"Επί Ασπαλάθων..." Γ. Σεφέρης Είναι το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη και δημοσιεύτηκε στο Βήμα (23.9.71) τρεις μέρες μετά το θάνατό του στην περίοδο της δικτατορίας. Το ποίημα βασίζεται σε μια περικοπή του Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ.ε.) που αναφέρεται στη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Ο Αρδιαίος, τύραννος σε μια πόλη, είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο του αδερφό του. Γι' αυτό και η τιμωρία του, καθώς και των άλλων τυράννων, στον άλλο κόσμο στάθηκε φοβερή. Όταν εξέτισαν την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμαζόταν να βγουν στο φως, το στόμιο δεν τους δεχόταν αλλά έβγαζε ένα μουγκρητό. "Την ίδια ώρα άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρισκόταν εκεί και ήξεραν τι σημαίνει αυτό το μουγκρητό, τον Αρδιαίο και μερικούς άλλους αφού τους έδεσαν τα χέρια και τα πόδια και το κεφάλι, αφού τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν, άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στ' ασπαλάθια και σε όλους όσοι περνούσαν από εκεί εξηγούσαν τις αιτίες που τα παθαίνουν αυτά και έλεγαν πως τους πηγαίνουν να τους ρίξουν στα Τάρταρα". (Πλ. Πολιτεία 616).

ακούστε/ « δείτε» το κείμενο

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού."

πάλι με την άνοιξη.

Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες

το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι

δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια

και τους κίτρινους ανθούς.

Απόμερα οι αρχαίες κολόνες ,χορδές μιας άρπας που αντηχούν

ακόμη...

Γαλήνη

-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;

Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ,χαμένη στου μυαλού

τ'αυλάκια.

τ΄όνομα του κίτρινου θάμνου

δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.

Το βράδυ βρήκα την περικοπή:

"τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει

"τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν

τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν

απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους

και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι".

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του

Ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος

31 του Μάρτη 1971

1ο φύλλο εργασίας (για όλες τις ομάδες)

Γνωρίστε :• τον Σεφέρη μέσα από την παρουσίαση του ΕΚΕΒΙ καθώς και το αφιέρωμα του περιοδικού

Ως3• Το ιστορικό πλαίσιο 1960-1974 μέσα από την επόμενη παρουσίαση:

Εργασία:

Ανασυνθέστε σε πεζό κείμενο το ιστορικό πλαίσιο ,που θα παρουσιάσετε ,η κάθε ομάδα χωριστά, στην ολομέλεια της τάξης

2ο φύλλο εργασίας

Ομάδα 1η (Γιώργος Γιάννος, Δέσποινα Γκαβρέση, Χρήστος Κιτσάκης * «Τα αστέρια»)

Ο Σεφέρης , όπως και ο Καβάφης χρησιμοποιεί την ιστορία και το μύθο στην ποίησή του. Θυμηθείτε ότι : « Ο Καβάφης αντιστρέφει την παρνασσική χρήση της ιστορίας: τα ιστορικά του ποιήματα διαφέρουν από τα παρνασσικά ιστορικά κατά το ότι δεν αναζητούν το θέμα τους στο παρελθόν αλλά χρησιμοποιούν την ιστορία για να μιλήσουν και για το παρόν. Στον Καβάφη το ιστορικό προσωπείο καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια του ποιήματος.» Διαβάστε από την εφημερίδα το Βήμα το άρθρο του Δ. Τζιόβα (η επικοινωνία με το παρελθόν)

Εργασία: Πώς χρησιμοποιεί ο Σεφέρης την ιστορία στην ποίησή του; Ποια η διαφορά με τη χρήση της ιστορίας από τον Καβάφη;

Ομάδα 2η

(Βασίλης Λάκκας, Γεωργία Λάππα, Λεωνίδας Καρβούνης, Δημήτριος Κυπριανός * « Οι εργατικοί» )

Διαβάστε και ακούστε το παρακάτω απόσπασμα από τα Πάθη του Οδυσσέα Ελύτη . Παρατηρείστε ότι και ο Ελύτης ,όπως ο Σεφέρης, αναφέρεται στο ποίημά του στην Άνοιξη και το σηκωμό των Ελλήνων, τον Ευαγγελισμό.

ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ

ΤΑ ΠΑΘΗ

ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΤΡΙΤΟ (ακούστε το Μάνο Κατράκη να διαβάζει Οδυσσέα Ελύτη)

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΞΟΔΟΣ (αναφέρεται στην κατοχή από τους Γερμανούς και την αντίσταση του λαού)

Τις ημέρες εκείνες έκαναν σύναξη μυστική τα παιδιά

και λάβανε την απόφαση, επειδή τα κακά μαντάταπλήθαιναν στην πρωτεύουσα, να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες

με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από τ' ανοιχτό πουκάμισο,με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του ήλιου. Όπου είχε κράτος κι εξουσία η Άνοιξη .

Και επειδή σίμωνε η μέρα που το Γένος είχε συνήθιο να γιορτάζει τον άλλο Σηκωμό,τη μέρα πάλι εκείνη ορίσανε για την Έξοδο.

Και νωρίς εβγήκανε καταμπροστά στον ήλιο, με πάνου ως κάτου απλωμένη την αφοβιά σα σημαία,οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες.

Και ακολουθούσανε άντρες πολλοί, και γυναίκες, και λαβωμένοι με τονεπίδεσμο και τα δεκανίκια. Όπου έβλεπες άξαφνα στην όψη τους τόσες χαρακιές,

πού 'λεγες είχανε περάσει μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα.Τέτοιας λογής αποκοτιές, ωστόσο, μαθαίνοντες οι Άλλοι, σφόδρα ταράχθηκαν.

Και φορές τρεις με το μάτι αναμετρώντας τοέχει τους, λάβανε την απόφαση να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες,

με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει:μία πήχη φωτιά κάτω απ' τα σίδερα, με τις μαύρες κάνες και τα δόντια του ήλιου.

Όπου μήτε κλώνος μήτε ανθός, δάκρυο ποτέ δεν έβγαλαν.Και χτυπούσανε όπου να 'ναι, σφαλώντας τα βλέφαρα με απόγνωση.

Και η Άνοιξη ολοένα τους κυρίευε.Σα να μην ήτανε άλλος δρόμος πάνω σ' ολάκερη τη γη, για να περάσει η Άνοιξη

παρά μονάχα αυτός, και να τον είχαν πάρει αμίλητοι, κοιτάζοντας πολύ μακριά, πέρ' απ' την άκρη τηςαπελπισιάς, τη Γαλήνη που έμελλαν να γίνουν, οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες,

και οι άντρες, και οι γυναίκες, και οι λαβωμένοι με τον επίδεσμο και τα δεκανίκια.Και περάσανε μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα. Και θερίσανε πλήθος τα θηρία,

και άλλους εμάζωξαν. Και την άλλη μέρα εστήσανε στον τοίχο τριάντα.

Εργασία: Τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε σχετικά με το συμβολισμό της λέξης Άνοιξη και Ευαγγελισμός στα παραπάνω ποιήματα; (Να λάβετε υπόψη σας και τα ιστορικά σημεία στα οποία αναφέρονται τα κείμενα)

Ομάδα 3η (Θάνος Καλόγηρος, Αντώνης Κάσσος, Γιώργος Κατσουλίδης, Ζούγκης Βασίλειος * «οι εκλεκτοί»)

Εργασία:

Επισκεφθείτε την πύλη για την Ελληνική γλώσσα και αναζητείστε στο ηλεκτρονικό λεξικό του Τραιανταφυλλίδη τις λέξεις Ύβρις, Άτη, Νέμεσις . Στη συνέχεια ανακαλύψτε αυτό αρχαίο ηθικό σχήμα μέσα στο κείμενο

Ομάδα 4η

(Αρετή Βασιλείου, Σταυρούλα Αγγέλη, Γιώργος Κατσέλης * «Τα ξεφτέρια» )

• Ο πολιτικός Σεφέρης αφήνει σαν διαθήκη του το «Επί Ασπαλάθων» αλλά και τη Δήλωσή του κατά της Χούντας. (Διαβάστε το κείμενο στο σπουδαστήριο νέου ελληνισμού )

• Διαβάστε το ποίημα του Μ. Αναγνωστάκη « Επίλογος» • Διαβάστε και τους παρακάτω στίχους του Βολφ Μπίρμαν

Κι οι ποιητές με χέρι υγρό,υμνούνε της πατρίδας τον χαμό,κάνουν με θέρμη τα στοιχειά στιχάκια,με τους σοφούς του κράτους τα ‘χουνε πλακάκια,σαν χέλια γλοιώδικα έχουν πουληθεί,τους έχω βαρεθεί.

Εργασία: Ποιος ρόλος της ποίησης προβάλλεται μέσα από τις παραπάνω αναφορές; Μπορεί η ποίηση να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στη σύγχρονη βαρβαρότητα;

Ομάδα 5η: (Ναταλία Λιάρου, Βασίλης Κατσέλης, Χαράλαμπος Λάμπρου, Νικόλαος Γκίνος * «Οι λογοτέχνες»)

Ο Σεφέρης στο ποίημά του «ένας γέροντας στην ακροποταμιά» γράφει:

Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη.Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά-σιγά,βουλιάζεικαι την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό τηςκι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.

Διαβάστε στο άρθρο του Γ.Μπαμπινιώτη «Καθημερινή και ποιητική γλώσσα», τις ρήσεις του Σεφέρη που αφορούν τη γλώσσα της ποίησής του.

Εργασία: Ποια τάση της ποίησης καυτηριάζει με τους παραπάνω στίχους ο Σεφέρης; Είναι το «Επί Ασπαλάθων» ένα κείμενο στο οποίο ο Σεφέρης μιλάει απλά;

Δικτυακοί τόποι

http://www.ekebi.gr/Fakeloi/seferis/index2.htm

http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/manolhs_anagnwstakhs_poems.htm#%CE%95%CE%A0%CE%99%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%9F%CE%A3

http://www.os3.gr/gr_id_id.htm

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=128745http://www.youtube.com/watch?v=Dj2auY13wRY

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%8D%CE%B2%CF%81%CE%B9%CF%82&dq=

http://www.snhell.gr/testimonies/content.asp?id=112&author_id=44

http://www.potheg.gr/ProjectDetails.aspx?Id=973&lan=1