Η ιστορία του Πηλίου

Σύμφωνα με τους γεωλόγους, πριν από εκατόν σαράντα εκατομμύρια χρόνια, όταν ο πλανήτης γη είχε την μορφή μιας «πανθάλασσας», ανυψώθηκε μέσα απ’ το νερό η Πελαγονική οροσειρά. Ήταν μια στενή ζώνη ξηράς που άρχιζε από τη βόρειο Μακεδονία περνούσε από τον Όλυμπο, την Όσσα και το Πήλιο και κατέληγε στη βόρειο Εύβοια. Τα Ιμαλάια, οι Άλπεις, τα Πυρηναία και η οροσειρά της Πίνδου αναδύθηκαν μετά από εκατόν δέκα πέντε εκατομμύρια χρόνια.

Η ιστορία του Πηλίου πλούσια ,η λαϊκή μούσα από τα πανάρχαια χρόνια έπλασε  παραδόσεις και θρύλους.

Παλιότεροι κάτοικοι οι Κένταυροι, οι Λάπιθες και οι Μάγνητες . Στην υψηλότερη κορφή του, ζούσε ο περίφημος Κένταυρος Χείρωνας που τρεφόταν με σάρκες λιονταριών. Κατά τις γιγαντομαχίες προσπάθησαν οι γίγαντες ν' αποσπάσουν το Πήλιο και να το τοποθετήσουν πάνω από την Οσσα για να φθάσουν το ύψος του Ολύμπου και να εκθρονίσουν τους Ολύμπιους Θεούς. Στην κορυφή του έγιναν οι γάμοι του Πηλέα με τη Θέτιδα και με ξυλεία του οι Αργοναύτες έφτιαξαν την περίφημη "Αργώ".

Το Πήλιο ήταν κυρίως γνωστό, για την Ιατρική και τους Κενταύρους. Λόγος ανάπτυξης της Ιατρικής ήταν ο πλούτος των βοτάνων της περιοχής. Οι περίφημοι Κένταυροι διατελούν σε σύγχυση, μπλεγμένοι ανάμεσα στους θρύλους τους μύθους και στην ιστορία. Η μυθολογία λέει ότι ήταν πλάσματα  με το κάτω μισό να ανήκει σε άλογο, ενώ στη θέση του λαιμού του αλόγου υπήρχε ο κορμός ενός άνδρα από τη μέση και πάνω.

Από τη Λακέρεια, βόρεια του Πηλίου είναι η καταγωγή του Ασκληπιού κατά τον  Ησίοδο και  τον Πίνδαρο. Ο Ασκληπιός μεγάλωσε στο Πήλιο κοντά στον κένταυρο Χείρωνα και διδάχθηκε τη θεραπεία όλων των πληγών είτε με μαντζούνια είτε με μαλακτικά βότανα είτε με χειρουργική επέμβαση. Το όνομα Ασκληπιός προέρχεται από τις λέξεις “ασκελής” δηλ. σκληρός και “ήπιος” επειδή έκανε ήπιους τους πόνους των ανθρώπων. Επειδή ο Ασκληπιός χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία μια πολύ μεγάλη ποικιλία φυτών, βοτάνων, ριζών κλπ θεωρήθηκε ο ίδιος ως ο αντιπρόσωπος ή ως η προσωποποίηση των θεραπευτικών δυνάμεων της φύσεως.

Στην Τρωική εκστρατεία, οι κάτοικοι του Πηλίου, «οι περί Πηνιόν και Πήλιον Εινοσίφυλλον ναίεσκον», πήραν μέρος με τον Φιλοκτήτη, τον Εύμηλο και τον Πρόθοο.

Στους Βυζαντινούς χρόνους δεν καταγράφηκαν σπουδαία πολιτικά γεγονότα. Στο εσωτερικό του Παγασητικού  υπήρχε η πόλη Δημητριάς και από τον 13ο αιώνα τα Λεχώνια. Ανατολικά δημιουργήθηκε η πόλη Ζαγορά και στην τελευταία περίοδο της βυζαντινής εποχής αναφέρεται και ο Λαύκος. ολόκληρη η Θεσσαλία γνώρισε τις επιδρομές των ξένων λαών, Γότθοι, Σλάβοι, τον 10ο αιώνα οι Βλάχοι.

Οι Φράγκοι έμποροι έκλεισαν ειδική συνθήκη ώστε να μπορούν να ασκούν ελεύθερα και προνομιακά τις διεθνείς εμπορικές τους συναλλαγές. Ο 13ος και 14ος αιώνας πέρασαν με ληστρικές επιδρομές από Σαρακηνούς, Καταλανούς και Αλβανούς. Απο το 1423 η

περιοχή γνώρισε την Τουρκική κατοχή. Από τότε άρχισε η ίδρυση και εξέλιξη των σημερινών χωριών του Πηλίου. Στους χάρτες της μεσαιωνικής εποχής υπάρχουν στην περιοχή του Πηλίου σημειωμένα μοναστήρια.

Τα μοναστήρια αυτά υπήρξαν οι οικιστικοί πυρήνες των σημαντικότερων χωριών. Επειδή εξασφάλιζαν σχετική προστασία και ανεξαρτησία συγκέντρωσαν σιγά σιγά φυγάδες από την υπόλοιπη Θεσσαλία, Εύβοια και τα νησιά του Αιγαίου.

Δειλά στην αρχή, γρήγορα μετά άρχισαν να κτίζονται τα χαρακτηριστικά πηλιορείτικα πυργόσπιτα γύρω από κάθε μοναστήρι. Στην αρχή του 17ου αιώνα δημιουργήθηκαν ήδη πολλοί οικισμοί που εξελίχθηκαν στα σημερινά 24 χωριά του Πηλίου. Απέκτησαν προνόμια ειδικά από τους Τούρκους και τον 18ο και 19ο αιώνα ανέπτυξαν σημαντική οικονομική και πολιτιστική δραστηριότητα.. Τα 14 χωριά χαρακτηρίστηκαν «βακούφια» δηλ. αφιερωμένα σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και τα άλλα «χάσια» δηλ. ιδιοκτησίες του Σουλτάνου. Στα πρώτα ανήκαν, Μακρυνίτσα, Δράκεια, Αγ. Λαυρέντιος, Καραμπάσι, Πινακάτες, Βυζίτσα, Αργαλαστή, Συκιά, Λαύκος, Προμύρι, Ανήλιο, Κισσός, Μούρεσι και Μακρυράχη. Τα άλλα ήταν , η Ζαγορά, ο Άνω Βόλος, Η Πορταριά, το Κατηχώρι, οι Μηλιές, το Νεοχώρι, η Τσαγκαράδα κλπ.

Στην Επανάσταση του 1821, πρωτεργάτης υπήρξε ο Άνθιμος Γαζής ιερωμένος και λόγιος από τις Μηλιές. Η επανάσταση όμως δεν προχώρησε, τα συμφέροντα των κοτζαμπάσηδων της περιοχής δεν το επέτρεψαν, με αποτέλεσμα όλες οι προσπάθειες να πνιγούν στο αίμα εν τη γενέσει τους.

Το κίνημα του 1854 επίσης απέτυχε και το 1878 μετά από μάχες και την μεσολάβηση των Άγγλων έγινε το Συνέδριο του Βερολίνου, οπότε η Θεσσαλία και τμήμα της Ηπείρου απελευθερώθηκαν. Η προσάρτηση έγινε τον Αύγουστο του 1881.

Ενα βουνό για όλες τις εποχές

Η Άνοιξη έρχεται στο Πήλιο κάπως καθυστερημένη. Κι όταν φθάσει στους πρόποδες και στις ακτές, αρχίζει να σκαρφαλώνει προς τις κορυφές σιγά-σιγά. Πολλές φορές οι τριανταφυλλιές στα χαμηλά έχουν ανθίσει ενώ τα χιόνια δεν έχουν λιώσει ακόμα στα ψηλά. Συνήθως έρχεται μέσα του Απρίλη με αρχές του Μάη. Τότε επέρχεται μια έκρηξη αναγέννησης, ένας οργασμός δημιουργίας. Δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι μπορεί κανείς κυριολεκτικά να παρακολουθεί τα μπουμπούκια να γίνονται ανθοί και οι ανθοί φύλλα και καρποί. Το βουνό ντύνεται πάλι στα πράσινα και στολίζεται με αμέτρητα λουλούδια.

Τα χωριά ξυπνούν από τον λήθαργο του χειμώνα. Τα σπίτια ανοίγουν διάπλατα στον αρωματισμένο αέρα και το ζωογόνο ηλιόφως. Κίνηση, δράση και ζωή παντού. Οι κάτοικοι φροντίζουν τους κήπους και τα περιβόλια τους και προετοιμάζονται για το Πάσχα, την μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης, την γιορτή της αναγέννησης και της

ζωής. Ντόπιοι κι επισκέπτες τρώγουν και πίνουν και γλεντούν, και το βουνό δονείται και αντιλαλεί από τον χορό και το τραγούδι.

Το Πάσχα σηματοδοτεί και την έναρξη της τουριστικής περιόδου, παρά το γεγονός ότι το Πήλιο δέχεται επισκέπτες σχεδόν κάθε σαββατοκύριακο. Τέλη Απριλίου, Μάιος, Ιούνιος [μαζί με τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο] είναι η καλύτερη εποχή ειδικά για τον περιπατητικό τουρισμό. Ο καιρός είναι ιδανικός για περίπατους και πορείες μικρής, μέσης και μακράς διαρκείας. Τα λιθόκτιστα καλντερίμια και τα αμέτρητα μονοπάτια του Πηλίου αποτελούν ζωντανούς πειρασμούς που υπόσχονται άσκηση, καλή φυσική κατάσταση, υγεία. Το βουνό και η θάλασσα με τις γνωστές και τις κρυφές ομορφιές τους είναι σειρήνες  ακαταμάχητες που στο κάλεσμά τους ανταποκρίνονται Έλληνες και ξένοι λάτρεις της φύσης, θιασώτες των ανοιξιάτικων διακοπών και φανατικοί πεζοπόροι, για τους οποίους το περπάτημα έχει γίνει τρόπος ζωής.

Το καλοκαίρι ο παράδεισος κατεβαίνει στο Πήλιο. Η Φύση σφύζει από ζωή και δημιουργία: ολούθε πυκνή βλάστηση κι όμορφα, ευωδιαστά αγριολούλουδα, φρούτα στα δένδρα, γιορτινοί κήποι, ατέλειωτοι χοροί μελισσών  στα αρωματικά βότανα και στο ανθισμένο αγιόκλημα, σερενάτες  αηδονιών στην πανσέληνο που ορθώνεται τεράστια και μυστηριακή από το πέλαγο. Βουνό και θάλασσα απλόχερα προσφέρουν τις χάρες και τα κάλλη τους  σε διαγωνισμό ομορφιάς με έπαθλο την προτίμηση των επισκεπτών, οι περισσότεροι των οποίων όμως μοιράζουν την εύνοιά τους δίκαια και στους δύο διαγωνιζομένους  με περίπατους στα μονοπάτια των σκιερών πλαγιών και βουτιές στα σμαραγδένια νερά των περικαλλών  ακρογιαλιών.

Για κείνους που επιθυμούν την οργανωμένη περιήγηση υπάρχουν πολλά προγράμματα μέσω των οποίων μπορούν ν’ ανακαλύψουν τις ξακουστές ομορφιές του Πηλίου. Μπορούν να συμμετάσχουν σε οργανωμένους περίπατους στα καλντερίμια και κρυφά μονοπάτια του, να επισκεφθούν το Κρυφό Σχολειό, ν’ απολαύσουν μια ημερήσια κρουαζιέρα στον Παγασητικό, να κάνουν τον γύρο του Πηλίου, να ιδούν παλιά μοναστήρια κι εκκλησιές, να πάνε βόλτα με τον παλιό σιδηρόδρομο, και να φτάσουν ακόμα παραπέρα στο μοναστηριακό βραχόδασος των Μετεώρων. Επίσης μπορούν να παραστούν  σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, λαϊκούς χορούς, μουσικές βραδιές, πανηγύρια και τοπικά φεστιβάλ.

Το βράδυ οι επισκέπτες μπορούν να συνεχίσουν την διασκέδασή τους σε ταβέρνες, εστιατόρια, καφετέριες, ντίσκο, να κάνουν ένα νωχελικό φεγγαριάτικο περίπατο στην παραλία ή απλά να κάτσουν  στο μπαλκόνι, στον κήπο ή στην βεράντα του ξενοδοχείου τους ν’ απολαύσουν την μαγευτική βραδιά  αφήνοντας τις αισθήσεις τους να μεθύσουν με την μουσική των γαρδενιών και του νυχτολούλουδου.

Η αρχή του φθινοπώρου έχει την δική της ομορφιά. Το φύλλωμα των δένδρων τραγουδά το κύκνειο άσμα του σε νότες πολύχρωμες κι αρμονικές. Το βουνό αλλάζει όψη  εγκαταλείποντας το πράσινο και φορώντας τα χρώματα του ουρανίου τόξου. Είναι η εποχή της καστανιάς και της καρυδιάς.. Κι αν κάποιος δεν το προσέξει αυτό, οι σκίουροι θα του το θυμίσουν καθώς γίνονται πολυάσχολοι στα δένδρα πάνω.

Για τους λάτρεις των μετακαλοκαιρινών  περιπατητικών διακοπών η περίοδος από τα μέσα Σεπτεμβρίου ως τα μέσα Οκτωβρίου είναι η καλύτερη εποχή καθώς η θερμοκρασία είναι ευχάριστη και η θάλασσα καθαρή και δροσερή. Σ’ ολόκληρο το Πήλιο επικρατεί μια πιο ειρηνική και χαλαρή ατμόσφαιρα χάρις στο γεγονός ότι οι περισσότεροι επισκέπτες ήδη έχουν επιστρέψει στα σπίτια τους στ’ αστικά κέντρα, αφήνοντας το Πήλιο στους φθινοπωρινούς τουρίστες.

Ο καιρός στα τέλη Οκτωβρίου είναι συνήθως γλυκός και οι μέρες ηλιόλουστες και σαγηνευτικές. Ο Νοέμβριος  μερικές φορές είναι βροχερός και σχετικά κρύος, όμως αρκετά συχνά συναγωνίζεται τον Οκτώβριο σε ηλιοφάνεια και γλύκα. Έλληνες και ξένοι φανατικοί φίλοι του Πηλίου επιστρέφουν τα Σαββατοκύριακα και τις γιορτές για μια ακόμη συνεύρεση με την αγνότητα και αρχοντιά του βουνού και την ομορφιά της θάλασσας,  καθώς επίσης και για την προμήθεια μήλων, καρυδιών και κάστανων για τον επερχόμενο χειμώνα. Τα τζάκια είναι στις δόξες τους με τις μπριζόλες και τα κάστανα να σιγοψήνονται στη θράκα και τους φίλους τους καθισμένους τριγύρω να κάνουν σχέδια για χειμερινές διακοπές και σκι.

Ο χειμώνας είναι η εποχή που τα χωριά του Πηλίου βγαίνουν από τους πράσινους κρυψώνες τους και γίνονται ορατά --όμορφα και αγέρωχα και πάντα απτόητα από τις συχνά αντίξοες καιρικές συνθήκες, οι οποίες όμως ποικίλουν ανάλογα με το υψόμετρο και το εν γένει βαρομετρικό σύστημα στην ευρύτερη περιοχή. Υπάρχουν μακρές περίοδοι βροχών και χιονοπτώσεων αλλά υπάρχουν και συχνές περίοδοι ηλιοφάνειας και ήπιων για την εποχή θερμοκρασιών. Πολλές φορές καθώς ο επισκέπτης ταξιδεύει κατά μήκος της χερσονήσου ή αλλάζει υψομετρική ζώνη μπορεί να ευτυχήσει να έχει την μοναδική εμπειρία ταχείας αλλαγής καιρικών συνθηκών δεδομένου ότι στο Πήλιο δεν είναι ασύνηθες το φαινόμενο της ταυτόχρονης συνύπαρξης ηλιοφάνειας με βροχή, ομίχλη ακόμη και χαλάζι ή χιόνι.

Όμως ακόμα και με δύσκολες καιρικές συνθήκες ο επισκέπτης έχει πολλές επιλογές δραστηριοτήτων που θα κάνουν την διαμονή του ευχάριστη. Παραδείγματος χάριν, κατά την διάρκεια μιας βόλτας, εκδρομής, περίπατου στο βουνό ή ακόμη κι όταν κοιτάει από το παράθυρό του μπορεί να θαυμάσει θέες μοναδικές, όπως χιονισμένες πλαγιές και κορυφές, το απέραντο Αιγαίο με τ’ αφρισμένα κύματά του να καλπάζουν σαν τα ολόλευκα  άλογα του Ποσειδώνα, πυκνά σύννεφα ομίχλης να αναδύονται από βαθιές χαράδρες, κισσό κι αγιόκλημα να αγκαλιάζουν τα απογυμνωμένα δένδρα, χριστουγεννιάτικα ντυμένα λιόπουρνα γυαλιστερά στον ήλιο. Πραγματικά θέες εκπληκτικές που συχνά συνυπάρχουν ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο και χρόνο για να αφήσουν  μια ανεξίτηλη εικόνα στο είναι του επισκέπτη.

Κι αν η έξοδος δεν είναι δυνατή είναι καιρός για τσίπουρο και κρασί με νόστιμους μεζέδες, κάστανα στην φωτιά, και καλή παρέα με φίλους και οικογένεια. Είναι η ώρα να απολαύσουμε  την συντροφιά ενός καλού βιβλίου, ευκαιρία να πούμε ιστορίες και παραμύθια στα παιδιά ή να εγκαταλειφθούμε στην αγκαλιά του Μορφέα. Κι όταν το άρμα του Απόλλωνα αφήσει το Πήλιο πίσω του κι η ομίχλη με την νύχτα αρχίζουν να απλώνονται, ίσως μπορεί κανείς να διακρίνει στις σκιές μερικές Δρυάδες και στοιχειά να ετοιμάζονται ν’ αποσυρθούν στο δάσος για την νύχτα.

Το Θεσσαλικό Βουνό του Πηλίου απλώνεται μεταξύ του Αιγαίου και του Παγασητικού Κόλπου, από το Κεραμύδι μέχρι την προεξοχή του Τρίκερι. Η πλούσια βλάστηση με φόντο το απέραντο γαλάζιο συνθέτουν ένα μυθικό τοπίο, γεγονός αναγνωρισμένο από τα αρχαία χρόνια. Εδώ έγιναν οι τιτανομαχίες και βρίσκονταν το ιερό σπήλαιο του ‘Ακραίου Διός’. Σε αυτό το σπήλαιο, οι άνθρωποι ανηφόριζαν, να παρακαλέσουν τον Δία να στείλει βροχή την πιο ζεστή μέρα του χρόνου, τον Ιούλιου. Σε αυτές τις πλάγιες παντρεύτηκε ο Πηλέας τη δεύτερη γυναίκα του, τη Νηρηίδα Θέτιδα, και απέκτησαν τον Αχιλλέα. Στα πυκνά δάση του Πηλίου κατοικούσαν οι κένταυροι, ο πιο γνωστός ανάμεσα τους ο Χείρωνας. Κάποιοι από τους μαθητές τους ήταν ο Ηρακλής, ο Αχιλλέας, Ο Ιάσονας και ο Ασκληπιός. Ο Ασκληπιός μάλιστα εξελίχτηκε τόσο πολύ στην ιατρική, που ξεπέρασε τον δασκάλό του. Δημιούγρησε το σύμβολο του φιδιού, το οποίο είχε κάποια θεραπευτική σημασία και έθεσε τις βάσεις της Ιατρικής Επιστήμης. Με ξύλα από τα δάση του Πηλίου, κατασκεύασαν επίσης οι Αργοναύτες την αφιερωμένη στον Ποσειδώνα ‘Αργώ’, και ξεκίνησαν πρώτοι να ανακαλύψουν το δρόμο προς τις άγνωστες εκείνες χώρες, διαδίδοντας τον ελληνισμό.Το καταπράσινο βουνό του Πηλίου κατοικήτε εδώ και πολλά χρόνια. Οι συστηματικοί οικισμοί φαίνεται να ξεκίνησαν το 12ο αιώνα και ήταν κυρίως για μοναχούς. Τα 24 χωριά του Πηλίου άρχισαν να παίρνουν την σημερινή τους μορφή και να γνωρίζουν άνθιση κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Τότε πολλοί κάτοικοι των γύρω περιοχών σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από την ασφυκτική σκλαβιά, κατέφευγαν στο βουνό του Πηλίου. Στα χωριά αυτά είχαν παραχωρηθεί ειδικά προνόμια και έτσι μπόρεσαν να οργανωθούν πολύ καλά, να δημιουργήσουν βιοτεχνίες και επιχειρήσεις και να γνωρίσουν ευημερία και οικονομική ανάπτυξη. Αυτό συνέβη γιατί η περιοχή του Πηλίου άνηκε στη μητέρα του Σουλτάνου Βαλιδέ-χανούμ και είχε αυτονομία. Χωρίζονταν στα ‘βακούφια’, που είχαν πρωτεύουσες την Αργαλάστη και την Μακρυνίτσα και στα ‘χάσια’, τα οποία διοικούνταν από τον πασά της Λάρισας. Η οικονομική τους ανάπτυξη έφτασε σε τέτοιο σήμειο ώστε να εξάγουν προϊόντα στο εξωτερικό. Ολόκληρα καραβάνια από μουλάρια, κυρίως με είδη υφαντικής και παπούτσια, ξεκινούσαν από τα χωριά του Πηλίου με προορισμό τον Εύξεινο Πόντο, την Ανατολική Μεσόγειο, την Βιέννη και άλλες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Παράλληλα με την οικονομική άνθιση, ιδρύθηκαν πολλά σχολεία και βιβλιοθήκες. Πολλοί διανοούμενοι της εποχής αναζήτησαν καταφύγιο στο Πήλιο που απόλαμβανε τότε ένα καθεστώς σχετικής ελευθερίας. Έτσι πολλά σχολεία με πανελλήνια προβολή λειτουργούσαν εκεί και το Πήλιο αναδείχθηκε σε ένα προπύλαιo του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ο μεγάλος δάσκαλος του Γένους Ρήγας Φεραιός διδάχτηκε πρώτα στη Ζαγορά Πηλίου. Όλα αυτά συντέλεσαν στην δημιουργία της πλούσιας πηλιορείτικης παράδοσης, τόσο στις τέχνες και τα γράμματα όσο και στα ήθη και τα έθιμα, μια παράδοση που μένει ζωντανή και μπορεί να τη βιώσει κάποιος όταν ανηφορίσει προς τις πλαγιές του Πηλίου.

Στην περιοχή της Μαγνησίας αφιερώνονται μερικές από τις πιο σημαντικές σελίδες της ελληνικής μυθολογίας. Γενάρχης της περιoχής υπήρξε ο Μάγνης, γιος του Αιόλου, ο οποίος εγκαταστάθηκε στο Πήλιο. Στο Πήλιο κατοικούσαν οι Κένταυροι, τερατόμορφα όντα, που προήλθαν από την ποιητική ένωση του Ιξίωνα και της Νεφέλης.            Οι θρύλοι, οι μύθοι και οι παραδόσεις του εξάπτουν τη φαντασία και προσθέτουν στο φυσικό του κάλος την δική τους πινελιά προκαλώντας τους επισκέπτες να μυηθούν στον αρχαίο κόσμο της χώρας των Κενταύρων. Σύμφωνα με τη μυθολογία, το Πήλιο είναι η κατοικία των Kενταύρων (με σώμα αλόγου από τη μέση και κάτω και με σώμα ανθρώπου από τη μέση και πάνω). Γνωστότερος, ο σοφός Kένταυρος Xείρων, δάσκαλος του Iωλκού-Iάσονα. Ο πλούτος του βουνού σε θεραπευτικά βότανα από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα συνδυάζεται με τον μύθο του Κενταύρου Χείρωνα - γιο του Κρόνου - που διδάσκει στον Ασκληπιό την ιατρική τέχνη. Κοντά του μαθήτευσαν ο Ηρακλής , ο Αχιλλέας και ο Ιάσονας , που ξεκίνησε να φέρει από την μακρινή Κολχίδα το Χρυσόμαλλο δέρας με την κατασκευασμένη από τα αιωνόβια δένδρα του Πηλίου Αργώ. Σε αυτό το βουνό, ο Πάρις έδωσε στην πιο όμορφη το μήλο της έριδος, που έγινε η αιτία για τον Τρωικό πόλεμο και εδώ πάλι έγινε ο γάμος θνητού και θεάς, του βασιλιά Πηλέα με την θεά Θέτιδα που τους τραγούδησαν ο Όμηρος και ο Πίνδαρος και γλέντησαν παρέα το δωδεκάθεο με τους κοινούς ανθρώπους. Ο Χείρων, μεσολάβησε για το γάμο του Πηλέα με τη Θέτιδα, που έγινε στο Πήλιο. Στη διάρκεια του γάμου και εξαιτίας του μήλου της Έριδος προκλήθηκε ο Τρωικός Πόλεμος. Στον σοφό κένταυρο Χείρωνα μαθήτευσε ο Ασκληπιός, πατέρας της ιατρικής, καθώς και ο Αχιλλέας.           Από τη Μαγνησία, επίσης, ξεκίνησε η Αργοναυτική εκστρατεία, που σχετίζεται ιστορικά με την απαρχή της τεχνικής επεξεργασίας του χρυσού στον Ελλαδικό χώρο. Ο Μύθος λέει πως, όταν ο Ιάσονας αποφασίζει να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας καλεί να τον συντροφεύουν και να πάρουν μέρος στη μεγάλη περιπέτεια όλοι οι γενναίοι της εποχής του. Στέλνει κήρυκες παντού για να τους ξεσηκώσει και έτσι ξεκινάει ο μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας. Η Αργώ ξεκίνησε με τον Ιάσονα και τους υπόλοιπους θαρραλέους Αργοναύτες από το Πήλιο για να φτάσει στις απομακρυσμένες ακτές της Μαύρης θάλασσας αναζητώντας το "Χρυσόμαλλο δέρας". Ένα από τα αποτελέσματα της εκστρατείας αυτής ήταν να ενδυναμώσει την θαλάσσια εμπορική αυτοκρατορία της περιοχής των Μινώων, το άλλο ήταν να διευρύνει τους θαλάσσιους ορίζοντες της εποχής. Η περιοχή του Βόλου, η αρχαία Μαγνησία, αποτελεί μια από τις παλιότερα κατοικημένες περιοχές του ελλαδικού χώρου. Οι πρώτες γνωστές εγκαταστάσεις πληθυσμών χρονολογούνται την 7η χιλιετία π.Χ. ενώ η πολιτισμική παρουσία στο χώρο συνεχίζεται χωρίς κενάΤο πλοίο κατασκευάστηκε με τη βοήθεια της Αθηνάς. Κατασκευαστής του ήταν ο Άργος, από τον οποίο πήρε και το όνομά του "Αργώ", συγχρόνως όμως "Αργώ" σήμαινε και γρήγορος. Το ξύλο από το οποίο ήταν κατασκευασμένη η Αργώ ήταν από πεύκα Πηλίου και από την ομιλούσα Δρύ της Δωδώνης, γι' αυτό και το καράβι είχε το χάρισμα του λόγου

ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ

Η περιοχή συγκεντρώνει μερικές από τις σημαντικότερες νεολιθικές θέσεις, για τα δεδομένα της Βαλκανικής. Μέχρι τώρα οι αρχαιολογικές έρευνες έχουν φέρει στο φως 40 περίπου νεολιθικούς οικισμούς (7η-8η χιλιετία π.Χ.), που αρκετοί από αυτούς εξακολούθησαν τις δραστηριότητές τους και στη διάρκεια της εποχής του χαλκού (3000-1500 π.Χ.). Σημαντικότεροι νεολιθικοί οικισμοί είναι το Σέσκλο και το Διμήνι, όπου οι έρευνες ανέδειξαν χαρακτηριστικά γραπτά κεραμικά, κοκάλινα και λίθινα εργαλεία, καθώς και αντικείμενα από οψιδιανό, που προερχόταν από τη Μήλο. Σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις στην περιοχή είναι στο λόφο των Αγίων Θεοδώρων, στη σημερινή συνοικία του Βόλου Παλιά, και τα Πευκάκια. Στη μυκηναϊκή περίοδο χρονολογείται η ίδρυση της Ιωλκού, σημαντικού οικονομικού και πνευματικού κέντρου της περιοχής, που συνδέεται άμεσα με τον ξακουστό μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας. Τα νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα στο Διμήνι τεκμηριώνουν την άποψη ότι η έδρα των βασιλιάδων της Ιωλκού ήταν στο Διμήνι. Εκεί βρισκόταν το κέντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων που βασίζονταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία ενώ οι δραστηριότητες που είχαν σχέση με τη θάλασσα εξασκούνταν από το λιμάνι στα Πευκάκια. Στην κλασική περίοδο (6ος αι. π.Χ.) άκμασαν οι Παγασές, οι οποίες υπήρξαν επίνειο των Φερών.

Το 293/92 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσε τη Δημητριάδα, αφού συνοίκισε τις γειτονικές κώμες. Η Δημητριάδα αποτέλεσε έναν ισχυρό στρατιωτικό σταθμό και ορμητήριο των Μακεδόνων. Παράλληλα εξελίχτηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο με περίοδο ακμής το 217-168 π.Χ. Το 197 π.Χ. η Δημητριάδα καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους. Η πόλη ήταν χτισμένη σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα και περιβαλλόταν από ισχυρό τείχος. Στο ανατολικό τμήμα της πόλης βρίσκονταν το ανάκτορο, νότια η αγορά και δυτικά το θέατρο (3ος αι. π.Χ.). Σημαντικότατα ευρήματα της περιόδου αποτελούν οι γραπτές επιτύμβιες στήλες, που δίνουν ενδιαφέροντα στοιχεία για την οικονομία, την κοινωνία και την τέχνη της εποχής. Στη βυζαντινή περίοδο ιδρύθηκαν στο Πήλιο τα πρώτα μοναστήρια (12ος αιώνας) και στη συνέχεια γύρω από αυτά οι μικροί οικισμοί, που οι περισσότεροι εξελίχθηκαν αργότερα στα φημισμένα 24 χωριά του Πηλίου. Σε αυτά είχαν δώσει οι Tούρκοι ορισμένα προνόμια, χωρίζοντάς σε δύο κατηγορίες: τα Χάσια, που ανήκαν απευθείας στον σουλτάνο (Πορταριά, Zαγορά, Tσαγκαράδα) και τα Βακούφια, που ανήκαν σε διάφορα ιδρύματα (Mακρυνίτσα, Mούρεσι, Aργαλαστή). H σημαντικότερη προσπάθεια για απελευθέρωση του Πηλίου έγινε το 1821 από τον Mηλιώτη φιλικό Άνθιμο Γαζή, στις Mηλιές.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ

Το 1886 ολοκληρώθηκε η σιδηροδρομική σύνδεση του Βόλου με τη Λάρισα και την Καλαμπάκα. Το 1895 επίσης, άρχισε τη λειτουργία της η σιδηροδρομική γραμμή Βόλου-Λεχωνίων, που επεκτάθηκε ως τις Μηλιές το 1904. Παράλληλα, το 1892, ξεκίνησαν τα έργα διαμόρφωσης του λιμανιού που συνεχίστηκαν και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, αφού οι ανάγκες της διακίνησης των εμπορευμάτων συνεχώς αυξάνονται. Ας σημειωθεί ότι το 1919 το λιμάνι του Βόλου ήταν το πρώτο λιμάνι σε εξαγωγές καπνών στην Ελλάδα με ποσοστό εξαγωγών 30%.           Συγκεντρώνοντας όλες τις προϋποθέσεις -κεφάλαια, εργατική δύναμη, διευρυμένη εσωτερική αγορά, πρόσβαση στις πρώτες ύλες- ο Βόλος εξελίχθηκε προπολεμικά σε σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Οι κυριότεροι κλάδοι της βιομηχανίας ήταν τα τρόφιμα, το μέταλλο, ο καπνός, η υφαντουργία και η βυρσοδεψία. Παράλληλα με την οικονομική άνθηση, αναπτύχθηκε σημαντική πολιτιστική και κοινωνική δραστηριότητα. Το 1894 θεμελιώθηκε το Δημοτικό Θέατρο, το 1896 ιδρύεται ο Γυμναστικός Σύλλογος, το 1908, το Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο, πεδίο εφαρμογής των εκσυγχρονιστικών εκπαιδευτικών αντιλήψεων του διευθυντή του Αλ. Δελμούζου και το Εργατικό Κέντρο Βόλου, το πρώτο στην Ελλάδα.            Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος ανέκοψε προσωρινά την εξέλιξη της πόλης. Την περίοδο 1941-44 ο Βόλος δοκιμάζεται σε όλα τα επίπεδα από τη γερμανική κατοχή. Μεταπολεμικά ο Βόλος εξελίχθηκε σ' ένα από τα σημαντικότερα πολεοδομικά συγκροτήματα της Ελλάδας από οικονομική και δημογραφική άποψη, αποτελούμενο από τους Δήμους Βόλου και Ν. Ιωνίας και μικρότερες περιαστικές κοινότητες. Οι σεισμοί του 1955 άλλαξαν την αισθητική της πόλης.           Η σύγχρονη πόλη, αξιοποιώντας τη βιοτεχνική τεχνογνωσία του Πηλίου, το εργατικό δυναμικό της Θεσσαλίας και ιδιωτικές επενδύσεις εξελίχθηκε σε σημαντικό βιοτεχνικό και βιομηχανικό κέντρο, με το τρίτο κατά σειρά μεγέθους λιμάνι της χώρας. Η οικονομία της πόλης στηρίζεται στη βιομηχανία, το εμπόριο, τη βιοτεχνία, τις υπηρεσίες και τον τουρισμό. Διαθέτοντας ένα νέο και σύγχρονο πανεπιστήμιο, μια ζωντανή καλλιτεχνική και πνευματική ζωή, αξιόλογη πολιτιστική υποδομή, αλλά και μια προοπτική ουσιαστικής ανάπτυξης ο Βόλος εξελίσσεται σε ένα δυναμικό κέντρο της Ελληνικής περιφέρειας και της Ευρώπης.

Η Μαγνησία είναι ένας τόπος που συνδυάζει τους Θρύλους με την ομορφιά και την ιστορία. Πήρε το όνομά της από τους αρχαίους Μάγνητες και έγινε γρήγορα ξακουστή. Από εδώ ξεκίνησε το ταξίδι του για τη μακρινή Κολχίδα ο Ιάσονας με την Αργώ αναζητώντας το χρυσόμαλλο δέρας. Στο γέρικο Πήλιο, όπως το αποκαλεί ο Σαίξπηρ, έζησαν οι Κένταυροι και ο σοφός Χείρων που, στην εποχή του μύθου, έγινε ο δάσκαλος όλων των ημιθέων και ηρώων και δίδαξε στον Ασκληπιό την ιατρική τέχνη. Η Μαγνησία, με αξεπέραστα πλεονεκτήματα την ιστορία της, τον πολιτισμό της, τη φιλοξενία της και την τουριστική υποδομή της, είναι ασυναγώνιστη. Το Πήλιο, τα ψαροχώρια του Παγασητικού, η πατρίδα του Ρήγα Φεραίου, οι δεκάδες παραλίες της, το Χιονοδρομικό της Κέντρο, οι δυνατότητες για Θαλάσσια και χειμερινά σπορ και οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού την κάνουν προορισμό για δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.

Στη Μαγνησία η τουριστική περίοδος διαρκεί 12 μήνες το χρόνο. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να κάνει χειμερινά σπορ στις χιονισμένες πίστες του Πηλίου ή το καλοκαίρι να Βουτά στις παραλίες του Αιγαίου και του Παγασητικού. Όλα τα Θαλάσσια και ορεινά σπορ έχουν την τιμητική τους στη Μαγνησία. Το παιχνίδι με το χιόνι στις Αγριόλευκες, η κατάβαση του Πηλίου, η ορειβασία, η πεζοπορία στα μονοπάτια και τα καλντερίμια, οι διαδρομές με τα άλογα στις καταπράσινες πλαγιές του Πηλίου, είναι μόνο μερικές από τις δραστηριότητες που προτείνονται στους επισκέπτες. Και ακολουθούν όλα τα είδη των θαλάσσιων σπορ. Οι καταδύσεις, το σέρφινγκ, το θαλάσσιο σκι, αλλά και το πέταγμα με αποζημιώνουν όσους αγαπούν τη θάλασσα.

Η Θέση της, στο κέντρο της Ελλάδας, καθιστά εύκολη και άνετη την πρόσβαση των επισκεπτών, με όλα τα συγκοινωνιακά μέσα. Το αεροδρόμια της Νέας Αγχιάλου είναι η πύλη που συνδέει τη Μαγνησία με όλο τον κόσμο. Παράλληλα, το λιμάνι του Βόλου συνδέει την Ευρώπη και τα Βαλκάνια με την Ασία και τη Βόρεια Αφρική.

Ο Βόλος

Πρωτεύουσα είναι ο Βόλος, μια πόλη που τη βρέχει ο Παγασητικός και τη σκιάζει το Πήλιο με τα μυριοστόλιστα χωριά του. Μια μεγάλη, σύγχρονη και δυναμική ελληνική πόλη που έχει την τύχη να βρίσκεται σε μια από τις ομορφότερες γωνιές της Ελλάδας. Το πολεοδομικό του συγκρότημα, με το τρίτο λιμάνι της Ελλάδας, αναπτύσσεται δυναμικά και αποτελεί μία από τις πιο όμορφες πόλεις της Ελλάδας, που γοητεύει από την πρώτη στιγμή τον επισκέπτη. Η οικονομική ανάπτυξη συναντά την πολιτιστική άνθηση και την πνευματική δημιουργία, σε μια σύγχρονη πόλη που ευτύχησε να συνταιριάσει το νεοκλασικό με το μοντέρνο και να αντικρίζει το μέλλον σεβόμενη το παρελθόν.

Στον Βόλο, βρίσκονται οι σημαντικοί νεολιθικοί οικισμοί του Διμηνίου και του Σέσκλου, όπου συναντάμε τα πρώτα ίχνη της μόνιμης κατοικίας του ανθρώπου στην περιοχή. Ο Βόλος διαθέτει ένα από τα σημαντικότερα Αρχαιολογικά Μουσεία της χώρας, καθώς και το Λαογραφικό Κέντρο του Κίτσου Μακρή, το σπίτι της ζωγράφου Χ. Ζώγια στην Ανακασιά, την οικία Κοντού (Μουσείο Θεόφιλου) και το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ιστορίας Πηλίου (πρώην αρχοντικό Τοπάλη) στη Μακρινίτσα.

Το ταξίδι στη Μαγνησία αρχίζει από το Βόλο που μαγεύει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, οι οποίοι βρίσκουν ό,τι ζητήσουν: πολλά και άνετα ξενοδοχεία, νυχτερινή

ζωή και πολλές ευκαιρίες για να γευτούν το φημισμένο τσίπουρο και τα διαλεχτά θαλασσινά.

Το Πήλιο

Το Πήλιο, το Βουνό των Κενταύρων, είχαν διαλέξει οι δώδεκα Θεοί του Ολύμπου ως καλοκαιρινή κατοικία. Σήμερα το επιλέγουν δεκάδες χιλιάδες τουρίστες και τους 12 μήνες του χρόνου. Το Βουνό γίνεται συνώνυμο με ημέρες ξεκούρασης και διασκέδασης. Προσφέρονται όλες οι μορφές εναλλακτικού τουρισμού: διαδρομές με άλογα, διαδρομές με ποδήλατα του Βουνού, πεζοπορία, ορειβασία, καταδύσεις, ιστιοπλοΐα και ψάρεμα. Το Βουνό των Κενταύρων είναι το ίδιο όμορφο και μαγευτικό όλες τις εποχές του χρόνου. Εδώ ο επισκέπτης θα γευτεί τα φημισμένα γλυκά του κουταλιού, θα δοκιμάσει τα υπέροχα φρούτα, τα μήλα, τα αχλάδια και τα κεράσια, και Θα μαγευτεί από το άρωμα της γαρδένιας.

Χωριά μοναδικής αρχιτεκτονικής κοσμούν τις πλαγιές του Πηλίου. Είναι χτισμένα σε μια περιοχή πυκνά δασωμένη και κατάφυτη από μια πολύμορφη χλωρίδα, με πλούσια νερά να αναβλύζουν από παντού. Η πρόσβαση στα χωριά του Πηλίου είναι εύκολη μέσω του καλού οδικού δικτύου, καθώς και με μονοπάτια και καλντερίμια, πραγματική απόλαυση για τους εραστές του περιπατητικού τουρισμού. Πολυτελείς ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια με όλες τις ανέσεις καλούν για αξέχαστε ς μέρες. Το Χιονοδρομικό Κέντρο Πηλίου γίνεται τόπος κατάλευκων διακοπών, μερικά χιλιόμετρα μακριά από τα νερά του Αιγαίου και του Παγασητικού.

Δύο Βασικοί δρόμοι οδηγούν τον επισκέπτη από την πόλη του Βόλου, στον ορεινό όγκο του Πηλίου. Ανατολικά και, αφού διασχίσει παραλιακά τα χωριά του Παγασητικού, ανεβαίνει στο νότιο Πήλιο για να καταλήξει στο Τρίκερι. Ο ίδιος δρόμος διακλαδίζεται κοντά στο Νεοχώρι για να κατευθυνθεί προς το ανατολικό Πήλιο με τελευταίο σταθμό το Πουρί.

Βορειανατολική κατεύθυνση από το Βόλο, οδηγεί στα Χάνια (1200 μέτρα υψόμετρο) και από εκεί συνεχίζει για το ανατολικό Πήλιο. Στο Δυτικό Πήλιο συναντάμε τα περισσότερα χωριά: Τον Άγιο Ονούφριο, την Ανακασιά, την Άλλη Μεριά, τις Σταγιάτες, το Κατωχώρι, την Πορταριά, τη Μακρινίτσα, την Αγριά, τη Δράκεια, τα Χάνια, τον Άγιο Λαυρέντιο, τα Κάτω Λεχώνια, τα Άνω Λεχώνια, τον Άγιο Βλάση, τον Άγιο Γεώργιο, τις Πινακάτες, τα Καλά Νερά, την Βιζίτσα, τις Μηλιές, τους Αφέτες, και το Νεοχώρι. Στο Νότιο Πήλιο συναντάμε τη Συκή, την Αργαλαστή, την ιυνό8ρυση, το Μετόχι, το Λαύκο, το Προμύρι, τον Πλατανιά, τη Λύρη, το Καστρί, τον Κατηγιώργη, τη Μηλίνα και το Τρίκερι.

Στη διαδρομή του ανατολικού Πηλίου θα βρεθούμε στο Καλαμάκι, στη Λαμπινού, στο Ξευρίχτι, στην Τσαγκαράδα, στο Μούρεσι, στον Κισσό, στον Άγιο Δημήτριο, στο Ανήλιο, στη Μακρυράχη, στη Ζαγορά και στο Πουρί, ενώ στο Βόρειο Πήλιο συναντάμε τις Γλαφυρές, την Κάτω Κερασιά, την Άνω Κερασιά, τα Κανάλια, το Βένετο και το Κεραμίδι.

Ένα τρένο βγαλμένο από την ιστορία, το τρενάκι του Πηλίου, διασχίζει μια από τις πιο όμορφες περιοχές της Ευρώπης. ξεκινώντας από τα Λεχώνια, ανεβαίνει μέσα από τα λιόδενδρα αγκομαχώντας και σφυρίζοντας όπως παλιά. Περνά από τους σταθμούς της Άνω Γατζέας, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου ΑΘανασίου Πινακατών, του οικισμού Αργυρέικα Βυζίτσας και τερματίζει στις Μηλιές. Το τρενάκι του Πηλίου για 76 χρόνια,

από το 1895 μέχρι το 1971, σκαρφάλωνε στο Πήλιο μεταφέροντας ανθρώπους και εμπορεύματα και συνέβαλε καθοριστικά στην αλματώδη ανάπτυξη της περιοχής. Κατασκευαστής του ήταν ο Ιταλός μηχανικός ΕΒαρίστο Ντε Κίρικο, πατέρας του διάσημου ζωγράφου Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο.

Η Δυτική Πλευρά της Μαγνησίας

Στη δυτική πλευρά της Μαγνησίας, μια περιοχή με πλούσια ιστορία που χάνεται στους αιώνες, συναντάμε το Βελεστίνο, τη Νέα Αγχίαλο, τον Αλμυρό, την Αμαλιάπολη, τον Πτελεό και το Αχίλλειο. Το Βελεστίνο, η πατρίδα του Ρήγα Φεραίου που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το Βόλο, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς δήμους της Μαγνησίας. Θέση των αρχαίων Φερών, πόλη που πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Μια από τις πιο όμορφες κωμοπόλεις της Μαγνησίας είναι η Νέα Αγχίαλος, κτισμένη στο χώρο που κάποτε άκμαζε η ομηρική Πύρασος. Έχει σημαντικά ευρήματα της νεολιθικής περιόδου (6.000 - 5.000 π.χ). Με πολύ καλή τουριστική υποδομή, αποτελεί έναν από τους τουριστικούς προορισμούς της Μαγνησίας. Επίσης, φημίζεται για το εκλεκτό κρασί από το φημισμένο οινοποιείο του Συνεταιρισμού Ν. Αγχιάλου με την επωνυμία «Δήμητρα». Τριάντα πέντε περίπου χιλιόμετρα από το Βόλο, στο κέντρο ενός πλούσιου κάμπου και στη σκιά της Όθρυος, βρίσκεται ο Αλμυρός. Είναι μία περιοχή με πλούσια πνευματική παράδοση και με ένα σημαντικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο παρουσιάζονται αρχαιολογικοί θησαυροί από τις Φθιώτιδες Θήβες, την Πύρασο, την Άλω κι από άλλες τοποθεσίες της επαρχίας Αλμυρού. Ο πλούσιος κάμπος, το πανάρχαιο Κρόκιο πεδίο και το Αθαμάντιο πεδίο είναι γεμάτα από ίχνη ενός σημαντικού αρχαίου πολιτισμού. Στους πρόποδες της Όθρυος, συναντάμε τον Πτελεό με το μεσαιωνικό του κάστρο στην παραλία Πηγάδι. Σ' ένα γραφικό όρμο του Παγασητικού νοτιότερα του Αλμυρού, βρίσκεται η γραφική Αμαλιάπολη ή Νέα Μιτζέλα, που χτίστηκε από πρόσφυγες της κατεστραμμένης παλιάς Μιτζέλας του Πηλίου. Πήρε το όνομα της από την πρώτη Βασίλισσα της Ελλάδας, την Αμαλία, που είχε εκεί τον εξοχικό της πύργο.

Παραλίες

Η βλάστηση του Πηλίου αγγίζει τα κύματα του Αιγαίου πελάγους και στεφανώνει υπέροχε ς παραλίες, που προσφέρουν πολλές ευκαιρίες για θαλάσσια σπορ, και για νυχτερινή ζωή που δεν ... επιτρέπει την πλήξη. Ανάμεσά τους το Χορευτό, οι Άγιοι Σαράντα, το Πουρί, ο Άη Γιάννης, το Παπά Νερό, η Φακίστρα, ο Μυλοπόταμος, η Λαμπινού, τα Ποτιστικά, η Πάλτση, ο Κατηγιώργης, ο Πλατανιάς. Τα γαλάζια νερά και η σκουροπράσινη βλάστηση αποτελούν τον τέλειο συνδυασμό για απολαυστικές διακοπές.

Ήρεμη θάλασσα, η θάλασσα του Παγασητικού κόλπου, προσφέρεται για οικογενειακές διακοπές. Η Αγριά, το Μαλάκι, η Κάτω Γατζέα, τα Καλά Νερά, η Κορώπη, η Άφησσος, το Λεφόκαστρο, ο Κάλαμος, το Χόρτο, η Μηλίνα, και δυτικά η Νέα Αγχίαλος, η Μιτζέλα, οι Νιες, το Αχίλλειο, είναι χρυσές ακρογιαλιές που διαθέτουν μια μεγάλη ποικιλία από ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στις ακρογιαλιές του Παγασητικού οι γραφικές ψαροταβέρνες αποτελούν πόλο έλξης για τους λάτρεις του καλού φαγητού.

Τόποι λατρείας

Δίπλα στα παλιά επιβλητικά αρχοντικά υπάρχουν πολλές εκκλησίες, ξωκλήσια και μοναστήρια, που προσκαλούν τον επισκέπτη να ανάψει ένα κερί αλλά και να θαυμάσει την υπέροχη αρχιτεκτονική. Τα ανηφορικά μονοπάτια και τα καλντερίμια του βουνού

οδηγούν σε τόπους λατρείας, Βγαλμένους από μια άλλη εποχή εκκλησάκια, και παλιά μοναστήρια με εξαιρετικά τέμπλα, με πολύτιμα κειμήλια και με ανεκτίμητης αξίας μεταβυζαντινές εικόνες. Στις εκκλησίες του Πηλίου, στο επιβλητικό φως των καντηλιών, ο κόσμος αλλάζει όψη, χάνει την πεζή γήινη φυσιογνωμία του και εξυψώνεται.

Το γλωσσικό ιδίωμα του Πηλίου

Όπως είναι γνωστό, τα χωριά του Πηλίου δημιουργήθηκαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας από «φεύγοντας την τυραννίαν των Τούρκων» ραγιάδες, οι οποίοι κατέφυγαν στο «βουνό της Ζαγοράς», επειδή τούτο ήταν τότε σχεδόν «άοικο» και δημοσιονομικά αδιάφορο για τους Τούρκους.

Η συγκέντρωση μάλιστα φυγάδων στο Πήλιο γίνεται ακόμα μεγαλύτερη στην διάρκεια του 18ου αιώνα, όταν γίνονται γνωστά σ' όλη την χώρα τα προνόμια που καταφέρνει να αποσπάσει το βουνό των Κενταύρων απ' τους οθωμανούς κατακτητές του. Τα χρόνια αυτά τα νεοπαγή χωριά του Πηλίου κατακλύζονται από χιλιάδες φυγάδες που προέρχονται απ' όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της υπόδουλης χώρας. Και βέβαια όλοι αυτοί (Ηπειρώτες, Μακεδόνες, Ρουμελιώτες, και Νησιώτες) είναι φυσικό να κομίζουν στα δισάκια του μισεμού τους και τις πολιτιστικές καταβολές τους, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονται φυσικά, πρώτες και καλύτερες, οι γλωσσικές τους ιδιομορφίες.

Είναι τα χρόνια που στα ψηλώματα του Πηλίου δημιουργούνται, με την δυναμική παρουσία τούτων των φυγάδων, οι πρώτες καλά οργανωμένες συσσωματώσεις κατοίκων, που διαμορφώνουν και τον καινούργιο τύπο των πηλιορείτικων χωριών στην θέση των παλιότερων μίζερων κολιγικών οικισμών, οι οποίοι, κατά κανόνα, ανήκαν στους μετρημένους μεσαιωνικούς φεουδάρχες ή στα πιο πλούσια απ' τα πολλά μοναστήρια του τόπου.

Είναι τα ίδια χρόνια που διαμορφώνεται μία καινούργια, δυναμική επίσης, διοικητική, οικονομική και πολιτιστική πραγματικότητα τόσο στα ιδιόκτητα (χάσια) όσο και στα δημοκρατικά αυτοδιοικούμενα (βακούφια) χωριά του Πηλίου, χωριά που ο πληθυσμός τους αυξάνει ραγδαία κυρίως στην διάρκεια του 18ου αιώνα, με τον ερχομό και καινούργιων φυγάδων από κάθε σχεδόν γωνιά της σκλάβας ελληνικής γης.

Παρόλη όμως αυτή την πληθυσμιακή ανομοιογένεια των κατοίκων του, το Πήλιο δεν γίνεται, όπως θα περίμενε κανείς, η Βαβέλ του ελληνικού χώρου. Κι αυτό διότι στη διαμόρφωση της γλωσσικής ταυτότητας του τόπου, προσωπικά τουλάχιστον πιστεύω πως, κύριο ρόλο έπαιξε η αφομοιωτική ικανότητα του πιο δυναμικού απ' όλα εκείνα τα ιδιώματα που βρέθηκαν να συμπλέουν αυτά τα καθοριστικά για την καθιέρωση μιας ενιαίας γλωσσικής πραγματικότητας χρόνια στον πηλιορείτικο χώρο.

Ήταν δε αυτό το βόρειο - για να χρησιμοποιήσω την ειδική ορολογία - γλωσσικό ιδίωμα.   Αυτό του οποίου κύριοι φορείς ήταν οι προερχόμενοι από την Ήπειρο φυγάδες, οι οποίοι άλλωστε ήταν και συντριπτικά οι περισσότεροι στο Πήλιο, με κύρια προέλευση την περιοχή των Ιωαννίνων, το Ζαγόρι, τα Κατσανοχώρια, τα Δωδωνοχώρια, κλπ. Απόδειξη δε για τούτο είναι οι ομοιότητες και οι φανερές αναλογίες που υπάρχουν και σήμερα ανάμεσα στο πηλιορείτικο και στο ιδίωμα των περιοχών αυτών.

Έτσι λ.χ. όπως εκεί, κατά παρόμοιο τρόπο και στο Πήλιο, τα άτονα ο και ε τρέπονται αντίστοιχα σε ου και ι (μουλύβ', λιβιντιά), ενώ τα επίσης άτονα ι και ου δεν προφέρονται συνήθως καθόλου (σπιτ', κ'λούρ'). Ο ίδιος εξάλλου λόγος εξηγεί τη φωνητική ομοιότητα εκατοντάδων ιδιωματικών λέξεων του Πηλίου και των περιοχών αυτών της Ηπείρου, όπως επίσης κι εκατοντάδων άλλων γλωσσικών μνημείων, όπως είναι οι παροιμίες και τα

δημοτικά μας τραγούδια.Και βέβαια το πράγμα θ' απλουστευόταν σε μεγάλο βαθμό αν το βόρειο ιδίωμα είχε καθολική διάδοση στα πηλιορείτικα χωριά. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, διότι πέρα από τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά που επισήμανα παραπάνω, υπάρχουν και κάποια άλλα ανάμεσα στα δευτερεύοντα, που αποτελούν αφομοιωμένες καταβολές από άλλα ιδιώματα. Καταβολές που επίσης μεταφυτεύθηκαν στο Πήλιο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και που ως ένα σημείο επιβλήθηκαν από τους ξενοφερμένους αλλά όχι Ηπειρώτες φορείς τους.

Πέρα όμως απ' αυτές τις ετερογενείς γλωσσικές καταβολάδες, που ρίζωσαν στον πηλιορείτικο χώρο, έχουμε επίσης στο Πήλιο κι ένα πλήθος από γνωστά σ' όλη τη χώρα αλλά και άγνωστα ξενικά γλωσσικά δάνεια, απ' αυτά που κληροδοτήθηκαν στη γλώσσα μας απ' τους κατά καιρούς αλλοεθνείς επιδρομείς, νομάδες και κυρίως κατακτητές του ελληνικού χώρου, που στην περίπτωση της Θεσσαλομαγνησίας ήταν κατά σειρά οι Γότθοι, οι Ούννοι, οι Σλάβοι, οι Σαρακηνοί, οι Βούλγαροι, οι Βλάχοι, οι Φράγκοι, οι Καταλάνοι, οι Βενετσιάνοι, οι Σέρβοι, οι Αρβανίτες και κυρίως βέβαια οι Τούρκοι.

Τέτοια ξένα γλωσσικά κατάλοιπα (λέξεις ή και φράσεις) υπάρχουν αναρίθμητα μέσα και στην πηλιορείτικη ντοπιολαλιά. Χώρια δε από εκείνα που συναντάμε λίγο ως πολύ και σ' όλες τις άλλες τοπικές διαλέκτους της χώρας μας, υπάρχουν και κάποια - κι εδώ αναφέρομαι μόνο σε λέξεις - που δηλώνουν οικογενειακά και κυρίως επαγγελματικά αβθρωπονύμια, καθώς και χαρακτηριστικά τοπωνύμια, όπου μάλιστα κυριαρχεί το σλάβικο γλωσσικό στοιχείο, μια και όπως είναι διαπιστωμένο είχαμε στο Πήλιο ομαδικές εγκαταστάσεις Σλάβων νομάδων από τα πρώιμα ακόμα χρόνια του Βυζαντίου.

Και μόλο που τα ξένα αυτά φύλα αφομοιώθηκαν στις περισσότερες περιπτώσεις από τον ντόπιο πληθυσμό, έμειναν ωστόσο κληρονομιά στον τόπο τα τοπωνυμιακά τους ευρήματα, όπως λ.χ. είναι η Ζαγορά, η Γορίτσα, η Λέστιανη, οι Σταγιάτες, κι αυτός ίσως ο Βόλος - παραφθορά του παλιού «Γκόλου», για να μας θυμίζουν πως και τούτη η γραμμένη γωνιά της πατρίδας μας «πολλούς αφέντες άλλαξε, δεν άλλαξε ψυχή».

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ  &  ΠΑΡΑΔΟΣΗ

(Το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου της παρούσας ενότητας προέρχεται από το έργο του Κώστα Λιάπη ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ, Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, έκδοση 1996).

Στις Μηλιές, όπως και στα άλλα χωριά του Πηλίου, χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, σε συζητήσεις μεταξύ ντόπιων κυρίως, η τοπική ντοπιολαλιά, η Πηλιορείτικη διάλεκτος ή το γλωσσικό ιδίωμα του Πηλίου. Ο επισκέπτης  σπάνια θα έχει την ευκαιρία να το ακούσει, καθώς όπως προαναφέραμε, χρησιμοποιείται αποκλειστικά μεταξύ ντόπιων, και κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες. Ωστόσο, κρίναμε σκόπιμο να παραθέσουμε την παρούσα ενότητα, προκειμένου ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης να έχει πληρέστερη πληροφόρηση για τον γλωσσικό πλούτο της περιοχής.

Μελετητής, αναλυτής και καταγραφέας του γλωσσικού ιδιώματος του Πηλίου είναι ο Πηλιορείτης Κώστας Λιάπης - καταγόμενος από την Κάτω Γατζέα -, ο οποίος στα πλαίσια της μακρόχρονης επαγγελματικής του ενασχόλησης στην περιοχή του Πηλίου, συγκέντρωσε, ανέλυσε και κατέγραψε περίπου 5.500 λέξεις - λήμματα του τοπικού γλωσσικού ιδιώματος, εκδίδοντας το 1996 το έργο του ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ, το οποίο απέσπασε ειδικό βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

Με την άδεια του συγγραφέα,  παραθέτουμε στην συνέχεια ορισμένα επιλεγμένα αποσπάσματα από το έργο του που προαναφέρθηκε. Τα αποσπάσματα αφορούν:

o τον τρόπο δημιουργίας / προέλευσης του γλωσσικού ιδιώματοςo τα βασικά γλωσσικά χαρακτηριστικά του ιδιώματος.

Οι εν λόγω αναφορές που ακολουθούν, κάθε άλλο παρά εξαντλούν το θέμα. Για τον λόγο αυτό θα παραπέμψουμε τον τυχόν ενδιαφερόμενο αναγνώστη στο έργο του συγγραφέα (Κώστα Λιάπη: Το Γλωσσικό Ιδίωμα του Πηλίου, Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, Εκδόσεις ΩΡΕΣ, Βόλος 1996).

Σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας και προέλευσης του γλωσσικού ιδιώματος, ο συγγραφέας αναφέρει:

«.. Όπως είναι γνωστό, τα χωριά του Πηλίου δημιουργήθηκαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας από «φεύγοντας την τυραννίαν των Τούρκων» ραγιάδες, οι οποίοι κατέφυγαν στο «βουνό της Ζαγοράς», επειδή τούτο ήταν τότε σχεδόν «άοικο» και δημοσιονομικά αδιάφορο για τους Τούρκους.

Η συγκέντρωση μάλιστα φυγάδων στο Πήλιο γίνεται ακόμα μεγαλύτερη στην διάρκεια του 18ου αιώνα, όταν γίνονται γνωστά σ' όλη την χώρα τα προνόμια που καταφέρνει να αποσπάσει το βουνό των Κενταύρων απ' τους οθωμανούς κατακτητές του. Τα χρόνια αυτά τα νεοπαγή χωριά του Πηλίου κατακλύζονται από χιλιάδες φυγάδες που προέρχονται απ' όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της υπόδουλης χώρας. Και βέβαια όλοι αυτοί (Ηπειρώτες, Μακεδόνες, Ρουμελιώτες, και Νησιώτες) είναι φυσικό να κομίζουν στα δισάκια του

μισεμού τους και τις πολιτιστικές καταβολές τους, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονται φυσικά, πρώτες και καλύτερες, οι γλωσσικές τους ιδιομορφίες.

Είναι τα χρόνια που στα ψηλώματα του Πηλίου δημιουργούνται, με την δυναμική παρουσία τούτων των φυγάδων, οι πρώτες καλά οργανωμένες συσσωματώσεις κατοίκων, που διαμορφώνουν και τον καινούργιο τύπο των πηλιορείτικων χωριών στην θέση των παλιότερων μίζερων κολιγικών οικισμών, οι οποίοι, κατά κανόνα, ανήκαν στους μετρημένους μεσαιωνικούς φεουδάρχες ή στα πιο πλούσια απ' τα πολλά μοναστήρια του τόπου.

Είναι τα ίδια χρόνια που διαμορφώνεται μία καινούργια, δυναμική επίσης, διοικητική, οικονομική και πολιτιστική πραγματικότητα τόσο στα ιδιόκτητα (χάσια) όσο και στα δημοκρατικά αυτοδιοικούμενα (βακούφια) χωριά του Πηλίου, χωριά που ο πληθυσμός τους αυξάνει ραγδαία κυρίως στην διάρκεια του 18ου αιώνα, με τον ερχομό και καινούργιων φυγάδων από κάθε σχεδόν γωνιά της σκλάβας ελληνικής γης.

Παρόλη όμως αυτή την πληθυσμιακή ανομοιογένεια των κατοίκων του, το Πήλιο δεν γίνεται, όπως θα περίμενε κανείς, η Βαβέλ του ελληνικού χώρου. Κι αυτό διότι στη διαμόρφωση της γλωσσικής ταυτότητας του τόπου, προσωπικά τουλάχιστον πιστεύω πως, κύριο ρόλο έπαιξε η αφομοιωτική ικανότητα του πιο δυναμικού απ' όλα εκείνα τα ιδιώματα που βρέθηκαν να συμπλέουν αυτά τα καθοριστικά για την καθιέρωση μιας ενιαίας γλωσσικής πραγματικότητας χρόνια στον πηλιορείτικο χώρο.

Ήταν δε αυτό το βόρειο - για να χρησιμοποιήσω την ειδική ορολογία - γλωσσικό ιδίωμα.   Αυτό του οποίου κύριοι φορείς ήταν οι προερχόμενοι από την Ήπειρο φυγάδες, οι οποίοι άλλωστε ήταν και συντριπτικά οι περισσότεροι στο Πήλιο, με κύρια προέλευση την περιοχή των Ιωαννίνων, το Ζαγόρι, τα Κατσανοχώρια, τα Δωδωνοχώρια, κλπ. Απόδειξη δε για τούτο είναι οι ομοιότητες και οι φανερές αναλογίες που υπάρχουν και σήμερα ανάμεσα στο πηλιορείτικο και στο ιδίωμα των περιοχών αυτών.

Έτσι λ.χ. όπως εκεί, κατά παρόμοιο τρόπο και στο Πήλιο, τα άτονα ο και ε τρέπονται αντίστοιχα σε ου και ι (μουλύβ', λιβιντιά), ενώ τα επίσης άτονα ι και ου δεν προφέρονται συνήθως καθόλου (σπιτ', κ'λούρ'). Ο ίδιος εξάλλου λόγος εξηγεί τη φωνητική ομοιότητα εκατοντάδων ιδιωματικών λέξεων του Πηλίου και των περιοχών αυτών της Ηπείρου, όπως επίσης κι εκατοντάδων άλλων γλωσσικών μνημείων, όπως είναι οι παροιμίες και τα δημοτικά μας τραγούδια.Και βέβαια το πράγμα θ' απλουστευόταν σε μεγάλο βαθμό αν το βόρειο ιδίωμα είχε καθολική διάδοση στα πηλιορείτικα χωριά. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, διότι πέρα από τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά που επισήμανα παραπάνω, υπάρχουν και κάποια άλλα ανάμεσα στα δευτερεύοντα, που αποτελούν αφομοιωμένες καταβολές από άλλα ιδιώματα. Καταβολές που επίσης μεταφυτεύθηκαν στο Πήλιο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και που ως ένα σημείο επιβλήθηκαν από τους ξενοφερμένους αλλά όχι Ηπειρώτες φορείς τους.

Πέρα όμως απ' αυτές τις ετερογενείς γλωσσικές καταβολάδες, που ρίζωσαν στον πηλιορείτικο χώρο, έχουμε επίσης στο Πήλιο κι ένα πλήθος από γνωστά σ' όλη τη χώρα αλλά και άγνωστα ξενικά γλωσσικά δάνεια, απ' αυτά που κληροδοτήθηκαν στη γλώσσα μας

απ' τους κατά καιρούς αλλοεθνείς επιδρομείς, νομάδες και κυρίως κατακτητές του ελληνικού χώρου, που στην περίπτωση της Θεσσαλομαγνησίας ήταν κατά σειρά οι Γότθοι, οι Ούννοι, οι Σλάβοι, οι Σαρακηνοί, οι Βούλγαροι, οι Βλάχοι, οι Φράγκοι, οι Καταλάνοι, οι Βενετσιάνοι, οι Σέρβοι, οι Αρβανίτες και κυρίως βέβαια οι Τούρκοι.

Τέτοια ξένα γλωσσικά κατάλοιπα (λέξεις ή και φράσεις) υπάρχουν αναρίθμητα μέσα και στην πηλιορείτικη ντοπιολαλιά. Χώρια δε από εκείνα που συναντάμε λίγο ως πολύ και σ' όλες τις άλλες τοπικές διαλέκτους της χώρας μας, υπάρχουν και κάποια - κι εδώ αναφέρομαι μόνο σε λέξεις - που δηλώνουν οικογενειακά και κυρίως επαγγελματικά αβθρωπονύμια, καθώς και χαρακτηριστικά τοπωνύμια, όπου μάλιστα κυριαρχεί το σλάβικο γλωσσικό στοιχείο, μια και όπως είναι διαπιστωμένο είχαμε στο Πήλιο ομαδικές εγκαταστάσεις Σλάβων νομάδων από τα πρώιμα ακόμα χρόνια του Βυζαντίου.

Και μόλο που τα ξένα αυτά φύλα αφομοιώθηκαν στις περισσότερες περιπτώσεις από τον ντόπιο πληθυσμό, έμειναν ωστόσο κληρονομιά στον τόπο τα τοπωνυμιακά τους ευρήματα, όπως λ.χ. είναι η Ζαγορά, η Γορίτσα, η Λέστιανη, οι Σταγιάτες, κι αυτός ίσως ο Βόλος - παραφθορά του παλιού «Γκόλου», για να μας θυμίζουν πως και τούτη η γραμμένη γωνιά της πατρίδας μας «πολλούς αφέντες άλλαξε, δεν άλλαξε ψυχή»..»

Σχετικά με τα βασικά χαρακτηριστικά του πηλιορείτικου γλωσσικού ιδιώματος, ο συγγραφέας αναφέρει:

«..  Το βασικότερο ίσως χαρακτηριστικό της πηλιορείτικης ντοπιολαλιάς - όπως δα και γενικότερα του βόρειου γλωσσικού ιδιώματος - είναι η σίγηση των άτονων τελικών ή καταληκτικών φωνηέντων η, ι, υ, ή των δίψηφων οι και ει, σε όλα σχεδόν τα παροξύτονα κλιτά μέρη του λόγου κι εφόσον από τα φωνήεντα και τα δίψηφα αυτά προηγείται σύμφωνο. Λέμε λ.χ. η μύτ' (μύτη), του σπίτ' (σπίτι), του βράδ' (βράδυ), οι λύκ' (λύκοι), αρπάζ' (αρπάζει) αλλά και τ'ς μύτ'ς (της μύτης), τ'ς πλώρ'ς (της πλώρης), ουργών'ς (οργώνεις), γράφ'ς (γράφεις).

Το ίδιο γλωσσικό φαινόμενο εξάλλου παρατηρείται στο άτονο τελικό ή καταληκτικό ει των βαρύτονων ρημάτων, όταν πριν απ' αυτό υπάρχουν τα δίψηφα ευ ή αυ, όπως στα παραδείγματα: μαζεύ' (μαζεύει), γυρεύ'ς (γυρεύεις), παύ' (παύει).

Σίγηση όμως έχουμε και στο άτονο τελικό η των προπαροξύτονων θηλυκών ονομάτων (ουσιαστικών, επιθέτων και αντωνυμιών), αρκεί βέβαια κι εδώ του η να προηγείται σύμφωνο, όπως στις λέξεις: η θύμησ' (θύμηση), η κούρασ' (κούραση), η ομουρφ' (όμορφη), η δύσκουλ' (δύσκολη), η κάμπουσ' (κάμποση).

Τέλος σίγηση του άτονου τελικού φωνήεντος έχουμε κάπου - κάπου ακόμα και στα παροξύτονα άκλιτα, εφόσον βέβαια πάλι κι εδώ του άτονου τελικού φωνήεντος προηγείται σύμφωνο. Παραδείγματα: απάν' (επάνω), κάτ' (κάτω), πέρ'σ' (πέρυσι), μακάρ' (μακάρι), έτσ' (έτσι), ουόχ' (όχι).

Σχετικό όμως με το προηγούμενο βασικό χαρακτηριστικό στο πηλιορείτικο ιδίωμα είναι και το γλωσσικό φαινόμενο της αποβολής ή πτώσης των παραπάνω  άτονων φωνηέντων και διψήφων, καθώς και του ου (σπανιότερα), όταν αυτά είναι μέσα και όχι μόνο στο τέλος των λέξεων και ανάμεσα σε σύμφωνα. Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στο Νότιο Πήλιο, όπου λ.χ. το πηγάδι ακούγεται ως π'γάδ', το μιγάρι μ'γάρ', το κουδούνι κ'δούν', και λιγότερο έντονο στο υπόλοιπο Πήλιο, όπου οι ίδιες λ.χ. λέξεις ακούγονται ως πηγάδ', μιγάρ', και κουδούν'. Κι εδώ όμως η πτώση κάποιων άτονων ι, η, υ και οι είναι δεδομένη, όπως λ.χ. συμβαίνει με τις λέξεις: σ'κώνου (αντί σηκώνω), μπατάλ'κους (αντί μπατάλικος), πιτ'χαίνου (αντί πετυχαίνω), ν'κουκύρ'ς (αντί νοικοκύρης), όπως και κάποιων ου, που επίσης αποβάλλονται λ΄'φάζου αντί λουφάζω, γ'ρούν' αντί γουρούνι, τ'φέκ' αντί τουφέκι, κλπ.).

Πρέπει όμως εδώ να σημειώσουμε πως αν αυτά τα ι (κι εννοώ πια μονάχα το γιώτα) και τα ου προέρχονται από κώφωση των άτονων ε και αι και ο και ω αντίστοιχα, τότε προφέρονται. Λέμε λ.χ. λιμόν' (λεμόνι), κι όχι λ'μόν', πιδεύου (παιδεύω) κι όχι π'δεύου, πουνίδ' (πονίδι) κι όχι π'νίδ', καλαμουτή (καλαμωτή) κι όχι καλαμ'τη.

Ακόμα όμως εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε πως σε πολλές περιπτώσεις αποβολής των άτονων ι και ου αναπτύσσεται στην θέση των αποβαλλομένων αυτών φθόγγων κάποιος άλλος φθόγγος ή γίνονται κάποιες άλλες τροπές των διπλανών φθόγγων, Έτσι έχουμε λ.χ. μισός > μπσός, μουλάρι > μbλάρ', χρυσός > ξ'ός, δικός > θ'κός, κλπ.

Τέλος και μια κι ο λόγος μας στέκεται στο φαινόμενο της αποβολής, να σημειώσουμε εδώ πως, όπως κι αλλού, πολύ συνηθισμένη είναι και στο Πήλιο η αποβολή του αρχικού άτονου ι, η και υ σε πάρα πολλές κλιτές λέξεις. Έτσι λ.χ. ο ηγούμενος γίνεται και στο Πήλιο γούμενους, και τα ρήματα ισιάζω, ηλιάζω και υβρίζω γίνονται αντίστοιχα σιάζου, λιάζου και βρίζου.

Κατά τον ίδιο τρόπο απ΄την ηλιακάδα  έχουμε την λιακάδα, απ΄ το ηλιοπύρι, το λιουπύρ, από τον ηλιοκαμένο, το λιουκαμένου, απ' το ημερώνω, το μιρώνου, απ' τα ημερομήνια, τα μιρουμήνια, απ' το υποκάμισο, το π'κάμ'σου, απ' το υστερνό, το στιρνό, απ' το υφάδι, το φάδ', απ' το ίσα πέρα, το σιαπέρα, κλπ.

Κι αυτά όσον αφορά τα βασικά χαρακτηριστικά της σίγησης και της αποβολής στο πηλιορείτικο γλωσσικό ιδίωμα, για να περάσουμε και σ' ένα ακόμα επίσης σημαντικό χαρακτηριστικό του ίδιου ιδιώματος. Τούτο δε είναι η κώφωση (η γνωστή και ως στένωση) των άτονων ο και ω, φωνηέντων που ακούγονται κατά κανόνα σαν ου, όπως συμβαίνει λ.χ. στις λέξεις: δρουμάου (αντί δρομώ), ουργώνου (αντί οργώνω), Κατίνκου (αντί Κατίνκω), καθώς επίσης και των άτονων ε και αι που ακούγονται σαν ι, όπως στις λέξεις: μιλάν' (αντί μελάνη), βιλέντζα (αντί βελέντζα), πιδεύου (αντί παιδεύω), πιχνίδ-για (αντί παιχνίδια), κλπ.

Λόγω αυτού του φαινομένου γτνωστή είναι στο Πήλιο και η μετατροπή του άρθρου το των ουδετέρων σε του (του σκ'λί, του κουρδών', του μούσμουλου, του Λινιού, του Μαργιώ, κλπ). Κι αυτό συμβαίνει διότι το άρθρο το, λόγω της συνεκφοράς του με το όνομα που ακολουθεί, ακούγεται σαν άτονο.

Τέλος, και μια και ο λόγος για τα άρθρα, να σημειώσουμε εδώ πως ένα ακόμα βασικό χαρακτηριστικό στο ιδίωμα του Πηλίου είναι η αντικατάσταση του άρθρου ο των αρσενικών με το ι (ι Γιάνν'ς, ι Πέτρους, ι μπάκακας, ι μπικτσής). Το φαινόμενο αυτό είναι αρκετά σπάνιο στον ελληνικό χώρο, οφείλεται δε, όπως πιστεύω κι εγώ, στους Τούρκους, οι οποίοι, με το να χρησιμοποιούν στα χρόνια της δουλείας σαν δεικτική αντωνυμία το ο, ήταν υποχρεωμένοι, για να αποφεύγουν την σύγχυση, ν' αντικαθιστούν το δικό μας άρθρο ο με το ι. Έτσι έλεγαν λ.χ. ι Θεός, ι Χασάν'ς, ι Μουχτάρ'ς, κλπ.

Ωστόσο πρέπει να πούμε - και να τελειώσουμε εδώ την  αναφορά μας για τα βασικά χαρακτηριστικά του πηλιορείτικου ιδιώματος - πως η χρήση του άρθρου ι δεν είναι γενικευμένη στο Πήλιο, αφού κάπου - κάπου έχει την θέση του και το ο, μόνο που αυτό, λόγω της γνωστής κώφωσης, ακούγεται σαν ου, όπως στα παραδείγματα: ου Χρήστους, ου λαγός, ου μούρλιας, ου ανάπουδους, κλπ.

Λαογραφία

Είναι γεγονός πως κάθε λαός έχει αναπτύξει ένα δικό του κώδικα επικοινωνίας που ως γνωστόν ονομάζεται γλώσσα, η οποία αποτελεί το σύνολο των κανόνων και λοιπών στοιχείων που με κατάλληλο συνδυασμό καθιστούν δυνατή τη παραγωγή λόγου και συνεπώς την επικοινωνία των ατόμων αυτού του λαού όπου η συγκεκριμένη γλώσσα είναι κοινώς αποδεκτή.

Λόγω λοιπόν αυτής της διαφοροποίησης μεταξύ των λαών ως προς τη γλώσσα (που πολλές φορές είναι μικρή αλλά υπαρκτή π.χ. Αγγλικά Η.Π.Α.- Βρετανίας) γίνεται ένας διαχωρισμός -μια διάσπαση- του συνόλου των ανθρώπων όλης της γης σε μεγάλα υποσύνολα που συμπίπτουν με το πλήθος των λαών(1). Αυτό σημαίνει ότι κοιτώντας σε έναν παγκόσμιο χάρτη θα παρατηρούσαμε, πως λειτουργεί και σαν «χάρτης γλωσσών», δηλαδή στη περιοχή που οριοθετείται μια χώρα αποδίδεται και μια διαφορετική γλώσσα. πχ: α) Ελλάδα –ελληνικά β) Γαλλία - γαλλικά κ.ο.κ

Το ίδιο συμβαίνει και με τα προαναφερθέντα υποσύνολα όπου διασπώνται και αυτά με τη σειρά τους σε μικρότερες μονάδες. Έτσι εάν κοιτάξουμε κάθε λαό ξεχωριστά θα διαπιστώσουμε πως μαζί με τη κύρια γλώσσα συνυπάρχουν και άλλε γνωστές και ως γλωσσικά ιδιώματα.

Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται να γίνει λόγος για ένα από τα πιο γνωστά γλωσσικά ιδιώματα της Ελλάδας που είναι αυτό του Πηλίου.

Ας δούμε λοιπόν πως αυτό ξετυλίγεται μέσα από τις σελίδες του ομώνυμου (Το γλωσσικό ιδίωμα του Πηλίου) έργου του πηλιορείτη συγγραφέα Κώστα Λιάπη.

(1) εάν θεωρήσουμε ότι κάθε λαός απ

“Είναι αλήθεια πως η όποια έρευνα σε κάθε επιστημονικό χώρο, όπως δα και γενικότερα σε κάθε τομέα του επιστητού, παρουσιάζει, πέρα από τις γενικές, και κάποιες ειδικές δυσκολίες, όπως επίσης και κάποιες μεθοδολογικές ιδιαιτερότητες. Οι δυσκολίες και οι ιδιαιτερότητες αυτές είναι εξαιρετικά, θα έλεγα, έντονες στο χώρο της γλωσσικής έρευνας, που από τη φύση του διατηρεί μια ιδιότυπη νομοτέλεια, απαιτεί και μια εντελώς ιδιόμορφη και αυστηρή μεθοδολογία. Γεγονός που κοντολογίς σημαίνει πως κάθε

απόπειρα προσέγγισης, συγκέντρωσης, ταξινόμησης και κωδικοποίησης γλωσσικού υλικού είναι συναρτημένη με κάποια δύσκολα προβλήματα που αφορούν τη φωνητική, ετυμολογική και σημασιολογική διερεύνηση και απόδοση του, καθώς και με κάποιες επιμέρους παραμέτρους της σχετικής έρευνας που έχουν να κάνουν με τη σημειολογία, τη σύνταξη, την υφολογία και γενικότερα την όλη δομή του ερευνόμενου υλικού.

Με όλα τούτα θέλω να τονίσω πως η υπεραπλούστευση σε μια τέτοια έρευνα όχι μόνο δεν απλουστεύει την ίδια αλλά αντίθετα την κάνει προβληματική κι οπωσδήποτε ανεπαρκή.

Όταν βέβαια μιλάμε για το γλωσσικό ιδίωμα ενός τόπου, πρέπει πριν απ’ όλα να έχουμε στο νου μας πως δεν πρόκειται βέβαια καθόλου για έναν στεγανό χώρο, κλειστό κι απομονωμένο από ξένες γλωσσικές επιδράσεις και επιρροές .

Κι αν αυτός ο κανόνας ισχύει, σε κάποιο βαθμό, για κάθε γωνιά της χώρας μας, που έχει κάποιες γλωσσικές ιδιομορφίες, κυρίως επικυρώνεται στο Πήλιο, ένα χώρο που στη διαδρομή των αιώνων μπορεί να διαμόρφωσε το ύφος μιας αυτόνομης πολιτιστικής οντότητας, αυτό όμως δε σημαίνει καθόλου πως έμεινε ξεκομμένος από τις πολιτιστικές επιδράσεις του υπόλοιπου ελλαδικού αλλά κι αυτού του ευρωπαϊκού χώρου. Το αντίθετο ακριβώς συνέβη και το ξέρουμε βέβαια καλά αυτό όλοι όσοι ερευνούμε τα πολιτιστικά καθέκαστα αυτής της περιούσιας γωνιάς της πατρίδας μας.

Εδώ, λοιπόν, βρίσκεται η μεγάλη δυσκολία στο εγχείρημα και θα μου επιτρέψετε να σας την αναλύσω περισσότερο ευθύς αμέσως.

Όπως είναι γνωστό, τα χωριά του Πηλίου δημιουργήθηκαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας από «φεύγοντας την τυραννίαν των Τούρκων» ραγιάδες, οι οποίοι κατέφυγαν στο «βουνό της Ζαγοράς», επειδή τούτο ήταν τότε σχεδόν «άοικο» και δημοσιονομικά αδιάφορο για τους Τούρκους.

Η συγκέντρωση μάλιστα φυγάδων στο Πήλιο γίνεται ακόμα μεγαλύτερη στη διάρκεια του 18ου αιώνα, όταν γίνονται γνωστά σ' όλη τη χώρα τα προνόμια που καταφέρνει ν' αποσπάσει το βουνό των Κενταύρων απ' τους Οθωμανούς κατακτητές του. Τα χρόνια αυτά τα νεοπαγή χωριά του Πηλίου κατακλύζονται από χιλιάδες φυγάδες που προέρχονται απ' όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της υπόδουλης χώρας. Και βέβαια όλοι αυτοί (Ηπειρώτες, Μακεδόνες, Ρουμελιώτες, Μωραΐτες και Νησιώτες) είναι φυσικό να κομίζουν στα δισάκια του μισεμού τους και τις πολιτιστικές καταβολές τους, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονται φυσικά, πρώτες και καλύτερες, οι γλωσσικές τους ιδιομορφίες.

Είναι τα χρόνια που στα ψηλώματα του Πηλίου δημιουργούνται, με τη δυναμική παρουσία τούτων των φυγάδων, οι πρώτες καλά οργανωμένες συσσωματώσεις κατοίκων, που διαμορφώνουν και τον καινούργιο τύπο των πηλιορείτικων χωριών στη θέση των παλιότερων μίζερων κολιγικών οικισμών, οι οποίοι, κατά κανόνα, ανήκαν στους μετρημένους μεσαιωνικούς φεουδάρχες ή στα πιο πλούσια απ' τα πολλά μοναστήρια του τόπου.

Είναι τα ίδια χρόνια που διαμορφώνεται μια καινούργια, δυναμική επίσης, διοικητική, οικονομική και πολιτιστική πραγματικότητα τόσο στα ιδιόκτητα (χάσια) όσο και στα δημοκρατικά αυτοδιοικούμενα (βακούφια) χωριά του Πηλίου, χωριά που ο πληθυσμός τους αυξάνει ραγδαία κυρίως στη διάρκεια του 18ου αιώνα, με τον ερχομό και καινούργιων φυγάδων από κάθε σχεδόν γωνιά της σκλάβας ελληνικής γης.

Παρόλη όμως αυτή την πληθυσμιακή ανομοιογένεια των κατοίκων του, το Πήλιο δε γίνεται, όπως θα περίμενε κανείς, η Βαβέλ του ελληνικού χώρου. Κι αυτό διότι στη διαμόρφωση της γλωσσικής ταυτότητας του τόπου, προσωπικά τουλάχιστον πιστεύω πως, κύριο ρόλο έπαιξε η αφομοιωτική ικανότητα του πιο δυναμικού απ’ όλα εκείνα τα ιδιώματα που βρέθηκαν να συμπλέουν αυτά τα καθοριστικά για την καθιέρωση μιας ενιαίας γλωσσικής πραγματικότητας χρόνια στον πηλιορείτικο χώρο.

Ήταν δε αυτό το βόρειο - για να χρησιμοποιήσω την ειδική ορολογία - γλωσσικό ιδίωμα. Αυτό του οποίου κύριοι φορείς ήταν οι προερχόμενοι από την Ήπειρο φυγάδες, οι οποίοι άλλωστε ήταν και συντριπτικά οι περισσότεροι στο Πήλιο, με κύρια προέλευση την περιοχή των Ιωαννίνων, το Ζαγόρι, τα Κατσανοχώρια, τα Δωδωνοχώρια κλπ. Απόδειξη δε για τούτο είναι οι ομοιότητες και οι φανερές αναλογίες που υπάρχουν και σήμερα ανάμεσα στο πηλιορείτικο και στο ιδίωμα των περιοχών αυτών.

Έτσι λ. χ. όπως εκεί, κατά παρόμοιο τρόπο και στο Πήλιο, τα άτονα ο και ε τρέπονται αντίστοιχα σε ου και ι (μουλύβ\ λιβιντιά), ενώ τα επίσης άτονα ι και ου δεν προφέρονται συνήθως καθόλου (σπίτ', κ’λούρ). Ο ίδιος εξάλλου λόγος εξηγεί τη φωνητική ομοιότητα εκατοντάδων ιδιωματικών λέξεων του Πηλίου και των περιοχών αυτών της Ηπείρου, όπως επίσης κι εκατοντάδων άλλων γλωσσικών μνημείων, όπως είναι οι παροιμίες και τα δημοτικά μας τραγούδια.

Και βέβαια το πράγμα θ' απλουστευόταν σε μεγάλο βαθμό αν το βόρειο ιδίωμα είχε καθολική διάδοση στα πηλιορείτικα χωριά. Αυτό όμως δε συμβαίνει, διότι πέρα από τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά που επισήμανα παραπάνω, υπάρχουν και κάποια άλλα ανάμεσα στα δευτερεύοντα, που αποτελούν αφομοιωμένες καταβολές από άλλα ιδιώματα. Καταβολές που επίσης μεταφυτεύθηκαν στο Πήλιο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και που ως ένα σημείο επιβλήθηκαν από τους ξενοφερμένους αλλά όχι Ηπειρώτες φορείς τους.

Πέρα όμως απ' αυτές τις ετερογενείς γλωσσικές καταβολάδες, που ρίζωσαν στον πηλιορείτικο χώρο, έχουμε επίσης στο Πήλιο κι ένα πλήθος από γνωστά σ' όλη τη χώρα αλλά και άγνωστα ξενικά γλωσσικά δάνεια, απ' αυτά που κληροδοτήθηκαν στη γλώσσα μας απ' τους κατά καιρούς αλλοεθνείς επιδρομείς, νομάδες και κυρίως κατακτητές του ελληνικού χώρου, που στην περίπτωση της Θεσσαλο-μαγνησίας ήταν κατά σειρά οι Γότθοι, οι Ούννοι, οι Σλάβοι, οι Σαρακηνοί, οι Βούλγαροι, οι Βλάχοι, οι Φράγκοι, οι Καταλάνοι, οι Βενετσιάνοι, οι Σέρβοι, οι Αρβανίτες και κυρίως βέβαια οι Τούρκοι.

Τέτοια ξένα γλωσσικά κατάλοιπα (λέξεις ή και φράσεις) υπάρχουν αναρίθμητα μέσα και στην πηλιορείτικη ντοπιολαλιά. Χώρια δε από εκείνα που συναντάμε λίγο ως πολύ και σ' όλες τις άλλες τοπικές διαλέκτους της χώρας μας, υπάρχουν και κάποια - κι

εδώ αναφέρομαι μόνο σε λέξεις — που δηλώνουν οικογενειακά και κυρίως επαγγελματικά ανθρωπωνύμια, καθώς και χαρακτηριστικά τοπωνύμια, όπου μάλιστα κυριαρχεί το σλαβικό γλωσσικό στοιχείο, μια κι όπως είναι διαπιστωμένο είχαμε στο Πήλιο ομαδικές εγκαταστάσεις Σλάβων νομάδων από τα πρώιμα ακόμα χρόνια του Βυζαντίου1[1] .

Και μόλο που τα ξένα αυτά φύλα αφομοιώθηκαν στις περισσότερες περιπτώσεις από τον ντόπιο πληθυσμό, έμειναν ωστόσο κληρονομιά στον τόπο τα τοπωνυμιακά τους ευρήματα, όπως λ.χ. είναι η Ζαγορά, η Γορίτσα, το Πλιασίδι, η Λέστιανη, οι Σταγιάτες, κι αυτός ίσως ο Βόλος - παραφθορά του παλιού «Γκόλου»2[2] , για να μας θυμίζουν πως και τούτη η γραμμένη γωνιά της πατρίδας μας «πολλούς αφέντες άλλαξε, δεν άλλαξε ψυχή».

Όσο όμως κι αν οι ξενόγλωσσες αυτές λέξεις πολιτογραφήθηκαν στον τόπο μας κι αποτελούν πια εξαρτήματα του μηχανισμού και του πηλιορείτικου γλωσσικού ιδιώματος, ουσιαστικά δεν έπαιξαν κανένα ιδιαίτερο και σημαντικό λειτουργικό ρόλο στη διαμόρφωση του. Κι αυτό διότι, όπως είναι γνωστό, οι μηχανισμοί που διέπουν και διαμορφώνουν το γλωσσικό όργανο ενός τόπου κι ενός λαού είναι αποτέλεσμα βαθύτερων, πλατύτερων κι οπωσδήποτε πολυπλοκότερων κοινωνικο-πολιτιστικών διεργασιών, που βέβαια δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε.

Γεγονός είναι, και το ξανατονίζω, πως σε γενικές τουλάχιστον γραμμές, το πηλιορείτικο ιδίωμα, αν και διαφέρει σε κάμποσα σημεία από το βόρειο που μιλάνε και σήμερα οι Ηπειρώτες των περιοχών που ανάφερα παραπάνω, έχει πάρα πολλές ομοιότητες μ' εκείνο. Και λέω σε γενικές γραμμές διότι όπως συμβαίνει και στην Ήπειρο, έτσι και στο Πήλιο, το τοπικό ιδίωμα δεν είναι εντελώς ενιαίο σ' όλες τις περιοχές του.

Η κορυφογραμμή με τα παρακλάδια της που χωρίζει, και που παλιότερα απομό-νωνε μεταξύ τους, τις διάφορες πηλιορείτικες περιοχές (Δυτικό, Ανατολικό, Βόρειο και Νότιο Πήλιο), όπως βέβαια και η ποικιλόμορφη προέλευση των παλιών οικιστών που παρατηρείται από περιοχή σε περιοχή κι ακόμα από χωριό σε χωριό, έχουν ως αποτέλεσμα την ύπαρξη κάποιων τοπικών γλωσσικών μικροδιαφορών μέσα στο ίδιο το ιδίωμα, γεγονός που δυσχεραίνει πολύ τη δουλειά του ερευνητή, κυρίως στη σύνταξη

1 [1] Κυρίως αναφέρονται οι Βελεγεζιτες και οι Δραγγουβίτες (ή

Δραγουβίτες). Οι πρώτοι κατέβηκαν στη Θεσσαλία τον 7ο αιώνα κι οι

δεύτεροι λίγο αργότερα. (Πρβλ. Γιάννη Κορδάτου, «Ιστορία της Επαρχίας

Βόλου και Άγιας», Αθήνα 1960, σσ. 154 -155).

 

2 [2] Μ. Μ. Παπαϊωάννου, «Γόλος - Βόλος και τα συγγενή σλαβικά

τοπωνύμια στην Ελλάδα», Αθήνα 1947.

των γραμματικών κανόνων που διέπουν και διαρθρώνουν τη φωνητική διάσταση του ιδιώματος αλλά και στην ακριβή επισήμανση του σημασιολογικού κι εννοιολογικού φορτίου των διάφορων ιδιωματικών λέξεων.”

Ενδεικτικά παραθέτονται κάποιοι βοηθητικοί κανόνες για τη σωστή προφορά της πηλιορείτικης διαλέκτου, έτσι όπως ακριβώς διατυπώθηκαν από το συγγραφέα, Κώστα Λιάπη:

b = μπ άρρινο, όπως στις λέξεις: μb'λάρ', μb’λιά, μb'λιόρ'.

d = ντ άρρινο, όπως στις λέξεις: νdάγκας, νdαλακιάρ'ς, dαμκάς.

κ = κ λεπτό, ουρανικό (σαν κι), μπροστά από τα αποβαλλόμενα φωνήεντα η και ι αλλά και τα δίψηφα ει και οι στο τέλος των λέξεων: Avdρoυνίκ' (Αντρονίκη), γιουμέκ' (γιουμέκι), βρίσκ' (βρίσκει), λύκ΄ (λύκοι).

λ = λ λεπτό, ουρανικό στις περισσότερες των περιπτώσεων και κυρίως όταν αυτό προηγείται των τονισμένων φωνηέντων και δίψηφων η, ι, υ, ει και οι (καλή, λίμα, λύχνους, λαλεί, θουλοί) ή όταν επίσης προηγείται των παραπάνω άτονων και μη προερχόμενων από κώφωση φθόγγων (καλημέρα, λιθάρ', λυχνάρ', λειβάδ', λοιπόν) ή κι ακόμα όταν είναι μπροστά από αποβαλλόμενο άτονο καταληκτικό η, ι, ει και οι: πυλ' (πύλη), σουράβλ' (σουράβλι), θέλ' (θέλει), φίλ' (φίλοι).

λ = λ παχύ, μπροστά από κώφωση του ε κυρίως, όπως στις λέξεις: λιβεντ'ς (λεβέντης), λικούν' (λεκούνι), Λιχώνια (Λεχώνια).

ν = ν λεπτό, ουρανικό, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις που αυτό προηγείται του η, ι, υ, ει και οι - έστω κι όταν αυτά αποβάλλονται - εκτός από εκείνες στις οποίες βρίσκεται μπροστά από κώφωση του ε ή του αι: Λέν' (Λένη), Νίκους (Νίκος), νυχτίτσα, μπαλών' (μπάλωνει), μαζουμέν' (μαζεμένοι).

ν = ν παχύ, κυρίως μπροστά από κώφωση του ε και του αι, όπως στις λέξεις: νιρό (νερό), είνι (είναι), Νιχώρ' (Νεχώρι).

ξ = ξ λεπτό (σαν ξι), κυρίως μπροστά από αποβαλλόμενο ι και υ, απ’ τα οποία ακολουθεί σύμφωνο και κατά κανόνα το λ, το ν, το π και το φ: ξ΄λάγκουρο, ξ'πουλ’τίκ΄ αξ'φάρα. Το ίδιο συμβαίνει όταν το ξ είναι μπροστά από το αποβαλλόμενο ει της κατάληξης των βαρύτονων ρημάτων, όπως λ.χ. στις λέξεις: πλέξ' (πλέξει), αλλάξ' (αλλάξει), δρουμήξ' (δρομήξει).

ψ = ψ λεπτό (σαν ψι), μπροστά από το αποβαλλόμενο άτονο υ, απ' το οποίο ακολουθεί το χ, όπως λ. χ. στις λέξεις: ψ'χάκ' (ψυχάκι), ψ''χούν' (ψυχούνι), ψ'χουμαχάου (ψυχομαχάω). Επίσης μπροστά από το αποβαλλόμενο συνήθως ει της κατάληξης των βαρύτονων ρημάτων, όπως στα παρακάτω: κλάψ' (κλάψει), σαλέψ΄ (σαλέψει), λείψ' (λείψει).

ζ = ζ λεπτό, μπροστά από το αποβαλλόμενο άτονο ι, η και υ, όπως λ. χ. στις λέξεις: γρέζ' (γρέζι), ζ'λιαρόγατους (ζηλιαρόγατος), ζ'μάρ' (ζυμάρι). Επίσης μπροστά από το αποβαλλόμενο συνήθως δίψηφο ει της κατάληξης των βαρύτονων ρημάτων: αβγατιζ' (αβγατίζει), κουπρίζ' (κοπρίζει), φανάζ' (φωνάζει).

γ = γ ψιλό, ουρανικό (σαν γι), όπως στις περιπτώσεις που βρίσκεται μπροστά από το αποβαλλόμενο συνήθως δίψηφο ει της κατάληξης των βαρύτονων ρημάτων:

πλέγ' (πλέγει), αρμεγ' (αρμέγει), ανοίγ' (ανοίγει).

γγ ή γκ = γγ ή γκ λεπτό, στις ίδιες, όπως στο γ, περιπτώσεις: ρμάγγ', φαλάγγ', ανάγκ', τέγκ΄.

χ = χ λεπτό, ουρανικό (σαν χι), όπως σης ίδιες περιπτώσεις που αναφέρθηκαν και για το ψιλό γ: έχ' (έχει), τρέχ' (τρέχει) αλλά και ουόχ' (όχι).

h == εκείπου μόλις ακούγεται το χ, όπως λ. χ. στις περιπτώσεις ahά (αντί του ναι), έ’εhς (έχεις), έ'υ hσ'a (έχυσα).

σ = σ λεπτό (σαν σι), όπως στις περιπτώσεις που προηγείται της αποβολής φωνήεντος ή της συλλαβής «τη», πριν απ' την καταλ. του παθ. αορίστου. λ.χ. χάσ'κου, vdoυσ'κoυ, μαλλιουβράσ', μπουλιάσ'κα, πατσιάσ'κα, ταμπλατίσ'κα.

τσ = τσ λεπτό, όπως και το λεπτό σ: αρνουκάτσ'κου, κλέτσ', Μπάλτσ'.

sh = σ παχύ, όπως στις ξενικής, συνήθως, προέλευσης λέξεις: shaλaμbριά, shιφέρ’, shατράτς΄.

Τέλος, με την ολοκλήρωση αυτού του θέματος θα ήταν σκόπιμο να αναφέρουμε ότι οι γλωσσικές ιδιομορφίες κάθε τόπου, όπως και του Πηλίου άλλωστε, διατηρούνται μόνο από τους μεγαλύτερους αυτούσιες ενώ οι νεώτεροι χρησιμοποιούν παραλλαγές αυτών, είτε γιατί δέχονται επιρροές και από άλλες γλωσσικές ενότητες είτε γιατί φοβούνται μήπως κακοχαρακτηρισθουν όπως πολλές φορές δυστυχώς συμβαίνει ενώ θα έπρεπε να υπάρχει ενθάρρυνση από όλους μας για τη διατήρηση της παράδοσης και της ιστορίας μας.

Το Πήλιο είναι ένα καταπράσινο φυσικό φρούριο που δεσπόζει πάνω στον Βόλο. Ολόκληρη η περιοχή είναι ένας ανεξάντλητος θησαυρός μύθων, θρύλων, ιστορίας και πολιτιστικής παράδοσης, κι ένας παράδεισος για τους εραστές της φύσης, τους φυσιοδίφες, αρχαιολόγους, ιστορικούς, και ανθρωπολόγους, καθώς για χιλιετίες το έχουν περπατήσει θεοί, ημίθεοι και κένταυροι, τιτάνες και γίγαντες, νύμφες και δρυάδες, βασιλιάδες, ήρωες και πολεμιστές. Υπήρξε επίσης το πεδίο της "Γιγαντομαχίας" και το αγαπημένο θέρετρο των θεών του Ολύμπου. Στο Πήλιο

πήγαιναν για κυνήγι θεοί, βασιλιάδες και πρίγκιπες. Εδώ έγινε κι ο γάμος του Πηλέα με την Θέτιδα, καθώς επίσης και ο πρώτος διαγωνισμός ομορφιάς ανάμεσα στις πανέμορφες -- και...πανίσχυρες -- θεές Ήρα, Αθηνά και Αφροδίτη.

Λίγα χιλιόμετρα δυτικά από τον Βόλο είναι το Σέσκλο, όπου η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τα ερείπια του αρχαιότερου στην Ευρώπη οργανωμένου οικισμού. Τείχη, σπίτια, τάφοι, και πολλά ευρήματα

που ανάγονται στην έβδομη χιλιετία π.Χ. Στο απόγειό του, στη Μέση Νεολιθική, στα 5.300 - 4.300 περίπου, οι κάτοικοι του οικισμού ήταν μερικές χιλιάδες και η κατοικημένη περιοχή είχε εμβαδόν περίπου 100 στρέμματα. Λίγο πιο κοντά στον Βόλο βρίσκεται το Διμήνι, που σήμερα αποτελεί δυτικό προάστιο της πόλης. Εκεί βρίσκονται τα ερείπια ενός άλλου μικρότερου αλλά με ανάλογα ευρήματα νεολιθικού οικισμού ο οποίος ανάγεται στην Νεότερη Νεολιθική, στο τέλος της 5ης χιλιετίας. Δίπλα ακριβώς στον αρχαιολογικό χώρο του Διμηνιού έχει σχετικά πρόσφατα ανακαλυφθεί η αρχαία Ιωλκός, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της εκσκαφής και αναστήλωσης.

Από την Ιωλκό ξεκίνησε τον 13ο αιώνα π.Χ. η Αργώ με πλήρωμα 50 Αργοναυτών υπό την ηγεσία του Ιάσονα. Αποστολή τους ήταν να πάνε στην μακρινή Κολχίδα της Αίας να φέρουν το χρυσόμαλλο δέρας, σύμβολο πλούτου και ευμάρειας. Μαζί με το δέρας ο Ιάσονας έφερε και μια σύζυγο, την μάγισσα Μήδεια, θυγατέρα του βασιλιά Αιήτη, εγγονή του Ήλιου, ανηψιά της Κίρκης, πριγκίπισσα της Αίας και αργότερα βασίλισσα της Ιωλκού, Κορίνθου και Αίας, σφαγέα του αδερφού της 'Αψυρτου και των δυο γιων της με τον Ιάσονα, πραγματικά μια τραγική φιγούρα γυναίκας της οποίας την ιστορία δραματοποίησε ο Ευριπίδης στην περίφημη «Μήδεια», τραγωδία που διδάσκεται από το 431 π.Χ.

Στο Πήλιο έλαβε χώρα και ο γάμος της Νηρηίδας Θέτιδος με τον θνητό Πηλέα. Κατά την διάρκεια της δεξίωσης που επακολούθησε η θεά Έρις, η οποία δεν είχε προσκληθεί, έρριξε ανάμεσα στους προσκεκλημένους ένα χρυσό μήλο με την επιγραφή «τη καλλίστη», που φυσικά διεκδίκησαν οι τρεις ωραιότερες θεές. Η απόφαση του διαιτητού Πάρι, πρίγκιπα της Τροίας, να δώσει το μήλο στην Αφροδίτη υπήρξε μοιραία για την οικογένειά και την πατρίδα του. Λίγα χρόνια αργότερα ο αθάνατος Αχιλλέας, γιος του Πηλέα και της Θέτιδος, συνέβαλε αποφασιστικά στην Τρωική εκστρατεία και με την

συμμετοχή του σ' αυτήν και με τον ηρωισμό του κατά την πολιορκία της Τροίας στον 12ο αιώνα. Ένας υπέροχος μύθος που πλάσθηκε γύρω από την εκστρατεία αντιποίνων των Ελλήνων εναντίον των Τρώων οι οποίοι επέβαλαν βαριά διόδια στα ελληνικά εμπορικά πλοία που διέρχονταν τα Στενά του Ελλησπόντου μετά το άνοιγμα των θαλασσίων εμπορικών οδών από τους Αργοναύτες.

Στο Πήλιο έζησαν και οι θρυλικοί κένταυροι, ο πιο ξακουστός των οποίων ήταν ο σοφός δάσκαλος Χείρωνας. Θεοί, ημίθεοι, βασιλιάδες, πρίγκιπες και ήρωες, μεταξύ των οποίων κι ο Ηρακλής, ο Αχιλλέας, ο Ιάσονας κι ο Ασκληπιός μαθήτευσαν κοντά στον Χείρωνα, ο οποίος μεταξύ άλλων τους δίδαξε τοξοβολία και γενικά την τέχνη του πολέμου, μουσική και αρετή. Τους μετέδωσε επίσης και τις γνώσεις του για τις θεραπευτικές ιδιότητες των εκατοντάδων βοτάνων και φυτών που ακόμα και σήμερα φύονται στο

Πήλιο. Ο Ασκληπιός μάλιστα σύντομα ξεπέρασε τον δάσκαλό του σε τέτοιο βαθμό που δημιούργησε το φίδι, πηγή ζωής και θανάτου, το οποίο και σήμερα αποτελεί το σύμβολο της ιατρικής επιστήμης.

Το Πήλιο συνέβαλε επίσης και στην τελική ήττα των Περσών τσακίζοντας σε μια από τις ακτές του 40 πλοία του Ξέρξη, ο οποίος μετά την ταπεινωτική του ήττα στην Σαλαμίνα το 480 π.Χ. είδε τα σχέδιά του για την κατάκτηση της Ελλάδας και επέκταση της αυτοκρατορίας του στην Μεσόγειο να καταστρέφονται ολοσχερώς.

Στα 290 π.Χ. περίπου ο βασιλιάς της Μακεδονίας Δημήτριος ο Πολιορκητής έκτισε την Δημητριάδα, πόλη που περιλάμβανε την Ιωλκό και τις Παγασές, οι οποίες πια είχαν χάσει την παλιά τους δόξα και σπουδαιότητα. Η Δημητριάδα έγινε το κέντρο της Κοινοπολιτείας των Μαγνητών και, παρόλο που δηώθηκε αρκετές φορές, κατάφερε να επιζήσει των επιδρομών Γότθων, Σλάβων, Βουλγάρων, Φράγκων και Τούρκων μέχρι το 1600 περίπου.

Με την άλωση της

Κωνσταντινούπολης το 1453 έχουμε την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την εγκατάσταση της τουρκοκρατίας στα Βαλκάνια και την Ελλάδα από τους Οθωμανούς. Ωστόσο, χάρις στην ιδεώδη γεωγραφική του θέση, την απόκρημνη και φυσικά οχυρή διαμόρφωση του εδάφους του, την πλούσια

βλάστηση και το εύφορο χώμα του, τα αστείρευτα νερά του και την πλούσια παραγωγή ξυλείας και καρπών της γης, το Πήλιο έγινε ένας από τους προορισμούς των χιλιάδων διανοούμενων, δασκάλων, δημοσίων υπαλλήλων, ιερέων, μοναχών, εμπόρων, καλλιτεχνών, τεχνητών και γενικά ανθρώπων με ελεύθερο πνεύμα και υψηλό αίσθημα φιλελευθερίας που δεν θέλησαν να δώσουν γη και ύδωρ στον Τούρκο κατακτητή. Μαζί με τους ντόπιους ίδρυσαν οικισμούς και χωριά, έκτισαν σχολεία και βιβλιοθήκες, εκκλησίες και μοναστήρια, δημιούργησαν βιοτεχνίες, επιχειρήσεις και στόλους, κι άνοιξαν νέες εμπορικές οδούς με την ανατολική Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και την Δυτική Ευρώπη. Έτσι το Πήλιο ανθούσε και ευημερούσε σ' ένα καθεστώς αυτονομίας και σχετικής ελευθερίας και στον 17ο και 18ο αιώνα ήταν η

πλουσιότερη και πιο πυκνοκατοικημένη ορεινή περιοχή της Ελλάδας.

Κι αναδείχθηκε έτσι το Πήλιο σ' ένα προπύργιο του Ελληνισμού, σε μια Κιβωτό που γέννησε κι έθρεψε γενεές ολόκληρες προοδευτικών ανθρώπων οι οποίοι συμμετείχαν στο θαύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού διατηρώντας και διαδίδοντας την ελληνική γλώσσα, ιστορία, πολιτισμό, έθιμα και ορθόδοξη χριστιανική πίστη. Εμπνευσμένοι ποιητές κι άνθρωποι των γραμμάτων ύμνησαν τις ομορφιές και τα πλούτη του Πηλίου. Γενιές λιθοδόμων και τεχνητών δημιούργησαν την περίφημη παραδοσιακή πηλιορείτικη αρχιτεκτονική, και λαϊκοί ζωγράφοι, ξυλογλύπτες κι αγιογράφοι διακόσμησαν μοναστήρια, εκκλησίες κι αρχοντικά με τοιχογραφίες, εικόνες, ζωγραφιές και ξυλόγλυπτα που διακρίνονται τόσο για την αθωότητα και τον αυθορμητισμό τους όσο και για την πνευματικότητα και πολυμορφία τους με θέματα και σύμβολα αντλούμενα από τα ανεξάντλητα αποθέματα της ελληνικής ιστορίας, παράδοσης, θρησκείας και ζωής. Μεγάλοι δάσκαλοι, λαϊκοί και ιερωμένοι, με κίνδυνο της ζωής τους δίδαξαν σε σχολεία και -- σε δίσεκτα χρόνια -- σε κρυφά μέρη και απρόσιτες σπηλιές δημιουργώντας έτσι το περίφημο Κρυφό Σχολειό. Επί πλέον, μερικοί από αυτούς μαζί με άλλους μεγάλους πατριώτες ήταν μεταξύ των οργανωτών και ενεργών μελών της Φιλικής Εταιρείας και της επανάστασης κατά του τουρκικού ζυγού το 1821.

Σήμερα τα περισσότερα μέρη στο Πήλιο και την ευρύτερη περιοχή της Μαγνησίας διατηρούν τα ίδια τοπωνυμία που είχαν επί χιλιετίες, διατηρώντας έτσι την μακρόχρονη ελληνική τους ταυτότητα. Το Πήλιο ειδικά έχει διαπλάσει την δική του πολυδιάστατη προσωπικότητα αποτελούμενη από έναν σπάνιο συνδυασμό αρχέγονου δυναμισμού στα στοιχεία της φύσης του και ενός ήπιου και καρποφόρου χαρακτήρα. Αυτά τα χαρακτηριστικά μαζί με την πανάρχαια ιστορία του και την ατμοσφαιρικότητα που το διακατέχει του προσδίδουν μια μοναδική αύρα που επιτυγχάνει το ακατόρθωτο στην σύγχρονη ζωή: κάνει τον χρόνο να κυλάει πιο αργά. Πραγματικά ένα απαράμιλλο επίτευγμα που για δεκάδες χρόνια έχει καταστήσει το Πήλιο τον μυστικό τόπο διακοπών και διαμονής για τους λίγους, Έλληνες και ξένους, που είχαν την τύχη να το ανακαλύψουν και να μαγευτούν από τα θέλγητρά του σε τέτοιο βαθμό που επιστρέφουν ξανά και ξανά. Είναι πασίγνωστο άλλωστε ότι υπάρχουν μόνο δύο τύποι τουριστών του Πηλίου: ο πρωτοερχόμενος επισκέπτης και ο επανερχόμενος προσκυνητής. Μετά βέβαια υπάρχει και ο ενδημών προσκυνητής.

Μυθολογία

Στην περιοχή της Μαγνησίας αφιερώνονται μερικές από τις πιο σημαντικές σελίδες της ελληνικής μυθολογίας. Γενάρχης της περιoχής υπήρξε ο Μάγνης, γιος του Αιόλου, ο οποίος

εγκαταστάθηκε στο Πήλιο. Στο Πήλιο κατοικούσαν οι Κένταυροι, τερατόμορφα όντα, που προήλθαν από την ποιητική ένωση του Ιξίωνα και της Νεφέλης.

Οι θρύλοι, οι μύθοι και οι παραδόσεις του εξάπτουν τη φαντασία και προσθέτουν στο φυσικό του κάλος την δική τους πινελιά προκαλώντας τους επισκέπτες να μυηθούν στον αρχαίο κόσμο της χώρας των Κενταύρων.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, το Πήλιο είναι η κατοικία των Kενταύρων (με σώμα αλόγου από τη μέση και κάτω και με σώμα ανθρώπου από τη μέση και πάνω). Γνωστότερος, ο σοφός Kένταυρος Xείρων, δάσκαλος του Iωλκού-Iάσονα.

Ο πλούτος του βουνού σε θεραπευτικά βότανα από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα συνδυάζεται με τον μύθο του Κενταύρου Χείρωνα - γιο του Κρόνου - που διδάσκει στον Ασκληπιό την ιατρική τέχνη. Κοντά του μαθήτευσαν ο Ηρακλής , ο Αχιλλέας και ο Ιάσονας , που ξεκίνησε να φέρει από την μακρινή Κολχίδα το Χρυσόμαλλο δέρας με την κατασκευασμένη από τα αιωνόβια δένδρα του Πηλίου Αργώ. Σε αυτό το βουνό, ο Πάρις έδωσε στην πιο όμορφη το μήλο της έριδος, που έγινε η αιτία για τον Τρωικό πόλεμο και εδώ πάλι έγινε ο γάμος θνητού και θεάς, του βασιλιά Πηλέα με την θεά Θέτιδα που τους τραγούδησαν ο Όμηρος και ο Πίνδαρος και γλέντησαν παρέα το δωδεκάθεο με τους κοινούς ανθρώπους. Ο Χείρων, μεσολάβησε για το γάμο του Πηλέα με τη Θέτιδα, που έγινε στο Πήλιο. Στη διάρκεια του γάμου και εξαιτίας του μήλου της Έριδος προκλήθηκε ο Τρωικός Πόλεμος. Στον σοφό κένταυρο Χείρωνα μαθήτευσε ο Ασκληπιός, πατέρας της ιατρικής, καθώς και ο Αχιλλέας.

Από τη Μαγνησία, επίσης, ξεκίνησε η Αργοναυτική εκστρατεία, που σχετίζεται ιστορικά με την απαρχή της τεχνικής επεξεργασίας του χρυσού στον Ελλαδικό χώρο. Ο Μύθος λέει πως, όταν ο Ιάσονας αποφασίζει να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας καλεί να τον συντροφεύουν και να πάρουν μέρος στη μεγάλη περιπέτεια όλοι οι γενναίοι της εποχής του. Στέλνει κήρυκες παντού για να τους ξεσηκώσει και έτσι ξεκινάει ο μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας. Η Αργώ ξεκίνησε με τον Ιάσονα και τους υπόλοιπους θαρραλέους Αργοναύτες από το Πήλιο για να φτάσει στις απομακρυσμένες ακτές της Μαύρης θάλασσας αναζητώντας το "Χρυσόμαλλο δέρας". Ένα από τα αποτελέσματα της εκστρατείας αυτής ήταν να ενδυναμώσει την θαλάσσια εμπορική αυτοκρατορία της περιοχής των Μινώων, το άλλο ήταν να διευρύνει τους θαλάσσιους ορίζοντες της εποχής.

Η περιοχή του Βόλου, η αρχαία Μαγνησία, αποτελεί μια από τις παλιότερα κατοικημένες περιοχές του ελλαδικού χώρου. Οι πρώτες γνωστές εγκαταστάσεις πληθυσμών χρονολογούνται την 7η χιλιετία π.Χ. ενώ η πολιτισμική παρουσία στο χώρο συνεχίζεται χωρίς κενά.

ΠΗΓΗ: hotels-in-magnesia.gr

Μυθολογία - Ιστορία

Με μια σύντομη, όσο μπορεί να γίνει, αναδρομή, από τους αρχαίους χρόνους έως και τη νεότερη εποχή, καταλαβαίνουμε ότι το Πήλιο έχει να δώσει πολλά στοιχεία μυθολογίας και ιστορίας.

Πολλές είναι οι εκδοχές που έχουν διατυπωθεί για το πώς το Πήλιο έχει πάρει το όνομά του. Μία, μα όχι και τόσο σεβαστή, είναι από το «πηλός», μιας και στην πλειοψηφία του αποτελείται από χωμάτινες πλαγιές. Μία, ακόμη, εκδοχή και πολύ πιθανή, από το ιλλυρικό «Pil», που σημαίνει δάσος. Και επειδή το Πήλιο το χαρακτηρίζει η πολλή και συχνή ηλιοφάνεια, πιθανολογείται ν’ άντλησε το όνομά του από το «πανήλιον» και κατά συντόμευση Πήλιον.

Μπορούμε ακόμη ν’ αναφέρουμε, ότι τα χρόνια του Μεσαίωνα ονομάζονταν, «Δρόγγος», ενώ κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, επικράτησε ο όρος «το βουνό της Ζαγοράς», μιας και στ’ ανατολικά του «φώλιαζε» το ομώνυμο κεφαλοχώρι.

Από την εφευρετική παρουσία των Κενταύρων στο Πήλιο και μάλιστα του μεγάλου δάσκαλου Χείρωνα, η μυθολογία προχωρά στους θρύλους του Ιάσονα, του Ιξίων, του Πηλέα, της Θέτιδας, της Νεφέλης και της Αργοναυτικής εκστρατείας.

Οι Κένταυροι, λοιπόν, όντα της μυθικής φαντασίας, έκαναν την παρουσία τους στις πλαγιές του Πηλίου, με μοναδικό τρόπο. Μέσα τους συνυπήρξε το θείο και το θνητό, το ανθρώπινο και το θεϊκό. Η μορφή τους είχε όψη ανθρώπου αλλά και σώμα αλόγου. Ζούσαν στις όμορφες πλαγιές και στα καταπράσινα δάση του Πηλίου, ενώ κατοικούσαν στις πιο όμορφες περιοχές σε δύσβατες και απομακρυσμένες σπηλιές. Συμβόλιζαν την ηθική, τη λογική και τη σοφία καθώς και τον αιώνιο Ελληνικό πολιτισμό.

Ο διασημότερος και πιο ξακουστός ήταν ο Κένταυρος Χείρωνας. Γνωστός για θεραπευτικές του ικανότητες, θεράπευε ανθρώπους και ζώα, με πολλά βότανα που εύρισκε στην ευρύτερη περιοχή μας. Αξιόλογος δάσκαλος, μαθήτευσε θεούς και θνητούς στο κυνήγι, στη μουσική τις τέχνες και τα Γράμματα.

Στο πανέμορφο Πήλιο, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, πραγματοποιήθηκαν τα πρώτα «καλλιστεία». Εδώ, λοιπόν, στο γάμο της Θέτιδας και του Πηλέα, έδωσαν το παρόν όλοι οι θεοί εκτός από την Έριδα. Τότε η Έριδα – γνωστή ως η θεά της φιλονικίας,- άφησε στο Δία το «μήλον της Έριδος», με την επιγραφή «στην ομορφότερη». Ο Πάρις, γιος του Πριάμου, μετά από εντολή του Δία, πρόσφερε το μήλο – έπαθλο στην Αφροδίτη, η οποία του υποσχέθηκε την ομορφότερη θνητή για σύζυγο.

Στη συνέχεια ο Πάρις, με τη βοήθεια της Αφροδίτης, άρπαξε την «Ωραία Ελένη» από το Μενέλαο και την πήρε μαζί του στην Τροία. Αυτός κατά την μυθολογία ήταν και ο λόγος που οι Έλληνες εκστράτευσαν στην Τροία, όπως μοναδικά περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα.

Στο Βόλο, πρωτεύουσα του νομού, στους πρόποδες του Πηλίου κατασκευάστηκε η «Αργώ». Το πλοίο με το οποίο ξεκίνησε η αργοναυτική εκστρατεία και ο Ιάσονας για το μακρινό ταξίδι στην Κολχίδα αναζητώντας το “Χρυσόμαλλο Δέρας” αποτελεί ξεχωριστό σύμβολο για τους ταξιδιώτες και μάλιστα για τους ναυτικούς. Ακόμη και σήμερα, ομοίωμά του στέκει στην παραλία του Βόλου και αποτελεί σημείο αναφοράς σε περαστικούς και ταξιδιώτες.

Στα τέλη του 12ου αιώνα εμφανίζεται στο ιστορικό προσκήνιο μια μοναστηριακή ανάπτυξη της περιοχής. Με  Αγιορείτικη τέχνη και φιλοσοφία ξεφυτρώνουν πλήθος μοναστηριών στα πιο όμορφα και απομονωμένα σημεία του Πηλίου.

Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821 ο πηλιορείτης 'Ανθιμος Γαζής, γνωστός διδάσκαλος από τις Μηλιές, υπήρξε ο πρωτεργάτης της επανάστασης, με τη «σημαία, λάβαρο», που φυλάσσεται ακόμη και σήμερα στη βιβλιοθήκη – μουσείο – του χωριού.

Με το τέλος του Παγκοσμίου Β΄ πολέμου, οι Γερμανοί προκάλεσαν πολλές καταστροφές στα χωριά του Πηλίου. Στις Μηλιές στις 4 Οκτωβρίου 1943 εκτέλεσαν 40 ντόπιους άνδρες και κατέστρεψαν το χωριό. Στις 18 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, εκτέλεσαν 121 άνδρες στη «μαρτυρική» Δράκεια, ενώ μεγάλες καταστροφές προκάλεσαν στη Ζαγορά και στην Πορταριά. Από τότε αρκετοί κάτοικοι έφυγαν από τα πανέμορφα αυτά χωριά, και η επιστροφή τους γίνεται τα τελευταία χρόνια και παράλληλα και η ανάπτυξη του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή του Πηλίου.

Μορφολογία εδάφους - Κλίμα

Το Πήλιο είναι ένα ξεχωριστό βουνό και μάλιστα με κάποιες ιδιαιτερότητες, όσον αφορά τις κλιματολογικές συνθήκες αλλά και τη μορφολογία του.

Το Πήλιο, λοιπόν, βρίσκεται εξ’ ολοκλήρου στο νομό Μαγνησίας και γενικότερα στην ανατολική Θεσσαλία. Εκτείνεται με κατεύθυνση από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά, μεταξύ του Αιγαίου πελάγους ανατολικά και Παγασητικού κόλπου νότια και δυτικά. Το μεγαλύτερο μέρος του βουνού αποτελείται από σχιστόλιθο κατά 70% περίπου, ενώ το υπόλοιπο 30% περίπου αποτελείται από ασβεστόλιθο. 

Είναι χαρακτηριστικό, όπως προείπαμε, ότι η χερσόνησος του Πήλιο στη μεγαλύτερη περιφέρειά της βρέχεται από θάλασσα. Στο εσωτερικό της, δηλαδή νότια και νοτιοδυτικά βρέχεται από τον Παγασητικό κόλπο, ενώ εξωτερικά, δηλαδή ανατολικά και βορειοανατολικά από το Αιγαίο πέλαγος. Αυτή η ιδιαίτερη επαφή του με θαλάσσιο νερό αλλά και οι αρκετές ψηλές κορφές του στα 1600 μέτρα περίπου συνθέτουν κάτι το μοναδικό.

Οι ψηλότερες κορυφές του είναι: ο Πουριανός Σταυρός με 1624 μέτρα, το Πλιασίδι με 1547 μέτρα ,το Αϊδονάκι με 1537 μέτρα και οι Αγριόλευκες με 1470 μέτρα υψόμετρο και το Σχιντζουράβλι με 1451 μέτρα υψόμετρο. Ανάμεσά τους και δίπλα τους υπάρχουν μερικές ακόμη, ανώνυμες κορυφές με παρόμοιο υψόμετρο. Ο ορεινός όγκος του Πηλίου με τις πιο πάνω κορυφές σχηματίζουν μια μικρή μακρόστενη οροσειρά από το βορρά προς το νότο. Στα βόρεια είναι ψηλότερη και όσο κατεβαίνουμε πιο νότια το υψόμετρο κατεβαίνει, με απότομες καταπράσινες πλαγιές και ρεματιές τόσο στα νοτιοδυτικά παράλια του Παγασητικού αλλά ακόμη περισσότερο στα ανατολικά παράλια του Αιγαίου. 

Αρκετά ρέματα και μικρά εποχιακά ποταμάκια δημιουργούνται ανάμεσα στις απότομες πλαγιές και στα φαράγγια του Πηλίου και χύνονται άλλα στον Παγασητικό κόλπο και άλλα στο Αιγαίο Πέλαγος. Τα περισσότερα από αυτά κατεβάζουν αρκετό νερό τους μήνες της 'Ανοιξης ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες τα περισσότερα στερεύουν, με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Εκεί που εκβάλουν τα ρέματα σχηματίζονται μικροί όρμοι και παραλίες. Στο εσωτερικό του Παγασητικού κόλπου σχηματίζονται πολλές και όμορφες παραλίες με ξεχωριστές αυτές στα Καλά Νερά, στην 'Αφυσσο, στο Λεφόκαστρο, στη Μηλίνα και στο Μαραθιά. Με περισσότερες από τριάντα όρμους και παραλίες το ανατολικό Πήλιο έχει να δώσει ξεχωριστά σημεία για κολύμπι στις όμορφες ακτές του. Με δυσκολία θα ξεχωρίσουμε κάποιες. Επισημαίνουμε από το βορρά προς νότο, την παραλία του Οβριού Ζαγοράς, τη τεράστια παραλία του Χορευτού, τον 'Αγιο Ιωάννη, τη Φακίστρα, τον Μυλοπόταμο, τα Ποτιστικά, τη Μελανή, την Πάλτση και το Μικρό του Πλατανιά.

Το κλίμα στην ευρύτερη περιοχή του Πηλίου θεωρείται από τα καλύτερα της Ελλάδας με πολύ καλές τιμές σε θερμοκρασία και υγρασία τους περισσότερους μήνες του χρόνου. Συναντάμε σημαντικές διαφορές μεταξύ των εποχών και ιδιαίτερα μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού αλλά και μεταξύ των παράλιων και ορεινών περιοχών.

Όπως όλη η Ελλάδα το καλοκαίρι, έτσι και το Πήλιο δέχεται την επίδραση του βαρομετρικού υψηλού της υποτροπικής ζώνης. Οι άνεμοι επιδρούν σε ύψος 700 περίπου μέτρων με αποτέλεσμα να έχουμε περιορισμένες βροχές στα χαμηλότερα σημεία Τη μικρή περίοδο βροχοπτώσεων τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, ακολουθεί ο χειμώνας τους μήνες Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Τότε έχουμε και χιονοπτώσεις με το ύψος του χιονιού να φτάνει πάνω από δύο μέτρα και τη θερμοκρασία να «πέφτει» και στους –10ο Κελσίου σε πολλά από τις ψηλότερες περιοχές του Πηλίου, και στο χιονοδρομικό κέντρο στα Χάνια.Υγρασία παρατηρείται μόνο στα παράλια του Παγασητικού κόλπου, και όχι όλους τους μήνες, ενώ ιδιαίτερα ζεστοί χαρακτηρίζονται οι μήνες Ιούλιος και Αύγουστος με την ανώτερη θερμοκρασία στους 38 και 42ο Κελσίου.

Ο πίνακας που ακολουθεί, με βάση την κατάσταση που επικρατεί στο Βόλο, δίνει μια γενικότερη εικόνα του κλίματος τις ευρύτερης περιοχής του Πηλίου.

Βόλος  υψόμετρο 10 μέτρα

ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ

Μέση θερμοκρασία

6,5 7,6 9,8 14,00 20,00 25,1 27,00 27,3 22,3 17,00 13,2 9,4

Μέγιστη θερμοκρασία

11,4 13,00 20,00 20,8 24,9 32,00 32,8 38,6 35,00 31,1 24,9 17,7

Ελάχιστη θερμοκρασία

-1 -1 0 3 9 14 17 16 15 9 5 4

Βροχοπτώσεις σε mm

48 46 53 36 29 19 16 15 28 51 59 57

Μέση μηνιαία υγρασία %

73 72 71 70 61 60 53 55 62 66 69 75

Διεύθυνση ανέμων

ΒΑ ΒΔ ΒΑ ΒΑ Α Α ΝΑ ΝΑ ΝΑ Δ Δ ΒΔ

Σημείωση: Οι τιμές του πίνακα είναι ενδεικτικές, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις και τις μετρήσεις των δέκα τελευταίων ετών.Χλωρίδα και Πανίδα

Η χλωρίδα του Πηλίου είναι μια από τις πλουσιότερες της Ελλάδος και των Βαλκανίων. Εδώ στις πλαγιές και τις κορυφές της περιοχές θα συναντήσουμε περισσότερα από 700 είδη φυτών ήρεμης και άγριας βλάστησης. Πέρα από την μεγάλες και πλούσιες δασικές εκτάσεις το Πήλιο φημίζονταν και φημίζεται για την πλούσια ποικιλία των βοτάνων του. 'Αξιος ο χαρακτηρισμός του Ηρακλείδη ως «πολυφάρμακον βουνό», αλλά ο ρόλος του θεραπευτή Κενταύρου Χείρωνα που θεράπευε με τα πλούσια βότανα της περιοχής του Πηλίου.

Έτσι, λοιπόν, στο κεντρικό και βόρειο τμήμα του όρους εκτείνεται πυκνό δάσος οξιάς, με ψηλά και υγιή δέντρα, που χαρακτηρίζουν τα βόρεια υψώματά του ορεινού όγκου. Εδώ θα συναντήσουμε ακόμη πολλές βελανιδιές, ρείκια, κουμαριές και φτέρες. Συχνά σ’ αυτές τις περιοχές συναντάμε καρυδιές και αγριοκαρυδιές, καθώς επίσης και μεγάλες και ψηλές καστανιές. Θα συναντήσουμε ακόμη σχηματισμούς από λεύκες και ιτιές, καθώς επίσης στα ρέματα και στα υγρά μέρη αρκετές «οικογένειες» από μεγάλα αλλά και νέα πλατάνια.

Σε υψόμετρο από 450 μέτρα μέχρι και 800 μέτρα περίπου καλλιεργούνται κερασιές και μηλιές, σε διάφορες ποικιλίες με ιδιαίτερη και μοναδική αυτή της φιρικιάς. 

Το κύριο δέντρο που ευδοκιμεί στα υψόμετρα από 100 μέτρα έως και 400 μέτρα είναι η ελιά. Οι τεράστιοι ελαιώνες της περιοχής του νοτιοδυτικού Πηλίου δίνουν άριστη ποιότητα ελιάς και ελαιολάδου.

Στις χαμηλότερες περιοχές καλλιεργούνται οπωροφόρα δέντρα, όπως, αχλαδιές,

ροδακινιές, κυδωνιές πορτοκαλιές και μανταρινιές.

Εξίσου ποικίλη είναι και η πανίδα στο βουνό των Κενταύρων. Ζώα θηλαστικά, μικρά και μεγάλα, ήμερα και άγρια δεσπόζουν σ’ όλα τα μήκη και πλάτη του ορεινού όγκου. Θα συναντήσουμε πολλά αγριογούρουνα στην περιοχή της Ζαγοράς και του Ξουριχτίου, άγριους λύκους, τσακάλια, και την πονηρή αλεπού, στις ψηλότερες περιοχές καθώς και σ’ όλη σχεδόν την περιοχή μεγάλες οικογένειες από λαγούς νυφίτσες, κουνάβια και σκίουρους. Από τα κατοικίδια ζώα θα ξεχωρίσουμε τα άλογα, τα μουλάρια, τους γαϊδάρους, τα πρόβατα, τις κατσίκες, και τις αγελάδες.

Πολλά πτηνά, τοπικά και αποδημητικά, μικρά αλλά και μεγάλα θα συναντήσουμε απ’ άκρη σε άκρη του Πηλίου. Σε απομακρυσμένες περιοχές θα συναντήσουμε αρπακτικά, όπως πολλά γεράκια και σαΐνια αλλά και ελάχιστα άτομα αετών κυρίως στο βόρειο μέρος του ορεινού όγκου. Ακόμη, θα δούμε πολλά κοτσύφια, τσίχλες, ψαρόνια και μπεκάτσες. Αρκετά αποδημητικά, όπως χελιδόνια, πελαργοί, και αγριόπαπιες συναντάμε τους μήνες της μετακίνησης τους. Τέλος, στα δάση και στις ρεματιές θα απολαύσουμε το κελάηδημα από τα άπειρα αηδόνια, τους μικροσκοπικούς σπίνους και τις πολύχρωμες καρδερίνες.

Το ζωικό «βασίλειο» της ευρύτερης περιοχής ολοκληρώνουν τα ερπετά και τα φίδια. Από αυτά θα συναντήσουμε πολλές χελώνες, σαύρες και σαλαμάντρες, διαφόρων ειδών χρωμάτων και μεγεθών. Ακόμη, συχνά και σε πετρώδες περιοχές πιθανόν να αποφύγουμε κάποιον σκορπιό. Από τα φίδια του Πηλίου πιο συχνά και μάλιστα τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες θα περάσει από μπροστά μας η δεντρογαλιά και πιο σπάνια, πιθανόν, κάποια μικρή αλλά επικίνδυνη οχιά.

Πολιτισμός

Είναι μοναδικός και ξεχωριστός ο ρυθμός της ζωής και η καθημερινότητα της φύσης του Πηλίου.

Στο βουνό των θρυλικών Κενταύρων, η ιστορία είναι αυτή που άφησε και δημιούργησε σε κάθε γωνιά της και ένα μοναδικό πολιτιστικό ενθύμιο. Εκκλησιές, μουσεία , αρχοντικά, γεφύρια, χοροί, τραγούδια, και πολλά άλλα δείγματα σοφής τέχνης και πραγματικής γνώσης αποδεικνύουν, μοναδικότητα της περιοχής. Πιστοποιούν, ότι το Πήλιο ήταν και παραμένει άξιος δημιουργός και πιστός συνεχιστής της τεράστιας Ελληνικής κληρονομιάς.

Οι μοναδικές εκκλησιές, τα πανέμορφα μοναστήρια και τα απόμακρα ξωκλήσια, είναι τεράστια και όχι μοναδικά δείγματα της θρησκευτικότητας αλλά και της βαθιάς πίστης των κατοίκων του Πηλίου.

Ο επισκέπτης, λοιπόν, αξίζει να δει και ν’ απολαύσει τις τοιχογραφίες και το ξυλόγλυπτο τέμπλο στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας στην πλατεία του Κισσού. Η εκκλησία είναι κτισμένη τον 17ο αιώνα και θεωρείται η σπουδαιότερη βασιλική του Πηλίου. Επισημαίνουμε τη μοναδική ακουστική και το υπέροχο τέμπλο στην εκκλησία των

Ταξιαρχών στην πλατεία των Μηλεών. Ακόμη, με κάθε θυσία, θα πρέπει να επισκεφτεί και να ζήσει τη μοναδικότητα της φύσης, που προσφέρει το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, του Φλαμουρίου. Στους μοναστηριακούς τόπους θ’ αναφέρουμε επίσης, την Ιερά μονή Τιμίου Προδρόμου της Συκής, την Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Αγίου Γεωργίου Νηλείας, και την Ιερά Μονή Αγίου Λαυρεντίου.

Την αρχαία ιστορική κληρονομιά της περιοχής μπορεί να τη θαυμάσει ο επισκέπτης στα μουσεία και τους περίτεχνους χώρους, που βρίσκονται στην πόλη του Βόλου και γύρω από αυτή.

Στο αρχαιολογικό μουσείο του Βόλου ξεχωρίζουν ευρήματα της προϊστορικής εποχής καθώς και οι επιτύμβιες γραπτές στήλες της αρχαίας Δημητριάδος, (3ος αιώνας π.χ.). Ακόμη, οι Αρχαιολογικοί χώροι στο Σέσκλο, στο Διμήνι, και τη Νέα Αγχίαλο είναι πόλοι έλξης για κάθε επισκέπτη.

Το «Λαογραφικό κέντρο του Κίτσου Μακρή», με την πλούσια βιβλιοθήκη, που αποτελείται από 4000 βιβλία, 2500 διαφάνειες και 4000 φωτογραφίες απεικονίζει μέχρι και σήμερα τη μοναδική μας λαϊκή παράδοση. Το Αρχοντικό στην Ανακασιά, που λειτουργεί σαν μουσείο, του Ζωγράφου Θεόφιλου, φιλοξενεί εκπληκτικές τοιχογραφίες του λαϊκού μας αυτού ζωγράφου. Η βιβλιοθήκη – μουσείο – στις Μηλιές εκθέτει περισσότερα από 15000 βιβλία και γνήσια κειμήλια της Παλιάς Μηλιώτικης Σχολής. Τέλος, πολλά μπορούμε να θαυμάσουμε στο αρχαιότερο σχολείο του Πηλίου το γνωστό «σχολείο του Ρήγα», ή αλλιώς Ελληνομουσείο αλλά και στη βιβλιοθήκη της Ζαγοράς 

Την αρχιτεκτονική του Πηλίου πολλοί την θαυμάζουν και την εξαίρουν. Τόσο τα τρίπατα αρχοντικά κτήρια στα περισσότερα χωριά (Μηλιές, Βυζίτσα, Μακρινίτσα, Δράκεια), όσο και τα περίφημα τοξωτά γεφύρια αποτελούν περίτεχνο διάκοσμο στη μοναδική και πλούσια φύση του Πηλίου. Το στοιχείο που χαρακτηρίζει το κάθε κτίσμα της εποχής του 18ου αιώνα (αρχοντικό, μοναστήρια, εκκλησίες) είναι η σκεπή του. Με την ανάλογη τέχνη, από Ηπειρώτες κτιστάδες, όλες οι σκεπές είναι κατασκευασμένες από ντόπιους σχιστόλιθους. Με την ίδια τέχνη και το μεγάλο μεράκι φτιάχτηκαν και τα καλντερίμια του Πηλίου. Ένα ατελείωτο δίκτυο μονοπατιών, που ένωνε τα «24 χωριά» του Πηλίου και ακόμη και σήμερα υπάρχουν άλλα κρυμμένα και αλλά αναπαλαιωμένα 

Σήμα κατατεθέν του Πηλίου αποτελεί το γραφικό τρενάκι του. Σημαντικό στοιχείο ανάπτυξης και πολιτισμού, από τις ακτές του Παγασητικού (Βόλο και Αγριά), μέχρι και το κεφαλοχώρι των Μηλεών, ένωνε όλα τα χωριά της περιοχής. Μετέφερε επιβάτες και εμπορεύματα και έδωσε αλματώδη ανάπτυξη στον τόπο. Δημιουργός του έργου ήταν ο Εβαρίστο Ντε Κίρικο, που το 1903, με περίσσια γνώση και αστείρευτη φαντασία ξεδίπλωσε μέσα στις πλαγιές του Πηλίου ένα σιδηροδρομικό δίκτυο πλάτους 60 εκατοστών αξιοθαύμαστο έργο τέχνης, μοναδικό στον κόσμο.

Πολλά είναι τα πανηγύρια και οι γιορτές, που γίνονται κάθε χρόνο σε όλα τα χωριά του Πηλίου. Με αφορμή κάποιο τοπικό έθιμο ή κάποια ασχολία, οι κάτοικοι γιορτάζουν και γλεντούν με παραδοσιακούς Πηλιορείτικους χορούς και τραγούδια. Χαρακτηριστικό

πολιτιστικό γεγονός είναι η «ψαράδικη βραδιά», που γίνεται στα τέλη Ιουλίου στην παραλία της Αγριάς με τοπικούς ψαρομεζέδες και τσίπουρο κάθε καλοκαίρι. Ακόμη, επισημαίνουμε τη «γιορτή κρασιού» στη Νέα Αγχίαλο και τη «τη γιορτή κερασιού», στον Άγιο Λαυρέντιο.

Τα ήθη και τα έθιμα, που επιβιώνουν και ξεχωρίζουν στα χωριά του Πηλίου είναι πολλά. Όλα δείχνουν και καθορίζουν τη μοναδική Πηλιορείτικη ψυχολογία σε μια τέλεια αρμονία με τον πολιτισμό και την κουλτούρα των ντόπιων ανθρώπων και της ιδιοσυγκρασίας τους. Αξίζει ν’ αναφέρουμε το έθιμο της γιορτής των «Μάηδων», που αναβιώνει κάθε Ιούλιο. Έχει ρίζες στη Διονυσιακή λατρεία και γίνεται κυρίως στη Μακρινίτσα αλλά και σε άλλα χωριά του Πηλίου. Ακόμη, χαρακτηριστικός είναι ο «Πηλιορείτικος γάμος», έθιμο που διατηρείται σε μερικά χωριά όπως στην Πορταριά στα τέλη Αυγούστου

Aρχιτεκτονική του Πηλίου

Η αρχιτεκτονική της κατοικίας στο Πήλιο δεν υπήρξε ένα αυτόνομο πολιτισμικό φαινόμενο. Ήταν απλά μία από τις εικαστικές εκφράσεις όπως δημιουργήθηκαν τον 18ο και τις αρχές του 19ου αιώνα στη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η αρχιτεκτονική στη γενική της μορφή δέχτηκε πολλές επιδράσεις, για να καταλήξει στην τωρινή. Υπάρχουν βέβαια κάποιες τοπικές κατασκευαστικές διαφορές. Έτσι, στο βαλκανικό και μικρασιατικό χώρο, η αρχιτεκτονική των επαρχιακών και ορεινών

κέντρων παρουσιάζουν μια αξιοπρόσεκτη ενότητα, με κάποιες τοπικές ιδιομορφίες.Τα περισσότερα παραδείγματα παραδοσιακών σπιτιών που υπάρχουν σήμερα ανήκουν στο 19ο αιώνα. Έγιναν όμως πολλές επισκευές σύμφωνα με μαρτυρίες που μιλούν για καταστροφές στα τέλη του 18ου και 19ου αιώνα. Πληροφορίες όμως, μας δίνουν μια εικόνα για ορισμένους οικισμούς, όπου υπάρχουν πολλά σπίτια ψηλά με γούστο φτιαγμένα. Έτσι στο γύρισμα του 18ου στο 19ο αιώνα η εικόνα που θα έχουν τα χωριά, θα υιοθετηθεί σύμφωνα με την οικονομική ακμή της εποχής.  Μπορούμε έτσι να θεωρήσουμε ότι τα περισσότερα παραδείγματα ξεκινούν από το δεύτερο μισό του 18ου και συνεχίζονται μέσα στο πρώτο μισό του 19ου. Αυτά τα σπίτια θα τα ονομάσουμε «σπίτια της ακμής» (1750-1830).

Σε ακόμα πιο παλιά εποχή (1700-1750) τοποθετούμε τους πύργους, μερικοί από τους οποίους διασώζονται επισκευασμένοι στη Μακρυνίτσα, στα Λεχώνια, στον Αγ. Λαυρέντιο, τον 'Aνω Βόλο, τον Αγ. Γεώργιο. Πρόκειται για τις γνωστές μορφές της «κούλας» ή «κούλιας». Ο οχυρός πύργος του Σουλεϊμαν ή Καραγιάννη που βρίσκεται σήμερα ερειπωμένος στα 'Aνω

Λεχώνια, χωρίς τον τελευταίο του όροφο και με γκρεμισμένη τη βορειοδυτική του πλευρά, αποτελεί ένα πολύ εντυπωσιακό παράδειγμα πρώιμου πυργόσπιτου.

Αργότερα τοποθετήθηκε ένα πέτρινο περίβλημα, ένα είδος «σκάρπας», προφανώς για να συγκρατήσει τους τοίχους από το «άνοιγμα», και προστέθηκαν οι ξύλινες εξέδρες των τολμηρών εξωστών που φαίνονται να περιβάλουν το κτίριο στις παλιότερες απεικονίσεις.

Τα ξύλινα δοκάρια μπορούσαν να πατήσουν τώρα πάνω σε μια μεγάλη επιφάνεια, αλλά η μεγάλη προβολή τους χρειάστηκε και λοξές αντηρίδες. Έτσι διαμορφώθηκαν επάνω τους και κλειστοί εξώστες που προσέφεραν ζωτικό χώρο όταν οι συνθήκες ζωής καλυτέρεψαν.

Με ανάλογο τρόπο, στον πύργο της Κουκουράβας στη Μακρινίτσα τα ξύλινα φουρούσια που προβάλλουν στη βάση του τελευταίου ορόφου, φανερώνουν ότι άλλοτε προστέθηκαν κάποιοι κλειστοί εξώστες χωρίς να ενοχληθεί ο εσωτερικός πυρήνας. Μετά την καταστροφή τους, ο πύργος παρουσιάζει τη λιτή απέριττη μορφή του ψηλού οχυρού πύργου.

Με καθαρά ορθογωνική κάτοψη και σημαντικά μικρότερο ύψος από εκείνο των πύργων, παρουσιάζονται τα πρώιμα οχυρωμένα σπίτια στο Πήλιο. Το πιο αντιπροσωπευτικό είναι το σπίτι του Βεργή στο Ανήλιο που έχει ξεκάθαρα τα χαρακτηριστικά της λειτουργίας ως χώρου και οικοτεχνίας. Η ανασυρόμενη ξύλινη γέφυρα που συνέδεε μια πέτρινη σκάλα με την είσοδο του σπιτιού στον όροφο και η μεγάλη προβολή των εξωστών που υπήρχαν άλλοτε στις τρεις του πλευρές, το κάνουν από τα πιο ενδιαφέροντα παραδείγματα του είδους. Την πρωιμότητά του δείχνουν και τα διατηρημένα τοξωτά ανοίγματα των ορόφων, χαρακτηριστικό που συναντιέται σε όλα τα ανάλογα οχυρωμένα σπίτια της ίδιας εποχής, όπως για παράδειγμα στο σπίτι του Στέλλου στον Αγ. Λαυρέντιο. Σ' αυτό το τελευταίο, το μεγάλο ξώστεγο παρέμεινε ανοιχτό σαν χαγιάτι και με την προσθήκη στα δυτικά νέας κατασκευής μετέτρεψε την κάτοψή του από ορθογωνική σε σχήμα Γ. Τον ίδιο τρόπο κάτοψης έχει και το σπίτι του Σισιλιάνου ή ο πύργος των Αξέλων όπως είναι γνωστός στη Μακρινίτσα. Μπορεί η μορφή του και η εσωτερική του διάταξη να έχουν αλλοιωθεί σε σχέση με την αρχική του κατάσταση. Διατηρείται όμως η κάτοψη σε σχήμα Γ και ο μεσοπαράλληλος πέτρινος τοίχος που διαιρεί σε δύο ζώνες το βασικό ορθογώνιο του ενός «πύργου». Πάνω σ' αυτήν ακριβώς τη βασική εσωτερική διαίρεση θα στηριχτεί ο μεγαλύτερος αριθμός σπιτιών της ακμής, όταν καθιερώνονται οι τρεις κατηγορίες: τα «αρχοντικά», «σοαστικά» και τα «λαϊκα».

Σπίτια της ακμής (1750-1830). Μέσα στην ατμόσφαιρα που συνθέτουν ο συντηρητικός βίος των Τούρκων της Βαλκανικής και οι πνευματικές επιρροές από τη «φωτισμένη Ευρώπη», η προσπάθεια για κοινωνική προβολή θα εκφραστεί μέσα από τα σπίτια-σύμβολα υπεροχής. Η κυρίαρχη παρουσία τους στο Πήλιο θα ορίσει την αρχιτεκτονική τους φυσιογνωμία.

Πολυώροφα, πλούσια διακοσμημένοι χώροι, θυμίζουν τη μορφολογική τους συγγένεια με τους πρώιμους πύργους και ταυτόχρονα την κτιριολογική και διακοσμητική τους σχέση με το χώρο της Ανατολής, χωρίς ωστόσο να αλλοιώνεται η σταθερή διαίρεση σε μέσα και έξω σπίτι και η παρουσία της θεσσαλικής παράδοσης. Έτσι διαμορφώνεται κατ' αρχήν μία πυργοειδής πέτρινη βάση που ακολουθεί σαν μορφή κάτοψης τρεις βασικούς τύπους: τον ορθογωνικό, εκείνον σε σχήμα Γ, και έναν τρίτο σε σχήμα Π που τα ελάχιστα δείγματά του έχουν καταστραφεί ή αλλοιωθεί από νεότερες προσθήκες, έτσι που πολύ δύσκολα να τα εντοπίζει κανείς, εκτός από χαρακτηριστικές περιπτώσεις αρχοντικών στην Πορταριά, το Λαύκο και το Τρίκερι.

Στο εσωτερικό, η οργάνωση του χώρου θα προκύψει από τη θέση, τη μορφή, τις διαστάσεις και τη σχέση που έχει με τα δωμάτια ένας κεντρικός πυρήνας, ή σάλα-δοξάτο. Στο ισόγειο ένας μεσοπαράλληλος πέτρινος τοίχος διαιρεί σε δύο ζώνες το κατώι. Η εμπρός ζώνη, το «έξω κατώι» μπορεί να παραλληλιστεί με τον υπαίθριο χώρο-προέκταση της αυλής κάτω από το χαγιάτι της παραδοσιακής κατοικίας, που κλείστηκε με τοίχο για να προστατέψει την υπαίθρια σκάλα που οδηγούσε στον ξάνωγο.

Εδώ βρίσκεται κάποιο μικρό δωμάτιο ή μία κουζίνα. Στην πίσω ζώνη, το μέσα σπίτι, ένας τοίχος ορίζει δύο χώρους στους οποίους αποθηκεύονταν άλλοτε καρποί και τρόφιμα, ξύλα για το χειμώνα, ζωοτροφές και συχνά ένα μέρος που χρησίμευε για

σταβλισμό ζώων. Η χοντροί πέτρινοι τοίχοι και η προστατευτική παρουσία των αποπάνω ορόφων εξασφάλιζε μέσα στο σπίτι σταθερές συνθήκες θερμοκρασίας. Αντίθετα με το πατημένο χώμα ή το βράχο που είχε για δάπεδο ο χώρος εισόδου είναι πλακοστρωμένος. Από εδώ ξεκινάει η ξύλινη σκάλα τοποθετημένη στο πλάι συνήθως, στην εξώπορτα που φέρνει στον πυρήνα του πρώτου ορόφου, του γνωστού χειμωνιάτικου.

Ο μεσοπαράλληλος τοίχος συνεχίζεται και σ' αυτόν τον όροφο, αποτελώντας το όριο ανάμεσα στην εσωτερική ζώνη των οντάδων και του χειμωνιάτικου μεγάλου χώρου υποδοχής. Χαμηλά και μεγάλου πλάτους ντιβάνια, τα μιντέρια, δεξιά και αριστερά από τα τζάκια (παραστιές), χρησιμεύουν για κάθισμα ή για ύπνο. Στον ίδιο όροφο βρίσκεται συνήθως η κουζίνα και συνηθίζεται η κατασκευή τουαλέτας σε μεταγενέστερη εποχή.

Στον τελευταίο όροφο, τον καλοκαιρινό, κυρίαρχο στοιχείο παραμένει σάλα-δοξάτο με τη σκάλα. Η διαίρεση κι εδώ εξακολουθεί να είναι σε δύο ζώνες. Γύρω από τη σάλα στις δύο ή και στις τρεις τώρα πλευρές διατάσσονται

καλοκαιρινές κάμαρες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο τοποθετούνται οι πόρτες των δωματίων που βλέπουν στο χώρο της. Τοποθετημένες λοξά από τη μια επιτρέπουν σε όποιον βρίσκεται στο χώρο του κεντρικού πυρήνα να βλέπει το εσωτερικό των δωματίων και από την άλλη δημιουργούν μια αίσθηση συμμετρίας στην κάτοψη. Αυτό ισχύει βέβαια για τα καλύτερα αρχοντικά με τις μεγάλες διαστάσεις όχι μόνο του Πηλίου αλλά και της βόρειας Ελλάδας, της Βαλκανικής και της Ανατολής. Τα αρχοντικά του Κωνσταντινίδη στη Ζαγορά και του Νιζάμη στο Τρίκερι, του Κόντου στη Βυζίτσα κ.α. αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα του είδους. Περισσότερο προσεγμένα είναι τα καθιστικά που διαμορφώνονται στα υπερυψωμένα δάπεδα των σαχνισιών. Κάτω από τα παράθυρα προς την πλευρά του καλύτερου ηλιασμου και της θέας, βρίσκονται χαμηλοί σοφάδες (μιντέρια) σκεπασμένοι με πολύχρωμα υφαντά και μαξιλάρες. Δημιουργούνται έτσι γωνιές για συζήτηση και απόλαυση της θέας, κάτι ανάλογο με τα «divanhanas» της γιουγκοσλαβικής αρχιτεκτονικής, τα «kyosk» της βουλγαρικής, τα «divan» της τουρκικής και τα «dyshekllek» της αλβανικής. Λεπτά ξύλινα κολονάκια και ξυλόγλυπτα κάγκελα κοσμούν τα κιόσκια.

Ο εσωτερικός χώρος της σάλας ήταν πολύ ωφέλιμος. Ο τελευταίος όροφος χρησίμευε εποχιακά και ως αποθήκη. Όταν Δε μένει ανοιχτός η ίδια η σάλα χρησιμεύει

ωςαποθηκευτικός χώρος, για παράδειγμα στο αρχοντικό Βλαχλή στη Μακρυνίτσα.

Στη ζεστή ατμόσφαιρα της σάλας γίνονται οι συγκεντρώσεις και τα γλέντια σε μέρες γιορτής ή στους μεγάλους σταθμούς της ζωής (βαφτίσια, αρραβώνες, γάμους). Το κύριο υλικό που χρησιμοποιούν είναι το ξύλο. Μ' αυτό κατασκευάζουν τα σκαλιστά ή χρωματιστά ταβάνια, τις πόρτες με τα ξυλόγλυπτα ταμπλαδάκια, τα σύνθετα χωνευτά ντουλάπια, τα κάγκελα, τις τοξοστοιχίες, τα ράφια που περιτρέχουν τους τοίχους, τις εσοχές κ.α.

Ο χώρος γίνεται πιο όμορφος, απαραίτητο γι' αυτούς που η διασκέδασή τους περιορίζεται κυρίως στα όρια του σπιτιού. Πρόσθετο διακοσμητικό στοιχείο αποτελεί ο μικρός νιπτήρας με τη μορφή της μικρής τοξωτής εσοχής που βρίσκεται αρκετές φορές πλάι στην κατάληξη της σκάλας. Ιδιαίτερα διακοσμητικό χαρακτήρα δίνουν στο εσωτερικό της σάλας και οι μορφές που παίρνουν με το σοβά, οι τοίχοι επάνω από τις λοξές τοποθετημένες πόρτες. Επίσης ζωηρές εντυπώσεις στις θέσεις των παραθύρων, επιτρέποντας στο φως να εισβάλει και να διαχυθεί. 

Σ' αυτή την περίοδο της ακμής (1815) χτίζεται κι ένα ιδιόμορφο αρχοντικό που δεν ακολουθεί τους γνωστούς κανόνες. Πρόκειται για το κτήριο της Επισκοπής με προορισμό τη φιλοξενία του Μητροπολίτη Δημητριάδος κατά τη διάρκεια των επισκέψεών του στη Μακρινίτσα. Εδώ φαίνεται ότι το θρησκευτικό αίσθημα και φυσικά η οικονομική ευχέρεια έπαιξαν τον κυριότερο λόγο γι' αυτήν την έξω από τα καθιερωμένα επιλογή της θέσης, τη μορφολογική έκφραση και την εξωτερική διακόσμηση του κτίσματος. Πρόκειται για ένα διώροφο λιθόκτιστο κτήριο διατεταγμένο με πτέρυγες, που έρχεται και αγκαλιάζει την πλατεία της Παναγίας.

Από την άποψη της λειτουργίας, στα σπίτια του Πηλίου, η αυλή αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο, οργανωτικά δεμένο με τον τρόπο ζωής. Ο κύριος χώρος της, οργανωμένος προς την πλευρά της καλύτερης θέας, αφήνει τον υπόλοιπο σαν κήπο ή περιβόλι σε θέση δευτερεύουσας σημασίας. Με το χώρο της αυλής σχετίζονται άμεσα τα βοηθητικά κτίσματα παράσπιτα που χρησιμοποιούνται ως στάβλοι, φούρνοι, εργαστήρια ή κουζίνες.

Εξετάζοντας τώρα ως προς τη μορφή τα παλιά αρχοντικά σπίτια του Πηλίου διαπιστώνουμε μια ομοιογένεια: οι πετροχτισμένοι πρώτοι όροφοι με τα λιγοστά ανοίγματα, η σοβατισμένη λευκή επιφάνεια του τελευταίου ορόφου, το μονολιθικό, η διακοσμημένη με πλατυκέφαλα γυφτόκαρφα χοντρή εξώθυρα, είναι στοιχεία που επαναλαμβάνονται λίγο πολύ σ' όλους τους οικισμούς.

Στην ίδια αυτή εποχή που εξετάζουμε, τα «μεσοαστικά» (νοικοκυρόσπιτα) δύσκολα ξεχωρίζουν από τα αρχοντικά σε πρώτη ματιά, μια και αποτελούν απλουστευμένες μορφές τους. Χτίζονται, το λιγότερο, σε δύο ορόφους, ακολουθούν την ίδια τυπολογία και την ίδια οργάνωση χώρων, μόνο που τις περισσότερες φορές καλοκαιρινός και χειμωνιάτικος συγχωνεύονται στον ίδιο όροφο, εκτός κι αν, για να διαχωριστούν οι λειτουργίες, χρησιμοποιείται ένα διαχωριστικό πάτωμα.

Ακόμη και στα λαϊκά διατηρούνται πολλά από τα γνωρίσματα των δύο προηγούμενων

κατηγοριών απλουστευμένα: διαίρεση σε δύο ζώνες, είσοδος, αποθήκη, δωμάτιο καθημερινό στο ισόγειο, χώροι ύπνου και μια σάλα στον όροφο. Αυτά τα σπίτια είναι σήμερα και τα περισσότερα στο Πήλιο. Σε πολλές περιπτώσεις ξεκίνησαν από μια βασική μονάδα, ένα μονό χώρο. Με την προσθήκη νέων χώρων αργότερα το σπίτι επεκτείνεται και οι λειτουργίες του διαμοιράζονται. Η κλίση του εδάφους το διευκολύνει ν' αποκτήσει όροφο. Η κουζίνα συνήθως βρίσκεται σε ανεξάρτητο κτίσμα-παράσπιτο, πλάι στο σπίτι. Επειδή οι διαστάσεις του είναι περιορισμένες, η σκάλα για τον όροφο μεταφέρεται με την πάροδο του χρόνου έξω ενώ το κατώι διατηρεί χωριστή είσοδο.

Σπίτια της λανθάνουσας παρακμής (1830-1860). Παρά το γεγονός ότι τα χρονολογικά όρια μέσα στα οποία εντάσσονται τα σπίτια είναι συμβατικά και δεν ορίζουν τομές στην αρχιτεκτονική εξέλιξη, κάποιες βαθμιαίες αλλαγές στην αισθητική και στις γενικότερες συνθήκες καταλήγουν στη δημιουργία νέων τύπων χαρακτηριστικές για κάποια περίοδο. Έτσι ενώ για 80 περίπου ολόκληρα χρόνια συμβαδίζουν η ορθογωνική κάτοψη και η κάτοψη σε σχήμα Γ, γύρω στα 1830, κάτω από επιρροές, η διάθεση για συμμετρία στην όψη δείχνει να γίνεται εντονότερη.

Το κεντρικό κυκλικό σαχνίσι πάνω στην κωνική βάση -κατασκευασμένη από επάλληλες σειρές λίθων που προεξέχουν- είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο γι' αυτή την περίοδο. Πρωτοεμφανίζεται ήδη από το 1814 στην όψη της Σχολής των Μηλεών και λίγο αργότερα στα 1817 στο αρχοντικό Κρασά στο Τρίκερι. Από το 1830 όμως γίνεται όλο και πιο συχνό μαζί με τη διπλή σειρά από πέτρες, που προβάλλουν στη βάση του τελευταίου ορόφου. Σταδιακά και στα μέσα του αιώνα η πέτρινη κατασκευή θα αντικαταστήσει τον ξύλινο σκελετό των σπιτιών. Οι εξ' ολοκλήρου πέτρινοι όγκοι καλύπτονται με σοβά, αποκτούν συμμετρικά ανοίγματα στους κατώτερους ορόφους, καταργούν τους φεγγίτες ή τους αντικαθιστούν με ζωγραφικές απομιμήσεις, όπως για παράδειγμα στο αρχοντικό του Βλαχλή στη Μακρινίτσα και αποκτούν ορισμένα κλασικιστικά χαρακτηριστικά, όπως κάποια υποτυπώδη περιγράμματα παραθύρων, κάλυψη της προεξοχής της στέγης με σοβά κ.α. Όλα τα σπίτια αποκτούν την ίδια περίπου χρωματική επιφάνεια έτσι ώστε να φαίνονται από μακριά σαν να είναι όμοια.

Παρά τις μορφολογικές αλλαγές σ' αυτή την περίοδο, η εσωτερική οργάνωση ακολουθεί σχεδόν τα ίδια χνάρια με τα σπίτια της ακμής. Μόνο τα «eyvans» κλείνονται και μετατρέπονται σε μικρά βοηθητικά δωμάτια. Η σημαντική όμως αλλαγή στην αρχιτεκτονική σύνθεση θα σημειωθεί γύρω στα 1860, κάτω από δύο αισθητά ρεύματα: το νεοκλασικισμό που κυριαρχεί στην αρχιτεκτονική των αστικών κέντρων και ένα άλλο ιδιόμορφο στυλ που μεταφέρουν με την επιστροφή τους στη γενέτειρα οι Πηλιορείτες πάροικοι.

Σπίτια της παρακμής (1860-1910). Καθώς η βιομηχανική επανάσταση είχε ως αποτέλεσμα την υποταγή του εμπορίου στις απαιτήσεις της βιομηχανίας της αγροτικής περιφέρειας στο βιομηχανικό κέντρο, της αποικίας στη μητρόπολη, οι Πηλιορείτες υποχρεώνονται να μεταφερθούν στο βιομηχανικό κέντρο του Βόλου. 

Ωστόσο, διατηρούν τη γη και τα σπίτια τους στο Πήλιο, και οι πάροικοι που επιστρέφουν μ' έναν αέρα ανωτερότητας και απλόχερα δίνουν χρήματα για κοινωφελή έργα ή ιδιωτικά αρχοντικά και ξενοδοχεία, είναι φορείς μιας νέας αισθητικής αντίληψης που δεν αργεί να σφραγίσει αυτή την περίοδο, είτε με ολοκληρωμένα νεωτερικά έργα είτε με κλασικιστικά στοιχεία που δεν κατορθώνουν όμως πάντα να μεταβάλουν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική εικόνα.

Όμως η εισβολή της νέας αισθητικής στο Πήλιο δεν είχε παντού το ίδιο αντίκτυπο. Αλλού είναι άτονος και αποδυναμωμένος και αλλού επιβάλλεται αποφασιστικά. Βασικό χαρακτηριστικό στην εσωτερική οργάνωση αποτελεί η αλλαγή σε θέση και μορφή της σάλας-δοξάτου. Γίνεται διαμπερής και κάθετη στην όψη του σπιτιού, χωρίζοντας το σε δύο συμμετρικές ζώνες δωματίων, έτσι που και η όψη να μπορεί να εκφράζεται συμμετρικά. Η σκάλα για τους πάνω ορόφους τοποθετείται στο βάθος της σάλας και απέναντι από την είσοδο. Τα βοηθητικά αποκτούν τη δική τους ανεξάρτητη είσοδο στο ημιυπόγειο. Το εσωτερικά πλημμυρίζει με δυτικά έπιπλα: βιενέζικες καρέκλες και κονσόλες, μεγάλους καθρέφτες, θαυμάσιες κρεμαστές λάμπες κ.α.

Πρόκειται για την τυπική οργάνωση και εσωτερική εικόνα του νεοκλασικού αστικού σπιτιού. Το μοντέλο, γνωστό και δοκιμασμένο τόσο στο βαλκανικό όσο και στις παροικίες και την Τουρκία, δεν είναι παρά μία από τις εκφράσεις του της εισαγόμενης από τη Δύση ιδεολογίας του ρομαντισμού. Πολλές οικογένειες όχι μόνο στο Πήλιο αλλά και στο Βόλο διαθέτουν νεοκλασικά μέγαρα. Από την άλλη πλευρά έχουν περάσει στοιχεία άσχετα με τον κλασικισμό στην παροικιακή αισθητική. Ένα τέτοιο στοιχείο πολύ γνωστό στην αρχιτεκτονική των μεσογειακών χωρών της Βόρειας Αφρική, είναι το «μνημειακό» προστώο με τα υπερυψωμένα τρίβολα τόξα με τις λεπτές κολόνες και τα κιονόκρανα. Συνήθως σ' αυτά τα σπίτια με τα μνημειώδη τοξωτά βλέπουμε τα ίδια μορφολογικά στοιχεία που εφαρμόζονται και σε άλλα σπίτια της περιόδου: αξονικά μπαλκόνια, με περίτεχνες σιδεριές, μεγάλα παράθυρα, πόρτα εισόδου με ορθογωνικό περίγραμμα, μνημειώδη εξωτερική σκάλα απλή με μεγάλα ημικυκλικά σκαλοπάτια, στέγες με κεραμίδια και ζωγραφικές απομιμήσεις μαρμάρινων στοιχείων κ.α. 

Τα σπίτια χτίζονται εξ' ολοκλήρου από πέτρα χωρίς όμως ο τελευταίος όροφος να χάνει την παραδοσιακή της ξύλινης κατασκευής για προβολή. Τα «μεσοαστικά»αποκτούν κι αυτά παραπλήσια χαρακτηριστικά, ενώ τα «λαϊκά» εξακολουθούν στο μεγαλύτερο τους ποσοστό σε δύο ορόφους με διαμπερή τη σάλα, συμμετρική διάταξη και κι εξωτερική σκάλα. Οι όψεις οργανώνονται σε οριζόντιες και κατακόρυφες ζώνες με στόχο την απόλυτη συμμετρία. Μετά το σεισμό του 1955 και με τα δάνεια που χορηγήθηκαν, κατασκευάστηκαν αρκετά νέα σπίτια από μπετόν στις άκρες των χωριών πάνω και κάτω από τον κεντρικό δρόμο τους χωρίς να διατηρήσουν τον τοπικό χαρακτήρα, ούτε στην εξωτερική μορφή ούτε στην εξωτερική διάταξη.

Παραδοσιακή κουζίνα

Στο Πήλιο η γκάμα των γεύσεων και των συνδυασμών των υλικών είναι ανεξάντλητη, όπου 'διαπρέπουν' το σπεντζοφάι, ο κόκορας κρασάτος, οι ριγανοκεφτέδες, τα άγρια

μανιτάρια, όπως και η θαλασσινή κουζίνα με συνοδεία ντόπιου κρασιού και τσίπουρου.

Μεγάλη παράδοση υπάρχει επίσης και στα γλυκά κουταλιού, όπως το μήλο, κεράσι, σταφύλι, πορτοκάλι που μπορείτε να γευτείτε πίνοντας ελληνικό καφέ σε κάποιο καφενεδάκι.

Το μεράκι των κατοίκων, η αφθονία αγνών υλικών αλλά και ο. βουνίσιος χειμώνας έχουν παίξει το ρόλο τους στη διαμόρφωση των παραδοσιακών συνταγών του Πηλίου.

Μερικές από αυτές είναι δημοφιλείς σε όλη τη χώρα αλλά πουθενά δεν θα τις απολαύσετε τόσο όσο. στην έδρα τους!

Τα Τσιπουράδικα του ΒόλουΜια ιστορία γεύσεων που ξεκινά από τις αρχές του αιώνα

Η ιεροτελεστία που έγινε θεσμόςΠάει καιρός που οι γεύσεις ήταν γνήσιες και αυθεντικές που όλοι αισθάνονταν ότι αποτελούν μέλη μιας μεγάλης παρέας. Τις παλιές, όμορφες στιγμές, στο Λιμάνι και στις γειτονιές, οι Βολιώτες και οι επισκέπτες της πόλης συνεχίζουν να τις ζουν...εκεί που ο Βόλος μοιράζεται τις χαρές και τους καημούς του, στα τσιπουράδικα.

Γιατί......το τσιπουράδικο είναι μέρος της ζωντανής παράδοσης της περιοχής, ήταν μία ιεροτελεστία που έγινε "θεσμός" για το Βόλο και αγαπήθηκε από τους επισκέπτες του.

Γιατί......όποιος γνωρίσει την μοναδική στην Ελλάδα ατμόσφαιρα των τσιπουράδικων του Βόλου, τις αυθεντικές ελληνικές γεύσεις, γίνεται φανατικός...έρχεται ξανά και ξανά.

Η συνάντηση του μεσημεριούΟ "θεσμός" ξεκίνησε από τους πρόσφυγες της Μικρασίας, που εγκαταστάθηκαν στο Βόλο μετά την ανταλλαγή του '22 και κυρίως αυτούς που δούλευαν στη θάλασσα και στο λιμάνι...Το μεσημέρι, μετά τη δουλειά μαζεύονταν στα  καφενεδάκια του Λιμανιού και έπιναν το τσιπουράκι τους, που το συνόδευαν με μεζέδες, σερβιρισμένους, πάντα, σε μικρά πιατάκια.

Η μεσημεριανή συνάντηση στα καφενεδάκια της παραλίας, με το τσίπουρο και τα πολλά μικρά πιάτα με μεζέδες της  θάλασσας στο τραπέζι, ήταν μία ιεροτελεστία που πολύ σύντομα έγινε καθημερινή συνήθεια  για τους βολιώτες εργάτες.

Οι παρέες αυξάνονταν, όπως και οι παραγγελίες. Οι μεζέδες γίνονταν όλο και πιο εξεζητημένοι, αλλά κυρίαρχη γεύση παρέμεναν τα θαλασσινά...Η γεύση της άρμης που προσφέρουν τα αιγαιοπελαγίτικα ψάρια και τα ψάρια του Παγασητικού, παραγκώνιζαν κάθε μορφής κρεατικά από το τραπέζι.

Και η παράδοση συνεχίζεταιΤο τσιπουράδικο της γειτονιάς ή της παραλίας καθιερώθηκε ως ο βασικός τόπος συνάντησης των βολιωτών, αλλά πλέον δεν προσφέρει ευχαρίστηση μόνο το μεσημέρι...Η φήμη των ουζερί του Βόλου εξαπλώθηκε γρήγορα σ' όλη την Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό από τους τουρίστες που τα γνωρίζουν, γεύονται τους εκλεκτούς μεζέδες και γίνονται 

φανατικοί θαμώνες τους.

Το μυστικό της επιτυχίας τους κρύβεται στο γνήσιο τσίπουρο, στα καλομαγειρεμένα και σε ατέλειωτη ποικιλία μεζεδάκια.Κυρίως, όμως, στις συνταγές, στα "μαγικά" συστατικά που οι μάγειροι δεν αποκαλύπτουν, παρά μόνο σε όσους θα συνεχίσουν την παράδοση...Γι αυτό και τα τσιπουράδικατου Βόλου είναι μοναδικά στην Ελλάδα.

Η γεύση έχει τον πρώτο λόγοΠοιά είναι η σπεσιαλιτέ; Κατ' αρχήν ό,τι βγάλει το καΐκι...Οι σχάρες, το τηγάνι και οι κατσαρόλες είναι συνεχώς γεμάτα με όλους τους θησαυρούς της θάλασσας. Καλαμαράκια, σουπιές, χταποδάκια, κουτσουμούρες, σαρδέλες, μαρίδες, γαύροι, μύδια, γυαλιστερές, στρείδια, φούσκες, πίνες, κυδώνια, καραβίδες, γαρίδες, καβούρια, μέχρι και ξιφίες, σολομούς, ροφούς, παλαμίδες και αστακούς.

Οι παραδοσιακοί μεζέδες που συνοδεύουν κάθε 25αράκι τσίπουρο, κερδίζουν και τους πιο απαιτητικούς...Ποιος μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό να δοκιμάσει καβουροσαλάτα, μελιτζανοσαλάτα, γαριδοσαλάτα, μύδια, ή γαρίδες σαγανάκι, φέτα ψητή με ντομάτα, καλαμάρι γεμιστό, χταποδάκι ξιδάτο, μυδοπίλαφο, πατάτες ψητές, μύδια αχνιστά,... όλα χειροποίητα και μαγειρευμένα με παροδοσιακές συνταγές.

Τι θα δοκιμάσετε στο Πήλιο;  Αναμφίβολα, το πιο ξακουστό πιάτο του Πηλίου είναι το σπεντζοφάι που φτιάχνεται από πηλιορείτικο λουκάνικο το οποίο κόβεται σε φέτες και μαγειρεύεται με πιπεριές, καρυκεύματα και σάλτσα τομάτας. Πικάντικο και χορταστικό, το σπεντζοφάι συνοδεύει τέλεια τις χειμωνιάτικες μέρες!

'Αλλη. τοπική σπεσιαλιτέ είναι το μπουμπάρι, λουκάνικο από γίδα γεμιστό με ψιλοκομμένη συκωταριά, κιμά, ρύζι και μπαχαρικά. Όταν όμως βρεθείτε σε κάποιο από τα 24 χωριά του Πηλίου, μην πείτε όχι σε ένα πιάτο με κατσικάκι καπαμά ή λεμονάτο ζυγούρι ούτε και στη μοσχαρίσια σπλήνα που εδώ γίνεται γεμιστή με κιμά και λαχανικά. Το αρνί και το κατσίκι, καθώς και η γίδα βραστή είναι από τις γεύσεις που συνηθίζονται εδώ.

Όταν έρθει η ώρα για επιδόρπιο, μην αντισταθείτε στα γλυκά ταψιού. Ο πηλιορείτικος μπακλαβάς, το ζαχαροχαμαλί ή ο αχνιστός κουρμπιές θα σας ενθουσιάσουν. Κι αν θέλετε κάτι πιο. ελαφρύ, ενδώστε στα γλυκά του κουταλιού που φτιάχνονται με ντόπια φρούτα όπως κεράσι, βύσσινο, νεραντζάκι, αλλά και με κάστανο ή καρότο και κολοκυθάκι. Ο έρωτας για το Πήλιο, σίγουρα θα περάσει κι από το στομάχι σας!

Τα αχλάδια και τα κυδώνια, διάφορες ποικιλίες μήλων, τα ζουμερά φιρίκια και τα γλυκά κεράσια είναι μερικά μόνο από τα φρούτα για τα οποία φημίζεται το Πήλιο. Αν πετύχετε την εποχή τους, μην παραλείψετε να τα δοκιμάσετε. Κι ακόμη, απολαύστε τα υπέροχα γλυκά του κουταλιού που φτιάχνουν οι κάτοικοι με ντόπια φρούτα, για να κρατούν το άρωμα και τη γεύση τους όλο το χρόνο!

Στο Πήλιο θα βρείτε ακόμη πολλά θεραπευτικά βότανα που διατίθενται με. οδηγίες χρήσης! Πράγματι, είναι εύκολο να βρείτε αποξηραμένα ή όχι, πολλά ιαματικά φυτά που αντιμετωπίζουν πληθώρα παθήσεων. Δοκιμάστε τα! Καμιά φορά, η λύση είναι στη φύση!

Βότανα ΠηλίουΤο Πήλιο είναι διεθνώς γνωστό ως το πιο πράσινο βουνό της Ελλάδας.

Η μεγάλη ποικιλία από φυτά είναι χαρακτηριστικό της περιοχής από την ακρογιαλιά μέχρι την κορυφή του βουνού. Οι ημέρες διακοπών στο Πήλιο θα σας κάνουν να δείτε από μια άλλη οπτική γωνία τη ζωή σας και θα σας

μείνουν αξέχαστες.

Περπατήστε μαζί μας μέσα στα λουλούδια, στα χωράφια, στις πηγές και τις ρεματιές. Ακολουθήστε τα καλντερίμια ανάμεσα στις καστανιές και τις οξιές.

Από πολύ παλιά οι κάτοικοι του Πηλίου γνώριζαν τα βότανα που φύτρωναν στις πλαγιές του και τα χρησιμοποιούσαν.

Ανακάλυψαν τη θεραπευτική τους δύναμη, το άρωμα και την ομορφιά τους και τα χρησιμοποίησαν για να παράγουν χρήσιμα προϊόντα από αυτά.

Σημαντικά πρόσωπα της μυθολογίας μας όπως ο Κένταυρος Χείρωνας και ο θεός της ιατρικής Ασκληπιός έζησαν - σύμφωνα με το μύθο - στο Πήλιο. Γίνεται προσπάθεια μετά από προσεκτική καλλιέργεια βοτάνων, όπως χαμομηλιού, μέντας, λεβάντας κ.α. να γίνεται παραγωγή φυσικών λαδιών και άλλων υλικών για την παραγωγή καλλυντικών για την περιποίηση του σώματος και αφεψημάτων.

Ολόκληρη η περιοχή του Πηλίου αποτελεί μια αστείρευτη πηγή μύθων, θρύλων, ιστορίας και πολιτιστικής παράδοσης, καθώς για χιλιετίες το έχουν περπατήσει θεοί, ημίθεοι, Κένταυροι, Τιτάνες, γίγαντες, νύμφες και Δρυάδες, βασιλιάδες, ήρωες και πολεμιστές. Υπήρξε ακόμα το αγαπημένο θέρετρο των θεών του Ολύμπου και δημοφιλής τόπος κυνηγιού για θεούς, βασιλιάδες και πρίγκιπες. Στο Πήλιο έγινε και ο πρώτος διαγωνισμός ομορφιάς ανάμεσα στις πανέμορφες θεές Αφροδίτη, Αθηνά και Ήρα.

Εδώ δημιουργήθηκε ο θρύλος των Δρυάδων, δηλαδή των νυμφών των δέντρων και των λιβαδιών. Επρόκειτο για γυναικείες μορφές, νεαρής ηλικίας, με θεϊκή καταγωγή και πανέμορφη παρουσία, που ζούσαν μέσα στην άγρια φύση και τριγύριζαν στα βουνά, συνοδεύοντας την ¶ρτεμη και παίζοντας μαζί της. Κατοικούσαν μέσα σε σπηλιές, όπου κυριαρχούσε το υδάτινο στοιχείο. Σε αυτές απολάμβαναν τις χαρές του έρωτα με τον Ερμή ή τους Σιληνούς. Ζούσαν όσο και οι πηγές, κοντά στις οποίες κατοικούσαν. Όταν στέρευαν εκείνες, οι Δρυάδες έσβηναν. ‘Όταν έβρεχε, χαίρονταν, γιατί τρέφονταν τα δέντρα, ή αντίστοιχα έκλαιγαν, όταν οι βελανιδιές έχαναν τα φύλλα τους. Θεωρήθηκαν, εν τέλει, πνεύματα της βλάστησης, συμβολίζοντας ταυτόχρονα την ανεξέλεγκτη δύναμη της φύσης, γιατί όπως το νερό τρέφει τα πάντα, έτσι και οι Δρυάδες ήταν τροφοί των φυτών, των ζώων και των ανθρώπων.

Στο Πήλιο έζησαν και οι θρυλικοί Κένταυροι, ο πιο ξακουστός εκ των οποίων ήταν ο Χείρωνας, δάσκαλος μιας πλειάδας φημισμένων αντρών της εποχής του, όπως ο Αχιλλέας, ο Ηρακλής κι ο Ασκληπιός. Ο Χείρωνας τους δίδαξε την τέχνη της μάχης, και τους ενέπνευσε την αγάπη για την μουσική και την αρετή. Τους μετέδωσε ακόμα τις γνώσεις του για τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων και των φυτών, που ακόμα και σήμερα βλαστούν στο Πήλιο.

Πολλοί ήταν οι ποιητές και οι άνθρωποι των γραμμάτων, που κατά την αρχαιότητα εμπνεύστηκαν από το Πήλιο, και ως ανταπόδοση το εξύμνησαν μέσα από τα έργα τους. Εδώ επίσης γεννήθηκαν και γαλουχήθηκαν γενιές ολόκληρες επιδέξιων τεχνητών που έθεσαν τις βάσεις για αυτό που σήμερα ονομάζουμε παραδοσιακή Πηλιορείτικη αρχιτεκτονική. Το πέρασμα των αιώνων δεν έχει καταφέρει να σβήσει τα σημάδια μιας εποχής πλούσιας καλλιτεχνικά, καθώς δεκάδες ξυλόγλυπτα έργα, τοιχογραφίες, περίτεχνες ζωγραφιές και απεικονίσεις της καθημερινής ζωής και παράδοσης των αρχαίων μας προγόνων, κοσμούν την περιοχή και υπενθυμίζουν στους επισκέπτες της την αξιοσέβαστη θέση του Πηλίου κατά την αρχαιότητα.

Το Οικιστικό Περιβάλλον του Πηλίου 6ο Ενιαίο Λύκειο Αθηνών

Ιστορικά - Μυθολογικά Στοιχεία

Κένταυροι σε γλυπτό και παράσταση αγγείου

Χείρων και Αχιλλέας

O πιο γνωστός μύθος του Πηλίου είναι αυτός που σχετίζεται με τους Κένταυρους. Κάποιοι λένε ότι τα άγρια τοπία του βουνού οδήγησαν τους ανθρώπους στην φανταστική δημιουργία πλασμάτων – τεράτων. Μια άλλη άποψη είναι ότι ο μύθος των Κενταύρων ξεκίνησε από τη σύνθεση πραγματικών στοιχείων, δηλαδή την εξημέρωση των άγριων αλόγων. Ο Χείρων, σύμβολο της δύναμης και δάσκαλος του Αχιλλέα, είναι από τους πιο γνωστούς Κενταύρους.

Σε πολλά σημεία η ιστορία του Πηλίου, και μάλιστα η αρχαία, δεν μπορεί να διαχωριστεί από την ιστορία της Μαγνησίας και γενικότερα της Θεσσαλίας. Δική του ιστορική φυσιογνωμία το Πήλιο θα αποκτήσει από το 17ο αιώνα.

Αρχαίοι Χρόνοι

Αρχαιολογικά Ευρήματα στο Πήλιο

Τα αρχαιολογικά ευρήματα του Πηλίου είναι λιγοστά. Έτσι οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή του βουνού προέρχονται από φιλολογικές πηγές. Σ’ αυτές αναφέρονται γύρω στις δέκα μικρές πόλεις που ήταν χτισμένες στις πλαγίες του Πηλίου. Από τις πόλεις αυτές καμιά δε μπορεί να ταυτιστεί σήμερα με βεβαιότητα. Από τα ασήμαντα ερείπια που βρέθηκαν στις πλαγιές κανένα δε μας πείθει ότι πρέπει να το συνδέσουμε με κάποια από τις πόλεις που κάποτε και ακμή είχαν και σπουδαίο ιστορικό ρόλο έπαιζαν στα πράγματα της Ελλάδος. Γι’ αυτό ακριβώς το πιο σημαντικό όταν μιλάει κανείς για την αρχαιολογική φυσιογνωμία του είναι να αναφέρεται στα αρχαιολογικά ευρήματα του Πηλίου που ήρθαν στο φως μετά από αρχαιολογική έρευνα. Στα Καλά Νερά όστρακα και αρχιτεκτονικά λείψανα οδήγησαν στην υπόθεση ότι εκεί μπορεί να τοποθετηθεί το σπουδαίο ιερό του Κορωπαίου Απόλλωνα. Στον Άνω Βόλο, άφθονα όστρακα έκαναν τους μελετητές να πιστέψουν εσφαλμένα πως εκεί βρισκόταν η Ιωλκός. Όλα αυτά τα ευρήματα δείχνουν πως το Πήλιο κατοικείτο όχι μόνο από μυθολογικά τέρατα αλλά και από απλούς ανθρώπους που έπλαθαν τους μύθους για το βουνό που τους σκέπαζε.

Μεσαιωνικοί Χρόνοι

Όπως και από την αρχαιότητα έτσι και από αυτήν την εποχή, δεν έχουν βρεθεί στο Πήλιο, μέχρι σήμερα, ερείπια οικισμών. Στα υψηλότερα σημεία του βουνού υπάρχουν οικιστικά λείψανα που μαρτυρούν προσωρινή εγκατάσταση για την εκμετάλλευση του πλούτου του βουνού. Αντίθετα στους πρόποδες του Πηλίου υπήρχε μόνιμη εγκατάσταση. Στην παλαιοχριστιανική εποχή έχουμε συνοικισμούς στα Λεχώνια και κοντά στο Προμύρι. Στην ακτή των Λεχωνίων έχουν βρεθεί τα υπολείμματα μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής με ψηφιδωτά και άλλα ερείπια, ενώ στο Προμύρι, στη θέση του αρχαίου οικισμού έχει ανασκαφεί μια τρίτη βασιλική.

Αργότερα,στο ανατολικό και στο δυτικό Πήλιο υπάρχουν μερικοί οικισμοί και το βουνό γεμίζει από μοναχούς που ιδρύουν μονές. Τον επόμενο αιώνα, ο μοναχικός βίος ακμάζει στο Πήλιο και οι ηγεμόνες της Δημητριάδος, οι Μαλιασσηνοί, χτίζουν δυο μεγάλα μοναστήρια. Στις αρχές του 13ου αι., ο Κων/νος Μαλιασσηνός ιδρύει τη μονή

Μακρινιτίσσης και λίγο μετά τα μέσα του ίδιου αιώνα, ο υιος του Νικόλαος με τη σύζυγό του, Άννα, ιδρύουν τη μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου Νέας Πέτρας. Συγχρόνως οι Μαλιασσηνοί αυξάνουν των πλούτο των δύο μοναστηριών με δωρεές κτημάτων στο Πήλιο, στον Αλμυρό, κ.α. και μετατρέπουν σε μετόχια των δύο αυτών μονών τα περισσότερα φτωχά και έρημα μονύδρια του Πηλίου.

Από το πλήθος των παλαιών μονών και μονυδρίων, τίποτα σχεδόν δε σώζεται. Μόνο στις μεταβυζαντινές εκκλησίες του Πηλίου βρίσκουμε εντοιχισμένα διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη και γλυπτά που ανήκουν σε χαμένους Βυζαντινούς ναούς. Τα πιο πολλά στολίζουν τους εξωτερικούς τοίχους πολλών εκκλησιών και τα περισσότερα προέρχονται από τα δύο μεγάλα βυζαντινά κτίσματα των Μαλιασσηνών. Ανάμεσα στα γλυπτά αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι βρίσκονται και οι επιτάφιες πλάκες του Νικολάου και της Άννας Μαλιασηνής.

Οθωμανική Αυτοκρατορία

Στις αρχές του 15ου αιώνα ολόκληρη η Θεσσαλία περιέχεται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η ζωή στα χαμηλά κατοικημένα κέντρα γίνεται επικίνδυνη. Τότε πολλοί κάτοικοι από τους παραλιακούς συνοικισμούς – ιδιαίτερα από τον Αλμυρό – την υπόλοιπη Θεσσαλία, την περιοχή της Λαμίας και την Εύβοια ανεβαίνουν στο Πήλιο με την πλούσια βλάστηση, τα νερά και τη σχετική ασφάλεια. Οι μετανάστες αυτοί καταφεύγουν κατά κανόνα στις μονές και γύρω από τα μοναστήρια με τον καιρό αναπτύσσονται νέοι οικισμοί που κρατούν μάλιστα το όνομα του παλιού μοναστηριού. Έτσι π.χ. γίνεται η Μακρινίτσα από τη μονή Μακρινίτσας, η Πορταριά από τη μονή Πορταριάς, ο Άγιος Λαυρέντιος, ο Άγιος Γεώργιος κλπ. Η μετακίνηση όμως αυτή των πληθυσμών δεν περιορίζεται στον 15ο αιώνα, αλλά συνεχίζεται και στους επόμενους ως τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας. Έτσι το Πήλιο, όπου στον 13ο αι. ανθούσε ο μοναχικός βίος, στον 17ο, 18ο και 19ο αι. γεμίζει με ακμαίες κωμοπόλεις και χωριά. Η ανάπτυξη αυτή των πληθυσμών του Πηλίου ήταν κατά κύριο λόγο συνέπεια των προνομιών που τους είχε παραχωρήσει το Σουλτανικό καθεστώς. Η περιοχή του Πηλίου ήταν αυτοδιοίκητη και άνηκε αποκλειστικά σχεδόν στη Βαλιδέ–χανούμ, τη μητέρα του σουλτάνου. Ο Σουλτάνος είχε χωρίσει τα χωριά του Πηλίου σε δύο κατηγορίες: στα «βακούβια», που ήταν αφιερωμένα σε διάφορα οθωμανικά θρησκευτικά ή φιλανθρωπικά ιδρύματα, και στα «χασιά» που άνηκαν σε διάφορα μέλη της σουλτανικής οικογένειας.

Βακούβια ήταν η Μακρινίτσα, ο Άγιος Λαυρέντιος, η Βιζίτσα, η Αργαλαστή, κ.ά. Από το 1868 ώς το 1897 πρωτεύουσα των Βακουβιών ήταν η Αργαλαστή. Μετά έγινε η Μακρινίτσα. Στα χωριά δεν είχε δικαίωμα να πατήσει Τούρκος. Τα διοικούσε, εγκατεστημένος στη Μακρινίτσα, ο βοεβόδας, αντιπρόσωπος της Βαλιδέ – χανούμ, ο οποίος εγκαθιστούσε σε κάθε χωριό ένα, «ζαμπίτι» για να εκτελεί χρέη αστυνόμου. Οι φόροι ήταν μικροί σχετικά και καθορισμένοι. Η γενική διοίκηση όλων των βακουβίων ήταν στα χέρια των πρωτόγερων της Μακρινίτσας, ενώ τα τοπικά ζητήματα κάθε χωριού ξεχωριστά τα ρύθμιζαν οι κοζαμπάσιδες, που τους εξέλεγαν κατά κάποιον τρόπο κάθε χρόνο οι χωρικοί.

Χάσια ήταν ο Άνω Βόλος, η Πορταριά, το Κατηχώρι, οι Μηλιές, το Νιχώρι, η Τσαγκαράδα και η Ζαγορά. Αυτά δεν είχαν ομοσπονδιακή οργάνωση, όπως τα βακούφια. Διοικητικώς ήταν εξαρτημένα από τον πασά της Λάρισας. Οι φόροι που πλήρωναν ήταν βαρύτεροι από των βακουφιών και δεν είχαν και την πάγια μορφή εκείνων. Εδώ ήταν μικρότερη η τάξη και η ασφάλεια και υπήρχε κάποια ασυδοσία από πλευράς των αρχών.

Οικονομική ανάπτυξη

Ως φυσικό επακόλουθο των προνομίων αυτών ήρθε η οικονομική ανάπτυξη των χωριών του Πηλίου τα οποία μέσα σε λίγες δεκαετίες έγιναν από τα πλουσιότερα της τουρκοκρατούμενης Ελλάδος. Την ανάπτυξή τους αυτή την όφειλαν στα βιοτεχνικά τους προϊόντα, στο μετάξι και τελευταία στις ελιές και στα σύκα. Στα μεγαλύτερα χωριά, αναπτύχθηκε μια ακμαία βιοτεχνία. Τα κυριότερα προϊόντα της ήταν παπούτσια, μεταξωτά μαντήλια, τσόχες και ποικίλα άλλα είδη υφαντικής. Η παραγωγική αυτή δραστηριότητα μαζί με τα προνόμια και την αυτοδιοίκηση, οδήγησε στην οργάνωση του εμπορίου και στην ανάπτυξη της ναυτιλίας: πολλά πρακτορεία και καταστήματα δημιουργούνται στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη και σε άλλα μικρότερα κέντρα· τα πλοία της Ζαγοράς μετεφέρουν προϊόντα σε όλα τα λιμάνια της Ανατολης. Στα τέλη του 18ου αι. η εμποροναυτική ακμή των χωριών του Πηλίου φτάνει στο κορύφωμά της. Τα προϊόντα εξάγονται με καράβια ή με καραβάνια που φτάνουν ως τη Βουδαπέστη και την Βιέννη. Οι Πηλιορείτες με τους Ηπειρώτες γίνονται πρωτοπόροι της οικονομικής αναγέννησης της τουρκοκρατούμενης Ελλάδος. Αλλά από τη συχνή αυτή επικοινωνία και μάλιστα από την παραμονή στην Ευρώπη, οι Πηλιορείτες δεν θα πλουτίσουν μόνο οικονομικά αλλά και πνευματικά. Και τους δύο πλούτους θα τους φέρουν στα χωριά τους. Στη Ζαγορά ο Ιωάννης Πρίγκος θα ιδρύσει ένα θαυμάσιο εκπαιδευτήριο. Στην εκπαιδευτική δραστηριότητα ακολουθούν οι Μηλιές, όπου ιδρύεται σχολείο θετικών επιστημών με άρτια βιβλιοθήκη. Το αναγεννητικό αυτό πνεύμα έχει φυσικά και άλλες συνέπειες: οι Πηλιορείτες γίνονται πιο ελεύθεροι, δημοκρατικότεροι, πιο πολιτικοί και δεκτικοί στις νέες ιδέες. Οι πνευματικές και κοινωνικές ζυμώσεις αρχίζουν με μια οξύτατη κριτική των φεουδαρχικών διοικητικών θεσμών και το αίτημα της ελευθερίας γίνεται έντονο. Τίθεται για πρώτη φορά το γλωσσικό ζήτημα. Μια σειρά από φωτισμένους Πηλιορείτες, ο Άνθιμος Γαζής, ο Δανιήλ Φιλιππίδης, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς κ.α. θα πάρουν μερικές από τις καλύτερες θέσεις στο μεγάλο αναγεννητικό κίνημα που θα οδηγήσει στο 1821.

Εμποροπανηγύρεις

Μετά τις εγγυήσεις προστασίας της ιδιοκτησίας του Χάτι Χουμαγιούν το 1856 οι εμποροπανηγύρεις, τα επονομαζόμενα «παζάρια», τόσο οι εβδομαδιαίες, όσο και οι ετήσιες ήταν βασικός συντελεστής της εσωτερικής εμπορικής κίνησης στο Πήλιο και στα χωριά του, αλλά και σε όλη τη Θεσσαλία. Από τις πολλές εβδομαδιαίες εμποροπανηγύρεις, κατά την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, απ’ τις σημαντικότερες ήταν της Πορταριάς.

Ανασταλτικοί Παράγοντες Ανάπτυξης Εσωτερικού Εμπορίου

Υπήρχαν δύο βασικοί ανασταλτικοί παράγοντες για την ανάπτυξη του εσωτερικού εμπορίου. Ο πρώτος ήταν η έλλειψη συγκοινωνιακών μέσων και η άθλια, την εποχή αυτή, κατάσταση των δρόμων. Τα εμπορεύματα μεταφέρονταν σχεδόν αποκλειστικά με μουλάρια. Ένας δεύτερος παράγοντας ήταν η φοβερή μάστιγα της ληστείας, που παρουσίασε ιδιαίτερη έξαρση την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στόχος τους ήταν τα καραβάνια των εμπόρων και οι πλούσιοι μπέηδες και οι Έλληνες κοτζαμπάσηδες. Στους ανασταλτικούς αυτούς παράγοντες, για την ανάπτυξη της οικονομίας, θα πρέπει να προστεθούν οι μεγάλες επιδημίες, οι πλημμύρες, οι ξηρασίες και προπαντός, οι επαναστάσεις.

Ηρώς Κουνάδη

Είναι κάποια μέρη στην Ελλάδα, και στον κόσμο γενικότερα, που έχουν την 'ευτυχή ατυχία' να βρίσκονται δίπλα στους προορισμούς εκείνους που χαρακτηρίζουμε δημοφιλείς –ή πιο συχνά 'τουριστικούς'. Ατυχία διότι φαινομενικά στερούνται λίγη από τη δόξα, τους προβολείς της δημοσιότητας και τα οφέλη, οικονομικά ή άλλης φύσεως, που συγκεντρώνει ο γείτονας – σταρ. Ευτυχής γιατί, μένοντας στη σκιά του 'γίγαντα' γλιτώνουν την αλλοίωση που επιφέρει ο μαζικός τουρισμός και διατηρούν την αυθεντικότητα, την παράδοση και την ανόθευτη ομορφιά τους. Τέτοια ακριβώς είναι η περίπτωση του Δυτικού Πηλίου ή, αν προτιμάτε, του Δήμου Μηλεών και των χωριών του.

Επτά κουκλίστικα χωριά, μια παραθαλάσσια περιοχή με καταγάλανα νερά, μια βουνοπλαγιά με μοναδική θέα στη θάλασσα και αμέτρητα καλντερίμια που οδηγούν σε καταπράσινα δάση όλο τρεχούμενα νερά είναι τα συστατικά στοιχεία της περιοχής, που διατηρεί ανέπαφη την πηλιορείτικη μαγεία. Οι κάτοικοί της έχουν να υπερηφανεύονται για την καλύτερη θέα σε ολόκληρο το Πήλιο –τη συγκρίσιμη μόνο με εκείνη της Πορταριάς, η οποία όμως βλέπει τα φώτα της πόλης του Βόλου, ενώ από εδώ το βλέμμα ακουμπά στη θάλασσα– για την ανόθευτη ομορφιά, την παράδοση των χωριών τους και τη μακραίωνη ιστορία της περιοχής.

Δε θα επαναλάβουμε τα ήδη γνωστά περί Κενταύρων, Χείρωνα, θερινών κατοικιών των Ολύμπιων θεών, γάμων του Πηλέα και της Θέτιδας και παροχής πρώτων υλών για την κατασκευή της Αργούς του Ιάσονα. Θα σταθούμε μόνο λίγο στη νεότερη ιστορία της περιοχής, για να αναφέρουμε ότι στις 7 Μαΐου 1821 ο Άνθιμος Γαζής, ο οποίος οργάνωσε την εξέγερση του Πηλίου, ύψωσε εδώ –και συγκεκριμένα στις Μηλιές– τη σημαία της Επανάστασης. Σημαντικό εμπορικό, οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο της περιοχής, τόσο κατά την Τουρκοκρατία όσο και μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, το χωριό διατηρεί σήμερα αρκετή από την αίγλη του, παρά τις μεγάλες καταστροφές που γνώρισε περί τα μέσα του 20ου αιώνα, και παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό, πολιτιστικό και ιστορικό ενδιαφέρον.

Ακριβώς απέναντι από την πανέμορφη πλατεία του χωριού, που θυμίζει μπαλκόνι στην

πλαγιά του βουνού, η Δημόσια Βιβλιοθήκη Μηλεών, στεγασμένη σε ένα παραδοσιακό πηλιορείτικο κτίριο, φιλοξενεί περισσότερους από 1.600 τίτλους βιβλίων τυπωμένων από το 1497 έως το 1899, διατηρώντας ζωντανή στο χρόνο την παράδοση της Μηλιώτικης Σχολής που ίδρυσαν το 1814 οι Άνθιμος Γαζής, Γρηγόριος Κωνσταντάς και Δανιήλ Φιλιππίδης, και η οποία λειτούργησε ως το 1844.

Πολύ κοντά στη βιβλιοθήκη, το τοπικό μουσείο ξεναγεί τον επισκέπτη στη μακραίωνη ιστορία του χωριού, μας συστήνει τα παραδοσιακά πηλιορείτικα επαγγέλματα και έθιμα και μας πάει μια εικονική βόλτα με το περίφημο τραινάκι του Πηλίου. Ο θρυλικός πια Μουτζούρης που συνέδεε τις Μηλιές με το Βόλο από το 1903 μέχρι το 1971, κάνει πλέον την μαγευτική διαδρομή του μέσα στα δάση του Πηλίου μόνο από το Πάσχα μέχρι τον Οκτώβριο, ξεκινώντας από τον ιστορικό σιδηροδρομικό σταθμό των Μηλεών και φτάνοντας μέχρι τα Λεχώνια.

Ολόκληρο το χωριό των Μηλιών είναι ένα ανοικτό μουσείο που αξίζει να το περπατήσετε όση περισσότερη ώρα σας επιτρέψουν οι… αντοχές σας, για τα λίγα παραδοσιακά αρχοντικά που σώθηκαν από την πυρπόληση του 1943, για τις περίτεχνες κρήνες του που αναβλύζουν το ασύγκριτο νερό του βουνού των Κενταύρων, για τον παλιό σταθμό του τραίνου και την εντυπωσιακή γέφυρα που σχεδίασε ο Εβαρίστο Ντε Κίρικο, πατέρας του γνωστού ζωγράφου πολύ κοντά σε αυτόν, για τις τουλάχιστον πρωτότυπες τοιχογραφίες της εκκλησίας των Ταξιαρχών του 17ου αιώνα, που βρίσκεται επάνω στην πλατεία, για τον τάφο των τριών μηλιωτών λογίων που ίδρυσαν την προαναφερθείσα σχολή και, βέβαια, για την ανυπέρβλητη φυσική ομορφιά του, που συναγωνίζεται επάξια πολλά από τα γνωστότερα χωριά του Πηλίου.

Τρία χιλιόμετρα δυτικά των Μηλιών, η Βυζίτσα με τα εντυπωσιακά αρχοντικά της διεκδικεί επάξια τουλάχιστον μία ημέρα από το χρόνο παραμονής σας στην περιοχή. Για να περπατήσετε τα λιθόκτιστα δρομάκια της, να θαυμάσετε τα παραδοσιακά αρχοντικά της, να κάνετε μια στάση για ντόπιο κρασί και γλυκό του κουταλιού στην πανέμορφη πλατεία της, κάτω από τον αιωνόβιο πλάτανο παρέα με τους φιλόξενους κατοίκους της και να επισκεφθείτε αξιοθέατα όπως το κτισμένο του 1789 μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής που χρονολογείται από το 1725. Ενταγμένη σε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης και διατήρησης της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της από τον Οργανισμό Τουρισμού, η Βυζίτσα διατηρεί στο έπακρο τα χαρακτηριστικά πηλιορείτικα στοιχεία στα κτίρια, τα σοκάκια και την πλατεία της.

Οφείλουμε εδώ να ομολογήσουμε ότι από όλη αυτήν την πανέμορφη περιοχή την καρδιά μας έκλεψε ένα μικρό χωριό, από εκείνα που θα έλεγε κανείς πως 'δεν τα πιάνει το μάτι'. Ο Άγιος Γεώργιος Νηλείας είναι το ορεινότερο χωριό του Πηλίου, κτισμένο το 15ο αιώνα σε υψόμετρο 620 μέτρων. Κρυμμένο στην πλαγιά του βουνού πίσω από πυκνή βλάστηση, πνιγμένο στις μηλιές, τις καστανιές, τις κερασιές και τα πλατάνια, πλαισιωμένα από δύο ρέματα και κρυστάλλινες πηγές που το ντύνουν με τον ήχο του νερού που κελαρύζει σε κάθε γωνιά του και με θέα στο απέραντο γαλάζιο, το χωριό προσφέρει μία από τις ομορφότερες διαδρομές σε καλντερίμια που οδηγούν σε παραδοσιακά αρχοντικά, μοναδικά φυσικά τοπία με αιωνόβια πλατάνια και τρεχούμενα νερά και μια από τις γραφικότερες πλατείες ολόκληρου του Πηλίου.

Πολλά από τα ιστορικά αρχοντικά του χωριού έχουν αναστηλωθεί και λειτουργούν σήμερα ως ξενώνες, ενώ στα σημαντικότερα αξιοθέατά του συγκαταλέγεται το Μουσείο του Γλύπτη Νικόλα, που φιλοξενεί μεγάλο μέρος των εντυπωσιακών έργων του και είναι επισκέψιμο καθημερινά. Άλλα αξιοθέατα του χωριού περιλαμβάνουν το Εκκλησιαστικό Μουσείο που στεγάζεται στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η Μονή Ταξιαρχών, που χρονολογείται από το 1309 και η κτισμένη το 1795 εκκλησία του Αγίου Αθανασίου.

Λόγω του μεγάλου υψομέτρου, οι κάτοικοι του χωριού συνήθιζαν να μετακομίζουν το χειμώνα προς τους χαμηλότερους, ή ακόμη και παραθαλάσσιους οικισμούς, που βρίσκονται κοντά του –την Αγία Τριάδα, την Άνω και την Κάτω Γατζέα– και να επιστρέφουν στον Άγιο Γεώργιο την άνοιξη –συνήθεια που διατηρείται σε μεγάλο βαθμό μέχρι σήμερα. Όταν, λοιπόν, το μάτι σας χορτάσει θέα και οι αντοχές σας δεν επιτρέπουν άλλη πεζοπορία στο χωριό, κατηφορίζετε την κατάφυτη πλαγιά αναμετρούμενοι με τις στροφές του δρόμου μέχρι την παραλία της Κάτω Γατζέας για να απολαύσετε τσίπουρο με μεζέδες πλάι στο κύμα, να αφήσετε το βλέμμα να ταξιδέψει στη θάλασσα και να αφουγκραστείτε την ησυχία. Και μετά το ηλιοβασίλεμα, επιστρέφετε σε κάποιο από τα χωριά για κόκκινο κρασί δίπλα στο τζάκι. Και το ταξίδι ξαναρχίζει.

Το Πήλιο, φαίνεται να είναι το πεδίο της Γιγαντομαχίας, η θερινή κατοικία των 12 θεών του Ολύμπου και η Μυθική χώρα των Κενταύρων. Στην κορυφή του έγινε ο γάμος της Θέτιδας και του Πηλέα, από τον οποίο πήρε το όνομά του και το Πήλιο. Ο Πηλέας ήταν μυθικός βασιλιάς της περιοχής, πατέρας του πασίγνωστου μυθικού ήρωα του Τρωικού Πολέμου, Αχιλλέα.

 To Πήλιο εκτείνεται από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά, μεταξύ του Αιγαίου Πελάγους και του Παγασητικού Κόλπου. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος και γενικότερα του τοπίου του Πηλίου, είναι τα πολλά νερά τα οποία καθιστούν τη βλάστηση πλούσια και το κλίμα υγιεινό.

ΠΗΛΙΟΤο πρόσχαρο βουνό των Κενταύρων.Το Πήλιο ήταν από την αρχαιότητα ένας χώρος που έκρυβε μυστικά καιφιλοξενούσε μυθικά όντα. Η πυκνή και πλούσια βλάστηση που το σκεπάζει, ηπλούσια πανίδα, τα νερά και οι πηγές που δημιούργησαν με το πέρασμα των αιώνωναμέτρητες μικρές κοιλάδες μοναδικής ομορφιάς, δίνουν, χιλιάδες χρόνια τώρα, ζωήστο προικισμένο αυτό βουνό, την περιοχή όπου έζησαν οι Κένταυροι, σύμφωνα μετην ελληνική μυθολογία. Εδώ, ο Χείρων, ο πιο σοφός από τους Κενταύρους, δίδαξεκαι ανάθρεψε τον μεγαλύτερο από τους Έλληνες μυθικούς ήρωες, τον Αχιλλέα. Εδώμεγάλωσε και ο Ιάσονας, ο μυθικός ήρωας που τα κατορθώματά του στηνΑργοναυτική εκστρατεία διδάχτηκαν στα παιδιά των αρχαίων Ελλήνων, δίνοντάςτους το έναυσμα να γίνουν θαλασσοπόροι, να ξεκινήσουν για να αποικήσουν τον τότεγνωστό κόσμο.Μέσα από αυτή τη μυθολογική παράδοση, οι άνθρωποι που κατοίκησαν αυτότο χώρο, διατήρησαν και πλούτισαν τα έθιμα, τις τέχνες και την αισθητική τους, γιανα προσθέσουν τις τελευταίες πινελιές σε αυτό το μοναδικό έργο της ελληνικήςφύσης. Τα παραδοσιακά χωριά, χτισμένα με την ντόπια γκρίζα πέτρα, είναι λεςφερμένα από μία άλλη, κρυστάλλινης καθαρότητας εποχή, με τις γιορτές και ταπανηγύρια τους που διατηρούν με ευλάβεια οι Πηλιορείτες. Ειδικά η αρχιτεκτονικήτων χωριών του Πηλίου, με τα πυργόσπιτα, τις βυζαντινές και μεταβυζαντινέςεκκλησίες και μονές, τα πέτρινα γεφύρια, μαγεύει όσους την έχουν γνωρίσει.Αυτή η ομορφιά της φύσης και των ανθρώπων του Πηλίου, ανέδειξε τηνπεριοχή σε ένα σημαντικό τουριστικό καταφύγιο και με βάση τη μορφολογία του,χωρίζεται σε ανατολικό (προς το Αιγαίο) και δυτικό (προς τη θεσσαλική πεδιάδα). Οιυψηλότερες κορυφές του είναι το Ξεφόρτι ή Πουριανός Σταυρός (1624 μ.), τοΚοτρώνι (1550 μ.), το Πλιασίδι (1548 μ.), το Αϊδονάκι (1537 μ.), οι Αγριόλευκες(1470 μ.) και το Σχιτζουραύλι (1450 μ.). Το βουνό διαρρέετε από χείμαρρους, πουκατέρχονται απευθείας στη θάλασσα, δημιουργώντας μικρούς καταρράκτες σεαρκετά σημεία.Στις νότιες προσβάσεις του Μαυροβουνίου, βρισκόταν η λίμνη Βοιβηίς ήΚάρλα, η οποία έχει αποξηρανθεί για να χρησιμοποιηθούν οι εκτάσεις της γιααγροτικές καλλιέργειες. Η δύσβατη ανατολική πλευρά του Πηλίου, με ελάχισταακρωτήρια, καταλήγει σε απότομες, για τα πλοία, ακτές στο Αιγαίο, και μικρές, αλλάυπέροχες αμμουδιές που συγκεντρώνουν πλήθος τουριστών.Μετά το δίαυλο Σκιάθου, σχηματίζεται ο όρμος Ανδριάμι και στο δίαυλοΤρικερίου τα ακρωτήρια Γρίβα, Άγιος Βάτος και Καβούλια.Στον Παγασητικό κόλπο, στη χερσόνησο Τρικιερίου, σχηματίζονται ταακρωτήρια Καλόγηρος και Τραχήλι. Στην εσωτερική πλευρά της χερσονήσουσχηματίζεται ο λιμένας Τρικερίου και ο όρμος Βαλτούδι. Το λιμάνι του Βόλου,εξαιτίας της θέσης του σε χαμηλή επίπεδη προσχωσιγενή περιοχή, (υψόμετρο 15 μ.)ανάμεσα στους πρόποδες του Πηλίου και τη θάλασσα, προστατεύεται από τουςανέμους, γεγονός που συνέβαλε στην μεγάλη ανάπτυξή του σε μεγάλο θαλάσσιοδιαμετακομιστικό κέντρο. Σε απόσταση 13 χιλ. από το Βόλο, βρίσκεται έναεντυπωσιακό σπήλαιο, στο Μαλάκι. Στο εσωτερικό του έχει υπόγειο ποτάμι καιλίμνες. Το μήκος των διαδρόμων του φτάνει τα 250 μ. Η ακτογραμμή της δυτικήςπλευράς του Πηλίου (προς τον Παγασητικό), είναι πιο προσιτή. Μοναδικά της

ακρωτήρια είναι ο Άγιος Μηνάς, στην ανατολική είσοδο του κόλπου του Βόλου καιτο ακρωτήρι Αγκίστρι στη δυτική. Ανατολικά του κόλπου του Βόλου σχηματίζονταιοι όρμοι Αλμυρού, Σούρπης και Αμαλιάπολης με αρκετά ακρωτήρια.Έδαφος και κλίμα.Η χλωρίδα της περιοχής είναι ιδιαίτερα πλούσια. Το βουνό του Πηλίου έχειμεγάλη δασοκάλυψη, ιδίως σε πλατύφυλλα φυλλοβόλα δέντρα. Στην υψηλή ζώνη τουόρους η βλάστηση είναι πιο άγρια και υπάρχουν εκτεταμένα δάση βελανιδιάς,καστανιάς και οξιάς.Στις χαμηλότερες περιοχές κυριαρχούν οι αυτοφυείς θάμνοι, οι μυρτιές, οιδάφνες κ.α. Το Πήλιο, όπως και τα υπόλοιπα βουνά του νομού Μαγνησίας (Τισαίο,Όθρυς και Μαυροβούνι), καλύπτεται από πυκνή ήμερη και άγρια βλάστηση, χρήσιμηστην ιατρική από τα αρχαία χρόνια (1000 είδη βοτάνων και ιαματικών φυτών, όπωςυοσκύαμο, ευθάλεια, γλυκύπικρο, άγρια νάρδο, στραμμώνιο, κώνειο, κολχικό κ.α.).Η πανίδα του περιλαμβάνει πολλά θηλαστικά (όπως λύκους, τσακάλια,αλεπούδες, αγριοκούνελα κ.α.), πτηνά (γεράκια, πέρδικες, αγριοπερίστερα,αγριόπαπιες κ.α.) και ερπετά (οχιές, χελώνες_____χ_v_i, σαύρες κ.α.), μερικά από τα οποίατείνουν δυστυχώς να εξαφανιστούν, λόγω της ανάπτυξης του τουρισμού.Το Πήλιο είναι από τα αρχαία χρόνια γνωστό για το υγιεινό κλίμα του. Ησυνύπαρξη των ορεινών όγκων του με τα δάση και τα πλούσια νερά, με τη θάλασσατου Αιγαίου, δημιούργησε άριστες κλιματολογικές συνθήκες στην περιοχή. Έτσι τοκαλοκαίρι είναι συνήθως δροσερό και ευχάριστο, ενώ ο χειμώνας, αν και το βουνόσκεπάζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα από χιόνια, δεν είναι τόσο βαρύς όσο σταβουνά της ηπειρωτικής Ελλάδας. Ιδιαίτερα οι δυτικές πλαγιές του Πηλίου, πουπροστατεύονται από τους ψυχρούς θαλάσσιους ανέμους, έχουν ένα "γλυκό" χειμώνα,κατάλληλο για κάθε είδους δραστηριότητες. Η υπόλοιπη περιοχή της Μαγνησίας, οΒόλος και οι δυτικές ακτές του Παγασητικού, μοιράζονται επίσης τα δώρα τουβουνού, τη δροσιά το καλοκαίρι και την προστασία από τη θάλασσα το χειμώνα.Η μέση μέγιστη θερμοκρασία του Βόλου, είναι το καλοκαίρι αρκετά χαμηλή,περίπου 26ο C, ενώ η μέση ελάχιστη θερμοκρασία αγγίζει το χειμώνα τους 7,6ο C.ΜΥΘΟΙ & ΙΣΤΟΡΙΑΑπό τους Αρχαίους Χρόνους ως τη Νεότερη ΕποχήΗ μοναδική μυθοπλαστική ικανότητα των Ελλήνων από τη μία και η ανάγκηγια δικαιολόγηση ορισμένων ιστορικών γεγονότων από την άλλη, οδήγησαν στηδημιουργία γοητευτικών αφηγήσεων για τούτο το βουνό. Κορύφωση τους, οι θρύλοιγύρω από τους Κενταύρους και άλλες μυθολογικές μορφές (Ιάσων, Αργώ, Χείρων,Ιξίων, Νεφέλη, Θέτιδα, Πηλέας), που έχουν συνδεθεί με πανάρχαιες αφηγήσεις γύρωαπό τη ζωή και τη φύση του Πηλίου.ΚΕΝΤΑΥΡΟΙΌπου κι αν σταθείς, όπου κι αν βαδίσεις στο Πήλιο, έχεις την αίσθηση μιαςεγκάρδιας παρουσίας, γεννημένης από τα ομιχλώδη χρόνια των θρύλων τηςπροϊστορίας. Οι Κένταυροι, μοναδικά μυθολογικά όντα, δεν ήταν ούτε θεοί, ούτεθνητοί, ούτε ζώα. Το μισό κορμί τους ήταν ανθρώπινο, το άλλο μισό σώμα αλόγου. Ημισή τους ύπαρξη ήταν αθάνατη, η άλλη μισή θνητή. Σύμφωνα με το μύθο, ο πατέραςτων θεών Δίας, λυπήθηκε τόσο τον Ιξίωνα, βασιλιά των Λαπίθων της Θεσσαλίας,δολοφόνο του πατέρα της μνηστής του και μισητό γι' αυτό από θεούς και ανθρώπους,

που του έδωσε άφεση για το έγκλημα του, τον φιλοξένησε στον Όλυμπο και τονέκανε αθάνατο. Ο αχάριστος Ιξίων όμως, μέθυσε με νέκταρ και ξεδιάντροπα έκανεερωτικές προτάσεις στη σύζυγο του Δία, Ήρα. Για να τον τιμωρήσει ο Δίας για τηναγνωμοσύνη του, τον άφησε να ζευγαρώσει με μια Νεφέλη (σύννεφο) με τη μορφήτης Ήρας και από το ζευγάρωμα αυτό γεννήθηκε ένα τερατόμορφο ον, ο Κένταυρος.Από τις σχέσεις του Κενταύρου με τις φοράδες της Μαγνησίας, γεννήθηκαν οιιπποκένταυροι. Οι λυγερές τους μορφές σεργιάνιζαν νωχελικά στις αμμουδιές και σταπλατώματα ή τριπόδιζαν στις ήρεμες πλαγιές και στις ρεματιές ή αναπαύονταν μέσαστις σπηλιές του Πηλίου, της Όθρυος και της Οίτης. Όντα που κατευθύνονταν από τοένστικτο και το συναίσθημα, οι Κένταυροι με την άγρια και ανεξέλεγκτη φύση τους,βρίσκονταν συχνά σε έχθρα με τους κατοίκους της περιοχής, τους Λαπίθες. Ημεγαλύτερη από τις μάχες τους, που βρήκε νικητές τους ανθρώπους, έγινε σύμβολοτων νικών των Ελλήνων κατά των άλλων λαών και ειδικά των Περσών,συμβολίζοντας την επικράτηση της ηθικής και της λογικής του ελληνικού πολιτισμούενάντια στην βαρβαρότητα.Ο αρχαίος συγγραφέας Νόννος στα Διονυσιακά του ξεχώρισε 3 είδηΚενταύρων. Στην πρώτη ανήκε ο αθάνατος Χείρωνας, γιος του Κρόνου και τηςΩκεανίδας Φιλύρας. Στην ίδια κατηγορία ανήκε και ο Φόλος, γιος του Σιληνού καιμιας Νύμφης. Στη δεύτερη ανήκαν οι "κερασφόροι" Κένταυροι, γιοι των ΥάδωνΝυμφών, που πήραν αυτή τη μορφή τιμωρούμενοι από την Ήρα, επειδήπεριποιήθηκαν τον Διόνυσο. Στην Τρίτη ανήκαν οι Κένταυροι που γεννήθηκαν στηνΚύπρο από το Δία και τη Γαία, που δέχτηκε το σπέρμα του, όταν αυτός απέτυχε ναβιάσει την Αφροδίτη.Ο διασημότερος αντιπρόσωπος αυτής της φυλής, ήταν ο σοφός ΚένταυροςΧείρωνας, που θεράπευε τα ζώα με τα αναρίθμητα βότανα του Πηλίου. Θεοί καιήρωες μαθήτευσαν κυνήγι, μουσική και πολεμικές τέχνες στη σπηλιά του Χείρωνα.Το άνδρο που χρησίμευε για κατοικία του (Χειρώνιον), αποτελούσε ιερό για τουςθνητούς. Κοντά του μεγάλωσε ο Ασκληπιός, θεός της Ιατρικής και γιος τουΑπόλλωνα και της νύμφης Κορωνίδας, που ήταν ο νεότερος των Αργοναυτών.Επίσης ο Αχιλλέας, δισέγγονος του Χείρωνα, ο Ιάσονας, οι Διόσκουροι Κάστωρ καιΠολυδεύκης κ.α.Ο ακριβοδίκαιος Φόλος, γόνος λιγότερο επιφανούς καταγωγής, υπήρξεδιαιτητής στην φιλονικία του Ηφαίστου και του Διονυσίου για την κατοχή της Νάξου.Όταν τελικά αποφάνθηκε υπέρ του τελευταίου, ο Διόνυσος του χάρισε ένα βαρέλικρασί, το οποίο δεν έπρεπε να ανοίξει πριν τον επισκεφτεί ο Ηρακλής. Όμως οι άλλοιΚένταυροι μυρίστηκαν το κρασί και θέλησαν να πάρουν μέρος στο γλέντι, μεαποτέλεσμα να αρχίσει μια τρομερή συμπλοκή και να τους τρέψει ο Ηρακλής σεφυγή. Σε αυτή τη συμπλοκή ο Ηρακλής χτύπησε κατά λάθος τον Χείρωνα με έναδηλητηριασμένο βέλος. Μη μπορώντας να γιατρευτεί, ο Κένταυρος προτίμησε ναπεθάνει και ζήτησε από το Δία να μεταβιβάσει την αθανασία του στον Προμηθέα.Ένας άλλος μύθος αναφέρει πως, κατά τη διάρκεια του γάμου του βασιλιάτων Λαπιθών Πειρίθου και της Ιπποδάμειας στο Πήλιο, ο Κένταυρος Ευρυτίωνεπιχείρησε να απαγάγει τη νύφη. Έτσι ξεκίνησε άγρια μάχη μεταξύ Κενταύρων - πουέτρεξαν προς ενίσχυση του Ευρυτίωνα και άρπαξαν τις γυναίκες - και Λαπίθων, πουτελικά, με τη βοήθεια του Θησέα, τους κατατρόπωσαν. Η Κενταυρομαχία υπήρξεμία από τις προσφιλέστερες μυθολογικές συνθέσεις. Στα παλαιότερα μνημεία οι

Κένταυροι απεικονίζονται με άγριο πρόσωπο, με γένια, ανάκατα μαλλιά και αυτιάΣατύρων. Το σώμα τους ήταν ανθρώπινο, ενώ πίσω τους ήταν προσκολλημένο τοοπίσθιο μέρος αλόγου. Αργότερα και τα πόδια ανήκαν σε άλογο, αλλά το πρόσωποπήρε λιγότερο άγρια έκφραση.Πηλέας και Θέτιδα.Ο Πηλέας, γιος του Αιακού και βασιλιάς της Ιωλκού, ερωτεύτηκε τηναθάνατη Θέτιδα, κόρη του θεού της θάλασσας Νηρέα, η οποία είχε προηγουμένωςαποκρούσει τις ερωτικές προτάσεις του Δία και του Ποσειδώνα και αυτοί για να τηντιμωρήσουν της επέβαλαν το γάμο με ένα θνητό. Ο Χείρωνας συμβούλεψε τονΠηλέα να την αρπάξει στα χέρια του ενώ αυτή θα λουζόταν σε κάποια πηγή με τιςνύμφες και να μην την αφήσει, όποια τρομακτική μορφή και αν πάρει. Πράγματι, οΠηλέας δεν φοβήθηκε τις μορφές που άλλαζε η θεά για να τον τρομάξει και έτσι τηνανάγκασε να ενδώσει στον έρωτα του. Όλοι οι θεοί παρευρέθηκαν στους γάμουςτους.H Θέτιδα απόκτησε από τον Πηλέα τον Αχιλλέα και προσπαθούσε με κάθετρόπο να τον κάνει αθάνατο, καίγοντας τον και μετά βρέχοντας τον στα νερά τηςΣτύγας, μέχρι που την πήρε είδηση ο Πηλέας και εξοργίστηκε. Τότε επέστρεψε στιςΝηρηίδες, από όπου τον έβλεπε να μεγαλώνει δίπλα στον Χείρωνα. Από φλαμουριάτου Πηλίου φτιάχτηκε το δόρυ του ήρωα, που του εξασφάλισε πολλές νίκες στονΤρωικό πόλεμο.Το Μήλο της ΈριδοςΟι αρχαίοι Έλληνες μυθοπλάστες τοποθέτησαν στην περιοχή της Μαγνησίαςτα πρώτα «καλλιστεία» στον κόσμο. Στον γάμο της Θέτιδας με τον Πηλέα,συγκεντρώθηκαν όπως είδαμε όλοι οι θεοί, εκτός από την Έριδα. Η Έριδα, θεά τηςφιλονικίας, δεν προσκλήθηκε από κανέναν, γιατί όλοι φοβήθηκαν ότι θα προκαλούσεκάποιο δυσάρεστο επεισόδιο. Οργισμένη, η θεά, αόρατη, άφησε μπροστά στο Δία έναχρυσό μήλο με χαραγμένη την επιγραφή «στην ομορφότερη». Αμέσως τοδιεκδίκησαν τρεις θεές, η Ήρα, η Αθηνά και η Αφροδίτη και καμία δεν υποχωρούσε.Ο Δίας τότε όρισε κριτή τον Πάρη, γιο του Πριάμου, του βασιλιά της Τροίας. Αυτός,αφού άκουσε τις προσφορές των «διαγωνιζόμενων», διάλεξε την Αφροδίτη, που τουείχε υποσχεθεί την ομορφότερη θνητή για σύζυγο. Πράγματι, ο Πάρης με την βοήθειατης Αφροδίτης άρπαξε την Ελένη από τον Μενέλαο και την πήρε στην Τροία. Ηομορφιά της όμως είχε αναγκάσει τους μνηστήρες που τη διεκδικούσαν, ναορκιστούν όλοι ότι θα προστάτευαν το γάμο της από οποιονδήποτε προσπαθούσε ναπάρει με τη βία την Ελένη, ώστε να μην κινδυνεύει ο κερδισμένος με φόνο από τουςυπολοίπους. Έτσι, όταν ο Πάρης την απήγαγε, όλοι μαζί εκστράτευσαν στην Τροία,όπως μας περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα.Ιάσων και Αργοναυτική εκστρατεία.Οι μύθοι τοποθετούν στο Βόλο την κατασκευή του πλοίου της Αργούς –σύμβολο του «φιλαπόδημου» των Ελλήνων – και το ξεκίνημα της Αργοναυτικήςεκστρατείας. Η επικρατέστερη παραλλαγή του μύθου έχει συνοπτικά ως εξής:Ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας ερωτεύθηκε την πανέμορφη θνητή Θεοφανώ, τηνοποία μετέφερε σε άγνωστο νησί και συνευρέθηκε μαζί της με μορφή κριαριού, ενώμετέτρεψε την ίδια σε προβατίνα. Από την ένωση τους γεννήθηκε ένα κριάρι με«χρυσόμαλλο δέρας». Το κριάρι αυτό θυσιάστηκε από τον Φρίξο στο ναό του ΦυξίουΔία στην Κολχίδα και το μαγικό δέρας του κρεμάστηκε σε μια βελανιδιά ενός δάσους

αφιερωμένου στον Άρη. Ακοίμητος φύλακας του τοποθετήθηκε ένας τρομερόςδράκοντας.Ο Όμηρος (Οδύσσεια λ 254) αφηγείται το μύθο του Ποσειδώνα και τηςΤυρούς. Από τη συνεύρεση τους γεννήθηκαν οι δίδυμοι Πελίας και Νηλέας. Η Τυρώ,ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗΗθη & Εθιμα-Ανθρωποι & Ασχολίες-Γράμματα & Τέχνες-ΑρχιτεκτονικήΓια να ζήσει κανείς τους χτύπους της καρδιάς του Πηλίου, πρέπει ναπαρακολουθήσει τη ζωή και τις συνήθειες των κατοίκων του, στις καθημερινέςασχολίες τους. Η γλώσσα με τον πλούτο της, η περίφημη πηλιορείτικη αρχιτεκτονική,τα τόσα όμορφα στολισμένα αντικείμενα της καθημερινής χρήσης, τα μοναδικάμοτίβα των διακοσμήσεων, οι παραδοσιακοί χοροί, τα δημοτικά τραγούδια, οιθρησκευτικές γιορτές με τα μεγάλα πανηγύρια, οι τοπικές παραδοσιακές ενδυμασίες,αποκαλύπτουν το χαρακτήρα και την ψυχή του λαού του Πηλίου.Κατοικώντας σε αυτό το πλούσιο και όμορφο βουνό, οι Πηλιορείτες ζουν,δραστηριοποιούνται κι εκφράζονται ατομικά και ομαδικά στις χαρούμενες και στιςθλιβερές στιγμές της ζωής τους, σε άμεση σχέση με τον τόπο τους, το βουνό τωνΚενταύρων. Είναι γεγονός ότι ο τρόπος της ζωής και τα έθιμα έχουν αλλάξεισημαντικά, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες που χαρακτηρίζονται από τηνκαταλυτική εισβολή του «τεχνολογικού πολιτισμού» και των ξενοφερμένωνσυνηθειών που εισήγαγε ο μαζικός τουρισμός. Ο επισκέπτης του Πηλίου όμως,μπορεί να αναζητήσει μέσα από τα στοιχεία του σημερινού λαϊκού πολιτισμού τιςκαταβολές και τις τάσεις των κατοίκων του Πηλίου και του πολιτισμού τους.Η βαθιά θρησκευτικότητα που χαρακτηρίζει τους Πηλιορείτες συνδυάζεται απόλυταμε την αγάπη τους για τη διασκέδαση και το γλέντι. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά τιςβυζαντινές τοιχογραφίες του μοναστηριού της Παναγίας της Ράσοβας, όπου ανάμεσαστις αγιογραφικές συνθέσεις, καθαρά θρησκευτικού περιεχομένου, που κοσμούν τοΚαθολικό, ο λαϊκός αγιογράφος έβαλε και ένα λαϊκό γλέντι!Πολλά είναι τα τοπικά πανηγύρια και οι γιορτές, που συγκεντρώνουν ντόπιους απόόλες τις περιοχές αλλά και ξένους, τουρίστες αλλά και προσκυνητές, στις όμορφεςεκκλησίες του Πηλίου. Εκεί, υπάρχει ακόμα ο πανάρχαιος όσο και αιώνιος τρόποςζωής, αυτός της ελληνικής αισιοδοξίας και δημιουργίας.Ηθη και έθιμαΣτη Μακρινίτσα κυρίως, αλλά και σε άλλα χωριά, έχει επιβιώσει το έθιμο της γιορτήςτων «Μάηδων» κάθε Πρωτομαγιά. Πρόκειται για ένα διονυσιακό ξεφάντωμα, πουδιατηρεί πολλά χαρακτηριστικά συμβολικά στοιχεία από τους πανάρχαιους μύθουςγια τον Αδωνη και τον Διόνυσο. Στο έθιμο πρωτοστατεί μια συντροφιά 15-20μασκαρεμένων νέων, στολισμένων με φανταχτερά χρώματα και με λουλούδια, πουτραγουδούν, χορεύουν, και το ρίχνουν στο φαγοπότι.Τα καμώματα της μασκαρεμένης συντροφιάς παριστάνουν μια χορευτική-μιμητικήιστορία, με επίκεντρο τη δολοφονία ενός νέου (Μάη) που είχε πειράξει άσεμνα μιακοπέλα, την ταφή του με λουλούδια ή χλωρά κλαδιά και τελικά την ανάστασή τουμέσα στα τραγούδια και τους χορούς της συντροφιάς. Ο πανάρχαιος μύθοςσυμβολίζει τις δυνάμεις της φυτικής ζωής, που για ένα διάστημα μένουν κρυμμένεςμέσα στο χώμα και έπειτα ξανάρχονται στο φως με τα καινούρια βλαστάρια τηςανοιξιάτικης γης.Η παγανιστική ανοιξιάτικη γιορτή συμπεριλάμβανε, εκτός του κλασικού

ανθοστόλιστου Μάη, τον ερωτικό χορό ενός νέου ζευγαριού, μια κωμική παραλλαγήτου γύφτου, της γύφτισσας και της αρκούδας κ.ά., και «διονυσιακούς» κυκλικούςχορούς με τη συνοδεία ιδιότυπης μουσικής από τα τοπικά όργανα, το νταούλι, τοζουρνά και το νταϊρέ. Λέγεται πως το έθιμο των Μάηδων εξυπηρετούσε διάφορεςσυνωμοσίες που έκαναν οι Πηλιορείτες εναντίον των Τούρκων, και πως απόκτησεψυχαγωγικό χαρακτήρα μετά την απελευθέρωση. Οι ντόπιοι συγγραφείς και οικάτοικοι, καθώς και πολλοί μελετητές, αφηγούνται με ζωηρές περιγραφές τιςπροπολεμικές οργιαστικές χορευτικές και παντομιμικές εκδηλώσεις των «Μάηδων».Στα παλιά χρόνια (ως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), οι τελετές κρατούσαν οκτώμερόνυχτα. Αλλά και από τα σημερινά απομεινάρια του εθίμου μπορεί καθένας ναδιακρίνει τις αρχαίες ρίζες και τα γνήσια λαϊκά στοιχεία.Παρόλο που η σύγχρονη ζωή έχει σβήσει πολλά από τα παλιά έθιμα, στο Πήλιοδιατηρούνται ακόμη αρκετές συνήθειες, πολύ ισχυρές, σε παλιότερα χρόνια.Μνημονεύουμε τα ις διάφορες μεθόδους για το «μάντεμα» του γαμπρού από τιςκοπέλες της παντρειάς, όπως την ονειρομαντεία, το γράψιμο των ονομάτων σταπαπούτσια της νύφης (όποιο έσβηνε πρώτο ήταν της κοπέλας που σύντομα θαπαντρευόταν), το σιτάρι των Αγίων Θεοδώρων (που έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι γιανα τον ονειρευτούν) κ.ά.Θυμόμαστε ακόμη τον Πηλιορείτικο Γάμο, που έχει διατηρηθεί σε μερικά χωριά(όπως στην Πορταριά, στον Ανω Βόλο και στο Κατηχώρι), που γινόταν με πομπή καισυνοδεία λαϊκών οργάνων. Το γαμπρό συνόδευαν οι μπράτιμοι (παρακούμπαροι).Ξεκινώντας από το σπίτι του γαμπρού η πομπή πορευόταν προς το σπίτι της νύφης.Στην πορεία οι μπράτιμοι, καβαλάρηδες ή πεζοί, κρατούσαν ένα ζευγάρι άσπραπεριστέρια και ένα μπουκάλι μαύρο κρασί και ταψιά με μπακλαβά, και κερνούσαντους γνωστούς και τους θεατές. Σε άλλα χωριά συνηθιζόταν να κρατούν στο χέρι μιακότα ή έναν πετεινό και είχαν επιδεικτικά περασμένες στο ζωνάρι τους ένα ζευγάριπαντόφλες.Οι υπόλοιποι καλεσμένοι πήγαιναν και αυτοί έφιπποι στο σπίτι της νύφης. Η νύφη,επίσης περιστοιχισμένη από τις μπρατίμισσες, φιλούσε το χέρι του γαμπρού και τωνμπρατίμων του. Ένα ακόμη από τα καθήκοντα των μπρατίμων που υπαγόρευε ηπαράδοση, ήταν το κουβάλημα των προικιών της νύφης στο σπίτι του γαμπρού. Τοαπόγευμα άρχιζε το γλέντι. Μάλιστα, ως το 1854, στη Ζαγορά έστηναν γλέντι σε όλεςτις συνοικίες για να τιμήσουν το νιόπαντρο ζευγάρι.Το έθιμο των μπρατίμων άρχισε να εξαφανίζεται από τα χωριά του Πηλίου, ότανέγινε η ένωση με την υπόλοιπη Ελλάδα το 1881.Ένα παλιό έθιμο, που διατηρείται ακόμη ζωντανό σε μερικά χωριά του Πηλίου, είναιτα «μαντηλώματα» των οικοδομών. Σε κάθε νέα οικοδομή, όταν οι τεχνίτεςπροχωρήσουν στην τοποθέτηση των ξύλων του σκελετού της σκοεπής, υπάρχει ησυνήθεια να τοποθετούν στη μέση έναν ξύλινο σταυρό, που είναι στραμμένος προςτην ανατολή. Γύρω από το σταυρό μπαίνουν λουλούδια, κρεμούν μαντήλια καιδένουν σχοινιά, στα οποία ο ιδιοκτήτης κρεμάει άλλα μαντήλια, πουκάμισα, κάλτσες(παλιότερα στη Ζαγορά κρεμούσαν και παντελόνια). Όλα αυτά είναι δώρα προς τουςτεχνίτες. Συχνά μάλιστα αντί να κρεμούν μαντήλια και άλλα ρούχα, οι ιδιοκτήτεςμοιράζουν το αντίτιμό τους σε χρήματα στους τεχνίτες. Ένα από τα πιο γραφικάέθιμα είναι το πανηγύρι του Αγίου Ιωάννη του «Λουλουδίτη» στις 8 Μαϊου, στα«πίσω « χωριά του Πηλίου. Αυτός ο Αγιος καθιερώθηκε ως προστάτης των

λουλουδιών και των δέντρων. Οι παπάδες ευλογούσαν τα λουλούδια και τα κλαδιάπου πήγαιναν στις εκκλησιές οι προσκυνητές. Τα ευλογημένα φύλλα της μουριάςδίνονταν στους μεταξοσκώληκες, για να τραφούν και για να παράγουν καλάκουκούλια. Σήμερα, μόνο στο χωριό του Αγίου Δημητρίου διατηρείται η συνήθεια ναπηγαίνουν στο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη «στου Κραβαρού την ράχη», κάθε 8Μαϊου, οι προσκυνητές, με τις αγκαλιές τους γεμάτες λουλούδια και κλαδιά.Ξεχωριστή πανηγυρική ατμόσφαιρα έχουν επίσης οι μεγάλες γιορτές της Ορθοδοξίαςστα πηλιορείτικα χωριά.Τα Χριστούγεννα, τα Φώτα, το Πάσχα, διατηρούν και σήμερα πολλά από τα γραφικάλαϊκά στοιχεία του εορτασμού τους. Ανάμεσα στα στοιχεία αυτά κάνουν εντύπωσητα κάλαντα, μουσικά και ποιητικά αφιερώματα της λαϊκής ψυχής, τραγουδημένα στηδιάλεκτο της περιοχής. Τα πολύστιχα αυτά τραγούδια έψελναν στα σπίτια μικρέςομάδες παιδιών και εφήβων, συχνά και ενήλικων αντρών (ας σημειωθεί η ιδιομορφίατων καλάντων του Λαζάρου που τραγουδιούνται από κοριτσάκια, τις ονομαστές«Λαζαρίνες» με τα λουλουδοστολισμένα καλαθάκια τους).Ανθρωποι και ΑσχολίεςΑπό την περίοδο της Τουρκοκρατίας τα χωριά του Πηλίου βαθμιαία προόδευσανοικονομικά. Η οικονομική και πολιτιστική αυτή ανάπτυξη οφειλόταν κυρίως στηνέντονη βιοτεχνική (νηματουργία και χειροτεχνία) και εμπορική δραστηριότητα τωνκατοίκων.Στο ανατολικό Πήλιο επεξεργάζονταν κυρίως σκληρά μαλλιά, ενώ στο δυτικό τομετάξι, αρχικά για να καλύψουν τις ανάγκες της οικογένειας σε ρουχισμό καιστρωσίδια, και αργότερα για εμπορικούς λόγους, καθώς υπήρχε σημαντικήεξαγωγική δραστηριότητα, ιδιαίτερα προς την κεντρική Ευρώπη και τις αγορές της.Αρκετά αναπτύχτηκαν και η μεταλλοτεχνία, η χαλκουργία, και λιγότερο ηαργυροχοϊα και η χρυσοχοϊα. Η εργατικότητα των κατοίκων, η επίδοση και ηαποδοτικότητά τους σε ότι καταπιάνονταν (χειροτεχνία, εμπόριο), η φιλοπατρία (εκδηλωμένη με δωρεές και ευεργεσίες), η θρησκευτικότητα, η φιλοκέρδεια και τοφιλαπόδημο (με μεγάλες εκστρατείες από την αρχαιότητα), η φιλομάθεια (δημιουργίασχολείων από πολύ παλιά) που τους χαρακτηρίζει, σκιαγραφούν απόλυτα τηνπροσωπικότητά τους.Με πικρία συνειδητοποιεί κανείς ότι η εκβιομηχανοποίηση είχε ως μοιραίο καιφυσικό επακόλουθο τη λήθη ή ακόμη χειρότερα τα ον αφανισμό του παραδοσιακούτρόπου ζωής σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.Οι γεροντότεροι, που τα έζησαν, λιγοστεύουν μέρα με την ημέρα και η έρευνα τηςπαλιάς πηλιορείτικης λαογραφίας δυσκολεύει.Τα επαγγέλματα του σιδερά, του πεταλωτή, του σαμαρά, του βυρσοδέψη έχουνεγκαταλειφτεί. Βιομηχανίες αντικατέστησαν τις βιοτεχνίες των μεταξωτών καιβαμβακερών ρούχων, των παπουτσιών, των κεριών. Ευτυχώς υπάρχουν ακόμηνοσταλγοί του παλιού τρόπου ζωής, ξυλογλύπτες και χαλκοτεχνίτες, γυναίκες πουυφαίνουν στον αργαλειό και κεντούν. Οι κάτοικοι του νότιου Πηλίου ασχολούνταιεπίσης με τη συλλογή της ελιάς στους μεγάλους ελαιώνες της περιοχής, και τουανατολικού με το μάζεμα των φρούτων, κυρίως μήλων, των φημισμένων μήλων τηςΖαγοράς. Βέβαια η αγροτική παραγωγή δεν είναι αυτή που θα αναμενόταν.Μοναδική πεδιάδα του νομού είναι η πεδιάδα του Αλμυρού, όπου επικρατεί ηπολυκαλλιέργεια. Εύφορη είναι και η περιοχή των Λεχωνίων (κηπευτικά,

ζαχαρότευτλα).Στα ορεινά η γεωργία περιορίζεται στις δενδροκαλλιέργειες (οπωροφόρα,καρποφόρα, ελιές, εσπεριδοειδή). Συζητείται η δημιουργία βιομηχανιών για τηνεκμετάλλευση του δασικού του πλούτου.Η κτηνοτροφία δεν παρουσιάζει κι αυτή ιδιαίτερη ανάπτυξη στο νομό. Στιςημιορεινές και πεδινές περιοχές εκτρέφονται κυρίως αιγοπρόβατα. Υπάρχουν επίσηςλίγες μονάδες βοοτροφίας και χοιροτροφίας. Μικρές αλιευτικές επιχειρήσειςλειτουργούν στο δίαυλο του Τρικερίου. Οσον αφορά τον ορυκτό πλούτο, λειτουργούνστο Βόλο και στις Μικροθήβες λατομεία μαρμάρου, και στο Πήλιο λατομείασχοστόλιθου.__

Η αρχή του Πηλιορείτικου Γάμου χάνεται στους αιώνες. Το

πιθανότερο είναι, τα έθιμά του να αποτελούν συνέχεια των

επεισοδίων ενός μυθικού γάμου που τελέστηκε στην περιοχή και

προκάλεσε το μεγαλύτερο πόλεμο της αρχαιότητας, τον Τρωικό.

Ήταν τότε που ο Πηλέας, ο γιος του βασιλιά της Αίγινας

Αιακού, παντρεύτηκε πάνω στο βουνό, το οποίο έκτοτε φέρει

το όνομά του, τη Νηρηίδα Θέτιδα. Και σ΄ εκείνο το γάμο,

όπως και στον Πηλιορείτικο, υπήρξαν δυσκολίες: Η νύφη δεν

ήθελε το γαμπρό και με τη μαγική δύναμη που διέθετε

μεταμορφώνονταν για να του κρυφτεί. Πότε γίνονταν

σουπιά, που μελάνωνε γύρω της τα νερά και χάνονταν από

το διώκτη της και πότε υψώνονταν σαν μια τεράστια φλόγα,

την οποία ο Πηλέας δεν μπορούσε καν να πλησιάσει. Στην

απελπισία του, ο βασιλιάς απευθύνθηκε στο σοφό και

μειλίχιο Χείρωνα, ένα ον παράδοξο, που κατά το μισό του

ήταν άνθρωπος και κατά το άλλο μισό άλογο, μόνιμο

κάτοικο της περιοχής. Ο Χείρων έπαιξε το ρόλο που παίζει

σήμερα στον Πηλιορείτικο Γάμο η προξενήτρα. Έφερε πιο

κοντά τους μελλονύμφους και ηρέμησε τη σχέση. Έγινε

μάλιστα και δάσκαλος του γιού τους Αχιλλέα.

Αλλά και η συνέχεια του γάμου Πηλέα και Θέτιδας υπήρξε

επεισοδιακή. Η απρόσκλητη θεά Έριδα προκάλεσε ανάμεσα στις

καλεσμένες, άλλες θεές τα πρώτα καλλιστεία. Τα θεϊκά αυτά

καλλιστεία υπήρξαν- ως γνωστόν- η αφορμή του Τρωικού Πολέμου.

Για το ζευγάρι, ωστόσο, όλα πήγαν κατ ευχήν. Η ένωσή τους υπήρξε

αρμονική κι απέκτησαν γιο τον τρισένδοξο ήρωα του Τρωικού

Πολέμου, τον ξακουστό Αχιλλέα.

Η ομοιότητα των επεισοδίων, των δυσκολιών που μοιάζουν

ανυπέρβλητες, αλλά τελικά ξεπερνιούνται, κάνει κάποιους να

πιστεύουν ότι ο Πηλιορείτικος Γάμος αποτελεί συνέχεια αυτού του

μοναδικού γάμου, που χάνεται στην αχλή του χρόνου.