Β Α Γ Γ Ε Λ Η Χ Α Τ Ζ Η Α Γ Γ Κ Λ Η

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΤΙΣΤΑΚΗΣ

Ο ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΑΣ ΛΑ ΪΚΟ Σ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ

ΚΑ Ι Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ

IÏTOPIKH ΜΕΛΕΤΗ

Χ Α Ν Ι Α 1 9 6 4

Β Α Γ Ι Έ Δ Η Χ Α Τ Ζ Η Α Γ Γ Κ Δ .Η

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΤΙΣΤΑΚΗΣΟ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΑΣ Λ Α ΪΚΟ Σ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ

ΚΑ Ι Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ

I) ΤΟΡΙΚΙΙ ΜΕΛΕΤΗ

Χ Α Ν Ι Α 1 9 6 4

Τ ιμ ή σ* Εκείνους πού στή ζωή -των

ώ ρισαν καί φ υλά /ο υν θερμόττύλε*

Κ. ΚΑΒΑΦΗΣ

20ΧΡΟΝΙΑΑΠΟΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ

16 ΙΟΥΝΗ1944

€Πρώτο καθήκον του Ιστορικού είναι νά άναζητεί τήν άλήβεια μί ^tîopc :α! ^τπμονή»

ΘΟΥΚΙΔ1ΔΗΣ

Νά λ ε ίπ ε ις ,δέν c lv a i τ ίπ ο τα và λ ε ίπ ε ις ,βν 2χει$ λείψ ει γ ιά δ ,τ ι πρέπ-ειβά σσ ι γ ι α πάντα μέσα σ ’ όλα έκεΐναπού γι* αυτά 2χειç λείψ ει,θάσσι y ià πάνταμέσα σ ’ δλο τόν κόσμο...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

.. .Γ ια τ ί έμεΤ$, κι &S περάοαν καιροί, την ιερή σας τή στά χτη βχι. δέν τή σκορπίσαμε έμ€ΐ$ νά χαθεϊ στους άνέμους...ΣτΙς ζεστές μας τΙς χούφτες γερά τήν κρατήσαμε πάντα καί τήν είχαμε στΙ$ φυλακές, στή δουλειά, στούς πολέμου*, οά θυμίαμα καί σά φυλαχτό καί μαζί σά σημαία...

θ . ΠΙΕΡΙΔΗΣ

Θ Ε Ρ Μ Η Π Α Ρ Α Κ Λ Η Σ Η

Ή μελέτη αυτή, πού δίνεται στή δημοσιότητα σά μιά συμ-* βολή στήν Ιστορία της πάλης τοϋ ‘Ελληνικού λαού κατά τοΟ φ α — σισμοΟ καί τοΟ πολέμου, είναι μια Αρχή- Τά ντοκουμέντα πού τ ^ συνθέτουν είναι αυθεντικά, δέν είναι δυνατόν όμως νά ε ίνα ι πλήρη,

Ό συγγραφέας παρακαλεϊ θερμά δσους γνώρισαν άπό κον­τά τόν ήρωα λαϊκό άγωνισΓή κι* ?χουν νά διηγηθοΰν χαρα>«τηρι- στικά στοιχεία άπό τή ζωή του, ή €χουν φ ω τογραφ ίες , χειρόγρα­φ α ή σημειώσεις του, νά έ τι κοινών ήσουν μαζύ του γ ιά τήν όλο- •χλήρωση τη ς μ<ελέτης to u .

1. ΧΑΝΙΑ 1S30

« Ή άρετή λάμπει κι ύστερα ά :πότό θάνατο»

Ε Υ Ρ Υ Π Ι Δ Η Σ

Σά βόμβα έσκασε ατά Χανιά τό συνταρακτικό νέο, πού μέσα σέ λίγες μέρες κυκλοφόρησε άττό στόμα cà στόμα καί «ραίνοντανάπίστευτς: cO Βαγγέλης κομμουνιστής».... Πραγμα τικά Απίστευτο νέο γιά τή μικρή συντηρητική κοινωνία τών Χανιών τοϋ 1930. Πρώτος-πρώτος άναστατώθηκε ό γέρο— ΚτιστάκηΓ, 6 ττοτέρας του. Ό τον ττ Ιν πέντε χρόνια τόν κατευόδωνε στό λιμάνι καί τόν άποχοτρ^τοΟσε, ή *ύχή καί τό δνε.ρό του ήταν νά γυρίσει άττό τΐ,ν Εύρώ-πη ένας καλός tn ιστήμονος οίκοντμολόγος, νά στοθ*Ι στό πλευρό του, στνι- λοβάτης τής έτοιρίας «Ιωάννης Κτιστάκης» τής πρώτης φίρ­μας ξυλείας καί είδών οΙκοδομης στήν Κρήτη. Κσμμία όμφιβο- λία tèv είχε ό μπάρπα-Γιάννης πώς 6 Βαγγέλης του, πρώ­τος πάντα μαθητΥ,ς σ ' όλες τΙς τάξεις του γυμνασίου, μέ εύ- ρύτερη μόρφωση, ένδισφ/ροντα καί άνηουχίες, τό ποιδί του πού δέν τόν πίκρονε πο^έ καί άκτινοβολοϋσε άπό πολύ μι­κρός γιά τ^,ν εύφυία καί τά προσωπικά του χαρίσματα, θά τόν έβγαζε κοί πάλι άσπροπρόσωττο κοί Θά τόν άνακούφιζε <ττά γερατειά του άπό τό β£ρος μιδς έπιχείρησης, πού είχε δεχθή συντριπτικά χτυπήματα άπό έπαιοστόοεις καί άντιξο- ότητες μιάς άνώμαλης Αποχής κοί Ιδιαίτερα άπό τήν τελευ­ταία μεγάλη οίκονομική κρίση. Άκουγε κι* αύτάς τά νέα γ ιά τό Βαγγέλη του κοί δέν πίστευε στ’ ούτιά του, μέχρι πού πήρε τήν άπόφοοη καί τόν ρώτησε μιά μέρα πού βρέθηκαν μόνοι ατό γραφείο:

—Είναι άληθεια, παιδί μου, αυτά πού λένε γιά σένα; Πολύ σέ κουβεντιάζουνε...

—Καί τΐ λένε, πατέρα;—Δουλειά δέν £χει Ô κόσμος καί σ* ?βσλε στό στόμα

του... "Εσύ κομμουνιστής;... Τήν άλήθεια θέλω παιδί μου...Ά πό κείνη τή στιγμή άρχισε ή προσπάθεια του Βαγ­

γέλη νά φωτίσει πρώτα τούς δικούς του. Πολύμοχθη προ- οπάθεισ, Ατέλειωτες συζητήσεις στό οπίτι, στόγροφείο, άκό-

13

μα καί στίς ώρες τοΟ φτγητου, τής δουλειάς. Ό γέρος, ή μη« τέρα του, τ ' άδέρρια του, ο! συγγενείς, γιά ώρες πολλές φ » pè> κρέμονταν άπό τά χείλη του. Ήταν τόσο γλυκομίλητος, τόσο εύγενικός, τόσο πειστικός. Ποτέ δέν άνέβαζβ τόν τόνο τής φωνής του. Τά έπιχειρήματά του άτράνταχτα.

—Σωστά τά λές, μωρέ Βα/γέλη, του άπαντοϋσι πολλές φορές ό yêpoç. Ό λα καλά... Ό κόσμος δέν είναι καλοφηα-* γμένος. Τ* άγαθά του θεού, δέν είναι μοιρασμένα κατά πώ$ πρέπει. Πείνα, δυστυχία, πόλεμοι... Όμως ΐντα μπορείς νά κά«· μεις του λόγου σου; Ένας είσαι...

Ό γέρο Κτιστάκης παλιός κι* αύτός άγωνιστής τή$ σκλαβωμένης Κρήτης, μέ τό γκραδάκι στόχέρι στίς τελευταίες êrtαναστάσεις του 1889 καί τοΟ 1897 πού όδήγησαν αττή» Κρητική Πολιτεία καί ύστερα στήν ένωση μέ τήν Ελλάδα, èî- θουσιάζονταν νά βλέπει στό βλαστό του τήν ένσάρκωση τά* ίδιων του των Ιδανικών γιά Λευτεριά καί Δικαιοσύνη. Mè κρυφό καμάρι 2βλεπε τό παιδί του ν* ά<ολουθ£Ϊ τήν άγο»νι- στίιή παράδοση τής δικής του γενιάς. Χαίρονταν τή ζωντά­νια του, τΙς Ιδέες του, τήν πνοή του. 'Ακόμα καί στά ζητή* ματα που δέ τά §<ρτανε τό μυαλό του, δέ μπορούσε νά π π στέψει ττώ; ό Βαγγέλης είχε άδικο. Ήταν τόσο σίγουρος γ ι“ αύτόν. Τόν άγαπουσε τόσο πολύ. 'Από τήν άλλη, είχε τή» άνησυχία του γονιού πού βλέπει τό σπλάχνο του νά σηκώ* νει τό σταυρό του μαρτυρίου γιά τή σωτηρία τής άν6ροόιτ6« τητας. Τό 15ιώνυμο γιά τήν «προστασία τοΟ κρατουντος κοι­νωνικού καθεστώτος», μόλις είχε ψηφιστεί. "Εκατοντάδες κομ­μουνιστές βρίσκονταν στίς φυλακές καί στά ξερονήσια τής 'Α­νάφης, τής Φολέγανδρου, τής Γαύδου, του "Αη-Στράτη. Tè κλίμα του άντικο^μου^ιστικοΟ διωγμού, που ήταν διάχυτο, 11·* φτάνε κΓ ώς αυτόν. Προσπαθούσε νά τόν συγκρατήσιι. Ό τταλιός άγωνιστής πάλευε με τόν πατέρα.

—Σωστά τά λές, παιδί μου, μά Ιντα μπορεϊς νά κάμεις;- "Ένας είσαι..

“Ομως ό Βαγγέλης δέν ήταν ε;ας. Καί πρίν άπ ' αυτό» υπήρχαν μερικοί κομμουνιστές στά Χανιά, μετρημένοι στά δά­χτυλα. 'Εργάτες, άγρότες, έπαγγελματίες, σπουδαστές. ΠρΛ- t o i αύτοί άνατάραξαν τό τέλμα πού είχε δημιουργήσει στή* κοινωνία τών Χανιών ό βενιζελισμός, ή λατρεία στό πρόσο»- πο του Βενιζέλου, ή τυφλή υποταγή στό μεγάλο Χανιώτη πολιτικό άρχηγό. Ήταν δακτυλοδειχτούμενοι, Απομονωμένοι άπό τή μεγάλη μάζα, ή δραστηριότητά τους περιορίζονται στό διάβασμα του «Ριζοσπάστη* καί σέ συζητήσεις στά καφενεία καί στόν τόπο τής δουλειάς τους. Μερικοί τούς I*

14

β λ επ α ν σάν έχθρους τ ή ς κ ο ινω ν ία ς , π ιπ ιλ ίζ ο ν τ α ς τ ά κ η ρ ύ γ* ματ* τ&ν έκττροσώττων τ ή ς ό λ ι /α ρ χ ία ς yià το υ ς « ά ν α ρ χ π koOs», to u s «έβραιοκομμουνιστές», y ià τΙς calcules ήβικ*ς ά« ξίες» , yià τά «Αθάνατα Ιδ ιώ δ η τής π α τ ρ ίδ ο ς , τ ή ς θ ρ η σ κ ιία * κ α ί τή ς oUoyevelas», yià τό « σ λ α υ ΐκ ό κ ίνδυνο» κ λ π . Κάμττο» σοι, Ιδιαίτερα οΐ έργαζόμενοι, τούς Ε βλεπαν μέ σ υ μ τ τ ά ·« « . Ή μ6yάλη οίκονομική κρίση κα ί ή προσπάθει* τ ή ς κυβέρνη-» σης νά ρίξει τά β * ρ η ττ15 σ τ ίς πλάτες τοΟ λαοΟ , ή άφόρη-. τη έκμβτάλλευση τ& ν δουλευτάδων τής π ό λ η ς κ α ί τοΟ χοΜ ριου, ή πάλη τ<55ν κομμουνιστήν κ α ί ή α υ τ ο θ υ σ ία το υ ς σ τ ή διεκδίκηση τ ω ν λ α ϊκ ώ ν ζητημάτων, ήταν τ ό φ&ς π ο υ είσχο** ροϋσε κ α ί σκόρπιζε τό σκοτάδι άπτό μ υα λό τ& ν ά ν θ ρ ώ π ce*. Πολλοί ά ν α ρ ω τ ιό ν τα ν άν οΐ τ ρ α π ε ζ ίτ ε ς , οΐ μ ε /α λ ο β ιο μ ή χ α ν ο ι κ α ί οί ι^αλοκτηαατίες, πού πρωτοστατούσαν σ τ ή δ ίω ξ η του κομμουνισμού, ή τα ν οΐ καλύτεροι Ικπρόσωποι τοΟ π α « τρ ιω τ ισ μ ο Ο , τή ς θ ρ η τκ ε ία ς , τής οίκο/ενειακής éjriaç, ή Αν 6 άΐττικομμουνισμός τους ήταν τό προπέτασμα, πού πίσω ά π ' αύτό σ κ έπ α ζα ν τ ά Οττερκέρδη το υ ς άπ’ τ ή ν Ε κμετάλλευση ταΟ Ιδ ρ ω τ α τώ ν έρ/αζομένων.

15

2. ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ

«Προτρέπετε τούς άνθρώτιους στήν όρετή 6χι μόνο μέ τις κα­λές, συμβουλές μά -προπάντων μέ τό παράδειγμά ooc».

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

Ό Βαγγέλης μπήκε στή ζωή τών Χανιών μέ όλάνοι- χ τα πανιά. Δέν ήταν μόνο ό άριστουχος στίς νομικές καί ircAntvës έπιστήμες τοΟ Πανεπιστημίου του Βερολίνου. ‘Η μελάτη του δισλεχτικου καί του Ιστορικού Ολισμού, ή άφομοί- «•χτη τής κοσμοθΕcopias τοΟ μαρξισμού, του είχαν άνοίξει ευ­ρύτατους πνευματικούς όρίζοντες. Ή σκέψη του ήταν όλοκά- Φαρη. 'Αγκάλιαζε δλα τά προβλήματα πού Απασχολούσαν τήν Ανθρωπότητα καί τήν 'Ελλάδα, δέν εϊχε έρωτηματικά μέ- οα του. Δυό—τρεϊς ώρες τήν ήμέρα τΙς περνοθσε στό ξυλεμπο­ρικό τοΟ πατέρα του, προσπαθώντας νά ίου δώσει πνοή. ΤΙς όλλες τις περνούσε μέ τΙς μελέτες του καί τή δημοσιογροφία f\ μέ τους συντρόφους ίου, μέ πολιούς συμμαθητές καί γνώ­ριμους, μέ τούς έργοζόμενους. Μέ τό χαρακτηριστικό του Α­νοιχτό, λεβέντικο βόδισμο, μέ τό χαμόγελο τής αίσιοδοξίας <rrô πρόσωπο, αλωνίζει τά Χανιά. 'Απλός όπως είναι, κατα­δεκτικός, ευγενικός, καλωσυιδτος, μ* ένα βλέμα πού χαϊδεύει μέ άγάιτη τούς Ανθρώπους, καταχτά τΙς κορδιές τών συμττο- Τατών του.

Ιδιαίτερη φιλία τόν συνδέει μέ τούς παλιούς ουμμαθη* τές του Γιώργο Τσπήλο καί Παναγιώτη Kcpvôpo, διωγμέ­νους άπό τό Πανεπιστήμιο ύστερα άπό τή μεγάλη φοιτητι­κή Απεργία τοϋ 1929, μέ τό γεωπόνο Νίκο Μαριακάκη-κΓ οΐ τρεϊς του* έθνομάρτυρες τώρα στό βωμό τής πατρίδας. Μα- £1 μέ τούς Αλλους συντρόφους του τής κομματικής όργάνω- οης τών Χανιών, καταστρώνουν τά σχέδιά τους, δουλεύουν Ακούραστα μέ όλη τή φλόγα τής νιότης τους γιά νά κάνουν ττραγματικότητα τά ώραϊα τους όνειρα. Ό σπόρος πςύ ρί­χνουν πέφτει σέ γόνιμο Εδαφος. Ή κομματική όργάνωση ξε­περνά σιγό—σιγά τό στάδιο τής παιδικής της ήλικίας, άττλώ- *ιται στήν πόλη καί στήν ύπαιθρο, περνά άπό τή συζήτηση

14

στήν πράξη. Δεκαπέντβ κομμουνιστικοί πυρήνες 'όργανώνουν ccd κοθοδηγοΟν τούς άγώνβς τών Εργαζομένων y ιά τή διεκδί­κηση τών αΐτημάτων τους.

Ό Βαγγέλης μιλοϋσβ ταχτικά ατούς συντρόφους του πάνω σέ φλέγοντα ζητήματα τοΟ μαρξισμού. 'Αξέχαστη θά τούς μιίνβι ή Αμιλία του γιά τή σχέση πού ύπάρχει άνάμεσα

ή θεωρία καί στήν πράξη. Τούς είπε ττώς ή θεοτρία είναι ό προβολέας πού φωτίζει τό δρόμο τών κομμουνιστών γιά τή σωστή Αντιμετώπιση τών προβλημάτων πςύ βάζει μπροστά τους ή ζωή.

θεωρία καί υράξη είναι τά ποδάρια τοΟ κομμουνιστή. Χωρίς πόδια δΕν μπορεί νά περπατήσει, μέ τό êva μόνο θά

rivai κουτσός, θά πέσει νά τσακιστεί...*Η «θεματική όργάνωση τών Χανιών ρίχνεται στή δου­

λειά γιά τή συνδικαλιστική όργάνωση τών Εργαζομένων, τή μοζικοττοίηση τών σωματείων, τΙς κινητοποιήσεις τους. Όρ- γανώνοντ αι οΐ Επαγγελματίες, οΐ βιοτέχνες, οϊ έμποροι, οΐ Αγρότες, οϊ νέοι. Στά Χανιά Ιδρύεται ή «"Ειωσις Διανοούμενης Νεολοίος». Μέ Εκκλησή της κολεϊ όλους τούς νέους τής Ελ­λάδας νά τήν Ακολουθήσουν. Ό τοπικός τύπος Ενθαρρύνει τήν κίνησή τους:... «Νέοι Εμπρός. Υψώσατε τήν ςωνήν σας. Σεϊς Εχετε τάν πρώτον λόγον·...», γράφει ή «Ν. Εποχή».

"Εκκλησή τής Ένώσεως Διανοούμενης ΝεολαίαςΠ ρ 6 ς

Τήν Διανοουμένων Νεολαίαw της *Ελλάδος·Επάδελφ*οι,

Πριν άτο εξη και πόνω μήνες ιδρύσαμε στα Χανιά τήν "Ενωση *Διανοουμ*νης Ν to?·αίας». Μέλη της cUai ot απόφοιτοι μέσων σχολών και φοιιη t o i το£» Πανεπιστημίου. Σκοπός μας εΖ- ναι νά εξυπηρετούμε τα ζωτικά μας συμφέροντα βρίσκοντας êovAcià στα c νεργα μέλη τοΰ Σωματείου μας , και τέτοια ι\ναι ψ* περισσότερα. Παράλληλα μ ί τή δράση μας για τήν έξυπη- ρέτηση τ&ν ζωτικών μας συμφερόντωνt έχομε στο σκοττό τοΰ Εωματεέου μας κσι τήν άνάπτυξιν τής διανοητικής κίνησης μέ­σα στα μέλη μας, μ € τή διοργάιωση διαλέξεων τι Ανω σέ κοινω­νικά θέματα, τήν Ιδρυση βιβλιοθήκης, τήν οργάνωση έκδρο- μ&ν κλπ ....Συνάδελφοι,

' Η αρχή αύτή πού &όθηκ* άπό τούς νέους τών Χανιών 9 δεν άμφι βάλλομε πώς θά σας βρει όλους συμφώνους, άφο€ όλοι mas σχεδόν βρίσκεσθε στή 8ικη μας κατάσταση. Φέρτε στ6 μυα­

17

λό σας r<i όνειρα πού κάνατε, μαθητές άκόμα, καί ρίξετε μιΛ ματιά στά χάος τής αθλιότητας πού βρίσκεσθε τώρα.

....Σε κάβε πόλη τής * Ελλάδας πού βρίσκονται άνεργο* νέοι διανοούμενοι μά άκόμα και Εργαζόμενοι, πρέπει νά γίνει καί άπό μια 9Ενωση Διανοούμενης Νεολαίας, *Η δύναμη μόνο στήρ 0Ενωση βρίσκεται.

• • • • • • · · · ·Τό Δ Σ.

Τηλ. Καμπάλιος Πρόεδρος Ί π π . Καλογεράκης γραμμ .Τά μέλη: Μ. Β^αιλομανωλάκ-ης, 9Ολγα Μαραγκουδάκη, Χ ρ . Παπαδάκης, Κων. Χαχαρίδης, Γεώργ. Ξανθουδάκης.

01 παλιοί ?μποροι τών Χανιών θυμοννται άκόμα μι& όμιλία του στό Εμπορικό Επιμελητήριο, όπου ό ΒαγγΟίΐ\ς t o u s έξήγησε μέ στοιχεία καί άριθμού* γιατί τά συμφέροντά του$ slvai δεμένα μέ τά συμφέροντα το&ν άλλων έργαζομένων, πώς γιά νά ύττάρχει κίνηση στήν ά/ορά, πρέπει οΐ έργάτ®* νά δχουν δουλειά καί καλό μεροκάματο καί οΐ άγράτες νάττου- .;ουν τά πρς ιόντα t o u s σέ καλές τιμές. Γιά πρώτη φορά et έμποροι, οΐ βιοτέχνες, οΐ έπαγγελματίες των Χανιών έ*δηλα>* νουν τήν άλληλε/γύη t o u s καί τήν συμπαράστασή τους στου* Αγώνες τών έργατών καί τών άγροτών πού 6àt ά<ολουθήσουν.

Μέ Ιδιαίτερη φροντίδα όργανώνεται ή άγροτιά. Ό Βαγ­γέλης μέ τους συντρόφους του, τρέχουν άκούραστα άπό χω- ριό aè χωριό, αλωνίζουν όλο τό νομο άπό τήν Κυοωνία «ai τόν Άποκόρωνα, μέχρι τήν Κίσαμο, τό Σέλινο καί τά Σφακιά. ΟΙ δυσκολίες τους 6èv του> άπογοητεύουν. Πολύτιμες στάθη­καν γ ιά τό Βαγγέλη, καί αυτή τήν περίοδο καί Αργότερα, ο\ φιλικοί δεσμοί πού δημιούργησε τό 1932 ύπηρετώντας τή θητεία του στό 14ο σύνταγμα ΠεζικοΟ.

Γύρω στά Χανιά ό ένας μετά τόν άλλο ξεφατρώνουν ο! Σύλλογοι ιών άκτημόνοον καλλιεργητών καί τών Εφέδρων πολεμιστών. Διεκδικουν τήν πλούσια γή τών ποικιλώνυμων μοναστηριών, πού μένει σχεδόν άκαλλι^ργητη. Το ίδιο όργα- νώνονται σέ σωματεία καί οί έργότες γης καί ένωμένοι παλ«^ ευν γιά τό όχτάωρο καί γιά άνθρωπινό μεροκάματο. 01 νοι- κοκυραίοι μπαίνουν στούς συνεταιρισμούς Ιδρύουν καί άλλου*» άγωνίζονται γιά τή δημοκρατική λειτουργία τους, ν* άπαλ- λαγοΟν άπό τό θανάσιμο έναγκαλισμό τής 'Αγροτικής Τράπε­ζας καί τοΟ Κράτους.

Ό Βαγγέλης έπαιρνε και/ούριες δυνάμεις σά βρίσκο** ταν στά χωριά. Δέ χόρταινε νά κάνει παρέα μέ τούς δουλβυ-

18

τάδες τής >ητ, Ιδιαίτερα μ έ τούς π ιό γέρους, τούς άγωνιστ4$ τή ς λευτεριάς καί τής δημοκρατίας, ν ' àcoùei άττό π ρ ώ το χέ­ρι τΙς σπαρταριστές Ιστορίες τους ένάντια στούς Τούρκους, γ ιά τΙς μ η χ α ν ο ρ ρ α φ ί ε ς τών Έ /γ λ έζω ν ττού πάνω άττό έκατό χρόνια πάσχιζαν νΛ βάλουν στό χέρι τήν Κρήτη, ή τουλά­χιστον τό μεγάλο της λιιαανι, τή Σο05α, καρφί σ τά μ άτια ό­λων τω ν δυνατών ττού τιέ^σσαν ά π ό τή σκηνή της Ιστορία*- Μέ ξεχωριστό ένδιαφέρον ττροκαλοΰσε συζητήσεις y tà τ.'ιν -πε­ρίοδο τοΰ Π ρΙγκηπα καί τής Κρητικής Πολιτείας, γ ιά τό κί­νημα τοΰ Θ=ρ*σου, ττού άττάλλαξε τήν Κρήτη άπό τήν ύψ ηλή παρουσ ία του καί ά π ό τήν « προστασία» τώ ν ξένων.

Σά γυρνοΰσε σ τά Χανιά, δέ συγκρατιόταν νά έκφράζβ- τ α ι μέ θαυμασμό y ià τούς ξωμάχους του κάιητου καί μοδάρας, τήν Λγροτ;ά τής Καήτη?, μέ τά ά /ν ά φιλόξενα αίσθήαατα καί τή λεβεντιά, τήν τ ιμ ιό τη τα καί τήν τταλικα- ρ ιά , τό σω στό κριτήριο γ ιά π ρ 5 σ ω τ α κ il π ρ ά γμ α τα , ττού δ^ω ς γίνονταν ά /νώ ρ ισ το ι σά μιλούσαν y ià τό Λευτέρη Βε- νιζέλο. Πρόφεοον τδνομά του καί κολλούσε τό στόμα touç. *Η ττροσωττολατρεία τους έφτανε τά όρια τής θεοττοίηση*. "Ολα δσα ?<ανε ό Βενιζίλος ήταν καλά καμωμένα. Ό σ α π ά λ ι δέ* ίκανε—γ ιά τήν Κρήτη δέν Οπήρχε λόγος νά κάνει τ ίπ ο τβ μιά καί τήν ιίχε στό χέρι—τοϋ ήταν συχωρεμένα.

—Είναι άπίστευτο a û rà τό φαινόμενο, έλεγε σταίις φ ί­λους τσυ. Κοντά στήν τόση ω ριμότητα , νά υπά ρχει τέτιαι τύφ λω ση στό -πρόσωπο τοΰ Βιν.ζέλου...

Συνιστοΰσε ατούς φίλους του νά βγαίνουν στά χ ω ρ ιά , νά ξανανιώνουν μέσα στό ζω ογόνο κλίμα τής λαϊκής τταράδο-* σης καί τής λοΐ»ής σοφίας.

Ό Βαγγέλης, στρίφοντας τό ένδιαφέρον τής κομματική* δργάνωσης καί πρί>ς τήν ύπα ιθρο , άπόδ=ιχνε π ώ ς ξέχωρα ά ­ττό τά άλλα του προσόντα, ήταν προικισμένος μέ π ρ ο ο π τ ικ ή , είχε τήν Ικανότητα νά βλέπει μακρυά μέσα στό χρόνο τή» ■πορεία τών Êξε ξι:·ωv.

19

3 . ΗΖΞΡΟΣΤΑ Σ ΊΟ Έ ΚΣΝΔΥΕΤΟ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜ ΟΥ K R l ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

«Καμιά τ ά ξ η σ τή ν Ι σ τ ο ρ ία δέν κατέκ τησ ε τ ή ν κ υ ρ ια ρ χ ία , χ ω ρ ί ς νά ά να δε ίξε ι τ ο ύ ς tcoAitikoûs τη$ ή γ έ ιε 5 , το ύ ς π ρ ω το ττό - ρους ^κττροσώττους τ η ς , ττοΟ είνα ι Ικανοί ν ά ό ρ γα νώ σ ο υ ν τό κίνημα κα ί ν ά τ ό καθοδηγούν»

Β. I. ΑΕΝΙΝ

Ή Ιστορία τάχυνε τ ά βήματά της. Τά γεγονότα στή διεθνή σκηνή περνούν μέ κινηαατογραφική τα χύ τη τα . Τά πλοκάμια τον) φασισμού 6χσυι> άγκαλιάσει καί πνίγουν τούς λαούς σέ μιά σειρά χώρες. Αίμα καί δάκρυα στήν ’Ιταλία, τή Γερμανία, τήν Π ορτογαλία , τήν Ο υ γγα ρ ία , τή Ρουμανία, τήν Πολωνία, δττου ό φασισμός είναι έξουσία. Ο ί άνθρώπινες άξιες ττοδοττατοΟνται, ό πολιτισμός κινδυνεύει ά πό τήν είσ- βολή τώ ν βορβόρων. Χιλιάδες άνθρω ποι βασανίζονται σά κτήνη γ ιά τ ί ς Ιδέες τους, όδηγοΟνται σέ στρατόπεδα συγκέν­τρω σης, θανατώνονται χω ρίς κσμμιά κατηγορ ία , χω ρίς δίκη , οίκογένβιες άπορφανίζον ra i ό ρατσισμό* άνοίγει τώ δρόμο τή ς κατολήστενσης καί Ιξόν τά σ η ς έκατομμυρίων άνθρώπων. ΟΙ πνευματικές άξΙες κ α ί/ο ντα ι στίς πλατείες κοί ο! λάμψεις φωτίζουν τΙς άγριες μορφές τώ ν κανιβάλων τοΟ φασισμού καί τοΟ ναζισμού. ΟΙ έργαζόμενες μάζες ξεζουμίζονται μέχρι τ& μεδίύλι, οί όργανώσεις τους διαλύονται, όποιος τολμήσει νά μιλήσει γ ιά δικαιώ ματα καί έλευθερίες έξοντώνεται.

Μέ τό φασισμό καί τΙς προετοιμασίες τοϋ πολέμου, ot καπιταλιστικές χώρες προσπαθούν νά ξεπεράσουν τήν κρίση to u s , έτοιμόζονται γ ι ά μιά καινούργια διανομή τοΰ κόσμου. Μ ιά συλλογική προσπάθεια νά βρουν διέξοδο, μέ τήν Παγκό» σμια οίκονομική διάσκεψη τοϋ Λονδίνου σ τά 1933, άποτυχαΙ·* νει νά γεφυρώσει τΙς άντιθέσεις τώ ν καπιταλιστικώ ν χω ρώ ν. *Η Αμερική καί ή ’Α γγλ ία , π α ρ ά τίς δικές τους άντιθέσει* καί δυσκολίες, βοηθούν οικονομικά τό ΜουσολΙνι καί τό Χ ίτ- λερ νά σ τα θ Ε ρ ο π ο ιή σ ο υ ν τά καθεστώτα τους, Ακολουθώντας τή ν π ο λ ιτ ικ ή τοϋ κυματοθραύστη τοϋ κομμουνισμοί;, π ο ύ

20

Αργότερα ΘΑ τήν πληρώ σουν καί οΐ ίδ ιο ι πολύ Ακριβά μέ τό* Ρ ' παγκόσμ ιο -πόλεμο. Έ νώ ό καπιταλισμός Αγωνία μέσ« σ τή ν Αναρχία τής π α ρ α γ ω γ ή ς , μέσα στή σ π α τά λη της έργ®- τ ική ς δύναμης καί τώ ν μέσων π α ρ α γ α ^ ή ς , στίς ξέφρενες π ο ­λεμικές δαπάνες πού όδηγοϋν στην όλοένα καί μεγαλύτερη Απαθλίωση τώ ν Εργαζομένων, ο τή Σοβιετική Έ νω ση , τή χ ώ - ρα του σοσιαλισμού, προχωροΟν νικηφόρα στήν πραγματο* πο ίησ η του δεύτερου πεντάχρονου.

Στά μαΟρα σύννεφα π ο ύ άτ?χώνονται στόν αύρανό τ ή ς Εύρώ πης καί πλακώνουν τΙς καρδιές τω ν Ανθρώπων, ά λλα σύννεφα στήν "Απω Α να τολή μέ τήν έπίθεση τοΟ γ ια π ω νέ- ζικοΟ Ιμ π ε ρ ια λ ισ μ ο ύ σ τ ή Μ α ν τζο υ ρ ία , π ρ ώ το σταθμό τής έ-« πεκτατικής του -πολιτικές στήν *ΑσΙα. Τ ό 0 ρ6π ώ ν ι τοΟ ττολί- μου μέ τά Α π α ίσ ια δόντια ίο υ , κρέμεται π ά ν ω ά π ό τό κεφά- λ ι τώ ν Ανθρώπων.

Οϊ κομμουνιστές κΓ όλοι οΐ δημοκράτες σ’ δλο τόν κό­σμο πσλιύουν Απεγνωσμένα, θυσιάζοντας καί τή ζ·:οή τους, γ ιά νά σώσουν τήν όνθρω πότητα . Κρούουν τόν *ώοωνα τοΟ κινδύνου Ό ,ιω ς ή φωνή ·ίους δέν φτάνει πα^τοΟ. *Η π ά λ η γ ιά τήν ΕΙρήνη δέ γ ίνεται ύπόθεση τών μαζών, ό πόλεμος φαίνεται Αναπόφιυκτος.

Καί στήν ‘Ελλάδα ή κατάσταση εΤ^αι χαώ δης. Φ 5ροι, Ανεργία, Ακρίβαα, ό τιμάρ^μος άνεβ^ίνει. "Η π ά λ η ά^άμεσα »τά δυό κόμιιατα τής όλ ιγα ρχ ία ς, to u s β;νιζελικ«ύς καί τού* λαϊκούς, όξύνεται σ ί βοθαό π ο ύ φτάνει στήν γ ίαγκστ^ρ ική Α­πόπειρα κατά τού Βενιζέλου ά π ό τή μιά καί στό σ τρ α τ ιω τ ι­κό πραξικόπημα του Π λαστήρα της όης του Μ άρτη 1933 Α­π ό τήν Αλλη. ‘Η π ά λ η αύτή είναι Αντανάκλαση τής όξύτο- τη ς οίκονομικής κρίσης. Ό Αγώνας είναι γιΑ τό ψητό: TTotè Α πό τά δυό καπιταλιστικά συγκροτήματα Θά καρπουται τό μδ« γσλύτερο μέρος τοϋ έθνικοΰεΐσοοήαατος. Έ νώ ό λαόξ, έρ^άτες. Αγρότες μεσαία στρώ ματα , παλίύβυν γ ιά τό ό<τάωρο καί ά»- βρωπινό μεροκάματο, γ ιά τήν κατάρ /η σ η τών φόρων καί τώ * χρεώ ν, κατεβαίνοντας σέ σκληρούς Απερ/ιακούς Αγώνες καί μαχητικέ; έκδηλώσεις, ή Κυβέρνητη υέ τήν Ανοχή τώ ν Αλ­λων άστικών κομμάτων, άνοίγει τό δρό,ιο πρός τό φασισμό.

“Η κομματική όρ /άνω σ η τώ ν Χαυίων προχω ρεί στή» ό^γάνω σ η καί καθοδήγηση τώ ν μαζικών Αγώνων. ΟΙ έρ γα - ζομευοι παλεύοντας γ ιό τά ζητήμα τά τους μπορ^Ον νά κλεί­νουν τό δρόμο στο φνσισμό καί στόν πόλεμο.

Ο Β ιγγέλης Αρθρογραφΰ στίς ντόπιες Êcpr^spiSeç. ΤΙ* ε ρ ιο Ό ά τ ^ ς φορές Ανυπόγραφοι. Προσφιλή του θέματα el·*

τά ττρ^βλήματα τώ ν Εργαζομένων, ή έ^ότητα, ό πόλεμος

21

καί δ φασισμός, ή μόρφωση του λσοΟ.Σ* ένα άρθρο του στή «Ν. Έ ττοχή* άσχολεΐτα ι μέ τά

τεράστιο , άλυτο κοί μ ίχρι σήμερα, ττρόβλημα τής έκτταΐδευ-crns:

Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Σ Η Τ Ω Ν Π Α Ι Δ Ι Ω Ν Τ Ο Υ Λ Α Ο Υ

. . . « Μ ο νά χα ενας μορφ ω μένος λαός — γ ρ ά φ ε ι— μ π ο ρ ε Γ ία €- j£«t συνα ίσθηση τώ ν καθηκόντω ν κα ί τώ ν δ ικα ιω μ ά τω ν τ ου, ε κ π λ η ρ ο ι ευσυνε ίδητα και χω ρ ίς β ία τά π ρ ώ τα και να ατταιr e î έΧενθερη και α π ερ ιό ρ ισ τη ά σ κ η σ η τώ ν δεύτερω ν. Μόνο αν μ ο ρ ­φ ω θεί ό εργα ζόμ ενος λοό?, στήν π λε ιο φ η φ ία το υ θά μπ ο ρέσ ει νά. δ ια κρ ίνε ι ποιο τον ώ φ ελ* ΐ και τ ι τόν β λ ά φ τ ε ι , ποιος θέλει το σ υ μ ­φέρον το ν και α γω ν ίζ ε τα ι μ ε αν ιδ ιοτέλεια γ ι * αυτό και ποιος τό ν ίξαττπΎα. α να ιδέσ τα τα και ζε ΐ άπό τόν ιδρώ τα του . *Ο ταν μ π ο ~ ρ έσ ε ι ό λα os να μά θει το δ ίκηο κ α ι το συμφέρον το υ θά π ά φ ε ι νά ε ίνα ι ό ρ α γ ιά ς κα ι τό π α θ η τ ικό ον σ τό όποΐο μόνον υ π ο χ ρ ε ώ ­σ ε ις φορτώ νουν. Π ρονομ ιούχο ι και αδ ικημένο ι, φ ο ρο λο γο ύμ ενο ι α γ ρ ίω ς κα ι φ οροφ υγάδες , δύσκολα θα μπυροΰν να υπάρξουν. 4H μ ό ρ φ α σ ις και τ α γ ρ ά μ μ α τ α ε ίνα ι τα μ α γ ικ ά κλε ιδ ιά πού θά ά - vc ίξε>υν σ το Λ α ό δ ιά π λ α τα τ ις κ α τά κ λ ε ισ τ ε ς σή μ ερα γ ι ' α υ τό ν εΐσόδοι ς τώ ν λεωφόρων του ττκυ^ιατΑχου π ο λ ιτ ισ μ ο ύ ..*λ>

Σ* άλλο του δρθρο γράφει:c .Κ Α Θ Α Ρ Ε Υ Ο Υ Σ Α Κ Α Ι Δ Η Μ Ο Τ Ι Κ Η »

— « Κ α ι τό α π ο τέλ εσ μ α ( τ η ς δ ιγλω σ σ ία ς ) εΐ^αι αυτό π ο ύ ξ έρ ο υ μ ε ολοι f i a s . Τά π α ιδ ιά μ α ς υσ τέρ α άττό φ ο ίτησ τ / 6 ε τώ ν σ τ ό δ η μ ο τ ικ ό , νά μ η ν ξαίρουν π α ρ ά ε λ ά χ ισ τα π ρ ά γ μ α τ α , νά μ η ξέρουν ο ύ τε ri) δ η μ ο τ ικ ή , ούτε τή ν καθαρεύουσα. Γ ια τ ί τό σ χ ο ­λε ίο έ ρ χ ε τα ι σε α ντ ίθεση μ ε τ ή ζω ή και τή ν κοινω νική ε ξ έ λ ιξ η Δντι νά τ ις υποβοηθει "Ο ,τ ι δ η μ ιο υ ρ γε ί τό έ a τό χ α λά ε ι τό ά λ ­λο. 'Έ τ σ ι ό έλλην. Λ α ό ς πού φ ο ρ ο λ ο γε ίτα ι β α ρύτερη άπό κάθ€ ά λλο λαό σε α ντα μ ο ιβ ή τώ ν τό σ ω ν θυσιώ ν του , ούτε σ το ιχ ε ιώ ­δ η εκ π α ίδ ευ σ η τή ς προκοπής δεν έ χ ε ι . <Η καθαρεύουσα β ο η θά ε ι τ ή ν α μ ο ρφ ω σιά το ϋ Λ α ό ν . " Ε τ σ ι ε ξ η γ ε ί τ α ι εύκολα κα ι ή μ η λύ ­σ η το υ γ λ ω σ σ ικ ο ύ ζ η τή μ α το ς ώς τ ώ ρ α .»

Σέ όρθρο του στην**Η χώ τής Κρήτης», γ ιά τή σημα­σ ία τής Έθνι*.{\$ y io p t f t s γ ρ ά φ ε ι: « Ο ί εργαζόμ ενο ι δέν ύ π ο τ ι- μ ονν τ ή σ η μ α σ ία τή ς 2 5 η ς Μ α ρ τ ίο υ , τό ήρω ικο ξύπνημ α τ ο ν 2 1 , π ο ύ ξετ ίνα ξε τον ξενικό ζ υ γ ό το ΰ βάρβαρου κ α ι α κ τ η τ ή . . . Ό μ ω ς τό κράτος π ρ ο σ π α θ ε ί μ έ το ύ ς γ ιο ρ τα σ μ ο ύ ς atÏTous- ν* ά- ψιοοπάσει τή ν π ρ ο σ ο χή το ν λαοΰ άπο τη ν ε κ μ ε τά λ λ ευ σ η και τ ή ν α αθλ ίω οη πού έχουν φ τά σ ε ι σ τ ό α π ρ ο χ ώ ρ η το ... ν* άδννα τίσου*■

22

τη ν ά ι τ ί σ τ α σ ή τ ο υ , γ ια α κ ό μ α μ ί γ α λ ύ τ ι ρ η κ α τ α λ ή σ τ * ν σ η , ρ ί ξ ι · μ ο τ ο ΰ μ€ροκάμ<Μΐον κ α ι τ ώ ν μ ισ θ ά » , ά ν ίβ α σ μ α τίον φ ό ρω ν .. .»

Προχωρώντας εξηγεί γ ια τ ί οΐ £ργαζόμενοι δέν πρέπει νά χ ά ν ο υ ν τόν προσανατολισμό to u s , άλλά νά άγω νίζονται y i à t ï ç οϊκονομικές τους διεκδικήσεις, y i à τά πολιτικά tous δ ικ α ιώ μ α τ α κοί τ1ς έλευθερίες, y » à τή ματοίω ση του κινδύ­νου του φοσισμου καί του πολέμου, πού καθημερινά μεγα­λώνει. Τό άρθρο του τό υπογράφ ει σά μέλος τής προσω ρι- vfis Ε π ιτ ρ ο π ή ς του Μ ετώπου 'Α ντιφ α σ ισ τικ ή πάλης. Ή έ- ττιτροπή αυτή πού είχε συγκροτηθεί ά π ό τό Μάρτη τοΟ 1934 άνέπτυζε πλούσ ια δραστηρ ιότητα κοί βρή*ε όμέριστη

ίτποστήριξη ά π ό τό δημοκρατικό λαό τών Xavtcov. (βλ. ντο­κ ο υ μ έντα στό τέλος).

Μετά λ<γες μέρες συλλσμβάνεται, ύστερα άττό έπανει- λημμένες «συστάσεις» καί «προειδοποιήσεις» τής 'Ασφάλειας. Σκοπός tcc-ç είναι νά τόν τταραπέμψουν* γ ιά παράβαση του Ιδιώνυμου. «"Ας μάθει ό κύριος Βαγ> έλης, πώ ς ώς ενα σημείο μπορει νά ττοίζει μοζύ μα<», άττοντα ό διοικητές τής 'Ασφά­λειας στ^ν άδερφή του. Opocç ήτον τέτια ή κινητοποίηση Ύ&ν Χ ανιω ιώ ν, ά πό έτιιτροπές ώς προσω πικότητες, π ού π ή ­ραν σβάρνα όλους τούς άρμόδιους καί άνσρμ^διους π ο λ ιτ ι­κούς, κυβερνητικούς κα\ δικοστικούς πσράγονιε$, à v a y - κόστηκαν và τόν άπολύσουν. 'Ανάμεσα στΙς προσω πικότητες •πού διομορτνρήθη*ον ήταν κοί ό παλιός > υμνοσκ* ρχης του Έ μμ . Γενεράλης καί ô κοθηγητής του Μ οσχόπουλος. Καί ot δυό τους τόν ά γα πουσ α ν ά π ό τά μοθητικα του χρόνια . Μαζί μέ τόν Τσιτήλο, τόν Κορνάρο, τό Σπυριδάκη, ήτον οϊ καλύ­τεροι μαθητές, ύποδειγματικο! σέ όλα. Ό τ ο ν ό Βαγγέλης ττήγ· στό σ π ίτ ι του γυμνασιάρχη του νά τόν ευχαριστήσει, είχε μιά πολύω ρη συζήτηση μαζί του. Στήν άρχή ό γέρο— Γενεράλης προσπάθησε νά τόν νουθετήσει, μά γρή γορα έγκα- τέλειψε τ^.ν προσιτόθειά του καί κρ*μ^στηκε ά π ό τό λ ό γο του, ttcù ϊτρεχε σά γ ά ρ γα ρ ο νερό. Ό γέρος, ποτισυένος μέ ττίς Αντιλήψεις της έποχής του , π ρ ώ τη φορά σ τή ζω ή του άντιμετώ πιζε συζητητή π ο ύ bè μπορούσε νά τάν άντικρού- σει. Χάΐδευε συνεχώς τ 6 μούσι του , τά μπέρδευα, παραδέ­χτηκε π ώ ς πρέπει ιά βρεθεί τρόπος νά ζουν όλοι ο\ άνθρω­π ο ι σάν άνθρω ποι, δμως δέν κατσλόβαινε γ ια τ ί Ô κομμου­νισμός είναι ό μοναδικός δρόμος γ ιά τήν ευτυχία του άνθρώ- ττου.

—Πάντα σέ είχα στό μυαλό μου καί σκεφτόμουν πώ ς θά γίνεις σοφός, του είπε χα ιρετώ ντας τον. Ποτέ όμως δέν πε· ρίμενα π ώ ς θά γίνεις κομμουνιστήν !...

23

4 . Η «ΛΕΦΤΞΡΙΑ»• j * . ■ « · « . ·

Λ ευ τερ ιά , σ ά μ α ρ μ ά ρ ιν ο ι ά γ α λ μ α ο! ά λλο ι α έ βλέττοον, μέ β ιβ λ ία α τ ά χ έ ρ ια τταλ ιά κ α ί μ ο ν ά χ α β ιβ λ ία .Μά yLà μάζ, Λ ρυτεριά , ο τ ή ζ ε σ τ ή ν , à u é iσμένη ά γ κ α λ ι ά σ ο « κ α ί β ιβ λ ία π α λ ιά κ ο υ β α λ ά ς , μά κ α ί ττλάϊ λ ο υλ ο ύ δ ια καί νερά δροσερά κα ί π ο υ λ ιά καί χρυ<χές ή λ ια χ τ ίδ ε ς kccI ψςομί. . .Λ ε υ τ ε ρ ιά καί ψ ω μ ί ο τ ή ζεσ τή ν ά γ κ α λ ιά σου*

θ . ΠΙΕΡΙΔΗΣ

Στ1$ 27 τοΟ Μάη 1934 ό Βαγγέλης βγάζει τή «Λευτεριά» —όργανο tco·/ φΙλ<Λν τής άιττιφασιστικί^ κίνησης στήν Κρήτη. Σ* έμττνευσμένο κύριο άρθρο c7o π ρ ό γρ α μ μ ά μ α ς » — καθορίζω τούς σκοπούς τη ς εφ ημερίδας πού εΐνα ι ή δ ια φ ώ τιση το ΰ λαα£ γύρω άττο το πρόβΧηυια τοΰ φασισμού και το ΰ πολέμου , τή ν φ+~ βερή α π α λ ή κ α τά τή ς ανθρω πότητας πού δ ια γρά φ ετα ι σ τό τ &- ρίζοντα ,

«Κ ανείς π ρ α γμ α τ ικ ό ς α ν τ ιφ α σ ίσ τα ς—γ ρ ά φ ε ι—δέμ μ π ο ρ ε ί να π α ρ α δ εχ τε ί πώ ς ή σημερινή κοινοβουλευτική δημοκρατία, παρέχε ι σνούς εργαζόμενους πολ ιτ ικ ές καί συνδ ικαλιστικές έλευ~ θερίες. Υ π ά ρ χ ο υ ν ω ιτο σ ο μέσα σ το Σ ύ ν τα γ μ α ώρ σ μ ίν α δ ικα ι­ώ μ α τα πού δεν μπόρεσαν τ\ δεν πρόφτασαν νά τα θίξουν <%*ο* μ η . Κ ι αυτό μάς επ ιτρέπει να κάνονμε μ ια δ ιάκριση άνά'Μ σα σ τή σημερινή κ α τά σ τα σ η που δ ιέπετα ι άττο ct»at σωρό φ α σ ισ τ ι­κά μ έτρα καί τή ν κα τά στα ση τοΰ άνοιχτοΰ φασ ισμού πού 9 ' άφαιρ4· σει άπό τό λαό και τό τελευ τα ίο ιχ^ος δ ικα ιω μάτω ν καί θα μη- τα β ά λε ι τούς εργαζόμενους σ& σκλάβους π ρ α γμ α τ ικ ο ύ ς .*

Καλεϊ τούς έργαζόμενους, Ανεξάρτητα άττ^ Ιδεολογία καί πολ ιτικά φρο^ήμ,ατα, và έι;α>9ουν στόν Α ντιφασιστικό Α* γςονα. Ή κομματική όργΑνοοση τΛν Χανίο&ν Αιτοκτα τ6 ττρ3κ το της β?ίμα 6τταφ?}$ uè τ5 λαό, y tà π ρ ώ τη <ρ:>ρά ο! Εργαζόμενα* βλέπουν έφηυερίδα νά προβάλει καί vàc ύιτοστηρίζβι μαχητι* κά τά ζητήα α τά tous.

Παράλληλα δημοσιογράφε! καί στίς δ \λες δφημβρίδβς (Ν. Ε π ο χ ή , Βημα τοΟ ΛαοΟ, *Ηχά> τ η ΐ Κρήτην κ λ π .) μετα­φράζει μαρξιστικά ?ργα, παίρνει μέρος στήν καθημερινή κομμαΜ τική δραστηρ ιότητα , Ανοίγει νέες ττόρτες, κόβει Από τόν Λ* ττνο του γ ιά νά τάβγάλβι πέρα. Ό σ ο περισσότερο δουλβύαι

2 4

τόσ ο -περ ισσότερο βλέπει καινούργες άνά/κες καί κενά. Δέυ είναι καιρΐ>ς γ ι ά χ ά σ ιμ ο . Ό φ α σ ισ μ έ χτυ<τα τίς π ό ρ * τες τής Ελλάδας. Δειλά — δ=ιλά κάνουν τή» έμφάνισ^ τους ποικιλώνυμες φ ασ ιστική όργανώσεις (Τ ρία ινα , Ε.Ε.Ε. κ.λ.ττ ) . ΟΙ τρ ιεψ ιλ ίτε ς άιτειλου.» τούς Ε β ρ α ίο ς στή Θεσ­σαλονίκη. Στή» Ά 0ή«α κάνου» βάρβαρες έπιδρομές στό έκλογικό κέντρο τοό ‘Ενιαίου Μ ετώπου 'Ε ρ γα τώ ν καί 'Α γροτώ ν. Ύ σ τ ε ρ α Λιτό τούς τριεψιλίτες κάνει Ιπ ιδρομή %cà ή ’Α σ φ ά λεια μέ έπ ικ εφ α λ ή ς τόν ΐ5 ιο τό» "ΕβερΓ. Τ ο Γενάρη του 1934 δ ια λ ύ ε τ α ι ή Κ ο ιν ω ν κ ή Ά λ \η λ ε γ /ύ ι - | . *'£ξέκ\ι»3 τοϋ σκοποΰ τ η ς κα ί ë<ave προσηλυτισμό y ià τή» ά;»ατροττή τοΟ κρατούντας koîvcovkoO κ α θ εσ τώ το ς» . Κι' & \ \ α σωματεία δια-+ λ ύ ο ν τ α ι , κι* ά λ λ ο ι φ ο ιτη τές αποβάλλοντα ι γ ι ό τά φρονήμα-* τ ά to u s , Εκπαιδευτικοί κι* άλλο» δ η μ ό σ ιο ι ύιτάλληλοι (Sira·* λ ύ ο ν τ α ι , άπί« τΙς θί-οεις τ ο υ ; , τ ά ô p ya sa τ ή ς τάξ==.α*ς κα«α-> •ποϊοΟν τού δημοκρατικούς πολίτες, οϊ ξένοι ά\α>νΙζουν έπεμ- βαίυουτας σ τά έσωτερικά μας.

Κι' ένώ ή ολ ιγα ρ χ ία μέ τή κυ^ριτησή της καταργεί μ ιά —μιά τΙς δηιιοκρατικές έλευ9:ρίες καί π α ρ ιβ ι^ ζ ε ι τό Σύνταγ* μα, ά π ό Tf|V ά \λ η γ ιορτά ζει υποκριτικό μέ τελετές καί παρά* τες τ ό δεκάχρονα τής δημοκρατίας.

ΟΙ κομουνιστές κι* όλοι οί δημοκρότε* παλεύουν νά γλυ τώ τα υ ν τήν π α τρ ίδ α ά π 5 τή συμφορό του φασισμοβ. Στην ’Αθήνα Ιδρύεται Από προσ ω π ικό τη τες Πανελλαδική Ά»-> τ ιφ ϊσ ισ τ ικ ή Ε π ιτ ρ ο π ή γ ιό τήν ύπτεράσπιση τώ ν έλευθεοιών τώ ν Εργαζομένων. ΆνΛμεσα σ τό μέλη της ξεχωρίζουν έξΦχσν* τες άνθρωποι της έ π ^ τ ή μ η ς καί του πνεύματος, ό δημοσίου γράφ^ς Ν ιο ς Καρβούνης, ό Κώοτας Βάρναλης, ό Α ίμίλιος Βεά<ης, ό Γιάννης *Αντωνιάδης, ή Αύρα θ ϊοδω οοπ ού λου , ό Π. Σ<ουριώτης καί πολλοί ά \λ ο ι. Mà δ»α<ήρ-»ξή τους έιτιση- μαίναυν τ6ν κίνδυνο του φασισμού καί καλοΟ» τό λαό ν ' ά·* γω'.ησθέϊ: « Τά φ α σ ισ τ ικ ό μ ία σ μ α , ά τ τ λ ύ ν ε τ α ι αλοέιτα... Κ α λ ο ΰ μ * ο λο υς το υ ς ε ρ γα ζ ό μ ε ν ο υ ς , τ ι ς ό ρ γ α ν ώ ret s τωκ, ôAous τού? èAerf- θ ερονς κ α ί τ ίμ ιο υ ς άνθρώ πους a rà v α γ ώ ν α ε ν ά ν τ ια σ τ ο φ& σι* σ μ ο , α γ ώ ν α γ ιά τ ο ψ ω μ ί , τ ι ς ε λ ευ θ ερ ίε?... " Α ν 8èv Ί ν τ ι$ ρ ά σ α ν - μ ε γ : ρ ya. κα ι î -m fictcricrπ κ ά , dv S φ α σ ι σ μ ο ί e π ίκ ρ α rr/aei- όλοκλτρ* pointed,^ θά Ιχου te κ α ί ε δ 2 σ τρ α τό π εδ α σ υ γκ έν τρ ω σ η ς , άθρόες •πολίτικες δολοφονίες, θα εχουμ * κ α ί εδώ τή διάλυση όλω ν τ<3* * ργα το ϋπ α \λη λ '.κ ώ ν , ε π α γ γ ε λ μ α τ ικ ώ ν κα ί επ ισ τη μ ο ν ικ ώ ν σω μα * TV œ Kt’,r ^ v α 7Ταγ 6ρενση κά θε π ρ ο σ π ά θ εια ς γ ιά τή* κ α λ λ ιτ έρ ε υ σ η της θεσης^ τώ ν ε ρ γα τώ ν το ΰ χερ ιο ΰ κ α ί το ΰ π ν εύ μ α το ς , τή ν καπ τ ίκ η τ ή ς γυν α ίκ α ς σ& μ ια κ α τά σ τα σ η δουλείας, τή ν τα π ε ίν α ι- trr* τ ^ ν επ ισ τη μ ό νω ν σε ά βουλους υ π η ρ έ τε ς το ΰ κ α θ εσ τώ τα ?

25

τής ttifjLYfë βίας... ΧρΙος μας, χρίος σας eïvai vrx αργα.νιχ>σσνμ e δραστήρια στη χώρα μας τήν πάλη κατά τοΰ φασισμόν, 7τον /cct- ftc μέρα και πιο ιτολν €κ8ηλ<ίν€ται άπ€ΐλητικότ€ρος ». ...

Σ τά Χανιά μέ μαχητικό όργανο τή «Λίφτεριά» φουν- -τωνει ή άντιφοσιστική κίνηση. Στό φύλλο τής 27 τοΰ Μ άη 1934, δημοσιεύεται ρεπορτάζ γ ιά τήν -προετοιμασία τής συμ­μέτοχή* σ τό Πα\>ελλαδιχό * Α ντιφασιστικό Συιέδριο, ττού π ρ ό ­κειτα ι νά συνελθεί στήν Α θήνα στίς 3 του Ίούνη. Μέχρι τό - Τ€ είχαν προσχω ρήσει καί ?βγαλαν τούς ά^τίττροσώπους τους τ ά πα ρ α κ ά τω Σωματεία καί 'Ο ργανώ σεις:

'Ο Σύλλογος Ύ ποδηματεργατώ ν Xavfcov ή €Ν(κη» σέ Γενική Συνέλευση τταμψηφ^Ι.

Τά Τμήμα Xavtcov τής Έ ρ /α τ . βοήθειας τής ^Ελλάδας.Ό Κρητικός Φ ιλολο/ΐκός Σύλλογος σέ γενική συνέλευση

ττσμψΓ, φεΙ.Ό Σύλλογος Κουρέων Ε ργατώ ν Xavtcov « 'A y. 'Α νά ρ­

γυρ ο ι» .ΟΙ ’Αντιφασιστικές Ό μάδες Κούμ—ΚοττΙ, Ν. Χώρας,

Λάκκων Κυδωνιάς, Σπλάντζνας, Α υτοκινητιστών ΧονΙων, 'Η ­λεκτροτεχνιτώ ν Χανιών, Έ τια γγε> μ α τιώ ν Χανίων, ή *Αντιφ. •ποράτοξη του Σα μοτ^ίου Τ υπογράφ ω ν Χανίων, ή Άντιφ* Ό μ ά δ α Ε ρ γα τώ ν Ζαχο ροπλαστώ ν, ή Ά ν τ φ. πορά τοξη τοΟ Σωματείου Ξυλουργών Ο Ιίοδόμων ή « Ομόν©ιο». Ά ρ γ ά τ φ α

προσ χώ ρη σ αν κοί άλλες·Στίς ίρχέ% του Ίούνη συι έρχεται τό Συνέδριο στάν Κοκ-

κιναρδ, π ορ ο τήν άπαγθρ»υοη τής 'Αστυνομίας. ’Α ντιπρό­σ ω π ο ι όπ* όλη τήν Έ λλοδα , δια»ηρύσουν ό^όφωνα τήν ά- ττόφασή τους «.νά πλατύνουν τό άντιφασιστικά καί άντιιτολρ- μικό μέτω πο κοί νά συμττεριλόβουν σ ’ ου ό όλους όσοι—έρ- γά τες , άγρότες, έπαγγελματίες, βιοτέχνες, διανοούμενοι, y u - νοίκες καί νέοι— ?μεινον ώ> τώ ρ α όνοπΓ φοσιστοι μή νοιώθον­τα ς τόν κοινά κίνδυνο». 'Ανάμεσα στους άντιπροσώ πους καί -ή 15μελής όμοδα τώ ν άντιφασιστώ ν τής Κρήτης μέ έπικε- φαλη< τό Β αγγέλη.

Στό φύλλο τής 17 Ίούνη δημοσιεύεται τό Κ αταστατι­κά τής « 'Α ντιφασιστικής 'Ενωσης Κ ρήτης»—Σωματείου άνε- γνωρισμ£υου ά π ό τά Πρωτοδικείο Χανίων. Ιδρυτές του θ\ Β αγγέλης Κτιστάκης, Γιάννης Βιστάκης, Κ.Α. Φ ραγκίαδά^ης, Γ. Φ^-ρορόλης, Ίω άν. Γοιτα^άκης, Ίω ά ν . Μπερνιδάκης καί Μ ιχ. Βοσιλομανωλά*ης.

Στό φύλλο τής 13 Ιού λη δημοσ δύεται ή παρακάτω ?<- κληση τώ ν νέων τής 'Α ντιφασιστικής "Ενασης Κρήτης πρόξ τούς νέους έργάτες, άγρότες, μαθητές, ά&λητές κλπ.

2 6

'Ε π ι τ ρ ο π ή Π ρ ω το β ο υλ ία ς N i u v κατά του πολέμου κα ι το ΰ φ α σ ισ μ ο ύ .

Ε κ κ λ η σ ηΣ το υ ς νέους ε ρ γά τες , α γρ ό τε ς , μ α θ η τέ ς , αθλητές κ λ π .Φίλοι: *Αττοτεινόμαστ€ σε σάς και σάς καλούμ ε vol σ τρ έ*

φ ε τ ε τή ν π ρο σ ο χή σας σε δνό κινδύνους πού μ ά ς άπειλονν : το φ α σ ισ μ ό κα ι τ cv Π ο λ ε μ ο.

i s LKOci χρόνια συμ πληρώ νοντα ι από τή ν ή μ ερα π ο ύ οί λαοι σνρ θηκαν ce μ ια φ ρ ιχ τή ό ι θ / ω π α φ α γ ή κα ι ξανά σ ή μ ερ α ο λ α τ α σ η μ ά δ ια δ ε ίχ ιο ιν π ώ ς ε το ιμ ά ζ ε τα ι ει ας καινούργιος π ό ­λεμ ο ς , φ ρ ιχτό τερος από οσονς ε ίδε εο·ς τ ά ρ α ή άι θρωπότης* Ά ­κ ό μ α και σ ή μ ερ α ό πόλεμ ος μ α ί ι ε τ α ι σ τή ν Κ ί ια , σ τή ν ’Α ρ α ­β ία , κα ι τ ή Ν ό τ ιο JA μ* ρ ικ ή . Δ ιο εκ α το μ μ ΐ'ρ ια ξοδ ινοντα ι γ ιά ε- ναν α κ ρ ά τη το συναγω νισμό εξο π λ ισ μ ώ ν . "Ολες cl α ν τ ιδ ρ α σ τ ικ ές δυνά μ εις κ ιν η το π ο ιο ΐν τα ι γ ια τ ή Sit ξ α γ ω γ ή τον .

Μ ά π ρ ώ τα ό π * όλο , γ ιά τ ή δ ιε ξ α γ ω γ ή ίου πό λεμ ό ν , ε π ι ­β ά λ λ ε τα ι ό φ α σ ισ μ ό ς · Κ ά τ ω άπό το φ α σ ισ μό χά νουμε κα ί τ ά λ ίγ α δ ικ α ιώ μ α τα πον ό π ο χ τ ή σ α μ ε μ ε σκληρούς άγώ νες. Κ α ι να τος ο φ α σ ισ μ ό ς κοντά μος'· * Ο λόκληρη ή Δ ! τ ά ξ η τή ς 9 Ε μ π ο ­ρ ικ ή ς Η ρ α κ λ ε ίο υ ά ποβ λήθηκε .

—Ν έο ι! ε ΐνα ι καιρός νά ά ντ ιδρά σουμε . Δ εν π ρ έπ ε ι νά α φ ή - σουριε τό φ α σ ισ μ ό πού π ρ ο ε το ιμ ά ζε ι τη ν τελε ία νποδονλω σή μ α ς ιά μ ά ς πνίξει. Κ υ τ τ ά τ ε τ ι γ ίν ε τα ι σ τή ν * Ι τ α λ ία , σ τ ή ν Α υ ­σ τ ρ ία κα ι όπου άλλου ε π ικ ρ α τ ε ί ό φ α σ ισ μ ό ς . Κ ν τ ά ξ τ ε ά κ ό μ α ηροχβ ες τ ι βούρκος ξ ε σ κ ε π ά σ τ η κ ε όταν μ ε η ά τ ε λ ε υ τα ία ανή­κ ο υ σ τα γ ε γ ο ν ό τ α επ εσ ε ή μ ά σ κ α άπό μ ια όφη το ν Γ ερ μ α ν ικ ο ύ Φ α σισ μ ό ν . Σ κ ε φ θ ή τ ε τ ι φ ρ ίκη κ ρ ύβ ετα ι σ τ ις πλενρες το υ φ α σ ι­σ μ ο ύ π ο ν δεν τ ις ε χ ε τ ε άκόμ α ξεδιακρίνει. Ε ίνα ι καιρός ν* α - φ η σ ο ν μ ε τή ν αδράνεια, ε ίνα ι καιρός νά οργανώ σουμε τό ν α γ ώ ­να μ α ς κ α τά το ΰ π ο λέμ ο ν κ α ι το ΰ φ α σ ισ μ ου. JΕ π ιβ ά λ λ ε τα ι νά να ρ ο υ μ ε μέρος σ τ ις το π ικ έ ς Σ υνδ ιασκέψ εις κ α τ ά τον 11 ολέμου κ α ι το ΰ Φ α ο ισ μ ο ΰ . Ν ά ο τε ιλ ο ν μ ε άντιπροσώ πονς σ τό 'Ε θνικό Π α ν ελ λή ν ιο 'Α ν τ ιπ ο λ ε μ ικ ό κ α ι * Α ν τ ιφ π σ ισ τ ι κο Συνέδριο πού θά γ ίν ε ι σ τη ν 3Α θ ή να κ α ι τ ο ύ ά π ’ αυτό θα εκλεγούν α ν τ ιπ ρό σ ω π ο ι γ ια το π α γ κ ό σ μ ιο Συνέδριο N etüν κ α τ ά το ΰ Π ο λέμ ο ν κα.1 τ ο ΰ

Φ α σ ισ μ ο ΰ .Κ α λ έ σ τ ε ο ν σ κ έ φ ε ις , συνελεύσεις , σέ κάθε Σ ω μ α τε ίο ^αθλτ^-ε π α γ γ ε λ μ α τ ικ ό ) , β γ ά λ τ ε α ντ ιπροσ ώ πους γ<ά τ ή Σ υ ν δ ιά σ κ ε ­

ψη (ενα σ το νς π ε ν τ ε ) , γ ιά τό Σ υνέδριο . *Α π ό κάθε Σ ω μ α τ ε ίο 9 εν ισ χ ν ο τε τον έρανο, ε ξ α ο φ α λ ιο τ ε τα νανλα τω ν α ντ ιπ ρ ο σ ώ π ω ν .

■Νέοι, μ π ρ ο σ τά σ τ ε ν ά μ εσ ο κ ίν δ ν ιο τον πολέμ ον κα ί του

Α Ν Τ Ι Φ Α Σ Ι Σ Τ Ι Κ Η Ε Ν Ω Σ ΙΣ Κ Ρ Η Τ Η Σ

27

φ α σ ισ μ ο ΰ , όττοιεσ^ήττοτε κ ι’ αν ε ίν α ι ο ϊ ί 3 ιο λ ο γ ικ έ ς σαβ T i f t y ,Ε ν ω θ ε ίτ ε :

Κ Α Τ Ω Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ Κ Α Ι Ο Φ Α Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ζ Η Τ Ω Τ Ο Α Ν Τ Ι Π Ο Λ Ε Μ Ι Κ Ο

Κ Α Ϊ Α Ν Τ Ι Φ Α Σ Ι Σ Τ Ι Κ Ο Σ Υ Ν Ε Δ Ρ Ι Ο Ν Ε Ω ΝΉ Έ π ιτ ρ . Π ρ ω τοβ ουλία ς κ α τά το ΰ π ο λέμ ο υ κ α ί τ ο ΰ Φ λ *·

σ ισ μ ο ΰΧ Α Ν Ι Ω Ν

Β α σ . Ά ν τ ω ν α κ ά κ η ; ρ ά π τ η ;, Γ . Κ ο τ ζ α μ π ά σ η ς pda rtf t m Ν . Λ ερβ ισόπ ουλσ ς κ α ρ εκ \ά ς , Γ . Φ ραγκιουΒ άκης ο ιτουδαοτ^ς, Κ . Κ ο ντά κ η ς μ α θ η τη τ . κ λ π .

Η Ρ Α Κ Λ Ε Ι Ο ΥΜ . Γ ερ ά σ ιμ ο ς α θλη τή ς, Μ . Ά ξ ιώ τ η ς σ τ ιλβ ω τή ? , Γ . Μ α *

μ α λ ά κ η ς τσ α γκ ά ρ η ς , Ν . Μ αυρόπουλος ζα χα ρ ο π λά σ τη ς κΑν.Ρ Ε Θ Υ Μ Ν Η Σ

*Αν. θ ω μ ά ς ο ί* ο 86μ ο ς , Μ ιχ . Ζ ο υ ρ μ π ά κ η ς τ υ π ο γ ρ ά φ ο ς , Ν ικ . Λ ουρ ω τά ς φ ιιτ η τ ή τ κ λ π .

Στό φύλλο τ η ; 27 Ιού λη δημοσιεύεται εύχαριστήρ<· xfflw φυλακισμένων κομαου«/ιστό&ι> τοΟ ΊτζεδΙν π ρ ί$ toùs &·* ypÔTÉS τοΰ Νέον/ Xcopio3 Ά ιτο ο ρ ώ ν ο υ ποΟ toùj éarratAaw δυό σακκιά άιτίδια καί 13 & /γούρια*, δ ϊ 'χ ^ ο ίτα ; Erart τήν Αλ* λ η λ εγγύ η του> πρίις τού ; A /to n a rk ; τ 3 ν έρ/αζομέ*:ο\>.

Σέ πολλά φύλλα τη ς ή «Λίφτβριά* δημοσιεύει δίαττί·» χ α διαφόρων λαΐ<ο&ι> σ η χο ιιρ /SSi» τή ς ά^ρ3τιδ» , μ! πβριβχά- μευο τ ά βϊσαυά tojs καί τήν άυησαχία tous y i i τά füJi- σμό καί τόν πόλεμο. Μ ΐρικά ά π ό τ ά δ ίσ τ ιχα α ίτ ά είναι χ · * ροκτηριστικά:

Α Γ Ρ Ο Τ Ι Κ Η Π Ο Ι Η Σ Η

Κ α θ η μ ερ ινά ετ ο ιμ ά ζετ α ι α π ’ τ η ν π λο υ το κ ρ α τ ία ή κή ρυξη τοΰ φ&αισμοΟ που λèir δ ικ τα το ρ ία .

"Ολοι οι εργαζόμενοι πρέπει νά. κιιτηθοΟμε γιά τΙς ελευθερίες μας πού μάς καταπατούνε.

Σκεφ θήτε πώ ς βρισκόμαστε στ&ν εικοστά αί&να κ ι* αυτοί θε νά γυρίσουμε στο μαΰρο μεσαιώ να.

Γ ιά νά μάς άφαιρέσουνε κάθε έλευθερίακ α ί νά μά ς θανατώνουνε χω ρίς καμμιάν α ιτία .

2 8

Ν α μ ά ς ί * · μ β τ α λ λ € ΐ ί ο ν τ α · νά τρω ν τον Ιδρω τά μ α ς tu9 ας π ίφ τ ο ν μ ε ό λ ο ι . νηο τικο ι ε μ ε ίς κ α ί τά π α δ ιά μ α ς .

θ ά μ ά ς εκ μ ε τα λ λ εύ ο ν τα ι τό αίμα. μ α ς θα πίνουν χ ω ρ ίς σε δ ικ α σ τή ρ ια λο γα ρ ια σ μ ό να δίνουν

Κ α ι τό τ ε θα χ τ υ π ή σ α μ ε ο λ ο ι μ α ς τ ο κ ε φ ά λ ι «tw s φ τ α ίξ ο μ ε c i ίδ ιο ι κ ι 'ήρθαμε ε ις τ έ τ ο ιο χ ά λ ι

"Ο λοι σα ς θα τ 9 ά κ ο υ σ α τε τ ο ν φ α σ ισ μ ο ΰ τα α ί σ χ η α ισ χ ρ ό τη τ ε ς κα ί σ κ ο τω μ ο ύς κ α ί τό σ ες β ρώ μ ες π ο ύ εχε ι

9Εμττρός λοιπόν μ η σ τ έκ ο μ ε μ ε σ τα υρω μ ένα χ4ρια γ ι α τ ί θα μ ά ς χ τυ π ή σ ο υ ν ε μ ε κοφ τερά μ α χ α ίρ ια.

Ν * Κ . Ν ιπ ια νό ς 9Αντιφασίοτας+f t f /ΙεφτεριάΛ} 1 9 .1 0 .7 9 3 4 ) .

?Α λ λ β :

Ε ύ π ν α ε ρ γ ά τ η μ π ο υν τα λά κι* α γρ ό τη πού κο ιμάσα ι μ α δεν σε ε σ τ ε ιλ ’ ό θ ε έ ς δεΰλος κ lqvlcvs γ ια ιά σ α ι

Α ία ο θ ε ό ς ως S l ta ic ç ε γ ρ ε φ ε σ τό χ α ρ τ ί του καθένας μ ε τό ν ΐδρων t c v ι ά β γ ά ζ ε ι τό φ ω μ ί τ ου.

Π ο ΰ πήρα ν τ α δ ικ α ιώ μ α τα , π ο υ το&ανε γρ α μ μ ένο να μ α σ ε τρώ νε το φ ω μ ί ττ* έ χ ο μ ε δονλεμενο .

9Α λλο ίμ ο ν ο π ο ν φ τ ά σ σ μ ε κα ί π ο ΰ θά π ά μ ε ακόμα, νά μ άσε ττέρνονν τ ό φ ω μ ί *πό μ έ ο α άπό το σ τ ό μ α .

Γ ι α ι ά το κά ιοννε χρ υ ο ά σ το λ ίδ ια τω ν σ π ιτ ιώ ν τω ν κ α ί ιά οτερουν τω ν ε ρ γα τώ ν t c v άρτον τώ ν παιδιώ ν τ ω ν »

JKai τρώ νε, τρώ νε α χ ό ρ τ α γ α κανείς δεν τούς ε λ έ γ χ ε ι κ ι α υτό ς ά π ο ύ τα δονλευε ο υ τε φ ω μ ί δεν εχε ι.

Κ ι ' αν το € το βδώ τό καθεοΊ ώς π ο ϊύ καιρό μ ά ς κρίνει ολοι Oè ν* άποθά νονμ ε , κ ια ιενα ς δε θά μ ε ίν ε ι*

^4λλοι θα σκάσουν άπο φ ο ι κ ι9 ά π τή ν π ο λλή θερμ ότη καί άλλοι θ9 άποθάνουμε *πο π ε ίν α και κ ρ υ γ ίό τη

* · · · · · · · · ’■Κόλα π ο ν μ ά ς το κάνουνε κα ί μ ά ς φορολογούνε μ α ο ©cos μ ά ς έ σ τε ιλ ε μ υ α λ ό κ ι* άς τό σ κ ε φ τ ο υ μ ε ·

Ε . Μ. ( 9A 77οκόρωνας)ί * Λ * υ τ ε ρ ι ά » 2 4 .8 .1 9 3 4 )

« Ό π α γ κ ό σ μ ιο ς π ό λ ε μ ο ς έσ το £ χ ισ ε τ ή ζ ω ή 37 έ - κ α τ ο μ μ υ ρ ί ιυ ν ά ν θ ρ ώ π ω ν . "Αν ο ΐ ν εκ ρ ο ί α ύ τ ο ί ή τ α ν δ\>νατόν νά ά ν α σ τη θ ο υ ν κ α ί ν ά π α ρ α τ α χ θ ο ύ ν κ α τ ά δε- χα·εξάδ«ς, σχημ-χχιζ^τave μιοι xepdtaxia π α ρ έ λ α σ η π ο ύ θ -k κ ρ α το ύ σ ε ά π ' τή Μ ό σ χ α 2α>ς χ ^ ν ’Α θ ή ν α , δη­λ α δ ή 2.250 χ ιλ ιό μ ε τ ρ α .

Τ ά κέρδη π ο ύ ά π ε κ ό μ ισ ε ή κ ε φ α λ α ιο κ ρ α τ ία κ α τ ά τό ν π ερ α σ μ έν ο π ό λ ε μ ο , υ π ο λ ο γ ί ζ ο ν τ α ι σ έ 8.643.030.030 003 γ α λ λ ι κ ά φ ρ ά γ κ α . Δηλαδ?) ή φ τ ω χ ο λ ο γ ι ά τ ή ς Ε υ ­ρ ώ π η ς έ χ α σ ε τ ι ς ο ικ ο ν ο μ ίε ς τ η ς έ ν ό ς α ιώ ν α .

θ χ μ π ο ρ ο ύ σ ε μ έ τ α χ ρ ή μ α τ α α ΰ τ α ν ά δ ο θ ε ί σ ο ν ε - χ ή ς δ ο υ λ ε ιά σέ 40 έ ^ α τ ο μ μ ύ ρ ια έ ρ γ ά τ ε ς έπ ΐ 74 χ ρ ό ν ια » ·

( ’Α π ό τή ν è p ημ ερ ίδα « Π Ρ Ω Ί ’Α» 2 .4 .3 2 ) . ’Α ν α δ η μ ο σ ιε ύ τη κ ε σ τή « Α ε ^ τ ε ο ιά » 27.7.34

ΣτΙς 12 Αν γούστου 1934 σύσσωμος ό λαός τώ ν X αν ίω ν κ α τ ί βαίνει c i συγκέντρωση «ai συλλαλητήριο διαμαρτυρίας κατά τής φορομπηχτικής πολιτικής τής Κυβέρνησης κ α ί γ ιΛ τ6 σκάνδαλο τών φοροκλοπών πού άποκαλύφθηκε ά πό τ ά ν Τ ύπο μέ έξέχοντα φοροκλέφτη τών Υ π ο υ ρ γό τών ΟΙκονομικώ* Λοβίρδο. Μέ τά συνθήματα «Κάτω οΐ φόροι.... Κάτω ο! φ ο ρ ο - κ λ έ φ τ ε ^ ! . . . Κάτω ή κυβέρνηση», ό λαός έ<6ηλώνει τήν ά γ α - νάχτησή του καί ζήτα νά πα ρα ιτη θή ή κυβέρνηση πού έν ώ φορολογεί βαρύτατα τούς £ρ/οζόμ*ν<.υς, άνέχεται καί ύ π ο - θόλπει τούς φοροκΆέφτες καί διώκει τούς έφοριακούς π ο ύ τούς ξεσκέπασαν.

Τό ΚΚΕ δεν παύει νά κρούει τόν κώδωνα τοΟ κινδύνου. « Ό φασισμός kg! ό πόλεμος γ ίνοντα ι κάθε μέρα καί π ιό έντο­νη άπειλή καί πρα γμ ατικότητα . Μά τ ίπ ο τα δέν κάνει ά να πό - τρ επ τη τή ιίκη του φασισμού καί τό ξέσπασμα του πολέμου. *Η έπανοστατική κινητοποίηση τώ ν μαζών, ή όργάνω ση τοΟ ένιαίου άντιφοσιστικου μετώ που, μπορούν ν' άποτρένμου* τήν έγκαθ δρυση τής Ανοιχτής φασιστικής δικτατορίας καί νά ματαιώσουν τήν ε<κρηξη του Ιμπεριαλιστικού πολέμου». Αύ- τό είναι τό κύριο θέμα τής άττόφσσης τοΟ 5ου Συνεδρίου τοΟ Κόμματος τό Μάρτη του 1934. Στό 6ο Συνέδριο τό Δεκέμ­βρη του 1935, καί π ά λ ι έπισημαΐνεται ό κίνδυνος: « Ή χώ ρα κα\ ό λαός μας μπαίνει σέ καινούρια περίοδο δυσκολιών καί άνοτμαλιών... *Η πλουτοκρατία ό δ η γ ιϊ τήν Έ \λ ά δ α στήν κα­ταστροφής ιό ξεπούλημα, τό φασισμό. Ό Λαός Θέλει λευτι- ρ ιό—εύημερία-είρήνη».

Ή χιτλερική πρεσβεία τ ή ς ’Αθήνας, όλοένα καί περ ισ ­σότερο Απλώνει τή δρσστηρ ιότητά της. Ε νισχύει άνοιχτΑ τΙς φασιστικές οργανώσεις σέ χρήμα καί σέ είδος, έξαγοράζει Εφημερίδες καί συνειδήσεις. ΟΙ σιδερογροθιές καί τΛ γκ λ ό π ς τής τσέπης που χρησιμοποιούν οΐ φασίστες του Π αμφοιτητι- κοϋ Ενάντια στούς άριστερϋύς φοιτητές, είναι δώρο τοΟ Γκαΐ- μττίλς Ο Δημοσιογράφος Νίκος Καρβούνης πα ρ α π έμ πετα ι σέ

κη γ ιά τή μετάφροση τής Καστανής Βίβλου, υστέρα ά π ό ρηματική θιακοίνωση τής γερμανικής πρεσβείας πρός τό Υ ­πουργείο Εξωτερικών. *Η ποΛικαρίσια στάση τοΟ Καρβούνη

31

σκόρπισε ρ ίγη συγκίνησης στήν κατάμεστη άττό σπουδαστές κα ί ip·) α£ίμειους οίθουσα t c O δικοστήριου: c... ΤΤρίν μέ κα- λέσει ή Δικαιοσύνη y là vèc λογοδοτήσ ω γ ιά τή μετάφραση καί τόν π ρ όλογο τής Καστο νής Βίβλου, έκάλεσα έγώ τό ν έαυ- τ ό μου γ ιά Ινσ Εγκλημά μου σχετικό μέ τό θαυμάσιο σύτό β ι­βλίο: δ τ ι Ϊμετόφρςσα μόνο τό μισό καί δέν π?.ηροφορήθηκαν ο! Ιργοζόμενοι τής ‘Ελλάδας £λα τά ό ρ για τοϋ χιτλερικοί) καθεστώτος...» Συνεχίζοντας τόνισε τ ώ ς κανείς νόμος δέν μπορεϊ νά ο τομ οτή σ ει τούς τίμιους άνθρώπους νά κόμουι^ τό χρέος τους γ ιά τό χτύ π η μ α tc u φοσισμου καί δ τ ι άττό τόν ά γώ να αυτόν ίξσ ρτά το ι ή εΙρήνη καί ή τύ χη τής ίργσζόμενης άνθρω- ■πότητος... Ή οίθουσσ δοντίται άττό τά χειροκροτήματα, ό ττρόίδροί διατόσσει τήν ίκκένασή της, ?νος έργάτης συλλσμ- £όνεται καί κ α τεδ ικ ό ίετα ι οέ 24<*·ρη κράτηση. Π σρόβαση νόμςυ δέν ύ τό ρ χε ι μό ή ^ερμανικ+ι πρεσβεία -πρέπει νά Ικανο­ποιηθεί, τό βιβλίο νά κατοσχιθ ιΙ. Ό Κορβούνης κατσδικάζε- τ α ι οέ Εεκοπέντε μίρες κράτηση γ ιά τόν ττρόλογο. ΟΙ όχτακό- «7ΐ£ς δραχμές ττού χρειάστηκαν γ ιά τήν έξαγορά τής ποινής καί τά δικοστικά, μοζιύτηκαν μέσα σέ λ ίγ α λεπτά ά π ό ?ρα- νο ττού ?γινε στό άκροατήριο.

Ό τότε ύπουργός τώ ν 'Εξωτερικών Μάξιμος, άτταντοΟ- σε σέ έπντροπή τής Δημοκρατικής Έ νωσης Νομικών, π ο ύ τ ιή γε νά διαμσρτυρηβεϊ:

—ΤΙ θέλετε νά κάμω; Είμαστε άδύνατοι βλέπετε καί μοΟ βόλ ον οί γέρμα vol τό μαχαίρι στό λαιμό...

ΟΙ δημοκράτες—άντι φασίστες άγωνίζονταν νά σώσουν τήν πα τρ ίδα ό π ό τή συμφορά τοΟ φοσισμοϋ. Ή ξενόδουλη Χυβέρντ,οη τής οίκονομικής όλ ιγσρχίας ά·>ωνιζόταν νά σώσει τδν έουτό της μέ τό φασισμό.

Τό καλοκαίρι τοΟ 1934 δ Β αγγέλης πηγαίνει στήν Ά - δήνα κι’ ά π ό κιΓ σ τό Πσρίσι, άντιπρόσω πος τής Ε λλά δα ς ο τδ παγκόσμιο Α ντιφασιστικό Συνέδριο. Στενή φιλία τόν συν­δέει μέ τό Νίκο Καρβούνη καί άλλους άντιφασίστες δημοσιο­γράφους καί άνθρώττους τοΟ πνεύματος. Στό μεταξύ 5χουν γ ί- w t σοβαρές άλλαγές στήν οίκογενειακή του ζω ή . Ό πατέρας το υ §χει πεθάνει, ή άδερφή τσυ παντρεύεται μέ τόν τότε συν­τα γ μ α τά ρ χη Μανώλη Μ άντακσ, τόν κατοπινό ήρωΐκό ήγέτη τοΟ ΕΑΑΣ. Ό Ιδιος π α ντρ εύ ετα ι, πα ρά τίς συμβουλές τώ ν φίλων του μιά ώ ρα ιοτάτη νέα τώ ν Χανιών ά π ό καλή οίκογέ- Μία. Ό γάμος του αύτός στάθηκε ή π ρ ώ τη του κσκοτυχι*

3 2

«cri τ ό πρ£& το μ α ρ ά ζ ι -rffe ζ ω ή S τ ο υ . *Η γ υ ν α ίκ α του δέν ή ­τ α ν Εξοπλισμέ*?! Υ φ ά δ ια π ο ύ ή τ α ν Α π α ρ α ίτ η τ α γ ι ά νά σ τ αβ*Ι σ τ ό π λ ε υ ρ ό êwôç Α γ ω ν ισ τ ή , π ρ α γ μ α τ ικ ή σύντροφος σ τ ή δ ύ σ κ ο λ η ζ<·»ή τ ο υ · Μ έ τ ό γ ά μ ο τ ο υ αυτό, μ π ή κ ε oè μιά τεριττέτΕΐοί τ ισ ύ τβΟ σ τ ο ίχ ίσ ε κ ό ρ α π ο λ ύ , μ έχρ ι πού κατέληξβ σ τ ό δ ια ζ ύ γ ια .

5. Α Ν ΤΙΚ ΡΗ ΤΙΣΜ Ο Σà

Μετά τό κίνημα τής 1ης τοΟ Μ άρτη 1935 καί τ6 βΑτran το του Βενιζέλου ύστερα Από ενα χρόνο, σοβαρές Ανακατα- τάξει* γ ίνοντα ι στήν Κρήτη. *Η περίοδος τής π ρ ο σ ω π ο λ α ­τρίας γ ιά τούς κρητικοΟς παίρνει τέλος. ΟΙ Χανιώτες π ο τ ί­ζουν μέ δάκρυα τόν Αττέριτο τΑφο στ6 Ά κ ρ ω τή ο ι, έκατοντΑ-* δες καί χιλιάδες Ανθρωποι κλαϊ^ε σάν π α ιδ ιά . O^icos γυρνώ**-* τας στήν ττόλη κουβεντιάζουν μεταξύ τους. Ανήσυχοι, π ρ ο ­σπαθούν νΑ δώσουν Απάντηση στό έρώτημα:

—Tt θά κάνουμε τώρα;*Η κατάσταση π ου είχε δημιουργηθεΐ μετΑ τό κίνημα

ήταν σοβαρώ τατη . Έ να Ιδιαίτερο Ιδιώνυμο, ά /ρ α φ ο α υ τό , έφαρμόζοντον μέ σ τόχο τους βενιζελικούς κα! κάθε δημοκρατι­κό π ολ ίτη . Ό Ιδιος ό Βενιζέ\ο$, μέ τά Ιδιώνυμο «γιΑ τήν προ~ στα σ ία του κρατουντος κοινωνικού συστήματος» είχε Ανοίξει τό δρόμο παραβίασης τής συνταγματικής νομιμότητας. Τ ώ ­ρα τήν πλήρω ναν οϊ όιταδοί του . Δέν ήταν μόνον οί χιλ ιάδες τδδν Αποτάκτων που Απομακρύνθηκαν Από τό στρα τό καί τάι σώ ματα ΑσφαλεΙας. Γενικός διω γμός τώ ν β6·νιζε\ικών Από -riç δημόσιες θέσεις, Απολύσεις, μεταθέσεις, ταπεινω τική μεταχεί­ριση, Αντικρητικό πνεύμα μισαλλοδοξίας.

Τό «Βήμα τοΟ Λαου», έ<φράζοντας τΑ α ισθήματα Tf|s κοινής γνώ μης, γράφει σέ κύριο Αρθρο:

« Ή Κ ρ ή τη δεν elvai αποικία* Ο ΰ τε οί κά το ικο ί τ η ς cX- λα>τ€?» (2 1 .6 .3 5 ) .

Σέ Αλλο της σχόλιο (20.7.36) γράφει:« Ο Δ Ι Ω Γ Μ Ο Σ Τ Ω Ν Κ Ρ Η Τ Ω Ν »

«*Η σ η μ ε ίο υ μ έ ν η δίκαια ά γ α ν ά κ τ η σ ι ς τ ο ΰ Κ ρ η τ ικ ό 9 λ α ο β δ ιά το ν τ τα ρα γκα ιν ισμ ο ν αν τοΰ ά π ό οΑas τ ά ς Srγμοσί&ς θ έσ ε ις μ^~ χ ρ ι κα ι α υ τ ή ς ά κ ό μ η τ ο ΰ χ ω ρ ο φ ν λ α κ ο ς , € χε ι ε ρ εθ ισ ε ι τόαοψ τ ή ν ψ υ χ ή ν τ ο υ , <Jjt€ ν* α π ε ιλ ή -πλέον να ε κ σ π ά σ η ή κο ινή yrci- μ η εις θ ύελλα ν λ α ϊκ ή ς ε ξ ε γ έ ρ σ ε ι ς * Τ ι ε ιμ ε θ α τ έ λ ο ς ττάκτταϊψή μ ε ΐς ε’δΛ k Î toj; Ε Ι Λ Ω Τ Ε Σ , Ρ Α Γ Ι Α Δ Ε Σ , Δ Ο Υ Λ Ο Ι , Α Γ ΙΟ Ι* Κ Ι Α Κ Ο Σ Λ Α Ο Σ ή Ζ Ο Υ Λ Ο Υ ; Μόνον δηλαδή φόρους ή μ ε ΐς πρέπει yà πληρώνωμεν καί μ ά λ ισ τα δυσβαστάκτους κ α ι εξα ιρε­

ί *

Ttifwç Υ π έρ ο γ κ ο υ ς ;.···*‘H «N. Έττοχή* έκφρ4ζοντας τήν «ττονεμίνη φωνή τοΟ

δ ιω κο μ ένο υ κρητικοΟ λ α ο ύ τταρά τ ή ς κ υ β ΐρ ν ά υ η ς τό ν ά τ υ χ ή α ύ τ ό ν τό π ο ν π α ρ α τ ά ξεω ς » γράφ ε» ά τ ι « η Κ ρ ή τ η κα τ εΒ ικ ά σ θ ιy «*? α π η ν ή δ ιω γμ ό ν κα ί deutpeÎTai ώ ϊ μ ία α π ο ικ ία τ ο ΰ ά θ η ν α ϊ - tcov κ ρ ά το υ ς επα να σ τα ττημ ενη» .

Μέ τό Τδιο ττνεϋμα γράφ3υν καί οΐ άλλες δημοκρατικέ* Εφημερίδες t c o v ΧανΙων καί όλης της Κρήτης.

Οΐ Κρητικοί είναι ττρα/ματικά έτταναστατημένοι. Πρό­θυμα πυκνώνουν tIs γραμμές τών άγω νιστώ ν ττού τταλεύου* γ ιά τήν ττροστασία τών δημοκρατικών θεσμών, γ ιά τή μα­τα ίω σ η του δημοψηφίσματος, γ ι4 τήν άττοτροττή του φασι­σμού καί τοΟ ττολέμου Πρώτη στόν άγώ ^α ή Νεολαία, ο! έργσζόμενοι, οΐ étt» στήμονες.

Τ ύπ ο τώ ν Χανίοον δ η μ ο σ ιεύ ε τα ι ή π α ρ α κ ά τω €*+κ λ η σ η :

Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι ΣΠ Ρ Ο Σ Τ Ο Ν Δ Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Κ Ω Ν Κ Ο Σ Μ Ο Ν Χ Α Ν Ι Ω Ν .

'Η " Ε ιω σ ις δ ια νο ο ύμ ενη ς ν εο λα ία ς Χ α ν ιώ ν κα ι τ α Σ ω μ α ­τ ε ί α Ρ α π τ ώ ν Έ π α γ γ ε λ μ ,α τ ι ώ ν , Ρ α π τ ώ ν * Ε ρ γ α τ ώ ν , ' Υ π ό δ η μ α - τ ε ρ γ α τ ώ ν , * Ε ρ γ α τ ώ ν Β ιο μ η χ α ν ία ς κα ί 3 Ε ρ γ α τ ώ ν Σ α π ω ν ο π ο ι ΐα ς Μ η ρ ο ς ολα τα Ε ρ γα τ ικ ά , ε π α γ γ ε λ μ α τ ι κ ά κα ι π ο λ ι τ ικ ά σ ω μ α τ ε ί α ολονί το ύς ε ρ γα ζ ό μ ε ν ο υ ς κα ι όλο υς το ύ ς διανοούμενους*

« Ή κίνησές τ ή ς κυ β ερ νή σ εω ν προς μ ο ν α ρ χ ικ ή ν παλ ινόρ* θ ω σ ιν γ ί ν ε τ α ι κ α θ η μ ερ ιν ώ ς κ α ί ε ν το ν ω τερ α . Α ί π ρ ο σ π ά θ ε ια £ τ η ς δ ιά τη ν Ε πιβολήν μ ια ς δ ικ τ α τ ο ρ ία ς μ ο ν α ρ χ ο φ α σ ι σ η κ ή ς ε ίνα ι ττλεον κ α τ α φ α ν ε ίς . * Ε ν ό ν ό μ α τ ι τ ή ς ό μ α λ ό τ η τ ο ς ε τ ο ιμ ά ζ ε ι τά δεσμά μ ε τα ό π ο ια θά δ έσ ε ι τόν λ α ό ν , ε ρ γ α ζ ό μ ε ν ο ν , ε π α γ γ ε λ . - μ α τ ί α , κα ι δ ιανοούμενον . ...

Η εγκαθ ιδρυσ ις τ ή ς β α σ ιλε ία ς ύσ τερ α άπό τ ά ά ν ω τ€paMm κ α θ ε άλλο παρά ά π ο σ κ ο π ε ι εις τ η ν ε ξ υ π η ρ έ τ η σ ή τώ ν ε ρ γ α ζ ό ­μ ε ν ω ν ...... Η σημερ ινη Απειλούμενη μ ο ν α ρ χ ο φ α σ ισ τ ικ ή δ ι κ τ α τ ο ­ρ ί α ει*αι η σκοτεινή άντ ίδρα σ ις το υ μα ύρου μ ε ταίωνος, άττό τή ς π ο ν τ ι κ ή ς μ έχ ρ ι τή ς ο ικονομ ικής ύποδουλώ σεω ς το υ ά τ ό μ ο ν . . .Β

Κ αλονν το λαο σε σ υνα γερμ ό κα ι σε ά γώ να γ ιά « τ ή ν ά ­μ υ ν α νπερ τώ ν Δ η μ ο κ ρ α τ ικ ώ ν κα ι λα ϊκώ ν ελευθερ ιώ ν*»

**·· Καλούν ο λα ς τά ς ε ρ γ α τ ι κ ά ς , ε π α γ γ ε λ μ α τ ι κ ά ς κ α ι ττο- * \π ικ α ς ο ρ γ α ν ώ σ ε ις , ολους τ ο ν ς ε ρ γα ζ ό μ ε ν ο υ ς κα ι το ύ ς δ ια ν ο ο ύ - μ έ ν ο υ ς , να σ υ μ π ή ξ ο υ ν τό ν Δ ί-\μ ο κ ρ . ρΑ ν τ ι φ α σ ισ τ ικ ό ψ Σ υ ν α σ π ι - φ μ τ ν αν ίω ν, κ α τά τ ή ς μ ο ν α ρ χ ικ ή ς π α λ ιν ο ρ θ ώ σ εω ς και vrrèp τ ω ν Δ η μ ο κ ρ α τ ικ ώ ν *Ε λ ε υ θ ε ρ ιώ ν .

Η δυναμις του ο γκ ο υ μ α ς κα ι τή ς όργανώ σεώ ς μ α ς Θλ

35

■γίνει ό βράχος, επ ά νω εις τόν όποιον θά. σπ ά σουν α. τα φ ι- λομ ονα ρχ ικά σ χέδ ια . "Εμ,προς ο \ο ι ε ις τον α γώ να υπέρ τ ή ς Δ η μ ο ­κ ρα τ ία ς και τ ή ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς . Ζ η τ ω ai Δ η μ ο κ ρ α τ ικ ο ί ελενθερ ία ι

Ζήτα* ο Δ η μ ο κ ρ α τ ικ ό ς ’Α ν τ ιφ α σ ισ τ ικ ό ς Σ υ ν α σ π ισ μ ό ς Χ α ·νίων,

Ή 9Ε π ιτ ρ ο π ή Π ρ ω το β ο υλ ία ς τώ ν ανω τέρω Σ ω μ α τε ίω ν ,'Ακολουθεί προκήρυξη τώ ν δικηγόρω ν Χανίων « γ ιά τή

ματαίω ση του δημοψηφίσματος καί τή δημοκρατία»:«..... " Α ν ό μ ω ς , ο μ ή γ ε ν ο ιτο , δεν α π ο τ ρ ο π ή τ ό δημοφτγ*

φ ισ μ α τ ο ύ τ ο , δ η λ ο ν μ εν ό τ ι άνδρ ικώ ς κ α ι μ ε τ ά θάρρους θά ύπα- ο τ η ρ ί ξ ω μ ε ν όσον δ υ ν ά μ εθ α τ ό δ η μ ο κ ρ α τ ικ ό π ο λ ί τ ε υ μ α , τ ό ό π ο ιο ν π ρ ο ά γ ε ι κ α ι ε ξ α σ φ α λ ίζ ε ι τα δ ικ α ιώ μ α τ α κ α ι τ ά ς ελευθ ερ ία ς τ ό β Λ α ο ϋ ».

ΣτΙς 21 Ιουλίου 1935 γ ίνετα ι σ τά Χανιά μεγάλη Παν­δημοκρατ ική συγκέντρωση. Χ ιλ ιάδά πλημμυρίζουν τήν αΊ· θουσα καί τόν §ξω χώ ρο του κινηματογράφου «Ό λύμττια» καί διατρανώνουν τήν ττίσιη t o u s ττρός τή Δημοκρατία καί τήν άκλόνηιη πρόθεσή του$ cv’ ά νπταχθουν κατά πάσης έ- π ιβονλή ς έναντίον της».

Ό Δημοκρατικός τύπος καλεΤ τό λαό σέ συναγερμό γ ιά νά άττοκρούσει τή μοναρχοφασιστική É-τηβουλή: « Δ η μ ο ­κ ρ α τ ικ ο ί π ο λ ϊ τ α ι γ ρ η γ ο ρ ε ί τ ε , —γ ρ ά ψ ε ι τό «Βήμα του Λαου» —

Τ ό ά π α ίσ ιο ν μ ο ν ο ρ χ ιχ ο ν τ έ ρ α ς ή ρ χ ισ ε ν α μ έ σ ω ς μ ε τ ά τ η ν άνοδον τ ο ΰ Λ α ΐ κ ο ΰ Κ ό μ μ α τ ο ς ε ις τ ή ν α ρ χ ή ν , να ε γ ε ίρ ε ι θ ρ α σ ν τ α τ α τ η ν κ ε φ α λ ή ν τ ο υ » ( 1 8 .1 . 1 9 3 5 ) .

Ό δημοκρατικός λαός τω ν Χανίων καί δλης τής Κρήτης κατεβαίνει σέ μαζικούς άττεργιακούς άγώνες. Νά τ ΐ γρά φ ει τό «Βήμα του ΛαοΟ» σέ έκτακτη έκδοση (26 9.1935):

κ η ρ υ χ θ ε ίσ α ά π ό τ ή ς π ρω ία ς τ ή ς σ ή μ ερ ο ν α π ε ρ γ ία ν- ττήρξεν π ρ ω το φ α ν ή ς δ ιά τ ή ν π ό λ ιν μ α ς . Τ ά Δ . Σ . α π ά ν τω ν τ ώ ν ο ρ γ α ν ώ σ ε ω ν τ ή ς π ό λ ε ώ ς μ α ς σ υ νελθ ο ν τα ε ις τα γ ρ α φ ε ία τ ή ς *Ο μ ο σ π ο ν δ ία ς Έ π α γ γ ε λ μ α τ ι ώ ν σ υ ν ε τα ξ α ν τ ό κ ά τ ω θ ι ψ ή φ ισ μ α π ρ ό ς τή ν Κ ι β ερνη σ ιν :

« O t "Ε μποροι, Β ιο μ ή χα νο ι, 9Ε π α γ γ ε λ μ α τ ία ι κα ι 9 Ε ρ γά τα ι . Χ α ν ίω ν Κατερχόμ*θα εις 24ώ ρον α π ερ γ ία ν ά π ε χ ο ν τε ς ο ιασδήττοτc εκ δ ή λω σ ε ω ς δημ οσ ία ς ζω ής διά να κ α τα δ ε ίξω μ εν εντονώ τερον « ri àèv θά άν*χθώ μεν το ά ποτ4λ*σμα ον τε τή ς β ια ίας πα λ ινο ρ - θώ σεω ς τ ή ς Β α σ ιλ ε ία ςΛ ο ύτε το υ σ χεδ ια ζό μ ενο υ νόθου κα ι ε κ ­β ια σ τ ικ ο ύ δ η μ ο ψ η φ ίσ μ α το ς . ‘Ο δ^ απειλούμενος εξο π λ ισ μ ό ς β α - σιλοφρόνω ν διά τή ν ε π ιτυ χ ία ν τή ς ε γκ α θ ιδο νσ εω ς τ ή ς τυραννίαςΛ δεν δύνα τα ι να φ ο β ή σ η ή μας άπό το ΰ νά δ ιακη ρνξω μεν ό τ ι 8ev 6 à. αναγνω ρίσω μ ε ν τόν Γ εώ ρ γ ιο ν εάν ά π ο δεχθ ή νά β<χσιλεύση»~

Στό 'Ηράκλειο στίς 4 -καί 5 Α ύγούστου 1935 γ ίνοντα ι

3 6

βΐματηρές συγκρούσεις μεταξύ tS v Α π ερ γό ν στσφιδεργατ<Βν, τή ς χωροφυλακήν καί τοΟ στροτοΟ μέ 9 νίκροΰς καί ττολλοΰς τραυματίες· Στό λιμάνι τοΟ ‘Ηρακλείου είχαν συγκεντρωθεί 4.000 άττεργοί διεκδικώ-ττας τό ψωμί τους. 'Ισχυρές άστυνο- μΐκές δ υ ν ά μ ε ι ς -ό π ω ς γράφουν ο! ίφημερίδες τής έττοχής-έττε- χείρησαν νά τούς διαλύσουν βιαίως καί νά τούς έμ-ττοδίσουν νά βαδίσουν -ττράς τήν Νομαρχία Οί ίργάτες άμύνονται, Αφο­πλίζουν τούς χωροφύλακες καί «διά ράβδων καί καρεκλών» τούς ?τρε«+»αν είς φυγήν. Τότε καί ένω άιέβαιναν άιτά τό λ ιμ ά ­ν ι στίς Τρείς Καμάρες, έττενίβη ό στρατός, ττυροβόληοε, μέ Α­ποτέλεσμα ττάνω άττό 20 νεκρούς καί τραυματίίς. Ανάμεσα σ τά θύματα κοί <4ρ«ετίς σταφ δ-ρ/Α τριες, μιά άττ* αύτές σ η ­μαιοφόρος. ΟΙ àtrepyoi ξ ίχ ύ ^ ν τ α ι στήν ττόλη καί σκαρφαλώ­νουν στό κωδωνοστάσια τοΟ 'Α γίου Μη>ά καί τώ ν άλλων Ικ- κλησ ιδν .

ΟΙ κωδωνοκρουσίες κράτησαν δλη τή νύχτα τής Κυ­ριακής, 6 λαός στ^ύς δρόμους §κδηλώνει τήν ά λλ η λε/γύη του στούς άττεργούς Τό ττρωΐ τής Δ=υτέρας νέα συ/κέντρω ση τ& ν άιτεργόίν στήν -πλατεία τοΰ *Α/ίου Νίηνά, νέε? ο υ /κ ρ ο ύ ­σεις καί Θύματα. ‘Η κυβέρνηση τρομοκρ χτημέ'η έκήρυξε τό σ τρα τιω τικό νόμο.

« . . .Ο Υ Α Ι Ε Ι Σ Ο Λ Ο Υ Σ Μ Α Σ ! . . . * γ ρ ά φ ο υ ν κ ρ ίν ο ν τα ς τ α γ ε γ ο ν ό τ α τ ο ν * Η ρ α κ λ ε ίο υ οί ε φ η μ ε ρ ίδ ε ς τ ώ ν X a v iœ v » . 5 7 νεκρο ί #cat τ ρ α υ μ α τ ία ι ά π ο τε λ σ ν ν το ν θλ ιβερόν ά π ο λ ο γ ι τ μ ό ν ενός α ι μ α ­τ η ρ ο ύ ΙΟ ώ ρου! *5 7 / “Ο σ ο υ ς τ ο δ ίλ τ ίο ν α ιάς μ ά χ η ς μ ε τ ά ζ έ το υ εχθ ρ ο ύ δεν θά α ν έγρ α φ ε . Κ α ί ομοας έ π λ η γ η σ α ν ά π ό σ φ α ίρ α ς έλλτ ιν ικ ά ς , 9 Ε \λ η ν ε ς <ί ; τ ε ς ... θ Κιβερόν*..»/

" Υ σ τ ε ρ α άττό μ ιά σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η δ ια μ α ρ τ υ ρ ία ς τώ ν fp - γ α τ ώ ν Χ α υ ίω ν 6 Κ τ ισ τ ά κ η * σ τ έ λ ν ε ι τ ή ν π α ρ α κ ά τ ω έ τ η σ τ ο - λ ή σ τ ή < Ν . Έ τ τ ο χ ή » :+ Α ξ ι ό τ ι μ ε κ . Δ ιευ β ν ν τά ,

' Oeojpco τ ι μ ή * μ ο υ τό δ rt απο ό \α ς τ ά ς ε φ η μ εο ίδ α ς τ ώ ν JiavLco/, μόνον 6 « 'Ε σ π ε ρ ιν ό ς Τ α χ υ δ ρ ό μ ο ς » ε σ χ ο λ ι α τ ε δ υ σ μ εν ώ ς τ η ν σ υ μ μ ε τ ο χ ή ν ττού ε ζ ε δ ή λ ω σ α δημοσία . τ ι ς Τ € \ευ ra i tç μ έ ρ ε ς « tç τ ο πένθος τ ώ ν ε ρ γ α τ ώ ν 9 Α ν τ* άπαντήσ€<ος θά η το ά ρκετηψ msa τόνισα* κα ι ε γ α ι , ό π ω ς ε< αμε είς τ η ν σ ν γ κ έ ν τ ρ ω τ ι ν ό κ . Γ .

€τρ ά κ η ς , ο τ ι χ έρ ια ε ρ γ α τ ώ ν , ε ρ γα ζ ο μ έ ν ω ν γ ε ν ικ ά , &èv ττρέπει JTiaor°vv π ο τ έ ττήν περιβ& ητον α ύ τ η ν φ υΚ λάδαΛ n o d ε ΐ χ ε τα

ρ σος να ε ξ ε μ ε σ ε ι π ρ ο χ θ ές ύβ ρε ις έν&ντίον τ ώ ν ιερώ ν θ υ μ ά τ ω ν τ η ς θ ε σ μ Ι κ η ς .

H αν τ ε ρ γ α τ ικ ή ομ^υς α ν τη φ υ λ λ ά ^ α θ ίγ ε ι κα ι κ ά π ο ιο ζ ή · I Ÿ*1'*'CCUT€P°*» π ο υ θεω ρώ κ α θ ή κ ο ν μ^ου να. έ ζ ε τ ά ι ω a i δυά^ ν ι α . & κατομ .»ύο ια δ έν έχα>, ά λ \ ά κα ι αν ε ϊ χ α δεν θα έκανα,

37

«rare τήν χρ η σ ιν πού μ ο ν σνν ισ τά ή <&νλλάδα a iîrij: να τά μο*+ pcLOCü δηλαδή το Ο ικονομικον Σ νσ α ίτ ιο ν η τό Τ α μείο* Έ λετρ~ μ& σννης, γ ι ά νά. κ ά μ ω τ ή ρ€<λ<ίίΑΛ ,μ.ου και γ ια νά 8η ± ιουργή~ σω σ το ύς φ τω χ ο ύ ς τη ν α υ τα π ά τ η π ω ς οσοι εχουρ ε κ α τ ο μ μ ν ρ ιφ ■ri μοιράζουν στους φ τω χούς . 0Α λλο ίμονο σ τούς φ τω χούς âv π ε ­ρ ιμένουν να ζήσουν άττο τήν ελεημ οσύνη τώ ν πλουσίω ν. Οί φ τ ω - χ ο ΐ αν θέλονν νά δούνε κ α λύτερες μέρες π ρ έπ ε ι νά ά γω νισθο ί Ψ· Το κά9ε τ ι π ον υπ ά ρ χε ι πάνω σ τ η γ η ανήκει oè κείνους πού- τ φ ττοράγονν . Κ α ι όσο περ ισσότερο παλο ίφονν, τόσο π ερ ισ σ ό τερ α θ ά ττόρονν άπο κ ε ιτα πού ο π ω σ δ ή π ο τε δ ικ α ιω μ α τικά τούς α ν ή ­κουν. *Η θέση το ν καθειός πού σ ν μ π ο ν ε ΐ τ η φ τω χ ο λ ο γ ιά «Ivat α χ ι να τη ν κ ο ιμ ίζ ε ι μ ε r is πεντα ροδεκά ρες τή ς ελεημ οσύνης π ο ύ · ε ξ ε ν τ ε λ ιζ ε ι κα ι το ν « ελ εν μ ο ν α » κα ι τό ν ζη τ ιά νο ,. μ ά να μ ή φ ο ­β ά τ α ι να λ ε ε ι ηήν α λή θ ε ια σ το ν κ ό σ μ ο . * Α ν θ έλε ι να κάμ€ΐ θι>~ ot€Çr at/ τ ε ς 8 εν θά τ ι ς κ ά μ ε ι β έ β α ια μ έο eu το υ Τ α μ ε ίο υ * Ε \ε - τ ιμ ο ο ύνη ς .

* H ά π ο θ ε ω σ ις τ ο ΰ κ . Γ . Π ε τ ρ ά κ η , π ο ύ ά π ε δ ε ίχ θ η π ρ ο ■* χ θ ε ς τ ό α γ α π η μ έ ν ο π α ιδ ί τ ή ς ε ρ γ α τ ιά ς ε ις τήν π ό λ ιν μ α ς , ά π ε - Βειξε π ό σ ο μ α κ ρ ν ά ά π ό τ η ν π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α β ρ ίσ κ ε τ α ι ό «*£r* σ π ε ρ ιν ό s Τ α χ υ δ ρ ό μ ο ς » σε ο λα τά ζ η τ ή μ α τ α .

Μ ε μ ε γ ά λ η τ ι μ ηΕ Υ Α Γ Γ Ε Λ Ο Σ Κ Τ Ι Σ Τ Α Κ Η Σ

Χ α ν ι ά 1 6 . 5 .3 6

"Ανεμος έλε\^θερ(ας φυσα στό ήροοικό νησί μέ τή δήμο· κρατική, έττα να σ τα τ ικ ή παράδοση.

Ο Ι λογής—λογής φασίστες δέι> ίχουν θέση στήν Κρήτης οΟτε γ ι ά δ ιϊγμ α . Μερικοί άντπτρόσω ποι τής «κοσμογονίας* T f p a i T c o p i o v o l τής χοοροφυλακής, άξιοοματικοί στήν ττόλη νω μοτορχίσκοι σ τά χω ρ ιά , πού δέν κατάφεραν vè συγκραττή- trctjv τ ό μένος του*, μπήκαν στή β*ση τους ά π ό τήν π ρ ώ τη σ τ ιγμ ή . Δυό άπ* αυτούς πού ζήτησαν νά κατεβάσουν τίς φα>* τογραφ ίες του ΤΤλαστήρα ά π ό καφενεία, γίνηκαν μαύροι καί μετσφίρθηκον στό νοσοκομείο. OÎ άλλοι άναγκάστηκαν vâr λουφάξουν. Ή δημοκρατική ένάτητα του λαοϋ, τταρεμποδίζε* τήν έφαρμογή του Ιδιώνυμου σ τά Χανιά. Λίγες o t έξαιρέσεις. ΟΙ βενιζΕλικοί δημοκράτες συμπαθούν τούς κομμουνιστές, t t o Ct -τους βλέπουν νά -παλεύουν μέ αύτοθυσία στήν π ρ ώ τη γρ α μ ­μή κατά του φασισμού καί τοΟ πολέμου, κατά τής πλινόρθω · σης γ ιά τΙς δημοκρατικές έλευθερίες καί τά δικαιώ ματα τώι> ττολιτΟ ν, τΙς διεκδικήσεις τώ ν έργαζομένοον. ΠαρΑ τίς προσ ιτά - 061 es τώ ν έχθρών τής λαϊκής ένό τητα$, τώ ν οπαδώ ν τής έγ?-

3 8

γ λ ίζ ικ η ; π ο λ ιτ ικ ή ; τοΰ «διαίρει καί βασίλευε», τό δημοκρα­τικό , Αντιφοσιστιι-ό μέτω πο στήν Κρήτη ήταν μιά π ρ α γ μ α ­τ ικ ό τη τα π ο ύ βάραινε π ά ρ α πολύ στήν πολ ιτ ική ζ α ή τής χώ ρας ΟΙ έπίδοξοι δικτατορίσκοι σκέφτονται μέ δέος κοντό α τό Αλλα καί τό σκόπελο τής δημοκρατική; Κρήτης.

ΟΙ δυό μεγάλες Αγροτικές Απεργίες τώ ν Χανιών τό 1936 ■πού κατέληξον σέ παλοΐκές άπεργ(ες μέ τή συμμετοχή τών Εργατών, τώ ν έπα γγελμ α τιώ ν καί βιοτεχνών, ήταν καρπός τή ς παλοϊκής έιότητος. Ό λαός σύσσωμος παλεύει γ ιά τό ψ ω μί του , τΙς έλευθίρΙες του. ’Επί μέρες ούτε Ινας άγρότης δέν μπαίνε» οπά Χανιά, ot ίπαγγελματοβιοτέχνες καί Εμποροι κλείνουν τά κα τα σ τή μ οτά τους, οΐ έργότες κλίΐνουν τΙς φ άμ­πρικες. Ά περγια κές φρουρές ά γροτώ ν μέ δπλβ τους τήν καρ­δ ιά , τΙς κοττσοΰνες καί τό σπαθοράβδισ , φυλάνε τόν Κλαδισό κοΛ τή Σούδα, κυκλοφορούν μέσα στήν π ό λ η , διασταυρώνον­τα ι μέ τό περ ίπολα , π ο ύ δέν τολμούν νά τούς δισλύσουν. ΤΤρα- γμοττική Α γωνιστική Εκδήλωση γ ιό τά Χανιά τής λοϊκής Ενό­τη τα ς καί ά λληλεγγύης τώ ν έργοζεμέιων τής π ίλ η ς καί τοΟ χω ρ ίου .

Μέ τΙς άγροτικές Απεργίες προω θείτα ι στήν Κρήτη ή Ιδέα τοΰ *ΑγροτικοΟ Κόμματος. Μιά όμόδα ά πό Επιστήμονες, διανοούμενους κα ί Α γωνιστές τής Αγροτιάς μπαίνουν έπικε- φβλήϊ» δημοσιεύουν Αρθρα, καλούν τήν Α γροτιά νά π ρ ο χω ρ ή ­σει στην ίδρυση τοΰ δικού της Κόμματος καί τήν άγω νιστική διεκδίκηση τώ ν δικαιω μάτω ν της. Έ π Ι κεφαλής ό άκούραστος καί ένθουσιώδης δημοκράτης Α γω νιστής δικηγόρος Εύτύχης Παλλήκσρης. Ή καταδίκη τοΰ Α γωνιστή Α γρότη Από τόν Άττοκόρωνα Γ. Π ατσούρου σέ 8 μήνες φυλάκιση γ ιά τή μα­χη τικ ή συμμετοχή του στή» π ρ ώ τη άγροτική Α περγία, πρ ο - κοΑ*Ι θύελλα διαμαρτυριών καί Εκδηλώσεις άλληλεγγύης.

Στή «Ν. Ε π ο χ ή » , 17—5—1936, δημοσιεύεται ή π σ ρ α · κ ά τω Επιστολή τοΰ Β αγγέλη ΚτιστΑκη: βΦίλ* κ. ΑίίνΟνντά,

E l s τ ή ν χ θ * σ ιν ή ν παν* ρ γ α τ ικ ή ν σ ν γ κ ί ν τ ρ ω σ ιν ίλ α β β χ ώ - pmv eva γ € γ ο ν ο ς π ο ν ή σ η μ α σ ί α τ ο ν διά τή ν ί ξ ί λ ι ξ ι ν τ ώ ν π ο - λ ι τ ικ ώ ν Kmι κο ινω ν ικώ ν α γ ώ ν ω ν 8cv âà β ρ ά δ υ v€i và € κ δ η λ ω θ ή . Μ * σ α *ίς τ ή ν σ ν γ κ έ ν τ ρ ω σ w ή κ ο ν ο θ η σ α ν α ν τ ιπ ρ ό σ ω π ο ι τ ο ν ά- yporiKoû κ ό σ μ ο ν νά δ ια δ η λ ώ ν ο ν ν τ ή ν α λ λ η λ ε γ γ ύ η ν τ ή ς ά γ ρ ο -

p i τ η ν i p y a r ià v κ*.ι τ η ν δ ιά θ ίσ ι* τ ή ς ά γ ρ ο τ ιά ς το ΰ ψησιοΰ μ α ς νά κ α τ έ λ θ η €ΐς σ κ λ η ρ ο ύ ς α γ ώ ν α ς δ ιά τ ά δ ίκ α ιά τ η ς . Τ ό γ€ - y·*0* α ν τ ύ , σν*δναζόμ*νον μ* τ α ς ζνμα>σ*ις π ο ν γ ίν ο ν τα ι κ α τ 9 ai/ras δ*α τ ή ν εν ια ία ν ίμ φ ά ν ισ ιν ΛΑ γ ρ ο τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς €ΐς τ ή ν

τή* Κ ρ ή τ η ν ρ δ*ίχν*ι * ίς τ ο ύ ς ά ν α λ α β ό ν τα ς τ ή ν ο ρ γά ν ω σ ιν τ ή ς

α γ ρ ο τ ικ ή ς κ ιν ή σ εω ς ο τ ι ο δ ρ ό μ ο ς ιτβ ί θ ά wapmwm irpcV îi «I- rac 17 σ υ μ μ α χ ί α μ έ τ ή ν ε ρ γ α τ ι κ ή * τ ά ζ ι ν . Κ ά ν ω λο ιπ ό ν ε κ κ λ η σ ιν , κ α ι δ ια μ έ σ ο ν τ η ς έ γ κ ρ ι τ ο ν έφημυερίδος aas t «fe τα α γ ρ ο τ ικ ά σ τ ε λ έ χ η τ η ς π ε ρ ιφ ε ρ ε ία ς μ α ς và αννεχίσ& υν μ έ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α * ε ν - τ α σ ιν τά,ς π ρ ο σ π α θ ε ία ς tcjv κ α ι να π ά ρ ο υ ν μ έ à * cl ίΑ σ κ η τ ικ ό τ α ­τ α τόν δρό μον α υ τ ό ν . Σ ύ μ β ο λ ο * φ ω τε ιν ό ν α ς €?νιι Sc' α ν τους τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ή φ ω ν ή τ ω ν α γ ρ ο τ ώ ν ή κ ο ύ α θ η ecç μ ία ν σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ιν έ ρ γ α τ ικ ή ν κ α ί ο τ ι ή φ ω ν ή α υ τ ή έ κ α Χ ύ φ β η ά π ό τ ά ς Ζα,χάς τ ώ ν ε ρ γ α ­ζομένω ν τ η ς π ό λ ε ω ς. Ο ί άγρότοΛ έ κ λ ε ισ α ν μ έ το ύ ς έ ρ γ ά τ α ς Ζνα σ ν μ β ό λ α ιο ν β α φ τ ισ μ έ ν ο ε ίς το α ί μ α τ ώ ν ά δ ικ ο σ κ ο τ ω μ έ νω ν τ η ς Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς . Τ ά ' Α γ ρ ο τ ι κ ό ν Κ ό μ μ α τ ή ς Κ ρ ή τ η ς θ ά ε ίν α ι π ο ­λ ύ σ ν ν τ ό μ ω ς π ρ α γ μ α τ ι κ ό τη ς . Κ α ί πολιτ σνντόμο*ς θ ά σ φ ν ρ η λ α * τ η θ ή μ έ τ ο ύ ς σ τ ε ν ω τ ίρ ο υ ς δ ε σ μ ο ύ ς ή ε ρ γ α τ ο α γ ρ ο τ ι κ ή σ ν μ μ α )χ ία ε ις το ν η σ ί μ α ς » .

Ε Υ Α Γ Γ . I . Κ Τ Ι Σ Τ Α Κ Η Σ1 4 .5 .1 9 3 6

4 0

6 . ΤΟ ΛΑ Ϊ ΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

Τό σύνθημα ένάτητα το5ν δημοκρατικών δυνάμεων γ ιΑ τή σω τηρία τής δημοκρατίας άττό τή φασιστική έττιβουλή, βρίσκει βαθειά Α πήχηση στίς καρδιές του δημοκρατικού \α π ου τής Κρήτης. Έκφραση τής ά πή χη σ η ς αυτής είναι τ ά δημο­σιεύματα του τύ π ο υ Μέ τ ίτλ ο «Α Π Α ΙΤ Η Σ ΙΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ» ή «Ν . ’Εποχή» δημοσιεύει τρ ία σέ συνέχεια κύρια άρθρα. « , : .Ό λαάς φωνάζει καί ή μ els μέ αύτόν: ΛΑ Ι ’ΚΟΝ ΜΕΤώΓΤΟΝ/ Λα­ϊκέ ν Μέτωττον μέ δλας τάς όργανώσεις, μέ δλα τ ά κόμματβ π ο υ δέχονται νά συνεργσσθοΟν μέ τό έξής ττρόγρατμμα: ΤΗΜ Ε5Α1ΦΑΛΙΣ1Ν Τω Ν Λ Α I KGÙN ΕΛ ΕΥΘ ΕΡ ίω Ν ΚΑ Ι Τ ω Ν ΒΛ - Σ ΙΚ ω Ν Ο Κ Ο Ν Ο Μ ΙΚ ω Ν Δ ΙΕΚ Δ ΙΚ Η ΣΕω Ν ΤΟΥ ΛΑΟΥ...»

Ό λαός έ σωμένος Α γωνίζεται καί Αντιμετωπίζει κάθΕ Αντίδημοκρατική τρομοκρατική έκδήλωση.

Τόν Ί^ύνη τοΟ 1936 οΐ Αρχές τω ν Χα/Ιων Α παγορεό- ουν τήν Αποβίβαση του βουλευτή του ΠαλαΙκου Μετώπο*# Δ . Γληνοϋ, ττού έττρόκειτο νά Tt<5rpci μ^ρος σ τό Συνέδριο τ ό ν φίλων τής Ειρήνης. 'Ολόκληρος ό τύ π ο ς, έκφρόζοντας τ ά α Ι- σθήματα Αποδοκιμασίας τής κοινής γνώ μης, δ ιαμαρτύρετα ι, δημοσιεύει όλοσέλιδα ρεπορτάζ.

« Τ Α Χ Θ Ε Σ Ι Ν Α Μ Ε Τ Ρ Α Κ Α Τ Α Τ Ο Υ Γ Λ Η Ν Ο Υ Δ Ε Ν Ε Π Ε Τ Ρ Α Π Η Η A Π Ο Β Ι Β Α Σ Ι Σ Τ Ο Υ

« . . / Α π ο ενω ρίς , i n i τ ή προόψει τ ή ς ά φ ίζεω ς τ ο ν κ . νοΰ, ή α σ τυνο μ ία ε ίχ* κ α τ α \ά β ε ι ϊπ ίκ α ιρ α π α ρ ά τ ή ν π α ρ α λ ία » σημ α ία , οτ€ δέ ή « * Α κ ρ ό π ο λ ις» ήγκυροβόλτ)σ€ δεν έ π € τρ ά π η BêA δ ια β ιβα σθείσης δ ια τ α γ ή ς , ή ά π ο β ίβ α σ ίς το ν . Σ υγκεκρ ιμένους κ α ­τ ά μ ή κ ο ς τ ή ς πα ρα λία ς ε ΐχο ν π α ρ α τα χ θ ή χω ρ ο φ υ λα κ ές φέρονr* ç τ α οπλα tojv, επ ί δε τ ών διαβαινοντω ν εκειθεν π ο λ ιτώ ν i n / p - γ ε ί τ ο σ ω μ α τ ικ ή ερευνά.

Ή δ ια τ α γ ή τ ή ς μ ή ά ποΒ ιβάνεω ς το ΰ iv Χάγο* β ο ν λ έν το θ γνω σ β ε ισ α εις τή ν κοινωνίαν π ρ ο ε κ ά \ε σ ε ν κ α τ ά π λ η ζ ιν κα ί ί σ χ σ - λ ιά σθη δυσμενώ ς €ΐς βάρος τώ ν αρχώ ν, τά 8e λη φ θ εν τα νπ ο τον* τ tov μ έ τ ρ α έ χα ρ α κ τη ρ ίζο ν το ώ ς ανελεύθερα κ α ί φ α σ ισ τ ικ α -

Κ α τ ό π ιν tovtojv, έ φ ' οσον ό κ . PKrjvàç ή ν α γ κ α σ θ η να ιτβ- ρ α μ ε ίν η έττι τ ο ν ά τ μ ο π λ ο ίο υ , ί π ι τ ρ ο π ή ί κ τ ώ ν δ ικ η γ ό ρ ω ν κ . «*. Κ ω ν )ν ο ν Π ο λ ι τ ώ φ κ α ί Ά δ ά μ ' Α ρ ε τ ά κ τ ι κ α ί το ϋ κ . Ε ν α γ γ .

41

Κ τ ι σ τ ά κ η άνήλθον ε π ι το ΰ ίί’Α κ ρ ό π ο λ ις* οιτον ε χα ιρ έ τ ισ ε τ ό ν - <r. Γ λ η ν ό ν σ υ ν ο μ ιλ ή σ α ο α μετ* α ντοΰ επ ι ολ ίγον χρονικόν St-ci-

4Ο τ ε λ ε ν τ α ΐο ς ο ν το ς εξέφ ρα σε τή ν λ ύ τ η ν το ν , αλλά κ α ι W>v κ α τ ά π λ η ξ ίν το ν δ ιά τήν σ τά σ ιν εν προκ< ιμΛ ω τώ ν άρχώ ν , α ΐτ ιν ες o tïrc τή ν β ο ν λ ευ τ ικ ή ν τ ο ν Ιδ ιό τη τα ίλ ο β ο ν ν π 9 οφιν και *νηργηεταν τόσον α ν θ α ιρ ίτω ς .. .;»

Ό Β. Κτιστάκης στέλνει στήν έφημερίδα «Ν. Έ ττοχή» τήν π ο ρ α κ ά ιω ίττιστολή:* * Α ζ . KlJfH€ Δ ) ν τ ά ,

'Ο σ ε β α σ τό ς μ ο ν φ ίλος #e. Γ λη νο ς κ α τ ά τή ν χθεσ ινήν του · ίπ ίσ κ ε φ ιν , πού ε μ α τα ιώ θ η μ € τον γ ν ω ο τό ν τρόπον , μ έ ε ξ ο ν ι ιο - & ότησε νά ίώ σ ω δ ιά λο γα ρ ια σ μ ό ν τ ο ν τήν £ ^ s οττάντηοιν εις τ β χθ εσ ινό ν δ η μ ο σ ίευ μ α το ν « N éov Α ίώ νοε» .

te* H δΊΐμοο ιενσ ις τη S’ π ερ ιλή φ εω ς το ν λόγου 7τον θα εξ ε - ^ t t w î r o «is* το ε π ίο η ς μ α τ α ιωθεν συνίδριον τω ν Φιλούν τή ς Ε ί- ρ η ν η ς , θά 7Γ€ίσει κ ό θ € κ α λή ς π ίσ τ (ω ς άνθρω πον τι*pi τον δ τ ι ό Γ λ η ν ο ς δεν ή λθ ε β έβ α ια εις τ ά Χ α ν ιά προς ά γρα ν ψήφω ν " Α ν τ ώ ρ α η α π λ ή εμφ ά νιο ις τον Γ λ η νο ν τα ρ ά σ σ ε ι εις το ιοϋτον β α θ ­μ ό ν τ ο ύ ς δ ιαφόρους κ ο μ μ α τ ά ρ χ α ς και π α λ ιτ ικ ίσ κ ο νς , ώ σ τε νά ε ΐ ­ν α ι κ α τ ά τή ν γ ι ώ μ η ι τω ν ό ρ κ ε τ τ ) 8cà ιά μ ε ίώ ο η τή ν επ ιρροήν * τ ο ν , α ν το σ η μ α ίν ε ι ό τ ι οι ΐ&ιοι αυτο ί κ ο μ μ α τά ρ χ α ι κα ι τταλιτι- κ ίσ κ ο ι έχουν συνα ίοθησ ιν το ΰ πόσον ολ ίγον εΐναι εν τά ζ ε ι άπβ- wavré τώ ν οπαδώ ν r e v s » /

Ε ις τό 07 μ*ιορ το ν δ η μ ο σ ιερ μ α το ς το ν « Ν ΑΙώ νος πού Μ γ ε ι : « Δ ι α τ ί κ . Γ λ η ν ε δεν χρή σ ιμ ε π ο ιε ίτ* τα δ ά ρ α μ ε τ ά όπο ια ή φ νσ ις σάς επ ρο ίκ ισ ε κα ι τη ν μ ε γ ά λ η σα ς μόρφ ω ση δ^ά τή ν δ ια τή μ η σ ιν τή ς συνο χή ς τ ή ς π α λ α ιο 8 η μ ο κ ρ α τ ικ ή ς π α ρ α τά ξ ε ω ς , ι^α i t ψ τβή νά εξελθη ν ικ ή τρ ια *ις τό ν ά γώ να κατά το ν φ α σ ι­σ μ ό ν » , ό Mm Γ λη * ό ς ά π α ν τα τά εξής:

« "Ο χ ι μόνον ε γ ώ ό Ιδιος, ά λ λ ’ ολόκληρος ή κ ο ιν ο β ο υ λ εν τ ι κ ή ό μ α ς τ ο ΰ Π α λ α ικ ο ΰ Μ ε τώ π ο ν διά το ΰ σ ν μ φ ω ν η τ ικ ο ΰ μ α ς μ ε τ ά τώ ν Φ ιλελενθ4ρω ν, τ ι άλλο επ ρ ά ξ α μ ε ε ίμ ή νά δώ σω μεν ό ­λα τ ά οπλα. κ α ι ολην τ η ν πρω τοβουλ ίαν *ίς τό Κ,όρ,μα τω ν Φ ι­λελεύθερω ν ν* α γ ω ν ισ τ ε ί κ α τά το ν φ α σ ισ μ ό ν ; rΗ τ ο μ ικ ρ ά ή ύ- ψτοστηριξις τό νά φ η φ ίσ ω μ ε ν τό ν κ . Σ οφ ούλην εις τή ν Γ Ιροεδρ ί-• ν τ η ς Β ο ν λ ή ς κα ι νά όνα λά β ω μ εν τ ή ν ύπόχρεω σ ιν νά σ τ η ρ ίξ ω - μ*9 κο ινοβ ονλευτ ικώ ς κνβέμρησιν τη ς π α λα ιοδημοκρυ ιτ ικής π α - ρ α τ ά ξ ε ω ς ; Κ α ι ό μ ω ς , π ώ ς εχρ η σ ιμ ο π ο ίη σ ε τό Κ ό μ μ α τώ ν Φ ιλε - Τί€υθέρων τή ν δνναμ ιν π ο ύ το ν εδώ σα μεν διά νά κ τ υ π ή σ η τον φ α σ ισ μ ό ν ; ", Ε δ ω σ ε τ ή ν ύ π ο ο τη ρ ιξ ίν το υ ε ις τό ν φ α σ ισ μόν Sià νά μ α ς κυβερνοΰν σήμ ερον ό Μ ε τα ξ α ς μ ί τ ο ν Σ κ υ λ α κ ά κ η ν . Α υ τ ό * iw .o€Î ό « Ν ιο ς Α ίω νΡ μ ε τή ν φράσιν €.άγων κ α τά του φ α σ ισ μ ο ν »;

4 2

K a i άφοΰ τ ό Κ . ιώ ν Φ. μ ί τ ή ν ύ π ο σ τή ρ ιζ ιν ttcν- το υ el· to σε το·~ /Ια . λ Μ ί τ ω ν ον, avr i νά κ τνπ η σ«ι τον φα.ο ισμσν, ί ρ χ ι τ α ι νά τό ν ί ν ισ χ υ σ η οήμ*ρον0 μ ε τ ι δ ικ α ίω μ α ζη τ* ϊ ο «ΛΓ. Α ιώ ν? /* από νά σ υ μ β ά λ ω κ α ι ά το μ ιχώ ς είς ττ,ν εν ίσχυο ιν το ΰ Κ ό μ μ α το ς τ ώ ^ Φ ιλελεν θ ίρω γ ; » .

Σ χ ε τ ικ ώ ς μ ε τή* « ά σ 4 β α α ν πρός τη ν δ ιαθήκην τον '2?λ. Β ε ν ιζ ε ϊο υ » ό κ. Γ λ η νο ς μ ο υ ε ΐ τ ε ο τ ι , έφ* όσον το Κ . τώ ν Φ . κ ο ί τ ά o p ya vά το υ θα (ξα κολουθηοουν ιά υπ ο σ τη ρ ίζο υν τό ν φ α ­σ ισ μ ό ν το υ Μ ε τ ο ξ α moi νά ουκοφαψτουν τ ο /7αλ . Μ ε ιω ν ο ν , κ α ­τ ά τά ς ερ χό μ ενό ς ε κ λ ο γά ς θα δη μ ο σ ιεύσ ε ι μ ε φ ω το τυ π ία ς τ ά ς δνο τ ε λ ε υ τα ία ς ε π ισ το λά ς π ο ύ το υ ε ί χ ε σ τε ίλ ε ι ό Β εν ιζελος δ ιά νά δ ιανεμηθούν €ΐς ολόκληρον τόν Ν ο μ ό ν Χ α ν ιώ ν κα ι νά φ α ν ε ί · π ο ιο ι ε ίνα ι i κείνοι, οι όπο ιο ι διά νά προσποριοθοΰν τα π ε ιν ά οφε~ Αη, άσ*βοϋν π ρ ά γ μ α τ ι ε ίς τη ν δ ια θ η κ η ν το ΰ μ ε γ ά λ ο υ νεκρού.

Μ ε μ ε γ ά λ η ν τ ιμ ή νΕ Υ Α Γ . 1 . Κ Τ Ι Σ Τ Α Κ Η Σ

Χ α ν ιά 15 6 .3 6

* Δ ιευθυντής ’n n οψημερίδσς «Νέος Afcbv» ή τ α ν άττ άτακτος ώξι ­α μ α τ ικ ό ς τ ο υ 1935. Σέ σ υ ν ά ν τη σ ή τ ο ν μέ τ ό Βοτγγέλη άναγνώρισε τ 6 λάθος τ ο υ κα ί ί-κτοτε Α κολούθησε συνεττή δ η μ ο κ ρ α τ ικ ή άντκρα- σ ί σ τ ικ ή γρα μ μ ή μ^χρι τ ή δ ικ τ α τ ο ρ ία τ ή ς 4ης Α ύ γ ο υ σ τ ο υ . Τότε « κλε ί­σε κι α υ τό ς ô t t c o ç καί οί ά λλες δ η μ ο κ ρ α τ ικ ές Ε φ η μ ε ρ ί δ ε ς τ & ν Χ α - viov.«N . Έ ττοχή» , «Π α ρα τη ρη τής» κλττ. γ ι α τ ί δέν δέχθηκε νά >ίνε>. ό ρ γ α ν ο τ ή ς δ ικ τ α τ ο ρ ία ς*

4 3

Παρά τΙς προσπάθδίες τοΟ ΚΚΕ καί τ ΰ ν Αλλων π ρ ο ο ­δευτικών Αντιφασιστικών δυνάμεων, 6 φασισμός Αττλώνει τΑ πλοκάμια του νά πνίξει καί τήν 'Ελλάδα. ΣτΙς 4 Α ύγουστον 1936 ό Μεταξας μέ τήν Ανοιχτή Οποστήριξη του π α λ α τ ιο ύ , τδ>* 'Ε γγλέζω ν καί τών Γερμανών ιέ τήν Ανοχή τώ ν Αλλων «δημοκρατικών» κομμάτων, καταργεί τό Σ ύνταγμα , διαλύει τή Βουλή, θέτει έκτδς Νόμου τά Κόμματα. Ο! πολιτικο ί Αρ­χ η γ ο ί καί τά στελέχη τους πληρώ νουν π ολύ Ακριβά τήν Α­δράνεια καί τήν Α/οχή τους στήν προοδευτική κατΑργηση τής δημοκρατικές νομιμότητας π ο ύ δδήγησε στήν 4η A ûyoô- σ το J. ΤΑ ξερονήσια τώ οα δέν είναι μόνο γ ιά τους κομμουνι­στές. Ό λαός βλέπει πώ> Ô κίνδυνος π ο ύ είχαν έπισηαΑνει οΐ κομμουνιστές, ήταν π ιά μιά σκληρή πρα γμ α τικότη τα . *0 Ιδιος πληρώ νει τά σπασμένα, προδομένος Από τή «δημοκρα­τική» ήγεσία του. ΟΙ βουλευτές της Κρήτης, πού είχαν δ ώ ­σει ψήφο έμπιστοσύνητ στό δικτάτορα, γ ιά νά προετοιμάσει π ιά Ανετα τά Αντιλαϊκά του σχέδια , βρίσκουν κυριολεκτικά τά μπελΑ τους ά π δ τούς ψηφοφόρους τους.

Πολλοί πολιτευτές καί παράγοντες του Κόμματος τω ν Φιλελευθέρων τάσσονται Ανεπιφύλακτα Οπέρ τοΟ παλ^Λκοβ μετώ που, δπω ς π . χ . δ παλιός φιλελεύθερος βουλευτής Χανί­ω ν ΜανοΟσος ΒολουδΑκης. Στήν Κρήτη ή ένάτητα τώ ν δ η ­μοκρατικών δυνάμεων, τής συντριπτικής πλειοψηφίας τοΟ λ α ού , ΑποτελεΙ μιά Αδιάψευστη π ρ α γμ α τ ικ ό τη τα .

Γιά νά ξεφ ύγο υ ν ά π ό τ ή λ α ϊκ ή π ερ ιφ ρ ό ν η σ η κ α ί τ ό ν π ο λ ιτ ικ ό θ ά ν α το , δ ίνουν ύ ιτο σ χέσ ε ις ττώ ς δ Μ ετα ξδς ε ίνα ι «λι- γ ο ζ ώ η τ ο ς » ά φ ο υ 5έ* τ ό ν θέλει δ λαός κ α ί π ώ $ o l tS lo i θ* Α­γ ω ν ισ τ ο ύ ν κ α τ ά τη ς δ ικ τ α τ ο ρ ία ς κ λ π .

ΜΑταια δ Μεταξας προστταθεϊ νά έξευμεν{σει τή δημο­κρατική Κρήτη. Ό λαός τόν μισεί, δέν §χει βάση νά στηρι- χθεϊ. Στά Χανιά δ μόνος γνω στός «μεταξικός» είναι δ δ ικη­γόρος ΛουραντΑκη^. ΟΙ νέοι ύποδέχοντα ι μέ τρακαττρουκες καί βαρελότα τόν ξιπασμένο Α ρχηγό τ^ς ΕΟΝ Κανελλάπουλο στήν π ρ ώ τη του Α πόπειρα νά οργανώ σει τ ή μετοξική νεολαία στΑ Χανιά. Ot πρόσκοποι άρνούνται νά διαλυθούν καί ξυλοφορ­τώνουν τούς ντιντήδες Α πεσταλμένος -τοΟ φασισμού. Σ* δΧα

7 . Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛ Λ Α ΔΑ

4 4

Παρά τΙς -προσπάθειες τοΟ ΚΚΕ καί tc5ν Αλλων -προο­δευτικών άντιφοσιστικών δυνάμεων, 6 φασισμός Απλώνει τΑ -πλοκάμια του νά πνίξει καί τήν 'Ελλάδα. Στίς 4 Αύγούστου 1936 ό Μεταξας μέ τήν Ανοιχτή υποστήριξη τοΟ -παλατιού, τot>J 9Εγγλέζων καί τών Γερμανών iè τήν Α*οχή τών Αλλων «δημοκρατικών» κομμάτων, καταρνε! τό Σύνταγμα, διαλύει τή Βουλή, θέτει έκτός Νόμου τά Κόμματα. ΟΙ -πολιτικοί Αρ­χηγοί καί τά στελέχη τους -πληρώνουν -πολύ Ακριβά τήν Α­δράνεια καί τήν ά/οχή τους στήν -προοδευτική κατάργηση τής δημοκρατικής νομιμότητας ττου όδήγησε στήν 4η Αύγοό- στου. Τά ξερονήσια τώοα δέν είναι μόνο γιά τούς κομμουνι­στές. Ό λαός ·&>έπει -πώ ό κίνδυνος ττου είχαν έπισηαΑνει οΐ κομμουνιστές, ήταν ττιά μιά σκληρή πραγματικότητα. ‘Ο ϊδιος -πληρώνει τά σττασμένα, -προδομένος άττό τή «δημοκρα­τική» ήγεαία του. ΟΙ βουλευτές τής Κρήτης, ττου είχαν δώ­σει ψήφο έμπιστοσύνητ στό δικτάτορα, γιά νά -προετοιμάσει ττιό άνετα τά Αντιλαϊκά του σχέδια, βρίσκουν κυριολεκτικά τό μττελά τους άττό τούς ψηφοφόρους τους.

Πολλοί ττολιτευτές καί -παράγοντες του Κόμματος τών Φιλελευθέρων τάσσονται άνετπφύλσκτα ίτπέρ τοΟ τταλ^κοβ μετώπου, όπως ττ. χ . ό τταλ ιός φιλελεύθερες βουλευτής ΧανΙ- ων ΜανοΟσος Βολουδάκης. Στήν Κρήτη ή ένότητα τών δη­μοκρατικών δυνάμεων, της συντρπττικής ττλειοψηφίας τοΟ λαοϋ, άττοτελεΐ μιά Αδιάψευστη -πραγματικότητα.

Γιά νά ξεφύγουν άττό τή λαϊκή ττεριφοόνηση καί τόν -πολιτικό θάνατο, δίνουν υποσχέσεις ττώς ό Μεταξας εΙ*αι «λι- γοζώητος» άφου δέ* τόν θέλει ό \αός καί ττω5 ol IS l o i θ* Α­γωνιστούν κατά της δικτατορίας κλττ.

Μάταια ό Μεταξάΐ -προσπαθεί νά έξευμενίσει τή δημο­κρατική Κρήτη. Ό λαός τόν μισεί, δέν δχει βάση νά στηρι- χθεϊ. Στά Χανιά ό μόνος γνωστός «μεταξικός» είναι ό δικη­γόρος Λουραντάκης. ΟΙ νέοι ύποδέχονται μέ τρακατρούκες καί βαρελότα τόν ξιπασμένο άοχηγό τής ΕΟΝ Κανελλόπουλο στήν -πρώτη του άπόπειρα νά όρ/ανώσει τή μετοξική νεολαία στΑ ΧανιΑ. Ot -πρόσκοποι άρνοΟνται νά διαλυθούν καί ξυλοφορ­τώνουν τούς ντιντήδες Απεσταλμένους τοΟ φασισμού. Σ* ÔXac

7 . Ο ΦΑΣΙΣΜ ΟΣ ΣΤΗ Ν ΕΛ ΛΑ ΔΑ

44

τά Χανιά άπό τήν παραμονή είχαν κυκλοφορήσει προκηρύ­ξεις πού κολουσαν τό λαό ν' άπόσχει άττό τήν ύποδοχή τοΟ Κανελλόπουλου καί νά διαμαρτυρηθεΐ γιά τήν άποκοτιά του νάρθει στήν Κρήτη. 'Ιδιαίτερα οί προκηρύξεις άπευθύνονται στους δικαστικούς, δημόσιους υπάλληλους καί τούς καθηγη­τές πού πήγαιναν στίς ύποδοχές ύποχρεωτικά. Τούς καλοΟ- σε νά προστατεύσουν τήν νεολαία άπ6 τό φασιστικό μίασμα. •Έτσι £έν υπήρξε υποδοχή. Τ6 βράΕυ είχε δργαναθεΐ πρός τΐ|ίήν του δεξίωση στό κέντρο της παραλίας «ΚαπρΙς», άλλά οί νεολαίοι τή διέλυσαν μέ άποδ^κιμασία, μέ σβύσιμο τδ&ν φώτων μέ βσρίλότα. Ό Κανελλόπουλος καί ο! συνοδοί του Ε­φυγαν παινκόβλητοι. Μέσα στίς τσέπες τους βρήκαν προκη­ρύξεις τής Αντιφασιστικής όργάνωσης.

'Αποφασίζει νά δοκιμάσει 6 ιδ*ος δ Μεταζάξ. Στίς άρ- χές τον) Νοέμβρη 1936 ξεκίνα γιά νά π^ροστεί στό γιορτα­σμό του ΆρκαδίοΟ καί πέρνα άπό τά Χανιά. Στό λιμάνι τόν υποδέχονται ο! συντεταγμένες παρχιόξεις των σχολείων, τών δημοσίων ύπηρεσι&ν κα! τοΟ στρατού. ΟΙ Χονιώτε* τόν υπο­δέχονται μ$ τήν άτουσία τους καί μέ χιλιάδες προκηρύξεις. Επιμένει. * Υστερα άπό πέντε μήνες έπιχειρεί καί δεύτερη πε· ριοδεία. Αυτή τή φορά: στήν προσπάθειά του νά έκπορθήσει τό δημοκρατικό φρούριο τής Κρήτης, παίρνει μοζΐ του καί τά συνένοχό του βασιλιά Γεώργιο. Στήν άποβάθρα τούς ύποδέ- χεται ό άντιφασίστας Δήμαρχος Χανίων Γιάννης Μουντάκης* Καλοσωρίζει τό βασιλιά καί του ζητά νά διώξει τό δικτάτο­ρα καί νά άποκαταστι^σει τό Σύνταγμα. Προκηρύξεις κυκλο­φορούν, τό βράδυ ξαφνικά ή πόλη . βυθίζεται στό σκοτάδι, ή καρδιά του διχτάτορα καί του βασιλιά χτυπάει. Στό χω­ριό Φουρνέ ή άψίδα τής ύποδοχής τών φασιστών μπουρλο- τιάζεται άπό τόν ψυχωμένο Λακιώτη Νεολαίο άντιφασίστα Διονύση Μάντακα. Τό Ιδιο καί στίς Καλύβες του *Αποκόρω- να. Ό Γιώργης Τζομπανάκης μέ τούς φ!\ους του ξκαψαν τήν άψίδα καί τήν πέταξαν στή θάλασσα. "Όμως ή ώρα του δι- χτάτορα δέν είχε Ερθει. ΟΙ δημοκρατικές δυνάμεις δέν ήταν Ακόμα δργανωμένες.

Τό 1937 6 Βαγγέλης Εκτοπίζεται στόν “Αγιο Νικόλαο Κρήτης. Καί πάλι τόν σώζει ή άγάπη καί ή κινητοποίηση τΦν συμπολιτών του. ‘Η κομματική δργάνωση τών Χανιών είναι άρκετά δυνσμωμένη τώρα, προχωρεί σταθερό, μεθοδι­κά στήν όργάνωση των φιλειρηνικών καί Αντιφασιστικών δυ­νάμεων, ένώ παράλληλα ο\ Εργαζόμενοι Αγωνίζονται γιά τά ζητήματα πού συνδέονται μέ τήν κοΛυτέρευση τής ζωής τους.

Όταν τό Μάρτη του 1937 γίνεται τό πρώτο μνημόσυνο

45

τοΟ Βενιζέλου, πολυάριθμες ίπιτροπές έπι σκέπτονται τό F . Βενιζέλο, τό ΣοφάΟλη, τό Γόνατα καί τούς άλλους πολιτικούς πού κατέβηκαν ατά Χανιά καί τούς ζητουν νά συγκροτήσου* κοινό μέτωπο πάλης ένάντια στή διχτατορία.

Χιλιάδες λαοΟ άπό τήν πόλη, άπ* όλες τΙς έτταρχίες τών Χανιών καί άντπτροσωπεϊες άπ* όλη τήν Κρήτη, συγ­κεντρώνονται γύρω άττό τόν άπτ^ριτο τάφο στό Ιστορικό *Α- κρωτήρι. Στό Ιδιο μ*ρος τό 1897 ό έττανα^τάτης Καγιαλεδά- κης άψηφώντας τά πυρά τών ενωμένων στόλων τών «προστα­τών»* τής Ευρώπης, όρθωσε το κορμί του κοντάρι τής έλληνι- κής σημαίας, πού τήν είχαν γκρεμίσει μέ τΙς βόμβες τους.

Ύστερα άπό τους επισήμους όμιλητές μέ τά μασημέ­να λόγια καί τούς συνηθισμένους, χιλιοειπωμένους υανσυς, β/α!ν%ι στό βήμα ό δικηγόρος Παλλήκαρης, δημα<ράτης Λ* γωνιστής, στέλεχος του ΑΚΕ. Ό λόγος του el ναι βάλσαμο που πέφτει στίς καρδ.ές τών Κρητικών καί ils κάνει νά φτβ- ρα<Ιζου . Τέτιος ήταν ό Βόνιζ4λο>. Ά /ω ηστής y ià τή λεφτι- ριά τής Κρήτης καί τήν ί%*ωσή της μέ τήν Ελλάδα. "Αν ζοΟ- σε 5έ Θά δέχονταν τΙς άλυτίδες τής διχτατορίας, τό ξερεζίλεμα τής Κρήτης. Μάταια προσπαθούν νά τόν σταματήσουν μερι­κοί ê/κάθετοι. Ό λαός Θέλει νά τόν ά<οΰσ€ΐ: Τό μνημόσυνο παΙρ;ει τόν σωστό πολιτικό του χαρακτήρα. Προσπάθεια νά συλληφθιΐ ό ό*αλητής καί ά\λοι άντιφασίστες πού μοίρα­σαν προκήρυξης άποτυχαΐνει μπροστά στή μαζική άντίστα- ση του ά/ανα<τισμέν3υ δημοκρατικού λαοί).

Ό Βαγγέλης την ΐ5ια μέρα βγαίνει στό κλαρί. "Εγκαι­ρα τόν είχαν είδοποιήσβΐ πώς τόν καταζητούσαν μέ Ενταλμα σύλληψης. Ημέρα σταθμός γιά τή ζ:οή του *Από τότε μέ­χρι το 1943 ζουσε συνεχώς στήν παρανομία, άφοσιωμένος βουλευτής στήν ύιτ^θέση του Κόμματος καί του λαου. Μέ­νει λΐ/ες μέρες στήν πόλη γιά νά ταχτοποιήσει τΙς δουλειές του κι' ύστερα β /alvçi στήν ύπαιθρο. Χρησιμοποιώντας τούς λίγους κομματικούς πυρήνες που είχαν συγκροτηθεί στά χω­ριά τής Κυδωνίας καί τοΟ Άποκόρωνα καί τΙς πολλές πρόσω* πικές του φιλίες, κυκλοφορεί άπό χωρ;ό σέ χωριό μέ τήν πα· τροπαράδοτη κρητική βούρ/ια στήν πλάτη, γιομάτη πάντα άπό βιβλία, περιοδικά καί έφηαερ^δες. Μέ πέρηφάνεια στολί-* ζει τό πέτο του μέ τό παράσημο πού είχε στείλει στήν κομ­ματική όρ/άνωτη τών Χανιώ/ ή δημοκρατική κυβέρνηση τής Ίσπαιίας. Πάνω στίς πιό δύσκολες στι/μές του άγώνα το3 Ισπανικού λαον) ένάντια στίς δυνάμεις του ντόπιου καί ξένο φασισμού, οί Χανιώτε: Αντιφασίστες είχαν καταφέρει μέσα σδ 24 ώρες νά έπανδρώσουν τό άτμόιτλοιο cKIMGûN* πού μετα-

'ϊ©

φέροντας πολεμοφόδια στήν κυβέρυηση τής Ισπανίας, πόδν· ere ^τή Σούδα, όπου Εγκαταλείφθη *ε άττό τό πλήρωμά τον/* Τ6 παράσημο ήταν τιμητική διάκριση τής άντιφασιστικ^§ “Ισπανίας στού$ Αντιφασίστες τ65ν XaviSv, ττού μέ τή φρον< τΐδα t o u s τό πλοίο μέ τό πολύτιμο φορτίο του Εφτασε στόν προορισμό tou. Μέσα στό σα<«ούλι του είναι καί Ενα βιβλίο του τότε Ισϊτανου ύιτουργοΟ τής γεωργίας γιά τδ Αγροτικά ζήτημα, μέ Ιδιόχειρη Αφιέρωση στό Βαγγέλη. Ό παράνομος «-Ριζοσπάστης*, τό «Ντέηλυ Ούώρκερ» καί ή «ΟύμανιτΕ»* τόν βοηθουν να παρακολουθεί άπό κοντά τήν Εσωτερική καΛ έξωτερική κατάσταση. Κάθε βδομάδα στέλνει * πληροφοριακό δελτίο στούς συντρόφους του τής πόλης.

'Ακούραστος, κεφάτος, μέ τόν Ενθουσιασμό καί τήν al- σιοδοξία ζω/ροφισμέ-τη στό πρόσωπό του, ά\ωνΙζιι τούς κάμπους καί τΙς μαδϋρες. Μέσα σέ λίγους μήνες κατορθώνει νάφηάξέΐ τόστέ<ι του στό Γαλατά, στά Περιβόλια, στίς Μουρνιές, στό Βιρύπάτρο, στό θέρισο, στά Μεσκλά, στούς Λάκκους, στόν Πλατανιά, στό Σταλό, στό Γεράνι, στούς Κάα- πους, στόν Κεφάλα, στή Σούδα <3 1 στίς Καλύβες, στό Νιά Χωριό, στό Φοέ, στόν ΆΜκαμπο καί τό Μπρόσνιερο, σ* λα τά χωριά τή; Κυδωνίας καί του *Αποκόοωνχ, σέ μερικά χωριό τή; Κισ^μου, του Σελίνου κοί των Σρακιΰν. Είναι πικηρυ^μίνος άττό την κυβέρνηση μέ 50 000 δραχμές. "Ομως ot κρητικοΐ δέ προ^νουν. "Αντίθετα ΟΙ βασανισμένοι ξωμά­χοι του κάμττου καί του βουνου τδν καλοσκαμν[ζον/ν στδ φ γο>-. χικό τους τραπέζι, ο\ βοσκοί άνοίγουν καλόκαρδα τή βούρ- για τους καί μοιράζονται μαζ( του τό κρίθινο παξιμάδι, τϊς Ε\ιές τά βρεχτοκού<ια, οΐ καρ5ιές άνοίγουν καϊ λένε τά βάσα­νά τους, πρόθυμοι δλοι νά τδν συ^τραφεύσουν μέρα καί νύι χτα, νά τόν προστατεύσουν άπό τΙς κακοτοττιέ» καί τά πε- ρίφ/α μάτια, μεταφέρουν τό σημει&ματά του, κάθονται ώρες όλοκληρες κΓ άκοΟν τΙς Ατέλειωτες ΙστορΙε* του. Τούς άπαγ- νέλλει στίχους μέ λόγια πού βρίσκουν Απήχηση στήν καρ­διά τους. ΟΙ έρωτήσεις τους δέν έχουν τελειςο^δ. «Πότε πιά θσταματήσει αυτό τό κακό; Νά δουλεύουμε δλοχρονίς μέ­σα στό κρύο καί τό λιοιτύρι καί νά παίρνουν άλλοι τό βιά μας. Πότε θά χορτάσουμε ψωμί; Πότε θ* γίνει τούτο καί τ* άλλο; Πότε τό μοιρολόγι μας θά γίνει τραγούδι χαρμότυνο...* Δέν κουράζεται ν* άπαντά, νά φωτίζει, νά ρίχνει βάλσαμο στίς κσρ5·ές ν* άναφτερώ*ει Ελπίδες. *Η μιά κουβέντα τραβάει τήν ά\λη σάν τά κεράσια, οΐ ώρες περνούν, τό χωράφι είναι κσρπερό, τέ μυαλό τ&ν άνθρώπων κοφτερό, ό σπόρος δέν ττηγαΐνει χαμίνος. Τά χέρια σφίγγουνται, τό χωριό στέλνε»

47

τ ίν έλπιδοφόρο χαιρετισμό τον/ στήν ττόλη.~Ε, σείς τής πόλης σύντροφοι. 'Απ ' τό χωριό, μαζί σας είμαστε κι* έμείςΑγρότες, γελαδάρηδες, βοσκοί, τής γης οΐ δούλοι... Τό χέρι σας σάς σφίγγουμε μέ πίστη É5S, του κάμπου, του βουνου ή φτωχολογιά.Συντρόφοι, όδίρρια μας, μαζί σας είμαστε ουλοι...

Μέρα μέ τή μέρα τ ' δνομά του γίνεται θρύλος* Ό Βαγ­γέλης.... Ό Βαγγέλης πέρ3σ«.... ΤΙ είπε ό Βαγγίλτ-ς... Αυτό λέ«» 6 Βαγγέλης.... Πολλοί λένε πώ; μοιάζει του Ρήγα Φερ- pofcu κ Γ άλλοι πώς μοιάζει του Βενιζέλου. Πώς είναι πιό μεγάλος κι άπό τό Βενιζέλο. Άλλοι που δέν τόν ξέρονν τόν φτιάχνουν στή φαντασία τους σαραντάττηχο, «fAv τούς παλιούς έκδ>κητές τής Τουρκίας, t c ù ç έ λ Ε υ θ ε ρ ω τ έ ς -rfis Κρήτης. ΟΙ λεβεντόκορμοι, ψυχωμένοι χοίνηδες—ή κλε- φτουριά τής Κρήτης—ζων τανεύονν στή λαϊκή φαντασία.

Πόσες φορές λαμπάδιασε ή Κρήτη κι ?/ινε άποκοΐδι κι "A çêo&Bî , μέχρι που νά διώξουνε τους Τούρκους. Πουναι οΐ κα­λύτερες μέρ*ς πού περιμένανε; *Η ζοοή τοι*ς όλ^ϊδια όπως καί τόν καιρό τής Toupciac.

—Καλιμέντο δέν είδαμε, λέγανε στό Βαγγέλλη. Κι όλοι τόν βλέπανε καί τόν προσέχανε σάν τό φως τους....

48

8 . ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥΟ! προσπάθειες του ΚΚΕ γιά κοινά άντιδιχτατορικό

μέτωπο όλων τ&ν δημοκρατικών δυνάμεων συνεχίζονται. Ό παράνομος «Ριζοσπάστης*, -ή «Λαϊκή Επιθεώρηση», cl προ­κηρύξεις τοΟ Κόμματος κυκλοφορούν άπό χίρι σέ χίρι, 6 λαός στήνει τό άφτΗ του στήν πατριωτική φωνή του ΚΚΕ, διαφω-. τΐζτται, καθοδηγείται.

€ * i f * Ε λ λ ά δ α στα χέρια τώ ν Μ ε ταξάδω ν κ α ι τώ ν Μ ανια- δά κηδω ν μ ετα τρά π η κε σέ απέραντη φ υλα κή τοΰ λαοΰ τη ς . .· Ο ί απαίσιοι λνμαιώ νες πού κνβερνοΰν κα ί ληστεύουν τή ν *Ελ λ ά δ α , Ζνα μονα δικό μ έσ ο εχονν γ ια νά ονγκρα τη θουν στην ’Α ρ χ ή , τήν α νή κου σ τη α σ τυ νο μ ική β ία . Χ α φ ιεδ ισ μ ό ς χειρότερος άττό τό χα- μ ή τ ικ ο, άγρια βα σ α νισ τήρια 9 ρ€τσινόλαδο κα ι χιλιάδες φυλακι· σ μ ένο ι κα ι εκτοπ ίσ εις ... Ο ί προσπάθειες να κα τα &ημα γω γήοουν κ α ι έξαπατήσουν το λαό μ έ συνθήματα « φ ιλολα ϊκά » κουρελιά­ζονται μπ ρος στό φώς τώ ν ατέλειω τω ν αντιλα ϊκώ ν τους έργω ν ... Διακήρνζα ψ νώ ς θα σώ σονν τή ν * Ε λ λ ά δ α άπό τ ή οπ α τόλη και τ ή ν κα κ ο δ ιο ίκη σ η τώ ν κο μ μ ά τω ν κα ι εξαπέλυσαν τήν παρέα τών εργολά βω ν πού μ ετέβα λε τις κρα τικές υπηρεσίες a i ττρακτοριΖα τη ς miô άχαλίνιυτης συναλλαγής. * Η π ρομήθεια , το ρουσφέτι 3 ή λοβιτούρα , οργιάζουν. m Ε π α γγέλθ η κα ν πώς θά σώ σονν τήν εθνική ανεξαρτησία .. . γιά να μετατρέφ ονν τή ν 'Ε λ λ ά δ α σε φέου- S o τ ο ν γερμα νικού φ α σισμόνρ κέντρο τώ ν χ ιτλερ ικώ ν ραδιουργι­ώ ν κ α ι της γερμα νικής κατασκοπ είας στα Βα λ κά ν ια ... Δ ίχω ς τήν π α ρα μικρή υπερβολή ή βΕλ λ ά δ α σήμ€ρα εξ αιτίας τής άντιλαϊ* κ ή ς κ α ι αντεθνικής εσαττερικής κ α ι εξω τερικής π ολιτικής τής ■φασιστικής δ ικτα τορία ςΒ βρ ίσ κετα ι μπ ροστά στον κίνδυνο ανεπα­νόρθω της ο ικο νο μ ική ς κ α ι π ολεμ ικής καταστροφ ής .. . Τ ο Κ Κ Ε βά ζει ολες τον τ ις δυνάμεις σ τήν υπηρεσία τοΰ λαοΰ . Ε ίν α ι πρό* θ νμ ο ?ά αχχνεργασθεΐ μ ϊ ολα τα κό μ μ α τα κα ί τ Ις οργα νώ σεις..» .

‘Η άπόφαση τής 3ης "Ολομέλειας τής Κ.Ε. τ ο υ Κ.Κ.Ε· (Φλεβάρης 1937) έξηγεϊ τούς λόγους που Επιβάλλουν τήν άμε­ση συγκρότηση του λαϊκού μετώπου, « γ ιά τ ή σω τηρία τής Ελ λ ά δ α ς .m· γ ιά τή ν απ όκρουση το ν π ολεμ ικού κίνδυνου κα ι τήν

Α π ολύτρω ση τή ς χώ ρας άπ τή φ α σ ιστική σ κλα βιά · Γ ι α τήν ανα- στηλωατχ τώ ν κυ ρ ια ρ χ ικώ ν δικα ιω μά τω ν κα ί ελευθεριών τοΰ

4 49

ελληνικού λαον. Γ ια τήν ευημερ ία , τήν ανεξαρτησία, τήν ε ιρ ή ­ν η , τή ν 7τρόοδο κα ι τον πολιπσμο τή% χώρι;. ΚάταΜ ή φ α σ ιστι­κ ή δικτατορία, ττον καταστρέφ ει κα ι ατιμάζει τήν Ί£ \λά 5α κα ί XcpcLvei τον π ολιτισμό τ η ς .,..» .

Κάτω άπό τήν πίεση τών πραγμάτων καί του λαου ττού περνά άσκημες μ£ρ*ς, πολλοί πολιτικοί παράγοντες κι* νουνται συνομωτικά ατά παρασκήνια τής πολιτικής ζωής, φυτοζαίουν, άμφιταλλα.>τεύ.ίνται, Εχουν αύτ&πόίπς πώ; μπο­ρούν νά ρίξουν τόν διχτάτορα μέ παρακλήσεις πρός τόν βα- σιλιδτ, Όκλορορ^Ον λο^ής—λογής Evrunra, όμως δέν όέχο^ται τή μοναδική λύση τ ο ) μττορουσ- νά ρίξει τή διχτατορία icod và σώσει τον τόττο: Τήν πρόιαση του ΚΚΕ γιά κοινό μέτω­πο πόλη'.

A ùtô πού άπέκρουσί ή ήγεσία, τό πραγματοποιούσε ό λοος άπό -τα *άτω. Στήν Κρήτη τό Αντιδιχτατορικό μέτω­πο ήταν πραγματικότητα. Κομμουνιστές, Φιλελεύθεροι, Αντι­φασίστες καί δημοκράτες όπαδοί του 'Αριστομένη ΜητσοτΑ- κη, συνεργάζονταν στενά στό παράρτημα Χανίων τής «Φιλι­κής Εταιρίας», όργάνωναν τίς δυνάμεις τους, ήταν έτοιμοι όταν π^ιρον τό σύνθημα γιά δράση.

Ή άνηδιχτατορική Εξέγερση τών Χανιών στίς 29 τοΟ "Ιούλη 1938 ήταν καρπός αύτής τής συνεργασίας. ΟΙ Ενο­πλες δεκαρχίες τής Φιλικής Εταιρίας, ήταν ό πόλος συγκέν* τ χ 0 σης τοΟ ινομένου, Επαναστατημένου, λαοΟ, πού όψηφών- τας τό π>λυ<3*λα του στρατού καί τής χωοοφυλακής, τΙς προκλητικές έμφαιίσεις τών περιπόλων, τΙς Απει\ές καί τ Στρατοδικεία, χύμηξε χζίμαρρος Ασυγκράτητος καί μέσα σέ μισή ώρα. χοορις ν* Ανοίςει μύτη, ήταν κυρίαρχος τής πόλ-ης τών Χονιών καί πανηγύριζε τή νίκη του μέ χιλιάδες χαρμό­συνες ντουφεκιές. Δυό χιλιάδες κοντά μαλιχεράκια, κρυφό ό ­νειρο καί καμάρι γιά τόν κόθε κρητικό, κα6ώς καί χιλιάδες σφαίρες καί &\λα είδη πέρασαν Από τίς στρατιωτικίς Απο­θήκες στά χέρια του λαού.

Ή άντιδιχτατορική Εξέγερση τών Χανιών μέ τά σοβα- ρώτατα λάθη πού έδιναν, δέν πραγματοποίησε τάν Αντικει­μενικό της σκοπό. Ό μ»ς Εδωσε ενα γερό χτύπημ-χ στή δι- χτατορία καί έδειξε τό δρόμο παύ πρέπει va Ακολουθεί ό λα­ός γ.Α τήν περιφρούρηση του ΣυντΑγματος καί τών έλεν,θε­ριών του·

Παρά τΙς τυμπανοκρουσίες του διχτΑτορα, παρά τή σω­ρεία τών τηλί:γραφημάτων πού Εφθαναν στό πολιτικό γρα­φείο άπό «όλας τας έργσζομένας τάξεις*, γιά cv* ΑποδοκιμΑ- σουν μετ' άγανακτή σεως τήν άντεθνικήν πραξιν τών εύαρίβ-

50

μοον ταροξκδν tc5ν Χανίοον» καί «νά ταχθούν τταρά τό ττλτν*- pè» του λαομίσητου διχτάτορο, 6 λαόξ διδάχτηκε μέ τήν 16tat του τήν Tifîpa ττώς γιά νά *ηέσει ô Μετοξας χρειάζονταν êvô- τητα tcov δημοκρατικών δυνάμεων. Κοινό μέτωττο πάλη^.

" Ή τ α ν δυστύχημα ττού 6 Βαγγέλη* Ιλειττε άττ6 τά Χα­ν ι ά σ τ ή ν -περίοδο τ ή ς ττροε τοιμασίσς καί τήν Ιστορική μέρα τής έξέχερση*. Λίγους μήνες ττρίν τόν ε1χ€ κολέσει τό Κόμμα σ τ ή ν κ α θ ο δ ή γ η σ ή t c u στήν 'Αθήνα, ôrrou άνέλαβε γενικώτε- ρα καθήκοντα. Τά γ ε γ ο ν ό τ α τά παρακολούθησε ά π ο μακρνκ* *al Siv έκρυβε τόν έι>ίου3ΐ3σμό του γιά ιούς πατριώτες ταυ. Τά Χ α ν ι ά , πρδτα στόν κ ό σ μ ο , οή<ωναν τή σημαία τής §νο· πλη$ άντίσ^ασης Ενάντια φασισμό. Αύτό δέν τόν έμττό- δ * ; σ ε ι ά *·άνι ούσττρότατη κριτική στ£ν υπεύθυνο καθοδη­γ η τ ή Tfjs Κ ρ ή τ η ς , ncù δέν στάθηκε άξιος ήγέιης ίνές άξιου λ α ο Ο ·

51

9. ΔΥΣΚΟΛΗΣ ΜΕΡΕΣ-ΠΟΛΕΜΟΣ

fH 5η "Ολομέλεια τής ΚΕ τοϋ ΚΚΕ (Φλεβάρης 1939) Ém- σημαίνει καί πάλι τόν κίνδυνο του πολέμου, καί τοττοθετεί στήν πρώτη σειρά ιών καθηκόντων τοΟ Κόμματος τή συγ- ϋέντροίση όλων των ττολιτικών καί λ aT*o—στρατιωτικών άντι- διχτατορικών δυνάμεων καί τή συντονισμένη Αποφασιστική όμαδική ττάλη γιά τήν Ανατροπή τής διχτατορίας, τό σχημα­τισμό προσωρινής Αντιδιχτατορικής κυβέρνησης πού Θ* Απο- καταστήσει τΙς λοϊκές έλευθερίες, θά δώσει γενική Αμνηστία, ©Α διαλύσει τΙς φασιστικές όργανώσεις καί ΘΑ κάνει έκλοχές μέ τό Αναλογικό σύστημα.

Ό Βαγγέλης στήν "Αθήνα Αναλαβαίνει τ ίν ευθύνη του Λντιδιχτατορικου άντιπολεμκοϋ μετώπου. Δουλεύοντας στίς σκληρές συνθήκες τ?\ς παρανομίας παλεύει νά κάνει πράξη τή γραμιιή τοϋ Κόμματος, συνεργάζεται στενά μέ τούς Αντιφασί­στες πνευματικούς παράγοντες, πραγματοποιεί έπαφές μέ τούς πολιτικούς Αρχηγούς καί μέ τά στελέχη τών Καυμάτων. Ό ίδιος βλέπει τό Σοφούλη, τό Γόνατα, τόν Τσουδερό καί Αλλους. Χρησιμοποιώ όλες τΙς δυνατότητες, δέν Αττοθαρρύνε- ται στίς δυσκολίες, έπκμέαει. Πολλά στελέχη τών κομμάτων, κατανοούν τήν Ανάγκη τής ένόιητας, προσχωρούν καί δουλεύ­ουν στό άντιδιχτατορικό μέτωπο. ΟΙ πολιτικοί Αρχηγοί Αν­τιδρούν, σκέφτονται, Αμφιταλαν Γεύονται, ύπόσχονται, ύπανα- χωροϋν, Αδρανούν, ένώ ο\ στιγμές είναι κρίσιμες.

Τό καλοκοϊρι του 1939 Εφτασε στή Σούδα ή μοίρα του Αγγλικού στόλου τής Μεσογείου. Ό λαός τών ΧανΙων βρή- κετήν ευκαιρία νά έκδηλώσε», γιά μιΑ Αίόμη φορά, τήν Αντί­θεσή του στό καθεστώς τής 4ης Αύ/ούστου. Υποδέχθηκε μέ Ιχ,δηλώσεις συμπάθειας τούς ναύτες καί Αξιωματικούς. Τούς δώθηκαν προκηρύξει τής Φιλικής 'Εταιρίας γραμμένες στήν Αγγλική. Πολυμελής έπιτροτιή Χανιωτών άνέβηκε στή ναυαρ­χίδα, έδώρησε στό ναύαρχο Κάνιγκομ άσημένιο κρητικά μα­χαίρι καί του μίλησε γιά τό χρέος τής *Α/γλ1ας νό παύσει νΑ ύποστηρίζει σ* αύτές τΙς κρίσιμες στιγμές τό φασιστικό καθεστώς. Στό Άκρωτήρι 6ξω Από τό κέντρο «Νεράιδα» δυό γυναίκες τών Χανίων σταμάτησαν τό αυτοκίνητο του προξέ­νου τής 'Αγγλίας Παργ. Ναξάκη καί έδωσαν στόν ΚΑνιγκαμ-

52

Μήτσοι> Κ α τ σ ικ ο γ ιά ν ν η : Φ Α Σ Ι Σ Μ Ο Σ

Ανθοδέσμη μέ ύπέ μνήμα τής Αντιφασιστικής όρ/άνωσης. Τήν* έπομένη 6 ραδιοφωνικός σταθμδς του Λονδίνου μίλησ« έκτε- ταμένα γιά τΙς «φιλοαγγλίκές» αύτές έκδηλώσεις καί γιά τό μίσος τών Κρητικών έναντίον τοΟ ΦτσισμοΟ.

Σέ λίγες μέρες, ύστερα Arro διαταγή τής Κυβέρνησης. συνελΛφθησαν καί όδηγήθηκαν στήν Γεν. *Ασφ!χ*εια στήν 'Α ­θήνα 35 ΑντιφοσΙστες τών Χανίων γυναίκες καί άντρες. ΟΙ πε· ρισσότεροι Απολύθηκαν, ΛφοΟ ταλαιπωρήθηκαν στά κράτη- τήρια μερικές μέρες καί Ακουσαν τό ύβρεολό/ιο τοΟΜανιοδίϊ- κη. "Οσοι είχαν χαρακτηρισθή κομμουνιστές στάλθηκαν στή/ {ξορία.

Αύτό 7TCU είχαν πρ?β>έψει ο! κομμουνιστές κι’ όλοι οΐ ουνεττεϊς όποδοί τής Εϊρήντις καί είχαν πα>έψει σ' όλο τόν «όαμο νά τό Αποτρίψουν, cirai πιά πραγματικότητα. Ό φα­σισμός Ιφερε τόν πόλεμο. Σττν Εύρώτιη ξετυλίγεται τό φαβε- ρώτερο δράμα τής Ανθρώπινης Ιστορίας. ΟΙ όρδές του Χ(τ- λερ στήν προίτπάθειΑ τους γιά παγκόσμια κυριαρχία, ρίχνον­ται ατούς λαούς μέ καταστροφική μανία. Ό θάνατος απλώ­νει τά φτερά του παντού, τό oT>ja τρέχει ποταμός, Απειλεί­ται μέ Αλληλοσφαγή όλόκληρη ή Ανθρωπότητα. Ό Ελληνι­κός λαός μέ Αγωνία παρακολουθεί τά γεγονότα, περιμενει τή αειρά του. ΣτΙς τραγικές ούτ^ς στιγμές δέν Ακούγεται πσρά μόνο ή φωνή τής πρωτοπορίας του, πού Αλλοίμονο δέ φτάνειT T O V T C U .

Ίό ΚΚΕ μέ τό μανιφέστο του τής 20 'Απρίλη 1940 κα- ταγγέλει τ* αλλα κόμματα γιά τήν άρνησή τους νά συγκρο­τήσουν τό λαϊκό Αντιδιχτατερικό μέτωπο. *Αν είχον δεχθεί τήν πρότοσή του, «ή διχτατορία θά εϊχε Ανατραπεί καί ό λαός μας σήμερα θά κανόνιζε έλεύθέρος τήν τύχη του μπρο­στά στά συντελούμενα κοσμοΐστορικά γεγονότα... Θά βρ^θοΟ- νε πάλι κακοί "Έλληνες πού θά σας πούνε: «μήν Ακούτε τούς, κομμουνιστές. Αύτοΐ δέν ένδ»αφέρονται παρά μόνο γιά τήν έ- πανάσταση». Έμιΐς δέν παραιτηθήκαμε ποτέ ούτε ένα σίγμα Από τούς σκοπούς καί τΙς Αρχές μας, πού θά έπ»κραιήσ. υν καί στή χώρα μας τελικά ocua ό λαος μας κατανοήσει πώς μονάχα ό κομμουνισμός θά τό* Απαλλάξει όριστικό άπό τήν πιινα, τή σκλαβιά καί τ tv πόλεμο, πού είναι γέννημα καί €ρέμα του καπιταλισμού. Βλέπουμε όμως πώς Αμεσο συμφέ­ρον τοΟ λαου μας *]ναι νά σώσει τήν εΙρήνη, τήν άκεραιότη- τα κοί Ανεξαρτησία τή ς χώρας του καί νά γκρεμίσει τή βα- σιλομετοξική διχτατορία. ΚαλεΙ τό λαό νά πυκνώσει τ1ς~ γραμμές τοΟ Μετώπου 'Εθνικής Σωτηρίσς, νά έπιβάλλει το «σχηματισμό προσωρινής Αντιδιχτατορικής κυβ-ρ^ησης Από*

54

όλα τά Κόμματα καί τΙς άργανώσεις το€) λσοΟ ττού Αγωνί­ζονται γιά τήν άιεξσρτησία κοί τήν «ΐρήνη, ttcù θ* άττοκατα- οττήσει τΙς Ελευθερίες καί τά δικαιώματα τού ΛοοΟ καί ©ά έ- ξσσφαλίτει τήν είρήνη σέ συνεργασία μέ τΙς άλλες βαλκανικές χώρες καί τήν ΕΣΣΔ».

βΗ διχτατορία προσττοθεΐ νά συντρίψει τό ΚΚΕ ττού μέ συνίττεια *αΙ αυτοθυσία τταλεύει γιά νά σώσει τή χώρα άττό τή Θανόσ»μη ττερίτττυξη τών έχθρδ&ν τοΟ λαου καί άττό τόν ττόλίμο. Ι^έ τήν είσβολή τΰν Ιτολων φσσιστοίνστήν * Ελλάδα 9 ή έτιίθεση ίνάντια στό Κόμμα βρίσκεται στό κορύφωμά της. Ένω οί κομμουνιστές άττό τΙς φυλακές καί τά ξερονήσια ζη­τούν νά ίλευθερωθουν γιά νά τ»αι?ε στό μέτωττο νά *ιτολ*μή- σον/ν, ή κυβέρνηση ίντεΐνει τήν τρομοκρατία της. Τά κσλύτιρα στελέχη καί τά μέλη tcu βρίσκονται στίς φυλακές καί στήν έξορία, ό Μανιαδόκης κατοφ^ρνει νά Εξαγοράσει συνειδήσιις, ιό μ-πάσει ττράχτορές του. στήν Κεντρική Έττιτροτιή καί τήν Προσωρινή Δ οίκηση, νά δημιουργήση 2να κλΤμα συχχισις ναί χοφιεδοφο βίος στίς γρομμές του Κόμματος. "Ομως μέ τά χτυπήματα ουτά £έν κατίφερε νά Ιξοντώσει §να κόρμα ττού μέ τήν -πατριωτική του -πολιτική είχε άττοχτήσει βαθειές ρί­ζες στήν ψυχή τ&ν Εργαζομένων. βΗ μεγάλη ττλειοψηφία τόδν στελεχών καί τ£δν μελών του, μένει άκλόνητη, ττιστή στόν άγώνα του -προλεταριάτου καί τΰν λοίκ&ν μαζών.

Γιά τό ξεκοθάρισμα τής κατάστοσης αυτής είναι ζωτι­κή Ανάγκη νά ττσρθοΟν ριζικά μέτρα. Καί μέ τό oc βαρώτατο αΟτό καθήκον κοταττ»άνεται ή Ιστορική 6η “Ολομέλεια τής Κ Ε, 11η Ίούλτι 1941).

. . . « Τ ό Κ ό μ μ α πρέπει γ ρ η γ ο ρ ό τερ ο να περάσει Αττό το εττάδιο τής σ ν γ χ σ η τ , τ ο ν χα φ ιεδ ισ μού κα ί τής διαοπορας, στό στάδιο τής ά οα σνγκ ρότηοης κα ι οννένιοσης τώ ν δννα μίώ ν το ν , τά γίνει ό οδηγός το ν λ ο ϊκ ο ν ά γα ηα γ ια τή ν εθνική μας ανε­ξα ρ τησ ία , για τή ν €^οι;σ/α το ν λα όν. Τ ό Îp y o αυτό δεν μπ οροίν ιά το όναλάάονν ο ί σημερινές δ ιο ικήσ εις , ττού έξ οίτίας της ίρ ά ο η ς το ν χα φ ιεδ ισ μόν έχασα ν τήν εμπ ιστοσύνη τώ ν μελώ ν καί τώ ν μαζώ ν. Χ ρ ε ιά ζ ετα ι γρήγοράη κα ι ά νοφ α σ ισ τ ική εκκαθάριση μιά ς έλε*ινής κα τά στα σ ης ττον δημιούργησα μ ί τ ο χα φ ιεδ ισ μό ο εχθρός. "Ο λ α τά υ γ ιή σ τελ έχη κα ι μ έ λ η τοΰ κόμμα τος πού βρί~ σ κ ο ν ια ι ε ίτε ο τη ν παράταξη τη ς λεγάμενης « Κ εντρ ική ς 9 Ε π ιτ ρ ο ­π ής» €î t c σ τήν ττοράτοξη ιή ς «Π ρ ο σ ω ρ ινή ς Δ ιο ίκ η σ η ς » , ειτε ά λλον , εχο νν τ ή ν ύποχρίουση νά ο νμ βά λ ο νν σ τή γρ ή γο ρ η εξυ­γ ία νσ η τοΰ έλλη νικο ν κ ο μ μ ου ν ισ τ ικοϋ κό μ μ α το ς . * Η κατάσταση £εν δ έχετα ι ά νοβολή . Μ έ λ η της κ ο μ μ α τ ικ ή ς κα θοδήγησ ης ττου δο κ ιμ ά σ τη κα ν o t is φυλακές κ α ί εξορίες κα ι δεν €χ€νν κα μ μ ιά

55

σννάφεια μ ί τα ύποπτα σ το ιχεία τώ ν πιο ττομε» ό^ά δω τ, Ι χ ο» * ra s τή γνώ μ η πολλών σ τελ εχ & ν κα ί μ ελώ ν τ ο ν κό μ μ α το ς κ α ί τήν έγκρ ισ η τ & ν φυλακισμένω ν συντρόφων τ η ς 9 A κρονα*τπλ£α& κα ι τής Α ίγ ιν α ς άναλάβανε τό εργο τής κ ο μ μ α τ ικ ή ς ανασύντα­ξης. *Η Κ .Ε . πού σ χημά τισ α ν είνα ι ή μόνη εντετα λμένη να έ κ * προσωπήσει κα ι κα θοδηγήσ ει το Κ ό μ μ α , ώ σπ ον νά δ ο θ εΐ ευκα ι­ρία νά λογοδοτήσουν δλοι κα νονικά » .

Μέ τήν έκκαθΑριση αύτή του Κόμματος, -ττού ήταν Α­ναγκαία σΑ μι A χειρουργική έπέμβαση γιΑ νΑ Wto&t I ή ζωή ένός άσϋενοϋς, & Βαγγέλης βρίσκεται ξαφνικΑ *ξω άπό τΑ Κόμμα ok κατΑσταση Απομόνωσης, ύποπτος χαφιεδισμού. *Α-< πό τό Νοέμβρη τοΟ 1939 ήταν μέλος τής Κ. Επιτροπής, τί­ποτε τό συ/κεκριμένο, καμμιΑ υποψία δέν τόν βάραινε στήν κομματική του ζωή. Όμως οί στιγμές ήταν τραγικές, δέν υ­πήρχε Α\λη διέξοδος. "Έπρεπε νΑ κοπεί κΑθε έπαφή μέ τή νοσογόνο έ'ττία του παρελθόντος. ΤΑ 5υό χοόνια που πέρα- σε ό Β ^γγέλης στό περιθώριο τής κομματικής ζοοή^ ήταν ή δυσκολώτερη περίοδος τής ζωής του. "Ομως σ τ ή ν περίοδο αυτή δοκιμάστηκε ό Αγωνιστής καί ό Ανθρωπος. ΠαρΑ τήν πικρία που δοκίμασε, δέν αρησε ούτε μιΑ στιγμή τόν έακητό του νά πσρασυρθεΐ σέ σκέψεις καταλυτικές ή σέ ένέρ/ειες Αν­τικομματικές. Συμμορφώθη<ε μέ τήν Απόφαση του κόμματος„ έκοψε κάθε έπσφή μέ τούς παλιούς συνίργΑτες του, μοναδι­κή του σκέψη ήταν πώς Από τήν κατάσταση αύττή πού βρι«· σκόταν θά ήταν χρήσιμος στό Κόμμα του καί στό Λαό.

ΟΙ σύντροφο! του στΑ ΧανιΑ θυμούνται τΙς έπιστολές που τούς έστειλε νΑ Εχουν πλήρη έμπιστοσύνη στή νέα κα­θοδήγηση του Κόμματος καί νΑ δουλέψουν Ακούραστα γιΑ τήν συσπείρωση όλων τών μελών του καί τήν έκπλήρωστ) τών καθηκόντων τους. Τό μέτωπό του ήταν καθαρό, ή συ­νείδηση ήσυχη, μέ τόν καιρό ΘΑ κατακάθιζε ή θολούρα, ΘΑ έζώνονταν καί πΑλι μέ τόν κορμό του.

56

ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ«Η ΑΝθΙΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ»

...... Κ υλανε <5πτ2> π α ντούτά ττοτάμισ τω ν άνθρώτϊω*.

( Ό άνώνυμο:; "Έ λ λ η ν στήν « 'Ε λ λ η ν ικ ή Ν ο μ α ρ χία » ). «Τ ά μάτια κι ή μνήμη»

Α Ρ Α Γ Κ Ο Ν

« . . . .Τ ό Κ Κ Ε π ιστό σ τίς παραδόσεις της Α κού ρα σ τη ς κ α ί σ υ ν ε χ ο ύ ς πάλης γ ιά τά λ α ϊκ ά σ υ μ φ έρ ο ντα β ρ ίσ κετα ι τώ ρα σ τίς π ρώ τες γρ α μ μ ές τοΟ ά ντ ίφ α σ ισ τ ιχο Ο ά γώ να . Κ α λ ε ϊ δλα τά μ έ λ η κα ί χούς όπαδούς του νά Επ ισ τρα τεύσ ουν δ λ ες τ ίς δυ νά μ εις το υ ς κα ί μ è Ενθουσ ια σ μό , αυταπ άρνηση κ α ί α υτοθυσ ία νά β ρ εθ ο ύ ν σ τίς Επ άλξεις το ύ τ ιτά νιο υ άπ ελευθ ερ ω τικο ύ άγώ να που π ερ ιμ Εν€ ΐ τό λα ό μας γ ιά μ ια κα ινο ύ ρ γ ια "Ε λ λ ά δ α ε Ιρ ή νη ς , δο υλε ιά ς κ α ί λ ευ τερ ιά ς» .

( ’Α π ό τήν άπόφ αση της 7ης ‘Ο λομέλειας τή ς Κ .Ε . του Κ .Κ .Ε * πού συνήλθε στίς άρχές Σεμ π έμ β ρ η 1941).

Στά δυό αυτά χρόνια δέν κάθησί οϋτε ώρα μέ σταυρα>- μένα τό χέρια, στήν άδράνεια. Παρακολουθεί άττό κοντά τή γραμμή του Κόμματος καί άγωνίζεται νά τήν κάμει ττράξη* Τό σύνθηιια τώρα εΐναι «τά ττάντα γιά τή συντριβή τών φα­σιστών καταχτητών». Πώς τό σύνθηαα αυτό θά γίνει τταν- τιέρα δλων τών τίμιων ττατρκοτών; Πώς θά κρατηθεί ψηλΑ τό έθνικό φρόνημα του λαού, ττώς θά οργανωθεί ô Αγώνας γιά τήν έτπβίωση, ττώς θά οργανωθεί ό έθνικοαττελευθερωτι- κός Αγώνας, ττώς θά σωθοΟν τά όττλα ττού μέ τήν κατάρρευ­ση βρέθηκαν στά χέρια του λαοΟ; Καθοδηγεί τους φίλους του νά πυκνώσουν τΙς γραμμές τών ττατριοτικών όργανώ- σεων, νά τταλαίψιουν κοντά στό Κόμμα στίς Έττιτροττές Εθνι­κής Σωτηρίας, στό Ε^Μ άργότερα, νά βγουν στό βουνό. Πρώτο καθήκον ττού Εβαλε στόν έαατό του ήταν ή οργάνωση τών έφέδρων ττατρ ιωτών του, τών ττροδομένων ττολεμι^τών τής ’Αλβανίας καί τών άχυρών, ττού μέ τήν κατάρρευση άττο- κλεΐστηκαν στήν *Αθήνσ, καί γυρνουσσν ρακένδυτοι καί ττει- νασμένοι στους δρόμους. Πόσοι άτι* ου τους ττού τττραν ένερ- γό μέρος στό κίνηαα τής Αντίστασης, δέν θαμουνται μέ €Û- γνωμοσύνη τό Βαγγέλη, τόν ττρώτο τζού tous ίδειξε τό 5ρό-

57

μο τοΟ καθήκοντος. Σ -rfiv Κ ^ήτη δέν ύπάρχε ι φίλος τ eu π ού νά μήν πήρε γράμμα to u ο ύτή -τήν περίοδο. Κα θοδηγιΐ, π ρο ­τρέπει, έμψυχώνει. Στενή Ιπαφή διατηρεί i s τό γαμττρό του τ ο σ τρ α τη γ ό Μ όντακα. Τόν Évr μ*ρά>\ει ttôvco στην π ολιτική κα τά σ ια σ η , τόν κσλεΐ νά τιόρει μίρος οπήν Ά ν τ ίσ τ ο σ η . Σ ί­γουρος ττώς βρίσκεται στοβερά ττ6να> στήν π ολιτική τοΟ Κόμματος, παίρνει τολμτρές πρωτοβουλίες. Ό τ ο ν c l γερμανι­κές φάλαγγες π σροβίοσαν τά σύνορα τής Σοβιετικής "E'co- σ ης, δέν *χοσε τόν καιρ6 του . Κουτά στίς άλλες τ ν δςυλειές, ουντάσσει προκήρυξη πρός τούς Ιταλούς στραττώτίς, κάθετοι ώρες στή γρα ς οιτηχονή t c u , β γ ο Ιιε ι στούς δρόμους καί τΙς σκορπά pôvos ή μαζί μέ όποιον φίλο βρ';Τ μπροστά tc u . Ή προκήρυξ-η ο ύ *η άποτ*>*ΐ ύιτόδει>μα ίττανσστατικού ντοκου­μέντου. Α ίγ α λόγ ια καί στσράτα. Ν ά χτυπ ούν σόν καμπάνες, νά συγκλονίζουν τΙς καρδιές... « .Σύ ντρ ο φ ο ι οτ ρ α τ ιώ τ*ς , S i r ε- χ ε τ ε κ α μ μ ιά δ ιαφ ορά μ * τ ή Σ ο β ι ε τ ι κ ή ° t ivœ crf* l ' i c n l ε κ * ι ύ π ά ρ χο νν κ α π ιτ α λ ισ τ έ ς ... 'Υ π ά ρ χ ο υ ν μ ό ν ο ελεύθεροι ίργα ζόμε· ν ο ι 7τον «Ι*-»* φ ίλο ι κ α ι άδ· ρ φ ο ί σας. * 0 /i<yciAcr εχθρός τώρ Ερ γ α ζ ο μ ένω ν κ α ι τή ς φτα>χολογιας, h iv ε ΐ ια ι ή Σ ο β ι ε τ ι κ ή Ρ ιο - α ία 9 άλΛα ό κ α π ιτα λ ισ μ ό ς , ό φ α σ ισ α ό ς . /Ιυτοί εΐναι v n tv t fv i οι γ ια τ ή ν εζαθλίακτη τώ ν μ α ζ ώ ν, τ ώ ν εργα ζ ομ ίννυν , t6 J¥ 7τρολε· Tap LU iv σ Λ ολο τον κ ό σ μ ο

Σύντροφ οι στρατιώ τες , Π α ιδ ιά το ν μεγάλοι» Γ α ρ ιβ ά λδτ}. ΛΑ ρ ν 0ηθήτε y à π ολεμήσετε ενάντια στήν πατρίοα τον Σ ο σ ια λ ι­σ μ ό ν , τ ή Σ ο β ιε τ ικ ή "E v e ο^η

*Ενω βή τε μ ε τούς "Ε λ λ η ν ε ς έργαζό μενονς κα ι δ.ανοούμε· ψ'ίνς κα ι ξεσ η κω θ είτε κατά τώ ν εγκλ η μ α τ ιώ ν φασιστώ ν γιά νά β ο η θ ή σ ετε τ ή Σ η Β ιε τ ικ ή ~Κ νω σ η , γ ιά τήν απελευθέρω ση τής ép~ γ α τ ικ ή ς τ ά ζ η ? ,τ ή αγροτιάς κα ί τής φ -rωχ?·λόγιάς τής Ί τ α λ ίο ς , τ η ς *&Λλά0ας9 της Γερμανίας , ο \ον τοΰ κόσ μου .

f^à-rcj τ * χ ίρ ια άπό το pu* τικό Λ α ό .Μ ετα τρ/ψ τε τόν άντιμπ ολσε3ίκ*κ > πόλεμο σε πόλεμο ά νη·

φ α σιστικό .Ζ η τ ώ ή ν ίκη του σοσιαλισμού σ ’ ν\ο την κ ό σ μ ο » .Σ τ€ ^ ς φίλος τοΟ Β α γ γ έλ η δ»τιγιϊται τ6 παρακάτω πε­

ριστα τικό , ττού άττοτελ^ϊ λαμπρή άννουστη σελίδα της Ισ το ­ρίας της Αντίσταση*,: Έ ας γνω στός tcu Χσννώχης βαρκά­ρης του Πειρα>α, ι ί ν πληροφορεί πώ* εν/ος υπάλληλος τοΟ Ο Λ Γ Ι είχε κλέψει δύο μαγνητικές χελώνες καί τΙς είχε κρύψει κΑττομ σ τό λιμάνι. ‘Ο Βα /γέλης άρττοξε τήν εύκαιρία. Η ά- ξιοττο'ηση τοΟ -πολύτιμου ούτου ύλ ικου , ίγινε ττροσούττικι*! τ ο υ υπόθεση. Έ π Ι μέρες κατέβαινε στόν Πειραιά, μέχρι ttcu c l χελώνες ττέρασαν ατά χέρια τοΟ π α τριώ τη βαρκάρη. Έ ν α

58

ττρωί μαζί μέ τά φρούτα, π-ηρε στή βάρκα του καί τΙς χελώνες καί τράβηξε γ ι* τό Ιταλικά φορτηγά €Καμουζέρο», φορτωμένο μέ πολ:μ»κό ύλικό καί έξσρτ^ματα άεροπλάνων. Τό βαπόρι σήχωσ€ άγκυρες μέ τΙς χελώνες κολλημένες ατά πλευρά του. Ο ! κώττοι καί οί κίνδυνοι τόσων ήμερών δέν πήγαν χαμένοι. Τό «Κσμουζ^ρο» άνατινάχθηκε σέ μισή ώρα, λίγα μίλια ?ξω Από τό λιμάνι του Πειραιά: Σιϊς φάλαγγες τών πατριωτών ττού τά ίδιναν άλα καί ούτή τή ζωή τους γιά τή συντριβή -τών καταχτητών, 6 Βαγγέλης 25ινε κάθε μέρα τό ττσράν. Ή ζωή του ήταν υπόδειγμα γιά όλους τούς γνωστούς του.

Ό πιό ύπουλος ίχθρός τών άγωνιστών τής 'Αντίστα­σις ήταν ή π*ίνα. *Η αρπαγή του πλούτου τής χώρας ά- πτούς καταχτητές καί τούς ντόπιους συνεργάτες t c u s , κατα- δίκοζς χιλιάδάς άνθρώπινίς ύπόρξεις κα6ηυ*ρ»νά, στό πρήξιμο καί στο θάνατο. ΟΙ πατριώτες κοντά στ' <5\λη τους καθή­κοντα €Ϊχαν νά παλΐψΓυν τή σκληρή μάχη τής έπιβίωσης γιά 2λο τό λοό, γιά τόν lûu iô τους. Έπρ*πε νά σταθούν στά πόδια τους νά συνεχίσουν τάν όγώνα μέχρι τήν ημέρα τής νίκης. ‘G Βαγγέλης όφοΟ ίξάντλησε όλες του τΙς δυνατότητες, πούλησε τά ύπάρχοντά t c u , -»ά υπάρχοντα τής ίδερφής του, άρχισε γιά πρώτη φορά στή ζωή του νά δουλεύει χειρωνα- χτ»*ά.

Ένας φίλος του κηπουρός τόν παίρνει μσζ( του στή Μαγκουφάισ. Σκάψιμο, σκάλισμα, πότισμα, γεμίζουν τΙς ττρώτες πρανές ώρες κοί τά βροδυνά του. Γιά πολλούς &,ή- νες £ξασφαλ!ζ*ι τον έπιούσιο, κινιέτσι, βοήθα πολλούς φίλους του νά γλυ* ώσουν άπά τό θάνατο. Μιά μέρα τόν πιάσανε ot Γερμονοί οτΫιν “Αγία Ποροσκευή, φορτωμένο μέ ξϋλα. "Εμει­νε ευχαριστημένος πού γλύτωσε μέ λίγες κλωτσιές καϊ τήν κατασχεση tcu πολύτιμου φορτίου.

Προσφιλής άπσσχόΛηοη τής ζωής του κοί στίς πιό δύ­σκολες ώρες είνοι ή μελέτη. Ιδιαίτερα τόν όπασχολουν τά ol~ κοιομικα προβλήματα τής χώρος, cl ουν(πειις τής κατοχήν, τά προβλήματα πού θ* άπασχολήσουν τή λοϊ*οδημο*ρατική κυβέρνηση μετά τήν άπελευθέρωση. ’Από τό 1940 είχε άρχί- σει καί συνεχ(ζ*ι τή μελέτη του ορυκτού πλούτου κα» τϊς δυ­νατότητες βιομηχανικής άνάπτυξης.

. . . .« Χ ώ ρ α χω ρίς βαρεία βιομηχανία , είναι καταδι κα σ μ ένη νά ζ ε ΐ μ ε l i f v άττλ·η χειροπρακτική εργασία . N à o r e p t l r a i τώ ν μ η χ α ν ικ ώ ν καί τεχν ικώ ν μέσ ω ν γ ια την αύξηση της άπό&οοτ)ς Ύ·ής εργασίας *αχ τήν εντα,τικη εκμετά λλευσ η του φ νσικον της π λούτον« ~Οσο μεγά λες κ ι αν εΐι αι οί φυσικές π αραγω γικές της δυνάμεις , S à είναι πάντοτε φ τ ω χ ή ....

59

...ε Σύμ φ ω να μ έ τ Ις γενικώ τερες έπιδιώξεις τοΟ χιτ\ερσ+ φ ασισμόν ή ‘Ελλάδα, καί ολες ο ί κατεχόμενες χώ ρες της Ευρά *· π ης , πρέπει να μετα,τραπονν σέ άποι*ίες προορισμένες y u 1 πα­ρ α γ ω γ ή γεω ργικώ ν προϊόντω ν και πρώ τω ν ΰλών κα ι εξα γω γή β ιο μ η χα ν ικώ ν είδώ ν απαραιτήτω ν στό «ιτεριονσ ιο» γερμα νικά Ζθνος, τό μοναδικό πον θά έχε ι δ ικα ίω μα για β ιο μ η χα ν ικ ή πα­ρ α γω γή . Σ έ κάθε λόγο τον Φ ο ύ ν κ για την ο ικονομ κ ϊ) οργά νω ση τώ ν ευρω παϊκώ ν χω ρώ ν, στις όποιες € κυ ρ ια ρ χεΐ ό α γροτικός χα ρ α κτή ρ α ς» κα ι «πρέπει να παραμείνουν αγροτικές γ ια τό σ υμ ­φέρον τω ν κα ι για τό συμφέρον τής Ευ ρ ώ π η ς» ...

. . .« Δ εν είναι εύκολη κά τω ίπ ό τις σ ημερ ιρέ- συνθήκες, ^ λεπ τομερεια κή έΕ ιοτορ ισ η καί ο νπ ολογισμος τής ο λοκλη ρ ω τικής λεηλασίας τοΰ τόπ *ν άπό τον πιό άνηλεή κα ι κτηνώ δη € ΐσ βο ?έα , πού άμν6ρή ίδέο για τήν έκτα σ ή της κατά to vs π ρώ τον * 1 5 μ.ψ- νες κα τοχής δίνει τό εμ π ισ τ*ντ ικό ντό μ νη μ α στις κ β ε/νή*€ ΐ& Β ερ ο λ Ινο ν κα ι Ρ ώ μ η ς τοΰ π ιστώ τερον δούλου, το ν πρώην ύπονρ- γ ο ΰ Γ κ ο τ ζ α μ ά ν η . Τ ή ν κα τά σ χεσ η όλων τώ ν έμπ ορικώ ν αποθε­μά τω ν άπό τα. Τελω νεία , τις ελεύθερες ζώνες κα ι Γ ε ν ικ έ ς *A m >- θ ή κες , σάν « λείας πόλεμόν'», ακολούθησε ή δέσμευση κα ι άθρόα. μεταφορά στίς άξορικες χώ ρες τώ ν δύο ετοίμω ν έσοδειών (τ ο ΰ 1 9 3 9 —1 9 4 0 ) πον δεν ε ΐχα ν εξα χθεί έξ αιτίας το ν έλλη νο ΪΓα λ ικο Β πολ^μον κα ι τής τρέχονσα ς (1 9 4 0 - 1 9 4 1 ) , μαύρης σ π φ ίδ α ς κ α ί σουλτανίνας, καπνού, λαδιού, σύκω ν, ξηρώ ν κα ρ π ώ ν/κρ α σ ιώ ν κα ι λοιπών γεω ργικώ ν προϊόντω ν κα ι μαζί μ ε αντες τώ ν εξ&- ρυγμενω ν μεταλλευμάτω ν, μα Χλιώ ν, δερμάτω ν, κολοφω νίου κ a l πολλών άλλων προϊόντω ν και εμπ ορευμάτω ν πον βρήκα ν στον τόπο ο l €7τιδρομ6Ϊς, Ή δηω τη το ν τόπ ον (τυοτηυκχτοποιή 9ηκε κατόπ ι μόνιμα ; α ) μ ε τήν π ρονομιακή διατροφή άττί τήν παρα­γ ω γ ή του 2 5 0 — 3 0 0 χ ιλ . άξονικοΰ στρατόν , που δ ια μο ιρά σ τη ­κ ε ώς τό τελεντα ϊο χω ριό . β) ......γ ) ......t a ) . .mm » .

« . . . θ α περιμενε κανένας ύστερα άπό a v r à δ η οι ~ Ε λ λ η ­νες β ίο μή χα νο ι θα έδιναν ολες τις δυνάμεις τω ν γ ιά τ ή σ υντρ ιβή τ ο ν χ ιτλερ ο φασισμόν, πον μ ε τή συνέχιση τής λεηλασίας τοϋ τόπ ον, άπειλαΐ τά θεμέλια τής ελληνικής β ιο μ η χα νία ς . πού ε ί ­ναι ή διατήρηση κα ι αύξηση της κα τα να λω τικής δυραμης τοϋ λαου, ή ύπαρξη γερής και. ειδ ικευμένης ερ γα τικής τ ά ( ης , ή α νά ­π τυξη τώ ν άλλων π α ρα γω γικώ ν κλάδω ν άττό τούς οποίους προμηθεύεται τις πρώτες νλες κα ι σ νιά μ α άπειλει νά κα τα ρ γ ή ­σει μ*λλο*τι κα. τή β ιο μ η χα νία στις κατ*χ& μ*ρες χώ ρες κα ι κά γνρ ίσει τήν π αραγω γή τω ν οτίς π ροϊστορικές μορφ ές» σνμφα>- να με τό π ρόγραμμα τής «νέας τάξης π ρα γμά τω ν» . 9Α ν τ 9 αντοθ όμω ς οι * Ελ λ η νες β ιομήχα - ο ι . . . ».

*Άλλ&ς μελέτε$ tou είναι λ*γ! ÊnàpKfia σέ εϊδη κατανά*

60

λαχτης», «6 χαρακτήρας τοΟ EAM f τό Αγροτικό πρόβλημα, ατό δημοσιονομικό πρόβλημα τής χώρας* κλττ.

"Η τπό Ολοκληρωμένη δμως έργασία τον Κτιστ£%η, ττού Εμεινε Ανέκδοτη καί άγνωστη είναι ή μελέτη του «'Αντικειμενι­κή έττάρκ€ΐ3 σέ είδη κατανάλωσης», δττου «γίνεται υποδειγ­ματική μαρξιστική τοττοθέτηση στό όλο ζήτημα» (Δ. ΜπΑ- τση): «Ή ΒαρειΑ βιομηχανία στήν Ελλάδα» 1947 σελίδα 172 ίπτοσ.),

Τόν Ίούνη του 1943 ô Βαγγέλης Αττοκαθίσταται καί τοττοβετεΐτοι Αττό τό Κώ^μα στήν Έττιτροττή Μελετών.

ΤΑ δελτία οίκονομικών πληροφοριών ττού ουντΑσσει εί­ναι πολύτιμα. Μέ τΑ στοιχεία ττού συγκεντρώνει δείχνει ττό-r σο ένημερωμένος ήταν, ττόσο στενΑ ττορακολουθουσε τΑ oU κονομικά -προβλήματα, διεθνή καί έσωτερικΑ. Οί φωτισμένες πορατηρήσεις του δείχνουν τό μαρξιστή οίκονομολόγο έρευ- νητή.

...«*// κυκλοφ ορία τοΰ χαρτονομ ίσμα τος άττο 155 δ ισεκα ­τομμύρια τήν 31 8 4 2 ά νέβηκε σε δ ρ χ . 3 3 6 δις τήν 3 1 .1 2 .4 2 κα ί <τ€ 4 0 2 δις τ ή ν 2 8 .2 .4 3 . Δ ηλα δή ανέρχεται σταθερά τούς τελεν- Tfluoi s μήνες κα τά 30 δις κα ι aveu τό μ ή να . Κ ι Λ αυτό χω ρίς τ ή ν κα λυμένη κυκλοφ ορία τώ ν έντοκω ν γρα μμα τίω ν κα ί τω ν γρ α μ μ α τίω ν συγκέντρω σης τώ ν γεω ργικώ ν ττροϊόντων πον β ρ ί­σ κοντα ι στα χέρια τω ν παραγω γώ ν. Μ ό νο τα τελευταία ανέρ­χοντα ι στο ποσόν τώ ν 95 δίς. Σ ε συνέχεια ή μεταφ ορά τοΰ ξ έ ­νου στρατοΰ στήν * Ελ λ ά δ α , τεσσάρω ν γερμα νικώ ν μερα ρχιώ ν κ ai ή επ ίσπ ευση εκτέλεσ ης ο χυρ ω μα τικώ ν έργω ν, έδη 'Μ ονργη- σαν κ α ί νέες απαιτήσεις τώ ν κα τα χτη τώ ν πον -υπολογίζονται σά Αλλα 2 5 0 δίς- Δ ηλα δή το σννολικό ποσόν τώ ν απαιτήσεων τώ ν κα τα χτη τώ ν είνα ι 5 0 0 δις περίπον τά χρ ό νο ...»

. . . « (Η συντ€.λονμένη ο ικο νο μ ική κα τα στροφ ή τοΰ τόπ ον καί τοϋ λαοΰ, ο δηγεί μοιρα ία σέ νέες συγκρούσεις σχεδόν όλων τών τάξεω ν μ ε τούς κα τα χτη τές κα ι τ ή ν εγκά θετη κυ β έρ νη σ ή τους».

. . . « 'Ο πληθω ρισμός είναι άμεσο κα ι α να γκα σ τικό έπ α κό- Χονθο της άπογνμνω σης τοΰ τόπον άπτόν κ α τ α χ τ η τ ή , πού τον έπ ιδιώ κει κα ί εξεπ ίτηδες... 9Α ν ό πληθυσμός διατηρούσε τήν προ- π ο λ εμ ική α γορα σ τική του δύνα μη , ένα μεγά λο μέρος της παρα­γω γ ή ς θά τραβιόταν άπό τήν εσω τερική κατανάλω ση άντι νά περνά στά χέρ ια τώ ν χ ιτλερ ικώ ν. “ Ε τ σ ι ένα μ ίρος τής ο ικο νο ­μ ικ ή ς π ολιτικής το ν κα τ α χτ η τή στόν τόπο μας εΐναι τό χτύ· π η μ α τής ά γορα σ τικής δύναμης το ν π ληθ υ σ μ ό ν . Γ ιά οποίον α μ ­φ ιβάλλει θα είναι χρ ή σ ιμ ο νά διαβάσει τό άρθρο χ ιτλερ ικού « ε ι ­δ ικού# στό δουλικό τύπο ( Β λ . <Π ρ ω ία » 2 8 Ν ο έ μ β ρ η ) . Λ έ ε ι κατά

61

λ έξ η : κ * Η π ρα γμα τικότης το ν πολέμου ά ξ ιο ι.... τον ιτεριορισμ.9 τής αγοραστικής δννάμε ως κα ί o w e πώς τής καταναΧώ σεω ς τρο ­φ ίμω ν κα ί λοιπών € μποράν μά τω ν. Ό έλληιηκος λαός S i r δύ ια τα ι ν άποφνγει το άναγκαΖον τούτο μ ε ιο ν έ κ τ η μ α » . Κ α ι πιο κά τω γράφ ει ό tStos- ειδικό*: «Το ποσον τώ ν -χρημάτων τώ ν ευρισκο ­μένω ν εις 7ην διάθεσιν τής ο ικ ια κής οικονομίας ένος έκ α σ το ν ατόμου έν ' Ε λλάδι, παίζει περίπου τον αύτον ρόλον, τον όποΖον παίζει κα ι εις r f jv Γερ μ α ν ία ν ή είς τήν διάθεσήν έκαστου γερ μ α νο ν εύρισκομένη ποσότης δελτίω ν τροφίμω ν καί αλλαι* ειδώ ν» (d t f \ a - δή οπως στή Γεραανία περιορίζεται συνεγώς ή εσ ω τερ ική κα τα · νάλωση με τήν έλάτω ση τώ ν μερ'.δων πού διανέμονται μ ε δελτία+ *τι7ΐ γίνεται κα ι στήν ΓΕλλά δ α με τήν ελά τω τη τής άγε ραοτι— κή ς δύναμης του π ληθυσμού άπΡ τον περιορισμό τή; α γορα σ τικής δύναμης ί ήΐ ν ο μ ισ μ α η κ ή ς μονάδας. . ) » .

..m((Oi γερμ,ανικες εφημερίδες δημοσιεύουν (1 7 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ ) μια ν εκκλ η α η πρός το ύ r κατόχους κουνελιώ ν κα ι ηίκοσ»ταΜν ζώων: ατά λαχανικά δεν είναι τροά ή δίά τά ζώα , αλλά 8ια τούς ανθρώπους. mΟποιος τα δίνει στα. ζώ α , θέτει σε κίνδυνο τόν Επ ισ ιτισμό τοΰ λ α ο ί»

...<crO υφυπουργός τής εθνικής οικονομίας δρ. Λ ά ντφ ρ η ντ δήλω σ ε πώς ή Γ ερ χ α ν ία δ«ρ στέλνει εμπορεύματα, γ ιά νά ξο- φ λήσει δσα χρέη έχουν προκύφει <ττά κλ&ρι / κ , γ ια τ ί τοΰ τα τά χ ρ έη προέρχονται άπτον κοινό Ευ ρ ω π α ϊκό αγώ να που δ ιε ­ξά γε ι*

Κ ά π ου στις σημειώ σεις τον ό Β α γ γ έ λ η ς γρά φ ει: « Ο ι ξέ· νοι εΐναι σαν τή ν ακρίδα . "Ο π ο υ πέσονν δεν αφήνουν χλω ρό χ ο ρ ­τά ρ ι» . Κ ι jlvto $εν τογραφε μόνο γ ια τούς Γερμα νούς·

11. ΣΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ VESTE KRETA

Τήν άνοιξη του 1944 ά Βαγγέλης τοττοθετεϊτσι γραμ­ματέας τής περιοχής Κρήτης του ΚΚΕ. "Ηταν μεγάλη μέρα: τής ζο:η& του όταν ëva βράδυ, άρχές του 'Απρίλη, ύστερα Αττό περιπετειώδίς ταξίδι καί κάτω άττό τή μύτη τών Γερ­μανόν, πάτησε τό χώμα τής σκλαβωμένης ττατρ!5ας του στήν ΚΙααμο. 'Αποβιβάστηκε οτίς άκτές τής Καλυβιανής μέ τό Γιώργη Σμπώκο άττό τ* Άνώγεια, τόν 'Αριστοτέλη Σφακιανά- κη άπό τήν Πόμττισ, τό Χαρίλαο Υιλλάκη άττό τους Λά»κους «cal άλλον ένα. Πηδούσε σά μικρό παιδί άπτή χαρά tcu ,, ρίχτηκε μ* άναφυλητά στήν άγκαλιά τών συντρόφων t c u ,

if où τόν υποδέχτηκαν. Άγνωστος τους ήτατν ό παράνομος 6α- λασσοβρεμένος ταξιδιώτης τής νύχτας μά τόν έννοιωσαν πο­λύ κοντά τους άπτήν πρώτη στιγμή. Λούφαξαν δλοι μαζί τή νύχτα καί τήν άλλη μέρα στά γκρεμνοφάραγγα τής άκτής scat σά σκοτείνιασε τόν Εβαλαν στή μέση καί μέ τά αυτόματα οτό χέρι είς φάλαγγα κατ' άνδρα ξεκίνησαν. Τήν ίδια νύχτα Ιφτασαν στήν Καλυβιανή όπου τόν ττεριττοιήΟηκαν Ô γέρο Κ.α- οτάνης καί Ô γέρο Πατταδόκης παλιός οίκογενειακός του φί­λος, ττού έπεσε άπάυωτου μ* άναφυλητά. Έκεϊ έμεινε όλη τήν ήμέρα μέχρι πού συνδέθηκε μέ τήν κομματική όργάνωση Κι- οάμου. Ξεκίνησε τήν έττομένη γιά τά Παλιά Ρούματα διά μέ­σου Ποτσμίδας καί Σάσαλου ττού ήταν πάντα ταμπούρια τών ΙΘνικοαττελευ©ερωτικών άγώνων τής Κρήτης. Μέσα σέ λίγες μέρες ο! φίλοι του τής κομμοττικής όργάνωσης καί ot ήγέτες του ΕΑΜ —ΕΛΑΣ τόν ένημέρωσαν οέ συζητήσεις ττςύ δέν είχαν τελειωμό. Βουνό ήταν τά ττροβλήμχτα ττού ορδώνονταν μττρο- crrà στούς -πατριώτες τής Κρήτης καί ζητούσαν τή λύση t o u s . *Η Κρήτη, τό ττανέμορφο νησί τους, ήταν ένα πελώριο περιχαρακωμένο στρατόπεδο, ή πιό προωθημένη βάση τών Tcfμανών στή Μεσόγειο, πολύτιμο πλεούμενο (ϊεροττλονοφό- ρο. Φρούριο τήν έλεγαν οί Γερμανοί, καμαρών όντας—VESTE K R E T A —καί φρούριο τήν είχαν κάνει. Τό Φρούριο τής Κρή* της ήταν γιά τούς Γ*ρμανούς «ή αιχμή τοΟ γερμανικού ξίφους νού έγγίζει τά τελευταία άττοφασιστικά άμυντικά σημεία του

βρ«ττανικοΟ Ιμπεριαλισμού στήν Ανατολική Μεσόγειο*. Γιά νά τό άποχτήσουν είχαν θυσιάσει χιλιάδες νεκρούς τΙς êxri- Xarn f μονάδες τών άλβξιπτωτιστών τοΟ τρίτου Ρόϊχ. * Άπ ό τότε είχαν κολήσει άπάνω στήν Κρήτη σά βδέλλες, πού ρου­φούσαν μαζί μέ tous πλούσιους χυμούς τής καρπερής γής καί τό Αλικο οίμα τών παιδιών της.

Μέσα crrè φρούριο αύτό τοΰ άγκυλωτοΟ στουροΟ, ϊμβ- ν* όπως πάντα στή μακρόχρονη πορεία τής Ιστορίας, ήρωΐ- *ή , άννπόταχτη, άκατάβλητη ή ψυχή τής παντέρμης Κρή­τη ν Τά στήθη τών Κρητικών τά δονούσε καί τώρα, δττο»ς πάντα, τό σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος».

Βογγοϋσαν κάτω άπό τή μπότα τού πιό βόρβορου και τβχτητή. Στά Χανιά, στό Ρέθυμνο, στό Ηράκλειο, τό οίμα τών πατριωτών χύνονταν ποτάμι. Μέσα σέ λίγες ώρες όλό- κλτ>ρα χωριά γίνονται νεκροταφεία. Ο Crie évcs σπίτι όρθιο, οϋτε 2νας άντρας ζωντανός. Στό Γολγοθά τής ‘AyiSç, λίγα χιλιόμετρα έξω άπό τά Χανιά, cl ριτές τών Ικτελεστίίών ά- ποσπασμάτων γόζωναν τά στήθη τών πατριωτών κάθε αύ« ΎΑ· Κοντά «rrcùç τάφους καί τά έρείπισ, ή πείνα. Τό λάδι, ■ή οτοφίδα, τό κροσΐ, τά πορτοκάλια, τά κάστανα, τά φρού­τα, χιλιάδες καί χιλιάδες τέννοι πολύχυμοι καρποί μιας πλού­σιας γήΐ» ποτισμένης μέ τό οίμα καί τόν Ιδρώτα τής άγρο- τΰ κ , έπαιρναν τό δρόμο πρός τή Γερμανία, νά θρέψουν τόν «περιούσιο» λοό. ΟΙ παραγωγοί κρατιόνταν στή ζωή μέ ό,τι κατάφεριαν μέ κίνδυνο τής ζωής τους νό κλέψουν άπό τήν Ιδια τους τή σοδειά. "Evas μοναδικός δρόμος σωτηρίας Cnrfjp-»

ΑΝ ΤΙΣΤΑΣΗ . Κι ή άντίστοση τοΟ λσοΟ, πού είχε άρ- χΐσιι άπό τήν πρώτη μ*ρα τής μάχης τής Κρήτης τό πρωί·· νό τής 20 τοΟ Μάη 1941, όταν άρχισαν νά πέφτουν cl πρώ* τοι σχηματισμοί τών άλεξιπτωτιστών, συνεχίζονταν άδιάκο- n a καί θό συιεχίζονταν γιά τέσσερα χρόνια μέχρι τ!ς 20 του Μάη 1945, όταν ποραδόθηκαν καί ο! τελευταίες γερμανικές μονάδες στά Χανιά.

Πολλά πράματα Εττρεπε νά γίνουν. Νά κρατηθεί ύψηλό

*Ό μ ο λ ο γ ό > δτι ίττλανήβην στοΰ$ ύττολογιομούξ μου ΰταν συνε- Βο ύ λευ σ α τήν Ιττίβεση κατά τής Κρήτης. Τ ό ώττοτέλεσμα ήτον, 5χι μόνο νό χόοίο ττολλοί/ς καί ττολυτιμους άλεξιτηοοτιστές, ττου τους 9εο>ρο0σα σόν ττοιδιά μου , όλλά καί νά διαλυθον/ι» οΐ γερμανικοί σ χη μ α τ ισ μ ο ί όλε ξιτττωτ ιστώ ν, ττου τούς είχα δ η μ ιο υ ρ γ ή τ ε ι éyco Ô Ιδ ι ο ς . . . ! ,

( Ό Εγκλημα τίας π ο λέμο υ Σ τρ α τ η γ ό ς Φ ό ν Στο υντέντ ατό pt- Ρ λ ίο το υ : « " Ε τ σ ι κατάλαβα τήν Κ ρήτη»)

65

-

V E R Ο Κ 1) N ü C i N O S B L A Τ ΤF U E F * D A S Q E S E T Z T E G R I E C H i S C H E G E 8 I B T

H i m ν ΐ Ο Κ ί ) « Ι » Κ Λ V* t f M » t» f * ft * ί i > K H M H A i r * l> It * f t g « * M H

: : 1 _ ψρ&Μ*4 » ** ■ *:·» *·!* . g*j.':%vt, t+i'r (Lf&v*e-*v «ΜΜ *»*«( **#»«*·«. « &■«**:*#*■ sft** hit&■}■■*■* wi** · /v ’:

I l iK i lU H <NUIi illFEEHΔ ίΑ T O K A T t X O M E N O N Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Ν ί :Δ Α Φ Ο Σ

Wt^fAOWâf^rH ΓΙαΓλ 1C5T ΑΗβίΑϊΟΎ AtOIICKfOtf fO t 17*4 TOY

V E R O R D N U OH 'Scr d^st **ϋ·*·#4»«; I * Ht Λ?·* -wJ .' r *·-. ■ «»♦?·.?* jt*t» « * ?·: »4t <■**·*’/ ’ - ·»·*» eft. } « t i £*<*/

In i'fjp e ’ i k& $c£ i:*.·:-.·*·· v* k i; *< *: J£ 0 p ? i. <<->:* ■-».;: » . ϊ **«·&-¥. ?*<

I*»;? ·:■· i %< ■'. .■:■ -->■ ·: : .. -■ :; ··. - ' '· ■ '.Wm, j

rWtfmWï :i *V: ·; ■ » •••,: ! - · ..· ·.-..' ·:>* jfe·/#. :

-»>;-■···· f H :-;*··-.' ■· · · / . ; « ·.. M:···· .(.·· ii'ii-y- *1« l i t # * ■■:tr^··. j i - %«**<**< «< ♦ .< , · -: ·*·~-·<VW rv £><'- :■

'to ·■ '*■■■■'■*** '■'if!'-'/ iw ty r ^

e tk&tiA:· '?'*· V f V' iÎaj»,*.· ■■--n. ?■.<% <: * :t >.· > il :>.

α η ίχ α :^-tn ' /: Vï? ' î '-/ - i.irii-f'.<’;·*;♦<Ύ■: V.'/·.'■ïÿii }·■'*"-Î>■<iy· > ç jï·. ·: i. :.

- C Ç » Ae·» i f K -'<·: >* <·; . ::. y : . , . ,.. -.

;:; *s--jr» V«»fc l i -Λ " « i l »-'ΛΤ>'»<ίΤΤ. f* it-‘ Usa <l».rïrtç< \' r-nf·

Λ·?ΐ--·<ί««ί Tsjc*' iR<tv ;*. J i r i i t > ·■·»·,■ -.· -: W >·:ί>ί r T ifW if l ÎÏK S 't ^ Î:^ '.--.'ί *:·■ %>.-,i*M.t<

■ îWfcÆ A»)Si«;g.WSS !■?« - î ' r«ÈÎI*': i -: ■·. ’ -»

4 \ j& ïi& r iïV ii.*,■■■ *, --■ . ' - -:X- "■*■ f* V/-4 •t-mi. ‘ ' · · «·· (·4( ■/'»■ t&rfïgi a : -ii• ■ 'Aj. · . •'►5 Ζ*χ*Λ.·:-η Ή ' ’

.<teÔR- K : ^j(?>ne»fei.«r¥(eiv ifa ^ « . !*. -v- ■ -. ·■ - ■ · ·· -: rx: -Λ-V V'Ù>

« H * tM ^W» ?,?** *·>? ».' . x '·l^ f jc v ^ iîi* l ; \ t * . v M r t < !

.· ΐ^ :Λ k & t & ï Λ

Δ S A T A E I E‘ ïwL.~<î«: =><ιί·η liJi-rv ·?«& :

: · t <.j i l S ~ « e c ü EÀ Ü b ô »^ : 4 « a 2 2 1 o t* :Ç v '

- Λϊ tiçti* ΐ4αρ&ρ*ηΐβ* * --■» :>>■«::-> t ·«·/) ^5 r ’ i >.?·· :-.;v>..· '- '< ?» «·*««;,4-fi tr. ÎV K i t 'ÎK Îf· *»·» - ΐ ». *:· ?>·-:» v Î<«f»!»V

W iii ■?«:■- < 1*. -v-i-r;*·.·;·-<*·■ n ;. :>»»'-■-ς r ^ f t "*-'<■**'·;> r !>i ? -fij', Xvp.i. Z M t& il

'U'· ■ >■'■-. fr\ t i i ' f *<K 1 # t Wjs«% A·-/ i»::irv; >.·:: ». X** ,| :>;-.· Ά :5 ' t ' » J ^

ι4**». ν ί ;4 ϊ· ΐ^ 'ί ί ί ί ;* î ^ v / i i ^ î ^ .‘ ; . &■>* Ai *;:Ι·5 ' Κ ί ' ■ > t- * > ί ■? ,■ ., ., - , . ' , = ■ ■ . 5 , ^

?· ' ·'■ ' :·.■·- '·::‘f ’· .-·: ·' ;:-s. - - · *··■ ï ;·^ <·:· . ’· ;ί· .'

= i W-V /■»>■> ·: - « ::·· · .- î- :

* fe :A « î Ar*.<4>v*« fuy*· »jp vre. .«<$ * *>«*»<»*j< >.i,y>AiiA$ *%>&&'■*> ■ «*i:·· n·K ^ H rA îN T C ^ ÏS ^ Λ - ί» .

*>&» · ~ίΤ. r ·- ».ί 0m , ·<*τ «, >'·*' ·τΛ β». · ·· ·- >:Ρ• i y * . f i - r , x ·}.> ·· » >< -.. · :··.* .>ίίν .: :·> »r· it^ V : '- if i -r ' '

■ · · · Λ ;- . Λ ;·: ϊ * jj*> - · ·- ·&»■«'■<«···- »·-.<■ / t'·- :■ fo ç& f& îfc»*· :·Λ< »; ';&ϊί£*η· * O > - '· ■ :

(<k :λ-:,^).ϊ . «r-, x*+ < yf&*.~.y' ■ **S£ ' <:» ‘ ’ '·>-- * » · ν · ι ><

^•À»* ftt# ♦?< >'>·■* . u ,*·; ·- ;·ν■ <·>1 ·' ” · .' ϊ · ' :>'.e.r A j * k i t n . ? g K A J

r o v c > K )V P I ( iV Κ Γ Η Ϊ Ι ί Τ

< ft • * ··*. ■ ■■''iif’ÿ

\* iSK$:• i-.ftijinyO»:..;.;'

A>sjy; v·;;: . ·»> τ·-?ί··»'β »«,• ; : ·. yï&ïj i<fr ’» ;îé-·' ÿ - ik 4:·>

A N L A G E . I.iîC C c?» K f tA f t ? f i r i t f t & £

! <4-· «a a iftj^ jfciÎw r €&t- A*»* Mr % ■ ·η«λ . >, ^ .; ϊ;μ ΐ s*· ·..-.' £.'pêa& A ZifVf t ΛΛλλΙΪ X t- κ.ν· Ι.- *

’..V ith 'W *■ teMstjitt’ ftg. î**r *îHfew|

■.*xt.'%riiàm *&* »♦«» ■>rr?> I* «w tlivr*: i.’ *x»a* «Λ *«iw»e»» Cc- ·’'■ '·’■

à. »*=*nr *Và> Ή■ v : - ·-. * U * mc\ ■ · .

.#<aw &>trn>>«<4?;t « νΛ»ρί v■/·:. :: . ^ S iÎtlV e M l S. i A h v ieh» '<*·: ’ ( ^ . v ! < ) H » iL ÿ jÉ i^ ÎK N W *».■«:*.*·

- - · ■- .· . . U* . ' ; . : *fc• Ί: V«·? ♦ j: >.*:* Λ (v, J lW W M jf c f Î ιιΤ ΐ N · > Λ- 4 .JÏ i'î.

' ■:Ι Β«£ίί**«ΚΪ ik. ;: W>r«dM et 54 m? ■

Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α !.N i * i &*€πάζ«»*« T ^ m ^ c v e i îS jC « û

t v w ^ ô « î» *w n ’ tf - ^ 'î jg W ^ ■ *-A V j -::* è v - ' * %

. \·ψτ&*4ή. &0 ïti*i> S ΓΚ ,τ*ΛΚ t■., O 'V S U 'ïfü :. ?,:«T4»iu>i'&£?.**■ « » >:

t* f< èvw>Ç<io»·· ; ':- - ;, ' ,Λ Ο » î f: rsyc.v-eÔr*r «a* * 0. j

'v'·? iflp M tC » . φ#^㻣«ί<«»^ Ή:.;·;;.'·gpA^·. ÔAA?K t i A *·(P c  c ie tx , * w

l~ - A W r* 5 ^ f t t & î« f^ v r » CW iS o & X - ‘ ‘V-

*ί^ Λ *Λ «< ^9*«ÏV··· -’4^· » V*C Ï X v- < »i — «iÇÿüt f i f îe ï^ t 3

Î;W a"> « k-ei ric-v««->v. ^ Y iK .r '* > * K ■■« ·, *<&£*«* {λ**}'.-* O

^ v v ir t P k & * * * « # & « **&■ '· ''**- ■&.*& a-4: r t w cpi »ώ«

< *4X *m *g H*ç **■ m - ^ ^ a ?* *' :■ λ .;: ' λ ... ' :,;% ; ' , ,'V Î>

9 * * .. **?■ % ■*>Κ V

Λ^ίί. ·»ι^ τ««^ ώ * 4 > ^ 4Ρ*ώ' * »r£ *rw > # T »*rtW · .

■ -■ strfrf T !<<*►·' -% τ^ · i <*C*AK

%«*■»<*·

5 Η Λ

τό Αγωνιστικό φρόυηαα τοΰ λαοΰ. Νά δίνεται καθημερινά μάχη τ % έπιβίωαης. Νά διατηρηθεί ή έθνική ένότητα. *Ε- πρεπε ό ΕΛΑΣ άττο δ,ιάδ=ς “Αντίστασης νά γίνει πραγματι­κός στρατός άττελευθέκοσης. 'Ενας τέπος στρατός θΐι κρατοΰ- σε σταθερά τήν δρεική Κρήτη κι άτό ksI é i aq>jpo (οττοΰσβ τούς καταχτητέΐ στούς κάμττους, θά προστάτευε τούς άγρό- τες άπτήν τρομοκρατία καί τή λεηλασία. Πώς θά κινηθίϊ δ« μως ένας τέτιος στρατός σ* ένα νησ! σάν τήν Κρήτη στενό­μακρο καί χωρίς δάση, μέ όρεινούς ôyKouj δ/ονους καί Απρό­σιτους, χωρίς σύγχρονο όττλισμό καί πολεμοφόδια, χωρίς βά­σεις ανεφοδιασμού, μπροστά σ* Ινα πολυάριθμο, πάνοπλο καί άδυσώττητο έχθρό; Καί πώς Θ3ι τραφεί δ στρατός αύτόΐ; Tôt δρεινά χωριά λιγοστά, πάμπτωχα, πνί/ουταν στή δυστυχία.

Τά 4μιτόδια ήταν βον/νό. Όμως y ià τούς πατριώτες τής 'Εθνικές Αντίστασης δέν ύττήρχαν β^υνά άττάτητα καί διταρ- τα κάστρα. Βουνά ήταν ή πίστη τους στά Ιδαν κά τους καί στη δύναμη πού λέγεται λαός. Κι ό λαός στήν Κρήτη τήν ήθελε τ ,ν 'Αντίσταση, τήν είχε μέσα στό αίμα του, πάπ- που πρός πάππο

Πρώτη δουλειά του B a y /έλη ήταν ή ip y άνωση το3 πολιτικοΟ καί τοΟ στρατιωτικοΰ έπιτελείου τοΰ ά/ώνα. *Η αϊσιοδοξία του καί ή πίστη του στίς δυνάμεις του λαοΰ δέν 5χει όρια. 'Ενας φίλος του καί συναγωνιστής του πού πήρβ μέρος στήν πρώτη σύσ£εψη στό βουνά άφηγεΐται πώ; θά τοΟ μείιει άξίχαστη μιά φράση πού τούς είτε: «Ό Κρητικός λαός ξεφτέλησε τό 1941 τή Χιτλερική Γερμανία. Καί τώρα είναι σέ θέση νά τήν τσακίσει μόνος του».

Τό νέο τοΟ έρχομοΰ τοΰ Βαγγέλη στήν Κρήτη, κυκλο­φόρησε σάν άστραπή άττό στόμα σέ στ^μα. Κι ήταν τέτιος ό έυθουσιασμόί, πού άνέβηκε μέ μ δς ή δραστηριότητα όλων τώ t όργανώσεων. Όλοι Ινοκοσαν μιά μεγαλύτερη σιγουριά γιά τή νίκη. Πολλοί, κι άντίπαλοΙ του πολιτικά άκόμα, ξεκί­νησαν γιά τά λημέρια του ΕΑΑΣ μόνο καί μόνο γιά νά τά» συναντήσουν καί νά χαροΰν τή συντροφιά του. Κι δλλ« στε­λέχη τοΰ Κόμματος κι ά\λοι πατριώτες Αξιωματικοί παίρνουν τό δρόμο τοΰ καθήκοντος. Σέ λίγο τό 14ο Σύνταγμα τσΟ ΕΛΑΣ θά είναι πραγματικότητα. ΣτΙς μαδάρες κοντά στά ρι­ζίτικα τραγούδια—τά παλιά τραγούδια τής ’Αντίστασης— άντηχοΟν καί τό καινούρια.

Πότε θά κάνει ξαστεριά, πότε θά ΦλεβαρΙσει νά πάρω τό ντουφέ<ι μου τήν όμορφη πατρώνα νά κατεβώ στό Μά\εμ= στήν άεροκαθίστρα

[<α! νά σκοτώσω γερμανούς....

67

f u r

J 5< >-’ ‘ . V vffe"* : ■ %<?%#“ ' ' H 111 ■ ■ I

' '■■ ■ ' >ώ'.'·:·;.::< ' **-·· ' \ ' I '- >·. ·:’p£V f?0':x-■;·.>. I ; >*> ί' · ÿBpj ; - v . v

f e r : * >

W^WÊr ' ■ - ,v'tf- ■ .... rr; ..., -,.ΡΙ ,L „, , , ................ .

ΔΕΛΤΙΟΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗΝ ·\···; , Γ > ■· ‘'Λ..',-:·, V

j- -jN:»Î>:;.i» Ï»? ί '; - ί ^ 1 ,,... Γ : ^ ? , ' f , ' . ,,ν - iv*■* * -»>· - £ λ:

' i r ·’« ç î É ^ t i l ^ » ^ r >>«ίΓ W e ^ ï * . : : Vf. / ; .

« S a. ' '·%*»*·? y, 3'B B~l$K *45,-'·· %*<-<* î · #: ΠΓ-ί λ*.ίΧ : - i* ;* '· ; ·^ . :::£ ^ ; ' : . .i-jjjÿjjj g?· ■: ' *-»-·:. i ? ■ *· ? «' S 5■■'·,<■ ΐ*·. ifi--S;“ j i 'ajî;-?ι'ΚΪ*ί<( r-iî -»#£ i î\

I;···, .*' .,/ ■.. . ;. . ..;^c r./. : . ■ ,,. V >· ty&séji&i. . . „ . _ _ · Η | Ρ · Ρ Ι ■ ■!”,y. & ®**· »<»<ÏNMÏ5t ί*.Λί< j.-.-* fc ï. >■:

* # - w * # * * . 3 . ~ . · . · . .*5 *n-« . ^ , . : - ^"*****·· ''■ # ;|| J r' -. *·> V i·· .

g . T * * * * * * * * :» V

·''**·' ■'·"·**· - ' - - ' · b · '· :- - · „ w . ^ ' ’-ί1 Λ ' .Y * '/. ’ v ' '** “

! JDEUTSCH-TUERKiSCHER»:- 3S :-?t'··'·" A i£ T'C-i ;· À ■&&■ Vi.î - ■ ·· -i:FREtfvDSCit ART'S? <A K;TSÊÊÈÊÊÊÊÊ :w-£&%y.. --:i .:ir<v§isi ϋέ;^·2<·?ί ■£-;.·:

'Xï-sXù ÿ.rXfXûi

> .s , -; . ·, «; j â ! 6 ^ » Î 8 ^ νί<;ϊϊ«κΐ·*.-Λ.-.ώέδ*ί/;ί .

' ': ;? ;ί « » ^ ;ΐ:?ϊ·:ίΐ>'-·· ■■·*<.τ. ><ï>iïsij;l -f

: ■ ■]$ Î & tW ; ; ü ï i -ft·'· : ;: ?<&&['■''x t-ï*ί->ώ. , ;.ν·-;: ί'■ : $ * & & & /% ν : ^ \ , ■ -■ qféÂi&AW**?*■·* ***> · ïfc-*à :-<-r? . Λ ί ^ . , , ,-» .

^ l~ x i^ y : » » WPt ί ί ? ϊ& Ζ-*,»2 > *i . '4 i ί ί ^ ; : ': t n s f r « J e V r r i ; .- '.

ί ^ r w - . ' - ' " , ' - ^ · ■; -< ·^ ί - , ΐ - ί:: -’"v':,”':4 ^:* .:r : · Μ 1ΜΒ~~τ'%ΤΐιiVi'ii' ^

t > e r * r » ; i « .7= ,?}·-«-: e < « *

». ?\. ιρ· %S$&u%γ/?&Φ&Μφ,

2ϊτ·-ί?Λ>:. îàs>4 V; :-, ■ - £ ’iS.: · £ *£'<&%?■ < f t

Λ 'Φ & Ρ Χ : '■/■: %%i. '·><■ ■/. ' '■■■.·.■ · ÿ. /.,»

Μ- rZ * ι <**'*>*■■ ·ίa-i< r;i T.r. «r.-

- « * 5· Λ Ι> ^ * · 4? ~ -, ,ρ ή / ΐΜ * .ί- r v i t> . i .* s : · · . : : ■ · '

f'> i UfS? έ «c; <; Λ ·:: t ; '- · ! ι ί ί ΐ , : ..:!*■ -, Ssi-i..

£ % & * # * / n , ..%£*<'■&.*P~i, Y ' -' -- * r. " - ; :■ *, % ? ·,' ^ ' 4 . -* y /ÿ /»i<: : * KxxfeMxhK· jIlc ; o··;: S*«;;xi» ;:« *9

.·,■. ■; .- :-. ;, 1 ^ ; ·-·

SCHWERE KAEMPFt 8ΕΙ SOLIUM4 ' “ * ' . * ' ' '· ' « - s i ?·>■■< *-;:»s k >***?· - - f '· . '- . . . i '· , : ;

' » ^ Æ r t # U * * â , •V:*S'!-^f<f· ^VÇ·· :k Λ * ': : - à * m t y * > t * k h M * * C

^ ’ X '. » :. ' - :♦ ; . < s · . * ~

,■ .' .. ·■'·'i-A·,«i''' · ' ^ - '"'■·- -»'-

f^S^tô t*ÎSfc;** ■; · ^ ' 'ri·:·; /

; 'âiy«

;.: ·:*:ί?:::-- : Î V r '<SÙ£>&

; :nrs«r»:.*! :ïi. -. :’i ':î i>^>

·ϊ$%&Ά:·. ’ Κ',&Λ~ά· ■■ 4-W ·&■·.·:

T iT V ^ !ί·: >ί·ί» * ; >W*I. £«■#%*: &&&$%< i-M'· • ■ '· : Î-'V*«*.· t e · V ·.« :·· <

Η Σ λ ο β α κ ί α ο υ μ μ ε- έ χ ε ι ε ις τ ο ν ά γ ύ να ατα τή ς Χ ο β ι ε τ ι -% Ε ν ό ο ε ο ςMNOfi mÜKïWriSftlfi !1Κ WH 1 ’ _5 * ^ .£ #&' ? Φ . » ·: ϊι-'ν”'*

"is.- ■ ·.* £ * “ r *·■*»*'» *<r* ·Λ<' ;·,·.·. *\V ·:*«!..*'-.;<ν ;· »*<*»**τ>«*ν· »«ς i ‘t e < ■ : . * . 'ϊ*·ι»ν i*» ; >3v *>·*.«***&%«t'f .» ,«.***! f-'lS'i·' y w* «raftin'» ·*.- f - ' ' . ' ' ; ,;■· ·■ ■ -■ 'ï - y' - z m n n ^ m i .TQH m Z M l l i n i W t : Î0 M ·

ltW .I|É |§ lp ; Î j p S V â t * .v 4 *l jtS ftsji., ,->?***£ ή: ïmv» &(*. àr*dt9\<k*Β·.- :«fiî2c.>*»V μ* ti**φΓ, X *xti

λ*· 4 · *. '♦*-ν*.>·>. y ·'** ' ·p is î «iras ■ iuüs* rrm im ftf# Λέν<« £. “s ‘îit *· v*rt» :H .5 2*οαί< ïv i* *?<.:« fv® ; îk**» * ;«<* r'Hf* 'Λ ; ίrifcii: viié: &«·«·* &j£,T<ÎVi Xysrtwft'£ <o> àéf ***

4M m iS g rlî! m m. Bï ÿ» <|| »*«>_ g:* I» V'* ;>ί·ί:·

.. 'f;» iiiife'.- . ■ ·

t-i^ iiv a î- ^ tA 'iw J jr a t ' <kv^»*}· At'4»4t· té$ Γ*'#Xr ywrô, *i* l*J*v Ά fÿîwwi *ê& StrW 7ÊA&4WM&** t&*)û*Zï.<*k+ΓΚ* νφ τ ξ·** ·,» -tc fW.. •«fctâÇ. f' tâ u» rtr:.:<*c £<**; ïrWVt»ai«* t,·**\»t i .ι><ί ό ΪΗή; ϊφΐ-α&Ι- * * iί& ψ iC iit-'λ r i ; Ληο^τ- η<?>β*νς. t&* 4|fy -Α<λ»* & ÂX*a«î; '=»*·*ai'puAk***#* .| •Î &ôtM'v :to »C lÿ j f e l A-vA^itic f n xtSfY <ùu€» tà * %â M i Vi·

«arm {friîiii4ît*fc0iNftÎH ■itimi 3ÎASÎ0W -

* *5*:: 9Ye< ■: ■■'Xi '

·· ·■ ·*·?·'-·** i- -' < *w-:-T Λ .ν · >T-ΊΊ& v.I· * - .. · -■■" ,J * '■' -V&üsfê&tfi >?« ?*'■-:■>$·'$£''>■ C; . · ni ( ' ■· <ia i...i'>:--.:.V*.i. ='·- -ÏW »■*-- ·:*,»,s·»·.|0-> ·:«^·

*;viV«S4i.:VÎ î*wn· ,*v

: Vj&i *■&&&■ *■

H πολιτικήνά o k o ï»-tirj’ τούς it t:j!-v! r m i: iiirâ iT »

Γ epyavcfôs i;

..V f t » ·

.. .Î/£*«Usjç«':Ui>sïm'·· * - i T ? & ? M

ü 'i " '£

·*■»> ·#«'

J: J f *■ -4'*# * ?¥ * t ’’*** ^ ί*& '

»**>-

f

?<i sjÉ-fc»#· ttx. *rjv s.·.» :;·%«». .ίΛ-·:;! ». . , ·**. ?>v*·,. «. ’/·»*«:> *·· *';v l ,. : ·..·»..' Λ*τν- ’ * *ç. » ς.-.ttpHi'iM'i »·.<.' .< »'v.<>.«si-A«|r.»étfc8rft.vi· /Zôr-

& * r xv * « ν ; «·;ν I ^au * Λ γ γ ?Λ * :*β Ι & * ï . Ύ Χ» ÏV t Vf-Z' * * *Çtor-iV . ; : I '13»* ?____· * ifâîrE*emssî^BiîSï ’Swe* ut » Hraaît m iAi!’* ι“;β 32*ςÿ*>Wi*>*ar ^ « jr* î.-A - - ·

; Ί '- r ^ τίΐς ■ Γ * ^ / ‘ ϊ«&·. &«.·<·''Vât-iii;· * c fp ®e<«!pÿ<ï» t?S< > Ve<i>Ç'

» .^ ιτ γη «·*^91«<ι K**ét- * T r * ^ » ^ ·w r«iT^v^«w% tx v 5S25LÎS'1* 1 αν -.ué S«.v* «»<=— *'■·?S

Afn? Pa i TV . ^ 'iA T*2•5 - ^ · ; t% ü o ^ r

» Î » W « U c n / ia r t ^ w . ti&www,» ^ · »'Ό *«ΛΤ«ίεΤ '»^ ' '3 ti Z*.r*t>>» tt,

i f c ^ r · · ^ « nS», -w ?r kCT*<1* " *-?~w W Ti*F* iL i Î e' î ^ * » · ' ΪΓ! |5pu P{. * 1

i fA * - :* # c ««x-• *ie»3 ΛΟΡΟ*-:; - frnxrt srç «i fr-

p %·. ν ^ - 'Γ ν

·*. ^ ' ; i fi* r**'- H

* λ κ ±Λ·rtiu - 'V i . i * ^ ,>3 "Λρβ*« «I •'&ί-*94>>* Ή ? λ ^>e« ♦iC'-^w

«Jiîcxyr^^**»

/v^^rr^-w r'-vt,>tM»* <-s*>^Otuwo «ίΚ ^ - Κ »c»· « it e if t r e ^ fc><» f-f» 4<j.

.rMM£t40te *erf «A *rr, ^5*<i { ® * ♦* Ιϋ η Ϊ£ * Κ . , i»p<9(i:r»n? ■ '--■.-.S ê jo a t+ b r i ν β ίΝ Λ ^ « ίς « V

I ^ a e w - M i K ^Τ**«ίΐ3ί M A*» *<»<ί»·/ί»ϊ<

î .»«ï »îk s > ; Λ ^ ν Μ ΐ ^ν fn V i s-'Λ^ί» * s * r* ï^ « ’-on <Ve-4wâi«c»»«w>f» -» j

,: -·. ;· ·

$îi«ÎS-Îi. '·.<·' :;. .•Jr» · .·.·,. i f f*, ν :;·53?·ί.<*ς *-.>·-.·/··.,._»«JÎ4>*:-Î; » >.. > &6'··ΪΧΪ£Χ.

i* À f ■ ’,·***s» il*»*

»-■■·:'<■ >;■<: x :» i« ï;^ î

Δ Ι Α Τ Α Γ Μ Α # a:·<»:: > :'-v·.<·< wrftx sW<:

W :.?·■.*?.#:$■:>;;■%: >,■l ' ■ '

-i ·■ «■··:_ ■': -..v -.Wey·-· ; .5 t ? * * '

<*4>»··-. <■ <; ·.- .-·· î 4 * : -■· y ; <-'V.

-S.· ·; ' -.·: (y '~ \ * : ;• ,:r*: ·■■·■'·· . ·. .!·: ό ., '( · ι. · , · .,.'« '·*>'·.» <ίΛ··^βί^ί

'A s >v*îu-*-ft w«-.V -Cj e .Î . ;v t *'**-V

-* ■·· ·' · - ·; /'·' S*: [i^ X 'lî

H -Siiÿ r;:* .. έ>·»Λ<?%ν|:·ί■;· <-· ■·; - : -. -. · ». ·· >?· -.W·. a« : |

-····::>-·-,···. .· Λώ ;»&:*- ■ \ *:;tjÂs::| ? ->. V i v a i t , '

st¥:> i ifci i-;« · ••'rv·.· 0 ' ·>Τ*ίβ <;:|| c-i»y; .v:·. - · -.» ·>>- , »· ·;: - irf& re. i ■

W-·* s*ÿï'*; .. i* ■''-<· ■ ■■■ ~ ï <ϊ*'Λ43ξϊί - : · ï»> -ftrfpaie *6 ·· ..-. . · . .- ·. ,·λ

es «i«î<»W **eri«; *<·. ' .··*.-.<♦ yjâNgg»·!>··/'I, ·.. · ►< ·> .'--f/SlKr-av ·.»:><- Αχ’Λ

• te r» ' · '■-«» I # I4*·.,κ*βϋ»<, . ( î î :;.W*a< j-V *·· .'·:.·' ·. <- £55

rm r»o * λ μ * ι <ι ι ·<'qf/»- ïv f l f l f iw t . i u * aigH ^&Si 4 k>^* «■ 2 “

' i-i <■■■■

:· i· ·>« · * n» f^4*:^··.

*·,:< «U V .ί φ >· ï «:»δ »,·-··»:. x i : 1>è i!*

iir< * à « » # * v î* i . a ÿ p js v '.A jiî* ■! « -'a . * 3 ^ 5 ; ,

-·■'*. '''f f iHM:\->α·· ί y.i^ -9 ' .V· ■* Λ- »'i3'îV ' : V '■•'1 : v *5*- ‘ “

iif5«WÎÉ %·; i?flr -i -:vm * ·· ' V *■ t . .· H ‘ -w: <V4; Îj» X4»> · ?·> Si.s4£t-&i ÇS,V *w> 'i ■';<*> >«,»·-Î«Ç ftat*-} ---t. =·<! ':·■•ifc'-arti i «W»»H ·*tyfct+ ï -»«Vf ·κ

iU . ■&": Λ +**?#· s. t -· «» * ü» * t<ii - .'*·*?.<.• 3ίΛ>.' ί< '-a·* ?:?' -■;. **«? · - _ . · ::

;.· 'Κ*· <Ζ.ή^Λ*'.Λ^ί

mimmnmΊ £ '* * « ~ *βδ· t ι& χ ύ ια 'ή

x~ï~'rrii Sr.-+0 '%^ Κ-»-

yKfcn » * ; Β Λ A. . V u i l i l '^

« mi® mm ii .

Ί .te *· ?.Irp O »m.r1 ^ »>* Ί ^·%0t\rr<-'. <*+*i jig cU i >■'*·'..■ îl ‘>

* * t r t r#ww. «-ai ^ a*¥tü<4 -psai

Λ-Χΐ ".V*iS- .·; »Î< ♦ft-# 'ïj· . *,«*» f rp*»tw~· (!ιλ Λ « ·>γ *-*>i J i t u p < K » ;- ^ Ϊ^ ^ Λ ΪΪΛ ί «< .éwi «V· «; 7i««| ί*ί»»=<κ> ·<ώοι.« t ia r v c ^ Î.

K^v:...:. .*,< sv . . . :· : :·. : \ - ·. ·*.■i-j*·-;»■ -<:r-·;·<-·■<-♦· «v !“ v*·^·, W - ^ ,® ÿ « :> Î^ ' ·.·· -■: r>Wç»'<·* ♦..*%.» »';··;» «·.. .«'«··; ■

‘K i i i j w . " i »· ·^*ύ<·0

«V-i* W-O »-t3f - ••«tei»«»> .·· '*: : '*Λ j .î · * 'v

h^é '*««<*« - 9 & **z ? -'»·■’-♦<(* '·<*,-'.W - -- - * r « . > -· · »♦<»

-> · - '- i ’ Λ » η .ΐ4 < ^ '* fA i*

«νί>μ<**ΐ>ν;> * r>" t..-*1» .«·? :-.

«t4ifc . ^*V«^î5 ?"<#; . ts iiis r^ i’fp ï* <ïv <>^û^jSCo>«i : ■ ίίΐί1:: ;.·;. ·Λ9Ά*ν*.·* ; ' > v . ; 'Ά

~/S’> ^ : «-■**/:>- » Q**.-s?AX : K*z *6fV ’

■h ίΐ'.& Ζ φ / ίρ ρ χ '

Λ,Λρίβ^Μ ; #«>>*♦«*>«i w-* «- « *-t,v*-U * * “"■· - i A··’ a- J 3·^ν< .

. ».-?-: ■>ΛIfÇlitC·"λ£ '«•“aj i-i··';-s i ^*3ί&>αί,:·ι*·*ί ÿs#!i-

» t « CM»!· *■ -V .»» ijrSt, n % f& i\ ià g r ^ '■*<; Wf·· ■■

κ.*<χ**να>· ■".■ *< :

"Η »*, ûe>*, <S:4i=**at, : βόίο^ιίίί.',ιϊί» «wr»-

tô c « ♦ Î ' î W i s , *■ τ«va* ίϊ>··6Λ·-Λ·*: -'>' a ' -+*-·:■

*n*»4·^» eôf-vW · r-x ; « v » v *»f O -î» S^Of. < £ *4 ·» ·. 1-y :*»ô ’S iuiîisli -» »W->τί*¥ ΛΪΛ*».ί«| 5>·'. Æ i+ i; Si*·'..iM^-4îl2'îç:rwY:«<J5 >£·ί

J ΙΛ Λ O J 'V » ··>■·*; *f»|.çaw c i. r. Λ»·· ί> · g^V v .&<i?1»-il-*Ç ^f**·-*·»ί&ς p <. <1 ïMiai’.^ P i A * ■· r. «ét. *;,T,c. «'. <

. '»*!. . w ih h Al·

ï·’?»' » .- > > ίν :*^ \^ Α έ£ β »® |

» \-.»**»>-» r*M '..< . ;· t^ s- ir- T S a te

·*- W . < > , - V '". '. ■ ’ f^: i^ îlï* . - S i .',- * v , -.■c«’-c»efsy ^ .“ : - ;'■''■*■■* »·:> »* -.WsîCf ! ii'î

*· - :-· "■•^C·>■· · ■ ·,ν· tA'-b-i,<«* -■ i *

«a -

>5«. ■·'■' Λ'.·«.■

ί-·..ν - 'f ie v ü '

ti»> ' ·: .fi& tx ,i i ·< i < 3 ^ » ^ ' . , . _ _ ·- ‘* y,V.·*.■>*&!*&-."<

«'if·?·; >

i ΰ ΐ>.ΛΛ ;

V iy w - < c i i w ' . t «s.!»? cü»«m-»tî»»u.v -*»***«-' *& **'*■ ' > v ΛΤΟ'»·

— -- · / '* *■*— - ■*1“ ' ■*■»' > , 4 β ζ'

<ΐ,·»Ό<··'·(ίν ν. -r„■»_«'■ < Vv ^ 4·' '

, « τ?*:.-*4$8κ?!. ■·, τ- J-. »··«,·ί. ■ ·. ■>·.:- *.r -λ-λ - ί % !

■ ± ·-ί « 4 ■* '·. ‘ ···*- - i Χ-/' "* . iv " >y*v ·· _ V tj 4<>-j * <- ν '-'“■'«· > . «!iî- Ο I * . ί Α ^

________

'iiiiWi?a aiun·::' · '··· · ·

·>?·?( ·- ♦·*· % -. ^ ^ r .V î- * .**■■*' ■>*(,,i

• c «» H ·.»·-' · * * '. t » iay=>4ii

:v r & * * ■ * ? * & * ^ ' # r

Ή παράδοση ξαναζεί, οί καρδιές χτυτταιε ήρωικούς ττβλμους, cl §λπΙδε$ άναφτερώνονται. 'Υπερήφανο τό *Αρκά- S i Ιστελνε μέ τή φωνή του μπουρλοτιέρη τον/ Γιαμπουδάκτγ στίς ματωμένες, Ερειπωμένες πόλεις κα* ατά χωριά, τό μήιυ- μα τής νίκηξ. Άγάντα Κρήτη άνυττόταχτη. Άπ ό δώ πέρα- σον τίσοι καί τόσοι καταχτητή. "Αλλος δρόμος άπ* αύτόν ττού ξαίρεις δέν ύττόρχει. *Η ΆνιΙστοση είναι ή άρχή τής Νίκης. Ελευθερία ή (ίάνατςς*

Ό "Ολυμττος., ή Γκιώνα στέλνουν τά χσριχόσυνο χαιρε­τισμό T c tç σ*τά Διυκά όρη, τόν Ψηλορείτη, καί τή Δείχτη*

'EuTrpàs ΕΛΑΣ γιά τήν Ελλάδα Τό δίκηο καί τή Λευτεριά ...

Εφοδιοπομπές άττό φορτωμένευς ττατρΌτες-άντρες, γυ ναΐνες καί παιδά— άρχ^ζουν ν* άνηφορίζουν ατό λημέρια icO ΕΛΑΣ, περνώντας μέσα άττό τή μύτη τών γ*ρι α*ών. Tcpyo- ττόδοροι λιβέντες μέ σιδερένια καλικωσιά—ΣφατκιανοΙ, Σ*λι- νιώτες, "Αποκορων ιώτες, Κ*σομ(τες§ Ριζίτες ροβολουν στΛ κατωμέρια καί γυρνο€ν πίσω τά ξτ μερώματα *ουβαλώντας. κομοτές άττό οϊγες καί πρόβατα. Τό ϊδιο βοι,θιΟνκσΙ τά χω­ριά τής π ^ ιή ς Κνδω^ίος πορά τόν άσφυκτικό *λο>ό τ&ν Γερμανών. Τό άντάρτικο φουντώνει σ’ όλη τήν Κρήτη. Σέ λί­γο, τά όνειρα Θά περπατήσουν καί Θά γίνουν πραγματικό­τητα, ή όρεινή Κρήτη Θ* άπεΑευθφωθε! γιά νά γΚει τό -προ­πύργιο τής 'Αντίστασης.

Ό Βαγγέλη* δέ μένει γιά πολύ στήν Κίσομο. Fifp^ot: στά Εννιά χωριά, στό Σέλινο, κατ*βα'νει στό Σ*μπτω^α, στήν άρεινή ΚυδωνΙα, στά Καρανοσκάψιδα, στούς Λάκκους, ατούς Κάμττου . ΟΙ παλιοί δ σμοί ξαναζωντανεύουν, δημιουρ- γ-ουνται νέοι. ‘'Ηρθε ή μεγάλη στιγμή νά δώσουν όλοι *τό τιαρών καί τό ττσράδειγμα.

ΟΙ Εγγλέζοι άλοφιάστηκαν σάν ?μαθαν τόν Ιρχομό του Βαγγέλη. Στήν Κρήτη δέν βρίσκονται γιά νά κάνουν άντίσ^α- οτη. Στόχος τους δέ* είναι οί γερμανοί, άλλά ci *ρητικαΙ. Ό ττως στήν ηπειρωτική "Ελλάδα—κι* ôncu ^λ-ου πάτησαν * 6 πόδι τους—2τσ» καί στήν Κρήτη κύριο καθήκον t o u s είναι ή διχόνοια, ή διαίρεοη τοΟ λαοΟ. Γνώριμη ττολιτική τών Ι^πε- ριαλιστών. Οί "Ελληνες μονιοσμένοι θά ήτον μιά δύισιιη πού θά tcùs άνέτρεπε τά μεταπολεμικά τους σχέδια πού ήτον ή ίξϊοφόλιση - ών προπολεμικών θέσεων καί τής έπιρροής tcus στήν Έλλέδα. Λογής—λογής έγγλ^ζοι μέ έλληνικά ό empara, μέ γενάκι άλλά κρητικά, μέ σαρίκι κοί στιβάνια, λογή·—λ*> γής “ηρίχτορες αλωνίζουν τήν Κρήτη. Τά υποβρύχια Kcupct- λοίν άνατάτιουστα λίρες, ίφόδια, καί δττλα ά ù τή Μ- Ά -

70

νατολή. Φτιάχνουν δικές tous όργανώσεις, τπόνια της -πολι­τικής t o u s . Εκμεταλλεύονται την à q > k h s ia t τόν ττστρια>τισμό, τή φτώχεια μερικών, τΙς φιλοδοξίες καί τή μισαλλοδοξία 6λ- >«ον, δκμεταλλεύονται τΙς οΙκογενειακές διενέξεις irai διαφορές, δημιουργού* δττου χρειάζονται νέες. *Η ΕΟΚ (Εθνική Όργά- νοοσ»ς Κρήτης), ή ΑΟΚ (Άντικομμουνιστική Όργονοοσις Κρή* ττς), είναι Spyo τών χειρών t c u s - Παρακολουθούν άπό κον­τά δράση τους, τΙς καθοδηγούν. Φ άνουν στό σημείο νά καλλιεργούν χοοριοτι èç Ιδέες: «T i κερδίσατε ττού êva:0fycaTa μέ τήν Έλλόδσ; ΤΙ α\λοξε άττό τότε; Πόλεμοι, κινήματα, φό­ροι, φτώχεια.,, θά ήταν ττιρφόλι ή Κρήτη &ν δέ* χαλούσα­τε τήν Κρητική Πολιτεία». Τό λιμάνι τής Σούδας Ιπί §να οΐ- ώνα τώρα, άττοτελεΐ σ^όχο σ~άόδηφάγα Ιμπεριαλιστικά σχέ­δια τών §γγ>ίζων«

Άτττήν όρχή ό Βαγγέλης καταττιάνεται χωρίς νά χά­νει τόν κεντρικό του στόχο, ττού είναι et ξέ?οι κατοχτητές, νά ίξουδετερώσει τά σχέδια τών "Αγνλων ττρακτόρ^ν. Σφυ­ρηλατεί τά Ιδεολογικό μέτα>ττο του άγώνα, δΐϋφωτίζβι, καλ­λιεργεί τό ττνιύμα τί|ς ενότητας -τών πατριωτικών δυνάμεων ένάντια ατούς ξένους κατοχιη^ές καί τούς «σύμμαχους» κή- ρυκες ταυ διχασμού.

"Η ττολιτική τής έρότητας τών ττατριωτικών δυνάμεων, ΐ^ταν ή μόνη ττολιτική ττού £6υττ·ηοετο0σε τό "Έθνος.

71

12. ΤΟ ΤΕΛΟΣ

Ό Βαγγέλης, όπως καί χιλιάδες Αλλοι ήρωβς Αγββ*** στές τής ’Εθνικής 'Αντίστασην, τής Δημοκρατίας, τής Άνβζας** τησίας, δέν πρόλαβε νά δεΤ τά όνειρά to u νά γίνονται προμ γματικότητα.

"Ενα Απόγεμα, στίς 13 τοΟ Ίούνη 1944, όταν ττιά μλ τή μεγαλειώδη νικηφόρα ττροέλαση τών σοβιετικών στρ«τ«- ών, καί τήν Αντίσταση τών λαών, είχβ κριθεΐ ή τύχη τοΟ πο< λέμου, μιά όμάδα άττό νκεσταιτίτε; καί Ασφαλίτες τών Χανν· ών ίσωσαν 1«χ σπίτι στήν Εβραϊκή συνοικία τής πόλης. Οί •πληροφορίες τους ήταν έξακριβωμένες. Προδότης & Αγγλος λοχαγός—γνωστό τδ ;ομά του—υπεύθυνος τής Ίντέλιντζεν* Σέρβις στά Χανιά. Μαστορικά τήν εϊχβ όρ/ανώσ*ι τή δου­λειά μέχρι ττού νά ρίξει τόν ά/ωνιστή στό στόμα τοΟ λΟκου. Ό Βαγγέλης μόλις πρόλαβε κι §<αψι τά προσωπικά to u ση-* μειώμοττχ *Η πλαστή ταΰτότητα μέ τ ’ όνομα Ψαράκης πού μποροΟσε νά τάν σώσει Απτούς γερμανούς, τοΟ ήταν άχρη­στη όταν στό μπλόκο -π-ρ^τοστατοΟσε ό παλιό; tou γνώρι­μος τής Ασφάλειας ένωμοτάρχης Τζεϊράνης. «'Οχτώ χοόνια τόν κυνη/ώ, καί τ ώρα θά τόν άφήσω;» Αύτή ήταν ή άπΑ*ι τηση πού έδωτε σέ ί,»α χωροφύλακα, πού τού §<avs νόη,ια νά σιωπήσει. Ή Αντίσταση τής τελευταϊαΐ στιγμής ήταν μάταιη. Σέ λ(γο, σιδεροδεμένος κι αίμόφυρτος πάνω στ* αυ­τοκίνητο τής γκεστάπο, π*ρνο3σε άπ’ τήν πλατεία του Συν- τριβανιοϋ. Μέ τό βλέμμα του Α/καλιάζ«ι γιά τίλευταΐα φορά, σ’ ët/α περήφανο Αγωνιστικό χαιρετισμό, τούς Χανιώτες πού βρέθηκαν στό δρ5μο του, τούί δρόμους καί τά σπίτια μέ τούς Ανθόκηπους τής Αγαπημένης του πόλης. Δυδ μέρες μόνο τό *κράτησαν στή φριχτή άπομόνωση τής Άγιδς., Τήν τρίτη μ4* ρα—16 Ίούνη-νύχτα Ακόμα, βιαστικά—βιαστικά, ύστερα Α­πό μιά συνοπτική δίκη τόν έβγαλαν άπό τό κ*\λί Ttiu. Μα·* ζΐ μ’ αύτόν κείνη τήν αύ/·ή θά έκτελοΰσαν δ/α γερμανό καί 6υό Ιταλούς άντιφίσίστες. ’Ανάμεσα στά χωριά ΓαλατΑς κ α ί *Αγιά είναι ό Γολγοθάς τών πατριωτών τής Κρήτης. "Ενα* κορμός κυπαρισιοΟ μπηγμένος στή γή, χιλιοτρυπημένος, al·

72

Μπροστά στόν τάφο τον τήν ήμίρα διακομιδής tfiv 6οτΛν του

ματοβο μένος, περιμένει * Ό Βαγγέλης δέν ?φτασε μέχρι τό γολγοθά. Μόλις βρέθη<ε στό προαύλιο τής φυλακής κι Αντί •τρύσε τούς δημίους του συγκεντρωμένους νά δοΟν iwa Ρώσο ύπολςχογό, δτοος τούς είττον <5ρχ>σε \à τούς μιλά μέ τό κουράγιο κοί ιή φλόγα πού μιλεΐ ένας Αγωνιστής μ*λ>οθώ- νατος στίς τελευταίις του στιγμές. Στήν ίδια τους τή γλώσ­σα, tè φωνή κοί λόγια πού χτυπούσαν σόν καμπάνα καί τρυπουσαν τΙς καρδιές. Τούς είπε ποιές -ήταν, γιατί άγωνί- ζοντσν, >ια-»1 οΐ γερμανοί έχαναν τόν πόλεμο, ποιό τέλος τούς περίμενε.

Δέν πρόλοβε νά τελειώσει. Δνό—τρ*.Ις δήμιοι χύμηξαν Απάνω του ουρλιάζοντας. Με σπροξιίς Kot κλωτσιές τάν τρά­βηξαν μέχρι τή δυτική πύ>η του περ. βόλου κι έ<εΐ τόν Ê- κτέλισαν μέ μιό ρ πή τοχυβόλ υ Μερικς I λένε τώς τ£ν έκτέ- λεσαν μέ τσικούρι. Το τραγικό tlvai πώς <5ν τόν πήγαιναν πρός τό Γολγο€α &ό σωζόταν. ΟΙ πα-τριώτες τής ΆνιΙστα- OTjs είχαν οργανώσει τήν όρπαγή t c u όπ* τά χ^ρια τών γερμάτων. C I τίλευτοΐ.ς του λέξεις ήταν: «Ζήτα? ή Ελλά­δα! .. Ζήτω ή Λευτεριά1... Χωρίς ΧΙτλερκαί χωρίς πολέιιους*... Γρήγορα—γρήγορά ιόν σκέπασαν σ* ενα πρόχειρο όρυ/μα, λίγα μέτρα 2ξοο όπό τό δυτικό περίβολο τής φ^λα*ή$·

ΟΙ χιτλερικοί, οέ στενή συνεργασία μέ τούς ά/γλους κσϊ τού> ντόπιους έθνοπροδόtes, είχαν κομει τό καθ^ον τους. Ό διοικητής τής Άσφαλιιος Χονίων μέ ôvc φορά* του ζητού­σε προαγωγή *α\ ύλι> έν άμοιβές > ιά τούς «5ν5ρες του πού *ΐχαν άν^ραγοθήαει. Ό Τ^ιϊρίΐι.ης 6έν τΓρόλαβε νά ιΐσττρόξει τά àpyυρια τής παΜκ-οριας icu. ΟΙ ττα-ρι&τες τών Χανιών τόν έκτέλεσαν σ Iwa κεν ρ κό δρόμο, δττας οί πάτραινές του €Ϊχαν ΙκτίΜσεχ τό Βαγγέλη. "Αν τή γ/ ύτωσε ό "^γ/λος λο­χαγός, (TtOft γιατί πρόλαβε κι ?φυγ£ άπό τήν Κρήτη πρίν y lvd γνοαοτή ή προδοσία του.

***Τ ό συντσρακτικό νέο τής έ^τέλεσης του Β ^ γγ 4 λ η σ υγ-

■κλίνισε τους Χανιώ τ*ς, ά ^ ξό ρ τη τα ά*πο π^λιτ»*ό φρονήμα­τα . Φούντω σε στίς καρδιές τών ώιθρώπων καί Ιδιαίτερα τής νεολαίας ό πόνος, ή η ΐα -η στ<^ν ô ij€bvc it ή έ*6(κηση. Σ τό φ ύλλο τής π ορόιομης * Α υτερ ας» πού *u*^c φόρησε, π όνω Λ τ ιό τ ό *ύρ ο 6f.Ôpo, π ού τό ι Ι Αε γράψει ô ήρω!*άς μα χητής

♦ Δ ια σ ώ ζ ετα ι, I s i c p t x è ΚΜμτ*λχο, c n ô 'Ισ τ ο ρ ικ ό * Α ρ χ ε ίο Κ ρ ή ιη ς .

74

ΜΗΤΣΟΣ ΚΛΤΣΙΚΟΓΙΑΝΝΗΣ: Ψηλά τώ

Νίκος Μανουσάκητ—Γαλάνη* (μέχρι τήν άφιξη τοΟ Βα γγΙλη γραμματέας της ττΕριοχ-ής Κρήτης τοΟ ΚΚΕ) ήτα» γραμμένοι ©I στίχου

«ΑΤμ« κι έκδίκηση ττίστη κι Αγώνα y ià λουλούδια Βαγγέλη σοΟ προαφέρ» τ6 Κόμμα.

76

13. ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ

*Α ς μήν ήρθατε πίσω*Α ς μή φτάσατε πουθενόι"Ο δρόμο s μα$ άρχιναΆ τ τ ό k s ï ττού ό δ ικός σας τελεί 6>νει.Πάνω ο τό κόττασττρο χ ιό ν ι Μ ιά ματωμένη γραμμή Τ ό δρόμο μας δείχνει."A s ρίχνει τρ ιγύ ρ ω σ κοτά δι ή νύχτα ,*Ας ρ ίχνει.* Α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε ττιστά τά ματωμένα σα$ Τχνη.

ΦΩΤΗΣ ΑΓΓΟΥΛΕΣ

Ό Αντιφασίστας άγωνιστής δημοσιογράφος Νίκος Καρ- Ροόνης, ττού στίς δύσκολες μέρες τής μεταξικής διχτατορίας maA τής κατοχές, γνώρισε Αττό ττολύ κοντά τό Βαγγέλη καί Λη^δέβηκε μαζί του μέ στενό δεσμό φιλίας, ίγραψε Ανάμεσα «rr* Αλλα σέ έτπμνημόσι/νο Αρθρο του:

*7 Ο σ ο ι ε ίχα μ ε τήν *ύτυχία να τόν γνω ρίσουμε στό σ κ λ η - ρό„ τ ίμ ιο κα ί περήφανο αγώ να r o i λαοΰ γ ια τη λευτεριά κα ί

προκοπ ή του, τον είδαμε στό αναπάντεχο άκουσμα τοϋ χα- μ ο υ του , ολοζώντανο μπ ροστά στής φ νχής μας τα μ ά τ ια . Ζω ν- ψανόν δσο πονά άλλοτε. Γ ια τ ί τώ ν τ ίμ ιω ν αγω νιστώ ν ό ματνρι· κό ς φωτοστέφανος, τους καθιερώ νει αιώνια σ την ιστορική μ ν ή ­μ η τώ ν λα ά ν γ ιά τούς όποίονς αγω νίστηκα ν, τους υψώνει oè σ ύμ βολα —υπ οδείγματα , πηγές εμπ νενσης γ ιά νέους πάντα άγω - ψες, πού είναι τό δημ ιουργικό κίνητρο τοΰ αέναου προοδευτικοί} £ετνλ ίγμ α το ς της άνΦρώπινης ζωής. Κ α ι δέν υπάρχει αλλη αθα­νασία ε (ο ν άπ* αντή τ ijv καθιέρω ση πού είναι τής α τομ ικής ϋνσίας τους για τήν ολότητα , ή δ ίκα ιη α μ ο ιβ ή .

*Η τ α ν ή συμβολή του Β α γ γ έ λ η Κ τ ισ τ ά κ η στον αγώ να ψόΟ ελληνικού λαοΰ, όλόβολη, πολύπλευρη κα ι π ολύτιμη.

Ε ί χ ε να προοφέρει πολλά κα ι τα εδω κε απλόχερα, χα ρού ­μ ενα , απλά κ ι άνεπ ιφ νλαχτα ...,

* . « / Η μελέτη τοΰ Μ α ρ ξισ μ ο ύ , τοΰ στά θηκε αποφασιστική γ ιά τήν αντοτοπ οθετησή τ ον τή θεω ρητική κα ι τήν π ρα χτική σ τις γρα μμ ές το ν ελληνικού λα ϊκού αγώ να . Κ α ι άπό τότε τον

77

«ΕΠΕΣΑΤΕ ΘΥΜΑΤΑ ΑΔΕΡΦΙΑ ΕΣΕΙΣ...»*0 λαός των Χανίων, γονατιστός στό Γολγοθά της Άγιας, τιμά μετά τήν άπελευθέρωση

τούς rjpcoes καί μάρτυρες Tfjs 'Εθνικής 'Αντίστασης.

έτα ξε μοναδικά τής ζωής του σ κοπ ό . Γνώ ρ ισ ε το Λ α ο άπό κο ντά · mΕνο ιω σ ε κατάβαθα το δί<ηο το υ . Α Ισ θ ά ν θ η κ ε τη ν ανείπ ω τη ικανοπ οίηση τοΰ ατόμου που παίρνει συνείδηση τής ά κα τά λυτης ά λληλεγγύης του μ ϊ το λα ϊκό σύνολο. Μ π ή κ ε Απ οφ ασιστικά στο 8ρόμο που θά τον εφερνε μ ιά μέρα στην κορυφ ή τής θυσίας,.»

. . .Ο ί συναγωνιστές του που τον γνώρισαν ά π ι πολύ κ ο ν ­τά κ α τ ί τήν επ οχή τής πιο γ ό ν ιμ η ; δράσης του, πού ήτα ν η περίοδος τής εξοντω τικής δίω ξης τοΰ κομμ ουνισ μ ού άπό τή μ ε -> τ α ξ ίκ ή διχτα,τορΐα, ή περίοδος του πολέμου τοϋ ελληνικού λα - οΰ κατά τοΰ επιδρομέα Μ ουσολινικον φασισμού κα ι τής β ά ρ β α ­ρης γερμα νοϊτα λικής κα τοχής πού ίπ ακολούθησε, θά θυμοΰνταΨ γ ιά πάντα, όσο ζοϋν, τόν υπέροχο άνθρωπο, τον α νεκτίμη το <*«· γ ω ν ισ τή . Μ ε τό φω τεινό του μυα λό , μ ε τή βαθειά επ ισ τημονι­κ ή καλλιέργεια τον, μ ε τή στέρεα μ α ρ ξ ισ τική κα τά ρτισ ή το υ , μ ε τή δυνατή κρ ίσ η του, ήτανε σε θέοη νά αντιμετω π ίζει μά βα θύτα τη κατα νόηση τά θ ε ω ρ η τ κ ά π ροβλήμα τα πού ξεπ ηδοϋ- σαν άπό το ραγδαίο ξετύλ ιγμ α τώ ν π α γκόσ μ ιω ν γεγονότω ν κ α ί νά βρ ίσ κει τή σω στή π ρ α χτική λύση τους· Ε ί χ ε τήν πειθα» πον άναβλ όζει άπό τή γνώ ση κα ι τήν π νευμα τική α υ ­τοπ επ οίθηση , μ ά κα ί άπό τήν π νευμα τική εντ ιμότητα , «- πο τή θερμή ψ υ χ ική κα λ ω ιύ νη , άπό τή ν άπλή εγ κα ρ δ ιό τη τα , που ήταν τα πολύτί/χα χα ρ α κτη ρ ισ τ ικά το υ . Συνδυάζοντας a i μ ιά ευτυχή Ισορροπία τό θεω ρητικό κα 9 ο δ η γη τή , και τόν πρα- χ τ ικ ό εμπ νευστή , αποκορύφωνε τήν α γω νισ τική π ροσ ω π ικότη- τα μ ε τοΰ χα ρα κτήρα του τήν άφ εγάδιαστη άκεραιόττ,τα , μ ί τό απαράμιλλο ή9ος τ ο ν . Α ια τη κ>δJ€ στήν ολοκληρω μένη άντρί- κεια το ν ω ριμότητα ψ υχή π & ιδ ιχή καί αυτό ήτα ν τό μ υ σ τ ικ ό τή ς συναρπαστικής του άπλότητας. Ά κ α τ ά β Κήτος, γεμά τος π ί­σ τ η στόν αγώνα πού τοΰ ε ίχε γίνει πνοή τής νπ α ιξής το ν , πάψ* τ α ήρεμος μέσ α στις πιό σκ\ηpèς δοκιμα σ ίες , καρτερικός κα ι ατάραχος άμόλνντος άπο κάθε τα π εινότητα—καί ή χειρότερη γ ιά ενα άγω νιστή είναι ό έγω ϊτμ ό ς -ήξερε νά δέχετα ι τις πιό κατα - θλιπ τ ικές εναντιότητες, νά υπηρετεί π ιστά τον τ ίμ ιο àya>VA* * Μ α τρ ό μ ητη κα ι αξιοπρεπή άλυγισιά του κατά τούς ε{>τά μ ή νες φυλάκισής του άπο τούς Γερ μ α νο ύς , *1 χε κ ινήσ ει τό σ εβα σ μό τώ ν χτηνω ΰώ ν δεσμοφ υλάκω ν τ ο υ *

"Ο τα ν τήν άρχή τής άνοιξης τοΰ 1 9 4 4 , στά λθηκε σ τή ν Κ ρ ή τ η δ ιο ικητικός αντιπρόσωπος τής Π Ε Ε Α , ή χ±ρά του ήτα ν π α ιδ ική . Ν α προ μάντευε ισως πώς ή πλέρια α γω νιστική σ υ μ ­βολή του θ 9 άποκορυ φωνόταν στο γενέθλιο μεγα λόψ υχο νη σ ί τ ο υ , σ τήν υπέρτατη θυσία;

cΟ χα μός τον σ τά θηκε βαρύ χτύπηιχα γιά τόν άγϊύνα, πού συνεχίζετα ι. Χ ά σ α μ ε το φω τεινό, τον άφοβο, τόν πιστό, τόν ά-

Ν Υτ/ληιττο, r i r πολυαγαπημένο συναγω νιστή μας. Ή α ο β ισ τ η £μω ς μ νή μ η τ ο ν 9 τό π α ρά διιγμά του, μένουν αστέρευτη π η γή ίμ,π ν€υσης α γω νισ τικής . 'Ο Β α γ γ έ λ η ς Κ τ ια τ ά κ η ς μ έν*ι πάντα μ α ζ ν μ α ς· * Ή ζωή το » , Ισ ια σαν άχτί&α η λ ια κ ή 3 πλούτιζα τή ν Α κα τά λυ τη ζωή τοΰ λαο§ τη ς * Ελλά δα ς μα ς, ττού £.γωψίζ*ται·

κα τοχύρω σ η τής χ ιλ ιά κρ ιβη ς τή ς λ€ν7*ριας τ ο ν » .

I . Κ τ ισ τ ά κ η : Η Ε Υ Θ Υ Ν Η Τ ίΙ Ν Ε Φ Ο Π Λ ΙΣ Τ Ω Ν .Δ ιδ α κ τ ο ρ ικ ή δ ια τρ ιβ ή t o u σ τό Π ανβΓ Λ στήμιο τοΟ Β ερ ο λ ίν ο υ .

80

■*·

-?/'V/

E ) i e R e e d e r h a f f u n gè

t in e reditsvcrv^icidhiiidc Stud ie ittucr Bcrüdcsiditigun^ ric-r^esch id itÎt< ficn Q u e lien .

..__________ — JS.— ____ ;--- ---’___

! φ/%.\ ** ‘% jjt

m;B'?:

lKSS?

m>Wà

■f> ,* in a u g u r a l^ D i s s e r t a t i onrur

F r i a n g u n g der D o k t o r w ü n k

ger;cim>ig< von <kr

J u r i s t i s c l i e n F a k i H t à r

tfcrHriCilriifv-’W iihelins ^ U m versifât zu Berlin

von

Ε . I J K T I . S T A K I S

Τώ$ 4er rivn*Krri<Xi: Γ.Ο. L>rz«O>b r £9j O

B e r J i n Î9 3 0

D 'acfci D#kSor*Înrck —-GrajDiBÎjefrxes. Institut Fatul FursU. Btfc&© S W 40. FrM ^ric& rtr. 231.

Afâf*»tA ^ Α ϊ Τ δ Λ ϊ Α ϋ * Ν. Π Α Α ί Λ Ο ν«'•ar t A V » C > -r^E

*ΛίΛΛ*χί**ν· arvrtii-. M-r-r-y -f J

Η Ε Υ Θ Υ Ν Η Τ Ω Ν Ε Φ Ο Π Λ ΙΣ Τ Ω Ν

Σ ο γ χ ρ ιτ ιχ ή μ-cXtxr) άττ& τή c x o r t i τ ώ ν ισ τ ο ρ ικ ώ ν ττη γώ ν .

1η aeXiSot:

’Ακαδημαϊκή διατρεβή ^ράς άιτόχτησϋ χου τίυλου τού βιδα χτορος

Έ γ κ ρ ι 9* ΐσ α 6π ό ι η ς Ne μ ικ η ς Σ χ ο λ ά ς το ύ Π α ν ετ ισ ιη μ ία υ τ ο ΰ Bcp >? Îvou

ύπΑΕ . I . Κ Τ Ι Σ Τ Α Κ Η

'Η μ έ ρ α ά ν α γ ο ρ ε ύ σ β ι^ ς : 20 Δ £κεμβρΙο \» 1930

2 η σ«λί·δα:

Ε Ισ η γ η τ τ ς : Κ α θ η γ η τ ή ς Δ ρ . M a r t i n W olL

3η σελίδα:

’Α φ ιέρω μα στό ναυ^ι <6 ζω γράφ οN ils A d le r

82

Π ΙΝ Α Ξ Π Ε Ρ ΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Ω Ν

1 . Ε ΙΣ Α Γ Ω Γ Η σ ε λ . 5

I Η Ε Υ Θ Υ Ν Η Τ Ω Ν Ε Φ Ο Π Λ ΙΣ Τ Ω Ν Μ Ε Χ Ρ Ι Σ Η Μ Ε Ρ Α

2 . 'Ι σ τ ο ρ ία ο € λ . 9

I I Τ Ο ΙΣ Χ Υ Ο Ν Δ ΙΚ Α ΙΟ Ν

3 . Γ ε ν ικ ά » 39 ’Ε π ιτ ο μ ή ά π ό § § 4— 9 » 42

10. Δ ιεθ νές ίδ ιιυ τ ικό ν δ ίκα ιο ν η 53

I I I ΕΥ Θ Υ Ν Η Τ Ω Ν Ε Φ Ο Π Λ ΙΣ Τ Ω Νd e l e g e f e r e n d a

11. Ή κ ρ α το ύ σ α γ ν ώ μ η »» 60 Ε π ιτ ο μ ή ά π ό § 12 »> 62 Σ χ ό λ ρ α »> 67 Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία » 73

Τ ε λ ε υ τ α ία σελ ίδα

Β ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΚ Ο Σ Η Μ Ε ΙΩ Μ Α

Γ εν ν ή θ η κ α τό 1908. Έ φ ο ίτ η σ α σ τό δτ^μοτικό Σ χ ο λ ε ίο κ«Λ τ ό Ιο κ λ α σ ικ ό γ υ μ ν ά σ ιο τ ή ς ιδ ια ίτ ε ρ ε ς π α τ ρ ίδ α ς μ ο υ Χ α ν ίω ν Κ ρ ή τη ς . Τ ήν ά ν ω τ ά τ η έ χ π α ίδ ε υ σ η έ λ α β α κ υ ρ ίω ς σ τ ό Β ε ρ ο λ ίν ο (Π α ν εττ ισ τή μ ιο Fr iedr ich W ilhe lm ) . Σ π ο ύ δ α σ α ν ο μ ικ έ ς [acoti π ο λ ι ­τ ικ έ ς έ π ισ τ ή μ ε ς κ α ι έ ρ γ ά σ θ η κ α σ τα σ ε μ ιν ά ρ ια -

83

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 . Χ Α Ν ΙΑ 1930 οε*\$ 13"

2 . Θ Ε Ω Ρ ΙΑ Κ Α Ι Π Ρ Α 5 Η > 16

3. Μ Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ Τ Ο Ν Κ ΙΝ Δ Υ Ν Ο Τ Ο ΥΦ Α Σ ΙΣ Μ Ο Υ Κ Α Ι Τ Ο Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ » 20

4. Η « Λ Ε Φ Τ Ε Ρ ΙΑ » » 24

5. Α Ν Τ ΙΚ Ρ Η Τ ΙΣ Μ Ο Σ > 34

6 . Τ Ο Λ Α Ί· Κ Ο Μ Ε Τ Ω Π Ο > 41

7 . Ο Φ Α Σ ΙΣ Μ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α > 44

8. Π Α Λ Η Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Ν Ο Τ Η Τ Α Τ Ο Υ Λ Α Ο Υ * 49

9 . Δ Υ Σ Κ Ο Λ Ε Σ Λ Α Ε Ρ Ε Σ - Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ » 52

10. Ε Θ Ν ΙΚ Η Α Ν Τ ΙΣ Τ Α Σ Η > 57

11. Σ Τ Ο Φ Ρ Ο Υ Ρ ΙΟ Τ Η Σ Κ Ρ Η Τ Η Σ - V E S Î E K R E T A » 64

12. Τ Ο Τ Ε Λ Ο Σ > 72

13. Μ Ν Η Μ Ο Σ Υ Ν Ο » 77

14. Μ ΙΑ Δ ΙΑ Τ Ρ ΙΒ Η Τ Ο Υ > 81

84