ÔÁ ÔÏÐÉÁ ÔÇÓ ÓÕËËÏÃÉÊÇÓ ÌÍÇÌÇÓ

ÐáñáóêåõÞ ÔáñÜíç Ðñüäñïìïò Íéêçöïñßäçò

Áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé ìÝóá óôïí áóôéêü éóôü - Ýíôáîç Þ ðåñé÷áñÜêùóç;

Ç ðüëç õðÞñîå ðÜíôá ç õëéêÞ êáé ôñéóäéÜóôáôç áíôáíÜêëáóç ìéáò óõãêåêñé-

ìÝíçò êïéíùíéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò äïìÞò. ÉóôïñéêÜ ïñãáíþíåé ôç äïìÞ êáé ôç

ìïñöïëïãéêÞ ôçò õðüóôáóç ìå âÜóç ôç ÷ùñéêÞ åîÜñôçóç êáé óõó÷Ýôéóç ôïõ

éäéùôéêïý ÷þñïõ (êáôïéêßá) ìå Ýíá ç ðåñéóóüôåñá êÝíôñá äçìüóéïõ ÷þñïõ:

ðëáôåßá, áãïñÜ, ÷þñïé ëáôñåßáò, äçìüóéï êôßñéï, êôßñéï åîïõóßáò. Ç ÷ñçóç ôïõ

äçìüóéïõ ÷þñïõ ìéáò ðüëçò áðü ôïõò ðïëßôåò ôçò, ãßíåôáé ãéá ëüãïõò

øõ÷áãùãßáò, áíÜðáõóçò, Üèëçóçò, áëëÜ áðïôåëåß åðßóçò ìéá ðñÜîç

åðéêïéíùíßáò êáé óõíåýñåóçò. Ï äçìüóéïò áíïé÷ôüò ÷þñïò ìéáò ðüëçò åßíáé ôï

âáóéêü óõóôáôéêü ôçò, ôï äõíáìéêü óôïé÷åßï ðïõ êáèïñßæåé ôçí ôáõôüôçôá êáé ôá

åããåíÞ ôçò ÷áñáêôçñéóôéêÜ.

Áõôïýò ôïõò ÷þñïõò, ïé åëëçíéêÝò ðüëåéò åãêáôáëåßøáí óôçí ôý÷ç ôïõò, ìÝóá

óå äåêáåôßåò óõíå÷ïýò êé áíåîÝëåãêôçò åðÝêôáóçò, ãéá íá åðéóôñÝøïõí óÞìåñá

äõíáìéêÜ óôï ðñïóêÞíéï ôïõ áñ÷éôåêôïíéêïý ðñïâëçìáôéóìïý. Óå ïñéóìÝíåò

åëëçíéêÝò ðüëåéò, óôï éóôïñéêü ôïõò êÝíôñï, ðáñïõóéÜæåôáé Ýíá ìïíáäéêü

öáéíüìåíï ðïõ áíôßóôïé÷ü ôïõ óõíáíôïýìå, ßóùò ìüíï óôçí Éôáëßá: ïé áíïéêôïß

÷þñïé åßíáé êõñßùò áõôïß ôùí áñ÷áéïëïãéêþí áíáóêáöþí, ôùí áñ÷áéïëïãéêþí

åñåéðßùí ðïõ Ý÷ïõí ðáñáìåßíåé ìÝóá óôçí ðõêíÞ áóôéêÞ ìÜæá. Áõôïß ïé ôüðïé

âéþíïíôáé áðü ôïõò êáôïßêïõò ùò äçìüóéïé ÷þñïé, êáé Ý÷ïõí åããñáöåß óôï

óõëëïãéêü õðïóõíåßäçôï, ùò ôüðïé äéá÷ñïíéêïß áëëÜ êáé êáèçìåñéíïß

óõã÷ñüíùò, ðïõ åêôïíþíïõí, üðïõ áõôü åßíáé äõíáôü, ôéò áíÜãêåò ôçò

äçìüóéáò æùÞò (ðáé÷íßäé, áíÜðáõóç, ðåñßðáôïò). ÌÝóá óå áõôü ôï ðëáßóéï, ç

äéá÷åßñéóç êáé äéáìüñöùóç ôïõ äçìüóéïõ áíïéêôïý ÷þñïõ óôçí åëëçíéêÞ ðüëç,

áîßæåé íá ìáò áðáó÷ïëÞóåé óôï âáèìü ðïõ åìðåñéÝ÷åé ôçí Ýííïéá ôïõ ôüðïõ,

ôïõò óõìâïëéóìïýò ôïõ, ôçí áíÜãíùóç ôçò éóôïñéêÞò êáé äéá÷ñïíéêÞò ôïõ

óõíÝ÷åéáò.

Ç Ýííïéá ôïõ ôüðïõ, áðïôåëåß óÞìåñá, Ýíá ìåãÜëï ðåäßï ðáãêüóìéáò

åðáíáðñïóÝããéóçò, ü÷é ìüíï áðü ôïõò áñ÷éôÝêôïíåò êáé ôïõò åíáó÷ïëïýíôåò ìå

ôïí ÷þñï. Ôï ìåãÜëï óôïß÷çìá ðïõ èá ðñÝðåé íá êåñäßóïõí ïé ðüëåéò óôçí áõãÞ

ôçò ôñßôçò ÷éëéåôßáò - óå ìéá åðï÷Þ ðïõ ç åðéêïéíùíßá äåí áðáéôåß êáô' áíÜãêç

ôç ÷ùñéêÞ óõíåýñåóç - åßíáé íá îáíáêåñäßóïõí ôïí ñåáëéóôéêü ôüðï, íá

îáíáâñïýí ôéò ÷áìÝíåò ôïõ ðïéüôçôåò, ôçí êëßìáêá, ôéò áéóèÞóåéò êáé åéêüíåò, ôç

âéùìáôéêÞ ìíÞìç, üëá åêåßíá ôá óôïé÷åßá ðïõ äåí ìåôáöÝñïíôáé êáé äåí

ìåôáâéâÜæïíôáé ìå êáíÝíá çëåêôñïíéêü ôñüðï, íá îáíáâñïýí ôåëéêÜ ôçí

ëçóìïíçìÝíç "çèéêÞ ôïõ ôüðïõ".1

åéó

áã

ùã

Þå

éóá

ãù

ãÞ

1. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêüò ï ôßôëïò ôçò 7çò Äéåèíïýò Áñ÷éôåêôïíéêÞò ¸êèåóçò, óôç Biennale ôçò

Âåíåôßáò: City-Less aesthetics more ethics, ðïõ ðñïóðáèåß íá åðáíáöÝñåé ôï èÝìá ôçò

“çèéêÞò” ôùí áñ÷éôåêôïíéêþí åðåìâÜóåùí, ôéò ðïéüôçôåò ôïõ ðáñáãüìåíïõ ÷þñïõ, ôç

óõìâïëéêÞ ôïõ ôüðïõ, óå ìéá åðï÷Þ "áéóèçôéêÞò" êáé ìïñöïëïãéêÞò ðáíôïäõíáìßáò.

1

Óå ìéá éóôïñéêÞ ðüëç, "ôçí Ðüëç ôçò ÓõëëïãéêÞò ÌíÞìçò", üðùò ôçí ïíïìÜæåé ç

Christine Boyer óôï ïìþíõìï âéâëßï ôçò [1], áíáêáëýðôïõìå ôá åðÜëëçëá

óôñþìáôá ôïõ éóôïñéêïý ÷ñüíïõ, Þ ôá äéÜöïñá áñ÷éôåêôïíéêÜ óôñþìáôá, ðïõ

óõíõðÜñ÷ïõí, åöÜðôïíôáé, ÷ùñßò áíáãêáóôéêÜ íá ðáßñíïõí õðüøç ôïõò ôï Ýíá

ôï Üëëï. Óôï öáéíüìåíï ôçò áñãÞò äéÜôáîçò ôçò ðüëçò óå óôñþìáôá, üôáí ìéá

÷ñïíéêÞ öÜóç ðñïóôßèåôáé ðÜíù óôçí Üëëç, öÝñíïíôáò ìáæß ôçò íÝåò ìïñöÝò

êáé ðïëéôéóìéêÝò ðñáêôéêÝò, ôï ãåãïíüò áõôü áíáãíùñßæåôáé ùò ãåãïíüò

åìðëïõôéóìïý. Ôï èÝìá üìùò åßíáé ôåëåßùò äéáöïñåôéêü êáé ðïëõóýíèåôï üôáí

åìöáíßæïíôáé ôìçìáôéêÝò ëïãéêÝò óôçí ßäéá ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï, üôáí Ýíáò ôüðïò-

Ýíáò öëïéüò- ìéáò ðñïçãïýìåíçò ðåñéüäïõ Ýñ÷åôáé óôçí åðéöÜíåéá ôçò

ôñÝ÷ïõóáò ðüëçò. Ïé "ðáñÜëëçëåò ðüëåéò" èÝôïõí åìðüäéá ç ìéá óôçí Üëëç,

óõãêñïýïíôáé Þ áëëçëïáãíïïýíôáé, êáèþò äéåêäéêïýí êáé ïé äýï, ôïí ðáñüíôá

ñåáëéóôéêü ÷þñï.

Óå áõôïýò áêñéâþò ôïõò ôüðïõò, óôéò ñùãìÝò ôïõ áóôéêïý éóôïý, ïöåßëïõìå íá

åðÝìâïõìå, áðïêáèéóôþíôáò ôçí éóïññïðßá áíÜìåóá óôï ðáñüí êáé ôï

ðáñåëèüí, áíÜìåóá óôç ìíÞìç êáé ôç óõíÝ÷åéá, äçìéïõñãþíôáò ôï ìÝëëïí ôçò

óýã÷ñïíçò ðüëçò. Ç ëïãéêÞ, ç Ýíôáóç, ç "çèéêÞ" ôåëéêÜ, áõôþí ôùí

åðåìâÜóåùí, åßíáé Ýíá ìåãÜëï èÝìá áíïéêôü ðñïò óõæÞôçóç. Áðáéôåßôáé

óõæÞôçóç ãýñù áðü ôá æçôÞìáôá åñìçíåßáò êáé áíôßëçøçò ôïõ ôüðïõ, ãéá ìéá

óýã÷ñïíç åðáíáðñïóÝããéóç ôùí éóôïñéêþí ÷þñùí ìÝóá óôéò ðüëåéò. Êáé ðáñ'

üëç ôç äõóêïëßá ôïõ, ç ðñüêëçóç âñßóêåôáé óå áõôÞ áêñéâþò ôçí áíáæÞôçóç

ôçò "åíéáßáò ðüëçò", ðïõ óõíôßèåôáé áðü ôá îå÷ùñéóôÜ êé áíïëïêëÞñùôá

êïììÜôéá ôçò, óôçí ðïëëáðëüôçôá êáé ôçí áìöéóçìßá ôçò.

Ç ðëáôåßá San Marko óôç Âåíåôßá ðëçììõñéóìÝíç áðü ôï íåñü

2

Ç äïìÞ ìéáò ðüëçò åßíáé ðÜíôïôå ç äïìÞ ìéáò óõãêåêñéìÝíçò åðï÷Þò,

åìðåñéÝ÷åé üìùò êáé ôéò äïìÝò ðñïçãïýìåíùí éóôïñéêþí åðï÷þí ðïõ

óõíõðÜñ÷ïõí ìå ôéò óýã÷ñïíåò. Áêüìç êáé óôçí äéÜñêåéá ôçò æùÞò åíüò

áíèñþðïõ, ç ðüëç ãýñù ôïõ áëëÜæåé êáé ïé áíáöïñÝò óå áõôÞ äåí åßíáé ðïôÝ

ïé ßäéåò. Ç ìåãáëýôåñç äõóêïëßá êáôáíüçóçò åíüò ôüðïõ, Ýãêåéôáé óôï ãåãïíüò,

üôé ç áíôßëçøÞ ìáò ãéá áõôüí åìðåñéÝ÷åé êáëõììÝíç ôçí Ýííïéá ôïõ ÷ñüíïõ.

Óõóóùñåýåé ìÝóá ôïõ åñåßðéá, óýìâïëá, ãëþóóåò, âéùìáôéêÝò ìíÞìåò, äåí

åßíáé ðïôÝ ï ßäéïò êáé Ýôóé äåí ìðïñåß íá õðáêïýóåé óå ìéá åýêïëç ôõðïëïãéêÞ

áíÜëõóç [2]. Ìðïñåß íá äåé êáíåßò ôïí ôüðï ùò Ýíá ìïõóåßï ðïõ äéáôçñåß

êáôáãñáììÝíåò üëåò ôéò áíèñþðéíåò ðñÜîåéò óôçí äéÜñêåéá ôïõ ÷ñüíïõ.

Ç ðïëýðëïêç êáé "ãïçôåõôéêÞ" ó÷Ýóç ôïõ ôüðïõ ìå ôïí ÷ñüíï, Ý÷åé áðáó÷ïëÞóåé

ðïëëïýò ëïãïôÝ÷íåò, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõò íá ðåñéãñÜøïõí ìéá ãíþñéìÞ ôïõò

ðüëç. "Äåí åßíáé ðéá ôï ðáëéü Ðáñßóé. Ç ìïñöÞ ìéáò ðüëçò / áëëÜæåé ðéï

ãñÞãïñá, áëßìïíï áðü ü,ôé ç êáñäéÜ åíüò èíçôïý"2, ãñÜöåé ï Baudelaire, ðïõ ïé

êñéôéêÝò ôïõ óêÝøåéò ãéá ôçí ðüëç åßíáé áðü ôéò ðéï åêðëçêôéêÝò. Êáé ï Marcel

Proust óôï ßäéï áêñéâþò ðëáßóéï, ðñïóðáèåß íá áðïäþóåé ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ

ÄÜóïõò ôçò Âïõëþíçò: "...ç áðÜíèñùðç åñçìéÜ ôïõ äÜóïõò, ìå âïçèïýóå íá

êáôáëÜâù êáëýôåñá ôçí áíôßöáóç ðïõ õðÜñ÷åé üôáí áíáæçôÜò ôçí

ðñáãìáôéêüôçôá óôéò åéêüíåò ôçò ìíÞìçò, áðü ôéò ïðïßåò èá ëåßðåé ðÜíôá ç

ãïçôåßá ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí ßäéá ôçí ìíÞìç êáé áðü ôï ãåãïíüò üôé äåí ôéò

óõëëáìâÜíïõí ïé áéóèÞóåéò ìáò. Ç ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ åß÷á ãíùñßóåé äåí

õðÞñ÷å ðéá".3

"Äåéíüí ôå êáé ÷áëåðüí ëçöèÞíáé ï ôüðïò", ëÝåé ï ÁñéóôïôÝëçò, äçëþíïíôáò ôï

ó÷åäüí áêáôüñèùôï ðüíçìá ôçò êáôáíüçóçò ôïõ ôüðïõ. Êáé óßãïõñá ôï èÝìá

åßíáé äõóêïëüôåñï üôáí ìéëÜìå ãéá ôçí êáôáíüçóç êáé ôïí ðñïóäéïñéóìü ôçò

Ýííïéáò ôïõ éóôïñéêïý ôüðïõ, ðïõ óõíõðÜñ÷åé ìå Ýíá óýã÷ñïíï ðåñéâÜëëïí. Ç

óõíýðáñîç êáé ç åðéêÜëõøç ðïëëþí ÷ñïíéêþí óôéãìþí óôçí ßäéá ôïðïèåóßá,

êÜíåé ðïëõðëïêüôåñï ôï æÞôçìá. ¸íáò áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ìÝóá óå

óýã÷ñïíï áóôéêü éóôü, äéáôçñåß ôïí ðñïóäéïñéóìü ôïõ ùò "ðåñßêëåéóôïò ÷þñïò",

ùò "Üâáôïí", ùò ÷þñïò öýëáîçò ôçò ìíÞìçò åíüò ðïëéôéóìïý - ìéá ëåéôïõñãßá

áðáñáßôçôç, áëëÜ ü÷é ðáñÜëëçëç ìå ôç ñïÞ êáé ôïí áìößäñïìï ÷áñáêôÞñá ôçò

óýã÷ñïíçò ðüëçò. Ç éóôïñéêÞ ðüëç Ýñ÷åôáé áðü ôï ðáñåëèüí, áðü ôá ß÷íç ðïõ

áõôü ìáò Üöçóå, êáé ôá äéáôçñåß ìÝóá óôéò õðÜñ÷ïõóåò óýã÷ñïíåò äïìÝò ôçò.

ÁõôÞ ç äéáäéêáóßá åîÝëéîçò äçìéïõñãåß Ýíáí êáôáêåñìáôéóìü ôùí ÷ñüíùí, ìéá

ñùãìÞ óôç äéáäï÷Þ ôùí áóôéêþí ãåãïíüôùí, Ýíá óýóôçìá áóõíÝ÷åéáò. Ãéá Ýíáí

÷þñï, üðùò ï áñ÷áéïëïãéêüò, ðïõ âñßóêåôáé óôéò ðáñõöÝò åíüò äéáñêþò

ìåôáëëáóóüìåíïõ áóôéêïý éóôïý, åêåß üðïõ ç äõíáìéêÞ óõíÝ÷åéá êáé

ïìïéïãÝíåéÜ ôïõ õðï÷ùñåß, Þ äéáêüðôåôáé áðüôïìá, ï ÷ñüíïò êõëÜ äéáöïñåôéêÜ

ôï ðñüâëçìáôçò åñìçíåßáò ôïõ éóôïñéêïý ôüðïõ

2. Charles Baudelaire: “Les Fleures du Mal”

3. Marcel Proust: "Áíáæçôþíôáò ôïí ÷áìÝíï ÷ñüíï", Åêäüóåéò Çñéäáíüò. ÌåôÜöñáóç Ðáýëïò

ÆÜíáò.

3

êáé áðïêôÜ äéáöïñåôéêÝò äéáóôÜóåéò.

Ï ×ñÞóôïò Ðáðïýëéáò [2] áíáæçôþíôáò íá áðïäþóåé Ýíáí ðñïóäéïñéóìü ôïõ

áñ÷áéïëïãéêïý ôüðïõ, áíáôñÝ÷åé óôï êåßìåíï ôïõ Michel Foucault ãéá ôçí

åôåñïôïðßá, êáôÜ ôïí ïðïßï, óõãêáôáëÝãïíôáé ùò åôåñïôïðéêïß ôüðïé, ôá

ìïõóåßá êáé ôá íåêñïôáöåßá. Óýìöùíá ìå ôçí åñìçíåßá ôïõ Ðáðïýëéá, ïé êáô'

åîï÷Þí åôåñïôïðéêïß ôüðïé åßíáé ïé áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé, êáé êõñßùò áõôïß ðïõ

âñßóêïíôáé óôá êÝíôñá ôùí éóôïñéêþí ðüëåùí êáé áõôïß ïé ôüðïé äåí

êáôáãñÜöïíôáé áðü ôïí Foucault, ßóùò ãéáôß ôï Ðáñßóé äåí äéáèÝôåé ôÝôïéïõ

ìåãÝèïõò áñ÷áéïëïãéêÝò ôñýðåò - åñåéðéþíåò óôïí éóôü ôïõ.

Ìéá ïëüêëçñç ãåíéÜ áñ÷éôåêôüíùí, áíôéäñþíôáò óôç á-ôïðéêÞ äéáäéêáóßá

åðéíüçóçò ôçò ìïñöÞò, ìå ôïí ôñüðï ðïõ ãéá ÷ñüíéá áíáðáñÞãáãå ôï ÌïíôÝñíï

Êßíçìá, áíáæÞôçóå åðßìïíá "ôá óçìÜäéá ôçò óõëëïãéêÞò ìíÞìçò" êáé ôç

ôáõôüôçôá åêåßíùí ôùí óôïé÷åßùí ðïõ êÜíïõí êÜèå ôüðï ìïíáäéêü. Ï Aldo Rossi

óôá 1966, ìå Ýíá âéâëßï ïñüóçìï [3], áíáæçôÜ ôçí ìïíáäéêüôçôá êÜèå áóôéêÞò

äïìÞò, ôïí "locus solus", ìÝóá áðü Ýíá ðëÞèïò åôåñüêëçôùí ÷ñÞóåùí êáé ìéá

äéáäéêáóßá ìåôáó÷çìáôéóìþí, ãåãïíüôùí êáé óõìâüëùí, ìÝóá óôïí éóôïñéêü

÷ñüíï ôçò ðüëçò. Ãéá ôïí Rossi ç ðüëç ç ßäéá, åßíáé ç óõëëïãéêÞ ìíÞìç ôùí

ðïëéôþí ôçò. Ç ìíÞìç åßíáé óõíäåäåìÝíç ìå ôá ãåãïíüôá êáé ôïõò ôüðïõò, Ýôóé

ç ðüëç áðïôåëåß ôïí "locus" ôçò ìíÞìçò. Ç óõëëïãéêÞ ìíÞìç óõììåôÝ÷åé óôï

ìåôáó÷çìáôéóìü ôïõ ÷þñïõ ìÝóá áðü ôç äñÜóç ôïõ êïéíùíéêïý óõíüëïõ. Ç

èåþñçóç ôïõ Rossi áíôéìåôùðßæåé ôçí éóôïñßá ùò ôñüðï ìåëÝôçò ôçò ðüëçò, ùò

"õëéêÞ äïìÞ" êáé ùò "Ýñãï ôùí ÷åñéþí ôïõ áíèñþðïõ", áëëÜ êáé ùò ôñüðï

áíÜãíùóçò ôçò éäÝáò ðïõ Ý÷ïõìå ãé' áõôÞí. Ìå áõôÞ ôçí Ýííïéá ç óõëëïãéêÞ

ìíÞìç ãßíåôáé ôï íÞìá ðïõ äéáðåñíÜåé üëç ôçí ðïëýðëïêç äïìÞ ôçò ðüëçò, ôï

ßäéï üðùò ç ìíÞìç äéáôñÝ÷åé ïëüêëçñç ôç æùÞ åíüò áíèñþðïõ.

Ç éäÝá ôçò ðüëçò üðùò áõôÞ êáôáãñÜöåôáé ìÝóá óôï óõëëïãéêü õðïóõíåßäçôï

áðáó÷ïëåß êáé ôçí Christine Boyer, ðïëëÜ ÷ñüíéá ìåôÜ, êáé áðü ìéá äéáöïñåôéêÞ

óêïðéÜ [1]. Ç Boyer õðïóôçñßæåé üôé ç ìåôáìïíôÝñíá åéêïíïðïßçóç ôïõ ÷þñïõ

êáé ôïõ ÷ñüíïõ, åêìåôáëëåýåôáé ôçí éóôïñßá êáé ôá èñáýóìáôá ôïõ

ðáñåëèüíôïò ãéá ìéá ñïìáíôéêÞ êáé ðáñáðëáíçôéêÞ áíôßëçøç ôçò ðüëçò. "¼ìùò

ãéá íá åêôéìÞóïõí ïé èåáôÝò ðëÞñùò Þ ãéá íá åßíáé óå èÝóç íá äéáâÜóïõí áõôü

ôï áóôéêü ôïðßï ùò êåßìåíï, ðñÝðåé íá äïõí ôçí ðüëç ü÷é ìüíï ìå ôõðéêïýò êáé

ëåéôïõñãéêïýò üñïõò áëëÜ êáé ìå ìïñöïëïãéêü ôñüðï" (Boyer 1994). Ç Boyer

áíáæçôÜ óôá èñáýóìáôá ôïõ ðáñåëèüíôïò ôï åíïðïéçôéêü íÞìá ãéá íá

óõãêñïôçèåß "...ìéá óõíå÷Þò áóôéêÞ ôïðïãñáößá, ìéá ÷ùñéêÞ äïìÞ ðïõ êáëýðôåé

ðëïýóéïõò êáé öôù÷ïýò ôüðïõò, ôéìçôéêÜ êáé ôáðåéíÜ ìíçìåßá, ìüíéìåò êáé

åöÞìåñåò ìïñöÝò, ðïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé ÷þñïõò äçìüóéáò óõíÜèñïéóçò

êáé óõæÞôçóçò, áëëÜ êáé éäéùôéêïýò ðåñéðÜôïõò ìíÞìçò êáé ðñïóùðéêÜ

êáôáöýãéá".

Ãéá ðïëëïýò Üëëïõò óõããñáöåßò, ç ýðáñîç ôùí é÷íþí ôïõ ðáñåëèüíôïò óôçí

êáñäéÜ óýã÷ñïíùí ìçôñïðüëåùí êáé ç óõíýðáñîÞ ôïõò ìå ôá íÝá áóôéêÜ ôïðßá,

äåí áðïôåëåß ðáñÜ ìéá ìáñôõñßá ôçò ðïëõðëïêüôçôáò ôùí óçìåñéíþí ðüëåùí,

êáé åóôéÜæïõí óôçí åñìçíåßá êáé óôç áíÜãêç äéáôÞñçóçò áõôÞ ôçò åôåñüôçôáò

[4]. Ï Marc Auge [5] áíôéðáñáâÜëëåé ôçí Ýííïéá ôïõ "ìç-ôüðïõ" óôçí êëáóóéêÞ

êïéíùíéïëïãéêÞ åñìçíåßá ôïõ ôüðïõ, ùò åããåãñáììÝíïõ ðïëéôéóìïý óå ÷þñï

êáé ÷ñüíï. ÅÜí Ýíáò ÷þñïò Ý÷åé áðïêôÞóåé ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõ óôï óõëëïãéêü

õðïóõíåßäçôï, ÷Üñéò óôéò éóôïñéêÝò ôïõ áíáöïñÝò êáé ôçí âéùìáôéêÞ ìíÞìç,

Ýíáò ôüðïò ðïõ äåí óõãêåíôñþíåé áõôÜ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, êáôáãñÜöåôáé ùò

Ôï ÷Ýñé ôïõ Le CorbusierðáñïõóéÜæåé ôï Plan Voisin ãéá

ôï Ðáñßóé (1923). Ôï ó÷Ýäéïðñïôåßíåôáé ãéá ôçí áíÜðëáóçôïõ êÝíôñïõ ôïõ Ðáñéóéïý, ôï

ßäéï ùò íá ðñïôåéíüôáí ãéá Ýíáíêåíü ôüðï.

4

"ìç ôüðïò". Ç óõíýðáñîÞ ôïõò åßíáé ãíþñéìï öáéíüìåíï ôùí êáéñþí ôçò õðåñ-

ìïíôåñíéêüôçôáò4.

Ç äéêáéïëïãçìÝíá ìåãÜëç äéáöïñïðïßçóç óôçí åñìçíåßá ôùí éóôïñéêþí ôüðùí,

ðïõ åìöáíßæåôáé óôç âéâëéïãñáößá, ïöåßëåôáé óôçí åîáéñåôéêÜ ðïëýðëïêç

ó÷Ýóç ìéáò ðüëçò ìå ôá ìíçìåßá ôçò êáé ôïõò éóôïñéêïýò ôçò ôüðïõò. Åßíáé ìéá

ó÷Ýóç ðïõ åìðåñéÝ÷åé ðïëëÝò êáé åíåñãÝò ëåéôïõñãßåò ïëüêëçñçò ôçò

êïéíùíßáò, áëëÜ êáé ôùí îå÷ùñéóôþí ìïíÜäùí ôçò: ëåéôïõñãßåò èñçóêåõôéêÝò,

áéóèçôéêÝò, óõìâïëéêÝò êáé éäåïëïãéêÝò, âéùìáôéêÝò êáé óõíáéóèçìáôéêÝò.

Ôá ðñþôá óôïé÷åßá ðïõ ðñïâÜëëïõí óôïí êáèïñéóìü Þ ôçí êáôáóêåõÞ ôçò

ôáõôüôçôáò ìéáò ðüëçò, åßíáé ôá ìíçìåßá êáé ïé áñ÷áéïëïãéêïß ôçò ÷þñïé. ¸ôóé ç

åðáíáöïñÜ óôç ìíçìïíéêÞ êáé óõìâïëéêÞ áíÜãíùóç ôçò ðüëçò, ðÝñá áðü ôéò

Üìåóåò åöáñìïãÝò ôçò óôçí ðïëéôéóôéêÞ - ôïõñéóôéêÞ ïéêïíïìßá ôçò, åìðåñéÝ÷åé

êáé ìéá óåéñÜ áðü "âáñéÝò" üøåéò ðïëéôéêïý êáé éäåïëïãéêïý ÷áñáêôÞñá, ðïõ ìå

ôç óåéñÜ ôïõò ïäçãïýí óå áðïêëßíïõóåò åñìçíåßåò êáé óõãêñïýóåéò [6]. Åðßóçò

ç äéáäéêáóßá äéáôÞñçóçò êáé ðñïóôáóßá ôïõò, óõíåðÜãåôáé ÷ùñéêÝò êáé õëéêÝò

"èõóßåò" ãéá ôç óýã÷ñïíç ðüëç, ðïõ ôï êåíôñéêü êñÜôïò Þ ç ôïðéêÞ êïéíùíßá

êáëïýíôáé íá áíáëÜâïõí. ¼ëåò áõôÝò ïé ðïëýðëïêåò êáé ðïëõåðßðåäåò ó÷Ýóåéò

õðáãïñåýïõí ôåëéêÜ ôñüðïõò áíÜãíùóçò êáé èÝáóçò ôùí óõìâïëéêÜ

öïñôéóìÝíùí éóôïñéêþí ôüðùí, êáé ëáìâÜíïõí ôåëéêÜ, õëéêÞ êáé áéóèçôéêÞ

ìïñöÞ, ìÝóá áðü ôçí äéáìüñöùóç ôùí ßäéùí ôùí ìíçìåßùí êáé ôïõ Üìåóïõ

ðåñéâÜëëïíôüò ôïõò. ÓÞìåñá, ìÝóá óå Ýíá êáèåóôþò ðáãêïóìéïðïßçóçò, ôï

ôïðéêü êáé ç áíáæÞôçóç ôçò éäéáéôåñüôçôáò áíáäýåôáé óå Ýíá óçìáíôéêü ðåäßï,

ðïõ áíáæçôåß ôç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôï ðáãêüóìéï. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÜ èÝìáôá êáé åí

åîåëßîåé áíáæçôÞóåéò ãéá ôïí åðáíáðñïóäéïñéóìü ôùí ìíçìåéáêþí ÷þñùí, ôçò

"áóôéêÞò áõèåíôéêüôçôáò", ôçò ôïðéêÞò ôáõôüôçôáò, áëëÜ êáé ôçò ó÷Ýóçò

áéóèçôéêÞò êáé êïéíùíßáò [7].

¼ìùò ðáñÜ ôéò üðïéåò äéáöïñÝò óôéò áíáëýóåéò ôùí ìåëåôçôþí ôïõ ÷þñïõ, êáé

ôï äéáöïñåôéêü óçìåßï åêêßíçóçò ôïõ êáèåíüò, ï ôåëéêüò óôü÷ïò ôçò

ðñïóôáóßáò êáé ôçò äéáôÞñçóçò ôùí éóôïñéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ ôüðïõ,

ðáñáìÝíåé ï ßäéïò. Óôçí óçìåñéíÞ ìÜëéóôá èåþñçóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ôùí

ðüëåùí, ç ðáñÜìåôñïò ôçò äéáôÞñçóçò êáé äéá÷åßñéóçò ôùí éóôïñéêþí ôüðùí,

áðïêôÜ ìéá ðåñáéôÝñù äéÜóôáóç - ôç äéÜóôáóç ôçò âéùóéìüôçôáò. Áðïôåëïýí

Ýíá ðïëýôéìï õëéêü, Ýíá áðüèåìá ÷þñïõ, ðïõ ìðïñåß êáé ðñÝðåé íá áîéïðïéçèåß,

íá åîõðçñåôÞóåé êáé íá óõíõðÜñîåé ìå ôéò óýã÷ñïíåò áíÜãêåò.

4. Ãéá ôïí Auge ïé "ìç ôüðïé" åßíáé óõãêåêñéìÝíïé öõóéêïß ÷þñïé (áåñïäñüìéá, óôáèìïß íÝùí

äéêôýùí, íÝá åìðïñéêÜ óõãêñïôÞìáôá ê.Ü) áëëÜ êáé ïé ó÷Ýóåéò ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìåôáîý

ôùí áôüìùí - ôáîéäéùôþí ìå áõôïýò. Áîßæåé åäþ íá ðáñáôçñÞóïõìå ðùò ï Auge õðïóôçñßæåé

ðùò, åíþ ïé áíèñùðïëïãéêïß - éóôïñéêïß ôüðïé äçìéïõñãïýí ãýñù ôïõò Ýíá ðëÝãìá ïñãáíéêþí

äåóìþí, ïé "ìç - ôüðïé" áíôßèåôá, áðïðíÝïõí ìéá óõìâáôéêÞ ìïíáîéÜ.

Áåñïäñüìéï Öñáíêöïýñôçò ïé óýã÷ñïíåò áåñïðüëåéò

5

Ç åêñçêôéêÞ áíÜðôõîç ôçò åëëçíéêÞò ïéêïíïìßáò óôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ

'50, ïäÞãçóå óôá ìåãÜëá êýìáôá åóùôåñéêÞò ìåôáíÜóôåõóçò ôïõ ðëçèõóìïý

êáé óôç ãñÞãïñç óõãêñüôçóç ôùí áóôéêþí êÝíôñùí, êõñßùò ôçò ÁèÞíáò. Ïé

ãñÞãïñïé ñõèìïß áíÜðôõîçò ðåñéï÷þí ðïõ äåí åìöÜíéæáí êáìßá ðñïûðÜñ÷ïõóá

õðïäïìÞ, ç ðáíôåëÞò áðïõóßá ôçò áóôéêüôçôáò, êáé ïé áíÜãêåò óôÝãáóçò ôïõ

ðëçèõóìïý ðïõ êáôÝöèáíå ìáæéêÜ, åß÷áí ùò áðüññïéá ôç äçìéïõñãßá ðüëåùí

÷ùñßò óõíåêôéêÞ äïìÞ, óôï Ýëåïò ìéáò áíåîÝëåãêôçò ïéêéóôéêÞò åðÝêôáóçò,

áðïóðáóìáôéêÝò êáé åôåñïãåíåßò. ¸íá óõãêåêñéìÝíï óýóôçìá ðïõ

÷ñçóéìïðïßçóáí éäéþôåò êáôáóêåõáóôÝò - ç áíôéðáñï÷Þ êáé ç äéáñêÞò

åðáíÜëçøç ôïõ ìïíôÝëïõ ôçò ðïëõêáôïéêßáò, ðïõ ôïõò ðáñåß÷å ìåãÜëç

êáôáóêåõáóôéêÞ åõåëéîßá, åðÝôñåøáí ìåí ôç óôÝãáóç ôïõ ðëçèõóìïý áëëÜ

ìïñöïðïßçóáí ìå Ýíáí éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêü ôñüðï ôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò.

Áõôüò ï ôñüðïò áíÜðôõîçò, ç áðïõóßá óõíåêôéêÞò äïìÞò, ï êáôáêåñìáôéóìÝíïò

áóôéêüò éóôüò ðïõ ðïëëÝò öïñÝò Ý÷åé êáèïñéóôåß áðü ôï ôõ÷áßï êáé ôïí

áõôïó÷åäéáóìü, äéáìïñöþíïõí Ýíá áóôéêü ôïðßï ãéá ôçí åëëçíéêÞ ðüëç, ðïõ

áäéáöïñåß ãéá ôïí äçìüóéï ôüðï, ãéá ôçí ýðáñîç ÷þñùí óõëëïãéêþí

äñáóôçñéïôÞôùí. Ï äçìüóéïò áíïéêôüò ÷þñïò óôçí åëëçíéêÞ ðüëç äåí

áðïôÝëåóå ðïôÝ äïìéêü ôçò óôïé÷åßï, õðÞñîå ðÜíôá ôï êåíü õðüëïéðï ôçò

Üíáñ÷çò äüìçóçò. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÝò ïé ðåñéðôþóåéò üðïõ ôï êôéóìÝíï

"óôñÝöåé ôçí ðëÜôç" óôïí áíïé÷ôü ÷þñï áêüìç êé áí áõôüò ðñïóöÝñåé

áðñüóêïðôç èÝá.

ÊáôÜ ôïí ßäéï ôñüðï -ìÝóá óôçí Üíáñ÷á åðåêôåéíüìåíç áóôéêïðïßçóç - ôá

÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ôüðïõ, ôï éóôïñéêü ôïõ ðáñåëèüí, ïé ðïéüôçôåò ôùí

"áóôéêþí óõíôåëåóôþí"5 ðáñÝìåíáí óôï ðåñéèþñéï ôïõ ðñïâëçìáôéóìïý ãéá

ôçí åëëçíéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ. Áí êáé ðïëëïß îÝíïé ðåñéçãçôÝò, ëïãïôÝ÷íåò êé

áñ÷éôÝêôïíåò åß÷áí "áíáêáëýøåé" ôçí ðëáóôéêÞ êáèáñüôçôá ôïõ åëëçíéêïý

ôïðßïõ, ôçí ïñãáíéêÞ ôïõ óýóôáóç, ôçí Ýíôïíç êáé ðëçèùñéêÞ ðáñïõóßá ôïõ

éóôïñéêïý õðïóôñþìáôïò, ç Ýííïéá ôïõ ôüðïõ äåí áðáó÷üëçóå éäéáßôåñá ôïõò

Ýëëçíåò áñ÷éôÝêôïíåò ðñéí ôï 1953-1963. Ôçí ðåñßïäï áõôÞ ìåôáôñÜðçêå óå

êõñßáñ÷ï æÞôçìá, êõñßùò ìÝóá áðü ôç äñÜóç ôçò ÅèíéêÞò Êïóìçôåßáò Ôïðßïõ

êáé Ðüëåùí. Ç Êïóìçôåßá ëåéôïõñãïýóå óôá ðëáßóéá ôïõ Ôå÷íéêïý

Åðéìåëçôçñßïõ êáé áðïôåëïýíôáí áðü äéáðñåðåßò ðñïóùðéêüôçôåò.

Ðñùôáñ÷éêüò ôçò óôü÷ïò Þôáí ç äéÜóùóç êáé äéáôÞñçóç ôçò öõóéêÞò êáé

éóôïñéêÞò áîßáò ôïõ åëëçíéêïý ôïðßïõ, ç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò êïéíÞò ãíþìçò,

ïé ðñïôÜóåéò ìÝôñùí êáé ç ðáñüôñõíóç ôùí áñìüäéùí öïñÝùí. Óôçí ðåñßïäï

áõôÞ ôçò åíåñãÞò äñÜóçò ôçò Êïóìçôåßáò óõíôåëÝóôçêáí ôá óçìáíôéêÜ Ýñãá

ôçò äéáìüñöùóçò ôùí ëüöùí ôçò Áêñüðïëçò êáé ôïõ ÖéëïðÜððïõ ìå ôçí

åðïðôåßá ôïõ ÄçìÞôñç Ðéêéþíç êáé ç äéáìüñöùóç ôïõ Ëõêáâçôôïý ìå ôï

èÝáôñï ôïõ ÔÜêç ÆåíÝôïõ [8&9].

ÐáñÜ ôç óçìáíôéêÞ äñÜóç ôçò Êïóìçôåßáò ôï ãåãïíüò ôçò áðåñßóêåðôçò

êáôáóðáôÜëçóçò åíüò ôüðïõ ìå ìïíáäéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, êáé ðëïýóéá éóôïñéêÞ

óôñùìáôïãñáößá, äåí Ýãéíå äõíáôü íá áíáôñáðåß. Ç åìðåéñßá ôùí ôåëåõôáßùí

äåêáåôéþí, Þôáí ôåëéêÜ ïäõíçñÞ ãéá ôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò. Ç åîÜðëùóç åíüò

5. Ìå ôçí Ýííïéá ðïõ ôïõò áðïäßäåé ï Aldo Rossi [3]

ðñïêëÞóåéò ãéá ôçí åëëçíéêÞ ðüëç

6

Üìïñöïõ áóôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, ç âáèìéáßá åîáöÜíéóç ôçò ôáõôüôçôáò, ç

õðïâÜèìéóç ôïõ äçìüóéïõ ÷þñïõ êáé ôçò áóôéêÞò åéêüíáò, ðñïêáëåß óÞìåñá,

ôçí åðÝêôáóç ôïõ åíäéáöÝñïíôïò ôùí åéäéêþí, ðÝñá áðü ôá ëåéôïõñãéêÜ êáé

ôå÷íéêÜ áäéÝîïäá ôçò åëëçíéêÞò ðüëçò, óå æçôÞìáôá üðùò ç éäéáéôåñüôçôá ôïõ

ôïðßïõ, ç éóôïñßá êáé ôá ìíçìåßá ôçò, ç ôáõôüôçôÜ ôçò [10].

Ç áäõíáìßá ðáñÝìâáóçò êáé óõíïëéêïý ó÷åäéáóìïý óå ìßá ðüëç ðïõ

åîáêïëïõèåß ôç äéêÞ ôçò áíåîÝëåãêôç ðïñåßá, óôçí áíáðüöåõêôç ðïñåßá ôùí

ðñáãìÜôùí, êáé óôïí áíôßðïäá ìåãÜëùí ðñïãñáììÜôùí ðïõ ìïéÜæïõí íá ìçí

ðñáãìáôïðïéïýíôáé ðïôÝ, ç ëýóç ìðïñåß íá âñßóêåôáé óôç äéáôÞñçóç

ðïëýôéìùí "êïéôáóìÜôùí", ôüðùí, óçìåßùí êáé åéêüíùí, ôùí é÷íþí êáé ôçò

éóôïñéêÞò ìíÞìçò. Ïé "åíäéÜìåóïé ôüðïé", ôá êåíÜ ðïõ áðïìÝíïõí óáí ñÞãìáôá

ìÝóá áðü ôçí ðõêíÞ áóôéêÞ ìÜæá, åßíáé ïé ÷þñïé ðïõ ìðïñïýí íá áðïôåëÝóïõí

ôï åðßêåíôñï äçìéïõñãéêþí ðñïôÜóåùí êáé ðåéñáìáôéóìþí. Áäéáìüñöùôåò

åêôÜóåéò üðïõ áíáäåéêíýåôáé ôï ðñïûðÜñ÷ïí öõóéêü áíÜãëõöï, ôüðïé üðïõ

óõãêåêñéìÝíåò ÷ñÞóåéò Ýðåóáí óå ìáñáóìü êáé ôïõò óõìðáñÝóõñáí óôçí

õðïâÜèìéóç êáé êõñßùò ôüðïé üðïõ îåðñïâÜëëïõí ôá éóôïñéêÜ åðßðåäá ôçò

ðüëçò, üëá áõôÜ áðïôåëïýí Ýíá ðïëýôéìï õëéêü ðïõ ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß

ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò âåëôßùóçò ôçò åéêüíáò ôçò ðüëçò.

Íéêçöïñßäçò, Cuomo, ÔáñÜíç:

Äéáìüñöùóç ôïõ ðÜñêïõ ôçò Áñ÷áßáò

ÁãïñÜò, ÄéåèíÞò äéáãùíéóìüò ãéá ôïí

áíáó÷åäéáóìü ôïõ ìíçìåéáêïý Üîïíá ôçò

ÁñéóôïôÝëïõò - Á’ Âñáâåßï.

7

ÇÈåóóáëïíßêç åßíáé áðü åêåßíåò ôéò ðüëåéò ðïõ ôá ìíçìåßá êáé ôá åñåßðéá ìéáò

ðïëõðïßêéëçò éóôïñéêÞò óôñùìáôïãñáößáò, âñßóêïíôáé óå Üìåóç óõíýðáñîç ìå

ôïí óýã÷ñïíï áóôéêü éóôü, êáôáãñÜöïíôáò ôïí éóôïñéêü ôçò êïóìïðïëéôéóìü

áëëÜ êáé ìéá áäéÜëåéðôç éóôïñéêÞ óõíÝ÷åéá. Ïé õðÜñ÷ïõóåò ÷ùñéêÝò ó÷Ýóåéò ôçò

óýã÷ñïíçò ðüëçò ìå ôá ìíçìåßá êáé ôéò áñ÷áéïëïãéêÝò "ñùãìÝò" åßíáé ó÷Ýóåéò

ïéêåéüôçôáò êáé áìåóüôçôáò, áí êáé, ü÷é ðÜíôá áñìïíéêÞò óõíýðáñîçò. Ôá

ìíçìåßá ôçò Èåóóáëïíßêçò åðéâÜëëïõí "áíÜóåò" óôïí áóôéêü ôçò éóôü,

ðñïêáëïýí áëëáãÞ êëßìáêáò, ôçí áíèñþðéíç åðéêïéíùíßá êáé ôçí áðñüóìåíç

åíóùìÜôùóç åíüò äéáöïñåôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò. ÕðÜñ÷åé ðÜíôá ìéá ðïéêéëßá

óõìâïëéóìþí êáé óçìáôïäïôÞóåùí óôïí áóôéêü êáé êïéíùíéêü ÷þñï ðïõ

ðåñéâÜëëåé ôá ìíçìåßá: ëáôñåßá, áíáøõ÷Þ, åðéêïéíùíßá. Ôï ãåãïíüò áõôü,

äçìéïõñãåß ìéá ðïëý óçìáíôéêÞ êáé åíäéáöÝñïõóá ðïéêéëßá óôï óýã÷ñïíï áóôéêü

ðåñéâÜëëïí ôçò ðüëçò êáé áíáêïõößæåé áðü ôï õëéêü êáé "áéóèçôéêü" ôïõ âÜñïò.

Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ôçò ðëáôåßáò Íáõáñßíïõ åßíáé ç ÷áñáêôçñéóôéêüôåñç

ðåñßðôùóç áñ÷áéïëïãéêþí åñåéðßùí ðïõ "áíáäýïíôáé" ìÝóá óå Ýíá áíïéêôü

äçìüóéï ÷þñï. Óôçí êáñäéÜ ôïõ ðéï æùíôáíïý êáé ðïëõóý÷íáóôïõ áíïéêôïý

äçìüóéïõ ÷þñïõ ôçò Èåóóáëïíßêçò, ðåñßêëåéóôïõ áðü ôá ìÝôùðá ôùí

ðïëõêáôïéêéþí, ôá åñåßðéá ôïõ áíáêôïñéêïý óõãêñïôÞìáôïò ôïõ Ãáëåñßïõ

áðïôåëïýí ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ðåñéï÷Þò. Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò åßíáé

õðïâáèìéóìÝíïò óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðëáôåßá êáé ôïí ðåæüäñïìï, êáé ðáñüëï ðïõ

öáßíåôáé ðùò åßíáé Ýíáò ôüðïò ïéêåßïò ãéá ôïõò êáôïßêïõò ôçò ðåñéï÷Þò, ÷ùñéêÜ

äåí åíôÜóóåôáé óôïí äçìüóéï ÷þñï êáé ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ. ÐáñÜ ôçí

êáëýôåñç ôý÷ç ôïõ áðü Üëëïõò áñ÷áéïëïãéêïýò ÷þñïõò, ðïõ áóöõêôéïýí óå

åëÜ÷éóôï ÷þñï áíÜìåóá óôéò ðïëõêáôïéêßåò, ðáñáìÝíåé ôï óéùðçëü öüíôï, ï

áðïêëåéóìÝíïò ôüðïò èÝáóçò ãéá ôïõò ðåæïýò, ôï óêçíéêü êÜôù áðü ôïõò

åîþóôåò ôùí ãýñù ðïëõêáôïéêéþí.

Ôá ðñüóöáôá áðïêáëõöèÝíôá áñ÷áéïëïãéêÜ ß÷íç êÜôù áðü ôçí ðñþçí ðëáôåßá

Äéïéêçôçñßïõ, ôçí Ý÷ïõí ìåôáôñÝøåé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, óå Ýíáí áêüìç

"äñáìáôéêü" ôüðï - ñùãìÞ, ìÝ÷ñé íá áðïöáóéóôåß êáé êáèïñéóôåß ç ôý÷ç ôïõò. Ôï

óçìáíôéêü äçìüóéï êôßñéï êáé ï áíïéêôüò ðïõ ôá ðåñéâÜëëåé, äéåõêïëýíïõí

åðéëýóåéò ðïõ èá áîéïðïéïýí ôïí áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï êáé äåí èá äéáêüðôïõí ôç

ëåéôïõñãéêÞ óõíÝ÷åéá ôçò ðåñéï÷Þò.

Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò óôç óõìâïëÞ ôùí ïäþí Éáóïíßäïõ êáé Áññéáíïý, äõôéêÜ

ôïõ íáïý ôïõ Áãßïõ ÐáíôåëåÞìïíá, âñßóêåôáé ïõóéáóôéêÜ óôïí ðõèìÝíá åíüò

ðçãáäéïý, êáèþò ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ìéêñü óå Ýêôáóç ÷þñï ðåñßêëåéóôï áðü ôá

ìåãÜëá ýøç êáé ôéò ôõöëÝò üøåéò ôùí ðïëõêáôïéêéþí. Åäþ êáé ÷ñüíéá Ý÷åé

ðñïâëåöèåß ç áíÝãåñóç ó÷ïëéêïý óõãêñïôÞìáôïò ðÜíù áðü üëï ôïí

áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï, ôï ïðïßï èá åßíáé õðåñõøùìÝíï êáé èá åðéôñÝðåé ôçí

ðñüóâáóç êáé äéÝëåõóç ìÝóá áðü áõôüí. ÊÜèå áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ðïõ

áðïìÝíåé ìÝóá óôïí óýã÷ñïíï áóôéêü éóôü, âõèéóìÝíïò êáé áðïêïììÝíïò,

ðåñßêëåéóôïò óõíÞèùò áðü ìåãÜëá ýøç, äéáôçñåß åî' áñ÷Þò ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ

ìéá Üãíùóôç ðüëç ïï éé áá ññ ÷÷ áá éé ïï ëë ïï ãã éé êê ïï ßß ÷÷ þþ ññ ïï éé ôô çç òò ÈÈ åå óó óó áá ëë ïï íí ßß êê çç òò

8

åíüò "åóùôåñéêïý ÷þñïõ", åíüò "óêïôåéíïý êïéëþìáôïò". Óôçí ðåñßðôùóç ôïõ

áñ÷áéïëïãéêïý ÷þñïõ ôçò ïäïý Éáóïíßäïõ êáé ìå ôçí ðñïïðôéêÞ áíÝãåñóçò ôïõ

ó÷ïëéêïý óõãêñïôÞìáôïò, ç áßóèçóç ôïõ óêïôåéíïý êïéëþìáôïò åßíáé êÜôé

ðåñéóóüôåñï áðü ðñïöáíÞò.

Ç êáôáóêåõÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ ðÜíù áðü üëç ôçí åðéöÜíåéá ôïõ áñ÷áéïëïãéêïý

÷þñïõ, ôïí êáèéóôÜ áíáðüöåõêôá ôï õðüãåéï åíüò êôéñßïõ, ðïõ ç ýðáñîç êáé

ìüíï ôùí áñ÷áéïôÞôùí äåí áñêåß ãéá íá äéáöïñïðïéÞóåé ôçí ðïéüôçôá êáé ôá

÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ùò ôÝôïéïõ. Ç éäéáéôåñüôçôá ôïõ êôéñßïõ äåí åðéôñÝðåé ôçí

áíáãêáßá õðåñýøùóç, þóôå íá áðåëåõèåñùèåß ðåñéóóüôåñï ï áñ÷áéïëïãéêüò

÷þñïò. ¸íáò áíïéêôüò ìç åëåã÷üìåíïò õðüãåéïò ÷þñïò êÜôù áðü ôï

óõãêñüôçìá ôùí äýï ó÷ïëåßùí, ìðïñåß åýêïëá íá ìåôáôñáðåß óå ÷þñï

óêïõðéäéþí êáé óå åóôßá êéíäýíùí êáé ðéóôåýïõìå ðùò, üðùò êáé íá

äéáìïñöùèåß, èá åîáêïëïõèåß íá ðáñáìÝíåé Ýíáò ÷þñïò - õðüëïéðï, ðïõ

áöÝèçêå ãéá íá åîéëåþóåé ôéò åíï÷Ýò ìáò.

Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ôçò ïäïý Ã' Óåðôåìâñßïõ ðáñáìÝíåé óõìðéåóìÝíïò

áóöõêôéêÜ áíÜìåóá óôá åðßðåäá ôçò ðüëçò, ôåìá÷éóìÝíïò áõèáßñåôá óôï

áðïêáëõöèÝí êïììÜôé êáé ôï ïñéóôéêÜ èáììÝíï. ÊÜôù áðü ôç ãÝöõñá ôçò Ã'

Óåðôåìâñßïõ êáé áíÜìåóá óå äýï ðåñéöñÜîåéò - üñéá ðïõ ôïí áðïìïíþíïõí áðü

åêáôÝñùèåí ðåæïäñüìïõò, áðïôåëåß åðßóçò Ýíá óêïôåéíü êïßëùìá, Ýíáí

åíäéÜìåóï ôüðï, ðåñßåñãï, êëåéóôïöïâéêü, êáé áðüëõôá åãêáôáëåéììÝíï. Ìå

ôïí ßäéï ôñüðï, åãêëùâéóìÝíá êÜôù áðü ôçí ïäü ÏëõìðéÜäïò, ôá åñåßðéá ôçò

ÊéíóôÝñíáò, ìüëéò ðïõ åìöáíßæïíôáé óôï ðáñáêåßìåíï Ü÷ôéóôï ïéêüðåäï.

Ç äéáìüñöùóç ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí ùò äçìüóéùí ÷þñùí, åíôáãìÝíùí

óôç ëåéôïõñãéêÞ óõíÝ÷åéá ôçò ðüëçò, áðïôåëåß Ýíá óýã÷ñïíï áñ÷éôåêôïíéêü

èÝìá ðïõ åìðåñéÝ÷åé ðïëëÜ êáé óýíèåôá ðñïâëÞìáôá ãéá ôçí åðßëõóÞ ôïõ.

Áðáéôåß ìéá ìåãÜëç óõæÞôçóç ãýñù áðü ôçí åñìçíåßá êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ

ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ôüðùí, ðïõ èá áããßæåé ôçí ïõóßá ôïõ ó÷åäéáóìïý áõôþí

ôùí ÷þñùí, êáé ðïõ èá èÝôåé ôï ïõóéáóôéêüôåñï ßóùò åñþôçìá: Ýíôáîç ìÝóá

óôïí óýã÷ñïíï áóôéêü éóôü êáé áîéïðïßçóÞ ôïõò ãéá ôç äçìéïõñãßá éäéáßôåñùí

äçìüóéùí ÷ñÞóåùí Þ ðåñé÷áñÜêùóÞ ôïõò ùò äéÜóðáñôùí ìïõóåéáêþí

ñùãìþí.

Íá åðåìâáßíåé êáíåßò óå áñ÷áéïëïãéêïýò ôüðïõò, óðÜæïíôáò ìéá "éóôïñéêÞ"

áðáãüñåõóç Ý÷åé íüçìá óôï âáèìü ðïõ èÝôåé ôï ðñüâëçìá ôçò óõíÝ÷åéáò ôçò

ðüëçò, ìéáò óõíÝ÷åéáò éêáíÞò íá õðåñâåß ôçí áíôßèåóç áíÜìåóá óôï Ðáëáéü êáé

ôï ÍÝï. Ïé áñ÷áéïëïãéêïß ôüðïé, ðïõ âñßóêïíôáé ìÝóá óå ìéá óýã÷ñïíç êáé

æùíôáíÞ ðüëç, äåí ìðïñïýí íá áíôéìåôùðßæïíôáé ìüíï ìå ôçí Ýííïéá ôçò

"ðñïóôáóßáò", áëëÜ êáé ìå ôçí Ýííïéá ôçò "Ýíôáîçò", Ýíôáîç äçëáäÞ óôï

óýã÷ñïíï êïéíùíéêü, ëåéôïõñãéêü êáé ðïëéôéóôéêü ãßãíåóèáé, ôçò ðüëçò ðïõ ôïõò

ðåñéâÜëëåé. Ç äéáäéêáóßá ôçò Ýíôáîçò åßíáé ç ìüíç ðïõ ìðïñåß íá áíôéóôáèåß

óôçí õðïâÜèìéóÞ ôïõò êáé ôçí óôáäéáêÞ ôïõò åãêáôÜëåéøç, êáé èá ôïõò

9

Ç ðñüôáóÞ ôùí Íéêçöïñßäç,

Êïõüìï, ÔáñÜíç ãéá ôïí

áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï ôçò ïäïý

Éáóïíßäïõ óôï äéáãùíéóìü

"Äéáìïñöþóåéò 10 áñ÷áéïëïãéêþí

÷þñùí óôç Èåóóáëïíßêç", Þôáí íá

äçìéïõñãçèåß Ýíáò êëåéóôüò

åóùôåñéêüò ÷þñïò - Ýíá

ÅñãáóôÞñéï Áñ÷áéïëïãßáò - êÜôù

áðü ôï ó÷ïëéêü óõãêñüôçìá, ìå

äéáìïñöùìÝíç üøç ðñïò ôçí ïäü

Éáóïíßäïõ, þóôå íá ðñïóôáôåýåôáé

êáé íá ðñïöõëÜóóåôáé áðü ôçí

áíáðüöåõêôç ðáñáêìÞ åíüò

áíïéêôïý õðüãåéïõ ÷þñïõ.

Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ôçò ïäïý

Éáóïíßäïõ ðñéí ôçí áíÝãåñóç ôïõ

ó÷ïëéêïý óõãêñïôÞìáôïò ðÜíù áðü

áõôüí

ìåôáôñÝðåé óå æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò êáé ü÷é áðëÜ áîéïèÝáôá, üóï êáëÜ

äéáôçñçìÝíá êáé áí åßíáé. ¼ëá áõôÜ âÝâáéá ðñïûðïèÝôïõí ðùò èá öôÜóïõìå

óå ìéá íÝá èåþñçóç ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò Ýííïéáò ôïõ "éóôïñéêïý"

áíôéêåéìÝíïõ. "Ï ðåñéïñéóìüò åíüò áíôéêåéìÝíïõ óå ìïõóåßï ôïõ åáõôïý ôïõ äåí

åßíáé ìßá ðñáêôéêÞ ðïõ ìðïñåß íá åðåêôáèåß óå ìéá ïëüêëçñç ðüëç", ëÝåé ï

Manfredo Tafuri [11].

ÌÝóá óå áõôü ôï ðëáßóéï ôçò Ýíôáîçò ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí êáé ôçò

åíóùìÜôùóÞ ôïõò ìÝóá óôç óýã÷ñïíç áóôéêÞ äïìÞ, Ý÷ïõí ðñáãìáôïðïéçèåß

ìéá óåéñÜ áðü åíäéáöÝñïõóåò ìåëÝôåò, ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ôá ðáñáðÜíù

æçôÞìáôá. Ãéá ôçí Èåóóáëïíßêç, ç ðñüóöáôç åìðåéñßá ôùí áñ÷éôåêôïíéêþí

äéáãùíéóìþí ãéá ôç äéáìüñöùóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ÷þñïõ äÝêá

áñ÷áéïëïãéêþí ôüðùí ôçò ðüëçò, ðïõ äéïñãÜíùóå ç 9ç Åöïñåßá Âõæáíôéíþí

Áñ÷áéïôÞôùí, óôá ðëáßóéá ôïõ Ïñãáíéóìïý ÐïëéôéóôéêÞò Ðñùôåýïõóáò ôçò

Åõñþðçò "Èåóóáëïíßêç '97", êáé ï äéåèíÞò äéáãùíéóìüò ãéá ôïí Áíáó÷åäéáóìü

ôïõ ¢îïíá ôçò ÁñéóôïôÝëïõò, Þôáí ðñáãìáôéêÜ ðïëýôéìç. ¸äùóå ôçí åõêáéñßá

íá ìåëåôçèïýí ãéá ðñþôç öïñÜ, äÝêá óçìåßá ôçò Èåóóáëïíßêçò, ðïõ öÝñïõí

ôï âÜñïò ôçò éóôïñßáò êáé ôçí áðåéëÞ ôùí õðïâáèìéóìÝíùí êåíþí ôüðùí. ÌÝóá

áðü äéáöïñåôéêÝò êÜèå öïñÜ åðéëïãÝò êáé ó÷åäéáóôéêÝò êáôåõèýíóåéò, ðïëëÝò

ìåëÝôåò ðñïóðÜèçóáí, êéíïýìåíåò óå ÷þñïõò ãåìÜôïõò äåóìåýóåéò,

ðåñéïñéóìïýò êáé éäéÜæïõóåò äõóêïëßåò, íá óõíäõÜóïõí ôçí éóïññïðßá êáé ôïí

ìéíéìáëéóìü ôùí ðáñåìâÜóåùí ìå ôïí ðåéñáìáôéóìü êáé ôçí êáéíïôïìßá.

Ôï Modern Museum of Roman Art, ôïõ áñ÷éôÝêôïíá Rafael Moneo, óôçí ÌÝñéäá

ôçò Éóðáíßáò, Ýèåóå ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ, ôï 1980, óçìáíôéêÜ åñùôÞìáôá

ãýñù áðü ôç ó÷Ýóç áñ÷éôåêôïíéêÞò êáé éóôïñéêïý ôüðïõ. Ç áðüöáóç íá

êáëõöèåß üëç ç Ýêôáóç åíüò áñ÷áéïëïãéêïý ÷þñïõ üðïõ âñÝèçêáí åñåßðéá

ñùìáúêïý áóôéêïý éóôïý, ìå Ýíá óõìðáãÝò êôßñéï, óßãïõñá äåí Þôáí åýêïëç. Ç

äéáäéêáóßá êáôáóêåõÞò åíüò Ìïõóåßïõ, áêñéâþò ðÜíù áðü ôá áñ÷áßá åñåßðéá,

áíáöÝñåôáé óôç äéáäéêáóßá ôçò óôñùìáôïãñáöéêÞò áíÜðôõîçò ôùí éóôïñéêþí

ðüëåùí: óå áõôÞ ôçí ðüëç, ç íåþôåñç êáôáóêåõÞ "ðáôïýóå" ðÜíôá óôá åñåßðéá

ôçò ðñïçãïýìåíçò êáé áõôü ãéíüôáí Ýôóé, ãéá ðÜíù áðü 2000 ÷ñüíéá. ¸ôóé ôï

êôßñéï ôïõ Ìïõóåßïõ ÑùìáúêÞò ÔÝ÷íçò, ìåôáôñÝðåôáé, ôï ßäéï ìå ôç äïìÞ ôïõ,

óå ìéá ìüíéìç áíáöïñÜ ôçò éóôïñéêÞò áóôéêÞò óôñùìáôïãñáößáò, êÜôé ðïõ óôï

õðüëïéðï ÷ôéóìÝíï ðåñéâÜëëïí, äåí ãßíåôáé êáèüëïõ öáíåñü. Ç áñ÷éêÞ éäÝá

ìåôáöÝñåôáé ùò êáôáóêåõáóôéêÞ ëïãéêÞ ãéá üëï ôï êôßñéï, ôï ïðïßï áðïôåëåßôáé

áðü ìéá óåéñÜ ðáñÜëëçëùí ôïß÷ùí ìå óõíå÷Þ ôïîùôÜ áíïßãìáôá, óå ìéá ÷Üñáîç

ìåôáôïðéóìÝíç áðü áõôÞ ôùí åñåéðßùí.

Ìå Ýíáí áíÜëïãï ôñüðï, áëëÜ åðéìÝíïíôáò óôï íá êÜíåé üóï ôï äõíáôüí ðéï

åìöáíÞ ôçí éäÝá ôçò éóôïñéêÞò äéáóôñùìÜôùóçò, ï Mathias Ungers, óêåðÜæåé ôá

åñåßðéá ñùìáúêþí ëïõôñþí óôçí ðëáôåßá del Mercato óôï Treviri, ìå Ýíá

ãõÜëéíï êïõôß. Äçìéïõñãåß Ýôóé ìéá åíäéáöÝñïõóá "âéôñßíá" ãéá ôçí ðëáôåßá êáé

ðñïóôáôåýåé ôá áñ÷áéïëïãéêÜ ß÷íç. Ìå ôïí ôñüðï áõôü, êáèþò êáé ìå ôéò

÷áñÜîåéò ôïõ áñ÷áßïõ êáíÜâïõ, ðïõ åããñÜöïíôáé óôçí äéáìüñöùóç ôçò

ðëáôåßáò, ðåôõ÷áßíåé ôçí áëëçëïäéåßóäõóç ôùí äýï éóôïñéêþí åðéðÝäùí ôçò

ðüëçò.

Rafael Moneo: Modern

Museum of Roman Art, ï

áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò êáé

ôá áñ÷éêÜ óôÜäéá

êáôáóêåõÞò ôïõ

Ìïõóåßïõ. Äßðëá óôï

Ìïõóåßï âñßóêïíôáé

êáëïäéáôçñçìÝíá, äýï

èÝáôñá áðü 18 ð.×.

10

Ôá ß÷íç ðáëáéüôåñïõ áíáêôüñïõ ðïõ áðïêáëýöèçêáí êáôÜ ôéò åñãáóßåò êáé

åðåêôÜóåéò ðïõ Ýãéíáí óôï Ìïõóåßï ôïõ Ëïýâñïõ, åíóùìáôþèçêáí ìÝóá óå

áõôÝò êáé áðïôåëïýí åðéóêÝøéìïõò ÷þñïõò.

Óôçí ÅëëÜäá, ôï Åðéôüðéï Ìïõóåßï ÍÜîïõ óôçí ðëáôåßá Ìçôñüðïëçò ÍÜîïõ

(1992-94), ôçò ÁãíÞò ÊïõâåëÜ, áðïôåëåß Ýíáí êáôÜëëçëá ðñïóôáôåõìÝíï

áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï, äéáìïñöùìÝíï Ýôóé þóôå íá åðéôñÝðåé ôçí áóöáëÞ Ýêèåóç

ôùí åõñçìÜôùí "in situ", êáé íá ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá åðßóêåøçò ôïõò áðü ôï

êïéíü. ÔìÞìá ôïõ ôåß÷ïõò ðïõ ðåñéÝâáëëå ôç ìõêçíáúêÞ ðüëç, åñãáóôÞñéá

êåñáìéêÞò êáé ìåôáëëïôå÷íßáò áðü ôçí ðåñßïäï 1300-1100ð.×, ß÷íç ðïõ

ìáñôõñïýí ìéá éóôïñéêÞ óõíÝ÷åéá 3.500 ÷ñüíùí, åíóùìáôþèçêáí ìÝóá óôï

Ìïõóåßï. Ôï åíäéáöÝñïí óôï ðñüãñáììá áõôü Ýãêåéôáé óôï ãåãïíüò, üôé ôï

Ìïõóåßï äåí áíôéìåôùðßóôçêå óáí êôßñéï áëëÜ ùò ôüðïò Üìåóá óõíõöáóìÝíïò

ìå ôïí äçìüóéï ÷þñï ãýñù áðü áõôüí, ôïí ïðïßï óõíäéáìïñöþíåé êáé áðïôåëåß

áíáðüóðáóôï óôïé÷åßï ôïõ.

Ôï ãõÜëéíï êïõôß ôïõ

Ungers, óêåðÜæåé ôá

åñåßðéá, áëëÜ áðïóêïðåß

óôçí äéáìüñöùóç ôçò

ðëáôåßáò del Merkato.

Ôá ß÷íç ôçò êÜôù ðüëçò

ãßíïíôáé ïé åíäéáöÝñïõóåò

áöïñìÝò ãéá ôçí

áíáâÜèìéóç ôïõ äçìüóéïõ

áíïéêôïý ÷þñïõ ôçò

óýã÷ñïíçò ðüëçò.

Ãéá ôçí ÁãíÞ ÊïõâåëÜ, óôï

in situ Ìïõóåßï óôç ÍÜîï,

ôï êôßñéï ãéá ôçí êÜëõøç

ôùí áñ÷áéïëïãéêþí

åõñçìÜôùí ãßíåôáé ç

áöïñìÞ ãéá ôçí ïñãÜíùóç

ôïõ äçìüóéïõ áíïéêôïý

÷þñïõ.

ï äçìüóéïòáíïéêôüò÷þñïò

Tá áñ÷áéïëïãéêÜ ß÷íç ôùí ñùìáúêþí ëïõôñþí, ï éóôüò ôçò áñ÷áßáò ðüëçò, êáé ç ðñüôáóç ôïõ

Ungers ãéá ôçí äéáìüñöùóç ôçò ðëáôåßáò del Mercato

11

Ôá æçôÞìáôá åðÝìâáóçò êáé ìåôáó÷çìáôéóìïý åíüò êåíôñéêïý äçìüóéïõ

÷þñïõ, áëëÜ êé åíüò ôüðïõ ðïõ öÝñåé ôï âÜñïò ôçò éóôïñßáò, åß÷áí ôç

äõíáôüôçôá íá áíôéìåôùðßóïõí, üóïé óõììåôåß÷áí óôïí äéåèíÞ áñ÷éôåêôïíéêü

äéáãùíéóìü ãéá ôïí Áíáó÷åäéáóìü ôïõ Ìíçìåéáêïý ¢îïíá ôçò ÁñéóôïôÝëïõò. Ï

äéåèíÞò áõôüò äéáãùíéóìüò, áðïôåëåß ìéá óçìáíôéêÞ åìðåéñßá ãéá ôçí ðüëç. Ï

Ìíçìåéáêüò ¢îïíáò ôçò ÁñéóôïôÝëïõò áðïôåëåß óÞìåñá ìéá äéáäï÷Þ äçìüóéùí

áíïé÷ôþí ÷þñùí, áðü ôçí ðáñáëßá Ýùò ôçí åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ Äçìçôñßïõ, ìéá

åãêÜñóéá ôïìÞ óôçí äéáìÞêç áíÜðôõîç ôçò ðüëçò, ðïõ áíáäåéêíýåé ôçí

åíäéáöÝñïõóá ôïðéïãñáößá ôçò êáé åíïðïéåß ôï øçëüôåñï óçìåßï ôçò ìå ôç

èÜëáóóá.

¼ëá ôá ãåãïíüôá ãýñù áðü ôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôïõ "Ìíçìåéáêïý ¢îïíá ôçò

ÁñéóôïôÝëïõò", ïé áíáôñïðÝò ôïõ áñ÷éêïý ôïõ ó÷åäßïõ áðü ôïí Hebrard,

õðïäçëþíïõí ìå óáöÞíåéá ôï "ðñüâëçìá" ôùí éóôïñéêþí ðüëåùí, ìå ôá

ðïëëáðëÜ åðßðåäá áíÜðôõîçò, üðïõ ôï ðáëéü áðïêáëýðôåôáé êáé áíáéñåß ôç

äçìéïõñãßá ôïõ íÝïõ. H óçìáíôéêÞ óõìâïëéêÞ äýíáìç ôïõ "Ìíçìåéáêïý ¢îïíá

ôçò ÁñéóôïôÝëïõò" ìå ôçí óçìåñéíÞ áíïëïêëÞñùôç ìïñöÞ ôïõ êáé üëåò ôéò

éóôïñéêÝò êáé êïéíùíéêÝò öïñôßóåéò ðïõ ðñïóÝëáâå êáôÜ ôï ðÝñáóìá ôùí

÷ñüíùí, âñßóêåôáé áêñéâþò óå áõôü: óôï ãåãïíüò üôé êáôáãñÜöåé ôçí

ðïëõìïñößá êáé ôçí éóôïñéêÞ óõíÝ÷åéá ìéáò ðüëçò öôéáãìÝíçò áðü ôá

åðÜëëçëá éóôïñéêÜ ôçò ôìÞìáôá.

Óôçí ðáñáðÜíù äéáðßóôùóç âáóßóôçêå ç ðñüôáóÞ ìáò, (Íéêçöïñßäçò, Êïõüìï,

ÔáñÜíç Á Âñáâåßï), ãéá íá êáôáëÞîåé, ðùò ìéá íÝá åñìçíåßá ãéá ôçí óçìåñéíÞ

äõíáìéêÞ ôïõ "¢îïíá" ìðïñåß íá âáóéóôåß óôçí ðïëõìïñößá, ôçí ðïëëáðëüôçôá

êáé ôçí Ýíôïíç óôñùìáôïãñáößá ôïõ. Ç ðñïâëçìáôéêÞ áõôÞ ïäÞãçóå óå

ó÷åäéáóôéêÝò åðåìâÜóåéò ðïõ äßíïõí Ýìöáóç óôç äéáóôñùìÜôùóç êáé ôá

åðÜëëçëá åðßðåäá ôçò ðüëçò, Ýôóé þóôå íá åßíáé áìöüôåñá áíáãíþóéìá, íá

óõíõðÜñ÷ïõí êáé íá óõíôåëïýí óôçí äçìéïõñãßá åíüò óýã÷ñïíïõ áóôéêïý

ðëÝãìáôïò äçìüóéùí ÷þñùí ãéá ôçí ðüëç. Ìå ó÷åäéáóôéêü åñãáëåßï ôïí

ôåôñáãùíéêü êÜííáâï - ðïõ ðáñáðÝìðåé óôïí áíáóêáöéêü - ç ðñüôáóç

ðñïóðáèåß íá åíåñãïðïéÞóåé, óå üëï ôï ìÞêïò ôïõ Üîïíá, Ýíáí ðïëýôéìï éóôü

áðü ëåðôÝò ðåñéâáëëïíôéêÝò áíáöïñÝò êáé áóôéêÝò áñìïíßåò ðïõ äéáôçñïýí

âáèéÝò áíôç÷Þóåéò óôç óõëëïãéêÞ ìíÞìç, Ýôóé þóôå íá áíáäåé÷èåß ï ñüëïò ôïõ

ùò êåíôñéêüò äçìüóéïò ôüðïò ôçò ðüëçò.

Ôï óßãïõñï ðÜíôùò åßíáé ðùò ï êÜèå ôüðïò åßíáé ìïíáäéêüò, ìå äéáöïñåôéêÝò

áíÜãêåò, êáé äéáöïñåôéêü ôï åõñýôåñï ðåñéâÜëëïí ôïõ. Ìå óôü÷ï ôçí

ðñïóôáóßá ôïõ áñ÷áéïëïãéêïý åõñÞìáôïò, ìå åöüäéá ôç ãíþóç ôçò

óðïõäáéüôçôÜò ôïõ, ôçí ïéêåéïðïßçóç áëëÜ êáé ôçí "áðïìõèïðïßçóÞ" ôïõ, ïé

áñ÷éôåêôïíéêÝò åðåìâÜóåéò ïöåßëïõí íá áðïâëÝðïõí óå ôüðïõò ïéêåßïõò êáé

âéþóéìïõò ãéá ôçí óýã÷ñïíç ðüëç êáé ôéò áíÜãêåò ôçò.

íá îáíáêåñäßóïõìå ôá “Ýíï÷á” åñåßðéá

12

CHRISTINE BOYER, The City of Collective Memory - Its Historical Imagery

andArchitectural Entertainments, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts,

London, 1994

×ÑÇÓÔÏÓ ÐÁÐÏÕËÉÁÓ, Õðåñôüðïò Äýï áñ÷éôåêôïíéêÝò ìåëÝôåò, Futura, ÁèÞíá,

1999

ALDO ROSSI, Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ôçò ðüëçò, Óýã÷ñïíá ÈÝìáôá, Èåóóáëïíßêç, 1987

FRANCOIS ASCHER, Metapolis ou L'avenir des villes, Odile Jacob, Ðáñßóé, 1995.

MARC AUGE, Non - Lieux. Introduction a une anthropologie de la surmodernite,

Seuil, Paris, 1992.

ARGYRO LOUKAKI, Creece: Ancient Ruins, Value Conflicts and Aspects of

Development, Doctoral Dissertation, School of Geography, Oxford University,

1994.

ÁÑÃÕÑÙ ËÏÕÊÁÊÇ, ÐïëéôéóôéêÞ óõíéóôþóá äéåèíïðïßçóçò ôçò Èåóóáëïíßêçò, óôï

"Ìç÷áíéóìïß äéåèíïðïßçóçò ôçò Èåóóáëïíßêçò: Ïéêïíïìßá -Ôå÷íïëïãßá -

Ðïëéôéóìüò", åñåõíçôéêü ðñüãñáììá ÁÐÈ, åðéóôçìïíéêÞ åõèýíç: Ã. ÊáõêáëÜò,

Èåóóáëïíßêç 1999.

YORGOS SIMEOFORIDIS, Collective Visions and Isolated Trajectories, Landscapes of

modernisation. Greek Architecture 1960s and 1990s, Aesopos & Simeoforidis,

editors, Metapolis Press, Athens 1999

ÄÇÌÇÔÑÇÓ ÖÉËÉÐÐÉÄÇÓ, ÍåïåëëçíéêÞ Áñ÷éôåêôïíéêÞ, ÌÝëéóóá, ÁèÞíá, 1984.

ÁÍÄÑÅÁÓ ÓÕÌÅÙÍ (åðéìÝëåéá), 15 áñ÷éôÝêôïíåò êáé ðïëåïäüìïé ãéá ôçí ÁèÞíá,

áöéÝñùìá Áñ÷éôåêôïíéêÜ ÈÝìáôá, 33/1999, óåë.46-88.

MANFREDO TAFURI "Éóôïñßá, äéáôÞñçóç, áíáóôÞëùóç" óõíÝíôåõîç óôïõò C.

Baglione, B. Pedretti, ðåñéïäéêü Casabella, No 580, 1991.

ÃÉÙÑÃÏÓ ËÁÂÂÁÓ, Ðñïóôáóßá êáé áíÜäåéîç âõæáíôéíþí áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí, “Ç

Üãíùóôç ðüëç - Äéáìïñöþóåéò äÝêá áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí óôç Èåóóáëïíßêç”,

Untimely Books, ÁèÞíá, 1997, óåë. 168-169

ÃÉÙÑÃÏÓ ÓÇÌÁÉÏÖÏÑÉÄÇÓ, ¸íá ðñüãñáììá ãéá ôçí ðüëç - éóôïñéêïß ôüðïé êáé

óýã÷ñïíç áñ÷éôåêôïíéêÞ,“Ç Üãíùóôç ðüëç - Äéáìïñöþóåéò äÝêá áñ÷áéïëïãéêþí

÷þñùí” óôç Èåóóáëïíßêç, Untimely Books, ÁèÞíá, 1997, óåë. 168-169

FRANCO PURINI, ÄéáóôñùìÜôùóç êáé Ìåôáôüðéóç - Äýï óôñáôçãéêÝò ãéá ôï

ìÝëëïí ôçò Ñþìçò, ðåñéïäéêü Ôåý÷ïò, Íï 4, 1990, óåë. 50-53

CARLO OLMO, Ç áéóèçôéêÞ ôùí ðüëåùí - êïéíùíéêü óõìâüëáéï êáé óõëëïãéêü

üñáìá, ðåñéïäéêü Ôåý÷ïò, (áöéÝñùìá: Êôßæïíôáò óôï êôéóìÝíï), Íï 9/1990, óåë.

62-65

BERNARD REICHEN, Ãéáôß êáôáóêåõÜæïõìå, ðùò êáôáóêåõÜæïõìå, ðåñéïäéêü

Ôåý÷ïò, (áöéÝñùìá: Êôßæïíôáò óôï êôéóìÝíï), Íï 9/1990, óåë. 66-71

1

2

3

45

6

7

8

910

11

12

13

14

15

16

â é â ë é ï ã ñ á ö ß á

13