Χρήστος ΔK ΜεράντζαςI Λέκτορας ιστορίας των πολιτισμώνI Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας Πολιτισμός και επικοινωνία Περίληψη Αναλογιζόμενοι τις έννοιες πολιτισμός και επικοινωνία και εκκινώντας από την αξιωματική

θέση ότι ο πολιτισμός είναι μια περίπλοκη και πολυπαραγοντική επικοινωνία και συνάμα ότι η επικοινωνία αυτή λαμβάνει πάντα χώρα σε ένα πολιτισμικό περιβάλλονI θα θέλαμε ευθύς εξαρχής να αναγνωρίσουμε μεταξύ των δύο εννοιών μια σχέση ισοδυναμίαςI που δεν αφορά αποκλειστικά στη μορφήI αλλά κατά βάση στο περιεχόμενό τουςK Τόσο ο πολιτισμός όσο και η διαδικασία της επικοινωνίας διέπονται από τη διαρκώς ανανεωνόμενη λειτουργία της διαμεσολαβητικής τους αξίας στη διαχείριση της διαφοράς του εγώ EεγώτηταF προς το έτερον EετερότηταFK Η σημαντική και των δύο εστιάζει ακριβώς στις διακρίσεις/διαφορές Eδιαφορά δυναμικήςF τις οποίες αναλαμβάνουν να διαχειριστούνI εντός ποικίλων κοινωνικών συστημάτωνI με σκοπό τη συγκρότηση κοινωνικών δικτύων και την αναπαραγωγή πολιτισμικών πεδίων μέσα στα οποία γεννιέται Eαλλά και πεθαίνειF και καλλιεργείται η σχέση του εαυτού προς τον άλλοK

Όπως ο πολιτισμός συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ότι λειτουργεί στη βάση

διαχείρισης μιας διάκρισης του εγώ προς το άλλοI του οικείου προς το ξένοI καλλιεργώντας τον αναστοχασμόI έτσι και η επικοινωνία δύναται να εννοηθεί ως μια διάκριση/διαφορά μεταξύ αυτοαναφορικότητας Eκοινοποίηση πληροφοριακών δεδομένων ή σημάτωνF και ετεροαναφορικότητας Eο λόγος που επιβάλλει την κοινοποίηση του περιεχομένου των πληροφοριακών δεδομένων ή σημάτωνFK Μιλώντας έτσι για επικοινωνία μιλούμε στην πραγματικότητα για μηχανισμούς με την αυτοαναφορική τους υπόσταση και για περιεχόμενο της επικοινωνίας με την ετεροαναφορική του υπόστασηNK ΕπιπλέονI ο πολιτισμός συνδέεται με τη χάραξη ενός πεδίου αυτοκαθορισμού που λαμβάνει χώρα σε μια δεδομένη μορφή επικοινωνίαςK Η απουσία του πεδίουI ως χώρου αυτοκαθορισμού και αναστοχασμού του ατόμου και της κοινωνίας καθιστά αναπόφευκτα την επικοινωνία ανενεργόK

Λαμβάνοντας η επικοινωνία χώρα σε ένα σαφώς καθορισμένο και προσδιορισμένο πολιτισμικό περιβάλλον είναι στενά συνυφασμένη με τον πολιτισμόK Ο τρόποςI για παράδειγμαI που προσφωνούμε ο ένας τον άλλοI που τρώμε και διασκεδάζουμεI είναι σαφώς προσδιορισμένοι πολιτισμικάI παρόλο που τις καθημερινές μας δραστηριότητεςI θεωρώντας τες δεδομένεςI συνηθίζουμε να τις απεξαρτούμε από την πολιτισμική τους υπόσταση και λησμονούμε πως η καθημερινότητά μας είναι συγκροτημένη ως ένα πολιτισμικό γεγονός με όλους τους περιορισμούς που προσδιορίζουν και καθορίζουν τον τρόπο που ενεργούμε και φερόμαστεK

Ο προβληματισμός γύρω από τους κανόνες που διέπουν τη συμπεριφορά μας στις διάφορες εκφάνσεις του βίου μπορεί να απομυθοποιεί ή αλλιώς να

Ο πυρήνας του κειμένου εκφωνήθηκε στην ημερίδα με θέμαW Πολιτισμός και ένταξή του στον ψηφιακό κόσμοI NULMPLOMNNI που οργάνωσε ο σύλλογος φοιτητών του Τμήματος Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Δυτικής ΕλλάδαςK NK aK BaeckerI ΕπικοινωνίαI μτφρK ΛK ΑναγνώστουI επιστK επιμKI ΔK ΚαββαθάςI ΣμίληI Αθήνα OMMUI OSK

αποφυσικοποιεί τις επικοινωνιακές μας πρακτικέςI συγκροτημένες στην πραγματικότητα πολιτισμικάI αλλά ο τρόπος που επικοινωνούμε αίρει σαφώς τη συγκρότησή του σε ένα προγενέστερο συμβολικό πεδίο αναφοράςK Με άλλα λόγιαI ο μηχανισμός που θέτει σε κίνηση και καθορίζει τον τρόπο της αλληλόδρασης με τους άλλους είναι προσδιορισμένος από ένα ευρύτερο πλαίσιο πολιτισμικά συγκροτημένων αρχών και κανόνωνK Ακόμη και η απλή ερώτηση «Πώς σε λένεX» στο δικό μας πολιτισμικό περιβάλλονI όπου μπορεί κανείς με ιδιαίτερα μεγάλη ευκολία και ταχύτητα να προσφέρει προς κοινή χρήση το όνομά τουI χάρη επικοινωνίαςI καθώς δεν αισθάνεται ορατό το γεγονός ότι εκθέτει τον εαυτό του σε οιοδήποτε κίνδυνοI σε κάποιο άλλο πολιτισμικό περιβάλλονI όπως σε αυτό των Τουαρέγκ της ΣαχάραI όπου στο όνομα εμπεριέχονται στοιχεία για την οικογενειακή κατάστασηI για τη γεωγραφική θέση της φυλής αλλά και για τους οικονομικούς της πόρουςI το όνομα δεν μπορεί να κοινοποιηθεί σε μια άκρως τυχαία συνάντησηI πριν να διασφαλιστεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη Jαλλά και όταν αυτή εξασφαλιστεί το όνομα μπορεί να παραμείνει τελικά άγνωστοJI καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με μια κατάσταση που αφορά σε αξίες που νοηματοδοτούν την ταυτότητα του ίδιου του υποκειμένουOK

Η προβληματική γύρω από τη σχετικότητα αυτών των πρακτικώνI ανάλογα με το πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο είναι ενταγμένεςI μας ωθεί να αναλογιστούμε για την πολιτισμική συγκρότηση του πεδίου νοηματοδότησης της ανθρώπινης διάδρασηςK Αν σκεφτούμε λίγο τον τρόπο που χαιρετούμε ο ένας τον άλλοI τις προσφωνήσεις στο επίπεδο της παρέας ή προς κάποιον ηλικιωμένο ή ανώτερο ιεραρχικάI θα διαπιστώσουμε τον δημιουργικό ρόλο της γλώσσας στην κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότηταςK Ίσως δεν αρκεί απλά να υποτεθεί πως η επικοινωνία είναι πολιτισμικά συγκροτημένηI καθώς ο πολιτισμός είναι το πεδίο που προσδιορίζει την επικοινωνίαK Αλλά και ο πολιτισμός με τη σειρά του είναι επικοινωνιακά συγκροτημένοςI αν αναλογιστούμε την αποφασιστική συνδρομή της γλώσσας στην παραγωγή του πολιτισμούK Μέσα από την επικοινωνία πάλι Eστην αναστοχαστική της διάστασηF μπορούμε να δούμε τον πολιτισμό εν τω γίγνεσθαιI να διαβάσουμε και να ανασυγκροτήσουμε όλες εκείνες τις διαδικασίες που συνέβαλαν στη συγκρότηση της τάδε ή της δείνα πρακτικήςI με την τοποθέτηση οποιουδήποτε επικοινωνιακού γεγονότος σε ένα πολιτισμικό περιβάλλονK Ο πολιτισμός λοιπόν καθίσταται η ενεργοποίηση μιας συνείδησηςI όταν χρειαστεί να επικοινωνήσουμε τόσο εντός ενός οικείου περιβάλλοντος όσο και εντός ενός ξένουK Είναι η συνείδηση για τον εαυτό στην προσπάθεια της επικοινωνίας με τον κόσμοK

Αυτή η απόδοση διάκρισης που ουσιαστικοποιεί τον πολιτισμό και την επικοινωνία είναι πάντα εξαρτημένη από τη λειτουργία ενός πολιτισμικού περιβάλλοντοςI όπου και συγκροτείται σωρευτικά ένα αποθετήριο πολιτισμικών στοιχείωνI στο οποίο αντλούν την ταυτότητά τους ο πολιτισμός και η επικοινωνίαK

OK gK bK doodman – iK jonaghanI fntroductionI στο iK jonaghan – gK bK doodman EεπιμKFI A Cultural Approach to fnterpersonal Communication: Essential oeadingsI Blackwell mublishing itdI jaldenI jA – Οξφόρδη – sictoria OMMTI NJRK

ΩστόσοI αυτό το αποθετήριο που υφίσταται πριν από μας Jωσάν ο πολιτισμός και η επικοινωνία να σκέφτονται και να λειτουργούν προκαταβολικάJ είναι ένα δυναμικό περιβάλλον που θέτει συγκεκριμένα όρια ως προς τη λειτουργία του πολιτισμού Jάρα και της επικοινωνίαςK Πολιτισμός και επικοινωνία καλούνται τώρα να εγγυηθούν τη διαφορά των διακρίσεων χάρη στις οποίες επικοινωνούμε και συνυπάρχουμεK Όταν λοιπόν κανείς επιχειρεί να προσλάβει τον πολιτισμό και την επικοινωνία καταπιάνεται με ένα αποθετήριο δυνατοτήτων διαφορετικής κωδικοποίησηςI άκρως απαραίτητων για τον πολιτισμό και την επικοινωνία Jγιατί σε αντίθετη περίπτωση μιλούμε για καταστρατήγησή τουςJ που δεν μπορούν να αποκωδικοποιηθούν πλήρως -ή που μπορούν να κωδικοποιηθούν μερικώςJ και που σε μεγάλο μέρος τους θα παραμείνουν απροσπέλαστεςK Ως εκ τούτουI το ζήτημα ανάγεταιI σε όI τι αφορά στον πολιτισμό και στην επικοινωνίαI στο πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτό το προϋπάρχον αποθετήριο/πεδίο με την ποικιλία των κωδίκων τουI συνυπολογίζοντας πάντοτε το βαθμό από τον πολιτισμό και την επικοινωνία αναγνώρισης της διαφοράς/διάκρισης και τα μέσα που χρησιμοποιούνται να τον/την υπηρετήσουν ή να τον/την καταργήσουνK Βρισκόμαστε τότε αναπόφευκτα μπροστά σε μια τριπλή διαδικασία χρήσης της διαφοράς των κωδίκωνW σιωπηρήςI δεξιοτεχνικής που προϋποθέτει έναν υψηλό βαθμό πολυπλοκότητας/διαπλεκτικότητας και θορυβώδουςI όταν πρόκειται για την ολοκληρωτική αποδόμηση των κωδίκων P K Η ιστορία των πολιτισμώνI για παράδειγμαI μας διδάσκει θαυμάσια ότι οι μεσαιωνικοί ευρωπαϊκοί πολιτισμοί διεύρυναν την απόκλιση της κίνησης του εκκρεμούς των θυμικών τους αντιδράσεων εντός του πεδίου τουςI λειτουργώντας από την υπέρτατη πνευματικότητα μέχρι την υπερβολική βαρβαρότητα 4 K Οι μετανεωτερικοίI αντίθεταI πολιτισμοί Jσε μια προσπάθεια να απαμβλυνθούν οι διαφορέςJ υπερτονίζουν αυτή τη διαφορά των κωδίκων συνεννόησηςI την οποία και θεωρούν ως τη βασική και αναγκαία προϋπόθεση της διαπολιτισμικής συνύπαρξης και ως αναγκαία προκείμενη κάθε μορφής περαιτέρω επικοινωνίαςK

Η μετανεωτερικότητα λειτουργεί ακριβώς επάνω σε αυτή την επίταση της διαφοράς των διακρίσεων ως περαιτέρω δυνατότητας συνύπαρξηςK Στο νέο πολυπολιτισμικό περιβάλλονI που δεν είναι αυτό των εθνικών περιχαρακώσεων και ταυτοτήτων και της χρήσης της πολιτικής των αποκλεισμώνI επαναξιοδοτούνται φαινόμενα με μεγάλο ανθρωπιστικό ενδιαφέρονI όπως η μετανάστευσηI τα δικαιώματα πολιτογράφησης των μεταναστών Eχορήγηση πολιτικού ασύλουF και ίσης μεταχείρισής τουςK Εκκινεί έτσι μια μορφή επικοινωνίας και εξυφαίνεται ένας πολιτισμός μιας διευρυνόμενης πολυπλοκότητας και εξατομίκευσης που δεν θεωρούν τίποτα πλέον ως δεδομένο και συμπαράγουν μέσα από μια φαινομενικά αγεφύρωτη διαφορά καταστάσεων μια νέου τύπου αυτογνωσία και διαχείριση της διαφοράςI κατασκευάζοντας έναν νέο κώδικα συνύπαρξης και συνεννόησηςI όπου τώρα πλέον

PK aK BaeckerI ΕπικοινωνίαI μτφρK ΛK ΑναγνώστουI επιστK επιμKI ΔK ΚαββαθάςI ΣμίληI Αθήνα OMMUI NNNJNNPK 4K kK bliasI Η εξέλιξη του πολιτισμούK Κοινωνιογενετικές και ψυχογενετικές έρευνεςK Τόμος Α΄: Αλλαγές της συμπεριφοράς στα κοσμικά ανώτερα στρώματα της ΔύσηςI μτφρK ΕK ΒαϊκούσηI ΝεφέληI Αθήνα NVVTK

επικοινωνία και πολιτισμός εγγυώνται την αναγνώριση της διαφοράςK Ως εκ τούτουI ο νέος τρόπος συγκρότησης της κοινωνίας και της επικοινωνίας είναι αυτός της σύνταξής της με ένα διεθνές περιβάλλον πολυπλοκότητας και διαπλεκτικότηταςK Είναι ίσως η πρώτη φορά στην ιστορία του πολιτισμού Eκαι της επικοινωνίαςF που το αποθετήριο των δομικών προτυπώσεών τους Eαυτό που θα λέγαμε συμβολικό πεδίο ή συμβολικό κεφάλαιοF με το πλήθος των συμβάσεών τουςI που στην πραγματικότητα δεν αφήνει κανένα περιθώριο ελιγμού και δημιουργεί ένα αυστηρό πλαίσιο εγκλωβισμού του ατόμου Jακριβώς δηλαδή στο σημείο της ύψιστης διαπλεκτικότηταςJI προσφέρει νέες δυνατότητες πολιτισμικής συνύπαρξης και κοινωνησιμότητας απέναντι σ’ αυτή τη διεγερσιμότητα που το υπερπλεόνασμα πολιτισμού και επικοινωνίαςJ μια νέα μορφή ίσως θορύβου την οποίαI αντίθεταI οι εθνικά ανασφαλείς θα ονόμαζαν επικίνδυνη απελευθέρωση των δυνατοτήτων του ατόμουJ δημιούργησανK Αυτή την τελευταία πραγματικότητα θα προτιμούσα να ονοματίσω μια νέα συμβολή στην επικοινωνιακή καιI επομένωςI πολιτισμική διάκριση που αναγνωρίζει στη μη κοινωνησιμότητα και στον αποκλεισμό το δικαίωμα κοινωνησιμότηταςK Στη νέα αυτή πραγματικότηταI όταν ο πολιτισμός και η επικοινωνία κατασκευάζουν το πλαίσιο της λειτουργίας τους ενσωματώνουν Eάρα σκέφτονταιF και πολιτογραφούν ως βίωμα τον αποκλεισμό μέσα στο περιβάλλον της περίκλεισής τουςI διανοίγωντας συνάμα το χώρο των δυνατοτήτων τουςK Από αυτή τη σκοπιά ο πολιτισμός και η επικοινωνία θα μπορούσαν να οριστούν ως ευρύτερα δημοκρατικοίK

Ας μην λησμονούμε πως για εκατομμύρια χρόνια πολιτισμός και επικοινωνίαI ως προς τον αυτοκαθορισμό τουςI λειτουργούσαν με παρεμβάσεις στο άτομοI σε μια σχέση εξαρτημένης διάκρισης του εγώ προς το έτερονI η οποία παρήγαγε όμως μια πλεονασματικότητα τρόπων και συμπεριφορών/πρακτικών Eσυσσωρευμένο κεφάλαιοF που υπερτόνιζαν τη διαφορά της άλλης πλευράς και ενίσχυαν την κοινωνήσιμη μοναδικότητα της μίας πλευράςI κατασκευάζοντας ένα τεχνοποιημένο πλαίσιο που ο airk Baecker ονόμασε «περικειόμενο αποκλεισμό» R και δημιουργώνταςI ως προς τη συνύπαρξη του εγώ με τον άλλοI μια μόνιμη τάση διάκρισης που απέκλειε τη συνύπαρξη ή τουλάχιστον την ευνοούσεI αρκεί η μια πλευρά να μην προσέβαλε τα προσδιοριστικά όρια της ταυτότητας της άλληςK Η κατάσταση αυτή έχει δυστυχώς κατασκευάσειI στην καθ’ ημάς πραγματικότηταI σε συνδυασμό με την εθνική γλώσσα και θρησκείαI οι οποίες αναγνώστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στρεβλάI μια πλεονασματικότητα επιλογών που ως σύστημα αναπαράγουνI δυστυχώςI στην καθημερινότητά μας πλειάδα προβληματικών επιλογών αποκλεισμούK

Θέλοντας να χαρτογραφήσουμε την έννοια της επικοινωνίαςI η οποία κατά τον NVο αιώνα προσλαμβανόταν στο πλαίσιο μιας σχέσης αιτίου και αποτελέσματος με τον Πομπό/Αποστολέα να κατέχει στην αποστολή του μηνύματος μια πλεονεκτική -και επομένως ενεργητική θέσηJ και τον απο-Δέκτη να βρίσκεται σε μια RK aK BaeckerI ΕπικοινωνίαI μτφρK ΛK ΑναγνώστουI επιστK επιμKI ΔK ΚαββαθάςI ΣμίληI Αθήνα OMMUI NNNJNNPK

υποδεέστερη/παθητική κατάστασηI ο OMος αιώνας αναγνώρισε και για τις δύο πλευρές μια σχέση ισοδυναμίας και πλήρους αυτονομίας-ανεξαρτησίαςI που χωρίς να τους αρνείται την αναφορά σε ένα πεδίοI τους προσέδωσε το βασικό χαρακτηριστικό του μη προκαθορισμού στη συνέχιση της λειτουργίας της επικοινωνίαςK Ήδη από τον OMο αιώνα και με ιδιαίτερη ένταση στον ONο πλέον αιώνα η επικοινωνία βασίζεται σε αυτοκαθοριζόμενες γειτνιάσεις μεταξύ των κοινωνιών Eη οικολογική για παράδειγμα συνείδηση συνιστά μια τέτοια κατάσταση γειτνίασηςFI οι επικοινωνιακές λειτουργίες των οποίων δεν έχουν ανάγκη να προσδιοριστούν Jκαι από αυτό και ο αυτοκαθορισμός τουςJ με αναφορά σε ένα ιστορικό ή εθνικό παρελθόν ή ακόμη και σε μια θεολογική κοσμολογίαK Πρόκειται λοιπόν για επικοινωνιακές γειτνιάσεις που καλλιεργούν και δημιουργούν μια ποιότητα ευημερίας μεταξύ των κοινωνιώνI χωρίς την αναγωγή σε οποιοδήποτε παρελθοντικό πεδίοI και λειτουργούν στη βάση συντήρησης μιας επικοινωνιακής διαδικασίας ως του κατ’ εξοχήν δημοκρατικού μέσου προσδιορισμού της ευημερίαςK Στη μετανεωτερικότητα αναδύεται λοιπόν με όλο και μεγαλύτερη ένταση μια νέα διαπλεκτική επικοινωνιακή πραγματικότητα με υψηλό βαθμό περιπλοκότηταςI η οποία βασίζεται στην αρχή μιας όλο και ευρύτερης συναίνεσης των κοινωνιών του πλανήτηI έχοντας ως αφετηρία και εξυπηρετώντας κατ’ αποκλειστικότητα την επικοινωνιακή λειτουργίαK

Δεν μπορεί λοιπόν σήμερα η κατάσταση της επικοινωνίας να είναι προκατασκευασμένηI καθώς δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε την επικοινωνία ως ανεξάρτητη από τα πολιτισμικά περιβάλλοντα και τις νοηματοδοτήσεις τους στις οποίες εκ προοιμίου συμμετέχουν οι καταστασιακοί φορείς του ετέρου EAlterF και του εγώ EbgoFI και στη βάση της σχέσης που ορίζει το παραδοσιακό σχήμαW Πομπός EΠF που αποστέλλει ένα κοινοποιήσιμο μήνυμα EΜF σε έναν απο-Δέκτη EΔFK Η διαπλεκτικότητα Πομπού και Δέκτη και η αμοιβαιότητα στην πράξη της επικοινωνίαςI όπου και οι δύο θέσεις έχουν την ικανότητα της επιλογήςI συγκροτούν μια μορφή επικοινωνίας που δεν συνιστά πλέον μια μονοσήμαντη επικοινωνιακή πραγματικότητα με μία μόνο φοράI τη στιγμή που το εσύ και το εγώ προσδιορίζονται από τελείως διαφορετικές πολιτισμικές εμπειρίεςK Μπορούμε πλέον σήμερα να μιλάμε για μια κατάσταση αμφίδρομης μεταβίβασης νοήματοςI όπου και οι δυο θέσεις μετέχουν ισότιμα στην κατασκευή νοήματοςK Αυτή η αμφίδρομη ενδεχομενικότητα S I η οποία συντηρεί τη διασφάλιση των όρων και των προϋποθέσεων της επικοινωνίαςI της μετανεωτερικής συσχέτισης των επικοινωνιακών καταστάσεων και γεγονότωνI ως καθοριστικός όρος στην ύπαρξη και τη λειτουργία της επικοινωνίαςI καταρρίπτει πλέον την παραδοσιακή EπρονεωτερικήF συγκρότηση της επικοινωνίας ενός μηνύματος με έναν αποστολέα κοινοποιήσιμου και κατανοητού από έναν δέκτη T K Στη νέα θεώρηση δεν αποστέλλονται απλά μηνύματαI αλλά μηνύματα με πολιτισμικό υπόβαθρο και βάροςI όπου πλέον όχι μόνο οι αποδέκτεςI αλλά και οι αποστολείςI λόγω της πολυτοπικότητας και της

SK aK BaeckerI ΕπικοινωνίαI μτφρK ΛK ΑναγνώστουI επιστK επιμKI ΔK ΚαββαθάςI ΣμίληI Αθήνα OMMUI VNK T K dK hressI Communication and CultureI στο dK hress EεπιμKFI Communication and Culture: An ΙntroductionI kew pouth tales rniversity mressI hensington NVVP EPη έκδοσηFI NJNVK

ανισομέρειας που η νέα πρόσληψη της επικοινωνίας κατασκευάζειI συμμετέχουν στην επανασυγκρότηση των μηνυμάτων και των σημασιών τους και η επικοινωνιακή συσχέτισηI η οποία αντικαθιστά τον προγενέστερο όρο επικοινωνίαI αντιπροσωπεύει μια περιπλοκότητα πολιτισμικά συγκροτημένων καταστάσεων και αποδεσμεύεται από τις συνειδήσεις των συμμετεχόντωνK Στη νέα πραγματικότητα το κάθε πλέον μέλος έχει πρόσβαση στην επανανοηματοδότηση του μηνύματοςK ΕπίσηςI η μετανεωτερική αυτή επικοινωνιακή πρόσληψη της αμφίδρομης ενδεχομενικότηταςI με την ανισότητα στην κατανομή μεταξύ τής κάθε πλευράς της γνώσης και με τη δημιουργία αμοιβαία εξαρτημένων αντιδράσεωνI δεν αφορά πια σε άτομα με ομοειδείς κοινωνικές και πολιτισμικές εμπειρίεςI ιστορικό φορτίοI κοινή παιδείαI όπου ο αποδεκτής τίθεται εξαρχής σε μια θέση δυνάμει αδυναμίαςI αλλά κατασκευάζει μια επικοινωνιακή περιπλοκότητα/διαπλεκτικότητα πολυπολιτισμικά συγκροτημένων καταστάσεων με βασικό γνώρισμα την ανταποδοτικότητα της επικοινωνίαςK Έτσι άλλωστε εξηγείται πως επικαιροποιημένες λέξεις όπως διαφάνειαI διαύγεια και διαβούλευση αποτελούν δεσμευτικές επικοινωνιακές κατηγορίες στην κατανόηση του κοινωνικούI ως αντίδραση/αντιπρόταση στην παραδοσιακή επικοινωνιακή κοινοποίησηI η οποία όμως στην εσωτερική της πλευρά προϋπέθετε έναν αποκλεισμόK Αυτό σχετίζεταιI σε κάθε περίπτωσηI με την ίδια τη σχετικότητα της φύσης της ιστορίας των πολιτισμώνI όπου ένα δεδομένο κοινοποιήσιμο γεγονόςI όπως για παράδειγμα ο θρήνος του νεκρού και το πένθοςI μπορεί να ήταν θεσμοθετημένο ως επικοινωνιακό γεγονός σε κάποια κοινωνίαI ενώ σε κάποια άλλη να ίσχυε το αντίθετοUK Η ίδια η επικοινωνία προϋπέθετε τη διαχείριση μιας διαφοράς στη βάση ωστόσο ενός αποκλεισμούI κάτι που αντέστρεψε η μετανεωτερικότηταI η οποία και διαχειρίζεται τώρα πλέον τη διαφορά στη βάση μιας περίκλεισηςK Το γεγονός αυτό βέβαια δεν καταργεί την αρχή ότι αποστολείς και αποδέκτες παραμένουν κοινωνικά συγκροτημένα άτομαI φορείς και εκφραστές των δικών τους πολιτισμικών και κοινωνικών ομάδωνI που χρησιμοποιούν μηνύματα τα οποία επιλέγονται από ένα ευρύτερο πεδίο επιλογών με το δικό τους το καθένα πολιτισμικό φορτίοK

Σε κάθε περίπτωση η αρχή της επικοινωνίας έχει ως βασική προϋπόθεση ή ως βασικό στοιχείο καθορισμού τη λειτουργία μιας αναδρομικής κατάστασης Eένα προϋπάρχον πλαίσιο αναφοράςFI καθώς κάθε μήνυμα είναι ήδη προσδιορισμένο σημασιολογικά και νοηματικά από το πεδίο στο οποίο και ανήκειK Δηλαδή μιλούμε για μια επικοινωνία που ακόμη και στη σιωπή της Eπριν ακόμη αρχίσειF είναι ήδη φορτωμένη με μια αναδρομική επιτελεστικότητα επιλογών και δυνατοτήτωνK Υπό το πρίσμα αυτό η επικοινωνίαI όταν συντελεστείI ώστε να διατηρηθούν ανοιχτές οι δυνατότητες σύνδεσης μεταξύ των μερών που εμπλέκονται στην επικοινωνίαI θα ενεργοποιήσει το νόημα προκατασκευασμένων συμβόλων Eπροαναγγελθείσα

U K pK dünthner – TK iuckmannI Asymmetries of hnowledge in fntercultural CommunicationK The oelevance of Cultural oepertoires of Communicative denresI στο AK ai iuzio – pK dünthner – cK lrletti EεπιμKFI Culture in CommunicationK Analyses of fntercultural pituationsI gohn Benjamins mublishing CoKI Amsterdam – mhiladelphia OMMNI RRJUS Eεδώ σK SOFK

δεσμευτικότητα σε τόπο και χρόνοF προκειμένου να επανοριστούν ή να επαναπροσδιοριστούν οι κοινωνικές σχέσεις και να εξυφανθούνI στην ιδανική περίπτωσηI πολιτισμικές αντιδράσεις με ουσιαστικό περιεχόμενο Eμια νέα κατασκευή του κοινωνικού που δοκιμάζονται εκπληρωμένες και ανεκπλήρωτες δυνατότητεςFK

ΑσφαλώςI η εφεύρεση της γραφήςI που δεν μετρά σε χρόνο παρά ένα απειροελάχιστο διάνυσμα στη μακρά πορεία της παρουσίας του ανθρώπινου είδους στη γηI εξασφάλισεI στο επίπεδο της επικοινωνίαςI την προσβασιμότητα στην ανισότητα της κοινωνησιμότητας ή της προσπελασιμότητας σε ένα ευρύτερο κοινόI της διάχυσης της πληροφορίας και της γνώσης και της κατάκτησης του κόσμου βάσει της επικοινωνιακής εμπειρίας της γραφήςK ΌI τι θα ακολουθούσε σε επίπεδο τεχνολογίαςI εξασφαλίζοντας ανοιχτές δυνατότητες διασύνδεσηςI θα διεύρυνε με απίστευτη ταχύτητα και ρυθμό τη δυναμική της κοινωνισημότηταςI αλλάζοντας όμως ή συμπυκνώνοντας πλέον τους χρόνους προσπελασιμότητας στην πληροφορία και στη γνώσηK Η διαφορά έγκειται τώρα στο γεγονός ότι η επικοινωνίαI ως δυνάμει κοινοποιήσιμη πληροφορία ή μήνυμα Jαλλά και η ίδια η κοινοποιησιμότητα της γνώσηςJI καθίσταται μια οριακή περίπτωση ανεξάρτητη από την ανθρώπινη συνείδησηI την οποία πλέον δεν ενοικείK ΚείμενοI περιεχόμενο και αποβλεπτικότητα της επικοινωνίας ενοικούν εκτός του ανθρώπινου σώματος και η εναπόθεση της αισθητήριας γνώσης ως κοινοποιησιμότητας καταργεί τη λειτουργία της επικοινωνίας ως κατανόησης του κοινωνικούI καθώς καταργείται ακριβώς η αναδρομικότητα επικοινωνίας και συνείδησηςK

Όταν εγώ επικοινωνώ μαζί σας μέσα από τη γλώσσα χρησιμοποιώ ή ανατρέχω σε μια αναδρομικότηταI σε μια προδιαμορφωμένη γλωσσική επιτελεστικότητα με τη σκευή της και τους κανόνες της πλήρως διαμορφωμένουςK ΣυμμετέχωI με άλλα λόγιαI στην επιτέλεση μιας αναδρομής σε ένα προδιαμορφωμένο γλωσσικό κεφάλαιοI προκειμένου να σας κοινοποιήσω τις σκέψεις μουI να έρθω σε συνεννόηση ή σε σύγκρουση μαζί σαςK Κι όμωςI όσο εγώ συμμετέχω στην ουσία σε μια επικοινωνιακή διαδικασία αυτοκαθορισμού λαμβάνει χώραI σε όI τι μας αφοράI μια διαδικασία ετεροκαθορισμού του υποκειμένουK Αυτή η σχέση αυτοκαθορισμού και ετεροκαθορισμού στο νέο περιβάλλον μοιάζει να έχει πλέον οριστικά αμφισβητηθεί ήI για να μην είμαστε απόλυτα αρνητικοίI τελεί εν κινδύνωI καθώς η επικοινωνίαI χάρη στο νέο μέσο EδιαδίκτυοFI καταργεί αυτή την προγενέστερη με την ύπαρξη του ανθρώπινου είδους διπλή δεσμευτικότηταK Μπορεί λοιπόν κανείς θαυμάσια να αυτοϊκανοποιείται παντοιοτρόπωςI συμπεριλαμβανομένου και του κυβερνοσέξI απομακρυσμένος από τον δημόσιο χώρο και τη δημόσια ματιάI να οικουρεί κοινώς σε μια διανοικτή περικλειστότηταI ικανοποιημένος από το κλειστό κύκλωμα συναίνεσηςI τεχνητής επικοινωνιακής πραγματικότητας και ανθρώπουV K Στην περίπτωση όμως αυτή μιλούμε για μια επικοινωνία εν κενώI αυτοαναπαραγόμενη χωρίς κανέναν απολύτως σκοπό και περιεχόμενοK

V K sK clusserI Προς το σύμπαν των τεχνικών εικόνωνI μτφρK ΓK ΗK ΗλιόπουλοςI επιστK επιμK ΔK ΚαββαθάςI ΣμίληI Αθήνα OMMUI TNJUPK