Μαρία Πολυδούρη, "Μόνο γιατί μ' αγάπησες... "

«Οι τρίλιες που σβήνουν» , 1928

Eπιμέλεια παρουσίασης : Καμίδου Ματούλα

• "Έχει κάτι από την αίγλη των τραγικών θρύλων των πλασμάτων από ποίηση, έρωτα και θάνατο«. Η ψυχή της ήταν ένα συντριβάνι αιμάτων και δακρύων"  ( «Ποιητικά»)   Αντρέας Καραντώνης    

•      "...Δυο βιβλία που περιέχουν περισσότερο θάνατο από σελίδες... Έτσι όπως μας έρχονται από την ολοκληρωτική της νύχτα, έχουν την υποβλητικότητα ενός μεγάλου θρήνου... κι είναι αυτό ακριβώς που κάνει τα ποιήματα αυτά να είναι η ίδια η ποίηση σ’ ό,τι πλατύ κι ανθρώπινο κι αιώνιο..." «Η Μ. Π. είναι το πιο λεπτό άνθος με το πιο δυνατό άρωμα μέσα σ’ όλη τη νεοελληνική ποίηση» και «Μετά το θάνατο της χάθηκε από την Ελλάδα, μια από τις μουσικότερες, τις γνησιότερες, τις καθαρότερες, τις λυρικότερες φωνές που ακούστηκαν τα τελευταία χρόνια». Ουράνης     

• Αυτός που αυτοκτονεί γιατί του ήρθε μια μεγάλη λύπη στη ζωή, αυτός είναι ένας ανάξιος της ζωής, δεν έπρεπε να τον έχει δεχτεί καθόλου. Είναι ένας μικρόψυχος. Ο πόνος είναι το φριχτό και το μεγάλο δώρο. Να τον δεχτείς για να στραγγίσεις τη ζωή ως την τελευταία σταγόνα. Να τον δεχτείς για να παλέψεις, ο αγώνας είναι η ζωή. Μα αυτή η απεγνωσμένη προσπάθεια, το κατανάλωμα της ψυχής μας, της ζωής μας όλης, τι αφάνταστα φριχτό και τι σεμνά μεγαλειώδες! «Καθήκον» λέξις τριμμένη, σχεδόν χωρίς ουσία και μισητή. Τι ανύψωμα θα ‘πρεπε να της δώσω, τι ντύσιμο να της κάνω –μάλλον τι ξεντύσιμο- για να τη δώσω στον αγώνα της ζωής! Ένα καθήκον ευγενείας. Είναι ευγένεια το δόσιμο στην καταστροφή της ζωής. Πόσες γωνιές της ψυχής σου θα φωτισθούν, τι εξαϋλωμα, εξαγίασις ο σπαραγμός, η συντριβή, η ταπεινοσύνη. Στο βάθος του πόνου ολοένα, που να τελειώνουν όλα μπρος στα μάτια σου, που να σου λείπει η πνοή, που να νιώθεις κάθε στιγμή τη λόγχη στα σπλάχνα, έτσι παίρνεται η μεγάλη γαλήνη της μορφής και το φωτοστέφανο της Ζωής: ένας άξιος άνθρωπος! Έτσι μόνο θ’ αξιωθείς, όταν η μεγάλη στιγμή φτάσει, να καταλάβεις βαθιά ότι έζησες, ότι τη Ζωή την πήρες όλη, ότι τόσο την εξάντλησες, ώστε αν κανείς σου πρότεινε ένα ξαναγύρισμα να αρνηθείς με κάθε ειλικρίνεια και απλότητα. [Αυτή είναι η μεγάλη στιγμή. Η αναμονή του θανάτου για τη δικαίωση, την ανάπαυση, απέριττη και ωραία.]

Μαρία Πολυδούρη

•  Η Μαρία Πολυδούρη ανήκει στη γενιά των νεορομαντικών ή νεοσυμβολιστών ελλήνων ποιητών του Μεσοπολέμου (μαζί με τους Τέλλο Άγρα, Κώστα Καρυωτάκη, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και Κώστα Ουράνη). Στα πρωτόλεια ποιήματά της -πριν το ταξίδι της στο Παρίσι- διακρίνονται έντονες τάσεις νεορομαντισμού, επιρροές από το λογοτεχνικό ρεύμα του συμβολισμού και εμφανίζεται έντονο το βιωματικό ύφος, ενώ μετά την αρρώστια της, την επιστροφή στην Αθήνα και την αυτοκτονία του Καρυωτάκη το μελοδραματικό στοιχείο υποχωρεί και ο λόγος της γίνεται πιο επιμελημένος.

• Η γραφή της είναι έντονα συναισθηματικά φορτισμένη με σταθερούς θεματικούς προσανατολισμούς γύρω από τον έρωτα και το θάνατο. Έγραψε επίσης μια νουβέλα με τίτλο Μυθιστόρημα και κάποιες ποιητικές μεταφράσεις που περιλαμβάνονται στον τόμο των Απάντων της που εκδόθηκε το 1982 με επιμέλεια του Τάκη Μενδράκου.

Ύμνος στον έρωτα γιατί:• η καταλυτική δύναμη του έρωτα στη ζωή της• Η ευγνωμοσύνη προς τον χαμένο εραστή της

• Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ' αγάπησες στα περασμένα χρόνια.Και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμακαι σε βροχή, σε χιόνια,δεν τραγουδώ παρά γιατί μ' αγάπησες.

•Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σουμια νύχτα και με φίλησες στο στόμα,μόνο γι' αυτό είμαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτοκ' έχω ένα ρίγος στην ψυχή μου ακόμα,μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου.

Το φιλί, Γκουσταφ Κλιμτ

• Μόνο γιατί τα μάτια σου με κoίταξανμε την ψυχή στο βλέμμα,περήφανα στολίστηκα το υπέρτατοτης ύπαρξής μου στέμμα,μόνο γιατί τα μάτια σου με κοίταξαν.

Η νύφη, Τζον Μιλέ

• Μόνο γιατί όπως πέρναα με καμάρωσεςκαι στη ματιά σου να περνάειείδα τη λυγερή σκιά μου, ως όνειρονα παίζει, να πονάει,μόνο γιατί όπως πέρναα με καμάρωσες.

Γ. Σταθόπουλος

Γιατί δισταχτικά σα να με φώναξεςκαι μου άπλωσες τα χέρια

κ' είχες μέσα στα μάτια σου το θάμπωμα- μια αγάπη πλέρια,

γιατί δισταχτικά σα να με φώναξες.

Zευγάρι στο πάρκο, Βαν Γκονγκ

• Γιατί, μόνο γιατί σε σέναν άρεσεγι' αυτό έμεινεν ωραίο το πέρασμά μου.Σα να μ' ακολουθούσες όπου πήγαινα,σα να περνούσες κάπου εκεί σιμά μου.Γιατί, μόνο γιατί σε σέναν άρεσε.

• Περίπατος στο δάσος, Ανρί Ρουσό

Η δημιουργία του Αδάμ, Μιχαήλ Άγγελος

• Μόνο γιατί μ' αγάπησες γεννήθηκα,γι' αυτό η ζωή μου εδόθη.Στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτημένα η ζωή πληρώθη.Μόνο γιατί μ' αγάπησες γεννήθηκα.

•Μονάχα για τη διαλεχτήν αγάπη σουμου χάρισε η αυγή ρόδα στα χέρια.Για να φωτίσω μια στιγμή το δρόμο σουμου γέμισε τα μάτια η νύχτα αστέρια,μονάχα για τη διαλεχτήν αγάπη σου.

Μονάχα γιατί τόσο ωραία μ' αγάπησες

έζησα, να πληθαίνω

τα ονείρατά σου, ωραίε που βασίλεψες

κ' έτσι γλυκά πεθαίνω

μονάχα γιατί τόσο ωραία μ' αγάπησες.

Έκτορας κι Ανδρομάχη, Τζόρτζιο Ντε Κίρικο

β΄προσ. →μορφή ανοιχτής ερωτικής επιστολής

Μ’ αγάπησες : β΄ ενικό και α΄ πρόσωπο ενικό με το ρήμα: δίνει τη σχέση των δύο προσώπων: «αγάπησες» η αγάπη του εσύ για το με είναι η αιτία του διαλόγου, που ανοίγει μεταξύ των δύο προσώπων, και εμείς ως αναγνώστες τον γνωρίζουμε μέσα από τους στίχους που ακολουθούν

Γλώσσα: δημοτική με απλές λέξεις και φράσεις κι ορισμένες ποιητικές εκφράσεις (σαν κρίνο ολάνοιχτο…)

Στιχουργικές παρατηρήσεις:

Ιαμβικό μέτρο, επαναλήψεις, ομοιοκαταληξία → μουσικότητα

Σχήματα λόγου:

Σχήμα κύκλου( σε κάθε στροφή ο τελευταίος στίχος επανάληψη του πρώτου),

μεταφορές (της ύπαρξής μου στέμμα), παρομοιώσεις (ως όνειρο) ,

επαναλήψεις ( πέρναα, να περνάει, γιατί ), υπερβολές( Μόνο γιατί μ’ αγάπησες

γεννήθηκα), προσωποποιήσεις (μου χάρισε η αυγή)

Το ποίημα λυρικό γιατί:Προσωπικός τόνος του λόγου, έκφραση συναισθημάτων ποιήτριας.

Πολλά σχήματα λόγου

μουσικότητα του κειμένου

Συναισθήματα ποιήτριας

Μελαγχολία, θλίψη( «άχαρη ζωή» «βασίλεψες», «γλυκά πεθαίνω» )

Έρωτας

Η δύναμη της αγάπης

• Έρωτας, το μοναδικό αίτιο για να γράφει τραγούδια (καταξιώνεται η τέχνη της)

• Στ. 8,9 : πετυχαίνει τον «εξαγνισμό»(κρίνος)

• Στ. 13-14, 31-34 : καταξιώνεται η ζωή της, η ύπαρξή της αποκτά νόημα

Η εξιδανίκευση του έρωτα«μόνο»(ένας και μοναδικός ο λόγος που γράφει

το ποίημά της)

Ο έρωτας καταξιώνει την τέχνη της

Ό έρωτας καταξιώνει την ύπαρξή της

Νιώθει εσωτερική πληρότητα

Μέρα και νύχτα νιώθει ευτυχισμένη από τον έρωτά της

Βλέπει τον εαυτό της ωραία σαν κρίνο και τον αγαπημένο της ωραίο

Σ' αγαπώΣ' αγαπώ δεν μπορώτίποτ' άλλο να πωπιο βαθύ, πιο απλό,πιο μεγάλο!Μπρος στα πόδια σου εδώΜε λαχτάρα σκορπώΤον πολύφυλλο ανθόΤης ζωής μου.Ω μελίσσι μου, πιεςαπ' αυτόν τις γλυκές,τις αγνές ευωδιέςτης ψυχής μου!

Τα δυο χέρια μου-να!στα προσφέρω δετά,για να γείρεις γλυκάτο κεφάλι,κ' η καρδιά μου σκιρτάκι όλη ζήλεια ζητάνα σου γίνει ως αυτά προσκεφάλι!Και για στρώμα καλέ,πάρε όλην εμέ-σβήσ' τη φλόγα σε μετης φωτιάς σου,ενώ δίπλα σου εγώτη ζωή θ' αγρικώ*να κυλάει στο ρυθμότης καρδιάς σου! ...Σ' αγαπώ δεν μπορώτίποτ' άλλο να πωπιο βαθύ, πιο απλό,πιο μεγάλο!

Μυρτιώτισσα

Οδυσσέας Ελύτης από Tο μονόγραμμα, Ίκαρος 1972

• Έτσι μιλώ για σένα και για μέναEπειδή σ' αγαπώ και στην αγάπη ξέρωNα μπαίνω σαν ΠανσέληνοςAπό παντού, για το μικρό το πόδι σου μέσ' στ' αχανή σεντόνιαNα μαδάω γιασεμιά - κι έχω τη δύναμηAποκοιμισμένη, να φυσώ να σε πηγαίνωMέσ' από φεγγερά περάσματα και κρυφές της θάλασσαςστοέςYπνωτισμένα δέντρα με αράχνες που ασημίζουνεAκουστά σ' έχουν τα κύματαΠώς χαϊδεύεις, πώς φιλάςΠώς λες ψιθυριστά το "τί" και το "έ"Tριγύρω στο λαιμό στον όρμοΠάντα εμείς το φως κι η σκιάΠάντα εσύ τ' αστεράκι και πάντα εγώ το σκοτεινό πλεούμενοΠάντα εσύ το λιμάνι κι εγώ το φανάρι το δεξιάTο βρεμένο μουράγιο και η λάμψη επάνω στα κουπιά Ψηλά στο σπίτι με τις κληματίδες Tα δετά τριαντάφυλλα, το νερό που κρυώνειΠάντα εσύ το πέτρινο άγαλμα και πάντα εγώ η σκιάπου μεγαλώνειTο γερτό παντζούρι εσύ, ο αέρας που το ανοίγει εγώ

• Eπειδή σ' αγαπώ και σ' αγαπώΠάντα εσύ το νόμισμα κι εγώ η λατρεία που το εξαργυρώνει:Tόσο η νύχτα, τόσο η βοή στον άνεμοTόσο η στάλα στον αέρα, τόσο η σιγαλιάTριγύρω η θάλασσα η δεσποτικήKαμάρα τ' ουρανού με τ' άστραTόσο η ελάχιστή σου αναπνοήΠου πια δεν έχω τίποτε άλλοMέσ' στους τέσσερεις τοίχους, το ταβάνι, το πάτωμαNα φωνάζω από σένα και να με χτυπά η φωνή μουNα μυρίζω από σένα και ν' αγριεύουν οι άνθρωποιEπειδή το αδοκίμαστο και το απ' αλλού φερμένοΔεν τ' αντέχουν οι άνθρωποι κι είναι νωρίς, μ' ακούς Eίναι νωρίς ακόμη μέσ' στον κόσμο αυτόν αγάπη μουNα μιλώ για σένα και για μένα