Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣΤΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ

Ο Θεμιστοκλής (527- 459 π.Χ)

Θεμελιωτής της ναυτικής δύναμης της Αθήνας και ο κυριότερος συντελεστής της αποφασιστικής νίκης των Ελλήνων εναντίον των Περσών στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ., που σηματοδότησε την αρχή του τέλους της περσικής παρουσίας στη Μεσόγειο.

• Όταν το 483 π.Χ ανακαλύφθηκε στο Λαύριο μία νέα φλέβα αργύρου ο Θεμιστοκλής κατόρθωσε να πείσει τους συμπολίτες του να διαθέσουν τα έσοδα στη ναυπήγηση 200 τριηρών, ταχύτατων κωπήλατων πολεμικών πλοίων.

• Μετά την ήττα των Ελλήνων στις Θερμοπύλες, όλο και περισσότεροι Έλληνες προσχωρούσαν στους Πέρσες. Ο Θεμιστοκλής αρνιόταν να δεχτεί την εκδοχή της εγκατάλειψης του αγώνα. Γύρισε στην Αθήνα και προσπάθησε να πείσει τους συμπολίτες του να εγκαταλείψουν προσωρινά την πόλη τους.

• Οι Αθηναίοι έστειλαν θεωρούς στους Δελφούς για να ζητήσουν χρησμό. Ο χρησμός μεταξύ άλλων ανέφερε: "ο Ζευς θα δώσει ένα ξύλινο τείχος που θα μείνει απόρθητο, αυτό το τείχος θα σώσει εσένα και τα παιδιά σου".

• Ο Θεμιστοκλής υποστήριζε ότι τα σωτήρια ξύλινα τείχη θα ήταν ο στόλος τους. Με τη σύμφωνη γνώμη των ιερέων της πόλης παρουσίασε στον αθηναϊκό λαό αδιάψευστα, όπως ισχυριζόταν, θεϊκά σημεία.

• Βεβαίωνε ότι ο όφις της θεάς Αθηνάς, ο προστάτης της πόλης, είχε αφήσει ανέγγιχτες τις προσφορές στο ναό και είχε εγκαταλείψει την πόλη, δείχνοντας στους Αθηναίους το δρόμο προς τη θάλασσα. Οι Αθηναίοι πείστηκαν και κατέφυγαν στην Τροιζήνα, στην Αίγινα και στη Σαλαμίνα.

• Στη Σαλαμίνα, ο Ευρυβιάδης και οι Πελοποννήσιοι σύμμαχοί του σκέπτονταν να εγκαταλείψουν τα στενά και να πάνε με το στόλο τους στον Ισθμό της Κορίνθου, μόνη αμυντική γραμμή μετά την πτώση των Θερμοπυλών.

• Ο Θεμιστοκλής όμως υποστήριζε ότι ο στόλος έπρεπε να μείνει στη Σαλαμίνα καθώς τα στενά γύρω από το νησί ευνοούσαν τις κινήσεις των ελληνικών πλοίων, που ήταν ευέλικτα και γρήγορα, σε αντίθεση με τα δυσκίνητα και ογκώδη, αλλά και πολυπληθή, περσικά.

• Όταν στο συμβούλιο ο Θεμιστοκλής μέσα στην ορμή του μίλησε πριν από τον Ευρυβιάδη, ο στρατηγός Αδείμαντος από την Κόρινθο τού είπε ότι αυτούς που στους αγώνες ξεκινούν πριν δοθεί το σύνθημα, τους ραπίζουν. Ο Θεμιστοκλής του αποκρίθηκε αμέσως ότι και αυτοί που ξεκινούν πολύ μετά το σύνθημα δεν παίρνουν βραβείο.

• Τότε ο Ευρυβιάδης θύμωσε και σήκωσε το ραβδί του να χτυπήσει το Θεμιστοκλή. Ο Θεμιστοκλής, όμως, αντί να οργισθεί, είπε τη φράση: "Πάταξον μεν, άκουσον δε". Ο θυμός του Ευρυβιάδη πέρασε αμέσως και διατηρήθηκε έτσι η ηρεμία.

• Όταν όμως ο Αδείμαντος αποκάλεσε το Θεμιστοκλή άπατρι, επειδή ο Ξέρξης είχε κυριεύσει την Αθήνα, ο Θεμιστοκλής αγανακτισμένος τού είπε ότι οι Αθηναίοι έχουν πατρίδα τους τις 200 τριήρεις τους και ότι θα μεταναστεύσουν στην Κάτω Ιταλία, όπου θα ιδρύσουν νέα πόλη.

• Στη σκέψη ότι οι Αθηναίοι μπορεί να αποχωρούσαν με το στόλο τους, ο Ευρυβιάδης αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Όμως οι άλλοι στρατηγοί, βλέποντας την Αθήνα να καίγεται και τον εχθρικό στόλο να βρίσκεται στο Φάληρο, ετοιμάζονταν να μπουν στα πλοία και να πλεύσουν στον Ισθμό.

• Τότε ο Θεμιστοκλής μηχανεύτηκε ένα σχέδιο. Έστειλε κρυφά στο εχθρικό στρατόπεδο τον παιδαγωγό των παιδιών του (ή δούλο κατά άλλη εκδοχή), Σίκινο, ν' αναγγείλει στους Πέρσες στρατηγούς ότι οι Έλληνες που ήταν στη Σαλαμίνα σκοπεύουν να φύγουν κρυφά κατά τη διάρκεια της νύχτας και ότι ο περσικός στόλος έπρεπε αμέσως να τους περικυκλώσει και να τους επιτεθεί για να τους καταστρέψει όλους μαζί.

• Οι Πέρσες πεπεισμένοι ότι ο Θεμιστοκλής υποστήριζε τα περσικά συμφέροντα, έπεσαν στην παγίδα και ξεκίνησαν για το στενό της Σαλαμίνας.

Ο περσικός στόλος με 1.207 πλοία, μπήκε στο στενό της Σαλαμίνας και ο ελληνικός με 366 πλοία παρατάχθηκε απέναντί τους. Ο Θεμιστοκλής κατόρθωσε να χωρίσει στα δύο το δεξιό και ισχυρότερο μέρος από την παράταξη των Φοινίκων. Επακολούθησε η καταδίωξη και η καταστροφή του περσικού στόλου, που την παρακολουθούσε εξαγριωμένος ο Ξέρξης, καθισμένος σ' ένα θρόνο στο όρος Αιγάλεω. Ο περσικός στόλος έπαθε πανωλεθρία. Οι Έλληνες έμειναν κύριοι του πεδίου της μάχης και έχασαν μόνο 40 τριήρεις ενώ καταστράφηκαν 200 περσικές τριήρεις.

Ο Θεμιστοκλής και η κρίσιμη επιλογή• Μεγαλοφυής ηγέτης και διορατικός πολιτικός,

σύμφωνα με το Θουκυδίδη και τον Πλούταρχο.• Ευφυής, οξυδερκής, με νηφάλια σκέψη και ορθή

κρίση έχει το θάρρος να προβεί σε κάθε είδους ενέργεια προκειμένου να εξασφαλίσει το καλύτερο για το λαό του.

• Χειρίζεται την παραπληροφόρηση του εχθρού με δεξιοτεχνία, τροφοδοτώντας την υπεροψία και ικανοποιώντας τον εγωισμό του Πέρση ηγεμόνα. Έτσι τον παρασύρει να αναμετρηθεί σε πεδίο ακατάλληλο γι’ αυτόν.

Το τέχνασμα και η στρατηγική ευφυία

• Η λέξη στρατήγημα κατά τον Αδαμάντιο Κοραή σημαίνει «σόφισμα στρατηγού, σκοπόν έχοντος να νικήσει τους εχθρούς ή να μην νικηθεί από αυτούς». Τα στρατηγήματα αποτελούν έξυπνους τρόπους για να κερδηθεί μία μάχη ελαχιστοποιώντας το ρίσκο της αναμέτρησης.

• Ανέκαθεν τα τεχνάσματα, μυθικά ή πραγματικά συμπλήρωναν τη γενναιότητα ή συνέβαλαν στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου.

Ο Ηρακλής και ο Ερυμάνθιος κάπρος

• Ο Ηρακλής, φοβισμένος από τη δύναμη του Ερυμάνθιου κάπρου, έπιασε το θηρίο με δόλο. Ο κάπρος κοιμόταν κάτω στο φαράγγι, όμως ήταν γεμάτο χιόνι. Ο Ηρακλής έριξε από πάνω πολλές πέτρες, με αποτέλεσμα ο κάπρος εξαγριωμένος αναπηδά και πέφτει από τον θυμό του πάνω στο χιόνι· έτσι, βουλιάζοντας και περπατώντας, πιάνεται.

Πολυαίνου, Στρατηγήματα

Ο δόλος στην Οδύσσεια

Ο Οδυσσέας μεθάει τον Κύκλωπα Πολύφημο και τον παραπλανά : «Με λένε Κανένα»

Στη συνέχεια τον τυφλώνει και

Οργανώνει το σχέδιο της εξόδου από τη σπηλιά

Ο Δούρειος Ίππος: το τέχνασμα που

οδήγησε στην άλωση της Τροίας

Ο Λυκούργος και οι νόμοι

• Ο Λυκούργος εξανάγκασε τους Λακεδαιμονίους να υπακούουν στους νόμους από μεγαλύτερο φόβο για τους θεούς. Όποτε επινοούσε νόμο, έστελνε στους Δελφούς και ρωτούσε τον θεό αν ήταν ωφέλιμος. Η Πυθία, που είχε δωροδοκηθεί με χρήματα, χρησμοδοτούσε πάντα ότι ήταν ωφέλιμος. Οι Λακεδαιμόνιοι, από τον φόβο του θεού, υπάκουγαν στους νόμους σαν να ήταν χρησμοί.

Πολυαίνου, Στρατηγήματα

Μια κατασκευασμένη είδηση προκαλεί ολοσχερή καταστροφή του εχθρού

• Όταν οι Αθηναίοι έχασαν την τελευταία ναυμαχία στη Σικελία (413 π.Χ.) αποφάσισαν να φύγουν νύκτα. Οι Συρακούσιοι ενθουσιασμένοι από τη νίκη τους τέλεσαν επινίκιες θυσίες και ύστερα από το πολύ ποτό κοιμήθηκαν.

• Ο Συρακούσιος στρατηγός Ερμοκράτης δεν ήθελε να αφήσει τους Αθηναίους να διαφύγουν την ώρα που Συρακούσιοι κοιμούνταν.

• Έστειλε στο αθηναϊκό στρατόπεδο υπό τη συνοδεία ιππέων μερικούς δήθεν φίλους των Αθηναίων με σκοπό να ειδοποιήσουν τον Νικία να μην αποσύρει τον στρατό τη νύκτα, διότι τάχα οι Συρακούσιοι φύλαγαν τους δρόμους, αλλά ν’ αναχωρήσει την ημέρα, αφού ετοιμαστεί με την ησυχία του.

• Ο Νικίας έπεσε στην παγίδα, το πίστεψε, και περίμενε να ξημερώσει για να αποχωρήσει το στράτευμα. Το πρωί όμως οι Συρακούσιοι, που είχαν πλέον αναλάβει τις δυνάμεις τους, έπιασαν τις διαβάσεις των ποταμών και τις γέφυρες και σκόρπισαν τον όλεθρο στους Αθηναίους

Ο δόλος στην τραγωδία Ελένη του Ευριπίδη

• Η Ελένη λέει ψέματα στο βασιλιά της Αιγύπτου Θεοκλύμενο ότι ο Μενέλαος πέθανε και τον πείθει να της δώσει καράβι, όπλα και ζώο για θυσία για να προσφέρει μόνη της τις δήθεν καθιερωμένες τιμές στο νεκρό. Έτσι καταφέρνει να αποδράσει από την Αίγυπτο με το Μενέλαο.

• Ο δόλος των ανθρώπων αποκαθιστά , για τον Ευριπίδη, την ισορροπία ενάντια στο δόλο των θεών και αποτελεί το μοναδικό όπλο των ηρώων προκειμένου να κερδίσουν τη σωτηρία και τη δικαίωση.

Μ. Αλέξανδρος• Οι Πέρσες είχαν έναν στρατηγό ονόματι Μέμνονα.

Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πέρασε στην Ασία, εξουδετέρωσε το στρατηγό Μέμνονα χωρίς να στάξει ούτε μία σταγόνα αίμα.

• Πρόσταξε του Μακεδόνες στρατιώτες του, που έβγαιναν για εφόδια, να μην πειράξουν καθόλου τα κτήματα του Μέμνονα. Έτσι όμως τον έκανε ύποπτο στους Πέρσες που θεώρησαν πως ο Μέμνων είχε φιλικές σχέσεις με τον Αλέξανδρο. Έτσι ο Μέμνων τέθηκε στο περιθώριο όχι με μάχη, αλλά με μία ευφυή ιδέα του Μεγάλου στρατηλάτη!

• Ο Αλέξανδρος, βρισκόταν στην Ινδία και επρόκειτο να περάσει τον ποταμό Υδάσπη. Ο βασιλιάς των Ινδών Πώρος, παρατάχθηκε στην απέναντι όχθη του Υδάσπη, «πάση δυνάμει» και ο Αλέξανδρος ήταν αδύνατο να περάσει.

• Τότε λοιπόν σκέφτηκε να κάνει το εξής: Οδήγησε τη στρατιά του στην επάνω πλευρά του ποταμού, αλλά και ο Πώρος από την απέναντι όχθη έκανε το ίδιο. Πάλι ο Αλέξανδρος πήγε κάτω, και πάλι κάτω πήγε και ο Πώρος. Η διαταγή του Αλέξανδρου προς το στράτευμά του, ήταν να τον ακολουθεί σε ό,τι κάνει.

• Αυτό έγινε πολλές φορές κι επί πολλές ημέρες, και οι Ινδοί περιγελούσαν τη δειλία των αντιπάλων τους.Κάποια στιγμή, σταμάτησαν να πηγαίνουν μαζί τους πάνω-κάτω, χαλαρώνοντας την παρακολούθησή τους, θεωρώντας πώς δεν θα τολμήσουν να περάσουν ποτέ, αφού δεν το αποτόλμησαν τόσες φορές.

• Τότε ο Αλέξανδρος με μία αιφνιδιαστική κίνηση, έτρεξε προς τα επάνω, στις όχθες του ποταμού, με πολύ μεγάλη ταχύτητα, επιβιβάσθηκε σε πλοιάρια και δερμάτινες σχεδίες, γεμάτες χόρτα, και πέρασε τον Υδάσπη, σε χρόνο ρεκόρ, εξαπατώντας έτσι τους Ινδούς με αυτή την απρόβλεπτη και κεραυνοβόλο του ενέργεια.

• Όταν ο Αλέξανδρος επρόκειτο να αντιμετωπίσει το Δαρείο, έδωσε το εξής παράγγελμα στους Μακεδόνες: «Όταν πλησιάσετε τους Πέρσες, να πέσετε στα γόνατα και να τρίβετε δυνατά το χώμα με τα δύο χέρια σας. Όμως μόλις σημάνει ή σάλπιγγα, θα πεταχτείτε πάνω αστραπιαία και θα τους επιτεθείτε με τόλμη και σθένος».

• Οι Μακεδόνες ακολούθησαν τις εντολές του. Μόλις οι Πέρσες τους είδαν πεσμένους στα γόνατα, νόμισαν ότι προσκυνάνε, κι αμέσως ξεφούσκωσε η πολεμική τους ορμή. Ο Δαρείος υπερηφανευόταν κιόλας και γελούσε, πιστεύοντας ότι επικρατεί αμαχητί. Οι Μακεδόνες όμως, όταν ακούστηκε το σύνθημα της σάλπιγγας, πετάχτηκαν ορμητικά πάνω, επετέθησαν στους αντιπάλους τους, διέσπασαν τις γραμμές τους και τους έτρεψαν σε άτακτη φυγή. Πολύαινος, Στρατηγήματα

Το τέχνασμα του Κολοκοτρώνη στην Τριπολιτσιά

• Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τριπολιτσιάς περιέφερε γύρω από την πόλη τη νύκτα πρόβατα με δεμένα κεριά στα κέρατα, ώστε οι Τούρκοι να νομίζουν ότι φτάνουν συνεχώς Έλληνες. Με το τέχνασμα αυτό επεδίωκε να δημιουργήσει «στάση» στους Τούρκους, ότι πολιορκούνται από ισχυρό Ελληνικό στράτευμα και ότι κάθε διάθεση για συνέχιση της άμυνας της Τρίπολης ήταν περιττή.

Το τέχνασμα του Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια

• Ο Κολοκοτρώνης με τον ολιγάριθμο στρατό που διέθετε καταλαμβάνει το στενό των Δερβενακίων-γιατί υποψιάζεται πώς τελικώς από κει θα περάσει ο Δράμαλης. Τοποθετεί λοιπόν τους άνδρες του πίσω από τους θάμνους στις γύρω πλαγιές. Οταν νύχτωσε, διέταξε τους άνδρες του να ανάψουν στα γύρω βουνά φωτιές ώστε να φαίνεται πώς οι Ελληνες εκεί ζεσταίνονται και τρώνε και πώς είναι πολλές χιλιάδες.

• Στην άνιση μάχη που έγινε στα στενά στις 26 Ιουλίου 1822 οι Τούρκοι έπαθαν πανωλεθρία.

Ο Κολοκοτρώνης, για να μην τους αφήσει να προσπεράσουν από το λόγγο του Άη Σώστη, είχε φροντίσει από πριν να στήσει στην κορυφή του πολλές σημαίες που φαίνονταν από μακριά και τοποθέτησε όλα τα ζώα και τις κάπες των στρατιωτών του σε εμφανές σημείο. Έτσι πίστεψαν οι εχθροί πως εκεί τους περιμένουν πολλοί Έλληνες, γι΄αυτό καλό θα ήταν να μην επιχειρήσουν να περάσουν. Ο Δράμαλης αναγκάστηκε να υποχωρήσει.