Οι 5 αισθήσεις κατά Χανς Μακάρτ

ΟΙ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

ΑΙΣΘΗΣΕΙΣΟι αισθήσεις είναι η

πηγή όλων των γνώσεων μας για την υλική εξωτερική πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα για τις μορφές της ύλης ή για τις μορφές της κίνησης παρά μονάχα με τις αισθήσεις μας. Τα αντικείμενα και τα φαινόμενα ερεθίζουν τον Νευρικό Ιστό που μεταφέρει το σήμα στον Εγκέφαλο και προκαλεί το αίσθημα. Δηλαδή το αίσθημα οφείλεται στη μεταμόρφωση της επίδρασης ενός εξωτερικού ερεθισμού σε περιστατικό της συνείδησης. Η διαδικασία αυτή λαμβάνει χώρα στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα.

ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

1. Όραση2. Ακοή3. Αφή4. Όσφρηση5. Γεύση

Οι αισθήσεις (του ανθρώπου) είναι πέντε. Μερικά ζώα έχουν παραπάνω αισθήσεις όπως τα ψάρια και κυρίως οι καρχαρίες. Επίσης, υπάρχουν και οργανισμοί που δε φαίνεται να έχουν αισθήσεις όπως τα φυτά. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες, ώστε να αποκτήσουν αισθήσεις και τα ρομπότ και οι υπολογιστές (για παράδειγμα μηχανική όραση). Έτσι οι πέντε βασικές αισθήσεις του ανθρώπου είναι οι:

ΟΡΑΣΗ

Όραση ή οπτική αντίληψη ονομάζεται μία από τις πέντε αισθήσεις. Όργανο αντίληψης είναι τα μάτια, ενώ το αντικείμενο της αντίληψης είναι το φως. Θεωρείται η πιο σημαντική από τις υπόλοιπες αισθήσεις, γιατί με αυτήν γίνεται άμεσα αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος. Περίπου το 30% του ανθρώπινου εγκεφάλου ασχολείται με την επεξεργασία και ερμηνεία των ερεθισμάτων της όρασης.

Πώς βλέπουμε;Τα μάτια μας λειτουργούν όπως περίπου και η

φωτογραφική μηχανή. Η οπή της φωτογραφικής μηχανής αντιστοιχεί με την κόρη του ματιού μας, ο φακός που διαθέτει μια φωτογραφική μηχανή αντιστοιχεί με τον κρυσταλλοειδή φακό του ματιού και το φωτογραφικό φιλμ με τον αμφιβληστροειδή χιτώνα.

Απλά το φωτογραφικό φιλμ είναι επίπεδο ενώ ο αμφιβληστροειδής χιτώνας καμπύλος. Και όπως σχηματίζονται ανεστραμμένα τα είδωλα στο φιλμ έτσι σχηματίζονται και στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.Πιο αναλυτικά, οι ακτίνες περνούν από την κόρη του ματιού, πέφτουν στον κρυσταλλοειδή φακό, ο οποίος όπως είπαμε μπορεί να αλλάζει σχήμα ώστε να εστιάζει καλύτερα το φως. Όταν το αντικείμενο βρίσκεται κοντά στο μάτι μας αυτός γίνεται πιο παχύς ενώ όσο απομακρύνεται, λεπταίνει. Ο φακός είναι συγκεντρωτικός και έτσι προσαρμόζεται ώστε το αντικείμενο να σχηματιστεί στη σωστή θέση δηλαδή ανεστραμμένο και μικρότερο πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.

ΑΚΟΗΗ ακοή είναι κι αυτή μια από τις πέντε

αισθήσεις. Όργανο αντίληψης είναι τα αυτιά, ενώ το αντικείμενο της αντίληψης είναι ο ήχος. Θεωρείται η δεύτερη πιο σημαντική από τις υπόλοιπες αισθήσεις, γιατί και με αυτήν γίνεται άμεσα αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος. Συνεισφέρει στην αντίληψη του χώρου και συμπληρώνει την όραση, ενώ την αντικαθιστά ικανοποιητικά στους τυφλούς και κάποια ζώα όπως τις νυχτερίδες. Η ακοή είναι η πρώτη απ’ τις αισθήσεις που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος ήδη στην κοιλιά της μητέρας του, ενώ συχνά είναι και η τελευταία.

Πώς ακούμε;

• Το αυτί αποτελείται από τρία κύρια μέρη, το καθένα από τα οποία είναι ζωτικής σημασίας στη λήψη και στην ερμηνεία του ήχου.

1. Έξω αυτί: Εδώ, στο εξωτερικό αυτί συλλέγεται ο ήχος στην κόγχη (1) και μεταφέρεται κατά μήκος του ακουστικού πόρου (2).

2. Μέσο αυτί: Εδώ οι ήχοι δονούν το τύμπανο του αυτιού (3) το οποίο με τη σειρά του κινεί τα τρία οστά (4) που βρίσκονται στο μέσο αυτί.

3. Έσω αυτί: Εδώ η κίνηση των τριών οστών μετατρέπεται σε δονήσεις του κοχλία (5) του εσωτερικού αυτιού μέσω εύθραυστων τριχοφόρων κυττάρων που μετατρέπουν την δόνηση σε νευρικά ερεθίσματα. Τα ερεθίσματα αυτά στη συνέχεια μεταδίδονται από το εσωτερικό νεύρο (6) στον εγκέφαλο για αναγνώριση.

• Οτιδήποτε διαταράσσει αυτή τη λεπτή λειτουργία θα προκαλέσει απώλεια ακοής.

ΟΣΦΡΗΣΗΌσφρηση είναι η αίσθηση ταυτοποίησης

ουσιών μέσω των πτητικών αερίων που εκλύουν. Η ταυτοποίηση γίνεται σε ειδικό όργανο αναπνοής, τη μύτη, ενώ άλλοι οργανισμοί όπως τα έντομα χρησιμοποιούν κεραίες.

Πώς μυρίζουμε;Κατά την αναπνοή ή γενικά τη

ροή αέρα, σωματίδια από την πηγή-ουσία αιχμαλωτίζονται από τους νευρικούς αισθητήρες και αυτοί ταυτοποιούν το σχήμα και το μέγεθος του σωματιδίου στέλνοντας την πληροφορία στον εγκέφαλο. Κάθε αισθητήρας μπορεί να ταυτοποιήσει έως και εκατό διαφορετικά σωματίδια. Γενικά, όσο μεγαλύτερη είναι η επιφάνεια με τους αισθητήρες, τόσο πιο ευαίσθητη είναι η όσφρηση.

Την όσφρηση των εντόμων εκμεταλλεύονται τα λουλούδια. Τα αρώματα τους προσελκύουν έντομα, όπως οι μέλισσες, για να βοηθηθούν στην αναπαραγωγή.

ΓΕΥΣΗΆλλη μια αίσθηση

ταυτοποίησης των ουσιών όπως η όσφρηση είναι η γεύση. Η διαφορά είναι ότι η γεύση λειτουργεί με την επαφή, αν και στον άνθρωπο είναι λιγότερο ανεπτυγμένη από την όσφρηση.

Η ταυτοποίηση γίνεται σε ειδικό όργανο γεύσης, στο στόμα.

Πώς γευόμαστε;Η γλώσσα στο μπροστινό μέρος έχει πιο

σκληρή επιφάνεια παρά στο πίσω μέρος επειδή εκεί καλύπτεται από πάρα πολύ μικρούς λοφίσκους που ονομάζονται θηλές. Αυτές οι θηλές "αρπάζουν" την τροφή και βοηθούν στην μετακίνηση της μέσα στο στόμα.

Ακόμη, περιέχουν τους γευστικούς κάλυκες. Αυτοί είναι μικρά οργανίδια που είναι εξειδικευμένα στην ανίχνευση της γεύσης. Τι κάνουν; Είναι πολύ ευαίσθητοι στις τέσσερις γεύσεις, γλυκό-πικρό-ξινό-αλμυρό, και όταν νιώσουν μια από αυτές αρχίζουν να στέλνουν μηνύματα στον εγκέφαλο. Αυτός μεταφράζει τα σήματα που παίρνει και έτσι καταλαβαίνεις εσύ τι τρως.

Ο καθένας μας έχει περίπου 10.000 γευστικούς κάλυκες, όμως όσο μεγαλώνουμε κάποιοι από αυτούς πεθαίνουν.

Κάθε ομάδα γευστικών καλύκων ανιχνεύει διαφορετική γεύση γι‘ αυτό και η γλώσσα είναι χωρισμένη σε διάφορες περιοχές γεύσης. Στο άκρο της γλώσσας υπάρχουν οι γευστικοί κάλυκες που ανιχνεύουν το γλυκό (1), στα δύο πλάγια του άκρου ανιχνεύεται το αλμυρό (2), αμέσως μετά τo ξινό (3) και πιο πίσω υπάρχει μια λωρίδα από γευστικούς κάλυκες που διασχίζει την γλώσσα όπου ανιχνεύεται το πικρό (4).

ΑφήΕίναι η αίσθηση που μπορεί να δώσει τα περισσότερο διαφορετικά

ερεθίσματα. Έχουμε την εξωτερική και την εσωτερική αφή. Με την εξωτερική αφή καταλαβαίνουμε αν ένα αντικείμενο είναι σκληρό ή μαλακό, λείο ή τραχύ, βαρύ ή ελαφρύ, κρύο ή ζεστό.

Με την εσωτερική αφή αντιλαμβανόμαστε τους πόνους και την κατάσταση των εσωτερικών μας οργάνων. Η αφή έχει ως αισθητήρια όργανα τα άκρα των νεύρων, που είναι σπαρμένα ανάμεσα στα κύτταρα της επιδερμίδας ή σε βαθύτερα μέρη του δέρματος καθώς και σε άλλα ειδικά όργανα στο εσωτερικό του σώματός μας.

Το κέντρο της αφής βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του κεφαλιού. Τα αισθήματα της αφής λέγονται απτικά και δερμικά αισθήματα και η αίσθηση αυτή λέγεται και γενική αίσθηση.

Η λέξη αφή σημαίνει ακόμα και το άγγιγμα και έχει σχέση με το ρήμα άπτομαι που σημαίνει πιάνω, αγγίζω. Η αφή είναι πολύ σπουδαία αίσθηση, γιατί μας πληροφορεί για πολλές ιδιότητες των αντικειμένων και μας προειδοποιεί με το συναίσθημα του πόνου για τη βλάβη των οργάνων και των μελών του ανθρώπινου οργανισμού. Έτσι, προλαβαίνουμε πολλές αρρώστιες ακόμα και το θάνατο.

ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Διάφοροι μαχιστές, θετικιστές και άλλοι φιλόσοφοι δηλώνουν ότι οι ανθρώπινες αισθήσεις δεν αντανακλούν τις ιδιότητες και τα φαινόμενα του υλικού κόσμου αλλά είναι σημάδια που ανταποκρίνονται έμμεσα σε αυτές τις ιδιότητες. Αν ίσχυε αυτό ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αντιληφθεί τις ιδιότητες και τα φαινόμενα των πραγμάτων που λειτουργούν έξω και ανεξάρτητα από αυτόν, πράγμα που μάλλον καταρρίπτεται από τις πρακτικές δραστηριότητες του ανθρώπου.

Στη λαϊκή φιλοσοφία υπάρχει και η «έκτη αίσθηση» που σημαίνει τη δυνατότητα να αισθανθείς ή να συναισθανθείς την άμεση μελλοντική έκβαση ενός γεγονότος.

Υπάρχουν κι άλλες αισθήσεις;Θεωρητικά ναι, αλλά πως

μπορούμε να καταλάβουμε μία ακόμα αίσθηση όταν ο ανθρώπινος νους αντιλαμβάνεται μόνο 5 βασικές αισθήσεις;

Πάντως οι σύγχρονοι ερευνητές διαφωνούν με αυτό το μοντέλο αισθήσεων που είχε διατυπώσει ο Αριστοτέλης και υπολογίζουν ότι φτάνουν τις 21.

Βασική αρχή τους είναι πως αίσθηση είναι κάθε σύνολο αντιδράσεων σε φυσικά φαινόμενα και αντιστοιχεί σε κάποιο σημείο του εγκεφάλου. Έτσι στις βασικές αισθήσεις συμπληρώνουν μεταξύ άλλων και τις εξής: την πίεση, την φαγούρα, την πείνα, την δίψα, την ικανότητα διαχωρισμού του πάνω από το κάτω, την ικανότητα εντοπισμού των μελών του σώματος σου, την αίσθηση του χρόνου, κ.α.

Κατά τη δικιά μας άποψη όμως οι αισθήσεις που μόλις αναφέραμε θα έπρεπε να υπάγονται σε κάποια απ’ τις βασικές αισθήσεις ή με στις δυνατότητες του μυαλού μας. Έτσι:

- Στην αφή υπάγονται η πίεση, η φαγούρα, ο πόνος, η ικανότητα διαχωρισμού του πάνω από το κάτω, η ικανότητα εντοπισμού των μελών του σώματος μας, κ.α.

- Στην ακοή υπάγεται η αίσθηση ισορροπίας, κ.α.

ΤέλοςΕυχαριστούμε για την προσοχή σας.

Πηγή: Κυρίως Wikipedia

Μουσική: Hobbit Theme από την ταινία ο άρχοντας των Δαχτυλιδιών (The Lord of the Rings)

Εικόνες: Διαδίκτυο, αναζήτηση Google