Η ΙΑΣΡΙΚΗ ΣΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΙΠΠΟΚΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΣΡΑΣΙΩΣΙΚΗ ΙΑΣΡΙΚΗ ΣΗΝ ΑΡΧΑΙΟΣΗΣΑ

Η ΙΑΣΡΙΚΗ ΣΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

ηελ αξραία Διιάδα ν ζεφο ηεο ηαηξηθήο θαη ηεο πγείαο ήηαλ ν Αζθιεπηφο. Καηά ηε κπζνινγία, ν Αζθιεπηφο ήηαλ πηφο ηνπ ζενχ Απφιισλα θαη ηεο Κνξσλίδαο, θφξεο ηνπ βαζηιηά ηεο Θεζζαιίαο, Φιεγχα. ηαλ ε Κνξσλίδα ήηαλ έγθπνο, πεξηκέλνληαο ην παηδί ηνπ Απφιισλα, εξσηεχηεθε θαη παληξεχηεθε έλαλ ζλεηφ, ηνλ Ιζρχ. Ο Απφιισλ νξγίζηεθε κε απηφ θαη δηέηαμε ηελ αδειθή ηνπ, ηελ ζεά Άξηεκε, λα ζθνηψζεη ηελ Κνξσλίδα, φπσο θαη έγηλε. Δλψ ην λεθξφ ζψκα ηεο Κνξσλίδαο θαηγφηαλ ν Απφιισλ έβγαιε ην κσξφ απφ ηελ θνηιηά ηεο θαη ην έδσζε ζηνλ Κέληαπξν Υείξσλα λα ην κεγαιψζεη.

Ο Υείξσλαο έκαζε ζηνλ Αζθιεπηφ ηαηξηθή θαη θπλήγη. Ο Αζθιεπηφο ζπκκεηείρε αξγφηεξα ζηελ Αξγνλαπηηθή εθζηξαηεία κε ηνλ Ιάζσλα, ελψ νη πηνί ηνπ πνιέκεζαλ ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν. Οη αξραίνη Έιιελεο θαληάδνληαλ ηνλ Αζθιεπηφ σο έλαλ δπλαηφ άλδξα κε γέληα πνπ θαζφηαλ ζε έλα ζξφλν. Σν ηεξφ ηνπ δψν ήηαλ ην θίδη θαη ην ζχκβνιν ηνπ ήηαλ έλα ξαβδί. ηελ ειιεληθή κπζνινγία ππήξρε θαη ην πξφζσπν ηνπ Μαράνλα. Ήηαλ ν πηφο ηνπ ζενχ Αζθιεπηνχ θαη ηεο Ηπηφλεο θαη πξνζηάηεο ησλ ηαηξψλ. ήκεξα, θαλέλαο ηαηξφο ζηελ Διιάδα δελ ηνλ γλσξίδεη! Ο Μαράσλ ζπκκεηείρε, θαηά ηνλ κεξν, ζηνλ ηξσηθφ πφιεκν θαη θξφληηδε ηνπο ηξαπκαηίεο θαη αζζελείο ησλ Διιήλσλ (Αραηψλ). Οη Έιιελεο είραλ ηνλ κεγάιν λαφ ηνπ Αζθιεπηνχ ζηελ Δπίδαπξν θαη πνιινχο άιινπο λανχο ζε φιε ηε ρψξα πνπ ιέγνληαλ «Αζθιεπηεία» (ζηελ νπζία ήζαλ ζεξαπεπηήξηα) ην ζεκαληηθφηεξν απφ ηα νπνία ήηαλ ζην λεζί Κσ. ηνπο ρψξνπο απηνχο πξνζέξρνληαλ νη αζζελείο. Δθεί νη ηεξείο ηνπ ζενχ ηνπο έδηλαλ δηάθνξα θάξκαθα απφ βφηαλα θαη ηνπο ζπληζηνχζαλ ηελ θαηάιιειε δίαηηα. Οη αζζελείο εμαγλίδνληαλ θαη πξνζέθεξαλ ηα δψξα ηνπο ζηνπο λανχο. Καηφπηλ θαηέιπαλ ζε δσκάηηα ζηα νπνία ηε λχθηα εξρφηαλ, ππνηίζεηαη, ν ζεφο κεηακνξθσκέλνο – ζπλήζσο ζε θίδη – θαη ηνπο ζεξάπεπε. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ε ζεξαπεία γηλφηαλ απφ ηνπο ηεξείο πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ θπζηθά θάξκαθα θαη ζπρλά έθαλαλ θαη ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο!!! ηελ Δπίδαπξν ν Αζθιεπηφο ιαηξεπφηαλ απφ ηνλ 16ν αηψλα π.Υ. Αξρηθά ν ζεφο ιαηξεπφηαλ ζην λαφ ηεο Δπηδαχξνπ. Σν Αζθιεπηείν ηεο Δπηδαχξνπ είρε πεξηζζφηεξν ζξεζθεπηηθφ ραξαθηήξα, ζε αληίζεζε κε ην Αζθιεπηείν ηεο Κσ πνπ είρε πεξηζζφηεξν επηζηεκνληθφ ραξαθηήξα. Ο λαφο ηνπ Αζθιεπηνχ ζηελ Δπίδαπξν είρε ζην εζσηεξηθφ ηνπ ην ρξπζειεθάληηλν άγαικα ηνπ ζενχ πνπ ήηαλ θαζηζκέλνο ζηνλ ζξφλν ηνπ θξαηψληαο έλα ξαβδί. ην Αζθιεπηείν έξρνληαλ άξξσζηνη απφ φιε ηελ Διιάδα θαη κεηά απφ φιν ηνλ γλσζηφ θφζκν. Οη αζζελείο αξρηθά έθαλαλ ζπζία ζηνλ παηέξα ηνπ Αζθιεπηνχ, Απφιισλα, πνπ ήηαλ θαη απηφο ηαηξφο. Μάιηζηα, ν Απφιισλαο εζεσξείην θαη απηφο ζεφο ηεο ηαηξηθήο θαη επηδέμηνο ρεηξνχξγνο. ην ηεξφ ηνπ Αζθιεπηνχ ππήξραλ ηαηξηθά εξγαιεία, φπσο λπζηέξηα, θαη γίλνληαλ θαη ηαηξηθέο επεκβάζεηο!

ην Αζθιεπηείν ηεο Δπηδαχξνπ ππήξρε έλαο ρψξνο, ην «άβαηνλ», φπνπ θνηκφηαλ ν αζζελήο. Καηά ηνλ χπλν ηνπ δηλφηαλ κε ελφξαζε ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίνλ ζα έπξεπε λα ελεξγήζεη, ψζηε λα ζεξαπεπηεί θαη λα ζεξαπεχζεη θαη ηνπο άιινπο. Σνλ 4ν αηψλα π.Υ. ζην Αζθιεπηείν δεκηνπξγήζεθε θαη ηακαηηθή πεγή θαη νη αζζελείο έθαλαλ ηα επεξγεηηθά γηα ηελ πγεία ηνπο ηακαηηθά ινπηξά,φπσο θάλνπλ θαη ζήκεξα ζηηο ινπηξνπφιεηο. Σελ ίδηα επνρή ζην κνλφξνθν θηίξην ηνπ Αζθιεπηείνπ ζηελ Δπίδαπξν ρηίζζεθαλ άιινη δπν φξνθνη, γηα λα εμππεξεηεζνχλ νη δεθάδεο αζζελψλ πνπ ζπλέξξεαλ απφ φιε ηε ρψξα. Ο πξψηνο πνπ ζεκειίσζε ηελ ηαηξηθή ήηαλ ν θηιφζνθνο (καζεηήο ηνπ Ππζαγφξα) Αιθκαίσλ (ηέινο 6νπ – αξρέο 5νπ αηψλα π.Υ.) απφ ηνλ Κξφησλα, ειιεληθή απνηθία ηεο Κάησ Ιηαιίαο. Πξψηνο ππνζηήξημε φηη ν εγθέθαινο είλαη ην θέληξν ησλ αηζζήζεσλ θαη ησλ νξγαληθψλ ιεηηνπξγηψλ. Ο Αιθκαίσλ έγξαςε ην πξψην ηαηξηθφ βηβιίν: ην «Πεξί Φχζεσο» (ζπλεζηζκέλνο ηίηινπο γηα ηνπο παιαηφηεξνπο θηινζφθνπο). Ο Αιθκαίσλ, εθηφο ησλ άιισλ, πεξηέγξαςε ην νπηηθφ λεχξν θαη ηελ επζηαρηαλή ζάιπηγγα ζην νπο. Δπίζεο, επηλφεζε ρεηξνπξγηθά εξγαιεία θαη έθαλε ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο ζηνλ εγθέθαιν. Ο Υαιθίδηνο ραξαθηεξίδεη ηνλ Αιθκαίνλα σο παηέξα ηεο αλαηνκίαο, ελψ άιινη ηνλ ραξαθηεξίδνπλ σο παηέξα ηεο ηαηξηθήο. Ο γξάθσλ ηνλ ραξαθηεξίδεη παππνχ ηεο ηαηξηθήο! Ο Αιθκαίσλ ζεκειίσζε ηελ ηαηξηθή, ελψ αξγφηεξα ν Ιππνθξάηεο ηελ αλήγαγε ζε επηζηήκε. εκαληηθή είλαη θαη ε ζπκβνιή ηνπ Δκπεδνθιή ζηελ ηαηξηθή. Ο Δκπεδνθιήο (494 – 434 π.Υ.) ήηαλ απφ ηνλ Αθξάγαληα (ειιεληθή απνηθία ηεο ηθειίαο). Αζρνιήζεθε κε ηελ θπζηθή, ηελ κνπζηθή θαη ηελ ηαηξηθή. ηελ ηαηξηθή ήηαλ ν πξψηνο πνπ κίιεζε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ. Δίπε πσο ηα φξγαλα ηνπ αλζξψπνπ, απφ ηελ γέλλεζή ηνπ, πθίζηαληαη κηα δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία αλαπηχζζνληαη πξννδεπηηθά θαη ηειεηνπνηνχληαη – φπσο ζπκβαίλεη γεληθά κε φινπο ηνπο ηζηνχο ηνπ αλζξσπίλνπ ζψκαηνο.

Δπίζεο, ζεκαληηθή ήηαλ θαη ε ζπκβνιή ηνπ Γηνγέλε ηνπ Απνιισληάηε (απφ ηελ Απνιισλία ηεο Κξήηεο) πνπ ήηαλ θηιφζνθνο ηνπ 5νπ αηψλα π.Υ. Ο Γηνγέλεο έδεζε ζηελ Αζήλα σο ηαηξφο. Πηζαλφηαηα πξνρψξεζε ζε αλαηνκέο ζε πηψκαηα, δεδνκέλνπ φηη πεξηγξάθεη αλαηνκηθά ην θπθινθνξηθφ ζχζηεκα ηνπ αλζξψπνπ. ην Αζθιεπηείν ηεο Κσ, πξηλ ηνλ Ιππνθξάηε, κεγάινο ηαηξφο ήηαλ ν Αίλεηνο (6νο-5νο αηψλαο π.Υ.). Ο Ιππνθξάηεο (460 – 377 π.Υ.) είλαη ν παηέξαο ηεο ηαηξηθήο. Έδεζε ζην λεζί Κσ. Ο παηέξαο ηνπ ήηαλ ηεξέαο ζην Αζθιεπηείν ηεο Κσ, φπνπ ζπλέξξεαλ αζζελείο απφ φιεο ηηο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Η ηαηξηθή ηνπ άξεζε πνιχ θαη έηζη απνθάζηζε λα αζρνιεζεί κε απηήλ. Οη κειέηεο ηνπ απνκπζνπνίεζαλ ηελ αξξψζηηα πνπ ζεσξείην κέρξη ηφηε σο κηα ηηκσξία απφ ηνλ ζεφ θαη ηελ έθαλε απφ απνθιεηζηηθφ ζέκα ησλ ηεξέσλ ηνπ Αζθιεπηνχ, ζε πεδίν άζθεζεο ηαηξψλ – επηζηεκφλσλ. Καηά ηνλ Ιππνθξάηε ε αηηία ηεο αζζέλεηαο βξίζθεηαη ζηνλ ίδην ηνλ άξξσζην θαη ν ηαηξφο ρξεηάδεηαη λα ηνλ εμεηάζεη ελδειερψο γηα λα ηελ βξεη. Ο Ιππνθξάηεο ζεκειίσζε ηελ θιηληθή εμέηαζε ηνπ αζζελή (επηζθφπεζε, επίθξνπζε, ςειάθεζε, αθξφαζε – κε ην απηί ηφηε) θαη πξνρψξεζε ζε θαηλνηφκεο κεζφδνπο ζεξαπείαο κε βφηαλα, αθεςήκαηα θηι. Αλαθέξζεθε αιινχ φηη απηφο ήηαλ ν πξψηνο πνπ αλαθάιπςε ηελ ζεξαπεπηηθή ηδηφηεηα ηεο ηηηάο πνπ πεξηέρεη ην αθεηπινζαιηθπιηθφ νμχ ην νπνίν ζηα ηέιε ηνπ 19ν αηψλα ε γεξκαληθή εηαηξία BAYER παξαζθεχαζε ζε ζπλζεηηθή κνξθή: ηελ, γλσζηή ζε φινπο καο, αζπηξίλε! Η αζπηξίλε είλαη παπζίπνλν, αληηππξεηηθφ, αληηθιεγκνλψδεο θαη πξνζηαηεχεη απφ ηηο θαξδηνπάζεηεο θαη ηε λφζν Alzheimer (κνξθή άλνηαο). Ο Ιππνθξάηεο αζρνιήζεθε θαη κε ηελ αλαηνκία. Δπίζεο, επηλφεζε εηδηθά ρεηξνπξγηθά εξγαιεία θαη πξνρψξεζε ζε δχζθνιεο ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο. Σέηνηεο ήηαλ ε δηάλνημε ηνπ ζψξαθα (ζσξαθνηνκή), ν ηξππαληζκφο ηνπ θξαλίνπ (γηα εγθεθαιηθφ νίδεκα ή φγθν) θ. α. Σα ρεηξνπξγηθά εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ήηαλ λπζηέξηα, ιαβίδεο, ελδνζθφπηα (!),θξαληαθά εξγαιεία γηα ηηο επεκβάζεηο ζην θξαλίν, εκβξπνπιθνί γηα ηνλ ηνθεηφ θαη πνιιά άιια εξγαιεία. Σα ρεηξνπξγηθά εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ηα απνιχκαλε, πξηλ ηελ εγρείξεζε, ζε θσηηά ή ζε παιηφ θξαζί (πινχζην ζε νηλφπλεπκα).

Η θήκε ηνπ Ιππνθξάηε ήηαλ ηεξαζηία θαη επεξέαζε φινπο ηνπο κεηέπεηηα θηινζφθνπο θαη ηαηξνχο (ηαηξνθηιφζνθνπο). Ο Ιππνθξάηεο έγξαςε θαη ηνλ πεξίθεκν φξθν ζηνλ νπνίνλ αθφκα θαη ζήκεξα νξθίδνληαη νη απφθνηηνη φισλ ησλ ηαηξηθψλ ζρνιψλ ηνπ πιαλήηε. Μεηαμχ ησλ άιισλ ν φξθνο ιεεη: «…Θα ζπληζηώ ζηνπο αξξώζηνπο κνπ ηελ δίαηηα πνπ ε επηζηήκε θαη ε θξίζε κνπ ζεσξεί ζσζηόηεξε θαη ζα δηώμσ από απηνύο θάζε βιάβε θαη επηδήκηα ηξνθή. Πνηέ δελ ζα ηνπο δώζσ δειεηήξην (βι. ζήκεξα επζαλαζία), νύηε ζα ηνπο δώζσ ιαλζαζκέλεο ζπκβνπιέο (βι.ζήκεξα ηαηξηθά ζθάικαηα θαη ηαηξηθή ακέιεηα). Επίζεο, δελ ζα εκπνδίζσ ηηο γπλαίθεο λα ζπιιάβνπλ (ζηελ αξραία Ειιάδα ε νηθνγέλεηα θαη ηα παηδία ήηαλ θάηη ηεξό) θαη δελ ζα ηηο βνεζήζσ λα θάλνπλ έθηξσζε (βι. ζήκεξα αλεπηζύκεηεο εγθπκνζύλεο θαη ακβιώζεηο). Πάλσ απ’ όια ζα δηαηεξήζσ αγλή ηε δσε κνπ θαη ακόιπληε ηελ ηέρλε κνπ. Σε νπνίν ζπίηη κπσ ζα πξνζθέξσ κόλνλ βνήζεηα ζηνπο αξξώζηνπο θαη ζα απνκαθξπλζώ από θάζε άδηθε πξάμε θαη βέβειε επαθή. Καη όηη αθνύζσ από εδώ θαη πέξα θαηά ηελ άζθεζε ησλ ηαηξηθώλ κνπ θαζεθόλησλ, ζρεηηθά κε ηελ θνηλή δσε ησλ αλζξώπσλ, αλ δελ κνπ επηηξέπεηαη, ζα ζησπώ θαη ζα ην θξαηήζσ κπζηηθό, θαιά θπιαγκέλν…». Με ηελ ηειεπηαία ηνπ θξάζε ν Ιππνθξάηεο εηζάγεη θαη ηελ έλλνηα ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ. Ο Ιππνθξάηεο είρε ζρνιή ζηελ Κσ θαη έγξαςε 59 βηβιία. Πξψηνο κίιεζε γηα ηηο αζζέλεηεο νμείαο κνξθήο πνπ, φπσο έιεγε, ζθνηψλνπλ ηνπο πεξηζζφηεξνπο αζζελείο. Μίιεζε θαη γηα ηηο ρξφληεο αζζέλεηεο. Δπίζεο, πεξηέγξαςε πνιιέο αζζέλεηεο θαη ζπκπηψκαηα φπσο ηελ πιεπξίηηδα, ηελ πλεπκνλία, ηνλ «θξελίηηλ» (ππξεηφο κε παξαιήξεκα), ηνλ ιήζαξγν, ηνλ «θαχζσλα» (πςειφο ππξεηφο) θηι. Ο Ιππνθξάηεο έδσζε ηεξάζηηα ζεκαζία ζηελ πξφιεςε ησλ αζζελεηψλ θαη είλαη γλσζηή ε θξάζε ηνπ: «θάιιηνλ (θαιχηεξα) ηφ πξνιακβάλεηλ, παξά ηφ ζεξαπεχεηλ». Απηή ήηαλ θαη ε γεληθφηεξε πεπνίζεζε ησλ αξραίσλ Διιήλσλ πνπ αθνινπζνχζαλ πγηεηλή δσή: κε ηελ ζσζηή δηαηξνθή (πξφηππν δηαηξνθήο ε αξραηνειιεληθή) θαη ηελ ζπλερή άζθεζε (απφ ηα παηδηθά ηνπο ρξφληα). Παξάιιεια, ιίγνη γλσξίδνπλ φηη ν Ιππνθξάηεο ζεκειίσζε αθφκα θαη ηελ νκνηνπαζεηηθή, αηψλεο πξηλ ηνλ ηδξπηή ηεο. Απηφο ήηαλ ν Γεξκαλφο ηαηξφο Samuel Hahnemann πνπ άξρηζε ηα πεηξάκαηά ηνπ ην 1813, ζε 183 αζζελείο κε ηχθν ζηα νπνία είρε επηηπρία 99. 95%!!! Ο Ιππνθξάηεο ζεκειίσζε ηελ νκνηνπαζεηηθή κε ηελ πεξίθεκε θξάζε ηνπ: «ηα φκνηα ησλ νκνίσλ εηζίλ ηάκαηα», δειαδή ην φκνην κπνξεί λα ζεξαπεπηεί κε ην φκνην. Γελ είλαη δηφινπ απίζαλν ν Ιππνθξάηεο ή άιινη ηαηξνί ηεο αξραίαο Διιάδνο λα ρξεζηκνπνηνχζαλ νκνηνπαζεηηθά θάξκαθα, δειαδή ηζρπξά θάξκαθα αξαησκέλα ζε ηέηνην βαζκφ πνπ λα κελ είλαη ηνμηθά, αιιά λα πξνθαινχλ ζπκπηψκαηα φκνηα κε ηε λφζν θαη κε ηνλ κεραληζκφ απηφ λα ηελ ζεξαπεχνπλ.

Γεληθά, νη αξραίνη Έιιελεο είραλ αλαπηχμεη ηελ ηαηξηθή πνπ γλψξηζε ηδηαίηεξε αλάπηπμε απφ ηελ επνρή ηνπ Ιππνθξάηε. Καηαξράο, πξψηνη αλαθάιπςαλ ηελ αλνζία πνπ απνθηά ν νξγαληζκφο κεηά απφ ηελ πξνζβνιή ηνπ απφ νξηζκέλεο ινηκψμεηο. Απηφ ην πεξηγξάθεη θαη ν Θνπθπδίδεο ιέγνληαο πσο ζηνλ ινηκφ ζηελ Αζήλα ην 430 π.Υ., φπνηνο αξξψζηαηλε θαη επηδνχζε, δελ μαλαθνιινχζε ηελ αζζέλεηα. Δπίζεο, νη αξραίνη Έιιελεο ρξεζηκνπνηνχζαλ δηάθνξα ζεξαπεπηηθά κέζα, φπσο ηελ αθαίκαμε (ζα βνεζνχζε ίζσο ζην πλεπκνληθφ νίδεκα θαη ζε θάπνηεο άιιεο αζζέλεηεο φπσο θαξδηνπάζεηεο θαη λεθξνπάζεηεο), ηε ρνξήγεζε θάξκαθσλ απφ βφηαλα, ηε ρνξήγεζε αθεςεκάησλ, ηνλ θαπηεξηαζκφ ζηηο πιεγέο, ηελ θαηάιιειε δίαηηα (θάηη πνπ ζήκεξα ζπλήζσο ακειείηαη) ζε θάζε αξξψζηηα, ηηο ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο – φπνπ ρξεηαδφηαλ, θαζψο θαη ηα ινπηξά. Με αιιά ιφγηα πξψηνη νη αξραίνη Έιιελεο δεκηνχξγεζαλ ηελ νιηζηηθή ηαηξηθή θαη έβιεπαλ ηνλ θάζε αζζελή σο μερσξηζηφ, σο κνλαδηθή πξνζσπηθφηεηα. Γελ ηνλ έβιεπαλ σο λνχκεξν, εκπφξεπκα θαη πειάηε φπσο ε ζχγρξνλε ηαηξηθή πνπ έρεη ππνδνπισζεί ζηηο θαξκαθεπηηθέο εηαηξίεο θαη νη ηαηξνί είλαη επαγγεικαηίεο… Οη αξραίνη Έιιελεο πέζαηλαλ ζπλήζσο ζε κεγάιε ειηθία, αλ εμαηξέζνπκε ηνπο ζαλάηνπο απφ πνιέκνπο θαη ηηο επηδεκίεο. Απηφ κπνξεί λα ην δηαπηζηψζεη ν αλαγλψζηεο κε ηηο αλαγξαθφκελεο πεξηφδνπο πνπ γελλήζεθαλ θαη πέζαλαλ νη αξραίνη Έιιελεο πνπ αλαγξάθνληαη ζην βηβιίν απηφ. Οη πεξηζζφηεξνη πνπ αλαθέξνληαη εδψ, πέζαλαλ κεηά ηα 70!!! Οη απαξάδεθηεο «έξεπλεο» θάπνησλ (κε Διιήλσλ) «κειεηεηψλ»,απφ θζφλν παξνπζηάδνπλ δήζελ ρακειφ κέζν φξν δσήο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ. Ο ρακειφο κέζνο φξνο δσήο ζηελ Διιάδα ίζρπε απφ ηηο αξρέο σο ηα κέζα ηνπ 20νπ αηψλα κ.Υ. (πείλα, ζπλερείο πφιεκνη). Γεληθά, νη Έιιελεο ραξαθηεξίδνληαη γηα ηελ καθξνδσία ηνπο. Οη ζεκεξηλέο εμαηξέζεηο νθείινληαη ζηελ πηνζέηεζε ηνπ δπηηθνχ ηξφπνπ δσήο θαη ηδίσο ηεο δπηηθήο δηαηξνθήο πνπ πξνθαιεί θαξδηνπάζεηεο θαη θαξθίλν. Άιισζηε, νη ηνμηθέο θαη νη θαξθηλνγφλεο νπζίεο βξίζθνληαη ζήκεξα παληνχ: ζηνλ αέξα, ζηα ηξφθηκα, ζην λεξφ πνπ πίλνπκε, αθφκα θαη ζην κεηξηθφ γάια!!!Σα θπζηθά θάξκαθα ησλ αξραίσλ Διιήλσλ πεξηείραλ ηηο νπζίεο ηηο νπνίεο ε θαξκαθνινγία αξγφηεξα απνκφλσζε θαη πξνρψξεζε ζηε ζπλζεηηθή ηνπο παξαγσγή.

Σο εν Άζηει Αζκληπιείον (Ἀθῆναι)

ηελ αξραία Διιάδα ππήξραλ πνιιέο ηαηξηθέο ζρνιέο φπσο ζηελ Κσ (ηνπ Ιππνθξάηε) θαη ζηελ Κλίδν (ειιεληθή απνηθία ζηε Μ. Αζία – απέλαληη απφ ηελ Κσ). ηελ Κλίδν γλσζηφο ηαηξφο ήηαλ ν Δχδνμνο πνπ έδεζε ηνλ 4ν αηψλα π.Υ. Δπίζεο, ππήξραλ πνιιά Αζθιεπηεία πνπ ήηαλ – φπσο αλαιχζεθε παξαπάλσ – λανί πξνο ηηκήλ ηνπ ζενχ Αζθιεπηνχ. ηελ νπζία ήηαλ ζεξαπεπηήξηα θαη ζα ηα απνθαινχζακε σο ηα πξψηα λνζνθνκεία!!! Αλαθέξζεθε πξηλ ην Αζθιεπηείν ηεο Δπηδαχξνπ. Άιια κεγάια Αζθιεπηεία ήηαλ ηεο Αζήλαο, ηεο Κσ θαη ηεο Πεξγάκνπ.

Η Πέξγακνο ήηαλ πφιε ζηε Μ. Αζία πνπ ζηα Διιεληζηηθά ρξφληα έγηλε πξσηεχνπζα ηνπ βαζηιείνπ ηεο Πεξγάκνπ. Ιαηξηθέο ζρνιέο ζηελ αξραία Διιάδα ππήξραλ ζηελ Κσ απφ ηνλ

Ιππνθξάηε, ζηελ Κπξήλε (Διιεληθή απνηθία ζηε Ληβχε) θαη ζηνλ Κξφησλα (ειιεληθή απνηθία ζηελ Κάησ Ιηαιία) – απφ ηνλ Αιθκαίνλα. Πάλησο, ζεκεηψλεηαη φηη φινη νη αξραίνη Έιιελεο είραλ ηαηξηθέο γλψζεηο θαη κάιηζηα ζηελ Αζήλα θαη ζε πνιιέο άιιεο πφιεηο νη λένη δηδάζθνληαλ θαη ην κάζεκα ηεο ηαηξηθήο, ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο ηνπο εθπαίδεπζεο! Απηφ δπζηπρψο δελ γίλεηαη ζηα ζεκεξηλά ζρνιεία…

Φιλόλαος ο Κροηωνιάηης

Πέξα απφ ηνλ Ιππνθξάηε, ζηα κέζα ηνπ 5νπ π.Υ. αηψλα έδεζε ν Φηιφιανο ζηνλ Κξφησλα ηεο Κάησ Ιηαιίαο (ειιεληθή απνηθία). Ο Φηιφιανο ήηαλ ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο θαη ηαηξφο. Μεηά ηελ θαηαζηξνθή ηεο ζρνιήο ησλ ππζαγνξείσλ ζηνλ Κξφησλα, ν Φηιφιανο θαηέθπγε ζηελ Θήβα φπνπ δίδαμε. Καηά ηνλ Φηιφιαν ηηο αζζέλεηεο πξέπεη λα ηηο αλαδεηήζνπκε ζηνπο ρπκνχο ηνπ αλζξψπνπ, δειαδή ζην αίκα, ζηε ρνιή θαη ζην θιέγκα. Απηφ ην δέρεηαη θαη ε ζχγρξνλε ηαηξηθή κε ηηο εμεηάζεηο αίκαηνο, ηηο βηνρεκηθέο εμεηάζεηο θαη ηελ εμέηαζε πηπέισλ (γηα ινίκσμε ή καθξνζθνπηθά γηα θαξθίλν ή θπκαηίσζε). Ο Φηιφιανο έιεγε, επίζεο, φηη ε ππεξβνιηθή δεζηή ή θξχν, θαζψο θαη ε ππεξβνιηθή ηξνθή κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ αζζέλεηεο. ε φ,ηη αθνξά ηελ ππεξβνιηθή ηξνθή είλαη γλσζηή ε κάζηηγα ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, ε παρπζαξθία. ρεηηθά κε ην ππεξβνιηθφ θξχν πξνθαιεί θξπνπαγήκαηα θαη εππάζεηα ζηηο ινηκψμεηο, ελψ ε ππεξβνιηθή δεζηή πξνθαιεί ζεξκνπιεμία.

Αθφκα θαη ν Αξηζηνηέιεο είρε ηαηξηθέο γλψζεηο. Οη γνλείο ηνπ ήηαλ Αζθιεπηάδεο θαη κάιηζηα ν παηέξαο ηνπ Νηθφκαρνο ήηαλ ηαηξφο ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Ακχληα ηνπ Β΄. Απφ ηνλ παηέξα ηνπ ν Αξηζηνηέιεο έκαζε ηελ ηαηξηθή ηελ νπνία κεηέδσζε θαη ζηνλ καζεηή ηνπ Αιέμαλδξν ηνλ Μέγα. ηνλ Αιέμαλδξν θάλεθε ηδηαίηεξα ρξήζηκε ε ηαηξηθή ζηελ εθζηξαηεία ηνπ ζηελ Αζία θαη κάιηζηα ζπληζηνχζε εηδηθέο δίαηηεο ζε αζζελείο ζηξαηηψηεο ηνπ.

Ηρόθιλος ο Χαλκιδόνιος

Άιινο κεγάινο ηαηξφο ήηαλ ν Ηξφθηινο απφ ηελ Υαιθεδφλα ηεο Βηζπλίαο πνπ έδεζε ηνλ 3ν αηψλα π.Υ. Ο Ηξφθηινο άζθεζε ηελ ηαηξηθή ζηελ Αιεμάλδξεηα θαη ήηαλ ν πξψηνο αλαηφκνο. Έθαλε ηνκέο κάιινλ ζε δψα θαη φρη ζηνλ άλζξσπν. Ίζσο, φκσο, ηειηθά λα έθαλε ζηνλ άλζξσπν, κηαο θαη θαηεγνξήζεθε γη’ απηφ. Δμάιινπ, ιέγεηαη φηη νη Πηνιεκαίνη ζηελ Αίγππην επέηξεπαλ ηελ αλαηνκία ζε ζψκαηα εγθιεκαηηψλ. Γεληθά, ε αλαηνκία ζην αλζξψπηλν ζψκα απαγνξεπφηαλ κέρξη ιίγν κεηά ηα ρξφληα ηεο Αλαγέλλεζεο. Ο Ηξφθηινο δηέθξηλε ηνπο ηέλνληεο απφ ηα αγγεία, πεξηέγξαςε ην λεπξηθφ ζχζηεκα, μερψξηζε ηα θηλεηηθά απφ ηα αηζζεηηθά λεχξα θαη είπε φηη ε έδξα ηεο λφεζεο είλαη ν εγθέθαινο. Δπίζεο, κειέηεζε ην ήπαξ, ην δσδεθαδάθηπιν (απηφο έδσζε ηελ νλνκαζία ηνπ πνπ ζρεηίδεηαη κε ην κήθνο ηνπ), ηνλ πξνζηάηε, ηνλ πλεχκνλα, ηνλ εγθέθαιν (ζπζρέηηζε ηνλ εγθέθαιν κε ην λεπξηθφ ζχζηεκα), ηα ιεκθαγγεία θαη ην ήπαξ.

Ο Ηξφθηινο μερψξηζε ην νπηηθφ λεχξν θαη κειέηεζε ηνλ νθζαικφ, νλνκαηίδνληαο ηνλ ακθηβιεζηξνεηδή θαη θεξαηνεηδή ρηηψλα. Μεγάιε ζεκαζία έδσζε ζηελ ζσζηή δηαηξνθή θαη ζηελ άζθεζε, θάηη πνπ απνδέρεηαη θαη ε ζχγρξνλε θαξδηνινγία. Ο Ηξφθηινο επηλφεζε θαη έλα φξγαλν γηα ηε κειέηε ησλ ζθπγκψλ, γηαηί ζπλεηδεηνπνίεζε ηελ δηαγλσζηηθή θαη θιηληθή ηνπο άμηα!!!

Εραζίζηραηος ο Κείος

Σελ ίδηα επνρή κε ηνλ Ηξφθηιν, δειαδή ηνλ 3ν αηψλα π.Υ., έδεζε θαη ν Δξαζίζηξαηνο απφ ηελ Κέα (λεζί ησλ Κπθιάδσλ) πνπ έθαλε ζηελ Αιεμάλδξεηα αλαηνκία θαη έξεπλεο πάλσ ζηελ θαξδηά. Ο Δξαζίζηξαηνο ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο ζεκειησηέο ηεο αλαηνκίαο. εκεηψλεηαη φηη θαη ε Βηζπλία (πεξηνρή ζηελ βνξεηνδπηηθή Μ. Αζία) πνπ γελλήζεθε ν Ηξφθηινο θαη γεληθά ε λνηηνδπηηθή Αζία θαη ε Αίγππηνο ήηαλ ηφηε ειιεληζηηθά βαζίιεηα πνπ ίδξπζε ν Μέγαο Αιέμαλδξνο ζηα νπνία θπβεξλνχζαλ νη δηαδφρνη ηνπ θαη έδεζαλ πνιινί Έιιελεο εθεί.

Γαληνός

Μεηά ηνλ Ιππνθξάηε, ν κεγαιχηεξνο ηαηξφο ηεο αξραηφηεηαο ήηαλ ν Κιαχδηνο Γαιελφο πνπ ήηαλ ν ηδξπηήο ηεο πεηξακαηηθήο θπζηνινγίαο θαη ηεο πεξηγξαθηθήο αλαηνκίαο. Ο Γαιελφο ήηαλ Έιιελαο. Γελλήζεθε ην 129 ή 131 κ.Υ. ζηελ Πέξγακν ηεο Μ. Αζίαο (πξψελ ειιεληζηηθφ βαζίιεην πνπ πέξαζε ζηνπο Ρσκαίνπο). Ήηαλ πηφο ηνπ αξρηηέθηνλα Νηθία. Απφ παηδί ν Γαιελφο ζχρλαδε ζην Αζθιεπηείν ηεο πφιεο ηνπ πνπ νη Έιιελεο ηδξχζαλ φπσο θαη ζε άιιεο πφιεηο ζηελ επηθξάηεηα ηεο λνηηνδπηηθήο Αζίαο. Δθεί ζπλέξξεαλ αζζελείο απφ φινλ ηνλ θφζκν. Ο Γαιελφο παξαθνινπζνχζε ζηελ ηαηξηθή ζρνιή ηνπο ηαηξνχο λα εμαζθνχλ ην ηαηξηθφ επάγγεικα. ε ειηθία 14 εηψλ άξρηζε καζήκαηα θηινζνθίαο θαη ηαηξηθήο. εκεηψλεηαη φηη ζηελ αξραηφηεηα ε ηαηξηθή ήηαλ αλαπφζπαζην κέξνο ηεο θηινζνθίαο. Γάζθαιφο ηνπ ήηαλ ν άηπξνο, καζεηήο ηνπ κεγάινπ αλαηφκνπ Κνΐληνπ. Αξγφηεξα, ζε ειηθία 16 εηψλ, ν Γαιελφο άξρηζε ηηο ηαηξηθέο ηνπ ζπνπδέο ζηελ Πέξγακν θαη ηηο ζπλέρηζε ζηε κχξλε (ειιεληθή απνηθία), ζηελ Κφξηλζν θαη ζηελ Αιεμάλδξεηα. ηελ Αιεμάλδξεηα έθαλε αλαηνκία ζε δψα. Σν 161 κ.Υ. ν Γαιελφο πήγε ζηε Ρψκε φπνπ ζεξάπεπζε ηνλ αξηζηνηειηθφ θηιφζνθν Δχδεκν, ηελ ζηηγκή πνπ θαλέλαο ηαηξφο δελ κπνξνχζε λα ηνλ ζεξαπεχζεη. Απηφ ηθαλνπνίεζε ηφζν ηνλ Δχδεκν πνπ ζχζηεζε ηνλ Γαιελφ ζηνπο αξηζηνθξαηηθνχο θχθινπο θαη ηνλ έθαλε παζίγλσζην. Η θήκε ηνπ Γαιελνχ έθηαζε σο ηνλ Ρσκαίν απηνθξάηνξα Μάξθν Απξήιην θαη ηνλ ζπκβαζηιέα Λεχθην Ολήξν πνπ έθαλαλ ηνλ Γαιελφ επίζεκν ηαηξφ ηεο απιήο ηνπο! Ο Γαιελφο έδσζε πνιιέο δηαιέμεηο θαη έγξαςε πνιιά βηβιία. Πέζαλε ην 199 ή ην 201 κ.Υ. Γπζηπρψο, ηα βηβιία ηνπ – πνπ θπιάζζνληαλ ζηνλ λαφ ηεο Δηξήλεο – θαηαζηξάθεθαλ απφ ππξθαγηά. Έηζη, ζα κείλνπλ θξπθά γηα πάληα πνιιά απφ ηα πξσηνπνξηαθά θάξκαθα θαη ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο ηνπ Γαιελνχ.

Ο Γαιελφο πίζηεπε φηη ε θαιή πγεία ήηαλ απνηέιεζκα ηεο ηζνξξνπίαο ησλ 4 ρπκψλ ηνπ ζψκαηνο: ηνπ αίκαηνο, ηεο ρνιήο, ηεο καχξεο ρνιήο θαη ηνπ θιέγκαηνο. Κάζε δηαηαξαρή ζηελ ηζνξξνπία απηή ή ε θαθή αλάκεημε ησλ ρπκψλ νδεγεί ζηελ αζζέλεηα. ηελ αλαηνκία πξψηνο, αηψλεο πξηλ ηνλ Γαξβίλν, αλαθάιπςε ηελ νκνηφηεηα κεηαμχ αλζξψπνπ θαη πίζεθνπ!!! Έηζη, ρξεζηκνπνίεζε πίζεθνπο απφ ηελ βφξεην Αθξηθή γηα αλαηνκηθέο κειέηεο (ε αλαηνκία ζε αλζξψπνπο πξναλαθέξζεθε φηη απαγνξεπφηαλ). Δπίζεο, έθαλε αλαηνκία ζε ρνίξνπο. Ο Γαιελφο κειέηεζε ηελ αλαηνκία ηεο κήηξαο, ηηο νθζαικνπάζεηεο θαη ηελ θίλεζε ηνπ ζψξαθα θαη ησλ πλεπκφλσλ θαηά ηελ αλαπλνή. Πεξηέγξαςε ην ήπαξ θαη ηηο βαιβίδεο ηεο θαξδηάο! Ξερψξηζε ηηο αξηεξίεο απφ ηηο θιέβεο θαη είπε φηη ζηηο πξψηεο θπθινθνξεί ην θαζαξφ αίκα. Ωο ηφηε πίζηεπαλ φηη ζηηο αξηεξίεο θπθινθνξεί αέξαο. Πάλησο, απηφ δελ είλαη εληειψο ιάζνο κηαο θαη ηα αέξηα ηνπ αίκαηνο – νμπγφλν θαη δηνμείδην ηνπ άλζξαθα – κεηαθέξνληαη ζην αίκα δηαιπκέλα. Κπξίσο, φκσο, βξίζθνληαη ζηα εξπζξά αηκνζθαίξηα ηνπ αίκαηνο απφ ηα νπνία δεζκεχνληαη θαη απνδεζκεχνληαη ζηελ αηκαηηθή θπθινθνξία. Ο Γαιελφο αλέθεξε φηη ην πεξηζζφηεξν αίκα βξίζθεηαη ζηελ ανξηή. Δίπε φηη ην αίκα δηνρεηεχεηαη ζηελ ανξηή απφ ηνλ αξηζηεξή θνηιία, αθνχ πξηλ έρεη πεξάζεη απφ ηελ δεμηά. Ο Γαιελφο κίιεζε θαη γηα ηελ θίλεζε ησλ κπψλ, ηελ αλαπλνή, ην ζπέξκα, ηνλ θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα, ηνπο φγθνπο, ηελ θίξξσζε ηνπ ήπαηνο, ηνπο ζπαζκνχο θαη ηελ επηιεςία (ηελ ηεξή λφζν ησλ αξραίσλ Διιήλσλ), ην ξίγνο, ην ηξνκψδεο παξαιήξεκα, ηελ θπκαηίσζε, ηνπο ιίζνπο ζηε ρνιή θαη ηηο παζήζεηο ηνπ ζπιήλα. Δπίζεο, αζρνιήζεθε θαη κε ηελ δίαηηα, έθαλε εγρεηξήζεηο θαη θαηαζθεχαζε πνιιά θάξκαθα.

πγθεθξηκέλα θαηαζθεχαζε αθεςήκαηα, εθρπιίζκαηα θαη παξαζθεπάζκαηα, γηα παξάδεηγκα απφ λαξθσηηθά θπηά φπσο ην φπην, ην πνζθχακν θαη ηνπο βνιβνχο ζθίιιαο. Σνπο ηειεπηαίνπο ηνπο ρξεζηκνπνίεζε σο θαξδηνηνλσηηθφ, δηνπξεηηθφ θαη απνρξεκπηηθφ θάξκαθν! Θεξαπεπηηθά ρξεζηκνπνίεζε θαη ην δειεηήξην ηεο νρηάο! ήκεξα ζε δηάθνξα δειεηήξηα φπσο ηεο κέιηζζαο, ησλ θηδηψλ, θαζψο θαη άιιεο θπζηθέο νπζίεο (θνξκφο ειάηνπ, νπζία θαξραξηψλ θαη άιια) νη επηζηήκνλεο ςάρλνπλ θάξκαθα γηα ηελ ζεξαπεία ηνπ θαξθίλνπ. Κάπνηα απφ απηά, ζε εξγαζηεξηαθέο κειέηεο, ζηαζεξνπνηνχλ ή κεηψλνπλ ην κέγεζνο ηνπ φγθνπ ή εκπνδίδνπλ ηελ άξδεπζή ηνπ κε αίκα. Αμίδεη λα αλαθεξζεί θαη ην φλνκα ηνπ Γηνζθνξίδε ηνπ Πεδάληνπ ν νπνίνο ήηαλ Έιιελαο ηαηξφο, βνηαλνιφγνο θαη θαξκαθνπνηφο ηνπ 1νπ αηψλα κ.Υ. απφ ηνλ Αλάδαξγν ηεο Κηιηθίαο. Έγξαςε ην βηβιίν “Πεξί χιεο ηαηξηθήο” ην 77 κ.Υ.

Ο ΙΠΠΟΚΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΙΑΣΡΙΚΗ ΣΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ο Ιπποκράηης

Ο Ιππνθξάηεο γελλήζεθε ζηελ Κσ. Καηαγφηαλ απφ ηελ νηθνγέλεηα ησλ Αζθιεπηαδψλ (κε ηελ θχξηα ζεκαζία ηνπ φξνπ «Αζθιεπηάδεο» είλαη απηνί πνπ θαηάγνληαη απφ ηνλ Αζθιεπηφ, είηε είλαη γηαηξνί είηε αζθνχλ θάπνηα άιιε δξαζηεξηφηεηα, ζχκθσλα κε ηνλ Ι. Σδέηδε). Ο Αζθιεπηφο ήηαλ άξρνληαο ηεο Σξίθθεο ζηε Θεζζαιία ν νπνίνο θεκίδνληαλ γηα ηηο ηαηξηθέο ηνπ γλψζεηο. ηνλ κεξν εμειίρζεθε ζε έλαλ εκίζεν- ζεξαπεπηή. ην ηέινο, εμπςψζεθε ζε έλαλ ζεφ γηαηξφ.

ην «πκπφζην» ηνπ Πιάησλα ππνλννχληαη νη δπν γηνη ηνπ Αζθιεπηνχ, ν Πνδαιείξηνο θαη ν Μαράσλ. Ο Ιππνθξάηεο ιέγεηαη φηη αλήθεη ζηνπο Αζθιεπηάδεο πνπ θαηάγνληαη απφ ηνλ

Πνδαιείξην. Ο παηέξαο ηνπ ήηαλ ν Ηξαθιείδεο θαη ε κεηέξα ηνπ ε Φαηλαξέηε. Απφγνλνη ηνπ Πνδαιείξηνπ ήηαλ θαη απηνί πνπ ίδξπζαλ ηελ ηαηξηθή ζρνιή ηεο Κλίδνπ, ε νπνία ίζσο λα ήηαλ παιαηφηεξε ηεο ηαηξηθήο ζρνιήο ηεο Κσ αιιά ε ηειεπηαία απέθηεζε κεγαιχηεξε θήκε ιφγσ ηεο γέλλεζεο ηνπ Ιππνθξάηε. Ο πξψηνο δάζθαινο ηνπ Ιππνθξάηε ήηαλ ν παηέξαο ηνπ, αθνχ ε παξάδνζε ησλ Αζθιεπηαδψλ ήζειε ηε κεηάδνζε ηεο ηαηξηθήο γλψζεο απφ ηνλ παηέξα ζην γην. Αξγφηεξα δάζθαιφο ηνπ ππήξμε ν γπκλαζηήο- ηαηξφο Ηξφδηθνο. Δπίζεο, δηδάρηεθε θηινζνθία απφ ην Γεκφθξηην θαη ξεηνξηθή απφ ην Γνξγία ην Λενληίλν. Μεηά ηελ εθπαίδεπζή ηνπ άξρηζε λα αζθεί ηελ ηαηξηθή ζηε γελέηεηξά ηνπ ηελ Κσ, φπνπ θαη παληξεχηεθε θαη απέθηεζε ηξία παηδηά, δπν γηνπο (Θεζζαιφο θαη Γξάθσλ) θαη κηα θφξε. Μεηά ην ζάλαην ησλ γνληψλ ηνπ έθπγε απφ ηελ Κσ, πεξηπιαλψκελνο ζε φιε ηελ Διιάδα, άιισζηε δελ ήηαλ ζπάλην ην γεγνλφο εθείλε ηελ επνρή θάπνηνο πνπ εμαζθνχζε ην επάγγεικα ηνπ γηαηξνχ λα εγθαηαιείπεη ηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπ ή ηνλ ηφπν φπνπ εθπαηδεχηεθε, πξνθεηκέλνπ λα ζπλερίζεη ηε ζηαδηνδξνκία ηνπ θαη ζε άιιεο πεξηνρέο. Ωζηφζν δελ ππάξρεη αθξηβήο έλδεημε ζρεηηθά κε ην πφηε αλαρψξεζε απφ ην λεζί, ίζσο απηφ λα έγηλε ζηηο αξρέο ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ, ηφηε πνπ θαίλεηαη λα ζπκπίπηεη θαη ε θάζε ηεο αθκήο ηεο δξαζηεξηφηεηάο ηνπ. Φεχγνληαο, ινηπφλ, απφ ην λεζί κεηέβε πξψηα ζηε Θεζζαιία θαη αξγφηεξα ζηε Μαθεδνλία. Πέξαζε επίζεο απφ ηα παξάιηα ηεο Μ. Αζίαο, ηε Θξάθε, ηελ Αζήλα. ρεηηθά κε ηελ αλαρψξεζή ηνπ απφ ηελ Κσ, νη βηνγξάθνη παξαζέηνπλ πνηθίιεο εμεγήζεηο. Μία απφ απηέο ζέιεη ηνλ Ιππνθξάηε λα εγθαηαιείπεη ην λεζί επεηδή ππξπφιεζε ηε βηβιηνζήθε ηεο Κλίδνπ. Άιιε εμήγεζε αλαθέξεη φηη ν Ιππνθξάηεο έθπγε επεηδή ππξπφιεζε ην λαφ ηνπ Αζθιεπηνχ ζηελ Κσ, αθνχ πξψηα είρε ιάβεη γλψζε ησλ επηγξαθψλ ηαηξηθνχ πεξηερνκέλνπ. Ωζηφζν, θαίλεηαη φηη ε πην πηζαλή εμήγεζε ζήκεξα είλαη φηη ν Ιππνθξάηεο ήζειε λα αθήζεη ην λεζί γηα λα εκπινπηίζεη ηηο γλψζεηο θαη ηελ εκπεηξία ηνπ κε ηελ εμέηαζε θαη άιισλ πεξηνρψλ. Δμάιινπ κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ηδέεο ηεο Ιππνθξαηηθήο ηαηξηθήο ππνζηεξίδεη φηη ν θπζηθφο ρψξνο επηδξά ζεκαληηθά ζηελ πγεία θαη ηελ αζζέλεηα ηνπ αλζξψπνπ.

Καηά ηε ζεζζαιηθή πεξίνδν ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπ ππήξμαλ δχν αμηνζεκείσηα γεγνλφηα. Μηα ηζηνξία πνπ αθνξά ην βαζηιηά ησλ Μαθεδφλσλ Πεξδίθθα ην 2ν , ζηνλ νπνίν είρε δηαγλψζεη κηα εξσηηθή αζζέλεηα απφ ηελ νπνία θαη ηνλ ζεξάπεπζε. Σν δεχηεξν γεγνλφο είλαη ε βνήζεηα πνπ αξλήζεθε ζηνπο βαξβάξνπο θαη ηελ νπνία πξνζέθεξε κφλν ζηνπο Έιιελεο θαηά ηε δηάξθεηα κηαο επηδεκίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, Ο Αξηαμέξμεο ν Α’ ιέγεηαη φηη έζηεηιε απεζηαικέλνπο γηα λα δεηήζνπλ ηε βνήζεηα ηνπ Ιππνθξάηε πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί κηα επηδεκία ε νπνία είρε εμαπισζεί ζην ζηξάηεπκά ηνπ. Ο Ιππνθξάηεο φρη κφλν αξλήζεθε, παξά ηηο εμαηξεηηθά δειεαζηηθέο πξνζθνξέο, αιιά ξσηψληαο ηνπο απεζηαικέλνπο ζρεηηθά κε ηηο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο θαη ην θαζεζηψο ησλ αλέκσλ ζηνλ ηφπν ηνπο, απφ ηηο απαληήζεηο ηνπο θαηάθεξε λα πξνβιέςεη ηελ πνξεία ηεο αζζέλεηαο ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν θαη λα ππνδείμεη ηελ θαηάιιειε ζεξαπεπηηθή αγσγή. Μεηά απφ κηα καθξά ζηαδηνδξνκία πνπ μεθίλεζε απφ ηελ Κσ, πέζαλε ζηε Λάξηζα ζε πξνρσξεκέλε ειηθία. Μάιηζηα ιέγεηαη φηη γηα πνιχ θαηξφ πάλσ ζηνλ ηάθν ηνπ ππήξρε έλαο ζκήλνο κειηζζψλ πνπ ην κέιη ηνπο είρε ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηεο. Σν Αζθιεπηείν, θηηζκέλν ζηηο πιαγηέο ελφο ρακεινχ ιφθνπ, θαηάθπηνπ κε δέλδξα θαη κε ζαπκάζηα ζέα πξνο ηε ζάιαζζα θαη ηα κηθξαζηαηηθά παξάιηα, ήηαλ ήδε απφ ηελ αξραηφηεηα ην πην θεκηζκέλν κλεκείν ηεο Kσ.

Ο Ιπποκράηης και η τολή ηης Κω

Μεηά ηελ επηζηξνθή ηνπ ζηελ παηξίδα ηνπ, ηδξχεη ηελ νλνκαζηή ζρνιή ηνπ ζηελ Κσ. Βέβαηα κε ηνλ φξν «ζρνιή» εθείλε ηελ επνρή, δειαδή ηνλ 5ν αη. ζα πξέπεη λα ελλνήζνπκε ην φηη έλαο δάζθαινο, ν νπνίνο ήηαλ εληαγκέλνο ζην επξχηεξν πιαίζην κηαο νηθνγελεηαθήο παξάδνζεο εθαηνληαεηηψλ, δηαηψληδε απηή ηε δηδαζθαιία ζηνπο γηνπο ηνπ θαη ζηνπο καζεηέο ηνπ.

Ο Ιππνθξάηεο ζα έξζεη λα απνζενπνηήζεη ηελ ηαηξηθή θαη λα δηαρσξίζεη απζηεξά ηα φξηά ηεο απφ ηε θηινζνθία. Καηά ηνλ Ιππνθξάηε θαη ηνπο απνθαινχκελνπο Ιππνθξαηηθνχο, ν γηαηξφο φθεηιε λα απνξξίπηεη θάζε είδνπο δεηζηδαηκνλία, λα είλαη θαζαξφο ζην ζψκα θαη αρψξηζηνο ηεο εζηθήο. Οη αζζέλεηεο γη’ απηφλ έρνπλ ινγηθά αίηηα θαη δελ πεγάδνπλ απφ ηε ζετθή παξέκβαζε. Έηζη, ε ζεξαπεία ηνπο ζα πξέπεη λα γίλεηαη επίζεο κε ινγηθά κέζα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ άκεζε παξαηήξεζε. Η αζζέλεηα εμεηάδεηαη σο κηα γεληθή πάζεζε θαη φρη εληνπηζκέλε ζε θάπνην φξγαλν. Ήηαλ ν πξψηνο πνπ κίιεζε γηα ηελ ζεκαζία θαη ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο αζεςίαο θαη ηεο αληηζεςίαο. Σφληζε ηελ αλάγθε γηα θαζεκεξηλή θαζαξηφηεηα θαη πγηεηλή. Τπνζηήξηδε αθφκε φηη ζην αλζξψπηλν ζψκα ππάξρνπλ νπζίεο ηηο νπνίεο νλφκαζε αίκα & βιέλλε, θίηξηλε & κειαλή ρνιή. Απφ ηελ ηζνξξνπία ησλ νπζηψλ απηψλ εμαξηάηαη ή πγεία ηνπ αλζξψπνπ. ηαλ ππάξρεη ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ νπζηψλ απηψλ ηφηε ν άλζξσπνο είλαη πγηήο, ελψ φηαλ ζπκβαίλεη ην αληίζεην αζζελεί ζσκαηηθά θαη ςπρνινγηθά. Πίζηεπε αθφκε φηη ζην ζψκα ελππάξρεη κηα δσηθή δχλακε, ε «θχζηο» απφ ηελ νπνία εμαξηάηαη ε ζπληήξεζε, ε αλάπηπμε θαη ε ζεξαπεία ηνπ ζψκαηνο, φπσο θαη επαλαθνξά ηνπ απφ ηελ παζνινγηθή ζηε θπζηνινγηθή θαηάζηαζε. Σα θάξκαθα γηα ηνπο Ιππνθξαηηθνχο είλαη βνεζήκαηα ηεο «θχζηο». Ο Ιππνθξάηεο δελ πεξηνξίζηεθε κφλν ζηελ πξαθηηθή πιεπξά ηεο ηαηξηθήο, αιιά ηε δίδαμε θηφιαο. Καηαξράο φπσο ην φξηδε ε νηθνγελεηαθή ηνπ παξάδνζε, ηε κεηέδσζε ζηνπο γηνπο ηνπ. Έπεηηα φκσο, ήηαλ ν πξψηνο πνπ κεηέδσζε ηηο γλψζεηο ηεο ηαηξηθήο θαη ζε αλζξψπνπο πνπ δελ θαηάγνληαλ απφ ηελ νηθνγέλεηα ησλ Αζθιεπηαδψλ. Απηφ ην άλνηγκα ζηελ επνρή ηνπ έδσζε κεγάιε δηάδνζε ζηε θήκε ηεο ηαηξηθήο ζηελ Κσ. Με ην άλνηγκα ηεο δηδαζθαιίαο δφζεθε ε αθνξκή λα ζπληαρζεί απφ ην κεγάιν γηαηξφ ν πεξίθεκνο ξθνο ηεο Ιαηξηθήο.

Ο φξθνο απηφο εθθσλνχληαλ κφλν απφ καζεηέο νη νπνίνη δελ αλήθαλ ζηελ νηθνγέλεηα ησλ Αζθιεπηαδψλ, πξηλ απφ ηε ζηηγκή πνπ επξφθεηην λα αξρίζνπλ ηελ εθπαίδεπζε απφ ην δάζθαιν. Η απφθαζε ηνπ Ιππνθξάηε λα θάλεη πξνζηηή ηελ ηαηξηθή γλψζε θαη ζε άηνκα εθηφο ησλ ζηελψλ θφιπσλ ηεο νηθνγελείαο, νθείιεηαη ζηνλ πνιχ κηθξφ αξηζκφ ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο πνπ ήηαλ πξφζπκα λα ζπλερίζνπλ ηελ ηαηξηθή παξάδνζε ζηελ Κσ. Γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη λα ζπλέηαμε θαη ηνλ ξθν. Ο φξθνο ζψζεθε γηαηί έρεη φια ηα γλσξίζκαηα ελφο πξνηχπνπ. Απνηειεί ζήκεξα φπσο θαη ζηελ αξραηφηεηα έλα είδνο ζπκβνιαίνπ γηα ηε εζηθή εμάζθεζε ηεο ηαηξηθήο.

Ο Όρκος ηοσ Ιπποκράηη

Ο φξθνο νπζηαζηηθά ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε. ην πξψην κέξνο πξνζδηνξίδνληαη νη ππνρξεψζεηο ηνπ λενεηζαγφκελνπ καζεηή θαη πξνζθέξνληαη εζηθέο θαη νηθνλνκηθέο εγγπήζεηο ζην δάζθαιν ηεο ηαηξηθήο ηέρλεο. Τπφζρεηαη λα ηηκά ην δάζθαιφ ηνπ ζαλ γνλέα ηνπ φπσο ζα θάλεη ηα πξνβιήκαηα ηνπ δηδαζθάινπ ηνπ θαη δηθά ηνπ. Δπίζεο δέρεηαη ηε δέζκεπζε λα δηδάμεη θαη ν ίδηνο αλ ρξεηαζηεί ηελ ηαηξηθή ηέρλε ζηνπο γηνπο ηνπ αιιά θαη ζηνπο γηνπο ηνπ δηδαζθάινπ ηνπ. Σν δεχηεξν κέξνο ηνπ φξθνπ ζεσξείηαη θαη ην ζπνπδαηφηεξν θαζψο αλαθέξεηαη ζηηο εζηθέο αξρέο πάλσ ζηηο νπνίεο ζα βαζηζηεί γηα λα αζθήζεη ην επάγγεικά ηνπ σο απξηαλφο γηαηξφο. Βαζηθή ηνπ επηζπκία είλαη λα αζθήζεη ηελ ηέρλε «αγλψο θαη θαζαξψο». Οη ππνρξεψζεηο πνπ ζπλεπάγεηαη απηή ε επηζπκία είλαη λα επηδηψθεη κφλν ην θαιφ ησλ αζζελψλ ηνπ θαη λα κελ ρξεζηκνπνηήζεη πνηέ ζαλαηεθφξν θάξκαθν έζησ θη αλ ηνπ δεηεζεί. Γελ ζα βνεζήζεη πνηέ γπλαίθα λα ράζεη ην παηδί πνπ θνπβαιάεη κέζα ηεο. Θα ζέβεηαη ην ζπίηη θάζε αξξψζηνπ ζην νπνίν ζα κπεη θαη ζα απνθεχγεη θάζε αθξνδηζηαθή επαθή κε ηνλ ίδην ηνλ αζζελή αιιά θαη κε ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Σέινο, ζα είλαη έκπηζηνο θαη δελ ζα απνθαιχπηεη κπζηηθά πνπ ηνπ γίλνληαη γλσζηά θαηά ηελ άζθεζε ηνπ επαγγέικαηφο ηνπ.

Ο Αρτικός Όρκος

''Ὄκλπκη Ἀπόιισλα ἰεηξὸλ, θαὶ Ἀζθιεπηὸλ, θαὶ Ὑγείαλ, θαὶ Παλάθεηαλ, θαὶ ζενὺο πάληαο ηε θαὶ πάζαο, ἵζηνξαο πνηεύκελνο, ἐπηηειέα πνηήζεηλ θαηὰ δύλακηλ θαὶ θξίζηλ ἐκὴλ ὅξθνλ ηόλδε θαὶ μπγγξαθὴλ ηήλδε. Ἡγήζαζζαη κὲλ ηὸλ δηδάμαληά κε ηὴλ ηέρλελ ηαύηελ ἴζα γελέηῃζηλ ἐκνῖζη, θαὶ βίνπ θνηλώζαζζαη, θαὶ ρξελ ρξείδνληη κεηάδνζηλ πνηήζαζζαη, θαὶ γέλνο ηὸ ἐμ σηένπ ἀδειθνῖο ἴζνλ ἐπηθξηλέεηλ ἄῤῥεζη, θαὶ δηδάμεηλ ηὴλ ηέρλελ ηαύηελ, ἢλ ρξείδσζη καλζάλεηλ, ἄλεπ κηζζνῦ θαὶ μπγγξαθῆο, παξαγγειίεο ηε θαὶ ἀθξνήζηνο θαὶ ηῆο ινηπῆο ἁπάζεο καζήζηνο κεηάδνζηλ πνηήζαζζαη πἱνῖζί ηε ἐκνῖζη, θαὶ ηνῖζη ηνῦ ἐκὲ δηδάμαληνο, θαὶ καζεηαῖζη ζπγγεγξακκέλνηζί ηε θαὶ ὡξθηζκέλνηο λόκῳ ἰεηξηθῶ, ἄιιῳ δὲ νδελί. Δηαηηήκαζί ηε ρξήζνκαη ἐπ' ὠθειείῃ θακλόλησλ θαηὰ δύλακηλ θαὶ θξίζηλ ἐκὴλ, ἐπὶ δειήζεη δὲ θαὶ ἀδηθίῃ εἴξμεηλ. Ο δώζσ δὲ νδὲ θάξκαθνλ νδελὶ αἰηεζεὶο ζαλάζηκνλ, νδὲ θεγήζνκαη μπκβνπιίελ ηνηήλδε. Ὁκνίσο δὲ νδὲ γπλαηθὶ πεζζὸλ θζόξηνλ δώζσ. Ἁγλο δὲ θαὶ ὁζίσο δηαηεξήζσ βίνλ ηὸλ ἐκὸλ θαὶ ηέρλελ ηὴλ ἐκήλ. Ο ηεκέσ δὲ νδὲ κὴλ ιηζηληαο, ἐθρσξήζσ δὲ ἐξγάηῃζηλ ἀλδξάζη πξήμηνο ηῆζδε. Ἐο νἰθίαο δὲ ὁθόζαο ἂλ ἐζίσ, ἐζειεύζνκαη ἐπ' ὠθειείῃ θακλόλησλ, ἐθηὸο ἐὼλ πάζεο ἀδηθίεο ἑθνπζίεο θαὶ θζνξίεο, ηῆο ηε ἄιιεο θαὶ ἀθξνδηζίσλ ἔξγσλ ἐπί ηε γπλαηθείσλ ζσκάησλ θαὶ ἀλδξῴσλ, ἐιεπζέξσλ ηε θαὶ δνύισλ. Ἃ δ' ἂλ ἐλ ζεξαπείῃ ἢ ἴδσ, ἢ ἀθνύζσ, ἢ θαὶ ἄλεπ ζεξαπείεο θαηὰ βίνλ ἀλζξώπσλ, ἃ κὴ ρξή πνηε ἐθιαιέεζζαη ἔμσ, ζηγήζνκαη, ἄῤῥεηα ἡγεύκελνο εἶλαη ηὰ ηνηαῦηα. Ὅξθνλ κὲλ νὖλ κνη ηόλδε ἐπηηειέα πνηένληη, θαὶ κὴ μπγρένληη, εἴε ἐπαύξαζζαη θαὶ βίνπ θαὶ ηέρλεο δνμαδνκέλῳ παξὰ πᾶζηλ ἀλζξώπνηο ἐο ηὸλ αἰεὶ ρξόλνλ. παξαβαίλνληη δὲ θαὶ ἐπηνξθνῦληη, ηἀλαληία ηνπηέσλ.΄'

Η κεηάθξαζε ηνπ φξθνπ ζηα Νέα Διιεληθά : ''Οξθίδνκαη ζην ζεό Απόιισλα ηνλ ηαηξό θαη ζην ζεό Αζθιεπηό θαη ζηελ Υγεία θαη ζηελ Παλάθεηα θαη επηθαινύκελνο ηε καξηπξία όισλ ησλ ζεώλ όηη ζα εθηειέζσ θαηά ηε δύλακε θαη ηελ θξίζε κνπ ηνλ όξθν απηόλ θαη ηε ζπκθσλία απηή. Να ζεσξώ ηνλ δηδάζθαιό κνπ ηεο ηαηξηθήο ηέρλεο ίζν κε ηνπο γνλείο κνπ θαη ηελ θνηλσλό ηνπ βίνπ κνπ. Καη όηαλ ρξεηάδεηαη ρξήκαηα λα κνηξάδνκαη καδί ηνπ ηα δηθά κνπ. Να ζεσξώ ηελ νηθνγέλεηά ηνπ αδέιθηα κνπ θαη λα ηνπο δηδάζθσ απηήλ ηελ ηέρλε αλ ζέινπλ λα ηελ κάζνπλ ρσξίο δίδαθηξα ή άιιε ζπκθσλία. Να κεηαδίδσ ηνπο θαλόλεο εζηθήο, ηελ πξνθνξηθή δηδαζθαιία θαη όιεο ηηο άιιεο ηαηξηθέο γλώζεηο ζηνπο γηνπο κνπ, ζηνπο γηνπο ηνπ δαζθάινπ κνπ θαη ζηνπο εγγεγξακκέλνπο καζεηέο πνπ πήξαλ ηνλ ηαηξηθό όξθν, αιιά ζε θαλέλαλ άιιν. Θα ρξεζηκνπνηώ ηε ζεξαπεία γηα λα βνεζήζσ ηνπο αζζελείο θαηά ηε δύλακε θαη ηελ θξίζε κνπ, αιιά πνηέ γηα λα βιάςσ ή λα αδηθήζσ. Ούηε ζα δίλσ ζαλαηεθόξν θάξκαθν ζε θάπνηνλ πνπ ζα κνπ ην δεηήζεη, νύηε ζα ηνπ θάλσ κηα ηέηνηα ππόδεημε. Παξνκνίσο, δελ ζα εκπηζηεπηώ ζε έγθπν κέζν πνπ πξνθαιεί έθηξσζε. Θα δηαηεξώ αγλή θαη άζπηιε θαη ηε δσή θαη ηελ ηέρλε κνπ. Δελ ζα ρξεζηκνπνηώ λπζηέξη νύηε ζε απηνύο πνπ πάζρνπλ από ιηζίαζε, αιιά ζα παξαρσξώ ηελ εξγαζία απηή ζηνπο εηδηθνύο ηεο ηέρλεο. Σε όζα ζπίηηα πεγαίλσ, ζα κπαίλσ γηα λα βνεζήζσ ηνπο αζζελείο θαη ζα απέρσ από νπνηαδήπνηε εζθεκκέλε βιάβε θαη θζνξά, θαη ηδίσο από γελεηήζηεο πξάμεηο κε άλδξεο θαη γπλαίθεο, ειεύζεξνπο θαη δνύινπο. Καη όζα ηπρόλ βιέπσ ή αθνύσ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζεξαπείαο ή θαη πέξα από ηηο επαγγεικαηηθέο κνπ αζρνιίεο ζηελ θαζεκεξηλή κνπ δσή, απηά πνπ δελ πξέπεη λα καζεπηνύλ παξαέμσ δελ ζα ηα θνηλνπνηώ, ζεσξώληαο ηα ζέκαηα απηά κπζηηθά. Αλ ηεξώ ηνλ όξθν απηό θαη δελ ηνλ παξαβώ, αο ραίξσ πάληνηε ππνιήςεσο αλάκεζα ζηνπο αλζξώπνπο γηα ηε δσή θαη γηα ηελ ηέρλε κνπ. Αλ όκσο ηνλ παξαβώ θαη επηνξθήζσ, αο πάζσ ηα αληίζεηα.''

Ο Ιπποκράηης και η Ιπποκραηική σλλογή

Η παξάδνζε κάο έρεη δηαζψζεη κε ην φλνκα ηνπ Ιππνθξάηε 60 πεξίπνπ πξαγκαηείεο ζε ησληθή δηάιεθην. Ήδε, φκσο, απφ ηελ ειιεληζηηθή θαη Ρσκατθή επνρή κέρξη θαη ζήκεξα ππήξρε έληνλνο πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ην αλ ε παηξφηεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ έξγνπ αλήθεη ζηνλ Ιππνθξάηε. Θα ήηαλ νπηνπία λα πηζηεχακε φηη φιεο έρνπλ γξαθηεί απφ ηνλ ίδην ηνλ Ιππνθξάηε. Οη ηαηξηθέο απηέο πξαγκαηείεο κπνξεί λα δηαπλένληαη απφ ην ίδην νξζνινγηθφ πλεχκα κηαο ηαηξηθήο απαιιαγκέλεο απφ θάζε καγηθή επίδξαζε, αιιά ην έξγν δελ είλαη νκνηνγελέο. Τπάξρνπλ δηαθνξέο ζην ιεμηιφγην, ζην χθνο θαη ην πεξηερφκελν. Κάπνηεο θαίλεηαη λα κε γξάθηεθαλ απφ ηνλ ίδην ην δηδάζθαιν, θάπνηεο είλαη δηαθφξνπ πξνειεχζεσο θαη δηαθνξεηηθήο ρξνλνινγίαο. Σν ζίγνπξν είλαη φηη πνιιά απφ ηα έξγα ηεο ζπιινγήο γξάθηεθαλ απφ καζεηέο θαη νπαδνχο ηνπ κεγάινπ γηαηξνχ πνπ εκπλεχζηεθαλ απφ απηφλ.

χκθσλα κε ηνλ θαζεγεηή Α. Κνχδε ε Ιππνθξαηηθή πιινγή απφ άπνςε πεξηερνκέλνπ ρσξίδεηαη ζε 12 θαηεγνξίεο (Μαληάηεο, 2002). Απηέο θαη ηα αληίζηνηρα βηβιία ηνπο είλαη :

Γεληθά (ξθνο, Νφκνο, Πεξί αξραίεο ηαηξηθήο, Πεξί ηεηξνχ, Πεξί ηέρλεο, Πεξί επζρεκνζχλεο, Παξαγγειίαη, Αθνξηζκνί.)

Αλαηνκία-Φπζηνινγία (Πεξί Αλαηνκήο, Πεξί Καξδίεο, Πεξί ζαξθψλ, Πεξί αδέλσλ, Πεξί νζηέσλ θχζηνο, Πεξί θχζηνο αλζξψπνπ, Πεξί γνλήο, Πεξί θχζηνο παηδίνπ.)

Γηαηηεηηθή (Πεξί ηξνθήο, Πεξί δηαίηεο, Πεξί δηαίηεο πγηεηλήο.)

Παζνινγία (Πεξί αέξσλ, πδάησλ, ηφπσλ, Πεξί ρπκψλ, Πεξί θξίζεσλ, Πεξί θξηζίκσλ εκεξψλ, Πεξί εβδνκάδσλ, Πεξί θπζψλ.)

Πξνγλσζηηθή (Πξνγλσζηηθφλ, Πξνξεηηθφλ, Κσαθαί πξνγλψζεηο.)

Δηδηθή λνζνινγία (Πεξί επηδεκηψλ, Πεξί παζψλ, Πεξί λνχζσλ, Πεξί ησλ εληφο παζψλ, Πεξί ηεξήο λφζνπ, Πεξί ηφπσλ ησλ θαη’ άλζξσπνλ.)

Θεξαπεπηηθή (Πεξί δηαίηεο νμέσλ, Πεξί πγξψλ ρξήζηνο.)

Υεηξνπξγηθή (Καη’ ηαηξείν, Πεξί ειθψλ, Πεξί αηκνξξνΐδσλ, Πεξί ζπξίγγσλ, Πεξί ησλ ελ θεθαιψλ ηξσκάησλ, Πεξί αγκψλ, Πεξί άξζξσλ εκβνιήο, Μνριηθφο.)

Οθζαικνινγία (Πεξί φςεσο.)

Μαηεπηηθή (Πεξί παξζελίσλ, Πεξί γπλαηθείεο θχζηνο, Πεξί γπλαηθείσλ Α,Β, Πεξί αθνξψλ, Πεξί επηθπήζεσο, Πεξί επηακήλνπ θαη νθηακήλνπ, Πεξί εγθαηαηνκήο εκβξχνπ.)

Παηδηαηξηθή (Πεξί νδνληνθπΐεο.)

Γηάθνξα (Δπηζηνιαί, Λφγνη, Σν δφγκα ησλ Αζελαίσλ, Δπηβψκηνο, Πξεζβεπηηθφ.) Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ηεο πιινγήο, ζην νπνίν αμίδεη λα αλαθεξζνχκε θαη ραξαθηεξίδεηαη πνιιέο θνξέο σο νξφζεκν ζηελ ηζηνξία ηεο επξσπαηθήο επηζηήκεο, είλαη ην «Πεξί ηεξήο λφζνπ». Απνηειεί ηελ πξψηε έθθξαζε ζηελ πλεπκαηηθή ηζηνξία ηεο αλζξσπφηεηαο ηνπ δηαξθνχο αγψλα πνπ δηεμάγνπλ νη επηζηεκνληθά ζθεπηφκελνη άλζξσπνη ελαληίνλ ηεο δεηζηδαηκνλίαο. Σν ζέκα ηνπ έξγνπ είλαη ε «ηεξή λφζνο» φπσο ζπλήζηδαλ λα ραξαθηεξίδνπλ ηελ επηιεςία.

Σν έξγν νπζηαζηηθά αληηκάρεηαη κε φινπο ηνπο «κάγνπο-εμαγληζηέο» πνπ δηαθεξχζζνπλ φηη ε αξξψζηηα έρεη ππεξθπζηθφ ραξαθηήξα. Ο ίδηνο ν ζπγγξαθέαο ηνπ έξγνπ πηζηεχεη πσο ε αξξψζηηα απηή νθείιεηαη ζε θπζηθά αίηηα, φπσο θαη φιεο νη αξξψζηηεο, θαη ε ζεξαπεία ηεο ζα πξέπεη λα γίλεηαη κε θπζηθά κέζα. Καηά ηε γλψκε ηνπ ε επηιεςία μεθηλά απφ ηνλ εγθέθαιν.

Η Φήμη ηοσ Ιπποκράηη

Ο Ιππνθξάηεο ππήξμε ν ζεκαληηθφηεξνο εθπξφζσπνο φρη κφλν ηεο ηαηξηθήο ζρνιήο ηεο Κσ αιιά θαη ηεο ηαηξηθήο γεληθφηεξα θαηά ηελ αξραηφηεηα. Δίρε γίλεη πξφζσπν κπζηθφ απφ ηελ αξραηφηεηα. Ήδε απφ ηελ πξψηε θάζε ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπ ζηελ Κσ είρε απνθηήζεη κεγάιε θήκε. Οη βηνγξάθνη αλαθέξνπλ φηη θαιέζηεθε απφ ηνπο θαηνίθνπο ησλ Αβδήξσλ πξνθεηκέλνπ λα ζεξαπεχζεη ηνλ Γεκφθξηην γηαηί πίζηεπαλ φηη είρε ηξειαζεί. Γηαηξφο φζν δνχζε, πήξε ηε κνξθή ελφο ήξσα- ζεξαπεπηή κεηά ζάλαηνλ. Ο ιαφο ηεο Κσ ηελ εκέξα ηεο γέλλεζήο ηνπ ηνλ ιάηξεπε κε ζπζίεο θάζε ρξφλν. Απηή ε ηειεηή πξέπεη λα ππήξρε ηνλ 1ν αη π. Υ νπφηε θαη θπθινθνξνχζαλ λνκίζκαηα πνπ απεηθφληδαλ ηε κνξθή ηνπ. Λέγεηαη επίζεο φηη νη Αζελαίνη ηνπ έζηεζαλ άγαικα θαη ηνλ αλαθήξπμαλ ζσηήξα ηεο πφιεο, επεηδή έζσζε ηελ πφιε απφ ινηκφ. Σνπ απνδφζεθε ν ρξπζφο ζηέθαλνο, ελψ κπήζεθε θαη ζηα Διεπζίληα κπζηήξηα. (J. Jouanna, 1998). Πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη ηφζν ζηνλ Πιάησλα φζν θαη ζηνλ Αξηζηνηέιε δείρλνπλ φηη θη φζν δνχζε ν Ιππνθξάηεο είρε ηε θήκε κεγάινπ γηαηξνχ θαη φρη κφλν ζηα φξηα ηεο ηδηαίηεξεο παηξίδαο ηνπ. Οη κεηαγελέζηεξνί ηνπ κεγάινη ηαηξνί ή θηιφζνθνη (Πιάησλ, Αξηζηνηέιεο, Γαιελφο, Πιίληνο θ.ά.) ηνλ αλαθέξνπλ σο «κέγα» ή σο «ζείνλ». Ο Ιππνθξάηεο έδεζε ζηελ Διιάδα θαηά ην ρξπζφ αηψλα ηνπ Πεξηθιή. Έλαο αηψλαο έληνλνπ δηαλνεηηθνχ πξνβιεκαηηζκνχ πνπ αλέδεημε κεγάινπο άλδξεο, φπσο ήηαλ ν νθνθιήο, ν σθξάηεο θαη ν Θνπθπδίδεο. Σνλ 5ν αη. ινηπφλ, γελλήζεθε ν νξζνινγηζκφο αιιά θαη ν νπκαληζκφο, κε ηελ πξνυπφζεζε λα δψζνπκε ζηνλ φξν απηφ ηελ επξεία έλλνηα ηεο «ζθέςεο ηνπ αλζξψπνπ γηα ηνλ εαπηφ ηνπ».

Ο Ιππνθξάηεο ίδξπζε ηε ζρνιή ηνπ ηελ επνρή πνπ ζε φιε ηε ρψξα άθκαδαλ ηα Αζθιεπηεία ζηα νπνία θχξηα ζεξαπεία απνηεινχζε ν εμαγληζκφο ηνπ ζψκαηνο θαη ηεο ςπρήο, εθφζνλ ε αζζέλεηα ζεσξνχληαλ ζεφζηαιηε. Ήηαλ απηφο πνπ έθεξε ηελ επαλάζηαζε δηδάζθνληαο ηελ νξζνινγηθή ζθέςε ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ αζζελεηψλ. Σα αίηηα είλαη ινγηθά θαη απαηηνχλ ινγηθά ζεξαπεπηηθά κέζα ππνζηήξηδε, δελ ππάξρεη ην ζηνηρείν ηεο ζετθήο παξέκβαζεο. Απνζενπνίεζε ηελ ηαηξηθή θαη ηε δηαρψξηζε απφ ηε θηινζνθία. Ήξζε γηα πξψηε θνξά αλαηξηρηαζηηθά θνληά ζηνλ άλζξσπν. Καηαξξένπλ ηα πάληα, θηινζνθηθέο ζεσξίεο θαη ηδέεο. (www.pneuma.gr). Ήηαλ ν πξψηνο πνπ ηαμηλφκεζε ζπζηεκαηηθά ηελ ηαηξηθή θαη επηρείξεζε κηα κεζνδεπκέλε ζεξαπεία ησλ λνζεκάησλ. Έθαλε πξνζηηέο ηηο ηαηξηθέο γλψζεηο θαη ζε καζεηέο πέξαλ ηεο νηθνγέλεηαο ησλ Αζθιεπηαδψλ, θάηη θαηλνηφκν γηα ηελ επνρή ηνπ αθνχ ηφηε επηθξαηνχζε ε παξάδνζε πνπ ήζειε ηε κεηάδνζή ηεο κφλν κέζα ζηνπο θφιπνπο ηεο νηθνγέλεηαο ησλ Αζθιεπηαδψλ, απφ παηέξα ζε γην (J. Jouanna, 1998). Ήηαλ ν δεκηνπξγφο ηνπ πεξίθεκνπ ξθνπ ηεο Ιαηξηθήο, έλα εμαηξεηηθφ θείκελν ην νπνίν εηζάγεη θαη ηηο δενληνινγηθέο- εζηθέο αξρέο ηεο ηαηξηθήο θαη εθθσλείηαη θαη ζήκεξα απφ ηνπο κειινληηθνχο γηαηξνχο. Με ηε λέα απηή πξννπηηθή ηεο ηαηξηθήο πνπ εηζήρζε απφ ηνλ Ιππνθξάηε ε δεηζηδαηκνλία ππνρσξεί κε αξγφ βεκαηηζκφ. Οη κάγνη- ζεξαπεπηέο, πνπ κέρξη ηφηε είραλ ηελ ηηκεηηθή ηνπο, ζα γίλνπλ νη πην ζθιεξνί πνιέκηνη ηνπ Ιππνθξάηε. Παξά ηηο ζπθνθαληίεο πνπ θαηά θαηξνχο δηαηππψζεθαλ πξνο ην πξφζσπφ ηνπ, δελ θαηάθεξαλ λα κεηψζνπλ ηε θήκε ηνπ σο κεγάινπ γηαηξνχ. Οη ζεσξίεο ηνπ είλαη ηφζν αθξηβείο ψζηε αθφκε θαη ζήκεξα νξηζκέλεο απφ ηηο ηαηξηθέο κεζφδνπο πνπ πξνηείλεη ρξεζηκνπνηνχληαη αθφκα. Απηφο, ινηπφλ, είλαη ν παηέξαο ηεο ηαηξηθήο. Μεηά απφ απηφλ αθνινπζνχλ νη ηαηξνί ηεο Αιεμαλδξείαο. Δθεί ζηα ηέιε ηνπ 4νπ αη. π.Υ κεηαθέξεηαη ε εζηία ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο. Γηαρσξίδνληαη νη ηαηξηθέο εηδηθφηεηεο θαη ε λέα ηαηξηθή γεληά, βαζηδφκελε ζηηο ζεσξίεο ηνπ παξειζφληνο, ρηίδεη λέα ζεσξεηηθά νηθνδνκήκαηα ζηα ζεκέιηα ησλ παιηψλ.