ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΘΗΤΡΙΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΛΕΝΑ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Α1 ΤΟΥ 5ΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ

ΟΜΑΔΑ Δ΄:Η ΜΟΙΡΑ ΤΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος (2 Σεπτεμβρίου 1901 - 3 Αυγούστου 1975) ήταν Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος και ψυχαναλυτής. Γεννημένος στη Μπράιλα της Ρουμανίας, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1902 και αργότερα παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και αγγλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο King's College του Λονδίνου. Την περίοδο 1926-1931 έζησε στο Παρίσι, όπου συνδέθηκε με τον κύκλο των υπερρεαλιστών και ασχολήθηκε ενεργά με την ψυχανάλυση, κοντά στον ιδρυτή της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Παρισιού, Ρενέ Λαφόργκ. Το 1931 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας την πρώτη εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα το 1935.Ως λογοτέχνης ανήκει στη Γενιά του '30 και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ελληνικού υπερρεαλισμού. Ο Εμπειρίκος υπήρξε εισηγητής του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, καθώς και ο πρώτος που άσκησε την ψυχανάλυση στον ελληνικό χώρο, ασκώντας την ψυχαναλυτική πρακτική κατά την περίοδο 1935-1951. Χαρακτηρίζεται ως ένας από τους κατεξοχήν «οραματιστές ποιητές», κατέχοντας περίοπτη θέση στον ελληνικό λογοτεχνικό κανόνα, παρά τη δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίστηκε αρχικά το έργο του. Από το σύνολο του έργου του ξεχωρίζει η πρώτη ποιητική συλλογή του, με τίτλο Υψικάμινος, ως το πρώτο αμιγώς υπερρεαλιστικό κείμενο στην Ελλάδα, ενώ ανάμεσα στα πεζά έργα του διακρίνεται το τολμηρό ερωτογράφημα Ο Μέγας Ανατολικός, που προκάλεσε αντιδράσεις για την ελευθεροστομία και το ερωτικό περιεχόμενό του. Σημαντικό τμήμα του έργου του εκδόθηκε μετά τον θάνατό του.

[ΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ]

Τα παρακάτω αποσπάσματα να διαβαστούν ως αυτοτελή ποιήματα. Ανήκουν στη συλλογή Ενδοχώρα (1945). Τα δύο πρώτα στην ενότητα Ο Πλόκαμος της Αλταμίρας και το τρίτο στην ενότητα Πουλιά του Προύθου.

1

Λίγα κοσμήματα στη χλόη. Λίγα διαμάντια στο σκοτάδι.

Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη μας αναγγέλλει την

αυγή, σφαδάζουσα στο ράμφος της πρωίας.

2

Η ποίησις είναι ανάππτυξι στίλβοντος ποδηλάτου. Μέσα της

όλοι μεγαλώνουμε. Οι διάδρομοι είναι λευκοί. Τ’ άνθη μιλούν.

Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά μικρούτσικες παιδίσκες.

Η εκδρομή αυτή δεν έχει τέλος.

3

Είναι τα βλέφαρά μου διάφανες αυλαίες.

Όταν τ’ ανοίγω βλέπω εμπρός μου ό,τι κι αν τύχει.

Όταν τα κλείνω βλέπω εμπρός μου ό,τι ποθώ.

νύκτωρ: κατά τη διάρκεια της νύχτας.

στίλβω: απαστράπτω.

Για την κατανόηση των ποιημάτων ας έχουμε υπόψη μας τα εξής:

1. Ο Γάλλος ποιητής Πολ Βαλερί (1871-1945) διατύπωσε την εξής άποψη για την ποίηση: «Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήματος», δηλαδή έχει την αφετηρία της στο συναίσθημα. Η σύγκριση με το ποίημα του Εμπειρίκου μας δείχνει τη νέα αντίληψη: α) η ποίηση ξεκινάει από την εικόνα, από τη μαγεία των πραγμάτων, β) έχει τη δύναμη να μεταμορφώνει διαρκώς τον κόσμο σύμφωνα με τη φαντασία και τις επιθυμίες του ποιητή.

2. Στην υπερρεαλιστική ποίηση, οι εικόνες αναπηδούν αυτόματα και συμφύρονται μεταξύ τους χωρίς αυστηρή λογική αλληλουχία. Γίνεται επίσης χρήση τολμηρών μεταφορών.

3. Ο Εμπειρίκος, όπως και άλλοι Έλληνες υπερρεαλιστές, χρησιμοποιεί συχνά λέξεις λόγιες, επειδή είναι λιγότερο συνηθισμένες, που ξεχωρίζουν μέσα στο κείμενο και ασκούν κι αυτές γοητεία, όπως και τα πράγματα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:

Εντοπίστε στα ποιήματα κοινά σημεία στη θεματική τους. Ποιο θέμα πιστεύετε πώς διαπραγματεύονται; (Όλα τα μέλη της ομάδας)1.Ο ερχομός της αυγής.2.Ο ορισμός της ποίησης. 3.Η δύναμη της εσωτερικής όρασης.

Αναγνωρίστε τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης μέσα στα ποιήματα.Εντοπίστε τα εκφραστικά μέσα, ονομάστε τα και δώστε τους στίχους, όπου αυτά απαντώνται.Κατατάξτε τα από το πιο παραδοσιακό προς το πιο μοντέρνο.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ:

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ:

Ποιητικό λεξιλόγιο.Στίξη κανονική[,.]

Ελεύθερος στίχος.Καθημερινό λεξιλόγιο.Πρωτότυπη χρήση συμβόλων.Δραματικότητα (Παραστατικότητα).Νοηματική αλληλουχία δεν υπάρχει, το ποίημα κτίζεται με τις εικόνες.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

Αντίθεση: ‘Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη μας αναγγέλλει τηναυγή, σφαδάζουσα στο ράμφος της πρωίας’ Η αντίθεση της λάμψης με το σκοτάδι.Παρομοιώσεις:‘Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη μας αναγγέλλει τηναυγή, σφαδάζουσα στο ράμφος της πρωίας’Η αυγή παρομοιάζεται με ραμφώδες πτηνό.‘Είναι τα βλέφαρά μου διάφανες αυλαίες’Η όραση παρομοιάζεται με ένα θεατρικό στοιχείο, την αυλαία.Εικόνες:‘Λίγα κοσμήματα στη χλόη. Λίγα διαμάντια στο σκοτάδι’Η δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα.

‘Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη μας αναγγέλλει τηναυγή, σφαδάζουσα στο ράμφος της πρωίας’

Η νυχτοπεταλούδα που αναγγέλει την αυγή και το επίθετο ‘φραδάζουσα' που δηλώνει την λύπη της.‘Οι διάδρομοι είναι λευκοί’Δηλώνει την αγνότητα.Ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος καταφεύγει στην χρήση των εικόνων για να τονίσει τη ψυχική διάθεση των ποιητών, την ασημότητα και την διασημότητα τους.Μεταφορές:‘Μέσα στην ποίηση μεγαλώνουμε’‘Τα άνθη μιλούν’‘Οι διάδρομοί της είναι λευκοί’Ο ποιητής με τις τολμηρές αυτές μεταφορές παρουσιάζει την ιδιαίτερη γοητεία της νύχτας, που μεταμορφώνει το χώρο και του προσδίδει μια άλλη μαγεία. Χώροι, τοπία και περιοχές που με το φως της ημέρας φανερώνουν όλα τους τα ψεγάδια, μεταμορφώνονται κατά τη διάρκεια της νύχτας και αποκτούν μια διαφορετική, λαμπερή, ομορφιά.

Εντοπίστε ποιητικές και καθημερινές εκφράσεις και γράψτε τις σε δύο στήλες.

ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ:

Χλόη.Νύκτωρ.Εγεννήθη.Αναγγέλει.Σφαδάζουσα.Πρωίας.Ανάπτυξι.Στίλβοντος.Μικρούτσικες.Παιδίσκες.

Σκοτάδι.Πεταλούδα.Αυγή.Δρόμοι.Άνθη.Πέταλα.Τέλος.Βλέφαρα.Αυλαίες.Όταν.Ανοίγω.Βλέπω.Κλείνω.Ποθώ.

Εντάξτε τα στη σχολή που ανήκει το καθένα και επισημάνετε τα βασικά χαρακτηριστικά της σχολής ή του ρεύματος.Τα τρία αποσπάσματα του Ανδρέα Εμπειρίκου ανήκουν στην γενιά του ’30 και τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η εκφραστική λιτότητα, η χρήση του ελεύθερου στίχου, η γόνιμη σύνδεση με τις ευρωπαϊκές αισθητικές αναζητήσεις (μοντερνισμός-υπερρεαλισμός) και η έμφαση στο νέο, στην αλλαγή, στη ρήξη με το παρελθόν.

Εντοπίστε τα σύμβολα που υπάρχουν σε κάθε ποίημα και σχολιάστε τα. Πώς το σύμβολο βοηθά τον ποιητή να εκφράσει τις σκέψεις του για το θέμα που διαπραγματεύεται; Ο Ανδρέας Εμπειρίκος κάνει χρήση πολλών συμβόλων στο ποίημά του, αλλά το πιο χαρακτηριστικό για την ποίησή του είναι το ποδήλατο ‘Η ποίησις είναι ανάππτυξι στίλβοντος ποδηλάτου’. Συμβολίζει την χαρά που νιώθει ο ποιητής, όταν γράφει ποίηση, σαν να παίρνει για δώρο ένα ποδήλατο και να αρχίζει να ποδηλατεί. Ο ποιητής μέσω των συμβόλων επιτυγχάνει να μας δείξει τον θαυμασμό του και την αγάπη του για την ποίηση.