ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ:Να έχουμε μία ξεκάθαρη εικόνα για την οικονομική κρίση,

και να συμβάλλει ο καθένας στο βαθμό που μπορεί στο ξεπέρασμα της

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ:• Ιστορία χρήματος & οικονομικές κρίσεις στην αρχαιότητα• Περιπτώσεις πτώχευσης στη νεώτερη Ελλάδα• Αίτια σημερινής κρίσης• Συνέπειες οικονομικής κρίσης• Αποφάσεις στην Ε.Ε. για την επίλυση της κρίσης και

επιπτώσεις για την Ελλάδα

1) Ιστορία του χρήματος

• Πρώτες συναλλαγές με αντιπραγματισμό-μειονέκτημα του: δεν υπήρχε αντιστοίχηση αξίας μεταξύ των 2 ειδών

• Αργότερα: χρησιμοποίηση ζώων ως μέσο συναλλαγών (Οδύσσεια: o Λαέρτης αγόρασε την Ευρύκλεια για 20 βόδια)• Με την εξάπλωση του εμπορίου χρησιμοποιήθηκαν τα

μέταλλα, με βασικό πλεονέκτημα ότι δεν φθείρονταν με το πέρασμα του χρόνου και μπορούσαν να διαιρεθούν σε κομμάτια μικρότερης αξίας

• Το «ευρώ της αρχαιότητας»: το 449 π.Χ η Αθήνα υποχρεώνει τους συμμάχους της να χρησιμοποιούν το δικό της νόμισμα

• «Θαλασσοδάνεια»:δάνεια, μέχρι 2000 δρχ, για μεταφορά φορτίων με πλοία, με υψηλό ρίσκο, που δεν επιστρέφονταν σχεδόν ποτέ

1) Ιστορία του χρήματος (συνέχεια)• Αρχαία Αίγυπτος: τράπεζες-σιταποθήκες ήταν ένα οργανωμένο

δίκτυο με κεντρική τράπεζα στην Αλεξάνδρεια όπου ήταν καταγραμμένοι τραπεζικοί λογαριασμοί από τις κρατικές σιταποθήκες

• Δήλος: χρηματοοικονομικό κέντρο της αρχαιότητας, όπου γίνονταν μεταφορές κεφαλαίων με πραγματικές αποδείξεις επί πιστώσει και λογαριασμούς για κάθε πελάτη

Μεσαίωνας

• ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος με ανάπτυξη κυρίως των Ιταλικών πόλεων, αλλά και με τις σταυροφορίες

• χρήση επιταγών για μεταφορά κεφαλαίων-

πρώτη επιταγή καταγράφεται στη Γένοβα για μεταφορά 115 λιρών από τη Γένοβα στη Κωνσταντινούπολη

Αναγέννηση• ο χρυσός πρώτη ύλη για τη κοπή νομισμάτων

• 18ο αιώνας: η κοπή χαρτονομισμάτων περνάει στις εμπορικές τράπεζες, που δέχονται καταθέσεις και δίνουν δάνεια σε καταναλωτές, επιχειρήσεις ή στο κράτος

• 20ος αιώνας: οι κεντρικές τράπεζες αναλαμβάνουν τη κοπή νέων νομισμάτων και τη χάραξη της νομισματικής πολιτικής

• Ρόλος τραπεζικού συστήματος: Οι τράπεζες είναι επιχειρήσεις που ασχολούνται με το εμπόριο του χρήματος. Δέχονται καταθέσεις από φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις ή οργανισμούς και δίνουν δάνεια σε καταναλωτές, επιχειρήσεις ή στο κράτος

1) Ιστορία του χρήματος (συνέχεια)

Πρόσφατη ιστορία του χρήματος• 1950: εκδίδεται η πρώτη πιστωτική κάρτα (Diners)• 1980: κρίση χρέους στο τρίτο κόσμο που εξαπλώνεται

στη Λατινική Αμερική• 1987: κραχ της «μαύρης Δευτέρας» και φόβοι για ένα

νέο 1929, που δεν επαληθεύονται• 1997: χρηματιστηριακή, νομισματική και οικονομική

κρίση στη ΝΑ Ασία, που επεκτείνεται σε Ρωσία, Βραζιλία• 2002: επίσημη κυκλοφορία του Ευρώ• 2008: παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκινά από τις

ΗΠΑ με τη φούσκα ακινήτων

1) Ιστορία του χρήματος(συνέχεια)

2) Αίτια παγκόσμιας οικονομικής κρίσης• αλόγιστη χορήγηση στεγαστικών δανείων με χαμηλά επιτόκια και

έκδοση εταιρικών ομολόγων (αξίας 7,3 τρις δολ. το 2007 στις ΗΠΑ) που συνδέονται με τα στεγαστικά δάνεια

• πλημμελής διαβάθμιση κινδύνου για σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα και χρηματοοικονομικές εταιρείες από τους οίκους αξιολόγησης

• έκδοση CDS-συμβολαίων προστασίας έναντι χρεοκοπίας ομολόγων

• τεράστιες αμοιβές στελεχών χρηματοοικονομικού τομέα

• έλλειψη αυστηρού νομοθετικού πλαισίου σχετικά με τον έλεγχο του Παγκόσμιου Χρηματοοικονομικού τομέα και της διακίνησης κεφαλαίων

• σπάσιμο φούσκας ακινήτων στις ΗΠΑ (2008)

3) Τα αίτια χρεοκοπίας της Ελλάδας

• διόγκωση του δημόσιου τομέα με συνεχείς προσλήψεις υπαλλήλων

• υψηλοί μισθοί σε ορισμένες κατηγορίες υπαλλήλων του δημόσιου τομέα που οδήγησαν σε διεύρυνση των ελλειμμάτων

• υψηλά ποσοστά φοροδιαφυγής

• μείωση ανταγωνιστικότητας λόγω υψηλού κόστους εργασίας, εκτεταμένης γραφειοκρατίας, αλλά και υψηλού κόστους χρήματος

• αδυναμία απορρόφησης και μη σωστή αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων

• μοντέλο της οικονομίας που στηρίζεται στη κατανάλωση (κατά 70%) και στις εισαγωγές, δεν στηρίζεται στις επενδύσεις και δεν δημιουργεί θέσεις εργασίας

α) Στην αγορά και στην ανεργία

Μία από τις σημαντικότερες συνέπειες της οικονομικής κρίσης είναι και το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων που οδηγεί στην ανεργία χιλιάδες ανθρώπους.

• Από τις 324.000 εμπορικές επιχειρήσεις στις αρχές του 2009, έκλεισαν 68.000 (25%) μέχρι τον Αύγουστο του ‘11, οδηγώντας στην ανεργία 100.000 εργαζομένους

• Προβλέψεις για το 2012: κλείσιμο 53.000 επιπλέον επιχειρήσεων

• Οι άνεργοι τον Δεκέμβριο του 2011 ξεπέρασαν τις 900.000

• Πολλά από τα καταστήματα ξεπουλούν τα εμπορεύματα τους όσο-όσο, ενώ η πτώση του τζίρου αγγίζει το 60%

4) Συνέπειες της οικονομικής κρίσης

Η συνέντευξη που πήραμε από επιχειρηματία στο χώρο της εστίασης επιβεβαίωσε τις δυσκολίες που έχουν οι επιχειρήσεις, λόγω της περιορισμένης κίνησης που τις αναγκάζουν σε ελαστικά ωράρια εργασίας και απολύσεις

4) Συνέπειες της οικονομικής κρίσης (συνέχεια)

β) στις τράπεζεςΣτην επίσκεψη που είχαμε στο κατάστημα της «Ελληνικής

Τράπεζας» στον Εύοσμο διαπιστώσαμε και τα εξής:• υπάρχει μεγάλη μείωση στη ζήτηση δανείων λόγω έλλειψης

ρευστότητας, αλλά και διστακτικότητας των πελατών• τους τελευταίους μήνες υπολογίζεται πως «βγήκαν» από τις

ελληνικές τράπεζες γύρω στα 60 δις €• οι ελληνικές τράπεζες έβγαλαν πολλά κέρδη, πριν τη κρίση,

δανείζοντας το κράτος με 4%-5%, τη στιγμή που οι ίδιες δανείζονταν από την ΕΚΤ με 1%

4) Συνέπειες της οικονομικής κρίσης (συνέχεια)

γ) στον αθλητισμό• Πολλοί από τους γονείς των αθλητών αδυνατούν να πληρώσουν τη

συνδρομή των παιδιών τους στα αθλητικά σωματεία• Έχουμε δραματική μείωση των μαθητών που γράφονται σε

αθλητικά σωματεία• Μειώθηκε σημαντικά η επιχορήγηση των αθλητικών ομοσπονδιών

από τη Πολιτεία σε ποσοστό που ξεπερνά το 40%.• Ομοσπονδιακοί προπονητές απολύονται, ενώ άλλοι παραμένουν

απλήρωτοι επί μεγάλα χρονικά διαστήματα.• Απλήρωτοι παραμένουν και πολλοί διεθνείς αθλητές, όπως για

παράδειγμα οι αθλήτριες της εθνικής πόλο γυναικών που κατέκτησαν μάλιστα και το φετινό παγκόσμιο πρωτάθλημα στη Σαγκάη.

• Τα αθλητικά σωματεία αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους και στηρίζονται μόνο στην εθελοντική συνεισφορά κάποιων ανθρώπων που αγαπούν την ομάδα.

5α) Πτωχεύσεις στη νεώτερη Ελλάδα

1. 1827: Δάνεια από Μ.Βρετανία για τον απελευθερωτικό αγώνα. Το 40% πήγε σε προμήθειες μεσαζόντων και αγοράσθηκαν μόλις δύο πλοία

2. 1843: Συνάπτεται το 1835, δάνειο 60 εκατ.φράγκων από Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία που δεν μπορεί να εξοφληθεί και κηρύσσεται παύση πληρωμών το 1843

3. 1893: Αυξάνεται ο δημόσιος δανεισμός για την εκπλήρωση της Μεγάλης Ιδέας, με αποτέλεσμα το 1893 η Ελλάδα να κηρύξει πτώχευση (Χαρίλαος Τρικούπης: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»)

4. 1932: Το παγκόσμιο κραχ του ’29, οδήγησε σε κήρυξη πτώχευσης, αφού οι πιέσεις που δέχθηκε η δραχμή ήταν ισχυρές και δεν υπήρχε δυνατότητα εξωτερικού δανεισμού.

5β) Πρόσφατες περιπτώσεις χρεοκοπίας

• Από το 1824 έως το 2009, είχαμε τουλάχιστον 286 επίσημες χρεοκοπίες από 110 κράτη

• Το 1945 ιδρύεται το ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) με βασική αποστολή του να παρέχει τεχνική και οικονομική βοήθεια σε χώρες που βρίσκονται σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση

• 1998: Η Ρωσία δηλώνει αδυναμία αποπληρωμής τους εξωτερικού της χρέους

• 1999-2001: ακολουθούν οι κυβερνήσεις Ουκρανίας, Πακιστάν, Εκουαδόρ, Ουρουγουάης και Αργεντινής, που αποφασίζουν να σταματήσουν την εξυπηρέτηση του χρέους τους, παρ’ όλη τη βοήθεια του ΔΝΤ.

5γ) Ομοιότητες & διαφορές Ελλάδας-Αργεντινής

Βασικές ομοιότητες:• μεγάλη πτώση ανταγωνιστικότητας που στην Αργεντινή

οφειλόταν στη σταθερή ισοτιμία του πέσος με το δολάριο• υψηλό δημόσιο χρέοςΒασικές διαφορές:• η Αργεντινή δεν είχε άλλη διέξοδο από τη στάση

πληρωμών, που οδήγησε σε αποδέσμευση από το δολάριο, εκτίναξη του πληθωρισμού αλλά και ανάκαμψη λόγω της υποτίμησης του νομίσματος κατά 70%, που έκανε πιο ανταγωνιστικά τα προϊόντα της

• η Αργεντινή στήριξε την οικονομία της στις εγχώριες πλουτοπαραγωγικές πηγές χωρίς ανάγκη εξωτερικής χρηματοδότησης.

6) Συνέπειες εξόδου από το ΕυρώΑρνητικές επιπτώσεις:• υποτίμηση της νέας δραχμής στην αρχή κατά 30%-50% για να

βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας• νέα πιθανή υποτίμηση κατά 20%-30%. Συνέπεια: ένας σημερινός

μισθός 1000€ θα έχει τότε αξία 500€• έλλειψη ρευστότητας ελληνικών τραπεζών• αδυναμία ασφαλιστικών ταμείων να πληρώσουν συντάξεις και

μείωση μισθών εργαζομένων• εκτίναξη της ανεργίας• πανάκριβες εισαγωγές• αδυναμία δανεισμού από τις αγορέςΘετικές επιπτώσεις:• μείωση εμπορικού ελλείμματος• δυνατότητα εκτύπωσης πληθωριστικού χρήματος• ευέλικτη νομισματική πολιτική

7) Αποφάσεις της Ε.Ε. για κούρεμα του χρέους

Αποφάσεις Ε.Ε. Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2011:• «κούρεμα» 50% των ομολόγων που κατέχουν ιδιώτες

και ανταλλαγή παλαιών ομολόγων αξίας 206 δις € με νέα αξίας 103 δις € διάρκειας 30 ετών

• δίνεται νέα χρηματοδότηση 130 δις € για τη διετία 2012-14, για κάλυψη τοκοχρεωλυσίων και ενίσχυση τραπεζών

• το χρέος μειώνεται στο 120% του ΑΕΠ έως το 2020.• καθιέρωση ισοσκελισμένων προϋπολογισμών – καμία

χώρα δεν μπορεί να έχει έλλειμμα μεγαλύτερο του 0,5% του ΑΕΠ

• επιβολή κυρώσεων που θα φθάνουν το 0,1% του ΑΕΠ σε χώρες με ανισορροπίες σε βασικά οικονομικά μεγέθη

8) Συμπεράσματα

• Η Ελλάδα μπαίνει σ’ ένα αυστηρό δρόμο επιτήρησης και ελέγχου, με ξένους εμπειρογνώμονες που θα βοηθήσουν στη προώθηση των μεταρρυθμίσεων και την απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων

• Η εφαρμογή του μνημονίου από το Μάιο 2010, οδήγησε την οικονομία σε μεγαλύτερη ύφεση καθιστώντας ανέφικτη τη δημοσιονομική προσαρμογή

• Η επιπτώσεις των μέτρων που λαμβάνονται για τη μείωση του ελλείμματος, είναι δυσανάλογα επιβαρυντικές για την πραγματική οικονομία και την κοινωνία, αφού στερούν τις επιχειρήσεις από ρευστότητα και μειώνουν συνεχώς το εισόδημα των πολιτών.

9) Προτάσεις

α) Τι πρέπει να γίνει στην Ελλάδα

Αναγκαία η προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα βοηθήσουν να μπει η οικονομία σε αναπτυξιακή τροχιά:

1. Μείωση του κράτους με κατάργηση άχρηστων οργανισμών

2. Δημιουργία βιώσιμου συστήματος συνταξιοδότησης & κοινωνικής ασφάλισης

3. πάταξη φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής

4. επιτάχυνση απορρόφησης κονδυλίων του ΕΣΠΑ

5. ενίσχυση επενδύσεων στη «πράσινη» ενέργεια

6. καλύτερη αξιοποίηση της αδρανούσας δημόσιας περιουσίας

β) Τι πρέπει να γίνει στην Ε.Ε.

Ενίσχυση του ρόλου της ΕΚΤ με έκδοση Ευρωομολόγου ή ακόμη και τυπώνοντας χρήμα, ώστε να ενισχυθεί η αναπτυξιακή διαδικασία και να ολοκληρωθεί η οικονομική και πολιτική ένωση

• 1) ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν): Η συνολική αξία όλων των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράχθηκαν εντός της χώρας κατά τη διάρκεια ενός έτους.

• 2)ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο): Διεθνής Οικονομικός Οργανισμός που επιβλέπει το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα και προσφέρει οικονομική βοήθεια όταν του ζητηθεί, συνήθως με σκληρούς όρους.

• 3) Ευρωομόλογο: Πρόκειται για ομόλογο που εκδίδεται με την εγγύηση των οικονομικά ισχυρότερων χωρών της Ευρωζώνης, με σκοπό τον δανεισμό των οικονομικά ασθενέστερων χωρών με χαμηλά επιτόκια. Θα μπορούσε ν’ αποτελέσει μία λύση στο πρόβλημα χρέους της Ε.Ε.

• 4) PSI (private sector involvement): πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων που συμφωνείται μεταξύ των πιστωτών-τραπεζών και της κυβέρνησης της χώρας που έχει σοβαρό πρόβλημα χρέους. Αποβλέπει στην ελάφρυνση χρέους της οικονομίας μεταφέροντας ουσιαστικά την αποπληρωμή του χρέους σε βάθος χρόνου.

10) Ορισμοί

Σας ευχαριστούμε για την υπομονή και το ενδιαφέρον σας!!!