ΗΗ ΔΔοουυλλεείίαα ττοουυ ΔΔοογγμμααττιισσμμοούύ Η κεγαιύηεξε δπζρέξεηα πνπ παξνπζηάδεηαη ζηελ ηζηνξηθή πνξεία

ηνπ αλζξώπνπ θαη επηβξαδύλεη ή καηαηώλεη θάπνηε ηελ πξόνδν ηνπ

Γέλνπο, έρεη παξαηεξεζεί όηη είλαη όρη ε πεξηνξηζκέλε γνληκόηεηα ηνπ

πλεύκαηόο ηνπ, αιιά ε αδπλακία ηνπ λα ειεπζεξσζεί από ηα ζρήκαηα

(έλλνηεο, ππνζέζεηο, ζπζηήκαηα θ.ι.π.) πνπ ην ίδην έρεη πιάζεη. Όηαλ

κεξηθέο επηηπρεκέλεο θαηαζθεπέο ηεο δηάλνηαο απνδεηρηνύλ ρξήζηκεο γηα

ηνλ πλεπκαηηθό καο πξνζαλαηνιηζκό κέζα ζηνλ πνιύπινθν θόζκν ηεο

θπζηθήο θαη ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθόηεηαο, πεξάζνπλ αδεκίσηα ηε δν-

θηκαζία ηνπ ρξόλνπ θαη θαηαθπξσζνύλ από ηε γεληθή απνδνρή, ε ζθέςε

καο (ζα κπνξνύζα λα πξνζζέζσ: θαη ε επαηζζεζία καο) εζίδεηαη ζε ηέηνην

βαζκό ζην θιίκα ηνπο, ώζηε δελ κπνξεί πηα λα ιεηηνπξγήζεη παξαγσγηθά

έμσ απ’ απηέο. Απηή είλαη ε δύλακε, δεκηνπξγηθή από ην έλα κέξνο, θαη

αλαζρεηηθή από ην άιιν, ησλ ηδεώλ. Επξήκαηα ηεο επίλνηαο θαη ηεο

θαληαζίαο είηε κηαο αηνκηθήο, «πξνλνκηνύρνπ», είηε ηεο αλώλπκεο, ηεο

νκαδηθήο ζπλείδεζεο, νη ηδέεο, όηαλ κε ηελ θνηλσληθή θαζηέξσζε

θαηαθηνύλ ην νρπξό ηεο παηδείαο θαη αξρίδνπλ λα αλαπαξάγνληαη κε ηε δη-

δαρή, γίλνληαη θαηεζηεκέλεο θόξκεο θαη θόξκνπιεο, όπνπ αηρκαισηίδεηαη

ν λνπο θαη δύζθνια, πνιύ δύζθνια κπνξεί λα απαιιαγεί από ηα δεζκά πνπ

ν ίδηνο ράιθεςε θαη επέβαιε ζηνλ εαπηό ηνπ.

Πξόθεηηαη γηα έλα ζνβαξό πξόβιεκα κεγάιεο ςπρνινγηθήο θαη

γεληθόηεξα θηινζνθηθήο ζεκαζίαο. Ο άλζξσπνο είλαη από ηε θύζε ηνπ

ιδεοπλάζηης θαη ζπλάκα ιδεόληπηος. Τόζν ζηηο ζεσξεηηθέο εμεξεπλήζεηο

όζν θαη ζηηο πξαθηηθέο επηδηώμεηο ηνπ κεζνδεύεη ηηο ελέξγεηέο ηνπ θαη ηηο

θαηεπζύλεη πξνο ζπιιήςεηο ζρεκαηηθέο, απιέο θαη θαζαξέο, είηε ππνζέζεηο

είλαη απηέο πνπ εξκελεύνπλ θαηαζηάζεηο θαη γεγνλόηα, είηε εθηηκήζεηο θαη

ζρεδηαζκνί πνπ ζπλζέηνπλ έλα πξόγξακκα δξάζεο. Αο δώζνπκε ζ’ απηή ηε

δηαδηθαζία, γηα ηελ επθνιία ηεο ζπλελλόεζεο, έλα μονολεκηικό όλνκα, αο

ηελ εηπνύκε: ηδενπιαζία. Ιδέα ζα νλνκάζνπκε εδώ θάζε δηαλνεηηθό

πιάζκα πνπ θαηαζθεπάδεηαη κε ηε ζπλνπηηθή θαη αθαηξεηηθή ιεηηνπξγία

ηνπ πλεύκαηνο γηα ζθνπνύο ζεσξεηηθνύο ή πξαθηηθνύο. Ιδέα ι.ρ. είλαη κηα

επηζηεκνληθή ζεσξία - ε δαξβίλεηα ππόζεζε γηα ηελ εμέιημε ησλ εηδώλ, ην

ηλιοκενηρικό θνζκνινγηθό ζύζηεκα, ε καηεξηαιηζηηθή εμήγεζε ηεο

ηζηνξίαο, όπσο θαη ν θεληξηθόο λνεκαηθόο ππξήλαο κηαο νηθνλνκηθήο

αλάιπζεο ή ελόο πνιηηηθνύ πξνγξάκκαηνο. Γηαηί θαη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο

έρνπκε (άιινηε πεξηζζόηεξν θαη άιινηε ιηγόηεξν) επηηπρεκέλεο

θαηαζθεπέο ηεο δηάλνηαο κε ζθνπό λα απνθαιπθηεί ε λνκνηέιεηα κηαο

ζεηξάο θπζηθώλ ή ηζηνξηθώλ θαηλνκέλσλ, ή λα δακαζηεί κηα νηθνλνκηθή ή

πνιηηηθή πξαγκαηηθόηεηα. Εθηόο όκσο από απηά ηα πςειήο ζηάζκεο

πιάζκαηα ππάξρνπλ θαη νη «ηδέεο» ησλ θνηλώλ αλζξώπσλ: νη θαηά θάπνην

ηξόπν νξγαλσκέλεο ζθέςεηο ηνπο γηα ηε ζξεζθεία, ηελ εζηθή, ηελ πνιηηηθή,

ηνπο ζθνπνύο θαη ηελ αμία ηεο δσήο. Καη’ εμνρήλ ραξαθηεξηζηηθό

γλώξηζκα ηνπ αλζξώπνπ είλαη όηη έρεη πξνηθηζηεί κε πλεύκα πνπ γελλά

ηδέεο, θαη όηη ζε ηδέεο εκπηζηεύεηαη θαη αλαζέηεη ηε ζπληήξεζε θαη ηε

βειηίσζε ηεο ύπαξμήο ηνπ.

Ελλνείηαη όηη, αλ εμαηξέζνπκε ηηο ζπάληεο πεξηπηώζεηο ηεο

κεγαινθπΐαο, νη ηδέεο πνπ πξεζβεύνπκε δελ είλαη ζρεδόλ πνηέ δηθέο καο.

Υπάξρνπλ ήδε ζηελ «περιρρέοσζα αηκόζθαηξα» θαη από πνιύ λσξίο

κπαίλνπλ ζηε ζπλείδεζή καο απ’ όινπο ηνπο πόξνπο ηεο - κε ηελ αγσγή

ηνπ ζπηηηνύ θαη ηνπ ζρνιείνπ, κε ηελ παξέκβαζε ηνπ άκβσλα θαη ηνπ

πνιηηηθνύ βήκαηνο, ηνπ εληύπνπ θαη όισλ ησλ δηνρεηεπηηθώλ κέζσλ πνπ

έρεη επηλνήζεη ζήκεξα ε ζαπκαηνπξγή ηερλνινγία καο. Μαο δηαπνηίδνπλ

όκσο θαη ηηο αθνκνηώλνπκε ζε ηέηνην βαζκό, ώζηε δελ ακθηβάιινπκε γηα

ηελ παηξόηεηά ηνπο: «είλαη δηθέο καο, αθνύ έγηλαλ δηθέο καο». Καη

κπνξνύκε αθόκα θαη ηε δσή καο λα δώζνπκε γηα λα ηηο ππεξαζπίζνπκε.

Σπκβαίλεη βέβαηα θάπνηε λα ππνζηνύκε κηαλ νδπλεξή απνγνήηεπζε από

ηελ πξνζήισζε καο ζηηο ηδέεο πνπ ιαηξέςακε θαη λα επηρεηξήζνπκε

αιιαγή πλεπκαηηθνύ πξνζαλαηνιηζκνύ. Αιιά θαη ηόηε εγθαηαιείπνπκε κηα

ζηέγε θαη θαηαθεύγνπκε ζε κηαλ άιιε - πνπ όηαλ θαινζθεθηνύκε, ζα

βεβαησζνύκε όηη θαη απηή είλαη ηόζν ιίγν «δηθή καο» όζν θαη ε πξώηε.

Δελ είκαζηε, αιίκνλν, εκείο νη νηθνδόκνη ηνπ ζπηηηνύ πνπ θαηνηθνύκε.

Άιινη ην έρνπλ ρηίζεη γηα καο θαη επεηδή καο βνιεύεη (αληηζηνηρεί ζηελ

ηδηνζπγθξαζία, ζηε κόξθσζε, ζηα ζπκθέξνληά καο) κέλνπκε ήζπρνη θαη

επραξηζηεκέλνη από ηελ εγθαηάζηαζή καο.

Απηό αθξηβώο είλαη ην αξλεηηθό ζηνηρείν, ε επηθίλδπλε όςε ηνπ

θαηλνκέλνπ. Από ηε θύζε ηνπ ηδενπιάζηεο θαη ηδενιάηξεο ν άλζξσπνο,

γίλεηαη από πλεπκαηηθή αδξάλεηα θαη εζηθή δεηιία ηδενιεπηηθόο,

αηρκάισηνο ησλ ηδεώλ, δνύινο ησλ δηαλνεηηθώλ πξντόλησλ ηνπ. Τέηνηνο

είλαη ν κηζαιιόδνμνο θαη ν δνγκαηηθόο. Εθείλνο, πνπ κε πείζκα θαη

αθακςία θιείλεηαη κέζα ζηηο ηδέεο ηνπ αξλνύκελνο θαη ην παξακηθξό

άλνηγκα ζηνπο ηνίρνπο ηεο θπιαθήο ηνπ. Επεηδή δελ ζέιεη λα δεη, δελ

κπνξεί πιένλ λα δεη ηίπνηα πέξα από ην ζηελό πλεπκαηηθό ηνπ νξίδνληα.

Αο ζπκεζνύκε ηελ πεξίθεκε πιαησληθή αιιεγνξία: ηνπο δεζκώηεο ηνπ

ζπειαίνπ. Από ηε καθξά εγθάζεηξμή ηνπο ζηε ζθνηεηλή θπιαθή έραζαλ

όρη κόλν ηε δύλακε ηεο όξαζεο, αιιά θαη ηε ζέιεζε λα βγνπλ ζην θσο θαη

λ’ αληηθξίζνπλ ηα ίδηα ηα πξάγκαηα. Είλαη ηόζν θαιά βνιεκέλνη, ήζπρνη

θαη καθάξηνη ζηνλ ίζθην ησλ εηδώισλ ηνπο, ώζηε εάλ θαλείο επηρεηξήζεη λα

ηνπο ηξαβήμεη έμσ, δηακαξηύξνληαη, εμνξγίδνληαη θαη είλαη ηθαλνί λα

δηακειίζνπλ ηνλ απεξίζθεπην ειεπζεξσηή ηνπο...

Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ

Ερωηήζεις

Α. Να δώζεηε ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ ζε 100-120 ιέμεηο.

Μονάδες 25

Β1. «Και μπορούμε ακόμα και ηη ζωή μας να δώζοσμε για να ηις σπεραζπίζοσμε

(ηις ιδέες)». Να αλαπηύμεηε ηελ παξαπάλσ ζέζε ζε κηα παξάγξαθν 100-120 ιέμεσλ.

Μονάδες 10

Β2. Τν θείκελν πνπ δηαβάζαηε είλαη απόζπαζκα δνθηκίνπ. Να εληνπίζεηε ηξία

ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δνθηκηαθνύ ιόγνπ.

Μονάδες 6

Β3. Πνηα είλαη ηα κέζα πεηζνύο πνπ αμηνπνηνύληαη ζηελ ηξίηε παξάγξαθν ηνπ

θεηκέλνπ (Εννοείηαι όηι…..από ηην εγκαηάζηαζή μας);

Μονάδες 6

Β4. Να ζρνιηάζεηε ηε ρξήζε ησλ ζεκείσλ ζηίμεο ζηελ πξώηε παξάγξαθν ηνπ

θεηκέλνπ.

Μονάδες 8

Β5. Να δηαθξίλεηε ηα ζπλζεηηθά ησλ ιέμεσλ πνπ αθνινπζνύλ. Με ην β’ ζπλζεηηθό

ηνπ θαζελόο λα ζρεκαηίζεηε κία παξάγσγε ιέμε: ιδεοπλάζηης, ιδεόληπηος,

μονολεκηικός, ηλιοκενηρικό, περιρρέοσζα.

Μονάδες 5

Γ. Σε άξζξν 500-600 ιέμεσλ πνπ ζα δεκνζηεύζεηε ζηε ζρνιηθή εθεκεξίδα λα

παξνπζηάζεηε ηνλ πξνβιεκαηηζκό ζαο γηα ηνπο ιόγνπο πνπ νδεγνύλ ζηελ εθδήισζε

ηνπ θαλαηηζκνύ θαη λα εμεγήζεηε γηαηί θαζίζηαηαη επηθίλδπλνο ζε θνηλσλίεο κε

αλζξώπνπο ρακεινύ κνξθσηηθνύ επηπέδνπ.

Μονάδες 40