Γιατί δεν κουνιέται φύλλο

Όποιος έχει ταρακουνήσει έναν κα-ταθλιπτικό φίλο από τους ώμους, ξέ-ρει πόσο μάταιο είναι μερικές φορές να επιτίθεσαι στον παραιτημένο για-τί είναι παραιτημένος. Όμως αυτή η σκέψη είναι η πιο επείγουσα σκέψη της περιόδου. Αν κανείς απαριθμού-σε, τον Γενάρη του 2010, τα μέτρα που πήραν οι διαδοχικές κυβερνή-σεις μετά την υπαγωγή μας στον λεγόμενο «μηχανισμό στήριξης», θα ήταν αδύνατο να προβλέψει πως μια τέτοια επίθεση στα λαϊκά εισοδήμα-τα θα προσπερνούσε τελικά, έστω με φθορές, τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Ο καθένας μας σκέφτεται και προτεί-νει κάποιες απαντήσεις για το πώς έγινε αυτό. Αποφασίσαμε στο TPP να επιχειρήσουμε μια συστηματο-ποίηση αυτής της συζήτησης. Αν το ερώτημα είναι πώς τολμούν οι κυ-βερνώντες, η απάντηση είναι απλή: κανείς δεν τους σταμάτησε. Αν όμως θέσουμε το ερώτημα πώς εξηγείται η ανοχή των θυμάτων, το ζήτημα γί-νεται απείρως πολυπλοκότερο αλλά και πιο ενδιαφέρον.

Ξέρουμε καλά ότι κανείς δεν πιστεύ-ει ότι «τα μέτρα αυτά θα είναι τα τε-λευταία» (το πιο πικρό ανέκδοτο της περιόδου), ούτε ότι «υπάρχει φως στο βάθος του τούνελ», ούτε ότι «το βαρέλι έχει πάτο», ούτε ότι «οι θυσίες πιάνουν τόπο», τίποτα. Όλα τα πυροτεχνήματα της φλυαρίας με

την οποία έχει ντυθεί η συντριβή των χαμηλών κοινωνικών στρωμά-των έχουν φθαρεί ανεπανόρθωτα, και παρʼ όλʼ αυτά οι αντιδράσεις εί-ναι περιορισμένες. Το χαμηλότερο σημείο της πολιτικής απογοήτευ-σης ήταν βεβαίως η επικύρωση της έντρομης συναίνεσης στην κυβερ-νητική πολιτική με τις εκλογές του καλοκαιριού.

(Βεβαίως υπάρχει και ένα κομμάτι της κοινωνίας πολύ κινητικό: οι νε-οναζί, που είναι το δεύτερο μεγάλο αγκάθι της μνημονιακής περιόδου. Η συνύπαρξη παθητικότητας και ρατσιστικής βίας δεν θα πρέπει να μας ξενίζει, στην πραγματικότητα δεν συνιστά καν αντίφαση. Όπως μας πληροφορεί ένας εγγράμματος ειδήμων των ξυλοδαρμών, η πηγή της βίας είναι η αδυναμία, όχι η δύ-ναμη. Ο κακομοίρης που έχει φάει την προσβολή με το καντάρι τρέφει μέσα του το φαρμάκι, καλλιεργεί πύ-ρινη μνησικακία, λυσσάει. Γιʼ αυτό ακριβώς η κατάσταση της προσβο-λής και της συνεχιζόμενης ταπεί-νωσης των μαζών γεννάει τέρατα. Τα γεννάει, τα ψηφίζει, τα βάζει στη βουλή, και όποιον πάρει ο χάρος.)

Η καταθλιπτική συνθήκη μιας υπο-χώρησης χωρίς τέλος μπορεί συχνά να περιγράφεται από τους αισιόδο-ξους σαν ησυχία πριν την καταιγί-δα, αλλά χρόνο τον χρόνο βλέπουμε μόνο την ησυχία, και καθόλου καται-γίδα. Οι πολίτες όχι μόνο ανέχτηκαν, αλλά επικύρωσαν και με την ψήφο τους μια πολιτική που τους εξαθλιώ-νει. Αυτό ακριβώς καλούμαστε να κα-τανοήσουμε. Και η κατανόηση αυτή είναι πικρή, γιατί μας φέρνει αντιμέ-τωπους με τα όρια και τις αδυναμίες της δικής μας πλευράς.

Δεν ξεμπερδεύουμε λέγοντας ότι υ-πάρχει καταστολή και προπαγάνδα. Είναι αδύνατο να θέσει κανείς αυτό το ζήτημα χωρίς να παραδεχτεί πως για να είναι οι πολίτες ελεύθεροι θα πρέπει να είναι και υπόλογοι. Το να παραδεχτούμε δηλαδή πως ευ-θύνονται, είναι ο μόνος τρόπος για να υποστηρίξουμε στα σοβαρά πως έχουν ίσως σε κάποιο βαθμό το μέλ-λον στα χέρια τους. Η αθωότητα του λαού, αντιθέτως, είναι κατασκεύασμα του λαϊκισμού. Η αθωότητα του λαού προετοιμάζει απλώς την παράδοση στα χέρια του επόμενου επιτήδειου.

Μερικές από τις διαπιστώσεις μας για το πού οφείλεται η αδράνεια των πολιτών είναι μισές αλήθειες, με ισχυρό αντίλογο. Όμως σημασία δεν έχει μόνο ποιος έχει δίκιο. Χρειάζε-

ται κάτι περισσότερο: να διαβάσουμε σωστά την πραγματικότητα, να δού-με πώς κατανέμονται τα επιχειρή-ματα στον δημόσιο διάλογο, προκει-μένου να δούμε γιατί δεν πείθονται όσοι δεν πείθονται. Να σκεφτούμε δηλαδή πώς γίνεται να δρα κανείς τόσο εξωφρενικά ενάντια στο συμφέ-ρον του. τι κάνει τον ψηφοφόρο να δένεται στο άρμα των εκμεταλλευτών του, ακόμα και αν, όπως φάνηκε στην περίπτωση του σκανδάλου της λί-στας Λαγκάρντ, το βασικό χαρακτηρι-στικό τους είναι ότι δεν διανοούνται να πάρουν ούτε δεκάρα από τους πλούσιους φίλους ή συγγενείς τους.

Περιγράφει ο Καββαδίας πως «κάπο-τε που δεν είχε αγέρα καθίσαμε είκο-σι ολόκληρες μέρες στο ίδιο μέρος. Είκοσι ολόκληρες μέρες στη μέση της θάλασσας. Τρώγαμε λίγο και πίναμε ακόμη λιγότερο, από φόβο μήπως σωθούνε τα τρόφιμα και το νερό». Τα τρόφιμα και το νερό σώνονται, και η πολιτική άπνοια των ημερών δεν αντιμετωπίζεται με υπομονή. Το πρώτο μας μέλημα είναι να σκεφτού-με τη σιωπή των θυμάτων, να την πο-λεμήσουμε. Υ.Γ. Δεν μας διαφεύγει το ενδεχόμενο στο μεταξύ να αλλάξουν τα δεδομέ-να και να τιναχτεί το εγχείρημά μας στον αέρα. Σε αυτή την περίπτωση, ένα έχουμε να πούμε: χαλάλι.

Ζητάμε την προσοχή και τη συμμετοχή σας. Ό,τι μπορεί, τελικά, ο καθένας. Πείτε μας πού έχει δράκους. Αλλά σοβαρά τέρατα, να εξηγούμαστε. Όχι σαύρες - αυτές τις στέλνετε αλλού. Σε εμάς, μόνο άξιους λόγου δράκους, τρομερούς και απρόσωπους.

Πάρε μέρος στη συζήτηση μέσω του enet.gr και του ThePressProject.gr

Το ThePressProject ξεκινά μια συζήτηση με θέμα την ουσιαστική αδράνεια των πολιτών στην Ελλάδα της κρίσης

Στοχαρτί

Γιατί δεν κουνιέται φύλλο

Το ThePressProject.gr ξεκίνησε το 2010 ως ένας εκλεκτικός aggregator, εξελίχτηκε σε ένα πειραματικό μέσο με στόχο την ουσιαστική και σε βάθος ανάλυση συγκεκριμένων πτυχών της επικαιρότητας και στη σημερινή του μορφή λειτουργεί ως πύλη ενημέρωσης και έρευνας.

Με όχημα τη συστηματική συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους και τη βιωσιμότητα της Ευρωζώνης, την Αραβική Άνοιξη, τα έγγραφα του Wiki-Leaks, την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, το αδιέξοδο της «λιτότητας», τις συνελεύσεις των Αγανακτισμένων στο Σύνταγμα, το έλλειμμα δημοκρατίας, το ολιγοπώλιο του Τύπου και το σκοταδισμό (και τις εξαρτήσεις και την εμπάθεια) της ελληνικής τηλεόρασης, το TPP κινείται σ’ έναν ολοένα και πιο δυναμικό και ανήσυχο χώρο, όπου νέα και ευέλικτα σχήματα πειραματίζονται για να εξασφαλίσουν πολυφωνία και ζωντάνια στο πεδίο της ενημέρωσης.

Από σήμερα αφήνουμε για λίγο τη φωτεινότητα της οθόνης για τη ζεστασιά του τυπωμένου χαρτιού, φιλοξενούμενοι στην κυριακάτικη έκδοση της Ελευθεροτυπίας. Στο χώρο αυτό η συντακτική ομάδα του ThePressProject θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία ξεκινώντας μια οργανωμένη συζήτηση για τις αιτίες της παθητικότητάς μας στην Ελλάδα της κρίσης.

του Κωνσταντίνου Πουλή[email protected]

www.ThePressProject.gr [email protected]

ΕθελοδουλείαΟ διαπιστωμένος θαυμασμός των μαζών απέναντι στους αφέντες τους και ο φόβος απέναντι στην ελευθερία. Οι πραγματικές κοινωνικές και επαγγελματικές εξαρτήσεις μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας από πολιτικούς άρχοντες.

«Μαζί τα φάγαμε» Το επικοινωνιακό τέχνασμα της συλλογικής ενοχής των λαών δεν συνιστά ατομική αμετροέπεια ενός πολιτικού, αλλά κεντρική επικοινωνιακή πολιτική. Διαπερνά τον λόγο για τον «σπάταλο λαό», που «ζούσε πάνω από τις δυνάμεις του», και πρέπει «να σοβαρευτεί», «να συμμαζευτεί» κ.ο.κ. Αξίζει να μελετηθεί η διείσδυση του επι-χειρήματος στην πιο ήπια εκδοχή του, των ενοχών για την πλαστή ευμάρεια, και η αιτιώδης συνάφεια προς την αδράνεια των μαζών απέναντι στον εξανδραποδισμό τους.

ΣυνδικαλισμόςΗ έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον συνδικαλισμό, λόγω του εκφυλισμού του σε ενδιάμεσο βήμα προς την κατάκτηση πολιτικών αξιωμάτων από τους πιο προ-βεβλημένους συνδικαλιστές. Η αδυναμία των επισφαλώς εργαζομένων και των ανέργων να πιέσουν για να βελτιώσουν τη θέση τους. Η έννοια της απεργίας και τα αδιέξοδά της, όταν το «μπλοκάρισμα της παραγωγής» δεν μπλοκάρει καμία παραγωγή.

ΦασισμόςΗ ένταση της ρατσιστικής βίας και η προκλητική ανοχή απέναντι στους δράστες συμπορεύεται με μια επίμονη προσπάθεια εξομοίωσης της πολιτικής βίας με τη ρατσιστική, όπως περιγράφεται από τη διαβόητη «θεωρία των δύο άκρων». Το πραγματικό κοινωνικό γεγονός είναι η διάχυση των ρατσιστικών ιδεών και μαζί της άποψης πως το κράτος υπερασπίζεται τη θέση ενός ουδέτερου κέντρου απέ-ναντι στα άκρα, που εκπροσωπούν ο ΣΥΡΙΖΑ και η Χρυσή Αυγή! Παρά τις κολοσ-σιαίες λαθροχειρίες, η θεωρία αυτή τείνει να επιβάλει σε ένα μέρος της κοινής γνώμης την άποψη πως το κράτος είναι ο μόνος εγγυητής της ασφάλειας και ο εχθρός του φιλήσυχου πολίτη είναι οι μετανάστες και οι εξεγερμένοι.

ΕυρώΗ άνευ προϋποθέσεων λατρεία του ευρώ έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στις πο-λιτικές αποφάσεις της ελληνικής κοινωνίας. Εναλλακτικές λύσεις αποσιωπώνται, η έξοδος από το κοινό νόμισμα εμφανίζεται ως ιστορική οπισθοδρόμηση που μας εγγράφει στην «υποσαχάρια Αφρική» και ο διάλογος εκκινεί από την αδια-πραγμάτευτη αφετηρία πως η Ελλάδα θα είναι πάντα καλύτερα εντός του ευρώ, ανεξαρτήτως των πραγματικών κοινωνικών συνθηκών.

Ψευδής συνείδησηΤα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης έχουν συστηματικά προσπαθήσει να συσκοτί-σουν το διεθνές πλαίσιο της ελληνικής κρίσης. Παίζουν το παιχνίδι των εντυ-πώσεων παρασύροντας την κοινή γνώμη σε μονοθεματικές επιμέρους συζητή-σεις που κρατούν λίγο και παρακάμπτουν τα ουσιώδη και διαρκή προβλήματα της κοινωνίας μπροστά στην κρίση. Οι δημοσιογράφοι, όντας υποχρεωμένοι να δουλεύουν για λογαριασμό εργοδοτών που δεν ενδιαφέρονται ιδιαιτέρως για την αποκάλυψη της αλήθειας ή την επίλυση των προβλημάτων προς όφελος των πολλών, αποτελούν συχνά οι ίδιοι εμπόδιο στη λειτουργία της πάλαι ποτέ «τέ-ταρτης εξουσίας».

Προσεχώς...Θέματα που επεξεργαζόμαστε για τις επόμενες εβδομάδες. Περιμένουμε τη συμμετοχή σας.

Γιατί δεν κουνιέται φύλλοΚώστας Εφήμερος | [email protected]Ηρακλής Μπογδάνος | [email protected] Παντελής Παντελόγλου | [email protected]Κωνσταντίνος Πουλής | [email protected]

web: www.thepressproject.gr twitter: @ThePressProject

Από τον Φεβρουάριο του 2010 μέχρι σήμερα η ΓΣΕΕ προκήρυξε 17 εικοσιτετράωρες και 4 σαρα-νταοκτάωρες γενικές απεργίες. Σε αυτές θα πρέπει να προσθέσουμε πολλές κλαδικές απεργίες (πιο συχνά στον δημόσιο τομέα, τις δημόσιες επιχειρή-σεις κοινής ωφέλειας και τους οργανισμούς τοπι-κής αυτοδιοίκησης), πάμπολλες στάσεις εργασίας, συγκεντρώσεις και πορείες που έθεταν κεντρικά ζητήματα εναντίον της πολιτικής των μνημονίων. Στον ιδιωτικό τομέα είδαμε μεγάλης διάρκειας απεργίες σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Είδαμε, επίσης, το κίνημα των Αγανακτισμένων, την άνοι-ξη και το καλοκαίρι του 2011.

Είδαμε, τέλος, την ανάπτυξη πολλών πρωτοβουλι-ών κοινωνικής αυτοοργάνωσης και αλληλεγγύης: λαϊκές συνελεύσεις, κοινωνικά ιατρεία, συλλογι-κές κουζίνες, το κίνημα κατά των μεσαζόντων κ.ά. Αυτό που συνδέει όλες τις προσπάθειες οργανω-μένης έκφρασης της λαϊκής δυσαρέσκειας είναι ότι σχεδόν τίποτα απʼ αυτά δεν είχε μέχρι σήμερα χειροπιαστά αποτελέσματα: τίποτα δεν ανέτρεψε την πορεία των πραγμάτων και συχνά ούτε καν την ανέκοψε. Οι απεργίες και οι αγανακτισμένοι έδειξαν γρήγορα τα όριά τους. Οι συνεχιζόμενες πρωτοβουλίες αλληλεγγύης βασίζονται στο πεί-σμα ορισμένων μόνο, των οποίων οι δυνάμεις εί-ναι αξιέπαινες μα περιορισμένες.

Παρά τις λαϊκές αντιδράσεις, κάθε φορά που μια κυβέρνηση κλονιζόταν, υπήρχε μια εφεδρεία έτοι-μη για επιστράτευση. Δεν σκοπεύουμε να απαξιώ-σουμε τις προσπάθειες μέρους της ελληνικής κοι-νωνίας να αναζητήσει δικαιότερες λύσεις.

Από την άλλη, δεν είναι φρόνιμο να εθελοτυφλού-με όταν αποτυγχάνουν. Πρόθεσή μας είναι να συνεισφέρουμε στον συλλογικό προβληματισμό, συμμετέχοντας εντέλει σε μια σκληρή, δύσκολη, αλλά χρήσιμη, κατά την άποψή μας, συζήτηση.

#10 Ελληνική Βιβλιογραφία για την Ελλάδα της Κρίσης

Φύλλα που κουνήθηκαν

Πάντοτε με απασχολούν οι διαμαρτυρίες, αλλά αν αποφασίζεις με βάση τις διαμαρτυρίες, δεν θα επιτύχεις ποτέ μια βιώσιμη πολιτική. Για παράδειγμα, η καγκελάριος Μέρκελ επισκέφθηκε την Αθήνα την Τρίτη. Έμαθα πως υπήρχαν 50.000 διαδηλωτές. Αυτή είναι η πλειοψηφία του ελληνικού λαού; Στη δημοκρατία αποφασίζει η πλειοψηφία και η μειοψηφία μπορεί να διαμαρτύρεται. Αλλά οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει νʼ αποφασίζουν και να εμμένουν στις αποφάσεις τους. Στη δημοκρατία σημασία έχει η πλειοψηφία.

Βόλφγκανγκ Σόιμπλε

Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος ΣημειώσειςΔεν πρόκειται για βιβλίο, αλλά για πολύ σύντομα editorial στο περιοδικό «σημειώσεις». Ό,τι σημαντικό-τερο έχει γραφτεί για την ελληνική κρίση, με διαφορά.

Γιώργος ΑργείτηςΧρεοκοπία και οικονομική κρίσηεκδόσεις Αλεξάνδρεια Από τις πιο συστηματικές μελέτες για την ελληνική κρί-ση, με κύρια ιδιαιτερότητα τη διάκριση μεταξύ του ευρώ ως ενιαίου νομίσματος και της οικονομικής πολιτικής που ασκείται στο όνομά του. Το πρόβλημα της Ευρώπης για τον Αργείτη είναι το δεύτερο, όχι το πρώτο.

Κώστας Λαπαβίτσας και Στάθης ΚουβελάκηςΚρίση και αριστερή διέξοδος, εκδόσεις Λιβάνη Σύντομο και καίριο μανιφέστο που περιγράφει από νεο-μαρξιστική οπτική μια κατεύθυνση για ολοκληρωμένη εναλλακτική λύση, με κύριο όχημα τη συντεταγμένη έξοδο από το ευρώ.

Νικόλας Σεβαστάκης και Γιάννης Σταυρακάκης Λαϊκισμός, αντιλαϊκισμός και κρίση εκδόσεις Νεφέλη Πολύ καλή πραγμάτευση του όψιμου «αντιλαϊκισμού» της ελληνικής άρχουσας τάξης, με αφορμή την κρίση.

Χρήστος Λάσκος και Ευκλείδης Τσακαλώτος22 πράγματα που μας λένε για την ελληνική κρίση και δεν είναι έτσιεκδόσεις ΚΨΜ Τολμηρό εγχείρημα, φροντίδα για δίκαιη κριτική ισχυ-ρισμών ένθεν και ένθεν, εύστοχο σε πολλά, όχι όμως σε όλα.

Ντάνι ΡόντρικΤο παράδοξο της παγκοσμιοποίησηςεκδόσεις Κριτική Ο Ρόντρικ έχει γράψει σπουδαία κείμενα στον Τύπο για την ελληνική κρίση, εδώ πρόκειται όμως για μια συνολική θεώρηση για τη σχέση παγκοσμιοποίησης, δημοκρατίας και ανάπτυξης. Προσοχή: Η εισαγωγή της Α. Λυμπεράκη είναι αχρείαστα απολογητική και άδικη.

Ιάσων ΜανωλόπουλοςΤο «επαχθές» χρέος της Ελλάδαςεκδόσεις Μελάνι Παρά τη διαφωνία μας σε επιμέρους σημεία, αλλά και στη γενικότερη ιεράρχηση των προβλημάτων, είναι ένα σημαντικό και ενδιαφέρον βιβλίο για το ελληνικό χρέος.

Γιάννης ΒαρουφάκηςΚρίσης Λεξιλόγιοεκδόσεις ΠοταμόςΧρήσιμο, ευφάνταστο και περιεκτικό.

Χα-Τζουν Τσανγκ23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό εκδόσεις Καστανιώτη Εξαιρετική κριτική του κυρίαρχου και ασφυκτικού νεοφιλελεύθερου παραδείγματος. Δεν ασχολείται εδώ ευθέως με την Ελλάδα, αλλά ο συγγραφέας έχει αρθρο-γραφήσει και μιλήσει εκτεταμένα και για την ελληνική περίπτωση. Γιάννης ΧαμηλάκηςΤο έθνος και τα ερείπιά τουεκδόσεις του Εικοστού Πρώτου Δεν έχει -oύτε άμεση ούτε έμμεση- σχέση με την κρίση, αλλά δείχνει γλαφυρά γιατί η όποια «εθνική» διέξοδος καλύτερα να φροντίσει για την κατασκευή του μέλλο-ντος και όχι του «παρελθόντος».

Είπε ο...

“

“

02Ο άνθρωπος προτιμά τη γαλήνη, και τον θάνατο ακόμα,

παρά να έχει την ελευθερία να ξεχωρίζει από μόνος του το καλό απ’ το κακόΦ. Ντοστογιέφσκι, Αδελφοί Καραμάζοφ

ΕθελοδουλείαDamnatio memoriae

Τον Νοέμβριο του 1974 συμμετείχε στις εκλογές ο Πέτρος Γαρουφαλιάς. Το πλήθος τον λοιδορούσε με πάθος, φώναζε συνθή-ματα όπως «πιο φαρδιά πουκάμισα», «πιο ζεστές τυρόπιτες», «γάλα με ανθρακικό», και μοίραζε νεράντζια και μούντζες. Η αλήθεια που κρυβόταν πίσω από αυτή την πανηγυρική περιφρόνηση ήταν ότι το ίδιο πλήθος λίγο αργότερα θα μαγευόταν από τον Ανδρέα Παπανδρέου, με έναν έρωτα μοιραίο, από αυτούς που καταστρέφουν ζωές. Αν δει κανείς το ντοκιμαντέρ από την περιοδεία του Παπανδρέου στην Κρή-τη το 1977, θα καταλάβει αμέσως πως τα γιαούρτια ή τα νεράντζια δείχνουν απλώς και μόνο ποιου πολιτικού έχει περάσει η μπογιά του. Πάντα περιμένει όμως στη γωνία ο επόμενος. Η πολιτική στάση δεν αλλάζει: ο τσακισμένος πολίτης εξακολου-θεί να θαυμάζει τα αφεντικά του. Όταν γι-αουρτώνει, το κάνει επειδή δεν μπορούν πια να τον κυβερνήσουν, τα γιαουρτώνει όπως κατασπαράζει η ζούγκλα ένα πληγω-μένο ζώο. Με απλά λόγια: επιτίθεται μόνο μετά την πτώση. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να βιαστούμε να χαρούμε ότι κάτι έχει αλλάξει πολιτικά με τα γιαουρτώματα και τις μούντζες.

Κάθε φορά που σκεφτόμαστε πώς είναι δυ-νατόν πολιτικοί τόσο εξόφθαλμα διεφθαρ-μένοι να ψηφίζονται, η απάντηση είναι πως κατά βάθος ο κόσμος δεν τους ανέ-χεται απλώς, τους θαυμάζει. Την εξήγηση έχει επεξεργαστεί ο Ετιέν ντε λα Μποεσί στην Πραγματεία περί εθελοδουλείας. Ο Ντε Λα Μποεσί, νεαρός φίλος του Μονταίνιου, νομομαθής και λογοτέχνης, έγραψε αυτό το δοκίμιο εισάγοντας μια ενδιαφέρουσα καινοτομία: αντί να μελετήσει την εξου-σία, μελέτησε την υποταγή. Πώς και γιατί συγκρατούνται τα πλήθη; Είναι απλό: Ο άνθρωπος δεν χάνει την ελευθερία του, κερδίζει τη σκλαβιά του. Δίνει τα πάντα προκειμένου να απαλλαγεί από το βάρος της ευθύνης. Ζαρώνει μπροστά στην ιδέα μιας ζωής ελεύθερης, στην οποία θα είναι υπεύθυνος και υπόλογος για τις πράξεις του. Διότι καταστολή υπάρχει, αλλά δεν αρκεί για να εξηγήσει την προθυμία με την οποία οι υπήκοοι λατρεύουν τους άρ-χοντές τους. Αυτό το περίφημο 99% που

ανέχεται την τυραννία του 1% (για το οποίο μας μίλησε το κίνημα Occupy Wall Street) στην πραγ-ματικότητα δεν ανέχεται μόνο, αλλά θαυμάζει το 1%. Αλλιώς

πώς θα γινόταν, πάντα το γραμμάριο να νικάει το κιλό; Υπάρχει μια μαζοχιστική δι-αστροφή, στον πολίτη που του αρέσει να του φέρονται σαν να είναι παιδί, που είναι ανίσχυρο ηθικά και πρέπει να το ταπεινώ-νουν με διάφορους τρόπους για να συνέλ-θει. Αυτό εξηγεί πώς γίνεται να ακούγεται ως κεντρικό επιχείρημα της κυβέρνησης ότι ο λαός μας είναι κακομαθημένος, γιʼ αυτό υποφέρει όσα υποφέρει. Χωρίς αυτή την ψυχική προϋπόθεση, θα ήταν αδύνατο να αναχαιτιστεί η αντίσταση μόνο με την ωμή καταστολή.

Οι Ρώσοι μηδενιστές κατάφεραν, τον Μάρ-τιο του 1881, έπειτα από αλλεπάλληλες αποτυχημένες απόπειρες, να δολοφονή-σουν τον τσάρο. Περίμεναν τότε ο λαός να ζητήσει ελευθερία του τύπου, σύνταγ-μα και δικαιώματα. Διαπίστωσαν ότι ο εξαθλιωμένος ρωσικός λαός όχι μόνο δεν άδραξε την ευκαιρία να εξεγερθεί, αλλά έκλαψε τον τσάρο με μαύρο δάκρυ, ώσπου τον διαδέχθηκε ένας χειρότερος μέχρι να φτάσουμε αργότερα στον Στάλιν, όπου εί-χαμε πάλι εκδηλώσεις προσωπολατρίας, ποιήματα, ύμνους, γιορτές, και πολλούς νεκρούς. Ωστόσο, αυτό που είναι τόσο εύκολο να το δούμε στην περίπτωση του ρωσικού λαού, ότι μετέφερε την αγάπη για τον τσάρο στο πρόσωπο του Στάλιν, δεν το βλέπουμε όταν πρόκειται για μας, γιατί είναι πάντα πιο δύσκολο να δούμε την καμπούρα μας. Θα απαντούσε κανείς ότι εμείς δεν έχουμε προσωπολατρία σή-μερα. Σύμφωνοι. Αυτή είναι η πανουργία της ιστορίας, πως η εξουσία δεν εξαφα-νίζεται, αλλά γίνεται αόρατη. Δηλαδή δεν έχουμε την προσωπολατρία του ολοκλη-ρωτισμού, αλλά έχουμε την υποταγή στο σύστημα, στους εκπροσώπους του οποί-ου παραδίδει ο πολίτης το μέλλον του με δέος, σεβασμό και ζήλεια.

Βεβαίως, σε κάθε περίπτωση δουλικής συμπεριφοράς, θα μπορούμε πάντα να αναγνωρίσουμε ένα στοιχείο εκβιασμού, να δικαιολογήσουμε αυτόν που ενέδωσε. Το ερώτημα είναι τι θα χρειαζόταν προ-κειμένου να μη λειτουργεί ο εκβιασμός. Η επιλογή μας ως προς αυτό είναι να ακολουθήσουμε τον Ντε λα Μποεσί: Να διαβάσουμε το φαινόμενο από την πλευ-ρά αυτού που το ανέχεται, όχι από την πλευρά αυτού που το επιβάλλει, να θεω-ρήσουμε καθρέφτη της πολιτικής όχι την κυριαρχία αλλά την υποταγή. Αυτό που έχουμε να κερδίσουμε από μια τέτοια κί-νηση είναι πρώτʼ απʼ όλα να δούμε αυτό που τώρα μένει αθέατο και, αν όλα πάνε καλά, να ξυπνήσουμε

Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όταν ένας επιφανής έπεφτε σε δυσμένεια επιβαλλόταν η Damnatio memoriae ή η «καταστροφή της μνή-μης». Τα αγάλματα που στο παρελθόν τιμούσαν τον ξεπεσμένο ευεργέτη τώρα θα καταστρέφο-νταν βίαια από τους πολίτες της αυτοκρα-τορίας. Στο αρχαιο-λογικό μουσείο της Αθήνας σώζεται ορει-χάλκινος ανδριάντας με ποδοπατημένο πρόσωπο.

Η λατρεία των αφε-ντάδων/ευεργετών που μετατρέπεται σε μίσος μπορεί να εξιστορη-θεί και μέσω της διαδρο-μής των συμβόλων τους. Το πολύπαθο ορειχάλκινο άγαλμα Τρούμαν που κατασκευάστηκε «εις έκφρασιν ευγνωμοσύνης δια το δόγ-μα...» τοποθετήθηκε αρχικά στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο «δρομέας». Η κοινωνία όμως τα επόμενα χρόνια μετατοπίσθηκε προς τον αντιαμερικα-νισμό, και το σύμβολο ευγνωμοσύνης μετατράπηκε σε στόχο αλλεπάλληλων βομβιστικών επιθέσεων. Ο ανδριάντας μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση (στην περιοχή της Ρηγίλλης), αλλά οι επιθέσεις συνεχίστηκαν, οπότε η αστυ-νομία αποφάσισε τη μόνιμη φρούρησή του. Το 1997 η αστυνό-μευση είχε χαλαρώσει και άγνωστοι πριόνισαν τα πόδια του αγάλματος, το οποίο σωριάστηκε στην πλατεία. Αποφασίστηκε η απομάκρυνσή του, αλλά το βράδυ πριν από την επίσκε-ψη Κλίντον ο Τρούμαν ξαναβρέθηκε αγέρωχος στη θέση του. Μια σκοπιά στέκει και σήμερα δίπλα του για να τονίζει ότι το άγαλμα έχει τη δική του ιστορία.

Κατά παρέκκλιση των θεμελιωδών οικονομικών νόμων, η αγορά των μνημειακών συμβόλων σπανίως καθο-ρίζεται από τη ζήτηση. Έτσι το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου που κοσμεί σήμερα την πλατεία Ελευθερίας εγκαι-νιάστηκε από τη Χούντα –και μάλιστα από τη χείρα του Σοφοκλή Βενιζέλου– την περίοδο που οι Συνταγματάρχες αναζητούσαν γέφυρες με τους παλιούς βενιζελικούς. Αντίστροφα, η Χρυσή Αυγή τον Σεπτέμβριο προσπάθησε να σηκώσει τον ανδριάντα του Ιωάννη Μεταξά στην Κεφαλονιά, όπου και βρίσκεται πεταμένος και μισοκατεστραμμένος σε ανοιχτό χώρο.


Στο ThePressProject.gr αφήνουμε κάθε Κυριακή τη φωτεινότητα της οθόνης για τη ζεστασιά του τυπωμένου χαρτιού της Ελευθεροτυπίας, προκειμένου να συζητήσουμε τις όψεις και τις αιτίες της παθητικότητας των πολιτών τον καιρό της κρίσης.

Από

τα α

ποκα

λυπτ

ήρια

αγά

λματ

οςτο

υ Αν

δρέα

Παπ

ανδρ

έου


Κώστας Εφήμερος Ηρακλής Μπογδάνος Παντελής Παντελόγλου Κωνσταντίνος Πουλής web: www.thepressproject.gr twitter: @ThePressProjectFB: facebook.com/ThePressProject

«Μαζί τα φάγαμε» Το τέχνασμα της συλλογικής ενοχής δεν συνι-στά ατομική αμετροέπεια ενός πολιτικού αλλά κεντρική επικοινωνιακή πολιτική. Πώς απο-κτάμε ενοχές για την πλαστή ευμάρεια και πώς αυτές σχετίζονται με την αδράνεια των μαζών;

Πραγματεία περί εθελοδουλείας / Ετιέν ντε Λα Μποεσί, Mετάφ.: Παναγι-ώτης Καλαμαράς, Eκδ.: ΠανοπτικόνΟ φόβος μπροστά στην ελευθερία / Έριχ Φρομ, Μετάφρ.: Δημήτριος Θεοδωρακάτος, εκδ.: Μπουκουμάνης

Όταν οι πολιτικοίεπιδίδονται στοσπορ των βαφτίσεων

Προσ

εχώ

ς

Βιβλ

ία

Extr

a

Ταυτ

ότητ

α

Μερικές φορές, όταν έχει περάσει η μπογιά σου, καλύτερα να μη βγαίνεις στο μπαλκόνι

Πέτρο σταμάτα, έρχεται ντομάτα

Από το πρωτοσέλιδοστο «ΒΗΜΑ» της 12ηςΝοεμβρίου 1974

Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς πρωτοεκλέχτηκε βουλευτής το 1932 σε ηλικία 31 ετών, με το Αγροτικό Κόμμα. Διετέλεσε επίσης βου-λευτής του κόμματος των Φιλελευθέρων, του μεταπολεμικού Δημοκρατικού Σοσι-αλιστικού Κόμματος του Γ. Παπανδρέου και μετά της Ένωσης Κέντρου. Υπήρξε η αφορμή για τη σύγκρουση βασιλιά Κων-σταντίνου-Παπανδρέου που πυροδότησε τα Ιουλιανά του 1965, καθώς ο άναξ αρ-νήθηκε να υπογράψει το διάταγμα της αντικατάστασης του Γαρουφαλιά ως υπ-ουργού Εθνικής Αμύνης, πράγμα που οδή- γησε στην παραίτηση Παπανδρέου και στο γαϊτανάκι των κυβερνήσεων της απο-στασίας μέχρι την «εθνοσωτήριο επα-νάσταση» των Συνταγματαρχών στις 21 Απρίλη 1967.

Μετά το πέρας της δικτατορίας, ίδρυσε την Εθνική Δημοκρατική Ένωση, που φι-λοδοξούσε να εκφράσει την «εθνικόφρονα παράταξη» ασκώντας κριτική στον Κων-σταντίνο Καραμανλή διότι «διήρεσε τους εθνικόφρονες εις αντιστασιακούς και χου-ντικούς».

Στο τελευταίο κρίσιμο επεισόδιο της πο-λιτικής του καριέρας, στις εκλογές της 17 Νοέμβρη 1974, ο Γαρουφαλιάς έμελλε να πληρώσει τη συσσωρευμένη οργή του λαού απέναντι στο πρόσωπό του με έναν τρόπο που θυμίζει τις καρναβαλικές τελε-τές αντιστροφής που κρατούν μια μέρα και λειτουργούν ως βαλβίδες αποσυμπίε-σης για έναν ολόκληρο χρόνο. Η κεντρική προεκλογική του ομιλία στη συμβολή Πα-νεπιστημίου και Εμμανουήλ Μπενάκη (11 Νοέμβρη 1974) περιγράφεται ως εξής από τις εφημερίδες της εποχής:

«Αν όσοι υπεδέχθησαν με ανοικτές παλά-μες τον αρχηγό της ΕΔΕ κ. Πέτρο Γαρου-φαλιά, στη χθεσινή ομιλία του προς τον αθηναϊκό λαό, τον ψήφιζαν κι’ όλας, τότε ασφαλώς το κόμμα της Άκρας Δεξιάς θα προκαλούσε τη μεγάλη έκπληξη των εκλο-γών…» (Τα Νέα).

«Μία ώρα περίπου πριν εμφανιστεί στο μπαλκόνι ο Πέτρος, ο "αρχηγός", πυκνά πλήθη κατάκλυζαν την Πανεπιστημίου, ενώ η περιοχή εδονείτο από το σύνθημα – βασι-κό αίτημα των "οπαδών" του κόμματος "Όχι τζατζίκι στο σουβλάκι!" […] Το τι είπε είναι αδύνατον να γραφεί, γιατί κανείς δεν τον άκουσε, αφού δεκάδες χιλιάδες στόματα φώναζαν συνεχώς και ρυθμικά: "Πέτρο στα-μάτα, έρχεται ντομάτα"…» (Ριζοσπάστης).

«Ο κόσμος το γλέντησε – κυριολεκτικά – με την ψυχή του…» (Τα Νέα).

«Ο αρχηγός τελείωσε την ομιλία του ανά-μεσα από χιλιάδες υψωμένα χέρια με τη φράση "Πάρε ψήφο"»… (Το Βήμα).

Τα καταγεγραμμένα συνθήματα ήταν εξευ-τελιστικά για τον 73χρονο βετεράνο πο-λιτικό: «Πέτρο κουνήσου, τρώνε το πουλί σου», «Θάλασσα στα Τρίκαλα», «Ψήφος στα 80», «Πιο φτηνές τυρόπιτες», «Γάλα με ανθρακικό», «Πιο φαρδιά πουκάμισα» κ.ά.

Την Κυριακή των εκλογών, η ΕΔΕ του Γα-ρουφαλιά συγκέντρωσε 52.768 ψήφους, ήτοι το 1,08% των εγκύρων ψηφοδελτίων. Έτσι, έγινε ένας ακόμη από τους αποκα-θηλωμένους πολιτικούς που θα έδιναν τη θέση τους σε νεότερα, λιγότερο φθαρμένα πρόσωπα…

Πού πάμε έντεκα εκατομμύρια μοναχοί μας Πού μας αφήνετε 11 εκατομμύρια μοναχούς μας; Αυτή είναι η φωνή που μας ενώνει και μας δονεί από το 2010 μέχρι σήμερα. Διανο-ούμενοι και πολιτικοί που έφαγαν τα νιάτα τους σε ivy league πανεπιστήμια διαβάζοντας Φουκώ και Έντουαρντ Σαΐντ, λησμόνησαν σε μια νύχτα ό,τι έμαθαν (;) και επανέφεραν το ένα και φριχτό και αποτρόπαιο και ξεχασμένο ξόρκι, το μόνο με μαγική δύναμη για τα πλήθη: Τριιιτοκοσμικοιιιί, θα γίνουμε τριτοκοσμικοί, θα ξεκολλήσουμε σαν την πέτρινη σχεδία του Σαραμάγκου από την Ευρώπη και θα καρφω-θούμε με φόρα στη (Μαύρη την) Αφρική. Δεν παράγουμε τίποτα που να θέλει ο υπόλοιπος κόσμος να αγοράσει, κι αυτά που φτιάχναμε τα ξεχάσαμε και δεν υπάρχουν βιβλία, δεν υπάρχει Ίντερνετ, ούτε παιδιά που σπούδα-σαν σε ξένα και ντόπια πανεπιστήμια για να τα ξαναμάθουμε. Στηριζόμαστε λοιπόν απο-κλειστικά στην καλοσύνη των άλλων και στη μεγαλοψυχία της άρχουσας τάξης μας.

Πρόκειται άραγε για εθελοδουλεία ή σύνεση; Το ενδιαφέρον είναι ότι ο μεταφυσικός τρό-μος μπροστά στο πού πάμε 11 εκατομμύρια μοναχοί μας δεν έχει να κάνει με τη στάση μας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε καν με την ευρωζώνη, ούτε βέβαια και με κά-ποιου είδους κοσμοπολιτισμό ή πατριωτισμό. Είναι μια απλή συνέχεια του νεοελληνικού ιδρυτικού συνδρόμου της κρυπτοαποικίας, μια συνέχεια της καθήλωσης στην πατρωνία με άλλα μέσα. Η πατρωνία είναι βαθιά άνιση μεν αλλά και ανταποδοτική σχέση, γι’ αυτό και οι κυνικοί ικέτες που καταφεύγουν απελ-πισμένα και υστερικά σ’ αυτήν (όπως η καλή μας κυβέρνηση, ας πούμε) φέρουν το μανδύα του ρεαλισμού. «Α, δεν ξέρετε πόσο μας αγα-πάει το αφεντικό, και χτες πάλι αυτό έλεγε». «Χωρίς γερές πλάτες δεν κάνεις τίποτα στην

εποχή μας» (πάντα είναι «στην εποχή μας»). «Ένα τηλέφωνο πήρε η Μέρκελ και τακτοποιή-θηκε το κούρεμα – βέβαια χρειάστηκε να υπο-γράψουμε εκείνο το χαρτί για το αγγλικό δί-καιο και να φορτωθούμε και άλλο τόσο χρέος, αλλά έτσι γίνονται αυτές οι δουλειές». Πόσο εύκολο είναι να φαίνεσαι ρεαλιστής όταν τα δέχεσαι όλα, και μάλιστα, πόσο συγκεκριμένος ακούγεσαι στις «λύσεις» σου όταν στις υπαγο-ρεύουν! Και περνάς και για «Ευρωπαίος», ενώ η ουσία αυτού που κάνεις είναι ακριβώς η συ-νέχεια του ρουσφετιού, της κακομοιριάς και του ουσιαστικού αποκλεισμού που βιώνει ο αιώνιος πελάτης.

Φοβόμαστε λοιπόν την έστω και σκληρή και επικίνδυνη ελευθερία και χειραφέτηση και προτιμάμε να θυσιάσουμε το 1/3 των πολι-τών στην ανεργία, να γίνουμε μια άβουλη και ενδεής αποικία χρέους και ακτημόνων σερβι-τόρων; Εθελόδουλοι για πάντα ή μήπως επι-τέλους σοβαροί και φρόνιμοι πραγματιστές; Τίποτα από τα δύο, το πιθανότερο. Μάλλον απλά πελάτες. «Ζει καλά όποιος κρύβεται καλά» σκέφτεται ο πελάτης κι εμείς προσπα-θούμε να κρυφτούμε ανάμεσα σε εταίρους, δανειστές και πάτρωνες. «Δεν υπάρχει εναλ-λακτική λύση», αυτό μας βολεύει, αυτό πι-στεύουμε – και όσες αναπτύχθηκαν δεν είναι καλές, δεν είναι βρε παιδί μου σαν αλγόριθμοι με ντετερμινιστικά προκάτ βήματα, όχι, δε μας κάνουν, ούτε κουβέντα. Επικαλούμαστε δήθεν την καινοτομία και ομνύουμε στη δημιουρ-γία, ενώ όλα μας φαίνονται μονόδρομος και κάθε μας κίνηση φορσέ! Γιατί δεν προχωράει μπροστά η χώρα; Γιατί κάθε ψηφοφορία στη βουλή είναι «ΣΤΑΘΜΟΣ». Και όμως; Τι; Κι αν θυμώσουν και μας αφήσουν 11 εκατομμύρια μοναχούς μας; Ας θυμηθούμε τότε ότι αν για παράδειγμα οι Ολλανδοί έλεγαν το 1600 «πού πάμε λίγες δεκάδες χιλιάδες μοναχοί μας, ας ζήσουμε όπως μας πουν οι άλλοι», μπορεί να μη θέλαμε σήμερα να είμαστε «Ευρωπαίοι».

του Ηρακλή Μπογδάνου[email protected]

Η πατρωνία του 21ου αιώνα

pressproject.gr/tppenet

03Στο ThePressProject.gr αφήνουμε κάθε Κυριακή τη φωτεινότητα της οθόνης για τη ζεστασιά του τυπωμένου χαρτιού της Ελευθεροτυπίας, προκειμένου να συζητήσουμε τις όψεις και τις αιτίες της παθητικότητας των πολιτών τον καιρό της κρίσης.


Θεόδωρος Πάγκαλος,

ο ηρωικότερος εκπρόσωπος του πασοκικού θράσους

Ο ηρωικότερος εκπρόσωπος του πασοκικού θράσους συνόψισε απα- ράμιλλα την κυβερνητική απάντη-ση στη λαϊκή δυσαρέσκεια: «τα φά-γαμε όλοι μαζί». Τουτέστιν, ο λαός ευθύνεται για τον δημοσιονομι-κό εκτροχιασμό, λοιπόν καλά θα κάνει να μην παραπονείται τώρα που πρέπει να πληρωθεί ο λογα-ριασμός. Το επιχείρημα αυτό είχε μεγαλύτερη σημασία τον καιρό του πρώτου μνημονίου, όταν η αναφο-ρά στην ευρωπαϊκή διάσταση της κρίσης θεωρούνταν λαϊκισμός. Δι-ατηρεί όμως τη λάμψη του, καθώς μεγάλο μέρος της επικοινωνιακής προσπάθειας της κυβέρνησης, δια των εκπροσώπων τύπου που δια-θέτει στα ιδιωτικά κανάλια, είναι να υποστηρίξει πως κατά περίπτω-ση ευθύνονται για την κρίση οι τυφλοί της Ζακύνθου, τα κλειστά επαγγέλματα, το επίδομα πλυσίμα-τος χεριών κλπ.

Ποιο είναι το επιχείρημα; Πως το ποσοστό της υψηλής διαφθοράς υπολογίζεται σε 10% επί των ελα-στικών δαπανών, με το σκεπτικό ότι αν είναι παραπάνω δεν συμφέ-ρει και αν είναι παρακάτω δεν ανα-λαμβάνει κανείς το ρίσκο. Όση και αν ήταν η διαφθορά των πολιτι-κών, συνεχίζει, το βασικό πρόβλη-μα ήταν και παραμένει η διάχυτη διαφθορά στο πιο κάτω κομμάτι της πυραμίδας. Διαφθορά νόμιμη, ημινόμιμη ή παράνομη, της μεγά-λης μάζας των πολιτών. Αφού εκ-θέσει λοιπόν αυτό το επιχείρημα ο π. αντιπρόεδρος, επιδίδεται σε μια εκτενή καταγραφή σκανδάλων. Πα-ρελαύνουν τα υπουργεία, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι ΔΕΚΟ, η υγεία, και η πυραμίδα καταλήγει στην εισιτηριοδιαφυγή στα λεωφορεία και τους πολίτες που δεν ζητούν απόδειξη.

Το πρόβλημα δεν διαπιστώνεται για πρώτη φορά, βεβαίως. Οι βι-βλιογραφικώς ενήμεροι πολέμιοι της λαϊκής οργής δεν παραλείπουν να αναφερθούν στον «παρασιτικό

καταναλωτισμό» του Κονδύλη, οι πιο πρόσφατοι στον Στέλιο Ράμφο και την «κοινωνία αργόσχολων κα-ταναλωτών με αποκούμπι το κρά-τος». Μάλιστα, η αποκήρυξη αυτή του λαϊκιστικού παρελθόντος γίνεται όπως γίνονται πάντα στη ζωή οι μεταστροφές: με πάθος νεοφώτιστου και μίσος για το παρελθόν. Ο πρώην αντιπρόεδρος περιφρονεί από τα βάθη της ψυχής του τους ανθρώπους που εκμαύλισε. Σε όλη τη δημόσια παρουσία του δεν χάνει ευκαι-ρία να δείξει πως θε-ωρεί σκουλήκια αυ-τούς που δέχτηκαν να παίξουν με τους όρους του. Έτσι κι αλλιώς, αυτή η αυ-τοκριτική είναι πολύ εύκολη την ώρα που το πελατειακό σύστη-μα χάνει την πηγή του δανεισμού με την οποία επιβίωνε.

Καθώς ο υπουργός-συγγραφέ-ας ισχυρίζεται πως οι πολιτικοί είναι οι Εβραίοι της μνημονιακής εποχής (!), επιδίδεται σε μια προ-σπάθεια να αποδείξει πως εκτός από τους βουλευτές και τους υπουργούς, θα πρέπει να συμπερι-λάβουμε και άλλους. Ευχαρίστως. Φαντάζεται ο π. αντιπρόεδρος ότι μας θίγει, αν συμπεριλάβει τον ευ-ρύτερο κομματικό μηχανισμό στον λογαριασμό; Αντιθέτως, αυτόν τον μηχανισμό τον καταγγέλλαμε και πριν να στερέψει η κάνουλα των δανεικών, όχι τώρα μόνο. Τα πράγ-ματα γίνονται πιο πολύπλοκα όταν αναφέρεται όχι στους διεφθαρ-μένους κομματικούς παράγοντες, αλλά στους πολίτες. Εκεί προσπερ-νά με μία φράση την εξόφθαλμη αδικία, λέγοντας πως «η κατανομή στο πλιάτσικο ήταν ετεροβαρώς ταξική, ανάλογη με την πρόσβα-ση στους μηχανισμούς, που ήταν μεροληπτική υπέρ των εχόντων». Η φράση χρησιμεύει προκειμένου να αποσιωπηθεί ότι ο μεν ένας χτί-ζει πύργο, ο δε άλλος παρακαλάει

για να βρει δουλειά στο παιδί του. Κάποτε όμως η ποσοτική διαφο-ρά είναι τόσο μεγάλη, που γίνεται ποιοτική. Το καρβέλι του Γιάννη Αγιάννη δεν απέχει μόνο ποσοτι-κά από τα 300, 500 ή 10.000.000 καρβέλια. Είναι άλλης ποιότητας παρανομία.

Η εύλογη αντίδραση κάθε ανθρώ-που που ακούει μια τέτοια ρητο-ρική από τα χείλη ενός ανθρώπου που καλοπέρασε μια ζωή μέσα στο δίκτυο αυτό της διαφθοράς, είναι να ρωτήσει «κι εσύ τι έκανες;» «Δεν είχα το κουράγιο να προκα-λέσω τη ρήξη», είναι η απάντηση, που συμπληρώνεται από την τη-λεοπτική απάντηση «πίστευα ότι

θα ήταν καλύτερα αν διαχειριζό-μασταν εμείς την εξουσία». Αυτό το μακιαβελικό επιχείρημα, που θυμίζει τους φλωρεντινούς που «προτίμησαν τη σωτηρία της πό-λης τους από τη σωτηρία της ψυ-χής τους», έκαναν δηλαδή το κακό για χάρη του καλού, υπονοεί μια ηθική θυσία που γίνεται για κά-ποιον ανώτερο σκοπό. Αντιθέτως, όμως, η θητεία στο ΠΑΣΟΚ ήταν πηγή μεγαλειώδους καλοπέρασης, που περιλάμβανε ομολογημένα τη διασπάθιση δημοσίου χρήματος, λοιπόν όταν ο π. αντιπρόεδρος ισχυρίζεται ότι δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς, η απάντηση είναι πολύ απλή: μπορούσε να μην εί-ναι υπουργός. Όποιος συμμετέχει,

ευθύνεται. Οι ενοχές ενδιαφέρουν ενδεχομένως τους ψυχολόγους, αλλά όχι εμάς. Η συζήτηση δεν αφορά προσωπικά τον Θ. Πάγκαλο, που δεν ξέρω τι πολιτικό μέλλον του μένει, αλλά σύνολο το πολιτι-κό προσωπικό που επιμένει να μας νουθετεί ενάντια στο παρελθόν του. Αν ρωτήσει κανείς: θα αρκού-σε η τιμιότητα; Όχι, δεν θα αρκού-σε. Αλλά δεν υπάρχει δικαιοσύνη χωρίς να κουβεντιάσουμε στα σο-βαρά τι έχει κάνει ο καθένας μας.

Τέλος, παρά την τάση των πολιτι-κών να θυμούνται τη δημοκρατία μόνο όταν είναι να μοιραστούν ευ-θύνες, η κατοχή δημόσιου αξιώμα-τος συνεπάγεται αυξημένη ευθύνη. Δεν επιτρέπεται ο πολιτικός να λέει πως έρχονταν στο γραφείο του για τα ρουσφέτια, δεν πήγε να τους βρει. Ανάμεσα σε μένα, που είμαι π.χ. χορευτής σε παραδοσιακό συ- γκρότημα, και την κυβέρνηση, προϋ- πολογισμό καταρτίζει η κυβέρνη-ση. Το ότι αν κανείς παρά τη δια-φθορά εξακολουθεί να ψηφίζεται, διαγράφονται όλες οι αμαρτίες του, είναι απλώς μια διαδεδομένη πα-ρεξήγηση. Η «γραφή παρανόμων» στην αρχαιότητα σήμαινε ότι αν κάποιος πρότεινε στην εκκλησία του δήμου κάτι παράνομο, θα μπο-ρούσε μετά να τιμωρηθεί ακόμη και αν αυτό είχε ψηφιστεί.

Το θέμα έχει σημασία, διότι το βρί-σκουμε διαρκώς μπροστά μας ως κεντρικό ιδεολόγημα της κρίσης: την αλλαγή έμφασης από τους άπληστους τραπεζίτες στους σπά-ταλους λαούς. Όποτε πάει να ανοί-ξει το στόμα του να παραπονεθεί ο λαός, εγκαλείται ως φταίχτης. Αυ-τός είναι ο επικοινωνιακός στόχος του «τα φάγαμε όλοι μαζί». Είναι μια ατυχής σημειολογική σύμπτω-ση για την κυβέρνηση ότι αυτή η δήλωση συνδέθηκε οπτικά με μια τόσο εντυπωσιακή κοιλιά. Ο Θ. Πάγκαλος όμως έχει δικαίωμα να επιμείνει στην ουσία των επιχει-ρημάτων του. Η αντίδρασή μας συ-νοψίζεται στην αμφισβήτηση του πρώτου πληθυντικού με κάποι-ους ανθρώπους δεν μας συνδέει κανένα «μαζί».

«Τα φάγαμε όλοι μαζί»


14%

Οι δημόσιοι υπάλληλοιστην Ελλάδα σε σχέση μεάλλες χώρες της Ευρώπης

14%

17%

29%

20%

ΙΤ13%

Ιδιωτικός τομέας

δημόσιος τομέας

PO

GR

GB

DE

FR

Ο δημόσιος τομέας

750.000

1.000.000άνεργοι

3.900.000

Στοιχεία:ΕΛΣΤΑΤ, ΟΑΕΔ, ΕΟΠΠΥ,Ευρωπαϊκή ΣτατιστικήΥπηρεσία

Τα πλαστά επιδόματα τυφλότητας στη Ζάκυνθο, τη Χίο και άλλες περιοχές της χώρας αποτελούν επιχείρημα των μνημονιακών κυβερνήσεων υπέρ της περικοπής των προνοιακών επιδομάτων εν γέ-νει. Αυτή η παρουσίαση του ζητήματος συντάσσε-ται με την (όχι αποκλειστικά ελληνική) αντίληψη ότι όσοι παίρνουν επιδόματα είναι ψεύτες: Στη Μεγάλη Βρετανία, ο γενικός πληθυσμός πιστεύει ότι το 34% των επιδοματούχων αναπηρίας δεν δικαιούται πραγματικά επίδομα, επισημαίνει ο Μπεν Μπόμπεργκ, λέκτορας κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο του Κεντ. Ωστόσο, μόνο το 1,1-1,2% των επιδοματούχων αποδεικνύονται πράγματι ψεύτες. Αυτό δεν εμποδίζει τον αρθρογράφο του Telegraph Τζέιμς Ντέλινγκπόουλ να δημοσιεύει άρθρο με τίτλο «Οι ψεύτικοι ανάπηροι σακατεύ-ουν την οικονομία μας», όπου υποστηρίζει ότι «υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που απομυ-ζούν τον φορολογούμενο με τις ψεύτικες ή τρα-βηγμένες αναπηρίες τους (…) Κάθε φορά που το λόμπι της αναπηρίας γκρινιάζει για περισσότερα, χάνονται κι άλλες δουλειές, κι άλλες μονάδες από την ανάπτυξη του ΑΕΠ». Στη χώρα μας, παρόμοιες θέσεις υποστήριξαν πέρσι ο τότε υπουργός υγείας Ανδρέας Λοβέρδος και ο υφυπουργός Μάρκος Μπόλαρης. Παρου-σιάζοντας τα αποτελέσματα της απογραφής των δικαιούχων προνοιακών επιδομάτων τον περα-σμένο Μάρτη, ισχυρίστηκαν ότι χάρη σ’ αυτήν θα εξοικονομηθούν 111 εκατ. ευρώ από ψεύτικα επιδόματα για το 2012, σε σύνολο 940 εκατ. πε-ρίπου. Εκκρεμεί, βεβαίως, να δούμε τον τελικό απολογισμό. Η Εθνική Ομοσπονδία Τυφλών και ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τυφλών έλεγαν από το 2011 ότι το φαι-νόμενο των πλαστών επιδομάτων «επαναλαμβάνε-ται κατά καιρούς σε διάφορες περιοχές της χώρας, εξαιτίας αποκλειστικά των χτυπητών αδυναμιών του κρατικού συστήματος πιστοποίησης της ανα-πηρίας και της εκτεταμένης διαπλοκής προσώπων που εμπλέκονται στο όλο σύστημα πιστοποίησης της αναπηρίας και παροχής επιδομάτων, όπως γιατρών, διοικητικών υπαλλήλων και πολιτικών προϊσταμένων» και καταδίκαζαν το αμαρτωλό σύ-στημα που «αντί να επιδιώκει την αυτοκάθαρση και εξυγίανσή του προτιμά και περιορίζεται απλά και μόνο στην καταδίκη των έτσι κι αλλιώς παρα-νομούντων πολιτών με χαρακτηρισμούς που απα-ξιώνουν γενικότερα την αναπηρία». Το περιοδικό «Αναπηρία τώρα» σχολίασε πολύ γλαφυρά την υπόθεση της Ζακύνθου: «Όταν έχεις πολύ σοβαρή αναπηρία τότε σου βγαίνει η Παναγία για να πάρεις ένα επίδομα. Όταν είσαι μαϊμού, τότε το επίδομα σου το στέλνουν στο σπίτι και με συνοπτικές διαδικασίες». Στο όνομα της καταπολέμησης της διαφθοράς και με τη γνω-στή μέθοδο της συλλογικής ευθύνης, τα άτομα με αναπηρία χρεώνονται σήμερα τις πράξεις όσων υπέγραψαν κι όσων έλαβαν στο παρελθόν πλα-στά επιδόματα.

Το «τα φάγαμε όλοι μαζί» έχει δύο ανα-γνώσεις: Η πρώτη αφορά το επιχείρημα πως ένας ολόκληρος λαός έζησε πάνω από τις δυνατότητές του. Το περίφημο «We all partied» του Ιρλανδού υπουργού αποτέ-λεσε τον ιδεολογικό μανδύα της λιτότητας που επιβλήθηκε σε όλη την Ευρώπη και παραδόξως χρησιμοποιήθηκε κυρίως από αυτούς που προπαγάνδισαν το συγκεκρι-μένο καταναλωτικό μοντέλο. Η δεύτερη ανάγνωση είναι τοπικού χαρακτήρα, και σχετίζεται με την ιδιαιτερότητα των υψη-λών δεικτών διαφθοράς της χώρας μας. Το επιχείρημα όμως χωλαίνει και πάλι όταν το εξετάζουμε ποιοτικά και ποσοτικά. Πριν πούμε ότι «τα φάγαμε όλοι μαζί» πρέπει πρώτα να δούμε ποιοι είμαστε οι όλοι. Οι πολλοί δεν έχουν τη δυνατό-τητα να συμμετάσχουν στην ουσιαστική διαφθορά πέραν του να μην πληρώσουν το εισιτήριο τους στο Μετρό, να μην κό-ψουν απόδειξη, ή να προσπαθήσουν να πάρουν μια ευνοϊκή μετάθεση στο στρατό ή μια θέση στο δημόσιο. Ο υποτιθέμενος υπέρογκος δημόσιος τομέας στην πραγ-ματικότητα βρίσκεται διαπιστωμένα στον μέσο όρο της Ευρώπης, με απολαβές κατά πολύ χαμηλότερες σε σχέση με τους υπό-λοιπους Ευρωπαίους. Τα αιρετά αξιώματα στη χώρα μας, συμπεριλαμβανομένης και της τοπικής αυτοδιοίκησης σε όλες τις βαθμίδες της, αριθμούν περίπου 140.000 δημόσιες θέσεις. Αν προσθέσουμε σε αυτά τις διοικήσεις των ΔΕΚΟ καθώς και το σύνολο των εργαζομένων σε εφορίες και πολεοδομίες (θεωρώντας τους όλους ύποπτους διαφθοράς) τότε φτάνουμε στο 1,4% των Ελλήνων πολιτών. Ακόμα είμα-στε λίγοι για να είμαστε όλοι. Οι λίγοι, από την άλλη, δεν τα πήγαν κι άσχημα. Στο σκάνδαλο Siemens, που προσφάτως

επιχειρήθηκε να κλείσει νομοθετικά, η δικαστική έρευνα στη Γερμανία αναφέρει ότι η ίδια η εταιρεία παραδέχεται μίζες 51 εκατομμυρίων ευρώ προς πολιτικούς και δημόσιους λειτουργούς. Μεγαλύτερα είναι τα ποσά που αναφέρονται στην προ-ανακριτική διαδικασία διερεύνησης του σκανδάλου αγοράς των ελαττωματικών υποβρυχίων στις μέρες του Άκη Τσοχα-τζόπουλου. Σε εκατοντάδες εκατομμύρια έχουν υπολογίσει οι ανεξάρτητοι εκτι-μητές το σκάνδαλο του Βατοπεδίου. Για 1,2 δις ευρώ ζημιά στο ελληνικό δημόσιο κάνει λόγο το κατηγορητήριο βάσει του οποίου ο Λαυρέντης Λαυρεντιάδης οδηγή-θηκε στον Κορυδαλλό. Τα νούμερα γίνο-νται ακόμα μεγαλύτερα στο σκάνδαλο των δομημένων ομολόγων: Μόνο το πρόστιμο που επιβλήθηκε στην εταιρεία «Ακρόπο-λις», παρακλάδι του σκανδάλου, ανέρχε-ται στα 5,5 δις ευρώ. Αυτό δεν λέγεται προκειμένου να οραμα-τιστούμε μαζί μια κοινωνία αδιάφθορη. Όλοι οι άνθρωποι φοροδιαφεύγουν όταν και όποτε μπορούν, και στα λίγα και στα πολλά. Αντί να περιφέρουμε μια γενικευ-μένη ηθικολογία απέναντι σε όποιον δεν πλήρωσε εισιτήριο στο λεωφορείο και σε όποιον έχτισε πύργο από τις μίζες, και να αθροίζουμε τα χρήματα από τα χαμένα εισιτήρια για να δούμε αν είναι περισσότερα ή λιγότερα από τις μίζες, το βαθύτερο πρόβλημα είναι η ανισό-τητα, δηλαδή ακριβώς η αμφισβήτηση του ισοπεδωτικού «μαζί». Οι ηθικολο-γίες περί σπάταλων λαών επιχειρούν να αποπροσανατολίσουν σε σχέση με την πραγματική αδικία, που δεν λύνεται με ηθικοπλαστικά κηρύγματα, αλλά με τον παλαιότερο δοκιμασμένο πολιτικό τρό-πο: τη διεκδίκηση.


ΣυνδικαλισμόςΗ έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον συνδικαλισμό, λόγω του εκ-φυλισμού του σε ενδιάμεσο βήμα προς την κατάκτηση πολιτι-κών αξιωμάτων. Η αδυναμία των επισφαλώς εργαζομένων και των ανέργων να πιέσουν. Τα αδιέξοδα της απεργίας, όταν το «μπλοκάρισμα της παραγωγής» δεν μπλοκάρει καμία παραγωγή.

Κονδύλης, Παναγιώτης, Πλανητική πολιτική μετά τον ψυχρό πόλεμο, Θεμέλιο, 2011

Ράμφος, Στέλιος, Η λογική της παράνοιας, Αρμός, 2011

Πάγκαλος, Θεόδωρος, Τα φάγαμε όλοι μαζί [e-book] : Χρέος: Πόσο; Πότε; Ποιοι; Πώς; Πάγκαλος Θεόδωρος Γ., 2012

Προσ

εχώ

ς

Βιβλ

ία

Ταυτ

ότητ

α

Να μετρηθούμε...

Τον μήνα που μας πέρασε, οι δημό-σιοι υπάλληλοι έλαβαν για τελευ-ταία φορά δώρο εορτών, αλλά δεν ήταν οι μόνοι που πήραν κάτι πα-ραπάνω. Την επόμενη ημέρα των Χριστουγέννων η κυβέρνηση υπέ-γραψε Πράξη Νομοθετικού Περιε-χομένου με την οποία οι ανάδοχοι δημοσίων έργων κλήθηκαν να προ-σέλθουν προς είσπραξη, ανεξαρτή-τως του αν διέθεταν ασφαλιστική ή φορολογική ενημερότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυβέρνη-ση δεν έχει καταφέρει να αποδώ-σει ούτε το 30% των οφειλών της από τις επιστροφές φόρου στους δικαιούχους, παρά τη σχετική της υποχρέωση βάσει του Μνημονίου. Για μερικούς ανάδοχους, όμως, που τυχαίνει να έχουν και τηλεοπτι-κούς σταθμούς, ο μποναμάς ήταν ακόμα μεγαλύτερος. Την τελευταία ημέρα του χρόνου ο Αντώνης Σα-μαράς υπέγραψε νέα ΠΝΠ σύμφω-να με την οποία αναβάλλεται για έναν ακόμα χρόνο η είσπραξη του ειδικού φόρου τηλεόρασης (20% επί των διαφημιστικών κερδών). Η ελάφρυνση αυτή προσφέρεται για 3η συνεχόμενη χρονιά στους καναλάρχες και το κόστος για το δημόσιο ανέρχεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Το 3ο Μνημόνιο, που ψηφίστηκε μόλις πριν από λίγους μήνες, δεν ανέφερε καμία τέτοια ελάφρυν-ση και είναι γνωστό ότι η Τρόικα παρουσιάστηκε εντελώς αδιάλλα-κτη όταν η ΔΗΜΑΡ ζήτησε ειδικές ρυθμίσεις στα εργασιακά, που δεν επιβάρυναν ουσιαστικά τον προϋ-πολογισμό. Ωστόσο, όταν χαρίστη-καν μερικές εκατοντάδες εκατομ-μύρια ευρώ στους λίγους, κανένας επίτροπος δεν παρενέβη. Τα επόμενα Χριστούγεννα, οι δη-μόσιοι υπάλληλοι θα πρέπει να γιορτάσουν χωρίς επιπλέον δώρα. Μια Πράξη Νομοθετικού Περιε-χομένου, ωστόσο, θα είναι όπως πάντα έτοιμη και ζεστή για αυτούς που ζητάνε να επιμεριστούμε όλοι μαζί την ευθύνη.

Σχεδιάγραμα: Η ανεργία εκτοξεύεται από την είσοδο των «PIGS» στους μηχανισμούς στήριξης. Ήδη οι άνεργοι στην Ελλάδα είναι περισσότεροι από τους δημόσιους υπαλλήλους. Στοιχεία Eurostat

Οι αναπηρίες στο στόχαστρο

Το δείπνοτων εορτών



Ενώ ταχύτατα πλησιάζουμε στο όραμα του Γιώργου Παπανδρέου για έναν εργαζόμενο σε κάθε νοι-κοκυριό (3,7 εκατ. ήταν οι εργαζό-μενοι στη χώρα το γ΄ τρίμηνο του 2012, μας ενημερώνει η ΕΛ.ΣΤΑΤ.), όποια πέτρα κι αν σηκώσεις θα βρεις έναν άνεργο ή έναν επισφα-λώς εργαζόμενο – ημιαπασχολού-μενο, μπλοκάκια κλπ. Η ανεργία έφτασε το γ΄τρίμηνο του 2012 το 24,8% ή 1,2 εκατ. άτομα. Οι μερι-κά απασχολούμενοι είναι περίπου 300.000, ενώ σε πολλές χιλιάδες υπολογίζονται οι εργαζόμενοι με μπλοκάκι.

Αν όλοι αυτοί αθροίζονται κάπου κοντά στον ιλιγγιώδη για τα μεγέ-θη της χώρας αριθμό των 2 εκατ. ατόμων, είναι ν’ απορεί κανείς πώς και απουσιάζουν από τον δημόσιο διάλογο ή, για την ακρίβεια, πώς η δική τους φωνή δεν ακούγεται σ’ αυτόν. Γιατί άραγε δεν υπάρχει ένα ισχυρό, ριζοσπαστικό, διεκδικητι-

κό κίνημα αυτών που δεν έχουν και πολλά να χάσουν;

Ποιοι είναι οι επισφαλώς εργαζό-μενοι και οι άνεργοι που περιπλα-νώνται σήμερα στη στέπα της αγο-ράς εργασίας; Μα, φυσικά, αυτοί που τα προηγούμενα χρόνια πέρα-σαν τον καιρό τους σε λάθος θρα-νία. Θα περίμενε κανείς ότι η υψη-λότερη εκπαίδευση θα σήμαινε και λιγότερη ανεργία, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Δίπλα στο 27,6% των αποφοίτων λυκείου που είναι σήμερα άνεργοι, στέκεται το 28% των πτυχιούχων ανώτερων τεχνι-κών-επαγγελματικών σχολών και το 17% των πτυχιούχων ανωτάτων σχολών. Στις ηλικίες 30-44 ετών, το 20,7% των ανέργων έχει τελειώσει ανώτερη τεχνική εκπαίδευση και το 13,7% είναι τουλάχιστον πτυχι-ούχοι ανώτατου ιδρύματος. Όσο οι ηλικίες μικραίνουν, τα πράγ-ματα γίνονται πιο δύσκολα: Στις ηλικίες 20-29 ετών, το 29% των ανέργων έχει τελειώσει ανώτερη τεχνική εκπαίδευση και το 18% εί-ναι τουλάχιστον πτυχιούχοι ανώ-τατου ιδρύματος. Πρόκειται για τα

θύματα της εκπαιδευτικής πολιτι-κής και της κυρίαρχης αντίληψης που τη συνόδευε: μάζευε πτυχία για να γίνεις ανταγωνιστικός και η αγορά θα σε περιμένει με ανοιχτές αγκάλες. Εφόσον υπάρχει, δηλαδή.Όμως η αγορά εργασίας καταρρέει. Ο άλλοτε κραταιός δημόσιος τομέ-ας προσφέρει επισφαλείς θέσεις εργασίας (συμβάσεις έργου, συμ-βάσεις ορισμένου χρόνου, εργασία για αναπληρωτές, ωρομίσθιους, ενοικιαζόμενους κλπ.). Στον ιδιωτι-κό τομέα, η απουσία πολύ μεγάλων επιχειρήσεων σημαίνει πολυδιά-σπαση των εργαζόμενων σε μικρές οικογενειακές λίγο-πολύ επιχειρή-σεις, όπου ο ρόλος του εργοδότη συγχέεται με αυτόν του φροϋδικού πατέρα.

Η επιλογή της ανταγωνιστικότητας για κάθε εν δυνάμει εργαζόμενο σήμαινε αυτομάτως και την απόρ-ριψη του μοντέλου της συλλογικής διαχείρισης των προβλημάτων. Ακόμη κι εκεί που οι συνθήκες ωθούν τους εργαζόμενους να κινη-θούν όλοι μαζί για την υπεράσπιση των συμφερόντων τους, ο διάλο-

γος είναι αργός και δύσκολος. Επι-πλέον, στη φροϋδική μικρομεσαία επιχείρηση, η εργατική οργάνωση θεωρείται αμαρτία και η συμμε-τοχή στην απεργία έγκλημα καθο-σιώσεως και προδοσία της εμπι-στοσύνης του πατέρα-αφεντικού. Η Αντιγόνη δεν θα είχε και πολλή τύχη σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον.

Η ρευστότητα των εργασιακών σχέσεων και η αποσπασματικότητα των εκάστοτε απασχολήσεων κάθε εργαζομένου μάς πάει ένα βήμα πιο πέρα από τις κλασικές μαρξι-κές παρατηρήσεις περί εφεδρικού στρατού εργασίας: εδώ τα ίδια τα δικά σου συμφέροντα εξυπηρε-τούνται από διαφορετικές στρα-τηγικές από εξάμηνο σε εξάμηνο, καθώς γλιστράς μεταξύ εργασίας και ανεργίας, μεταξύ εξαρτημένης εργασίας και εργασίας με μπλοκά-κι, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.

Δεν είναι πως έλειψαν οι προβλέ-ψεις. Όποιος έχει έρθει σ’ επαφή με τον λόγο διαφόρων συνιστω-σών της φοιτητικής αριστεράς την τελευταία εικοσαετία, θα γνωρίζει

την καραμέλα της «εργασιακής πε-ριπλάνησης». Τη βρίσκει κανείς σε προκηρύξεις από τη δεκαετία του ’90 ως σήμερα με όλες τις διαθέσι-μες αριστερές υπογραφές. Ωστόσο καμιά οργανωμένη δύναμη δεν προ-ετοιμάστηκε γι’ αυτό που επί χρόνια προέβλεπε ως Κασσάνδρα – απλώς σήμερα παρατηρεί τις συνέπειες.

Και τα πραγματικά προβλήματα των επισφαλώς εργαζόμενων, των ανέρ-γων, των εργαζόμενων με μπλο-κάκι; Σε ορισμένες περιπτώσεις οι συνθήκες γεννούν νέα συνδικαλι-στικά σχήματα που προσπαθούν να καλύψουν το χαμένο έδαφος και να διαχωρίσουν τη θέση τους από το επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα που δεν ασχολείται με την περιπλανώμενη νεολαία: Σωματείο Σερβιτόρων Μαγείρων, Σωματείο Μεταφραστών Επιμελητών Διορθω-τών, Σωματείο Βάσης Εργαζομένων Οδηγών Δικύκλου κά. Πρόκειται για γνήσια εγχειρήματα εργατικής ορ-γάνωσης, που αποτελούν βέβαια σταγόνα στον ωκεανό. Ας αφήσου-με όμως τη γκρίνια. Από κάπου θα πρέπει να ξεκινήσει κανείς.

Σύμφωνα με μια αντίληψη, στην εποχή της κρίσης το εργατικό κίνημα περνά τις καλύτερες στιγμές του. Η πίεση των δυνάμεων του κεφαλαίου και του πολιτικού του προσωπικού πάνω στα κατώτερα λαϊκά στρώματα είναι μια ευκαιρία αυτά να κινητοποιηθούν και να ρι-ζοσπαστικοποιηθούν. Έτσι, ο κόσμος της εργασίας θα έρθει σε ευθεία σύγκρουση με τον κόσμο του κεφαλαί-ου και τότε…

Και τότε τι; Τριάμισι χρόνια μετά το πρώτο ορατό ξέ-σπασμα της κρίσης και 25 γενικές απεργίες αργότερα, οι αφηγήσεις του εργατικού κινήματος για τον εαυτό του συντίθενται από κάμποσες προβολές επιθυμιών και αισθητά πιο ολίγη πραγματικότητα. Επιχειρούμε σήμερα να προσεγγίσουμε ορισμένα από τα ζητήματα που το εργατικό-συνδικαλιστικό κίνημα δεν θέλησε ή δεν κατάφερε ν’ αγγίξει επαρκώς: Πού είναι κρυμμένοι τόσοι άνεργοι; Σε ποιους ανατίθεται η εκπροσώπηση των εργαζομένων; Πώς ορίζονται οι στόχοι κάθε μεγά-λου απεργιακού αγώνα; Τι σημαίνει σήμερα το δικαίω-μα στη δουλειά;

Αυτοί που δεν έχουν φωνή

Τώρα που δένουμε τα σκυλιά με τα λουκάνικα

του Παντελή Παντελόγλου[email protected]

Η συζήτηση για την πολύμηνη απερ-γία στην Ελληνική Χαλυβουργία δεν άγγιξε, πλην εξαιρέσεων, τον πυρήνα της ίδιας της έννοιας της απεργίας, δηλαδή την παρεμπόδιση της παρα-γωγικής δραστηριότητας, που σκοπό έχει να θίξει το καπιταλιστικό κέρδος. Επίσης, δεν ασχολήθηκε επί της ουσίας με τη θεμελιώδη ευκολία που διαθέτει ο καπιταλιστής να μετακινεί κατά βού-ληση τα κεφάλαιά του όπου θεωρεί ότι θα του αποφέρουν κέρδη. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το σω-ματείο, η παραγωγή του εργοστασίου το 2010 είχε αυξηθεί από 196 σε 266 χιλιάδες τόνους σιδήρου και ο τζίρος είχε φτάσει τα 227 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, σύμφωνα με την εταιρεία, η παραγω-γική ικανότητα του εργοστασίου του Ασπροπύργου ήταν 400 χιλιάδες τόνοι και των άλλων δύο εργοστασίων του ομίλου στον Βόλο πάνω από 1,3 εκατ. τόνοι. Από τους ισολογισμούς της εται-ρείας προκύπτει ότι μεταξύ 2006-2010 ο τζίρος της είχε μειωθεί κατά 35%.

Η πτώση του κύκλου εργασιών δεν πε-ριορίζεται στην επιχείρηση του Μάνε-ση, αλλά είναι διεθνής και αφορά μεγα-

θήρια: τη ThyssenKrupp (ζημία 4,7 δις το 2012), την ArcelorMittal (παύση λει-τουργίας 6 εργοστασίων στο Βέλγιο με 1.300 εργαζόμενους), την ILVA (5.000 απολύσεις στην Ιταλία, κλείσιμο θυγα-τρικών, μεταξύ αυτών και της Hellenic Steel στη Θεσσαλονίκη), τη Χαλυβουρ-γική κ.ο.κ. Καθένας επικαλείται μια δικαιολογία: στην περίπτωση Μάνεση φταίνε ο απεργοί, στη ThyssenKrupp φταίνε οι υπεραισιόδοξες προβλέψεις της διοίκησης, στην ILVA φταίνε οι πε-ριβαλλοντικοί όροι.

Εκείνο που δεν λέει καμιά πλευρά είναι ότι το προϊόν των χαλυβουργιών κατα-λήγει στην οικοδομή και τη βαριά βιο-μηχανία, κυρίως την αυτοκινητοβιομη-χανία. Στη χώρα μας, η οικοδομή έχει απωλέσει 70% της δραστηριότητάς της την τελευταία τριετία και οι πωλήσεις αυτοκινήτων στην Ευρώπη το 2012 ήταν στα επίπεδα του 1995.

Οι εργαζόμενοι είναι εγκλωβισμένοι, κι ο μόνος που έχει να κερδίσει είναι ο εργοστασιάρχης: ελλείψει επαρκούς ζήτησης του προϊόντος, όσο κι αν κρατήσει μια απεργία, θα γλιτώσει τα

ημερομίσθια και θα βρει χρόνο για να αναπροσαρμόσει την επενδυτική στρα-τηγική του, μετακινώντας πιθανόν τα κεφάλαιά του σε άλλη δραστηριότη-τα ή αποσύροντάς τα από την ενεργό οικονομία. Ταυτόχρονα, θα πιέζει το κράτος με τις ενδεχόμενες απολύσεις, για να διασφαλίσει κρατική στήριξη μέσω της μείωσης των τιμών της ενέρ-γειας (η ελληνική περίπτωση), άμεσης βοήθειας (γαλλική αυτοκινητοβιομη-χανία), τραπεζικών δανείων και εγγυ-ήσεων ή του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων.

Η αντιπαραβολή της βραδύτητας των εργοδοτικών και κυβερνητικών αντι-δράσεων στην περίπτωση της Ελλη-νικής Χαλυβουργίας (τα ΜΑΤ πήραν στα χέρια τους την κατάσταση 263 μέ-ρες μετά την έναρξη της απεργίας) με την ταχύτητα που αντιμετωπίστηκε η πρόσφατη απεργία των εργαζομένων στη ΣΤΑΣΥ ΑΕ αντικατοπτρίζει μ’ έναν τρόπο και την απόσταση της ελληνι-κής οικονομικής πραγματικότητας από την ιδανική αφήγηση του εργάτη που χωρίς αυτόν δεν γυρνά το γρανάζι της παραγωγής.

Όταν το μπλοκάρισμα της παραγωγής δεν μπλοκάρει την παραγωγή

Οι σημασίες των λέξεων αλλάζουν με τον καιρό. Ιδίως στην πολιτική, οι σημασίες αλλάζουν κατά τις δι-αθέσεις της εποχής, και μπορεί η κακόσημη λέξη να γίνει μέση λέξη και μετά εύσημη. Π.χ.: Η λέξη «δη-μοκρατία» δεν είχε πάντοτε θετικές συνδηλώσεις. Όχι μόνο στην αρχαι-ότητα: μέχρι τη γαλλική επανάσταση κανείς συγγραφέας δεν χρησιμοποι-ούσε τη λέξη «δημοκρατία» με θετικό πρόσημο. Όταν ο Γουέρντσγουορθ έγραφε «ανήκω στην απεχθή τάξη των ανθρώπων που ονομάζονται δημοκράτες» ήθελε να προκαλέσει, αλλά δεν αστειευόταν. Αντίστροφα, η λέξη «ιμπεριαλισμός» στα Αγγλικά σήμαινε κατά τον 19ο αιώνα τη δόξα

της αυτοκρατορί-ας, υψηλό πατρι- ωτισμό, δεν συνο- δευόταν από αρ-νητικό πρόσημο. Το ίδιο συνέβη με την «αποικιοκρα-τία», που σήμαινε την υπερηφάνεια για την υπεροχή των λευκών, και με τη λέξη «κα-πιταλιστής», που ήταν μέση λέξη,

σήμαινε απλώς τον κάτοχο κεφα-λαίου. Μια τέτοια αλλαγή συμβαίνει σήμερα και στο πρόσημο της λέξης «απεργοσπάστης».

Η περιγραφή του απεργοσπάστη στα Αγγλικά με τις λέξεις blackleg και scab έχει αμφίβολη ετυμολογία, είναι αδιαμφισβήτητης όμως δριμύτητας: είναι όροι έντονα προσβλητικοί, που συνδέονται οπωσδήποτε με βρισιές, ενδεχομένως και με αρρώστιες. Το τραγούδι «Blackleg miner» είναι ένα αμερικάνικο τραγούδι των αρχών του 20ου αιώνα για τον απεργοσπά-στη ανθρακωρύχο, για τον οποίο λέγεται ότι καμία γυναίκα δεν τον κοιτάζει, κάνουν αγώνα για να τον

πιάσουν, του τρίβουν λάσπες στο πρόσωπο, μπαίνουν στην ουρά για να τον πιάσουν από τον λαιμό και να του σπάσουν τα κόκαλα, τον πετούν στην Κόλαση και τον αποχαιρετούν λέγοντας να μην περιμένει να πεθά-νει για να γραφτεί στο συνδικάτο. Το τραγούδι αυτό ξανατραγουδήθηκε με πολλές αφορμές κατά τον 20ο αιώνα, ανάμεσά τους και τη μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων στην Αγγλία. Πρόκειται για χαρακτηριστικό τρα-γούδι μιας ολόκληρης κατηγορίας, που εκφράζει το μίσος απέναντι στον άνθρωπο που προδίδει τον αγώνα των εργατών για να εξυπηρετήσει το αφεντικό.

Αυτή η λέξη λοιπόν σήμερα γνωρί-ζει μια καινούργια ιστορία, καθώς ο απεργοσπάστης γίνεται σιγά σιγά το θύμα που οι συνδικαλιστές (λίγοι, διεφθαρμένοι και βολεμένοι, κατά το ίδιο στερεότυπο) δεν τον αφή-νουν να εργαστεί. Το δικαίωμα στη δουλειά αναβαπτίζεται και αυτό και δεν σημαίνει πια προστασία από την ανεργία, αλλά δικαίωμα στην υπο-νόμευση της απεργίας. Μπορεί με την ίδια διαδικασία να γίνει και ο απεργός βρισιά: «ποιον είπες απερ-γό, ρε;»

Ποιον είπες απεργό, ρε;

Η ιστορία του επίσημου συνδι-καλισμού στην Ελλάδα είναι η ιστορία των προσπαθειών του κράτους να χειραγωγήσει τις συν-δικαλιστικές οργανώσεις. Από την εποχή της καταργημένης με δικαστική απόφαση αριστερής διοίκησης της ΓΣΕΕ που εκλέχτη-κε από το 8ο Συνέδριο το 1946 μέχρι το 21ο Συνέδριο του 1981, οι διορισμένες ή εκλεγμένες δι-οικήσεις του τριτοβάθμιου συν-δικαλιστικού οργάνου της χώρας εκφράζουν μονότονα την άποψη της «συνεργασίας των τάξεων». Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι άξιοι λόγου εργατικοί αγώνες της πε-ριόδου αυτής δεν προέρχονται από τη ΓΣΕΕ, αλλά από την εργα-τική αριστερή αντιπολίτευση, με προεξάρχουσα τη λεγόμενη «Κί-νηση των 115» σωματείων, που δραστηριοποιήθηκε την περίοδο 1962-1967.

Το 21ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ πραγ-ματοποιείται δέκα μέρες πριν από τις εκλογές του 1981 και εκλέγει ως συνήθως δεξιά πλειοψηφία. Οι παρατάξεις ΠΑΣΚΕ (ΠΑΣΟΚ), ΕΣΑΚ (ΚΚΕ) και ΑΕΜ (ΚΚΕ εσ.) προσφεύ-γουν στα δικαστήρια καταγγέλο-ντας μεθοδεύσεις. Τον Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου, κι αφού βέβαια το ΠΑΣΟΚ έχει εκλεγεί πανηγυρι-κά στην κυβέρνηση, το Πρωτοδι-κείο Αθηνών διορίζει διοίκηση και προεδρείο στη ΓΣΕΕ: 30 από τις 45 θέσεις της διοίκησης δίνο-νται σε συνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ. Πρόεδρος αναλαμβάνει ο παλαί-μαχος συνδικαλιστής εργάτης Ορέστης Χατζηβασιλείου, που γράφει εκείνη την εποχή στον Οι-κονομικό Ταχυδρόμο (13/5/1982):«Οι καιροί άλλαξαν. Το αμαρτωλό συνδικαλιστικό παρελθόν πέρασε στην ιστορία. Τώρα στη χώρα μας μόνον οι εργαζόμενοι θα αποφα-σίζουν ποια διοίκηση θα έχουν στην κορυφαία οργάνωσή τους. Κυβερνήσεις, Εργοδοσία και πο-λιτικά κόμματα δεν μπορούν να έχουν καμμιά ανάμειξη στις εκλο-γικές συνδικαλιστικές διαδικασί-ες, και το ελληνικό κίνημα, ανε-

ξάρτητο, αυτοχρηματοδοτούμενο και αδέσμευτο θα προχωρήσει χωρίς ταλαντεύσεις στην ταξική και αγωνιστική του πορεία».Τα πράγματα, βέβαια, δεν έγιναν ακριβώς έτσι: Ο Χατζηβασιλείου παραιτείται όταν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ψηφίζει τον νόμο 1365/83 με το «απεργοκτόνο» άρ-θρο 4, που προβλέπει εξοντωτι-κές προϋποθέσεις κήρυξης απερ-γίας στις δημόσιες επιχειρήσεις. Από το 22ο Συνέδριο (1983) και ως σήμερα, πρόεδροι της ΓΣΕΕ έχουν διατελέσει:

Γιώργος Ραυτόπουλος (1983-1989): Υπάλληλος Τραπέζης της Ελλάδος. Διετέλεσε γραμματέας ΠΑΣΚΕ, Μέλος Κεντρικής Επι-τροπής ΠΑΣΟΚ, Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ, ΓΓ Περιφέρειας Ιονίων Νήσων.

Λάμπρος Κανελλόπουλος (1989-1993): Υπάλληλος Ολυ-μπιακής Αεροπορίας. Διετέλε-σε γραμματέας ΠΑΣΚΕ, μέλος Κεντρικής Επιτροπής ΠΑΣΟΚ, Βουλευτής ΠΑΣΟΚ, Υφυπουργός Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλί-σεων.

Χρήστος Πρωτόπαππας (1993-1996): Υπάλληλος Εθνικής Τράπεζας. Διετέλεσε γραμματέας ΠΑΣΚΕ, μέλος Κεντρικής Επιτρο-πής ΠΑΣΟΚ, Βουλευτής ΠΑΣΟΚ, Υφυπουργός Εργασίας & Κοινω-νικών Ασφαλίσεων, Υπουργός Τύπου και ΜΜΕ, Κοινοβουλευτι-κός εκπρόσωπος.

Χρήστος Πολυζωγόπουλος (1996-2006): Λογιστής-σύμβου-λος επιχειρήσεων. Διετέλεσε γραμματέας ΠΑΣΚΕ, μέλος Κεντρι-κής Επιτροπής ΠΑΣΟΚ, μέλος και μετά πρόεδρος Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής.

Γιάννης Παναγόπουλος (2006 μέχρι σήμερα): Υπάλληλος Εθνι-κής Τράπεζας. Διετέλεσε γραμ-ματέας ΠΑΣΚΕ, μέλος Εθνικού Συμβουλίου ΠΑΣΟΚ.


Ψευδής συνείδησηΤα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης έχουν συστηματικά προσπαθήσει να συσκοτίσουν το διεθνές πλαίσιο της ελληνικής κρίσης. Παί-ζουν το παιχνίδι των εντυπώσεων παρασύροντας την κοινή γνώ-μη σε μονοθεματικές επιμέρους συζητήσεις που κρατούν λίγο και παρακάμπτουν τα ουσιώδη και διαρκή προβλήματα.

Γιώργος Φ. Κουκουλές, Βασίλης Τζανετάκος (1986), Συνδικαλιστικό κίνημα 1981-1986. Η μεγάλη ευκαιρία που χάθηκε, Αθήνα: Οδυσσέας.

Ορέστης Χατζηβασιλείου (1988), Συνδικαλισμός και κοινωνική αντίδραση 1947-1987, Αθήνα: Οδυσσέας.

Εργαζόμενοι με μπλοκάκι: http://mplokakides.blogspot.gr/

Συνέλευση βάσης εργαζομένων οδηγών δικύκλου: http://www.sveod.gr/

Το ντοκιμαντέρ Steel: http://www.pressproject.gr/steel

Προσ

εχώ

ς

Βιβλ

ία

Dige

st

Ταυτ

ότητ

α

Χωρίς εσένα γρανάζι δε γυρνά Συνδικάτα και εργατική εκπροσώπηση

Πριν από λίγες ημέρες ο διεθνής οργανισμός «Ρεπόρτερ χωρίς Σύνο-ρα» δημοσίευσε την ετήσια έκθεσή του, που βρήκε την Ελλάδα στην 84η θέση όσον αφορά την ελευθε-ρία του Τύπου, χαμηλότερα από αρκετά κράτη που ελέγχονται από απολυταρχικά καθεστώτα. Η δημο-σιογραφία στην Ελλάδα απέτυχε στον βασικό της ρόλο: τον έλεγχο της εξουσίας. Από το 1987, οπότε επιτράπηκε η ιδιωτική ραδιοφω-νία, και κυρίως μετά το 1989, όταν άνοιξαν οι δημόσιες συχνότητες σε ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, οι νέοι «ιδιοκτήτες» της ενημέρω-σης συνδιαλέχτηκαν, συμβιβάστη-καν και συναλλάχθηκαν με αυτούς ακριβώς που θα έπρεπε να ελέγ-ξουν, δημιουργώντας αυτό που η ελληνική κοινωνία αναγνωρίζει ως «διαπλοκή».

Το κράτος και τα ιδιωτικά ΜΜΕ λει-τουργούν σήμερα στη βάση ενός αμοιβαίου εκβιασμού. Παρά τις συμβατικές υποχρεώσεις προς την Ε.Ε., καμία κυβέρνηση από το 1989 μέχρι σήμερα δεν έχει διευθετήσει το προσωρινό καθεστώς λειτουργί-ας των τηλεοπτικών σταθμών. Τού-το προκαλεί έναν διπλό εκβιασμό: από τη μία πλευρά, η κυβέρνηση απειλεί τους καναλάρχες με δη-μοπράτηση των συχνοτήτων, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλείσιμο τους σταθμούς, ενώ από την άλλη τα κανάλια, που θέτουν τη δημόσια ατζέντα, έχουν ουσιαστικό λόγο στον σχηματισμό και τη λει-τουργία της εκάστοτε κυβέρνησης.

Όπως επισημαίνουν στα ρεπορτάζ τους το Reuters, το Der Spiegel, οι New York Times, ο Guardian αλλά και η αμερικάνικη πρεσβεία (από τηλεγράφημα που αποκάλυψε το Wikileaks και δημοσίευσε στην Ελ-λάδα το TPP) τα ελληνικά ΜΜΕ βρί-σκονται στα χέρια λίγων ολιγαρχών που τα χρησιμοποιούν για να κερ-δίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ εξασφαλίζοντας άλλοτε δη-μόσια έργα και άλλοτε προκλητικές φοροαπαλλαγές. Εκτός αυτού όμως, το κράτος χρηματοδοτεί και την ίδια τη λειτουργία των ΜΜΕ, μέσω της κρατικής διαφήμισης. Επιπλέον, το αγγελιόσημο (τέλος 20% επί της διαφημιστικής αξίας που πληρώ-

νουν οι διαφημιζόμενοι) είναι μια ελληνική εφεύρεση, με την οποία το κράτος απάλλαξε τους ιδιοκτή-τες των ΜΜΕ από τις εργοδοτικές ασφαλιστικές εισφορές.

Η διαπλοκή δημιούργησε το στρε-βλό μοντέλο ενημέρωσης που κα-ταναλώνει σήμερα η ελληνική κοι-νωνία. Όταν η χώρα βρέθηκε στη δίνη της κρίσης, οι εκδότες κανόνιζαν ραντεβού με τον πρωθυπουργό και έπαιρναν μέ-ρος στον σχε-διασμό της εθνικής στρατη-γικής.

Όλα τα κατεστη-μένα ΜΜΕ είχαν να πα-ρουσιάσουν μό- νο μία εικόνα: αυτή του μονόδρομου του μνημονίου και της λιτότη-τας. Τα δελτία των οκτώ έπεισαν μεγάλο μέρος της κοινωνίας ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε από τη δική του ανεμελιά και συνενοχή. Την ίδια ώρα που τα διεθνή ΜΜΕ διοργάνωναν συζητήσεις με νο-μπελίστες οικονομολόγους για τα συστημικά προβλήματα της Ευρω-ζώνης, ο Γιάννης Πρετεντέρης και ο Μπάμπης Παπαδημητρίου έχυναν ιδρώτα προκειμένου να πείσουν τους νοικοκυραίους ότι τα κλειστά επαγγέλματα του ταξιτζή και του φαρμακοποιού μάς έφεραν ως εδώ. Οικονομολόγοι όπως ο Γιάννης Βα-ρουφάκης και ο Κώστας Λαπαβίτσας (που αμφισβητούσαν το δόγμα Πα-πανδρέου/Παπακωνσταντίνου) πα-

ρουσιάζονταν πάνω-κάτω ως γρα- φικοί τσαρλατάνοι. Τα ΜΜΕ κατά-φεραν τελικά να συρρικνώσουν όλη τη συζήτηση στο ασφαλές (γι’ αυ-τούς) δίλημμα «ευρώ ή δραχμή» χωρίς καμία σε βάθος συζήτηση για το τι σημαίνει δραχμή και κυρίως για το τι σημαίνει Ευρώπη. Η προ-

σπάθειά αυτή, που βασίστηκε στην πόλωση και τη δραματοποίηση κάθε πτυχής της καθημερινότητας, είχε και μερικές διόλου ασήμαντες παράπλευρες συνέπειες (που για λόγους συγκυριακής σκοπιμότητας ενισχύθηκαν), όπως η άνοδος του φασισμού και του νεοναζισμού, για τις οποίες θα συζητήσουμε μία από τις επόμενες Κυριακές.

Η επιμονή των ΜΜΕ αποδείχτηκε όμως παράλογη ακόμα και για τα ίδια. Τα μεγάλα εκδοτικά συγκρο-τήματα δέχτηκαν και αυτά το σοκ της οικονομικής κρίσης. Ξεκίνησαν

τις μειώσεις μισθών και έπειτα τις απολύσεις, και δημιούργησαν ένα ακόμα επίπεδο εσωτερικού εκβι-ασμού απειλώντας τους δημοσιο-γράφους που δεν ακολουθούσαν την εργοδοτική γραμμή με απόλυ-ση, δηλαδή με στέρηση των μέσων της επιβίωσης. Το μοντέλο λειτουρ-γίας τους όμως παρέμεινε εξόχως ζημιογόνο και η επιβίωσή τους

εξακολουθεί να βασίζεται σε δάνεια. Πρόσφατα το ME-

GA ενημέρωσε τους μετόχους του ότι

έλαβε ομολο-γιακό δά

νειο 98 εκ.

από

πέντε

τράπεζες, εκ των οποί-

ων τα 8,5 εκτα- μιεύτηκαν, το 1,5

αφορούσε τραπεζικά έξοδα και το υπόλοιπο

ποσό αφορούσε αναχρημα-τοδότηση παλαιότερων δανείων.

Η «Τηλέτυπος Α.Ε.», η ιδιοκτήτρια εταιρεία του MEGA που ελέγχεται από τις οικογένειες Μπόμπολα, Ψυ-χάρη και Βαρδινογιάννη, διαμαρτυ-ρήθηκε για τους όρους δανεισμού αναφέροντας ότι αναγκάστηκαν να προσφέρουν εγγυήσεις αξίας 140 εκατομμυρίων ευρώ. Το τρομακτικό στοιχείο αυτής της είδησης είναι η ομολογία ότι στο παρελθόν τα δά-νεια του «μεγάλου καναλιού» προ-σφέρονταν χωρίς εγγυήσεις.

Η απώλεια ελέγχου της κατάστασης αλλά και το τυχοδιωκτικό ταμπε-ραμέντο των μεγαλοεκδοτών έγινε εμφανές στην πρόσφατη αντιμνη-

μονιακή στροφή του ΔΟΛ: Όταν η Τρόικα επέβαλε επιτρόπους στις ελληνικές τράπεζες, ο Σταύρος Ψυ-χάρης, που δεν είχε ενοχληθεί ούτε με το αγγλικό δίκαιο, ούτε με την πώληση της δημόσιας περιουσίας, ούτε με το κούρεμα των ομολόγων των ασφαλιστικών ταμείων, εξεγέρ-θηκε και παρενέβη με άρθρο του στο οποίο κατήγγελε την απώλεια εθνικής κυριαρχίας, φοβούμενος ότι με τους νέους επιτρόπους τα παράλογα δάνεια με τα οποία συ-ντηρεί τον οργανισμό του θα μπο-ρούσαν ξαφνικά να σταματήσουν.

Ο ίδιος και οι συνάδελφοί του όμως θα πρέπει να ένιωσαν καλύτερα όταν την παραμονή της πρωτο-χρονιάς ο Αντώνης Σαμαράς υπέ-γραψε Πράξη Νομοθετικού Περι-εχομένου με την οποία ανέβαλλε για 3η συνεχόμενη χρονιά τον ειδικό φόρο τηλεόρασης (20% επί της διαφημιστικής δαπάνης) χωρίς καμία αντίδραση από την πλευρά των δανειστών. Άλλωστε το τελευ-ταίο Μνημόνιο δεν περιλαμβάνει τη ρητή δέσμευση της κυβέρνησης περί δημοπράτησης των δημοσίων συχνοτήτων, που προβλεπόταν στο Μνημόνιο ΙΙ.

Τα μεγαλύτερα ελληνικά ΜΜΕ έχουν ουσιαστικά καταρρεύσει και ζουν με δανεικά. Τα επιχειρηματι-κά τους μοντέλα δεν θα είχαν τύχη σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Εκεί, όποτε οι επιχειρήσεις αποτυγχάνουν, τα Μέσα κλείνουν ή πωλούνται, ανεξαρτήτως της ιστο-ρίας τους.

Το σπάσιμο της αλυσίδας της δια-πλοκής είναι κρίσιμο για την ίδια τη λειτουργία της δημοκρατίας. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι πολίτες θεωρούν τα ΜΜΕ το ίδιο διεφθαρμένα με τους πολιτικούς. Αυτοί που συνεχίζουν να χρησιμο-ποιούν την τηλεόραση ως αποκλει-στικό μέσο ενημέρωσης ψηφίζουν διαφορετικά από αυτούς που τα τελευταία χρόνια απέκτησαν πρό-σβαση στο διαδίκτυο.

Ας αφήσουμε λοιπόν τα κατευθυ-νόμενα ΜΜΕ να ολοκληρώσουν τον κύκλο τους όπως ξεκίνησαν: εκτός νόμου. Ήρθε η ώρα να αναζητή-σουμε ενημέρωση από νέα επιχει-ρηματικά μοντέλα. Να απαιτήσουμε πρωτίστως δημοσιογραφική δεο-ντολογία, εκτός από θέσεις εργασί-ας σε κατευθυνόμενα ΜΜΕ.



Ελέγχουμε τον λαό, στηρίζουμε την εξουσία

του Κώστα Εφήμερου[email protected]

DEMOCRACY

ERROR

Όπως συμφωνούν πολλές πρόσφατες έρευ-νες, η τηλεόραση αποτελεί το κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης της κοινής γνώμης, ακόμη και με τη μειωμένη αξιοπιστία που έχει τελευ-ταία. Τον Φλεβάρη του 2012, η VPRC διαπί-στωνε ότι το 75% του πληθυσμού ενημερώ-νεται από την τηλεόραση, ενώ μόνο το 30% από το Ίντερνετ.

Τα ποσοστά της τηλεόρασης ανεβαίνουν μαζί με τις ηλικίες, ενώ αντίστροφα είναι τα πράγματα για το Ίντερνετ. Από την άλλη, σύμ-φωνα με στοιχεία της Eurostat, ενώ το 54% των νοικοκυριών στη χώρα έχουν πρόσβα-ση στο διαδίκτυο, την προηγούμενη χρονιά το 42% του πληθυσμού 16-74 ετών δεν το έχει χρησιμοποιήσει ποτέ (αντίστοιχος ευ-ρωπαϊκός μέσος όρος: 23%).

Σύμφωνα με την Metron Analysis αλλά και τη Focus, η διείσδυση του Ίντερνετ είναι με-γάλη στους νέους και τους αποφοίτους ΑΕΙ/ΤΕΙ, ωστόσο το 85% χρησιμοποιεί καθημερι-νά την τηλεόρασή του. Αν συγκρίνουμε τις σημερινές έρευνες με τα στοιχεία που πα-ρουσίασε το 2007 η Public Issue διαπιστώ-νουμε ότι τα τελευταία χρόνια το διαδίκτυο κερδίζει έδαφος στην ενημέρωση, χωρίς ωστόσο ν’ αντικαθιστά την τηλεόραση.

Στις 17/10/ 2011, ο τότε πρωθυπουργός Γιώρ-γος Παπανδρέου καλούσε τους τρεις βασικούς μετόχους του Mega Channel (Βαρδή Βαρδινογι-άννη, Σταύρο Ψυχάρη και Γιώργο Μπόμπολα) σε συνάντηση στο Μέγαρο Μαξίμου, προκειμένου «να τους ζητήσει στήριξη για τη δημιουργία ενός αρραγούς μετώπου ενόψει των επικείμενων εξε-λίξεων», σύμφωνα με όσα γράφτηκαν τότε στον Τύπο. Στις 27/12/2011, κι αφού πρωθυπουργός είχε αναλάβει ο Λουκάς Παπαδήμος, ο Παπανδρέ-ου μιλώντας στο Πολιτικό Συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ είπε: «Δεν θα χρειαζόταν εγώ να ασχοληθώ µε το εάν ένας εκδότης θα έπαιρνε από την Εθνική Τρά-πεζα δάνειο. Με ρώτησε κάποιος αρµόδιος και του απάντησα “δεν χρειάζεται ούτε να µε ρωτάς. Αν το δικαιούται µε τραπεζικά κριτήρια, καλώς. Αν δεν το δικαιούται, δεν το δίνεις”, αλλά για µένα αυτό είναι το αυτονόητο, η επανάσταση του αυτονόη-

του». Λίγες μέρες αργότερα «ονομαστικοποίησε τα συμφέροντα» λέγοντας ότι ο Ψυχάρης υπονόμευ-σε ευθέως την κυβέρνηση διότι δεν πήρε το δάνειο από την Εθνική.

Ο Σταύρος Ψυχάρης έδωσε με άρθρο του στο Βήμα (4/1/2012) εικόνα της συνάντησης του Οκτώβρη: «Σχεδόν µισή ώρα κράτησε η συζήτηση, µε τον κ. Παπανδρέου να οµιλεί διαρκώς για το Μέγα Τσάνελ. Τι έλεγε, ας το αποκαλύψει ο ίδιος αν θέλει. Ο κ. Γ. Μπόµπολας του απαντούσε µε λο-γικά επιχειρήµατα. Εκτιµώντας το άσκοπον του διαλόγου, απέφυγα το οµιλείν αρκούµενος εις το ακούειν. Αιφνιδίως ενεφανίσθη ο κ. Μόσιαλος, τότε υπουργός Επικρατείας αρµόδιος για τα Μέσα Ενηµερώσεως, µε ένα µεγάλο σηµειωµατάριο στο χέρι. Ο κ. Παπανδρέου µάς ρώτησε αν υπάρχουν συγκεκριµένα αιτήµατα ηµών των εκδοτών (και κα-

ναλαρχών, κατά τη συνήθη υποτιµητική έκφραση των κυβερνώντων)». Ο Πάνος Μπεγλίτης, εκπρό-σωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ, απάντησε στους ισχυ-ρισμούς του Ψυχάρη: «Όταν διαπιστώθηκε από τον Πρωθυπουργό ότι υπήρχε αρνητική στάση από τις εφημερίδες του συγκεκριμένου συγκροτή-ματος σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις της Εθνι-κής με την Alpha Bank, ζήτησε από το υπουργείο Οικονομικών και την Εθνική Τράπεζα να του πουν γιατί μια τόσο θετική πρωτοβουλία αντιμετωπί-ζεται αρνητικά. Και έμαθε ότι υπήρξε αίτηση για δανεισμό που απορρίφθηκε για καθαρά τραπεζι-κούς λόγους». Ο Ψυχάρης με δήλωσή του έδωσε μια άλλη εκδοχή: «Είναι αληθές ότι ο ΔΟΛ εζήτησε δάνειο από την Εθνική Τράπεζα της οποίας είναι πελάτης τα τελευταία 90 χρόνια. Η Εθνική είπε “όχι” επισήµως. Ανεπισήµως µας είπαν ότι δεν το ενέκρινε το Μαξίµου».


ΕυρώΗ άνευ προϋποθέσεων λατρεία του ευρώ έχει παίξει καθορι-στικό ρόλο στις πολιτικές αποφάσεις της ελληνικής κοινωνίας. Εναλλακτικές λύσεις αποσιωπώνται και η έξοδος από το κοινό νόμισμα εμφανίζεται ως ιστορική οπισθοδρόμηση που μας εγ-γράφει στην «υποσαχάρια Αφρική»

Ο ψυχρός εμφύλιος : Τα πρόσωπα και τα γεγονότα που διέλυσαν μια χώρα / Γιάννης Πρετεντέρης. Εκδόσεις Πατάκη, 2012

Το τέλος των εφημερίδων και το μέλλον της ενημέρωσης / Bernard Poulet, μετάφραση Γιώργος Αγγελόπουλος. Πόλις, 2009 Πρ

οσεχ

ώς

Βιβλ

ία

Ταυτ

ότητ

α

Υπάρχουν και άλλες λίστες

Το βάρος της τηλεόρασης

Γιάννης Πρετεντέρης, Ανατροπή με τα όλα της

Μέσα ενημέρωσης, τραπεζικός δανεισμός, πολιτική επικοινωνία

Μερικές φορές το ενδιαφέρον στην πολιτική είναι οι ρωγμές, όταν αυτά που κανονικά λέγονται από το περιθώριο, τα παραδέχεται το κέντρο. Μια τέ-τοια στιγμή ήταν η έκδοση του βιβλίου του Γιάννη

Πρετεντέρη, μαζί με μια συ-νέντευξή του. Αναφέρει

στον πρόλογο πως ο δημοσιογράφος

γράφει όχι την α-λήθεια αλλά ό,τι ξέρει. Ωραίο τσιτάτο, αλλά κάπως παρά-ξενο όταν συ-νοδεύεται από την ομολογία

ότι γνώριζε αλ- λά δεν έλεγε πως

το χρέος δεν είναι βιώσιμο: “Η αναδι-

άρθρωση του χρέ-ους: όλοι ξέραμε από την πρώτη στιγμή ότι δεν είναι βιώσιμο,

αλλά μας έλεγαν μην το πείτε

τώρα, δεν

είναι σωστό (…) Για ένα δεκάμηνο υποδυόμασταν το θέατρο ότι το χρέος είναι βιώσιμο. Τρίχες: δεν ήταν”. Και ο λόγος; «Όπου στον κόσμο εφαρμό-ζονται ανάλογα οικονομικά προγράμματα, οι εμπνευστές τους ξεκινούν από το πραξικόπημα. Κανονικά δηλαδή πρώτα εμφανίζονται τα τανκς και μετά η τρόικα… Φυσικά στη χώρα μας κάτι τέ-τοιο ήταν αδύνατον. Γι’ αυτό καταβλήθηκε τόση προσπάθεια (εντός και εκτός Ελλάδας) να δημι-ουργηθεί κλίμα κατασκευασμένης συναίνεσης ή ευρύτερης αποδοχής του Μνημονίου με το επιχεί-ρημα του “μονόδρομου”. (…) Ήταν ίσως η πιο απο-κρουστική πλευρά ενός εκτρωματικού σχεδίου».

Αυτά τα παραθέματα δεν ανήκουν στη Ναόμι Κλά-ιν, αλλά στον Γιάννη Πρετεντέρη σε κρίση ειλι-κρίνειας. Γράφει επίσης ότι εφόσον δεν υπήρξαν τανκς, έπρεπε η προπαγάνδα να αναλάβει να πεί-σει ότι δεν υπήρχαν άλλες λύσεις και ότι αυτή η λύση θα τελεσφορούσε, να αποσιωπήσει την «αυ-θαίρετη και αυταρχική επέλαση της κυβέρνησης στα αποθεματικά των ταμείων», να επικαλείται απειλητικά τη χρεοκοπία ακόμη και όταν περ-νούσαν μήνες καθυστέρησης για τη δόση, και να επιβάλλει τη διάλυση των συλλογικών διαπραγ-ματεύσεων και την απορρύθμιση της αγοράς ερ-γασίας (όλα αυτά λέγονται στο βιβλίο, δεν είναι δελτία τύπου του ΣΥΡΙΖΑ).

Ορίστε λοιπόν ένα άλλο δημοσιογραφικό χρονικό της κρίσης: ο κόσμος έπρεπε να πειστεί να συναι-νέσει σε μια πολιτική αδιέξοδη και καταστροφική. Ο προσφορότερος τρόπος ήταν η προπαγάνδα, την οποία ανέλαβαν ικανοί και ευφυείς δημοσι-ογράφοι, που πληρώνονταν με αστρονομικούς μισθούς από καταχρεωμένα κανάλια, προκειμέ-νου να στηρίξουν μια κυβέρνηση που θα τους εξασφάλιζε δανεικό χρήμα και δημόσια έργα, με αντάλλαγμα την αποσιώπηση της αλήθειας.

Τα τελευταία χρόνια η φράση «το είπε η τηλεόραση» λέγεται πλέον ειρωνικά. Για την κατάρρευση της αξιοπιστίας των δημοσιογράφων (λιγότερο από 24% θετικές γνώ-μες κατέγραψαν οι τελευταίες δη-μοσκοπήσεις) ευθύνονται σε ένα βαθμό και οι ίδιοι. Παρότι η συ-ντριπτική πλειονότητα των δημο-σιογράφων δεν παίρνει το μισθό της Όλγας Τρέμη και δεν συνο-μιλεί με εκδότες και πολιτικούς, η κοινωνία νιώθει εξαπατημένη από όλους όσοι εγκατέλειψαν τις αρχές τους και δέχτηκαν να στρογγυλέψουν το ρεπορτάζ τους προκειμένου να διατηρήσουν τις θέσεις τους.

Η αλήθεια είναι ότι οι δημοσιο-γράφοι έχουν πολλές φορές προ-σπαθήσει να αντισταθούν στην εργοδοτική γραμμή και δεν είναι λίγοι αυτοί που προτίμησαν να παραιτηθούν προκειμένου να δι-αφυλάξουν την αξιοπρέπειά τους, ωστόσο είναι επίσης αλήθεια ότι τα συνδικάτα του Τύπου προέ-βαλλαν περισσότερο τα εργασι-ακά τους θέματα και λιγότερο τα δεοντολογικά.

Ένα από τα προβλήματα που δεν αντιμετώπισε αποτελεσματικά η οικογένεια των δημοσιογράφων είναι και το ασυμβίβαστο στην εργασία τους. Στην πρόσφατη δίκη μεταξύ Τράπεζας Πειραιώς και Reuters ο εκπρόσωπος Τύπου της τράπεζας με καμάρι ανέφερε ότι έχει χρόνια εμπειρίας στο ρε-πορτάζ, αφού ακόμα και σήμερα γράφει στο οικονομικό της Καθη-μερινής.

Εδώ και λίγα χρόνια στα υπόγεια της ΕΣΗΕΑ βρίσκεται μια λίστα με τους δημοσιογράφους που ερ-γάζονταν και σε γραφεία Τύπου υπουργείων και άλλων δημόσιων φορέων. Η Αρχή Προστασίας Προ-σωπικών Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έχει απαγορεύσει τη δημοσίευση της λίστας, ωστόσο πλέον υπάρχει μια ενδιαφέρουσα νομολογία: Αφού ο Κώστας Βαξε-βάνης αθωώθηκε στην περίπτω-ση της δημοσίευσης της λίστας με τους πιθανούς φοροφυγάδες, ίσως ήρθε η ώρα η ΕΣΗΕΑ να δώ-σει στη δημοσιότητα τη λίστα με τους πιθανούς έμμισθους προ- παγανδιστές κονδυλοφόρους.

Γιατί δεν κουνιέται φύλλο

Documents

Transcript of Γιατί δεν κουνιέται φύλλο