ΤΙΤΛΟΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ: ΚΛΕΦΤΙΚΟ, ΕΝΑΣ ΑΪΤΟΣ ΠΕΡΗΦΑΝΟΣ - ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ

ΟΝΟΜΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ: Δοϊρανλή Άννα

ΜΑΘΗΜΑ: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

ΤΑΞΗ: Α Γυμνασίου

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα,

Ιστορία

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 4 ώρες

ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ: Φυλλομετρητής, λογισμικό επεξεργασίας κειμένου, λογισμικό

παρουσιάσεων, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο

ΣΤΟΧΟΙ:

• α) Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:

γνωριμία με τα δημοτικά τραγούδια και τα γνωρίσματά τους

κατανόηση και ανάλυση των θεματικών κέντρων του συγκεκριμένου

ποιήματος (χαρακτήρας και τρόπος ζωής των κλεφτών, ρόλος της φύσης στη

ζωή του κλέφτη…)

εντοπισμός των σχημάτων λόγου και του ρόλου τους

κατανόηση της χρήσης της αλληγορίας και της σημασίας της

γνωριμία με την έννοια της πολυσημίας των λέξεων

αναζήτηση ιστορικών πληροφοριών για τους κλέφτες (αίτια, οργάνωση,

δράση, σχέση με τους αρματολούς)

παραγωγή συνεχούς γραπτού και προφορικού λόγου

εξοικείωση με το κράτημα σημειώσεων

εξοικείωση με τη χρήση προσχεδιασμένου προφορικού λόγου

ανάπτυξη παραγράφου με θέμα περιγραφή εικόνας

ανάπτυξη παραγράφου με αναλογία

• β) Ως προς το νέο γραμματισμό:

ικανότητα παραγωγής συνεχούς γραπτού λόγου σε περιβάλλον

επεξεργασίας κειμένου

ικανότητα αναζήτησης γλωσσικού υλικού σε βάσεις γλωσσικών δεδομένων

(ηλεκτρονικά λεξικά)

ικανότητα πλοήγησης στο διαδίκτυο με στόχο τη συλλογή συγκεκριμένων

πληροφοριών

επαφή με έγκριτες ιστοσελίδες, όπως του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού,

της Πύλης της Ελληνικής Γλώσσας, του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ή με

ιστοσελίδες Μουσείων

εξοικείωση με την αναζήτηση και μεταφόρτωση των σχολικών εγχειριδίων,

που βρίσκονται αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

ικανότητα δημιουργίας παρουσίασης με χρήση λογισμικού παρουσιάσεων

εξοικείωση με τη δυνατότητα αναρτήσεων σε ιστολόγιο

εξοικείωση με τη χρήση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου

• γ) Ως προς την παιδαγωγική επιστήμη:

ανάπτυξη συνεργατικού πνεύματος και ομαδοσυνεργατική μάθηση

καλλιέργεια δεξιότητας συμπαραγωγής λόγου

διερευνητική ανακαλυπτική μάθηση

καλλιέργεια κριτικής σκέψης

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΣΚΕΠΤΙΚΟ:

Στο παρόν σενάριο επιχειρείται μια διαθεματική προσέγγιση κλέφτικου

δημοτικού τραγουδιού, καθώς και μία αδρομερής επαφή με θέματα, τα οποία θα

απασχολήσουν τους μαθητές και σε επόμενες τάξεις.

Οι μαθητές δουλεύουν τα φύλλα εργασίας τους, αφού χωριστούν σε ομάδες

των τριών, για να επιτευχθεί η ομαδοσυνεργατική μάθηση μέσα από την κοινωνική

αλληλεπίδραση, σύμφωνα με τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες (L. Vygotsky).

Υπερδεσμοί τούς οδηγούν σε αρχεία με δημοτικά τραγούδια ή με εικόνες και

σε ιστοσελίδες, (Μουσείο του Βρέλλη, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού), όπου

πλοηγούνται, διερευνούν και συλλέγουν πληροφορίες, για να απαντήσουν στα

ερωτήματα που διατυπώνονται στα φύλλα εργασίας τους, με στόχο την

διερευνητική, ανακαλυπτική μάθηση (J. Bruner).

Από τις εργασίες των μαθητών, άλλες ανακοινώνονται στην τάξη προφορικά,

άλλες γράφονται στον επεξεργαστή κειμένου, άλλες - γραμμένες με το λογισμικό

παρουσιάσεων - αναρτώνται στο ιστολόγιο της τάξης και άλλες στέλνονται με

ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στη φιλόλογο της τάξης.

Οι ποικίλες μορφές «ανακοίνωσης» των εργασιών εξυπηρετούν και το στόχο

του τεχνογραμματισμού και το επικοινωνιακό πλαίσιο δράσης των μαθητών.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:

1η ώρα

Κατά την 1η ώρα, οι μαθητές επισκέπτονται την πύλη της ελληνικής γλώσσας

και αναζητούν τη δεύτερη σημασία της λέξης κλέφτης.

Αυτό δίνει την ευκαιρία για αναφορά στην πολυσημία των λέξεων και τους ζητείται

και ένα παράδειγμα.

Στη συνέχεια, επισκέπτονται την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος

Ελληνισμού και το Μουσείο του Βρέλλη, πλοηγούνται και απαντούν γραπτά στον

επεξεργαστή κειμένου σε ερωτήματα που αφορούν την ιστορική προσέγγιση του

θέματος (αίτια, δράση, οργάνωση των κλεφτών και σχέση με τους αρματολούς).

2η ώρα

Κατά τη δεύτερη ώρα, οι μαθητές ασχολούνται με το χαρακτήρα και τον

τρόπο ζωής των κλεφτών, όπως αυτά προκύπτουν από το προς επεξεργασία

κλέφτικο δημοτικό τραγούδι, αλλά και από άλλα κλέφτικα που τους δίνονται προς

διερεύνηση σε αρχείο. Γράφουν σχετική παράγραφο και την ανακοινώνουν στην

τάξη..

Επίσης, ασχολούνται με το ρόλο της φύσης στη δράση του αϊτού – κλέφτη,

αλλά και γενικότερα με τη συμμετοχή της φύσης στα δημοτικά τραγούδια, όπως

αυτή προκύπτει από τα δημοτικά τραγούδια, που βρίσκονται σε αρχείο που τους

δόθηκε και το οποίο ερευνούν.

3η ώρα

Κατά την 3η ώρα, οι μαθητές επισκέπτονται την ιστοσελίδα της πύλης για την

ελληνική γλώσσα και αναζητούν το λήμμα: «αλληγορία», καθώς το προς ανάλυση

δημοτικό τραγούδι είναι μία αλληγορία.

Επίσης, εντοπίζουν τα σχήματα λόγου και το ρόλο τους στο δημοτικό

τραγούδι που αναλύουν.

Τέλος, τους ζητείται να γράψουν μια παράγραφο με αναλογία, την οποία

θα αποστείλουν με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στο/η φιλόλογο, με θεματική

πρόταση: «Στη δημοτική ποίηση οι κλέφτες παρομοιάζονται με αετούς».

4η ώρα

Κατά την 4η ώρα οι ομάδες μαθητών ερευνούν μέσα από το εγχειρίδιο της

Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, το οποίο φροντίζουν να το αναζητήσουν και

να το μεταφορτώσουν από την ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, τα

γνωρίσματα των δημοτικών τραγουδιών και απαντούν προφορικά, αφού

κρατήσουν σημειώσεις, σε σχετικά ερωτήματα.

Στη συνέχεια, κι αφού έχουν κατανοήσει τα γνωρίσματα των δημοτικών

τραγουδιών, επιλέγουν απ’ το αρχείο επεξεργαστή κειμένου με τα δημοτικά

τραγούδια όποιο επιθυμούν και αναζητούν αυτά τα γνωρίσματα στο επιλεγμένο

τραγούδι.

Η εργασία γίνεται γραπτά στον επεξεργαστή κειμένου, όπου τους ζητείται να

χρησιμοποιήσουν την εντολή «αρίθμηση», για να παρουσιάσουν τα γνωρίσματα

που βρήκαν.

Τέλος, επισκέπτονται το φάκελο με τις εικόνες, που περιλαμβάνει εκθέματα

από το Μουσείο του Βρέλλη, επιλέγουν ένα, το περιγράφουν και παρουσιάζουν σε

λογισμικό παρουσιάσεων την εργασία τους, την οποία αναρτούν και στο ιστολόγιο

της τάξης.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ:

Σε περίπτωση περιορισμένου χρόνου, ο διδάσκων μπορεί να κατανείμει τις

δραστηριότητες σε διαφορετικά φύλλα εργασίας ανά ομάδα, ώστε άλλη ομάδα να

ασχοληθεί με το λογοτεχνικό κομμάτι του κειμένου, άλλη με το γλωσσικό κι άλλη με

το ιστορικό.

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1η ώρα

Κάντε κλικ στη διεύθυνση www.greek-language.gr/ Ακολουθήστε την πορεία > Νέα

Ελληνική > Εργαλεία > Ηλεκτρονικά λεξικά.

Στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη αναζητήστε τη λέξη «κλέφτης».

Συζητήστε με την ομάδα σας:

i) Πώς μπορεί να προέκυψε η δεύτερη ερμηνεία του όρου;

ii) Το φαινόμενο κατά το οποίο μια λέξη εκφράζει περισσότερες από μία σημασίες

(σε διαφορετικά γλωσσικά περιβάλλοντα) ονομάζεται πολυσημία.

Δώστε ένα δικό σας παράδειγμα πολυσημίας λέξης.

Αρχικά, κρατήστε σημειώσεις και στη συνέχεια, ανακοινώστε τα συμπεράσματά σας

προφορικά στην τάξη.

2) Σας δίνονται οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις:

1. http :// www . vrellis . org / gr / kleft . html

2. http :// www . ime . gr / chronos /11/ el / gr / violence / insecurity / thieves . html

3. http :// www . ime . gr / chronos /11/ el / gr / violence / conflicts / revolt . html

Πλοηγηθείτε και απαντήστε γραπτά σε ένα νέο έγγραφο στον επεξεργαστή

κειμένου σας στις παρακάτω ερωτήσεις:

Ποιοι λόγοι οδηγούσαν τους υπόδουλους Έλληνες να γίνουν κλέφτες;

Από πότε αρχίζει η δράση τους;

Ποια ήταν η εσωτερική τους οργάνωση;

Ποια ήταν η σχέση αρματολών και κλεφτών στην προεπαναστατική περίοδο;

2η ώρα

3) Διαβάστε τα κλέφτικα δημοτικά από το ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΑΡΧΕΙΟ1.doc που σας δόθηκε.

Στη συνέχεια γράψτε σε ένα νέο έγγραφο στον επεξεργαστή κειμένου μία

παράγραφο με θέμα:

«ο χαρακτήρας και ο τρόπος ζωής των κλεφτών», αξιοποιώντας τις πληροφορίες

που σας δίνουν τόσο το σχολικό σας εγχειρίδιο, όσο και τα άλλα τραγούδια που

διαβάσατε.

Την παράγραφό σας ανακοινώστε στην ολομέλεια της τάξης.

4) α) Συζητήστε με την ομάδα σας το ρόλο της φύσης στη ζωή και τη δράση του

αϊτού κλέφτη.

Στη συνέχεια, διαβάστε τα κλέφτικα δημοτικά από το ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΑΡΧΕΙΟ2.doc που

σας δόθηκε. Σχολιάστε τη συμμετοχή της φύσης στα δημοτικά τραγούδια.

Κρατήστε σημειώσεις και ανακοινώστε τα συμπεράσματά σας σε σχεδιασμένο

προφορικό λόγο στην τάξη.

3η ώρα

5) Κάντε κλικ στη διεύθυνση www.greek-language.gr/ Ακολουθήστε την πορεία >

Νέα Ελληνική > Εργαλεία > Ηλεκτρονικά λεξικά.

Στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη αναζητήστε τη λέξη αλληγορία.

α) Συζητήστε με την ομάδα σας την πιθανή ετυμολογία της λέξης. (Μήπως σας

βοηθάει η ορθογραφία της; Γιατί γράφεται με δύο λάμδα;).

β) Εντοπίστε τα σχήματα λόγου του τραγουδιού και συζητήστε τι πετυχαίνει ο

δημιουργός του τραγουδιού με τη χρήση των σχημάτων λόγου.

Κρατήστε σημειώσεις και ανακοινώστε το συμπέρασμά σας προφορικά στην τάξη.

6) Στη συνέχεια ανοίξτε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Στο κυρίως σώμα του

μηνύματος γράψτε μία παράγραφο με αναλογία και με θεματική πρόταση:

«Στη δημοτική ποίηση οι κλέφτες παρομοιάζονται με αετούς»

Στείλτε το μήνυμά σας στη φιλόλογό σας.

4η ώρα

7) Μεταφορτώστε από την ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου το βιβλίο του

οργανισμού «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» το κομμάτι που περιέχει τις

σελίδες 51-55. Αναζητήστε πληροφορίες που αφορούν το δημοτικό τραγούδι.

Λέξεις ή φράσεις – κλειδιά : λαογραφία, γλώσσα των δημοτικών τραγουδιών.

Αρχικά, κρατήστε σημειώσεις και έπειτα, απαντήστε προφορικά στις ερωτήσεις:

Γιατί ονομάζονται δημοτικά, γιατί τραγούδια, γιατί κλέφτικα;

Εξηγήστε κάθε όρο χωριστά.

Ποια γνωρίσματα των δημοτικών τραγουδιών αναγνωρίζετε στο

συγκεκριμένο τραγούδι; Ανακοινώστε τα στην τάξη.

Στη συνέχεια, μπορείτε να επιλέξετε όποιο δημοτικό τραγούδι επιθυμείτε από το

αρχείο 1 ή 2 και να καταγράψετε σε ένα νέο έγγραφο στον επεξεργαστή κειμένου,

επιλέγοντας την εντολή αρίθμηση, όσα γνωρίσματα των δημοτικών τραγουδιών

αναγνωρίζετε.

8) Επισκεφτείτε, τέλος, το φάκελο με τις εικόνες, διαλέξτε όποια θέλετε και

περιγράψτε την σε μία ή και περισσότερες παραγράφους. Δημιουργήστε

παρουσίαση με το λογισμικό παρουσιάσεων και αναρτήστε την στο ιστολόγιο

της τάξης σας.