα

χαρακτηρίζετε τον Κόνωνα; 6. Γιατί ο Κόνων κατέφυγε στον Ευαγόρα της

Κύπρου; Να αξιολογήσετε την επιλογή του.

Ερωτήσεις σύντομης απάντησης

1. Σε τι κατάσταση βρίσκονταν τα αθηναϊκά πλοία; 2. Απέφυγαν τη σύλληψη οι

Αθηναίοι στρατιώτες; 3. Ποιος έφερε στην Αθήνα την είδηση της συντριβής;

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής1. Μετά τον αιφνιδιασμό των Αθηναίων ο Σπαρτιάτης στρατηγός:

α. ἐσήμανε τὴν ταχίστην πλεῖν                          β. ἐσήμανεν εἰς τὰς ναῦς βοηθεῖν

κατά κράτος

γ. τὰς ἄλλας (ναῦς) ἔλαβε πρὸς τῇ γῇ             δ. συνέλεξεν εἰς τὰ τειχύδρια

2. Τέλος, ο Αθηναίος στρατηγός:

α. τοποθέτησε στα πλοία τα μεγάλα πανιά   β. συνέλαβε αιχμαλώτους στην

Αβαρνίδα

γ. απέπλευσε με την Πάραλο για την Αθήνα δ. κατευθύνθηκε προς την Κύπρο

3. Από τα 180 πλοία των Αθηναίων σώθηκαν τελικά και βγήκαν στ’

ανοιχτά:

α. η Πάραλος και ένα πλοίο του Κόνωνα         β. εφτά πλοία

γ. 9 πλοία, δηλ. η Πάραλος, το πλοίο του Κόνωνα και άλλα επτά πλοία που ήταν

κοντά του                                                                              δ. μόνο η Πάραλος

4. Ο Κόνων κατέφυγε στην Κύπρο:

α. για να σωθεί από τον Λύσανδρο που τον καταδίωκε β. γιατί φοβόταν την οργή

των Αθηναίων

γ. γιατί κατάλαβε ότι το κράτος των Αθηναίων είχε πλέον καταλυθεί

δ. γιατί εκεί θα γινόταν η επόμενη ναυμαχία με τους Σπαρτιάτες.

5. Μετά την ήττα η Πάραλος:

α. κατευθύνθηκε προς την Αθήνα για να ανακοινώσει τα γεγονότα

β. ακολούθησε τον Κόνωνα στην Κύπρο          γ. κατελήφθη από τον Λύσανδρο

δ. καταστράφηκε από τους Σπαρτιάτες γιατί ήταν το ιερό πλοίο των Αθηναίων

Ερωτήσεις σωστού -λάθους

1. Από τα Σπαρτιατικά πλοία αἱ μὲν δίκροτοι ἦσαν, αἱ δὲ μονόκροτοι, αἱ δὲ

παντελῶςκεναί = …..

2. Οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν επτά πλοία με τα πληρώματά τους εκτός από την

Πάραλο = …..

3. Ο Ξενοφών ειρωνεύεται με τη φράση «συνέλεξεν τοὺς ἄνδρας» = ……

4. Ο Κόνων άρπαξε τα μεγάλα ιστία των Σπαρτιατών = ……

5. Ο Θώραξ φάνηκε απρόθυμος να βοηθήσει τον Λύσανδρο = ……

6. Οι περισσότεροι Αθηναίοι γλίτωσαν = ……

7. Ο Κόνων προσπαθούσε απεγνωσμένα να μαζέψει τους διασκορπισμένους

Αθηναίους = ....

8. Ο Λύσανδρος κατέλαβε και το ιερό πλοίο των Αθηναίων, την Πάραλο

= ............

9. Από τα πλοία του Αθηναϊκού στόλου σώθηκε μόνο το πλοίο του Κόνωνα

= ...........

10. Η Σαλαμινία, το ιερό αυτό πλοίο, έφερε στην Αθήνα την είδηση της

καταστροφής στους

Αιγός ποταμούς = ..................

Γραμματική

1. Να κλίνετε σε ενικό και πληθυντικό αριθμό τα ουσιαστικά: ναῦς, ἀνθρώπων,

τειχύδρια,

ἄκραν, ἱστία

2. Να γραφούν τα τριτόκλιτα ουσιαστικά στις πλάγιες πτώσεις, ενικού και

πληθυντικού

αριθμού, χωρισμένα σε συμφωνόληκτα και φωνηεντόληκτα

3. Να δοθούν όλα τα επίθετα του αποσπάσματος στον αντίθετο αριθμό

4. Να γράψετε τα παραθετικά των επιθέτων: ταχίστην, πλήρεις, πλείστους,

μεγάλα

5. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους ρηματικούς τύπους: ἐσήμανε, ἔχων,

ἰδών,

βοηθεῖν, διεσκεδασμένων, ἀνήχθησαν, ἔλαβε, συνέλεξεν, ἔφυγον, διεφθαρμένα,

ἀπέπλευσε, ἀπαγγελοῦσα, γεγονότα

6. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στα ρήματα: ἐσήμανε, ἀνήχθησαν, ἔλαβε,

συνέλεξεν, ἀπέπλευσε

7. διεσκεδασμένων, διεφθαρμένα, ἀνήχθησαν, ἀπαγγελοῦσα: Να κλιθεί η

οριστική και

προστακτική του παρακειμένου της μέσης φωνής

8. Ποια ομάδα τριτόκλιτων περιέχει ένα μόνο σιγμόληκτο και ένα

συγκοπτόμενο:

α. ἄνδρας – ναυσί – κράτος                      β. νεῶν – Κόνων – ἄνδρας

γ. κράτος – Θώραξ – ναῦς                        δ. ναυσί – ἐπίπλουν – πράγματα

9. Τα τρία γένη των πιο κάτω επιθέτων και μετοχών είναι: (Να σημειώσετε αν

είναι Σ  ή Λ)

α. οἱ δίκροτοι – αἱ δίκροτοι – τὰ δίκροτα = ……           β. οἱ πλήρεις – αἱ πλήρεις –

τὰπλήρη = ……

γ. παντός – πάσας – παντός = ……        δ. ὁ κατασχών – ἡ κατασχῶσα – τὸ

κατασχόν = ……

ε. ὁ ἀπαγγελῶν – ἡ ἀπαγγελοῦσα – τὸ ἀπαγγελοῦν = ……

10. Να συμπληρώσετε τα κενά

Κόνων δέ, ἐπὶ ……………… (ὁρῶ, αορ. β΄) τὸν ἐπίπλουν, ἐσήμανεν εἰς τὰς ναῦς

…………… (βοηθῶ, απαρ. αορ.) κατά κράτος. Οὗτος ταῖς ναυσίν ……………

(φεύγω, αορ. β΄) καὶ …………… (κατέχω, αορ. β΄) τὴν Ἀβαρνίδα ……………

(λαμβάνω, μτχ. αορ. β΄) τὰ μεγάλα ἱστία.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ

1. Να γράψετε τις λέξεις του κειμένου που δηλώνουν ναυτική ορολογία και να

σχηματίσετε

άλλες ομόρριζες με αυτές λέξεις στην νέα ελληνική.

2. Να γράψετε ομόρριζα των λέξεων: βοηθεῖν, πλήρεις, ἔλαβε, συνέλεξεν,

ἔφυγον, ἔγνω,

διεφθαρμένα, ἔχων

3. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθένα από τα επόμενα ρήματα στην αρχαία

ελληνικά:

πλέω, φεύγω, λαμβάνω, γιγνώσκω, διαφθείρω, συλλέγω

4. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: πλήρεις,

ἀνάγομαι,

αὐτόθεν, λαμβάνω, διαφθείρω, φεύγω, γιγνώσκω

5. Με ποιες λέξεις του κειμένου είναι ομόρριζες οι: εύκρατος, πλειστηριασμός,

μεσίστια,

ασήμαντος, υπόγειο, ναύλα, καταφύγιο, αγγελιαφόρος, άγνοια, ψυχοφθόρος

6. Ποια είναι η αρχαία και ποια η σημερινή σημασία των λέξεων: διασκεδάζω

(διασκεδάννυμι), διαφθείρομαι, απαγγέλλω

7. Ποια ομάδα λέξεων περιέχει μία μη ομόρριζη της γης:

α. υπόγειο – γεωγραφία – γαιοκτησία              β. έγγειος – αγγειοπλάστης –

εξωγήινος

γ. γεωργία – γηγενής – υδρόγειος                     δ. γεωπόνος – γήλοφος – καταγής

8. Συνθέστε τις λέξεις παίρνοντας μία από την Α και μία από τη Β:

Α                                 Β

1. πράγματα            α. κατά

2. πλεῖν                     β. κράτος

3. νεῶν                       γ. ἔγνω

4. γῇ                           δ. πεζόν

5. ἄνδρας                  ε. ἐπί

6. πρὸς                       στ. ἔχων

9. Να συνδυάσετε κάθε λέξη της στήλης Α με την αντίστοιχη σημασία της στη

στήλη Β:

Α                                 Β

1. συμπάρειμι          α. η επίθεση

2. ὁ ἐπίπλους           β. όλα μαζί

3. διασκεδάνυμμαι             γ. από εκεί

4. μονόκροτοι           δ. συμπορεύομαι

5. ἁθρόαι                   ε. το ακρωτήρι

6. συλλέγω               στ. διασκορπίζομαι

7. τό τειχύδριον       ζ. προσεγγίζω

8. διαφθείρω             η. μικρό οχυρό

9. κατέχω                  θ. το πλοίο με μια σειρά κωπηλατών

10. ἡ ἄκρα                 ι. συγκεντρώνω

11. αὐτόθεν              ια. καταστρέφω

10. Να γράψετε την ετυμολογία των παρακάτω λέξεων του αρχαίου κειμένου:

συμπάρειμι, ἐπίπλους, δίκροτος, πλήρης, συλλέγω, πρᾶγμα, διαφθείρω

Στις παραγράφους 30-32 περιγράφονται:

Οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι *  Οι ενέργειες του Λυσάνδρου * Οι

κατηγορίες εναντίον των Αθηναίων * Η τελική απόφαση για τους

αιχμαλώτους *  Η τύχη του Φιλοκλή

Οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι: Ο Λύσανδρος στους Αιγός ποταμούς αιχμαλώτισε

περίπου 35000 άνδρες και 171 αθηναϊκά πλοία (από τα 180 αθηναϊκά πλοία

διασώθηκαν 8 πλοία με τον Κόνωνα και η Πάραλος). Κάθε αρχαία τριήρης έφερε

200 κωπηλάτες (ερέτες) και λίγους οπλίτες. Από αυτούς περίπου 4.000 ήταν

γνήσιοι Αθηναίοι οπλίτες που εξοντώθηκαν με διαταγή του Λυσάνδρου. Σχεδόν

όλοι οι Αθηναίοι, οι στρατηγοί τους, μεταξύ των οποίων ο Φιλοκλής και ο

Αδείμαντος, και οι σύμμαχοι αιχμαλωτίστηκαν από τον Λύσανδρο, χωρίς καμιά

αντίσταση, αφού η επίθεση του Λυσάνδρου ήταν ξαφνική. Μόνο λίγοι από τους

Αθηναίους σώθηκαν με τον Κόνωνα και μερικοί άλλοι που κατέφυγαν στα τείχη

της Σηστού και σε άλλα φρούρια της περιοχής. Τα πλοία, τους αιχμαλώτους και

τα λάφυρα τα μετέφερε ο Λύσανδρος στη Λάμψακο, την οποία είχε καταστήσει

ορμητήριο των πολεμικών του επιχειρήσεων (Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς

αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακον ἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν

στρατηγὼν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον).

Οι ενέργειες του Λυσάνδρου: Μετά τη νίκη στους Αιγός ποταμούς ο

Λύσανδρος:

• Μετέφερε στη Λάμψακο τα αθηναϊκά πλοία και τους στρατιώτες που

αιχμαλώτισε (Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα

εἰς Λάμψακονἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγὼν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα

καὶ Ἀδείμαντον).

• Έστειλε την άλλη μέρα τον πειρατή Θεόπομπο τον Μιλήσιο για να μεταφέρει

την είδηση

της νίκης στη Σπάρτη (Ἧι δ’ ἡμέρᾳ ταῦτα κατειργάσατο, ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν

Μιλήσιον ληστὴν εἰς Λακεδαίμονα, ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα, ὅς

ἀφικόμενοςτριταῖος ἀπήγγειλε). Έδωσε στο Θεόπομπο το ταχύτερο πλοίο με

τους καλύτερους κωπηλάτες. Σύμφωνα με μαρτυρία του Διόδωρου στόλισε το

πλοίο αυτό με τα πιο πολυτελή και πλούσια όπλα από τα λάφυρα. Ύστερα από

τρεις ημέρες (χρόνος καταπληκτικός για την εποχή εκείνη) ο Θεόπομπος έφερε

την είδηση στην Σπάρτη. Η πειρατεία στην αρχαιότητα και κυρίως σε

ταραγμένες περιόδους ήταν πολύ διαδεδομένη. Ο Θεόπομπος ο Μιλήσιος που

ήταν πειρατής συνεργαζόταν με τον Λύσανδρο είτε

εθελοντικά είτε με αμοιβή. Άλλωστε οι Σπαρτιάτες μπορούσαν να πληρώσουν

μισθοφόρους γιατί ο Κύρος, ο νέος Πέρσης διοικητής της περιοχής της Ιωνίας,

έδωσε πολλά χρήματα στο Λύσανδρο κατά την περίοδο του πολέμου.

• Συγκέντρωσε τους συμμάχους για να αποφασίσουν στο πολεμικό αυτό

συμβούλιο για την

τύχη των Αθηναίων συμμάχων (Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς

συμμάχους

ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων). Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα

σοβαρό, γιατί οι αιχμάλωτοι είναι πολλοί και το κλίμα βαρύ από εμπάθεια και

εκδικητική μανία. Η ευθύνη, λοιπόν, είναι μεγάλη και δε θέλει να την επωμισθεί

προσωπικά. Γι’ αυτό και συγκαλεί πολεμικό συμβούλιο των συμμάχων, ώστε η

απόφαση να είναι κοινή. Παράλληλα με τη στάση του αυτή δίνει μια επίφαση

δημοκρατικότητας με την οποία επιχειρεί να παρουσιάσει τη δική του απόφαση

για την εκτέλεση των αιχμαλώτων ως προϊόν συλλογικής ευθύνης. Ο Λύσανδρος

συγκάλεσε τους συμμάχους του σε πολεμικό συμβούλιο στη Λάμψακο ύστερα

από τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς. Στο πολεμικό αυτό συμβούλιο

κατηγόρησαν τους Αθηναίους για τις παρανομίες τους (Μετὰ δὲ ταῦτα

Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς συμμάχους ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν

αἰχμαλώτων) στη διάρκεια του πολέμου. Πράγματι οι Αθηναίοι

συμπεριφέρθηκαν σκληρά σε όσες πόλεις ήταν ουδέτερες ή αποστατούσαν. Έτσι,

εκδίωξαν τους κατοίκους από την Ιστιαία της Ευβοιας, μοίρασαν τη γη σε

Αθηναίους κληρούχους και άλλαξαν το όνομα της σε Ωρεούς. Σκληρότερη ήταν η

στάση τους απέναντι στην Αίγινα, την οποία έκαψαν ενώ τους κατοίκους είτε

τους αιχμαλώτισαν είτε τους έδιωξαν. Ανάλογη ήταν η συμπεριφορά τους

απέναντι στις πόλεις Τορώνη και Σκιώνη της Χαλκιδικής. Τις κατέστρεψαν,

αιχμαλώτισαν τους άντρες και πούλησαν ως δούλους γυναίκες και παιδιά. Το

μεγαλύτερο έγκλημα το διέπραξαν εναντίον της Μήλου, όπου σκότωσαν τους

εφήβους και τους άνδρες, υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα και κατέστησαν την

χώρα αποικία τους. Πριν από την ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς, οι Αθηναίοι

αποφάσισαν να κόψουν το δεξί χέρι των Πελοποννησίων που θα αιχμαλώτιζαν

(καὶ ἅ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν, εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ, τὴν δεξιὰν χεῖρα

ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων). Στην απάνθρωπη αυτή απόφαση

οδηγήθηκαν γιατί οι περισσότεροι άνδρες ήταν δεξιόχειρες και με την αποκοπή

του δεξιού χεριού θα γίνονταν ακίνδυνοι στον πόλεμο αφού δεν θα μπορούσαν

να κωπηλατήσουν ή να κρατήσουν δόρυ. Κατά τον Πλούταρχο όμως η απόφαση

αυτή αφορούσε μόνο την αποκοπή του αντίχειρα, ώστε οι άντρες να μπορούν να

κωπηλατούν όχι όμως και να φέρουν δόρυ. Επίσης όταν κυρίεψαν δύο τριήρεις,

τη μία από την Κόρινθο και την άλλη από την Άνδρο, πέταξαν όλους τους άνδρες

στην θάλασσα (καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, τοὺς

ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνίσειαν). Την παραπάνω τιμωρία πρότεινε

και επέβαλε ο στρατηγός Φιλοκλής (Φιλοκλῆς δ’ ἦν στρατηγός τῶν Ἀθηναίων, ὅς

τούτους διέφθειρεν).  Ο Φιλοκλής ήταν ο στρατηγός που πρότεινε στους

Αθηναίους να αποκόψουν το δεξί χέρι (ή αντίχειρα) των αιχμαλώτων. Ήταν

επίσης ο κύριος υπαίτιος της φοβερής συμφοράς στους Αιγός ποταμούς γιατί την

ημέρα εκείνη αυτός και η μοίρα των πλοίων του είχαν την επιφυλακή όλου του

αθηναϊκού στόλου. Όμως επειδή υποτίμησε τους Λακεδαιμονίους δεν πήρε τα

κατάλληλα μέτρα ασφαλείας. Ο θάνατος του υπήρξε άδοξος.

Η τελική απόφαση για τους αιχμαλώτους: Όλοι οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι,

εκτός του Αδείμαντου καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν από τους

Πελοποννησίους ύστερα από την απόφαση του πολεμικού συμβουλίου (Ἐλέγετο

δὲ καὶ ἄλλα πολλά, καὶ ἔδοξεν ἀποκτεῖναι τῶν αἰχμαλώτων ὅσοι ἦσαν Ἀθηναῖοι

πλὴν Ἀδειμάντου). Οι μισθοφόροι και οι σύμμαχοι των Αθηναίων αφέθηκαν να

γυρίσουν στις πόλεις τους. Ο Ξενοφώντας, επειδή δεν ήθελε να αμαυρώσει τη

φήμη του Λυσάνδρου, απέφυγε να αναφέρει τον αριθμό των σκοτωμένων

Αθηναίων αιχμαλώτων. Ο Αδείμαντος εξαιρέθηκε γιατί ήταν ο μόνος που έφερε

αντίρρηση στην απόφαση της εκκλησίας του δήμου για τον ακρωτηριασμό των

Πελοποννησίων αιχμαλώτων, αν οι Αθηναίοι νικούσαν στη ναυμαχία, και έδειξε

σύνεση και ανθρωπισμό (ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ περί τῆς

ἀποτομῆς τῶν χειρῶν ψηφίσματος). Όμως ο Αδείμαντος, όταν επέστρεψε στην

Αθήνα, κατηγορήθηκε ως προδότης (ᾐτιάθη μέντοι ὑπό τινων προδοῦναι τὰς

ναῦς). Πάντως, η εξαίρεση του Αδείμαντου δεν απαλλάσσει τους

Λακεδαιμονίους από την ευθύνη και το στίγμα του αποτρόπαιου ομαδικού

εγκλήματος εις βάρος ανυπεράσπιστων αιχμαλώτων, που ήταν και οι ίδιοι

θύματα πολέμου. Πρόκειται για μία πράξη βάρβαρη, απάνθρωπη και εγκληματική

που παραβιάζει τους άγραφους, καθιερωμένους νόμους για την τύχη των

αιχμαλώτων και συναγωνίζεται τις βαρβαρότητες που διέπραξαν οι Αθηναίοι.

Αποδεικνύει ότι ο πόλεμος δεν προκαλεί μόνο υλικές ζημιές αλλά οι θηριωδίες

και οι βιαιότητες, που διαπράττονται κατά τη διάρκεια του, προξενούν ψυχική

και ηθική φθορά. Ο Λύσανδρος με το έγκλημα αυτό έδειξε τη σκληρότητα, την

ωμότητα και τον κυνισμό του.

Η τύχη του Φιλοκλή: Ο Ξενοφώντας στιγματίζει τον Λύσανδρο λέγοντας ότι

σκότωσε τον αιχμάλωτο Φιλοκλή με τα ίδια του τα χέρια, αφού πρώτα ρώτησε

ποια τιμωρία του άξιζε να πάθει, επειδή πρώτος είχε παραβεί τους νόμους εις

βάρος των Ελλήνων ρίχνοντας στη θάλασσα τους Ανδρίους και τους Κορινθίους

(Λύσανδρος δὲ Φιλοκλέα πρῶτον ἐρωτήσας, ὅς τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίους

κατεκρήμνισε, τί εἴη ἄξιος παθεῖν ἀρξάμενος εἰς Ἕλληνας παρανομεῖν,

ἀπέσφαξεν). Ο θάνατός του υπήρξε άδοξος. Οι Λακεδαιμόνιοι εξάντλησαν τη

σκληρότητά

τους, ώστε με το θάνατό του να ικανοποιήσει τις ψυχές των θυμάτων του.

Παρόλα αυτά η

πράξη τους δε δικαιολογείται ηθικά. Τα τελευταία λόγια του, που τα παραθέτει ο

Πλούταρχος, δείχνουν μία περήφανη στάση απέναντι στον Λύσανδρο: «Μη με

κατηγορείς για ζητήματα στα οποία δεν υπάρχει δικαστής. Πάντως, σαν νικητής

που είσαι, κάνε εκείνο που θα πάθαινες εσύ, αν ήσουν ηττημένος».

Η οργάνωση του λόγου: Ο Ξενοφώντας στο κείμενο αυτό:

• Χρησιμοποιεί αόριστο για τα συντελεσμένα γεγονότα που αναφέρονται στη

μεταφορά των

αιχμαλώτων και των λαφύρων στη Λάμψακο και στην αναγγελία της νίκης στη

Σπάρτη.

• Αλλάζει το χρόνο σε παρατατικό κατά τη διάρκεια της συζήτησης για να δείξει

τη

διάρκεια και την έντασή της.

• Χρησιμοποιεί σύντομες περιόδους, τις οποίες συνδέει με το μεταβατικό

σύνδεσμο «δε».

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

Ι. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

α. Ερωτήσεις ελεύθερης ανάπτυξης

1. Ποιες ήταν οι ενέργειες του Λυσάνδρου αμέσως μετά τη νίκη του;

2. Τι κατηγορίες εξαπέλυσαν κατά των Αθηναίων οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί

τους;

Ποιες παρανομίες είχαν διαπράξει οι Αθηναίοι στη διάρκεια του πολέμου;

4. Να σχολιάσετε την απόφαση των Αθηναίων σε περίπτωση νίκης τους στους

Αιγός

ποταμούς;

5. Σε τι αποφάσεις κατέληξαν οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοι;

6. Γιατί ο Λύσανδρος συγκάλεσε τους συμμάχους του για την τύχη των

Αθηναίων

αιχμαλώτων;

7. Πώς φέρθηκε ο Λύσανδρος στο Φιλοκλή και πώς σχολιάζετε αυτή τη

συμπεριφορά;

8. Να συγκρίνετε τη στάση του Φιλοκλή και του Αδείμαντου στο ζήτημα της

τιμωρίας των

Λακεδαιμονίων αιχμαλώτων, αν νικούσαν οι Αθηναίοι;

β. Ερωτήσεις σύντομης απάντησης

1. Ποιος μετέφερε στη Σπάρτη την είδηση της νίκης του Λυσάνδρου;

2. Γιατί εξαίρεσαν τον Αδείμαντο από την εκτέλεση;

3. Τι ρώτησε το Φιλοκλή ο Λύσανδρος πριν τον σκοτώσει;

γ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

1. Βασική κατηγορία κατά των Αθηναίων ήταν ότι:

α. είχαν αποφασίσει να πετάξουν τους ναύτες στη θάλασσα * β. είχαν πουλήσει

τους αιχμαλώτους σαν δούλους * γ. είχαν συλλάβει ζωντανούς τους ναύτες από

τις τριήρεις * δ. είχαν αποφασίσει να κόβουν το δεξί χέρι των αιχμαλώτων *

2. Ο Αδείμαντος εξαιρέθηκε από την εκτέλεση γιατί:

α. δεν είχε ψηφίσει για την αποκοπή των χεριών * β. ήταν αντίθετος με τη

διεξαγωγή της ναυμαχίας * γ. είχε προδώσει το στόλο * δ. όταν τον συνέλαβαν,

έδειξε μεταμέλεια

3. Ο Λύσανδρος έστειλε στη Σπάρτη το ληστή Θεόπομπο το Μιλήσιο για να

αναγγείλει τα

γεγονότα, γιατί:

α. υποτιμούσε τους εφόρους * β. ο ληστής αυτός ήταν ικανός και έμπειρος

ναυτικός * γ. δεν θα τον καταδίωκαν τα αθηναϊκά πλοία

Ποιες παρανομίες είχαν διαπράξει οι Αθηναίοι στη διάρκεια του πολέμου;

4. Να σχολιάσετε την απόφαση των Αθηναίων σε περίπτωση νίκης τους στους

Αιγός

ποταμούς;

5. Σε τι αποφάσεις κατέληξαν οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοι;

6. Γιατί ο Λύσανδρος συγκάλεσε τους συμμάχους του για την τύχη των

Αθηναίων

αιχμαλώτων;

7. Πώς φέρθηκε ο Λύσανδρος στο Φιλοκλή και πώς σχολιάζετε αυτή τη

συμπεριφορά;

8. Να συγκρίνετε τη στάση του Φιλοκλή και του Αδείμαντου στο ζήτημα της

τιμωρίας των

Λακεδαιμονίων αιχμαλώτων, αν νικούσαν οι Αθηναίοι;

1. Βασική κατηγορία κατά των Αθηναίων ήταν ότι:

α. είχαν αποφασίσει να πετάξουν τους ναύτες στη θάλασσα * β. είχαν πουλήσει

τους αιχμαλώτους σαν δούλους * γ. είχαν συλλάβει ζωντανούς τους ναύτες από

τις τριήρεις * δ. είχαν αποφασίσει να κόβουν το δεξί χέρι των αιχμαλώτων

2. Ο Αδείμαντος εξαιρέθηκε από την εκτέλεση γιατί: α. δεν είχε ψηφίσει

για την αποκοπή των χεριών * β. ήταν αντίθετος με τη διεξαγωγή της ναυμαχίας

* γ. είχε προδώσει το στόλο * δ. όταν τον συνέλαβαν, έδειξε μεταμέλεια

3. Ο Λύσανδρος έστειλε στη Σπάρτη το ληστή Θεόπομπο το Μιλήσιο

για να αναγγείλει τα

γεγονότα, γιατί: α. υποτιμούσε τους εφόρους * β. ο ληστής αυτός ήταν ικανός

και έμπειρος ναυτικός * γ. δεν θα τον καταδίωκαν τα αθηναϊκά πλοία * είχε

διακριθεί στη μάχη

4. Ο Λύσανδρος μετά τη ναυμαχία:

α. έστειλε τα πλοία και τους αιχμαλώτους στη Λάμψακο * β. κατάστρεψε τα

πλοία και σκότωσε τους αιχμαλώτους * γ. άφησε τα πλοία και τους

αιχμαλώτους στους Αιγός ποταμούς * δ. έστειλε τα πλοία και τους αιχμαλώτους

στη Σπάρτη μαζί με τον Θεόπομπο

5. Οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί τους αποφάσισαν:

α. να σκοτώσουν όλους τους αιχμαλώτους * β. να στείλουν τους αιχμαλώτους

στη Σπάρτη

γ. να σκοτώσουν μόνο τους Αθηναίους αιχμαλώτους με εξαίρεση τον Αδείμαντο

* δ. να πουλήσουν τους αιχμαλώτους ως δούλους

6. Ο Φιλοκλής λίγο πριν πεθάνει:

α. ικέτευσε για την σωτηρία του και έδειξε δειλία * β. φώναζε ότι ήταν αθώος *

γ. κατηγόρησε τον Λύσανδρο για σκληρότητα * δ. κράτησε περήφανη στάση

7. ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ

1. Ο Λύσανδρος συνέλαβε τον πειρατή Θεόπομπο = …… * 2. Οι Αθηναίοι

κατηγορούνται ότι απ-έκοψαν το χέρι των αιχμαλώτων = …… * 3. Οι Αθηναίοι

έριξαν τους ναύτες στη θάλασσα και ο Φιλοκλής τους σκότωσε = …… * 4. Ο

Φιλοκλής εκτελέστηκε και ο Αδείμαντος απαλλάχτηκε = …… * 5. Ο Λύσανδρος

μετέφερε τους αιχμαλώτους στη Σηστό = …… * 6. Ο Λύσανδρος ζήτησε τη γνώμη

των συμμάχων για την τύχη των αιχμαλώτων = …… * 7. Ο Αδείμαντος πρότεινε

την από-κοπή του δεξιού χεριού των αιχμαλώτων = …… * 8. Από τους

στρατηγούς των Αθηναίων σώθηκε μόνο ο Μένανδρος = ............... * 9. Ο

Λύσανδρος εξαίρεσε από τη θανατική καταδίκη τους συμμά-χους των Αθηναίων

= ........ * 10. Ο Λύσανδρος μετέφερε τα πλοία και τους αιχμαλώτους στη Σπάρτη

= ........... * 11. Οι Αθηναίοι κατηγορήθηκαν ότι πέταξαν στη θάλασσα τα

πληρώματα δύο πλοίων, το ένα από τα οποία ανήκε στους Τορωναίους και το

άλλο στους Σκιωναίους = ...............

11.  Τοποθετήστε κατά χρονική αλληλουχία τις κινήσεις του

Λυσάνδρου & των συμμάχων:

α. συγκεντρώθηκαν για να αποφασίσουν για τους αιχμαλώτους ( )

β. ο Λύσανδρος έσφαξε το Φιλοκλή ( )

γ. στέλνουν τον Θεόπομπο στη Σπάρτη ( )

δ. συλλαμβάνουν τους Φιλοκλή και Αδείμαντο ( )

ε. εξαπολύουν κατηγορίες κατά των Αθηναίων ( )

στ. ο Αδείμαντος κατηγορήθηκε ότι πρόδωσε το στόλο ( )

1. Να κλιθούν σε ενικό και πληθυντικό αριθμό τα

ουσιαστικά:αἰχμαλώτους, στρατηγῶν,

ἡμέρᾳ, ληστήν, γεγονότα, συμμάχους, κατηγορίαι, ναυμαχία, χείρα, ἄνδρας,

ἐκκλησίᾳ, ἀποτομῆς, Ἕλληνας

2. Να αναγνωριστούν οι τύποι αορίστου β΄ και να γίνει χρονική

αντικατάσταση

3. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους ρηματικούς

τύπους:ἀπαγγελοῦντα, ἀφικόμενος,

ἁθροίσας, βουλεύεσθαι, παρενενομήκεσαν, ἐψηφισμένοι ἦσαν, διέφθειρεν,

παθεῖν, ἀρξάμενος

4. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στα ρήματα: ἀπήγαγεν, ἔλαβε,

κατειργάσατο,

ἔπεμψε, ἀπήγγειλε, ἐκέλευσε, κρατήσειαν, ᾐτιάθη, εἴη

5. Να γράψετε τα παραθετικά των επιθέτων και επιρρημάτων:πολλαί,

ἄξιος

6. Να κλιθούν τα επίθετα στις πλάγιες πτώσεις ενικού και

πληθυντικού αριθμού στο γένος

που βρίσκονται: πάντα, πολλαί, ἄξιος

7. Να κλιθούν οι αντωνυμίες στο γένος που βρίσκονται και στους δύο

αριθμούς: ὅς,

τούτους, ὅσοι, τί

8. Ποια ομάδα ουσιαστικών περιέχει μόνο πρωτόκλιτα:

α. χείρα – αἰχμαλώτων – ναῦς – λῃστήν           β. ἡμέρᾳ – λῃστήν – ἐκκλησίᾳ –

ἀποτομῆς

γ. κατηγορίαι – χειρῶν – ἡμέρᾳ – τριήρεις       δ. ναυμαχίᾳ – ἐκκλησίᾳ – ἄνδρας –

Ἕλληνας

9. Ο αντίθετος αριθμός των πιο κάτω τύπων είναι (Να σημειώσετε αν

είναι Σωστό ή Λάθος):

α. πάντα - πᾶν = …… * β. ἔπεμψε - ἔπεμψαν = …… * γ. ἀπαγγελοῦντα -

ἀπαγγελοῦντας = ……

δ. ἅ - αἵ = …… * ε. ἐψηφισμένοι ἦσαν - ἐψήφιστο = …… * στ. διέφθειρεν -

διέφθειραν = ……

10. Να γράψετε ομόρριζα στα νέα ελληνικά των λέξεων:κατειργάσατο,

ἀφικόμενος,

ἁθροίσας, βουλεύεσθαι, παρενενομήκεσαν, ἐψηφισμένοι ἦσαν, κρατήσειαν,

ἀποκόπτειν, διέφθειρε, ᾐτιάθη, προδοῦναι

11. Με ποιες λέξεις του κειμένου είναι ομόρριζες οι παρακάτω λέξεις

της νέας ελληνικής:

εισαγγελέας, εργαστήριο, βουλευτής, παρανομία, ψήφος, κρατητήριο, απόκομμα,

πατροκτόνος, αιμοδότης, πένθος, αρχείο, αιτία, ερωτηματικό, άθροισμα

12. Να γράψετε την ετυμολογία των λέξεων του κειμένου:αἰτιῶμαι,

ψήφισμα, ἀποτομή,

ἐκκλησία, ἀποκτείνω, σύμμαχος, ἁθροίζω, τριταῖος, λῃστής, στρατηγός,

αἰχμάλωτος

13. Να συνδυαστούν οι λέξεις της Α στήλης με τη14. Να συνδυαστούν οι λέξεις της στήλης Αμε τις ομόρριζές τους της Β (στη Βπερισσεύει μια)

Α                                Β1. ἀποκόπτειν          α. υπαίτιος2. διέφθειρεν            β. μακρηγορω3. ᾐτιάθη                   γ. άφθαρτος4. ἀρξάμενος            δ. απονέμω5. κατηγορίαι           ε. κομματικός6. παρανομεῖν         στ. ηττημένος                                    ζ. επαρχία

σημασία τους στη Β στήλη:

Α                                            Β

1. κατεργάζομαι                 α. συλλαμβάνομαι ζωντανός

2. λῃστής                              β. συγκεντρώνω

3. ἀφικνοῦμαι                      γ. είμαι αντίθετος σε κάτι

4. τριταῖος                             δ. αποκοπή

5. ἁθροίζω                            ε. κατορθώνω, ολοκληρώνω

6. κρατῶ                                στ. πειρατής

7. διαφθείρω                         ζ. φτάνω

8. ἡ ἀποτομή                        η. μετά από τρεις ημέρες

9. ἐπιλαμβάνομαι               θ. εξοντώνω

10. ζωγροῦμαι                      ι. νικώ, επικρατώ

15. Με ποια ομάδα λέξεων είναι ομόρριζα

τα κατειργάσατο καιἀποτομῆς:

α. διεργασία – άνεργος – αποταμίευση

β. συντομία – απεργάζομαι – προτομή

γ. κάτεργο – διάστημα – συνεργάτης

δ. αργία – επίτομος – ανατομικός

Στις παραγράφους 1-4 περιγράφονται:  1 Οι πρώτες ενέργειες του

Λυσάνδρου *  2 Η στάση των πόλεων * 3  Η τύχη των προδοτών * 4 Η τακτική

του Λυσάνδρου και ο επιδιωκόμενος σκοπός * 5 Οι άλλες ενέργειες του

Λυσάνδρου *  6 Η απήχηση της είδησης στην Αθήνα και η αιτιολόγηση της

συναισθηματικής κατάστασης των Αθηναίων *  7 Οι αποφάσεις της εκκλησίας

του δήμου

1 Οι πρώτες ενέργειες του Λυσάνδρου Ο Λύσανδρος ήταν κυρίαρχος της

πολιτικής κατάστασης μετά τη συντριπτική ήττα των Αθηναίων στους Αιγός

ποταμούς. Στόχος του Λυσάνδρου ήταν η κατάληψη της Αθήνας. Όμως δε

βιαζόταν. Πρώτα ρύθμισε την πολιτική κατάσταση στη Λάμψακο, σύμφωνα με

τα συμφέροντα της Σπάρτης (Ἐπεὶ δὲ τὰ ἐν τῇ Λαμψάκῳ κατεστήσατο). Διόρισε

δεκαρχίες, δηλαδή μια αρχή δέκα ολιγαρχικών ανδρών, που κυβερνούσαν

σύμφωνα με τα συμφέροντα της Σπάρτης και εξασφάλιζαν την κατοχή της

πόλης. Το σύστημα των δεκαρχιών ο Λύσανδρος το επέβαλε πρώτα στην Έφεσο

και ύστερα από τους Αιγός ποταμούς στη Λάμψακο. Έτσι μετέβαλε το

δημοκρατικό πολίτευμα της Λαμψάκου σε ολιγαρχικό. Έπειταέπλευσε προς το

Βυζάντιο και την Καλχηδόνα (ἔπλει ἐπὶ τὸ Βυζάντιον καὶ Καλχηδόνα). Το

Βυζάντιο και η Καλχηδόνα βρίσκονταν στην είσοδο του Βοσπόρου: στην

ευρωπαϊκή ακτή  βρισκόταν το Βυζάντιο και στην ασιατική ακτή η Καλχηδόνα.

Το Βυζάντιο κατέλαβε με προδοσία ο Αλκιβιάδης το φθινόπωρο του 409 π.Χ. ενώ

την Καλχηδόνα κυρίευσε ο

στρατηγός των Αθηναίων στον Πόντο Θρασύβουλος. Οι κινήσεις αυτές του

Λυσάνδρου ήταν

πολιτικές και στρατιωτικές.

2 Η στάση των πόλεων Οι ολιγαρχικοί κάτοικοι του Βυζαντίου και της

Καλχηδόνας, μετά τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς, κατέλαβαν την πολιτική

εξουσία. Αυτοί υποδέχθηκαν με εν-θουσιασμό τον Λύσανδρο ως ελευθερωτή από

την αθηναϊκή κυριαρχία (Οἱ δ’ αὐτὸν ὑπεδέχο-ντο). Οι κάτοικοι των δύο αυτών

πόλεων παρέδωσαν στον Λύσανδρο με σπονδές τις πόλεις τους αλλά και

εξασφάλισαν ασφαλή αποχώρηση για τους άνδρες της αθηναϊκής φρουράς (τοὺς

τῶν Ἀθηναίων φρουροὺς ὑποσπόνδους ἀφέντες). Σπονδές ήταν η επίσημη

συμφωνία στην οποία κατέληγαν οι αντιπρόσωποι των αντιπάλων και την οποία

επισφράγιζαν με την επίκληση των θεών ως μαρτύρων για την τήρησή της. Οι

παραβάτες είχαν να αντιμετωπίσουν την οργή των θεών αλλά και την

κατακραυγή όλων των Ελλήνων. Έτσι, με τον ιερό θεσμό των σπονδών, αυ-τοί

που αποχωρούσαν μετά από πολιορκία και παράδοση, ήταν ασφαλείς ως

προστατευόμενοι των θεών. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι οι εμπόλεμοι (Αθηναίοι

και Σπαρτιάτες) παρά τη διαφο-ρά στο πολίτευμα τους και παρά την σκληρότητα

του πολέμου, σέβονται πανελλήνια καθιερωμένους θεσμούς .

3 Η τύχη των προδοτών Το φθινόπωρο του 409 π.Χ. ο Αλκιβιάδης πολιόρκησε

το Βυζάντιο, στο οποίο διοικητής ήταν ο Σπαρτιάτης Κλέαρχος. Όταν απουσίασε

για λίγο ο διοικητής από το Βυ-ζάντιο πέντε δημοκρατικοί Βυζάντιοι, οπαδοί

των Αθηναίων, επειδή δεν άντεχαν τον θάνατο α-πό πείνα που είχε πέσει στην

πόλη τους, πρόδωσαν την πόλη ανοίγοντας τη νύχτα τις πύλες της πόλης για να

μπουν οι Αθηναίοι. Οι τέσσερις από τους Βυζαντίους που θεωρήθηκαν προδότες,

κατάφεραν να αποφύγουν τη σύλληψη από το Λύσανδρο που κατέλαβε το

Βυζάντιο. Αυτοί κατ-έφυγαν ως πρόσφυγες πρώτα στον Πόντο και έπειτα στην

Αθήνα μετά την αποκατάσταση της αθηναϊκής δημοκρατίας, όπου πήραν τα

δικαιώματα του Αθηναίου πολίτη (οἱ δὲ προδόντες Ἀλ-κιβιάδῃ τὸ Βυζάντιον τότε

μὲν ἔφυγον εἰς τὸν Πόντον, ὕστερον δ’ εἰς Ἀθήνας καὶ ἐγένοντο Ἀθη-ναῖοι). Ο

πέμπτος προδότης του Βυζαντίου Αναξίλαος στάλθηκε στην Σπάρτη, όπου

δικάστηκε, αλλά αθωώθηκε γιατί είπε ότι δεν παρέδωσε το Βυζάντιο στον

Αλκιβιάδη για χρήματα, αλλά γιατί δεν μπορούσε να βλέπει τα γυναικόπαιδα να

πεθαίνουν εξαιτίας της πείνας.

4 Η τακτική του Λυσάνδρου και ο επιδιωκόμενος σκοπός Οι Σπαρτιάτες

πολιορκούσαν την Αθήνα από το 413 π.Χ. απ’ τη Δεκέλεια, προτού ακόμη να

λήξει η Σικελική εκστρατεία. Γι’ αυτό ο ανεφοδιασμός της Αθήνας γινόταν με

τον εμπορικό της στόλο, ο οποίος μετέφερε σιτάρι από τη Θράκη και τον Εύξεινο

Πόντο. Ενώ ο Άγης πολιορκούσε την Αθήνα από τη στεριά, ο Λύσαν-δρος

καταλαμβάνοντας το Βυζάντιο και τη Καλχηδόνα, απέ-κοψε τους θαλάσσιους

δρόμους ανεφοδιασμού της Αθήνας. Παράλληλα εφαρμόζοντας ένα ευρύτερο

σχέδιο πολιορκίας, ο Λύ-σανδρος έστελνε στην Αθήνα τους Αθηναίους που

συναντούσε, ώστε να συγκεντρωθούν στην πολιορκημένη Αθήνα περισσότεροι

Αθηναίοι και να καταναλώνουν πιο γρήγορα τα τρόφιμα μέσα από τα Μακρά

τείχη, με αποτέλεσμα να  παρουσιαστεί πιο γρήγορα πλήρης έλλειψη τρο-φίμων

(Λύσανδρος δὲ τούς τε φρουροὺς τῶν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινά που ἄλλον ἴδοι

Ἀθηναῖον, ἀ-πέπεμπεν εἰς τὰς Ἀθήνας, διδοὺς ἐκεῖσε μόνον πλέουσιν ἀσφάλειαν,

ἄλλοθι δ’ οὔ, εἰδὼς ὅτι ὅσῳ ἂν πλείους συλλεγῶσιν εἰς τὸ ἄστυ καὶ τὸν Πειραιᾶ,

θᾶττον τῶν ἐπιτηδείων ἔνδειαν ἔσεσθαι). Παράλληλα απαγόρευσε με την απειλή

θανατικής ποινής κάθε εισαγωγή σιταριού στην Αθήνα και αργότερα απέκλεισε

και τον Πειραιά.

5 Οι άλλες ενέργειες του Λυσάνδρου Στο Βυζάντιο και στη Καλχηδόνα ο

Λύσανδρος άφησε ως αρμοστή το Σθενέλαο το Λάκωνα (Καταλιπὼν δὲ

Βυζαντίου καὶ Καλχηδόνος Σθενέλαον ἁρμο-στὴν Λάκωνα). Αρχικά οι αρμοστές

ήταν στρατιωτικοί και πολιτικοί Σπαρτιάτες άρχοντες, είκο-σι τον αριθμό, που

διοικούσαν τις πόλεις των περιοίκων. Στη διάρκεια όμως του Πελοποννησια-κού

πολέμου και μετά διοικούσαν τις πόλεις που είχαν περιέλθει στην ηγεμονία της

Σπάρτης. Ο θεσμός καταργήθηκε το 371 π.Χ. μετά τη μάχη των Λεύκτρων. Στη

συνέχεια ο Λύσανδρος επέ-στρεψε στη Λάμψακο και επισκεύαζε τα πλοία του

(αὐτὸς ἀποπλεύσας εἰς Λάμψακον τὰς ναῦς ἐπεσκεύαζεν), αφού θα προβεί σε

ναυτικό αποκλεισμό της Αθήνας, ο οποίος θα είναι και η τε-λευταία πράξη του

πολέμου. Ο Λύσανδρος στη Λάμψακο έστρεψε τις προσπάθειές του στη ναυ-

πήγηση τριήρων και στην επάνδρωσή τους με έμπειρους ναύτες, για να μπορέσει

να νικήσει την πολιορκημένη Αθήνα.

6 Η οργάνωση του λόγου στην πρώτη παράγραφο Οι κινήσεις του

Λυσάνδρου και των συμ-μάχων του, οι οποίες δηλώνουν διάρκεια, εκφράζονται

με παρατατικό (ἐκπλεῖ, ὑπεδέχοντο, ἀ-πέπεμπεν, εἰδώς, ἐπεσκεύαζεν), ενώ τα

συντελεμένα γεγονότα αποδίδονται με αόριστο (κατε-στήσατο, ἀφέντες,

προδόντες, ἔφυγον). Εντάσσει τις κινήσεις του Λυσάνδρου σ’ ένα πλαίσιο άλ-

λων ενεργειών και κινήσεων: στο πλαίσιο αυτό βάζει τους δευτερεύοντες όρους

και τις επιρρη-ματικές μετοχές. Αξιοπρόσεχτο είναι το γεγονός ότι οι ενέργειες

του Λυσάνδρου δεν είναι μόνο στρατιωτικές αλλά έχουν και πολιτικό

χαρακτήρα. Πολεμική αναμέτρηση δεν υπάρχει βέβαια, υπάρχει όμως η απειλή,

που είναι εξίσου αποτελεσματική και η δράση για καθεστωτικές αλλα-γές.

Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι η διαπλοκή και η εναλλαγή των παρελθοντικών

χρόνων συγκλίνει και αποκαλύπτει τον επιδιωκόμενο σκοπό του Λυσάνδρου

(τῶν ἐπιτηδείων ἔνδειαν ἔσεσθαι), η πραγμάτωση του οποίου θα σημάνει και την

παράδοση της Αθήνας.

7 Η απήχηση της είδησης στην Αθήνα και η αιτιολόγηση της

συναισθηματικής κατάστα-σης των Αθηναίων Η Πάραλος, το ιερό πλοίο

της Αθήνας, έφερε τη θλιβερή είδηση της κατά-στροφής του αθηναϊκού στόλου

στους Αιγός ποταμούς (Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις τῆς Παράλου ἀφικο-μένης νυκτὸς

ἐλέγετο ἡ συμφορά). Στην αρχή οι Αθηναίοι ξεσπούν σε θρήνους, που το βουητό

τους φτάνει από τον Πειραιά ως την πόλη, καθώς η είδηση μεταδίδεται από τον

ένα στον άλλο (καὶ οἰμωγὴ ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ

διῆκεν, ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ παραγ-γέλλων). Ο φόβος και η αγωνία, η ανασφάλεια

και η απελπισία τους κρατούν ξάγρυπνους και οδύρονται (ὥστ’ ἐκείνης τῆς

νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη) γιατί: α  Πενθούσαν αυτούς που χάθηκαν στη ναυμαχία

στους Αιγός ποταμούς (οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας πενθοῦντες) β  Θρηνούσαν

περισσότερο για τη δική τους τύχη (ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι αὐτοὶ ἑαυτούς).

Αρχίζουν να συναισθάνονται ότι έχασαν τη δύναμή τους και ότι με την

αντιστροφή των πραγμάτων τους περιμένει η ίδια τύχη που αυτοί επεφύλαξαν σε

ουδέτερους, αντιπάλους και αποστάτες συμμάχους (πείσεσθαι νομίζοντες οἷα

ἐποίησαν......... καὶ ἄλλους πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων). Καταλαβαίνουν ότι ήρθε η

σειρά τους να πάθουν όσα δεινά οι ίδιοι διέπραξαν χωρίς οίκτο και ανθρωπισμό.

Οι Αθηναίοι, εκπροσωπόντας το δίκαιο του ισχυρότερου και ακολουθώντας

ιμπεριαλιστική πολιτική δε διστάζουν και χωρίς κανένα ηθικό φραγμό

επεκτείνουν την ηγεμονία τους καταργώντας την αυτονομία και ανεξαρτησία

μικρών πόλεων / κρατών.

8 Οι αποφάσεις της Εκκλησίας του Δήμου Την επόμενη μέρα οι Αθηναίοι

συνέρχονται από το σοκ που υπέστησαν και δραστηριοποιούνται. Έτσι

συγκαλούν την εκκλησία του δήμου και παίρνουν έκτακτα μέτρα που δείχνουν

την αποφασιστικότητα τους αλλά και το μέγεθος του κινδύνου. Κλείνουν όλα τα

λιμάνια εκτός από τον Πειραιά, επισκευάζουν τα τείχη, ενισχύουν τις φρουρές

και προετοιμάζουν γενικά την πόλη για την επικείμενη πολιορκία (Τῇ δ’

ὑστεραίᾳ ἐκκλησίαν ἐποίησαν......... παρασκευάζειν τὴν πόλιν).

Μακρά ΤείχηΈτσι ονομάζονταν τα τείχη που προστάτευαν το τμήμα της

Αττικής μεταξύ της Αθήνας, του Πειραιά και του Φαλήρου. Το ένα από αυτά

κατέληγε στον Πειραιά και το άλλο στο Φάληρο. Τις βάσεις τους τις είχε θέσει ο

Κίμων αλλά τα αποπεράτωσε ο Περικλής, ο οποίος μάλιστα για μεγαλύτερη

ασφάλεια ανάμεσα στον Πειραιά και στο Φάληρο έχτισε και τρίτο σκέλος.

Συνεπώς τα τείχη είναι το βόρειον, το μέσον και το νότιον.

Τα λιμάνια της Αθήνας  Τα λιμάνια της Αθήνας ήταν: α) του Φαλήρου

(Φαληρικός όρμος), β) της Μουνιχίας (το σημερινό Τουρκολίμανο), γ) της Ζέας

(το σημερινό Πασαλιμάνι), δ) του Πειραιά ή το Εμπόριον και ε) του Κανθάρου

που ήταν μέρος του Πειραιά.

Η οργάνωση του λόγου στη δεύτερη παράγραφοΧρησιμοποιείται

παρατατικός (ἐλέγετο, δι-ῆκεν, πενθοῦντες) που δείχνει τη διάρκεια και την

έκταση του θρήνου αλλά και τη  συνειδητο-ποίηση του κινδύνου. Εκτός από τον

παρατατικό, τα ρήματα είναι και στον αόριστο (ἀφικομέ-νης, ἐκοιμήθη,

ἐποίησαν, κρατήσαντες) που δηλώνει την οριστική τροπή του πολέμου, αλλά και

την ύστατη προσπάθεια για να αποτραπεί η ήττα. Το ανακόλουθο σχήμα

(ονομαστική απόλυτη) μαρτυρεί τη σύγχυση και την ταραχή των Αθηναίων. Το

πολυσύνδετο σχήμα και η επιδοτική σύνδεση που ακολουθεί τονίζουν τα

συσσωρευμένα δεινά που προκάλεσαν οι Αθηναίοι κατά καιρούς, αλλά και τα

μέτρα για την απόκρουση του κινδύνου. Η είδηση της συμφοράς και η απήχησή

της, η συνειδητοποίηση της απειλής και οι αποφάσεις για την αποτροπή της

δίνονται με τρόπο κινηματογραφικό.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ1. Ποιες ήταν οι πρώτες ενέργειες του Λυσάνδρου μετά τη νίκη του στους Αιγούς

ποταμούς; 2. Πώς υποδέχτηκαν οι κάτοικοι των πόλεων αυτών τον Λύσανδρο

και γιατί; 3. Ποια τύχη είχαν οι προδότες και οι συνεργάτες του Αλκιβιάδη; 4.

«τοὺς τῶν Ἀθηναίων φρουροὺς ὑποσπόνδους ἀφέντες»: Να ερμηνεύσετε τη

στάση των εμπόλεμων απέναντι στο θεσμό αυτό. 5. Γιατί όσους εκδίωκε ο

Λύσανδρος τους έστελνε υποχρεωτικά στην Αθήνα; 6. Ποια απήχηση είχε στους

Αθηναίους η είδηση της συμφοράς και πώς κλιμακώνεται η συναισθηματική τους

κατάσταση;

7. Ποιες αποφάσεις πήρε η εκκλησία του δήμου των Αθηναίων μετά τις πρώτες

συναισθηματικές αντιδράσεις; 8. Τι φοβούνταν οι Αθηναίοι μετά τη δυσμενή

έκβαση της σύγκρουσης στους Αιγός ποταμούς; 9. Ποια διαχρονικά

συμπεράσματα εξάγονται από τα εγκλήματα της αθηναϊκής ηγεμονίας εναντίον

των μικρών ελληνικών πόλεων;

Ερωτήσεις σύντομης απάντησης 1. Που κατευθύνθηκε ο Λύσανδρος μετά

από τη Λάμψακο;

2. Ποια τύχη είχαν οι φρουροί των Αθηναίων; 3. Τι έκανε ο Λύσανδρος τους

Αθηναίους που συναντούσε; 4. Σε βάρος ποιων είχαν διαπράξει εγκλήματα οι

Αθηναίοι;

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

1. Όσους Αθηναίους ο Λύσανδρος συναντούσε στο Βυζάντιο

α. τους συνελάμβανε ως προδότες                    β. τους εξανάγκαζε να πάνε στην

Αθήνα

γ. τους άφηνε με την προστασία σπονδών      δ. τους εξασφάλιζε παραμονή στο

Βυζάντιο

2. Ο Λύσανδρος έστελνε τους Αθηναίους ασφαλείς στην πατρίδα τους

α. από ανθρωπιστική διάθεση

β. για να μεταφέρουν το μήνυμα της άλωσης του Βυζαντίου και της Καλχηδόνας

γ. γιατί αυτές τις εντολές είχε από τη Σπάρτη       δ. για να οξύνει το πρόβλημα

του επισιτισμού

3. Όταν έφθασε η Πάραλος, ξέσπασε θρήνος στην Αθήνα, γιατί

α. είχαν χάσει όλο το στρατό τους         β. ήταν υποχρεωμένοι να

συνθηκολογήσουν

γ. είχε βυθιστεί το ιερό πλοίο τους        δ. φοβούνταν τα αντίποινα των

εγκλημάτων τους

4. Η εκκλησία του δήμου αποφάσισε μεταξύ άλλων:

α. επιχωμάτωση ενός λιμανιού και επισκευή των τειχών

β. τοποθέτηση φρουρών και επιχωμάτωση λιμανιών εκτός από ένα

γ. επισκευή των τειχών και ανέγερση φυλακών

δ. επιχωμάτωση λιμανιών εκτός από ένα και ανέγερση τειχών

5. Μετά την ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς, ο Λύσανδρος

δεν έσπευσε να πάει

στον Πειραιά, γιατί:

α. ήθελε πρώτα να απογυμνώσει από συμμάχους τους Αθηναίους και να τους

φέρει σε

δύσκολη θέση λόγω της έλλειψης τροφίμων

β. δεν είχε σχετική εντολή από τους εφόρους της Σπάρτης

γ. ήθελε να δοκιμάσει την αντοχή των Αθηναίων

δ. δε γνώριζε ότι οι Αθηναίοι δεν είχαν πλέον άλλες ικανές ναυτικές δυνάμεις

για να τον

αντιμετωπίσουν

6. Ο Λύσανδρος μετά την καταστροφή των Αθηναίων στους Αιγός

ποταμούς:

α. εγκαθίδρυσε στις συμμαχικές προς την Αθήνα πόλεις δεκαρχίες

β. αδιαφόρησε για τις συμμαχικές προς την Αθήνα πόλεις

γ. διατήρησε στις συμμαχικές προς την Αθήνα πόλεις το δημοκρατικό πολίτευμα

δ. επέτρεψε στις συμμαχικές προς την Αθήνα πόλεις να γίνουν αυτόνομες

7. Ο αρμοστής ήταν:

α. ο αρχηγός του στρατού                                                β. ο Σπαρτιάτης

διοικητής κατεχόμενης πόλης

γ. ο Αθηναίος κυβερνήτης μιας πόλης             δ. ο αρχηγός της φρουράς μιας

κατεχόμενης πόλης

8. Οι φρουροί των Αθηναίων:

α. δολοφονήθηκαν από τους Σπαρτιάτες

β. εξοντώθηκαν από τους δυσαρεστημένους κατοίκους του Βυζαντίου και της

Καλχηδόνας

γ. αφέθηκαν ελεύθεροι μετά από «σπονδές» δ. προσχώρησαν στον Σπαρτιατικό

στρατό

ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ

1. Έφυγαν στον Πόντο και έπειτα στην Αθήνα όσοι είχαν προδώσει το Βυζάντιο

= ………

2. Όσους συλλάμβανε ο Λύσανδρος τους έστελνε με ασφάλεια στην Αθήνα =

………

3. Ο Λύσανδρος όρισε αρμοστή της Λαμψάκου τον Σθένελαο = ………

4. Όταν έφερε τα νέα η Πάραλος, ο θρήνος από την Αθήνα έφθανε στον Πειραιά

= ………

Φοβήθηκαν οι Αθηναίοι ότι θα πάθουν ό,τι είχαν κάνει οι Σπαρτιάτες στους

Μηλίους και

τους άλλους = ………

6. Η Εκκλησία αποφάσισε να επιχωματώσουν τα λιμάνια εκτός από ένα = ………

7. Επίσης αποφασίστηκε «εὐτρεπίζειν τά τείχη και ἐφιστάναι φυλακάς» = ………

8. Ο Λύσανδρος έσπευσε να καταλάβει το Βυζάντιο και την Καλχηδόνα γιατί οι

δύο πόλεις

βρίσκονταν σε καίριες θέσεις και είχαν σημαντική δύναμη = ..............

9. Το Βυζάντιο είχε καταληφθεί από τον Αλκιβιάδη κατόπιν προδοσίας

= ...............

10. Οι κάτοικοι του Βυζαντίου και της Καλχηδόνας πρόβαλλαν αντίσταση στον

σπαρτιατικό στρατό = .............

11. Οι Αθηναίοι έμαθαν την είδηση της καταστροφής, ενώ η εκκλησία

συνεδρίαζε = ...

12. Ένας αγγελιαφόρος μετέφερε την είδηση της συμφοράς από τον Πειραιά

στην Αθήνα

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

1. Να κλίνετε σε ενικό και πληθυντικό αριθμό τα παρακάτω

ουσιαστικά: φρουρούς,

ἀσφάλειαν, ἄστυ, ἐπιτηδείων, ἔνδειαν, ἁρμοστήν, ναῦς, νυκτός, συμφορά,

οἰμωγή,

τειχῶν, Αἰγινήτας, Ἑλλήνων, λιμένας, φυλακάς, πόλιν

2. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους ρηματικούς τύπους:ἔπλει,

κατεστήσατο, προδόντες, ὑπεδέχοντο, ἔφυγον, ἐγένοντο, ἴδοι, ἀπέπεμπεν,

συλλεγῶσιν, ἔσεσθαι, καταλιπών, ἐπεσκεύαζεν, ἀφικομένης, ἐλέγετο,

παραγγέλλων, ἀπολωλότας, πείσεσθαι, νομίζοντες, κρατήσαντες

3. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στα ρήματα: κατεστήσατο, ἔφυγον,

ἐγένοντο, ἴδοι,

συλλεγῶσιν, ἐκοιμήθη, ἐποίησαν

4. Να γράψετε τα παραθετικά των επιθέτων και επιρρημάτων: πλείους,

θᾶττον, μᾶλλον

5. Να κλιθούν οι αντωνυμίες στο γένος που βρίσκονται και στους δύο

αριθμούς: αὐτόν, τινά, ὅσῳ, οὐδείς, οἷα, ἑαυτούς, ᾗ

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ

1. Να γράψετε ομόρριζα στα νέα ελληνικά των λέξεων: κατεστήσατο,

ἀφέντες, προδόντες,

ἴδοι, εἰδώς, καταλιπών, ἀφικομένης, παραγγέλλων, ἀπολωλότας, ἔδοξε,

πείσεσθαι

2. Να γράψετε ένα συνώνυμο στα αρχαία ελληνικά για τα

ρήματα ἔδοξε, κρατήσαντες,

ἔπλει, ἴδοι, φεύγει, καταλιπών, οἰμωγή, διήκω, ἕτερος

3. Να γράψετε ένα αντώνυμο στα αρχαία ελληνικά για τις παρακάτω

λέξεις: ἀποπλέω,

ἄλλοθι, φεύγω, δίδωμι, ὕστερον, πλείους, ἀφικνοῦμαι, κρατῶ, οὐδείς, κοιμοῦμαι

4. Να συνδυαστούν οι τύποι της Α στήλης με τα ρήματα της

προέλευσης από τη Β στήλη

(περισσεύει ένα):

Α                                             Β

1. ἀσφάλειαν                       α. ὁρῶ

2. ἀφέντες                             β. σφάλλω

3. εἰδώς                                  γ. δέω

4. ἴδοι                                                 δ. ἥδομαι

5. προδόντες                        ε. δίδωμι

6. ἔνδειαν                              στ. ἵημι

                                                ζ. οἶδα

5. Με ποιες λέξεις του κειμένου (σύνθετες ή απλές) έχουν ετυμολογική

συγγένεια οι

παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: εποποιία, αποικιοκρατία, ένσταση,

αδιάφορος,

εξοικειώνω, ρήμα, πανωλεθρία, κάθετος, παράδοξα, εφικτός, σύγκλητος,

νόμισμα

6. Το ρήμα σκευάζω σύνθετο με τις παρακάτω προθέσεις στη νέα

ελληνική σημαίνει

αντίστοιχα, «τροποποιώ – επανορθώνω όσα είπα – προετοιμάζω»:

α. κατά – διά – παρά          β. διά – ανά – παρά                        γ. συν – επί – ανά  

δ. μετά – παρά - συν

7. Ομόρριζες των ἐλέγετο και ἀπολωλότας περιέχει η τετράδα:

α. πανώλης – παράλογος – λεξικό – ολέθριος

β. διαλογισμός – έλλειμμα – συλλογικός – εξώλης

γ. πανωλεθρία – λήξη – απώλεια – επιλογή

δ. καταναλωτής – διάλογος – αναλογία - όλεθρος

8. Ποια τετράδα περιέχει έναν τύπο μη ομόρριζο του ἔδοξε:

α. αισιοδοξία – δόγμα – επίδοξος – αδόκητος                      β. ένδοξος – δοκός – δοξασία – ορθοδοξίαγ. δογματίζω – δοξολογώ – άδοξος – δοκησίσοφος  δ. ετερόδοξος – φιλοδοξία – δογματικός - δοξάζω9. Να γράψετε την ετυμολογία των λέξεων: ἁρμοστής, ἔνδεια, ἀσφάλεια,

ὑπόσπονδος,

οἰμωγή, ὑστεραῖος, εὐτρεπίζω, συμφορά, πολιορκία, φυλακή

10 Να αντιστοιχίσετε τους αρχαίους τύπους με τη σημασία τους:

Α                                 Β

ὑπόσπονδος                         θρήνος

οἶδα                            οι νεκροί

συλλέγομαι              φρουρά

θᾶττον                       την επόμενη μέρα

ἔνδεια                        τρόφιμα

ἐπιτήδεια                  επισκευάζω

οἰμωγή                      αυτός που προστατεύεται από συνθήκες

εὐτρεπίζω                 γνωρίζω

φυλακή                      συγκεντρώνομαι

τῇ ὑστεραῖᾳ             γρηγορότερα

οἱ ἀπολωλότες        έλλειψη, στέρηση

11 Να συμπληρώσετε τις φράσεις με παράγωγα ή σύνθετα της λέξης

που δίνεται, ώστε να

ολοκληρώνεται το νόημά τους:

α. Αυτός που στέλνει ένα μήνυμα ή σήμα ονομάζεται ............................... (πέμπω)

β. Τα κέρδη που δεν δηλώθηκαν στις αρμόδιες υπηρεσίες

λέγονται ........................... κέρδη

(φεύγω)

γ. Η συσπείρωση πολλών ανθρώπων με κοινούς στόχους και με βάση ένα

καταστατικό

λέγεται ............................ (συλλέγω)

δ. Η τάση για συγκέντρωση σημαντικού αριθμού ανθρώπων στις μεγάλες πόλεις

ονομάζεται

................................ (άστυ)

ε. Η είσοδος ενός πλοίου στο λιμάνι ονομάζεται .............................. (πλέω)

στ. Η σύμπλευση ενός συνόλου πλοίων προς κοινό τέρμα

λέγεται ............................... (ναῦς)

ζ. Η μετά θάνατον καλή φήμη ενός ανθρώπου ονομάζεται ...............................

(ὕστερον)

η. Το να μιλάει κάποιος με συντομία και περιεκτικότητα λέγεται .........................

(Λάκων)