ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος : «Ο Μεγάλος Πόλεμος» (1914-1918)

ΜΑΚΡΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΕ02

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΠΑΚΕΤΟΥ ΤΟΥ

ΠΕΜ

1. Ταυτότητα του σεναρίου

Τίτλος: Ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος : «Ο Μεγάλος Πόλεμος» (1914-1918)

Δημιουργός: Mακρής Σωτήρης

Σχολείο : 5ο Γυμνάσιο Ξάνθης

Διδακτικό αντικείμενο: Ιστορία

Διδακτική ενότητα: Ενότητα 31 : Ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος

Τάξη: Γ΄ (Γ2) – 22 μαθητές (6 μουσουλμάνοι)

Απαιτούμενος χρόνος διδασκαλίας: 2 ώρες

Προϋποθέσεις υλοποίησης: H εξοικείωση των μαθητών με τη «φιλοσοφία» του υλικού του ΠΕΜ στην Ιστορία της Γ΄Γυμνασίου.

2. Σύντομη περιγραφή

Το παρόν σενάριο απευθύνεται στους μαθητές της Γ΄Γυμνασίουκαι στοχεύει στη διερεύνηση του Α΄Παγκοσμίου πολέμου μέσα από γραπτές πηγές , χάρτες , εικόνες που αντλούνται αποκλειστικά από το υλικό του ΠΕΜ.

3. Στόχοι – σκεπτικό

Γνώσεις για το γνωστικό αντικείμενο

Να κατανοήσουν οι μαθητές τα αίτια του Α΄παγκοσμίου πολέμου.

Να γνωρίσουν τα αντίπαλα στρατόπεδα, τις κύριες φάσεις και την έκβαση του πολέμου.

Να συνειδητοποιήσουν τις συνέπειες του πολέμου για τα έθνη.

3. Στόχοι – σκεπτικόΓνώσεις για τον κόσμο

Να αντιληφθούν οι μαθητές τις ολέθριες συνέπειες του πολέμου σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο.

Να καλλιεργήσουν το αντιπολεμικό συναίσθημα.

Η εξοικείωση των μαθητών με τον ιστορικό χώρο μέσω των χαρτών.

3. Στόχοι – σκεπτικόΓνωστικό αντικείμενο και Γραμματισμοί

Να ασκηθούν οι μαθητές στην παρατήρηση, στην κριτική επεξεργασία των γραπτών πηγών , των χαρτών, των εικόνων, ως ιστορικών τεκμηρίων , ώστε να αναπτυχθούν οι κατάλληλες δεξιότητες για την προσέγγιση των ιστορικών φαινομένων.

Να εντρυφήσουν στην ομαδοσυνεργατική μάθηση.

4. Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης

Η σχέση του σεναρίου με το αναλυτικό πρόγραμμα:

Η επιλογή του θέματος αντλήθηκε από την 31η ενότητα της Ιστορίας (Γ΄Γυμνασίου) και ανταποκρίνεται στους στόχους του ΑΠΣ (βιβλίο εκπαιδευτικού σελ. 88-89).

Διδακτικές πρακτικές

Οικοδομισμός (κάθε μαθητής κατασκευάζει τη γνώση με το δικό του τρόπο, ενεργητικά και δεν αποτελεί απλά ένα παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και γνώσεων π.χ εξαγωγή συμπερασμάτων για τη ζωή στο μέτωπο).

Κοινωνικοπολιτισμική θεωρία (το μανθάνον υποκείμενο δε κατασκευάζει την προσωπική του γνώση μέσα σ ένα πολιτισμικό και επικοινωνιακό «κενό» .Η μάθηση ενσωματώνεται σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα και έτσι επέρχεται η εμπέδωση μέσω της κοινωνικής εμπειρίας π.χ με την επεξεργασία ιστορικών πηγών).

ανακαλυπτική μάθηση ( Οι μαθητές αναπτύσσουν δεξιότητες μέσω του πειραματισμού, της δοκιμής, της επαλήθευσης και της διάψευσης, μαθαίνουν μέσω της δημιουργίας ,κατασκευάζοντας ένα προϊόν, π.χ ένα γράμμα ενός στρατιώτη από το μέτωπο).

Διδακτικές πρακτικές

Το παιδί δεν είναι παθητικός δέκτης αλλά δρωνυποκείμενο.

Ο δάσκαλος είναι εμψυχωτής καθοδηγητής, συνερευνητής, συνοδοιπόρος και συντονιστής στη διαδικασία μάθησης. Οδηγεί τα παιδιά στην ανακάλυψη της γνώσης. Στόχος του, είναι να κάνει τα παιδιά ικανά να κατανοούν, ν΄ αποκωδικοποιούν, να κρίνουν. Να οικοδομούν τη γνώση μόνα τους.

Συνεργατική μάθηση.

Πορεία διδασκαλίας

Χωρίζουμε τους μαθητές σε τέσσερις ομάδες (5-6 ατόμων). Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει δραστηριότητες που σχετίζονται με τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι μαθητές της Α΄ ομάδαςαναλαμβάνουν να διερευνήσουν , αρχικά , τα αίτια (διακρίνοντας τα από τις αφορμές) που οδήγησαν στην έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου , διεκπεραιώνοντας την άσκηση 2 σελ. 13 (ΛΑΙ κεφ.7). Μπορούμε να βοηθήσουμε τους μαθητές , παραπέμποντας τους στο υλικό του ΠΕΜ σελ. 130 , όπου παρατίθενται κάποιοι από τους λόγους που οδήγησαν στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στη συνέχεια οι μαθητές της Α΄ομάδας αναλαμβάνουν να συμπληρώσουν την επιστολή του νεαρού Γερμανού στρατιώτη από το μέτωπο Π 7.16 (ΛΑΙ κεφ.7 ) σελ. 5 , προκειμένου να αντιληφθούν τις δύσκολες καταστάσεις που βίωναν οι στρατιώτες στο πόλεμο και ειδικά στα χαρακώματα ( ενισχύοντας έτσι το αντιπολεμικό συναίσθημα). Πρέπει να σημειωθεί ότι εσκεμμένα επιλέγεται η επιστολή του Γερμανού στρατιώτη και όχι του Άγγλου (Π 7.19 ) για να αντιληφθούν οι μαθητές ότι η διάσταση του πολέμου δεν περιορίζεται στους «καλούς» συμμάχους και στους «κακούς» Γερμανούς. Εναλλακτικά θα μπορούσε να ζητηθεί από τους μαθητές συνεξετάσουν τις δυο επιστολές.

Προσδοκώμενοι στόχοιΜε αυτή τη δραστηριότητα

Μπορούν να κατανοήσουν οι μαθητές τα αίτια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου.

προωθείται μια ενεργητική διαδικασία μάθησης , ενεργοποιείται η γλώσσα και ενισχύεται η κατανόησητων ιστορικών συμβάντων , συγκροτώντας την ιστορική γνώση.

Ενισχύεται το αντιπολεμικό συναίσθημα και η ιστορική ενσυναίσθηση.

7. Φύλλα εργασίαςΟμάδα 1

Δραστηριότητα 1η

1.Στον διπλανό πίνακα διαβάζετε αρκετούς από τους λόγους που οδήγησαν στο ξέσπασμα

του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Ποιοι από αυτούς υπήρχαν από παλιά και ποιος ή ποιοιδημιουργήθηκαν το καλοκαίρι του 1914; Ποιο γεγονός πιστεύετε ότι αποτέλεσε την αφορμή του πολέμου;

Δραστηριότητα 2η

2.Είσαι ένας νεαρός στρατιώτης το 1915 που πήγε εθελοντικά στο στρατό και έζησε αρκετούς μήνες στα χαρακώματα. Συμπλήρωσε το γράμμα που θα στείλεις στους δικούς σου στο οποίο τους περιγράφεις τη ζωή σου στα χαρακώματα. ( οι εικόνες 7.7 και 7.8 στη σελίδα 133 θα σε βοηθήσουν).

Αγαπητέ Βίλχελμ,

Σου στέλνω χαιρετισμούς από τον επίγειο τάφο μου. Σίγουρα πολύ γρήγορα θα τρελαθούμε από τα φοβερά πυρά του πυροβολικού. Νύχτα και μέρα συνεχίζουν χωρίς διακοπή. Ποτέ παλιότερα δεν ήταν τόσο άσχημα. Καθόμαστε όλη μέρα βαθιά χωμένοι στη γη χωρίς φως, ούτε ηλιαχτίδα, και απλά περιμένουμε το θάνατο, ο οποίος μπορεί έρθει κάθε στιγμή. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Δε θα ήθελα να στο γράψω αυτό, αγαπητέ Βίλχελμ, αλλά πρέπει. Ξανά μας κάνουν μεγάλη επίθεση! Θα ξανασυναντηθούμε άραγε; Μόνο ο Θεός ξέρει! Είναι απαίσιο.

Γράμμα Γερμανού στρατιώτη, άνοιξη 1915

Οι μαθητές της Β΄ομάδαςαναλαμβάνουν να μελετήσουν το χάρτη 7.1 σελ 130 , προκειμένου να καταγράψουν τις δύο αντίπαλες συμμαχίες , να αντιληφθούν το μέγεθος

των δυνάμεων και να αποφανθούν για την πιο ισχυρή (άσκηση 1 σελ.13 ΛΑΙ κεφ 7). Ο χάρτης είναι λειτουργικά δεμένος με την ιστορική αφήγηση και έτσι αποφεύγεται μια μακροσκελής και κουραστική αφήγηση, εξοικειώνοντας παράλληλα τους μαθητές με τον ιστορικό χώρο.

Στη συνέχεια οι μαθητές καλούνται «αποκρυπτογραφήσουν» τις πληροφορίες για τη ζωή πίσω από το μέτωπο, που μας παρέχει η πηγή Π 7.22 σελ.6ενός Τούρκου λογοτέχνη. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και η αφίσα Π 7.21.

Προσδοκώμενοι στόχοιΜε αυτή τη δραστηριότητα οι μαθητές

μπορούν να πληροφορηθούν και να συναισθανθούν τις συνέπειες του πολέμου στην οικονομία και την κοινωνία της εποχής.

να γνωρίσουν τα αντίπαλα στρατόπεδα και τη δύναμη τους.

Ομάδα 2

Δραστηριότητα 1ηΓαλλία

Ρωσία

Ιταλία

Αυστροουγγαρία

1. Μελετήστε το χάρτη 7.1 και συμπληρώστε τον πίνακα με όλα τα στοιχεία που αφορούντην καθεμιά από τις παραπάνω χώρες (πληθυσμός, αριθμός στρατιωτών, όπλα, αποικίες).

Σημειώστε ακόμα τους αντίπαλους και τους συμμάχους κάθε χώρας. Σε ποια σημεία καθεμιά από τις παραπάνω χώρες είναι πιο ισχυρή από τις άλλες; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.

Ποια από τις δύο συμμαχίες, η Αντάντ ή η Τριπλή Συμμαχία, ήταν πιο ισχυρή;

Δικαιολογήστε την απάντησή σας.

Μεγάλη

Βρετανία

Γερμανία Γαλλία Ρωσία Ιταλία Αυστροο

υγγαρία

Δραστηριότητα 2η

2. Ποιες ήταν οι συνέπειες στον άμαχο πληθυσμό σύμφωνα με την παρακάτω πηγή;

Οι μαθητές της Γ΄ομάδας

καλούνται να αξιολογήσουν τα συναισθήματα ενός Άγγλου στρατιώτη μέσα από την πηγή Π 7.2 σελ 1 (ΛΑΙ κεφ.7) και να αποφανθούν αν τελικά οι προσδοκίες του επιβεβαιώθηκαν ή διαψεύστηκαν από την εξέλιξη του πολέμου. Εναλλακτικά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν οι εικόνες 7.1 και 7.3. Μέσω αυτής της δραστηριότητας οι μαθητές συνειδητοποιούν τι σήμαινε ο συγκεκριμένος πόλεμος για τους ανθρώπους της εποχής και καταλαβαίνουν τις ιδέεςκαι τις αξίες άλλων εποχών.

Μητέρα αποχαιρετάει το γιο της που φεύγειγια τον πόλεμο. 1914

Με τη δεύτερη δραστηριότητα οι μαθητές μεταφέρονται στο «περιθώριο» του πολέμου και διερευνούν τη συσχέτιση του πολέμου με τη χειραφέτηση της γυναίκας . Μέσω της πηγής συγκροτούν την ιστορική γνώση , κατανοώντας παράλληλα την αλληλεπίδραση των ιστορικών γεγονότων. Έτσι λοιπόν μελετούν το απόσπασμα ενός βρετανικού περιοδικού Π 7.24, ενώ επιβοηθητικά μπορεί να λειτουργήσει και η εικόνα Π 7.23.

Βρετανική αφίσα του 1914 που καλεί τις γυναίκες στη Μεγάλη Βρετανίανα γίνουν εργάτριες στην πολεμική βιομηχανία.

Προσδοκώμενοι στόχοιΜε αυτή τη δραστηριότητα οι μαθητές

οι μαθητές συνειδητοποιούν τι σήμαινε ο συγκεκριμένος πόλεμος για τους ανθρώπους της εποχής και καταλαβαίνουν τις ιδέες και τις αξίεςάλλων εποχών.

Μέσω της πηγής συγκροτούν την ιστορική γνώση, κατανοώντας παράλληλα την αλληλεπίδρασητων ιστορικών γεγονότων.

Ομάδα 3

Δραστηριότητα 1η

Aπόσπασμα από τις αναμνήσεις ενός Βρετανούπου πήγε να καταταγεί στο στρατό στα δεκάξι

του.

1. Πώς αντιμετωπίζει στην παρακάτω πηγή ο νεαρός Αγγλος την πρόκληση της συμμετοχής του στο Α΄παγκόσμιο πόλεμο; Ποια τα συναισθήματα του; Επιβεβαιώθηκαν από τη συνέχεια του πολέμου ή διαψεύστηκαν;

Δραστηριότητα 2η

2.Σε ποιες αλλαγές που αφορούν τις γυναίκες , αναφέρεται το παρακάτω απόσπασμα από βρετανικό περιοδικό; Σχετίζονται αυτές με τη χειραφέτηση της γυναίκας;

Οι μαθητές της Δ΄ομάδας

αναλαμβάνουν να μελετήσουν το χάρτη 7.6 σελ 132-133 και να καταγράψουν τα μέτωπα του πολέμου τις κύριες φάσεις και να αποφανθούν για τη σπουδαιότητα τους για την εξέλιξη της σύγκρουσης. Με αυτή τη δραστηριότητα οι μαθητές παρατηρούν , επεξεργάζονται, αναλύουν και συνθέτουν την αιτιολογημένη τους κρίση.

Στη συνέχεια έρχονται σε επαφή με μια γνώριμη φιγούρα τον Σαρλό , μέσα από την αυτοβιογραφία Π 7.36 του , λαμβάνουν μια συνολική εικόνα του πολέμου, καταγράφουν τις συνέπειες του πολέμου ,ενώ παράλληλα ξεχωρίζουν την γνώμηαπό ένα δεδομένο.

Προσδοκώμενοι στόχοιΜε αυτή τη δραστηριότητα οι μαθητές

παρατηρούν , επεξεργάζονται, αναλύουν και συνθέτουν την αιτιολογημένη τους κρίση.

λαμβάνουν μια συνολική εικόνα του πολέμου, καταγράφουν τις συνέπειες του πολέμου ,ενώ παράλληλα ξεχωρίζουν την γνώμη από ένα δεδομένο

Συστηματοποιούν τις γνώσεις τους για τα μέτωπακαι τις φάσεις του πολέμου

Ομάδα 4

Δραστηριότητα 1η

Χάρτης με τα μέτωπα του πολέμου

1. Μελετήστε το χάρτη 7.6. Ποια μέτωπα υπήρχαν στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή; Ποιοι συγκρούστηκαν στο καθένα από αυτά; Αφού αναλογιστείτε ποιοι είναι οι βασικοί αντίπαλοι της Γερμανίας, να αναφέρετε ποιο μέτωπο ήταν το σημαντικό για την εξέλιξη του πολέμου; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.

Δραστηριότητα 2η

2.Ποιες είναι οι συνέπειες του πολέμου έτσι όπως μας τις περιγράφει στην αυτοβιογραφία του ο Τσάρλι Τσάπλιν;

Κοινή δραστηριότητα (για σπίτι)

Με αφορμή τη συνέντευξη του Γερμανού ζωγράφου Οτο Ντιξ Π7.39 και τον πίνακα ζωγραφικής του Π7.38 , οι μαθητές καλούνται να αναζητήσουν στο διαδίκτυο υλικό (εικόνες, τραγούδια, αφίσες πίνακες, βιβλία) με αντιπολεμικό περιεχόμενο και να δημιουργήσουν μια παρουσίαση.

Ολομέλεια Τη δεύτερη ώρα οι μαθητές παρουσιάζουν τις εργασίες

τους στην ολομέλεια της τάξης , οικοδομώντας έτσι το ιστορικό μωσαϊκό του Α ΄παγκοσμίου πολέμου.

Αξιολόγηση μαθητών Ο δάσκαλος σε όλη τη διάρκεια της υλοποίησης

αυτού του σεναρίου παρακολουθεί , καταγράφει, αξιολογεί τη συμμετοχή των μαθητών στην ομάδα εργασίας, την ικανότητα ανταλλαγής και σύνθεσηςαπόψεων, την πρωτοτυπία στη σκέψη, τη φαντασία, τη διαίσθηση, την αξιοποίηση των συνδηλώσεων του κειμένου. Οι αναγνωστικές, συγγραφικές, επικοινωνιακές, συνεργατικέςδεξιότητες που αναπτύσσουν οι μαθητές κατά την εφαρμογή του σεναρίου συνιστούν κριτήρια αξιολόγησης της μαθησιακής διαδικασίας.

5. Άλλες εκδοχές

Η ενότητα προσφέρεται για διαθεματική προσέγγιση με τη λογοτεχνία ( «Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο» του Ρεμάρκ ή «Η ζωή εν τάφω του Στρατή Μυριβήλη) , με το μάθημα της Δραματικής ποίησης ( «Ελένη» αντιπολεμικό μήνυμα π.χ μονόλογος Μενελάου στ.437-494) ,των Αρχαίων (ενότητα 4η «Περι ειρήνης» Ισοκράτη) Επιπλέον μπορεί να αξιοποιηθούν κινηματογραφικέςταινίες με ανάλογο περιεχόμενο όπως και έργα ζωγραφικής (Οτο Ντιξ ,Πικάσο ) . Επίσης θα μπορούσε να διδαχτεί συγκριτικά με το Β΄παγκόσμιο πόλεμο ή τους Βαλκανικούς.

6. Κριτική- Συμπεράσματα Το σενάριο εκπονήθηκε στην τάξη χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες.

Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν(συμπεριλαμβανομένων και των μουσουλμάνων,οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά και παρήγαγαν γραπτό και προφορικό λόγο) στις δραστηριότητες με ευχαρίστηση και θέρμη. Συνεργάστηκαν ομαλά , συνέθεσαν, ανέλυσαν και κατέγραψαν τα συμπεράσματά τους.

εκλογικεύοντας και μετατρέποντας την ιστορία σε

υλικό γνωριμίας και κατανόησηςτου παρελθόντος, ενίσχυσε την

κριτική ικανότητα

Η έλλειψη επουσιωδών λεπτομερειών και άσκοπων επαναλήψεων , η απλή , αλλά δόκιμη επιστημονική γλώσσα , η αποσαφήνιση όρων και ο περιεκτικός τρόπος οργάνωσης του υλικού προσέφεραν στον

διδάσκοντα ευελιξία στην διδακτική αξιοποίηση του και στους μαθητές το απαραίτητο ιστορικό ,

πολιτισμικό και κοινωνικό διδακτικό πλαίσιο.

το υλικό του ΠΕΜ

Προστιθέμενη αξία

Οι εικόνες

αποτέλεσαν ένα επιπλέον ιστορικό τεκμήριο , άσκησαν τους μαθητές στην παρατήρηση , ενεργοποίησαν τη γλώσσα και την επεξεργασία

ιστορικών στοιχείων.

Οι χάρτες

εξοικείωσαν τους μαθητές με τον ιστορικό χώρο , αποφεύγοντας τις μακροσκελείς αφηγήσεις.

Οι πηγές

βοήθησαν τους μαθητές να συνδέσουν πληροφορίες , να κατανοήσουν το πλαίσιο των ιστορικών γεγονότων , να καταλάβουν τις ιδέες και τις

αξίες άλλων εποχών, την αλληλεπίδραση των συμβάντων.

Οι δραστηριότητες του ΛΑΙ

προώθησαν μια πιο ενεργητική διαδικασία μάθησης , καθιστώντας τους μαθητές ενεργά και διερευνητικά και όχι παθητικά υποκείμενα .

Ευχαριστώ για την υπομονή σας

Μακρής Σωτήρης ΠΕ 02