Η σημασία και ο ρόλος της νομοθεσίας

Το λεξιλόγιο και οι έννοιες η δύναμη των ορισμών πως πραγματοποιούνται μέσω της διαρρύθμισης και χρήσης του χώρουπως εφαρμόζονται οι κατάλληλες μαιευτικές πρακτικές για να πραγματοποιηθεί ο ορισμός των χώρων

Ακολουθώντας και πάλι την εννοιολογική τριάδα του Henri Lefebvre (1991) θα επιχειρήσω μία παρουσίαση των πρακτικών του χώρου της νομοθεσίας του σχεδιασμού της κατασκευής με τις οποίες παράγεται η υλική βάση των μαιευτικών κλινικών Βασίζεται στις προϋπάρχουσες αντιλήψεις για τον τοκετό τους δίνει έκφραση στο χώρο και αποτελεί μέρος των πρακτικών του χώρου

Τους χώρους δεν τους παράγουν μόνο ή πρωτίστως οι αρχιτέκτονεςεπαγγελματίες του χώρου τους προδιαγράφουν οι χρήστες τους εν προκειμένω οι γιατροί-μαιευτήρες και τους κωδικοποιεί το νομικό επάγγελμα Το κτιριολογικό-λειτουργικό πρόγραμμα άλλωστε είναι βασικό μέρος της διαδικασίες σχεδιασμού της αρχιτεκτονικής―είναι η αρχη και η βάση

Η κτιριακή νομοθεσία αποτελεί προϋπόθεση της κατασκευής τους αλλά ταυτόχρονα βασίζεται σε προϋπάρχοντα δεδομένα είτε ευρωπαϊκά είτε εγχώρια τα οποία αποκτούν τη θέση προτύπων

Η νομοθεσία εμπλέκεται και στη διαδικασία της αναπαράστασης όπως και κάθε κανονιστικός λόγος σχετικά με τα κτίρια η αναπαράσταση αρχικά ακολουθεί και στη συνέχεια προηγείται από και καθορίζει τόσο την κατασκευή όσο και τη χρήση του χώρου Το νομικό σύστημα συμπλέκεται με το ιατρικό για να διατηρήσει την ισχύουσα τάξη πραγμάτων όπως παρατηρεί και η Davis-Floyd (1992295 330)

Τι είδους μαιευτικές πρακτικές και τοκετό προδιαγράφει αυτή η νομοθεσία

Οι τεχνικές προδιαγραφές της νομοθεσίας βασίζονται σε συγκεκριμένες απόψεις για τον τοκετό και τη φροντίδα του ως μία επέμβαση και ταυτόχρονα αποτελούν μια αναπαράσταση τους στον χώρο που αναπαράγει αυτές τις αντιλήψεις καθορίζει τη διεξαγωγή των μαιευτικών πρακτικών και σε μεγάλο βαθμό προδιαγράφει την πορεία της γέννας Η νομοθεσία παγιώνει αυτές τις αντιλήψεις για τη γέννα και τους ρόλους των συμμετεχόντων στην περιγεννητική περίθαλψη και αποτελεί ένα σύστημα κωδικοποίησης τους στο χώρο

Προδιαγραφές για την ανακαίνιση μαιευτικών κλινικών ΦΕΚ 1991 και ΦΕΚ 2000

Η νομοθεσία του 2000 δεν παρουσιάζει ουσιαστικές διαφορές από αυτή τη 1991 (εκτός από την απαίτηση ύπαρξης τμήματος υπερήχων που εμφανίζεται στο ΦΕΚ του 2000) για αυτό θα εξετάσω και τις δύο ως ένα ενιαίο σύνολο Πρόκειται για δύο ΦΕΚ (Φύλλα Εφημερίδος της Κυβερνήσεως) το ΦΕΚ 202 24 Δεκεμβρίου 1991 που αναφέρεται στο Προεδρικό Διάταγμα υπ αριθ 517 οι laquoόροι προϋποθέσεις και διαδικασία για την ίδρυση λειτουργία και μεταβίβαση Ιδιωτικών Κλινικώνraquo και το ΦΕΚ 199 14 Σεπτεμβρίου 2000 που αφορά το Προεδρικό Διάταγμα Υπrsquo Αριθ 235 οι laquoΕιδικές ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό και τη λειτουργία των ιδιωτικών κλινικώνraquo Στα δύο αυτά έγγραφα γίνεται ο ορισμός του τι είδους κτιριακός τύπος είναι η μαιευτική κλινική

Στο ΦΕΚ 202 (1991230) αναφέρεται ότι η laquoΜαιευτική-γυναικολογική κλινική είναι ειδική κλινική του χειρουργικού τομέα στην οποία [] παρέχονται τα μέσα για την επίτευξη μαιεύσεωνraquo laquoΤο Μαιευτήριο είναι το Τμήμα Επεμβάσεων για την πραγματοποίηση του τοκετούraquo (ΦΕΚ 202 1991248-249)

Το μαιευτήριο εντάσσεται στα laquoΣυγκροτήματα Επεμβάσεωνraquo ανήκει στον laquoΧειρουργικό Τομέαraquo (ΦΕΚ 202 1991 3502316) και αποτελείται από το laquoΣυγκρότημα Μαίευσηςraquo και τη laquoΜαιευτική Νοσηλευτική Μονάδαraquo

Η laquoΜαιευτική Νοσηλευτική Μονάδαraquo είναι laquoη ειδική μονάδα νοσηλείας στην οποία παρέχεται η απαραίτητη φροντίδα στη μητέρα και το νεογνό αμέσως μετά τον τοκετόraquo (ΦΕΚ 202 1991 229-231)

Το μαιευτήριο διαθέτει ειδικό laquoΛειτουργικό Πλαίσιοraquo του laquoφωτογραφίζειraquo (Θ Κεφαλάς μηχανικός) αυτόν τον τύπο τοκετού που αποτελεί μία επέμβαση Οι χώροι που laquoαπαιτούνταιraquo για την εκτέλεση του είναι αναλυτικά οι εξής

Είσοδος-Παραλαβή ΕπιτόκωνΠροετοιμασία Επιτόκων-WCΑίθουσες ωδίνων μίας (1) κλίνηςΑίθουσα φυσιολογικού τοκετού 20 τμΑίθουσα άσηπτων χειρουργικών επεμβάσεων (καισαρικών-γυναικολογικών) 20 τμΧώρος ΑνάνηψηςΠλύση-Περιποίηση βρεφών(ΦΕΚ 199 2000 3157)

Ο ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός αυτών των χώρων προδιαγράφεται επίσης αρκετά αναλυτικά Στο μαιευτήριο θα πρέπει να υπάρχουν τα εξής

Ένα (1) χειρουργικό τραπέζι ανά χειρουργική αίθουσαΈνα μηχάνημα νάρκωσης με αναπνευστήρα και monitor καρδιοαναπνευστικών παραμέτρων Μία θερμοκοιτίδα ανοιχτήΜία θερμοκοιτίδα φορητήΜία αναρρόφηση φορητήΈνας κλίβανος ταχείας αποστείρωσης ανά δύο χειρουργικές αίθουσεςΜία σκιαλυτική λυχνία ανά χειρουργική αίθουσα(ΦΕΚ 199 2000 3157)

Η αίθουσα ωδίνων θα πρέπει να laquoείναι εξοπλισμένη με παροχή οξυγόνου και σύστημα κλήσης αδελφώνraquo και laquoνα υπάρχει σε επαφή χώρος WC με μπάρες ασφαλείας και κουδούνι κινδύνουraquo (ΦΕΚ 202 1991248 249)

Η laquoαίθουσα φυσιολογικού τοκετούraquo είναι εξοπλισμένη με laquoγυναικολογική τράπεζαraquoμ και το χειρουργείο με χειρουργικό τραπέζι από ένα σε κάθε χώρο (ΦΕΚ 199 2000 3157)

Στην αίθουσα φυσιολογικού τοκετού και στο χειρουργείο βρίσκονται και το μηχάνημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους ήκαι για την αναρρόφηση των βλεννών αφού γεννηθεί όπως και η ανοιχτή θερμοκοιτίδα για να τοποθετηθεί το μωρό αμέσως μετά τη γέννα να εξεταστεί και να laquoζεσταθείraquo

Στην αίθουσα τοκετού προβλέπεται laquoσκιαλυτική λυχνία στο κρεβάτι τοκετού 5000 Luxraquo ενώ στο χειρουργείο καισαρικών 20000 Lux (ΦΕΚ 202 1991 268)

Ο laquoΧώρος Ανάνηψηςraquo συχνά ταυτίζεται με μια από τις άλλες αίθουσες την αίθουσα τοκετού η την αίθουσα προετοιμασίας και η χρησιμότητα του είναι αμφιλεγόμενη Η νομοθεσία όμως προβλέπει την ύπαρξη του και τη δυνατότητα παροχής οξυγόνου

Μετά τη γέννηση του παιδιού προβλέπεται ένας laquoμικρός χώρος για την επίδειξη των νεογνώνraquo στους συγγενείς (ΦΕΚ 199 2000 3157)

Η μαιευτική μονάδα περιλαμβάνει και το νοσηλευτικό της τμήμα όπου για τη μητέρα υπάρχει ο θάλαμος νοσηλείας και για το νεογέννητο ο θάλαμος νεογνών Αυτοί οι χώροι περιγράφονται αναλυτικά στο ΦΕΚ 202 του 1991 και δεν τροποποιούνται στο ΦΕΚ 199 του 2000 laquoΟι λειτουργικές ενότητες της μαιευτικής νοσηλευτικής μονάδας είναι β1 Θάλαμοι νοσηλείας μητέρων και β2 Θάλαμοι νεογεννήτωνraquo

Τα μωρά και οι μητέρες νοσηλεύονται σε ξεχωριστούς θαλάμους Οι μητέρες μεταφέρονται στο θάλαμο νοσηλείας όπου τους προσφέρεται η δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα σε θάλαμο πολυτελείας με δικό τους μπάνιο και ίσως ξεχωριστό laquoπροθάλαμοraquo σε μονόκλινο δωμάτιο με ντους ή σε δίκλινο τρίκλινο και τετράκλινο με ή χωρίς μπάνιο ή με μπάνιο ανά δύο τρία ή τέσσερα δωμάτια Η χρέωση είναι ανάλογη με το είδος του δωματίου

Τα νεογέννητα μεταφέρονται σε έναν ενιαίο θάλαμο χωρίς οικονομικές διακρίσεις Εκεί τα φροντίζει το προσωπικό και ο χώρος πρέπει να είναι κατάλληλα διαρρυθμισμένος για την εξυπηρέτηση του (ΦΕΚ 202 1991 230)

Τα νεογέννητα συγκεντρώνονται και παρακολουθούνται σε ιδιαίτερους θαλάμους επιφάνειας 15τμ ανά νεογέννητο hellip Οι θάλαμοι των βρεφών έχουν άμεση σχέση με τον χώρο εξέτασης-αλλαγής και το γαλακτοκομείο ώστε να διευκολύνεται η εργασία του προσωπικού και η άμεση εποπτεία

Τα μωρά ταΐζονται από τις νοσοκόμες-μαίες με βιομηχανοποιημένο γάλα και μπιμπερό Το γάλα παρασκευάζεται σε ειδικό χώρο το laquoγαλακτοκομείοraquo που είναι οργανικό μέρος της μονάδας νοσηλείας (ΦΕΚ 202 1991 230)

Γαλακτοκομείο Στον χώρο αυτό φυλάσσονται οι αποστειρωμένες φιάλες γάλακτος και λοιπά αποστειρωμένα υλικά και προετοιμάζονται ροφήματα για τα βρέφη

Ο θηλασμός αναφέρεται στο ΦΕΚ 202 1991 3525 όπου εμφανίζεται ένας χώρος θηλασμού 5τμ ως βοηθητικός σε laquoνεογνική μονάδα επιπέδου Ιraquo για νοσηλεία υγιών τελειόμηνων μωρών και χώρος θηλασμού 8τμ σε μονάδες νοσηλείας επιπέδου ΙΙ και ΙΙΙ για άρρωστα ή πρόωρα μωρά

Αν και οι μητέρες και τα παιδιά νοσηλεύονται σε διαφορετικούς θαλάμους υπάρχει πρόβλεψη για την επαφή τους Τα laquoγυάλινα πετάσματα στους διαχωριστικούς τοίχουςraquo ανάμεσα στο διάδρομο της κλινικής και στο θάλαμο νεογνών laquoεπιτρέπουν τη θέα στο εσωτερικό του θαλάμου για τις μητέρεςraquo Στους θαλάμους νοσηλείας των μητέρων προβλέπεται laquoχώρος μεταξύ των κλινώνraquo για την laquoπροσωρινή παραμονή της κούνιας του νεογνού δίπλα στη μητέραraquo (ΦΕΚ 202 1991 229)

Συμβολική ανάλυση των τεχνικών προδιαγραφών της νομοθεσίας

Τα εννοιολογικά παράδοξα

α το λεξιλόγιο

Ένας χρήσιμος τρόπος για να κατανοήσουμε τη σημασία πραγμάτων και καταστάσεων που θεωρούμε δεδομένες είναι να τις συγκρίνουμε με κάτι άλλο ή να δοκιμάσουμε να εφαρμόσουμε ορισμένες έννοιες σε ένα άλλο χωρικό και κοινωνικό πλαίσιο

Στην περίπτωση των μαιευτηρίων η εννοιολόγηση και η οργάνωση τους αναδεικνύεται πληρέστερα πιστεύω αν την εφαρμόσουμε στο σπίτι που μερικές φορές αποτελεί τόπο τοκετού Πως θα ακουγόταν αν ονομάζαμε το σπίτι μας laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo laquoσυγκρότημα μαίευσηςraquo και laquoμονάδα νοσηλείαςraquo

Ένα χαρακτηριστικό παράδοξο είναι ότι πουθενά σε κανένα από τα δύο ΦΕΚ δεν αναφέρεται η λέξη laquoγέννησηraquo ή laquoγένναraquo Ο τοκετός είναι η laquoεπίτευξηraquo της laquoμαίευσηςraquo του εμβρύου που laquoεκτελείταιraquo με τα laquoσύγχρονα μέσαraquo που παρέχει η laquoεπιστήμηraquo στο laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo του laquoσυγκροτήματος μαίευσηςraquo το οποίο ανήκει στον laquoχειρουργικό τομέαraquo (ΦΕΚ 202 1991248-249)

Δεν είναι η γυναίκα που γεννάει αλλά ο τοκετός που εκτελείται Οι ανθρωπολόγοι Emily Martin (1987) και Robbie Davis-Floyd (1992) έχουν παρατηρήσει πως το είδος του λεξιλογίου όχι μόνο υποδηλώνει μια αντίληψη για το ρόλο της γυναίκας στον τοκετό αλλά ταυτόχρονα την παγιώνει κιόλας Ο τοκετός είναι μια διαδικασία που εκτελείται ανεξάρτητα από τη γυναίκα η οποία δεν είναι απλώς ένα παθητικό ον είναι αόρατη Εμφανίζεται ως laquoεπίτοκοςraquo στην laquoπαραλαβήraquo εξαφανίζεται στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo και στην laquoαίθουσα τοκετούraquo και την ξαναβρισκουμε στο laquoθάλαμο νοσηλείαςraquo ως laquoμητέραraquo πλέον (αλλά χωρίς το μωρό της)

Σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο ο τοκετός είτε χειρουργικός (καισαρική τομή) είτε laquoφυσιολογικόςraquo (κολπικός) είναι πάντοτε laquoμια μαίευσηraquo Δεν γίνεται επίσης πουθενά διάκριση μεταξύ τοκετών lsquoχαμηλού κινδύνουrsquo ή lsquoυψηλού κινδύνουrsquo παρόλο που αυτή η διάκριση αποτελεί ένα από τα βασικά στάνταρντ της μαιευτικής θεωρίας και πρακτικής

β η προτεινόμενη χωρική οργάνωση

Οι προδιαγραφές για τη χωρική οργάνωση των μαιευτικών κλινικών ακολουθούν τις αρχές αυτής της εννοιολόγησης του τοκετού ως μία επεμβατική διαδικασία Αποτελούν μια αναπαράσταση στο χώρο συγκεκριμένων απόψεων για τη διαδικασία του τοκετού Και αντίστροφα η νομοθεσία καθορίζει την οργάνωση του χώρου προδιαγράφει το είδος των μαιευτικών πρακτικών και τελικά του ίδιου του τοκετού Οι κανονισμοί και οι τεχνικές προδιαγραφές αποτελούν ένα σύστημα κωδικοποίησης των μαιευτικών διαδικασιών και αντιστοίχησης τους με την οργάνωση του χώρου Το περιβάλλον θα συνεχίσει να αναπαράγει αυτό το είδος του τοκετού τις δυσκολίες και τις επιπλοκές που νομιμοποιούν την τεχνοκρατική διαχείριση του Οι τεχνικές προδιαγραφές συμπορεύονται με τις μαιευτικές διαδικασίες συγκροτώντας ένα αυτοτροφοδοτούμενο σύστημα

Ο σχεδιασμός του χώρου βασίζεται στην αντίληψη ότι ο τοκετός είναι μια διαδικασία που συμβαίνει σε διακριτά στάδια οι μαιευτικές διαδικασίες ακολουθώντας αυτή την εννοιολόγηση της φυσιολογίας χωρίζονται επίσης σε διαφορετικές φάσεις οι οποίες απαιτούν την τοποθέτηση τους σε ξεχωριστούς χώρους για να εκτελεστούν

Στην αίθουσα laquoπαραλαβήςraquo οι γυναίκες που πρόκειται να γεννήσουν laquoπαραλαμβάνονταιraquo από το προσωπικό στην laquoαίθουσα προετοιμασίαςraquo laquoετοιμάζονταιraquo ή laquoευπρεπίζονταιraquo

Στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo υπάρχουν laquoκλίνεςraquo για να ξαπλώσει η επίτοκος καρδιογράφος για την ίδια και καρδιοτοκογράφος για το έμβρυο ορρός γλυκόζης και φαρμάκων και παροχή οξυγόνου Είναι εξοπλισμός που δηλώνει ότι είναι άρρωστη ήκαι αδύναμη ότι τα ζωτικά της σημεία πρέπει να ελέγχονται γιατί τα όργανα της μπορεί να σταματήσουν να λειτουργούν και χρειάζεται μια σύνδεση με το ίδρυμα για να διασφαλιστεί η επιβίωση της (ένα θέμα που αναπτύσσει διεξοδικά η Davis-Floyd 199273-153)

Σε αυτόν το χώρο συμβαίνουν οι συσπάσεις της μήτρας και αν η γυναίκα δεν έχει καθόλου ωδίνες ή αν αυτές δεν ακολουθούν τις προδιαγραφές ή τις προσδοκίες τουτης εκάστοτε μαιευτήρος οι συσπάσεις θα προκληθούν ή θα ενισχυθούν με φαρμακευτικά σκευάσματα Η πρόβλεψη μιας ειδικής αίθουσας ωδινών όπου θα συμβούν οι συσπάσεις της μήτρας μιας αδιαφανούς εσωτερικής σωματικής διαδικασίας αποτελεί όμως ένα εννοιολογικό παράδοξο γιατί στο κλασικό βιοϊατρικό μοντέλο της γέννας οι συσπάσεις είναι μια ακούσια διαδικασία που μπορεί να συμβεί οπουδήποτε-δεν χρειάζεται μια ειδική αίθουσα Για να επιλυθεί όμως αυτό το παράδοξο και να δικαιολογήσει το όνομα και την ύπαρξη της αυτή η αίθουσα θα πρέπει η γυναίκα να αρχίσει όντως να έχει εκεί μέσα τις προβλεπόμενες ωδίνες

Η αίθουσα laquoφυσιολογικού τοκετούraquo ή το χειρουργείο είναι ο χώρος όπου θα laquoπραγματοποιηθεί ο τοκετόςraquo ή θα laquoεπιτευχθεί η μαίευσηraquo Εκεί θα γεννηθεί το μωρό Ο απαραίτητος εξοπλισμός είναι η laquoγυναικολογική τράπεζαraquo ή το χειρουργικό τραπέζι όπου θα τοποθετηθεί η επίτοκος Τα προβλήματα που προκαλεί η κατάκλιση και ακινητοποίηση της επιτόκου στη laquoγυναικολογική τράπεζαraquo είναι γνωστά και καλά τεκμηριωμένα (βλ WHO 1996) Αντί να διευκολύνει τον τοκετό στην πραγματικότητα τον δυσχεραίνει Είναι φαινομενικά ένα ακόμη παράδοξο που όμως βρίσκεται στον πυρήνα της εννοιολόγησης του τοκετού ως παθολογικό συμβάν αν δεν είναι παθολογικός η σύγχρονη μαιευτική τον καθιστά παθολογικό Αυτό το παράδοξο υπερβαίνεται επίσης με την εφαρμογή περισσότερων επεμβάσεων φαρμακευτικών και χειρουργικών

Το χειρουργικό τραπέζι καθιστά τη γυναίκα ούτως ή άλλως παθητικό όν και τον τοκετό μια πραγματική εγχείρηση και η αρμοδιότητα για τη γέννα τοποθετείται αποκλειστικά στα χέρια του γιατρού

Ο ισχυρός φωτισμός εντάσσεται και αυτός στο εννοιολογικό πλαίσιο του τοκετού ως επέμβαση Για μια εγχείρηση πρέπει να υπάρχει άπλετο φως και όχι σκιές (σκιαλυτικη λυχνία) Έχουν υπάρξει βέβαια πολλές άλλες εναλλακτικές από το μισοσκόταδο του Leboyer μέχρι τον ρυθμιζόμενο φωτισμό της Lepori Οι συνειρμοί του φωτός με την καθαρότητα την αλήθεια την πρόοδο και την ασφάλεια (όπως και με τις ανακριτικές λάμπες) είναι ακόμη ισχυροί στην ελληνική νομοθεσία Οι μαιευτήρες θέλουν να βλέπουν για να μπορούν να ελέγξουν την έξοδο του μωρού και

ο ισχυρός φωτισμός κινητοποιεί το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου και όχι την ενστικτώδη σωματική ευφυία που θα ενεργοποιούσε η ίδια η μητέρα Το ότι το μωρό laquoτυφλώνεταιraquo από την ένταση του φωτός δεν είναι ένα θέμα που απασχολεί συχνά τις μητέρες και τους γιατρούς στην Ελλάδα Αυτό το είδος του φωτισμού αποδίδει τη γέννα στα χέρια του γιατρού

Τον τεχνολογικό εξοπλισμό συμπληρώνουν το σύστημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους με βεντούζα Ο τοκετός θα επιτευχθεί με την έξοδο του μωρού η οποία για να πραγματοποιηθεί συχνά χρησιμοποιείται η σικύαή βεντούζα ή ο εμβρυουλκός Το σώμα της μητέρας δεν θεωρείται επαρκώς αποτελεσματικός μηχανισμός για αυτή τη διαδικασία κι έτσι θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η τεχνολογία για την ολοκληρώσει

Σε καμία από τις αίθουσες laquoμαίευσηςraquo δεν απαιτείται η ύπαρξη παραθύρων για φυσικό φωτισμό και αερισμό

Για μετά τη γέννηση προβλέπεται ειδική ανοιχτή θερμοκοιτίδα για την τοποθέτηση του βρέφους για να ζεσταθεί σύστημα αναρρόφησης βλεννών από τη μύτη του χώρος για την laquoπλύση και περιποίησηraquo του Πρόκειται για τη φροντίδα του νεογνού που εκτελεί το προσωπικό Η μητέρα δεν αναφέρεται καν οι διαδικασίες εξέτασης και περιποίησης την παρακάμπτουν πλήρως παρά το πλήθος των σχετικών ερευνών και αποδείξεων για τη βασική ανάγκη του δεσμού μητέρας-μωρού (βλ Κλάους κα 2004 2007)

Στη συνέχεια η μεταφορά και παραμονή της μητέρας στο θάλαμο νοσηλείας και του μωρού στο θάλαμο νεογνών σηματοδοτεί την αρχή της ξεχωριστής τους ύπαρξης Θεωρούνται δύο ανεξάρτητα πλέον πλάσματα που έχουν ανάγκη laquoνοσηλείαςraquo μετά την laquoεπέμβασηraquo του τοκετού και τη φροντίδα τους θα έχει το κατάλληλο προσωπικό στις αντίστοιχες μονάδες Οι μητέρες μπορούν να βλέπουν τα παιδιά τους μέσα σπό τα laquoγυάλινα πετάσματαraquo του θαλάμου νεογνών που θα είναι και μια συνέχεια από τη οθόνη του μηχανήματος υπερήχων όπου τα έβλεπαν για περίπου επτά μήνες laquoΠροσωρινάraquo θα μπορούν επίσης να τα έχουν δίπλα στο κρεβάτι τους στο θάλαμο νοσηλείας laquoΤα βρέφη λαμβάνουν laquoροφήματαraquo παρασκευασμένα στο laquoγαλακτοκομείοraquo από το προσωπικό και οι μητέρες τους θα μπορούν να τα θηλάσουν στους ειδικούς θαλάμους 5 ή 8τμ Είναι βέβαια γνωστό ότι για την επιτυχία του θηλασμού είναι απαραίτητη η συνεχής επαφή μητέρας-μωρού αλλά στον κανονισμό αυτό δεν προβλέπεται το σύστημα laquoσυγκατοίκησηςraquo μητέρας-μωρού στο μαιευτήριο

Σε αυτήν την περίπτωση το να προβλέπεται ειδικός χώρος για τον θηλασμό δείχνει το τι είδους θηλασμός θα είναι αυτός σύντομος βραχυχρόνιος laquoκρυφόςraquo και περιορισμένος στην τροφοδοσία του βρέφους

Πουθενά δεν αναφέρεται η ανάγκη άμεσης σωματικής επαφής με τη μητέρα ή έστω με ένα άλλο πρόσωπο που ασχολείται με τα μωρά Στις ΗΠΑ αυτή η φροντίδα έχει αποκτήσει και όνομα το ΤLC Tender Loving Care και έχει θεσμοθετηθεί να παρέχεται τουλάχιστον στα πρόωρα και άρρωστα μωρά με άγγιγμα χάιδεμα ηχογραφημένους χτύπους της καρδιάς της μητέρας (Klauss 2004 La Leche League International 2004 Odent 2003 Small 1998 Sears 1991)

Αν και αυτές οι προβλέψεις και διατυπώσεις ακούγονται εξαιρετικά παράδοξες είναι γεγονός ότι τηρούνται σε πολλά μεγάλα ιδιωτικά και μη μαιευτήρια ανά την Ελλάδα (γένεσις Ιπποκράτειο Μητέρα)

Η μητέρα σε καμία φάση της όλης διαδικασίας της γέννας και των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού της δεν αναφέρεται ως ενεργητικό πρόσωπο με ικανότητες και πρωτοβουλίες αν αναγκαίο για τη φροντίδα της νέας ζωής Το ίδρυμα την έχει υποκαταστήσει πλήρως και ο ρόλος που της αποδίδεται είναι αυτός μιας έξτρα πολυτέλειας αποτελεί μια παραχώρηση που κάνει το προσωπικόΠρόκειται για ένα πολύ αυστηρά δομημένο σύστημα περιγεννητικής φροντίδας ndash δεν αφήνει στις γυναίκες και στις οικογένειες τους πολλά περιθώρια laquoευελιξίαςraquo ή laquoδημιουργικής διαπραγμάτευσηςraquo δυνατότητες laquoνα ερμηνεύσουν να επανακωδικοποιήσουν ευέλικτα τα νοήματα των τεχνολογιών και των διαδικασιών είναι lsquoέτσι συνήθως περιορισμένηraquo (Georges 20087) Αυτά παρατηρούνται κυρίως μετά την έξοδο από το μαιευτήριο και κυρίως στη διαχείριση του θηλασμού

Αυτή η οργάνωση και χρήση του χώρου ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την αντίστοιχη σε αμερικανικά μαιευτήρια της δεκαετίας του 1970 όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Stoppard 1999 Davis-Floyd 1992 Martin 1987 Sears 1994) Η αμερικανική εκδοχή του βιοϊατρικού μαιευτικού μοντέλου είναι αυτή που κυριάρχησε μεταπολεμικά και εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα (Geοrges 2008219) Ο σχεδιασμός των μαιευτηρίων έχει βασιστεί και αυτός σε αμερικανικά πρότυπα αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί επιλεκτικά οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Geοrges 2008 μαία στο νοσοκομείο πρεπ 52008)

Προδιαγραφές για την ανακαίνιση μαιευτικών κλινικών ΦΕΚ 1991 και ΦΕΚ 2000

Η νομοθεσία του 2000 δεν παρουσιάζει ουσιαστικές διαφορές από αυτή τη 1991 (εκτός από την απαίτηση ύπαρξης τμήματος υπερήχων που εμφανίζεται στο ΦΕΚ του 2000) για αυτό θα εξετάσω και τις δύο ως ένα ενιαίο σύνολο Πρόκειται για δύο ΦΕΚ (Φύλλα Εφημερίδος της Κυβερνήσεως) το ΦΕΚ 202 24 Δεκεμβρίου 1991 που αναφέρεται στο Προεδρικό Διάταγμα υπ αριθ 517 οι laquoόροι προϋποθέσεις και διαδικασία για την ίδρυση λειτουργία και μεταβίβαση Ιδιωτικών Κλινικώνraquo και το ΦΕΚ 199 14 Σεπτεμβρίου 2000 που αφορά το Προεδρικό Διάταγμα Υπrsquo Αριθ 235 οι laquoΕιδικές ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό και τη λειτουργία των ιδιωτικών κλινικώνraquo Στα δύο αυτά έγγραφα γίνεται ο ορισμός του τι είδους κτιριακός τύπος είναι η μαιευτική κλινική

Στο ΦΕΚ 202 (1991230) αναφέρεται ότι η laquoΜαιευτική-γυναικολογική κλινική είναι ειδική κλινική του χειρουργικού τομέα στην οποία [] παρέχονται τα μέσα για την επίτευξη μαιεύσεωνraquo laquoΤο Μαιευτήριο είναι το Τμήμα Επεμβάσεων για την πραγματοποίηση του τοκετούraquo (ΦΕΚ 202 1991248-249)

Το μαιευτήριο εντάσσεται στα laquoΣυγκροτήματα Επεμβάσεωνraquo ανήκει στον laquoΧειρουργικό Τομέαraquo (ΦΕΚ 202 1991 3502316) και αποτελείται από το laquoΣυγκρότημα Μαίευσηςraquo και τη laquoΜαιευτική Νοσηλευτική Μονάδαraquo

Η laquoΜαιευτική Νοσηλευτική Μονάδαraquo είναι laquoη ειδική μονάδα νοσηλείας στην οποία παρέχεται η απαραίτητη φροντίδα στη μητέρα και το νεογνό αμέσως μετά τον τοκετόraquo (ΦΕΚ 202 1991 229-231)

Το μαιευτήριο διαθέτει ειδικό laquoΛειτουργικό Πλαίσιοraquo του laquoφωτογραφίζειraquo (Θ Κεφαλάς μηχανικός) αυτόν τον τύπο τοκετού που αποτελεί μία επέμβαση Οι χώροι που laquoαπαιτούνταιraquo για την εκτέλεση του είναι αναλυτικά οι εξής

Είσοδος-Παραλαβή ΕπιτόκωνΠροετοιμασία Επιτόκων-WCΑίθουσες ωδίνων μίας (1) κλίνηςΑίθουσα φυσιολογικού τοκετού 20 τμΑίθουσα άσηπτων χειρουργικών επεμβάσεων (καισαρικών-γυναικολογικών) 20 τμΧώρος ΑνάνηψηςΠλύση-Περιποίηση βρεφών(ΦΕΚ 199 2000 3157)

Ο ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός αυτών των χώρων προδιαγράφεται επίσης αρκετά αναλυτικά Στο μαιευτήριο θα πρέπει να υπάρχουν τα εξής

Ένα (1) χειρουργικό τραπέζι ανά χειρουργική αίθουσαΈνα μηχάνημα νάρκωσης με αναπνευστήρα και monitor καρδιοαναπνευστικών παραμέτρων Μία θερμοκοιτίδα ανοιχτήΜία θερμοκοιτίδα φορητήΜία αναρρόφηση φορητήΈνας κλίβανος ταχείας αποστείρωσης ανά δύο χειρουργικές αίθουσεςΜία σκιαλυτική λυχνία ανά χειρουργική αίθουσα(ΦΕΚ 199 2000 3157)

Η αίθουσα ωδίνων θα πρέπει να laquoείναι εξοπλισμένη με παροχή οξυγόνου και σύστημα κλήσης αδελφώνraquo και laquoνα υπάρχει σε επαφή χώρος WC με μπάρες ασφαλείας και κουδούνι κινδύνουraquo (ΦΕΚ 202 1991248 249)

Η laquoαίθουσα φυσιολογικού τοκετούraquo είναι εξοπλισμένη με laquoγυναικολογική τράπεζαraquoμ και το χειρουργείο με χειρουργικό τραπέζι από ένα σε κάθε χώρο (ΦΕΚ 199 2000 3157)

Στην αίθουσα φυσιολογικού τοκετού και στο χειρουργείο βρίσκονται και το μηχάνημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους ήκαι για την αναρρόφηση των βλεννών αφού γεννηθεί όπως και η ανοιχτή θερμοκοιτίδα για να τοποθετηθεί το μωρό αμέσως μετά τη γέννα να εξεταστεί και να laquoζεσταθείraquo

Στην αίθουσα τοκετού προβλέπεται laquoσκιαλυτική λυχνία στο κρεβάτι τοκετού 5000 Luxraquo ενώ στο χειρουργείο καισαρικών 20000 Lux (ΦΕΚ 202 1991 268)

Ο laquoΧώρος Ανάνηψηςraquo συχνά ταυτίζεται με μια από τις άλλες αίθουσες την αίθουσα τοκετού η την αίθουσα προετοιμασίας και η χρησιμότητα του είναι αμφιλεγόμενη Η νομοθεσία όμως προβλέπει την ύπαρξη του και τη δυνατότητα παροχής οξυγόνου

Μετά τη γέννηση του παιδιού προβλέπεται ένας laquoμικρός χώρος για την επίδειξη των νεογνώνraquo στους συγγενείς (ΦΕΚ 199 2000 3157)

Η μαιευτική μονάδα περιλαμβάνει και το νοσηλευτικό της τμήμα όπου για τη μητέρα υπάρχει ο θάλαμος νοσηλείας και για το νεογέννητο ο θάλαμος νεογνών Αυτοί οι χώροι περιγράφονται αναλυτικά στο ΦΕΚ 202 του 1991 και δεν τροποποιούνται στο ΦΕΚ 199 του 2000 laquoΟι λειτουργικές ενότητες της μαιευτικής νοσηλευτικής μονάδας είναι β1 Θάλαμοι νοσηλείας μητέρων και β2 Θάλαμοι νεογεννήτωνraquo

Τα μωρά και οι μητέρες νοσηλεύονται σε ξεχωριστούς θαλάμους Οι μητέρες μεταφέρονται στο θάλαμο νοσηλείας όπου τους προσφέρεται η δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα σε θάλαμο πολυτελείας με δικό τους μπάνιο και ίσως ξεχωριστό laquoπροθάλαμοraquo σε μονόκλινο δωμάτιο με ντους ή σε δίκλινο τρίκλινο και τετράκλινο με ή χωρίς μπάνιο ή με μπάνιο ανά δύο τρία ή τέσσερα δωμάτια Η χρέωση είναι ανάλογη με το είδος του δωματίου

Τα νεογέννητα μεταφέρονται σε έναν ενιαίο θάλαμο χωρίς οικονομικές διακρίσεις Εκεί τα φροντίζει το προσωπικό και ο χώρος πρέπει να είναι κατάλληλα διαρρυθμισμένος για την εξυπηρέτηση του (ΦΕΚ 202 1991 230)

Τα νεογέννητα συγκεντρώνονται και παρακολουθούνται σε ιδιαίτερους θαλάμους επιφάνειας 15τμ ανά νεογέννητο hellip Οι θάλαμοι των βρεφών έχουν άμεση σχέση με τον χώρο εξέτασης-αλλαγής και το γαλακτοκομείο ώστε να διευκολύνεται η εργασία του προσωπικού και η άμεση εποπτεία

Τα μωρά ταΐζονται από τις νοσοκόμες-μαίες με βιομηχανοποιημένο γάλα και μπιμπερό Το γάλα παρασκευάζεται σε ειδικό χώρο το laquoγαλακτοκομείοraquo που είναι οργανικό μέρος της μονάδας νοσηλείας (ΦΕΚ 202 1991 230)

Γαλακτοκομείο Στον χώρο αυτό φυλάσσονται οι αποστειρωμένες φιάλες γάλακτος και λοιπά αποστειρωμένα υλικά και προετοιμάζονται ροφήματα για τα βρέφη

Ο θηλασμός αναφέρεται στο ΦΕΚ 202 1991 3525 όπου εμφανίζεται ένας χώρος θηλασμού 5τμ ως βοηθητικός σε laquoνεογνική μονάδα επιπέδου Ιraquo για νοσηλεία υγιών τελειόμηνων μωρών και χώρος θηλασμού 8τμ σε μονάδες νοσηλείας επιπέδου ΙΙ και ΙΙΙ για άρρωστα ή πρόωρα μωρά

Αν και οι μητέρες και τα παιδιά νοσηλεύονται σε διαφορετικούς θαλάμους υπάρχει πρόβλεψη για την επαφή τους Τα laquoγυάλινα πετάσματα στους διαχωριστικούς τοίχουςraquo ανάμεσα στο διάδρομο της κλινικής και στο θάλαμο νεογνών laquoεπιτρέπουν τη θέα στο εσωτερικό του θαλάμου για τις μητέρεςraquo Στους θαλάμους νοσηλείας των μητέρων προβλέπεται laquoχώρος μεταξύ των κλινώνraquo για την laquoπροσωρινή παραμονή της κούνιας του νεογνού δίπλα στη μητέραraquo (ΦΕΚ 202 1991 229)

Συμβολική ανάλυση των τεχνικών προδιαγραφών της νομοθεσίας

Τα εννοιολογικά παράδοξα

α το λεξιλόγιο

Ένας χρήσιμος τρόπος για να κατανοήσουμε τη σημασία πραγμάτων και καταστάσεων που θεωρούμε δεδομένες είναι να τις συγκρίνουμε με κάτι άλλο ή να δοκιμάσουμε να εφαρμόσουμε ορισμένες έννοιες σε ένα άλλο χωρικό και κοινωνικό πλαίσιο

Στην περίπτωση των μαιευτηρίων η εννοιολόγηση και η οργάνωση τους αναδεικνύεται πληρέστερα πιστεύω αν την εφαρμόσουμε στο σπίτι που μερικές φορές αποτελεί τόπο τοκετού Πως θα ακουγόταν αν ονομάζαμε το σπίτι μας laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo laquoσυγκρότημα μαίευσηςraquo και laquoμονάδα νοσηλείαςraquo

Ένα χαρακτηριστικό παράδοξο είναι ότι πουθενά σε κανένα από τα δύο ΦΕΚ δεν αναφέρεται η λέξη laquoγέννησηraquo ή laquoγένναraquo Ο τοκετός είναι η laquoεπίτευξηraquo της laquoμαίευσηςraquo του εμβρύου που laquoεκτελείταιraquo με τα laquoσύγχρονα μέσαraquo που παρέχει η laquoεπιστήμηraquo στο laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo του laquoσυγκροτήματος μαίευσηςraquo το οποίο ανήκει στον laquoχειρουργικό τομέαraquo (ΦΕΚ 202 1991248-249)

Δεν είναι η γυναίκα που γεννάει αλλά ο τοκετός που εκτελείται Οι ανθρωπολόγοι Emily Martin (1987) και Robbie Davis-Floyd (1992) έχουν παρατηρήσει πως το είδος του λεξιλογίου όχι μόνο υποδηλώνει μια αντίληψη για το ρόλο της γυναίκας στον τοκετό αλλά ταυτόχρονα την παγιώνει κιόλας Ο τοκετός είναι μια διαδικασία που εκτελείται ανεξάρτητα από τη γυναίκα η οποία δεν είναι απλώς ένα παθητικό ον είναι αόρατη Εμφανίζεται ως laquoεπίτοκοςraquo στην laquoπαραλαβήraquo εξαφανίζεται στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo και στην laquoαίθουσα τοκετούraquo και την ξαναβρισκουμε στο laquoθάλαμο νοσηλείαςraquo ως laquoμητέραraquo πλέον (αλλά χωρίς το μωρό της)

Σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο ο τοκετός είτε χειρουργικός (καισαρική τομή) είτε laquoφυσιολογικόςraquo (κολπικός) είναι πάντοτε laquoμια μαίευσηraquo Δεν γίνεται επίσης πουθενά διάκριση μεταξύ τοκετών lsquoχαμηλού κινδύνουrsquo ή lsquoυψηλού κινδύνουrsquo παρόλο που αυτή η διάκριση αποτελεί ένα από τα βασικά στάνταρντ της μαιευτικής θεωρίας και πρακτικής

β η προτεινόμενη χωρική οργάνωση

Οι προδιαγραφές για τη χωρική οργάνωση των μαιευτικών κλινικών ακολουθούν τις αρχές αυτής της εννοιολόγησης του τοκετού ως μία επεμβατική διαδικασία Αποτελούν μια αναπαράσταση στο χώρο συγκεκριμένων απόψεων για τη διαδικασία του τοκετού Και αντίστροφα η νομοθεσία καθορίζει την οργάνωση του χώρου προδιαγράφει το είδος των μαιευτικών πρακτικών και τελικά του ίδιου του τοκετού Οι κανονισμοί και οι τεχνικές προδιαγραφές αποτελούν ένα σύστημα κωδικοποίησης των μαιευτικών διαδικασιών και αντιστοίχησης τους με την οργάνωση του χώρου Το περιβάλλον θα συνεχίσει να αναπαράγει αυτό το είδος του τοκετού τις δυσκολίες και τις επιπλοκές που νομιμοποιούν την τεχνοκρατική διαχείριση του Οι τεχνικές προδιαγραφές συμπορεύονται με τις μαιευτικές διαδικασίες συγκροτώντας ένα αυτοτροφοδοτούμενο σύστημα

Ο σχεδιασμός του χώρου βασίζεται στην αντίληψη ότι ο τοκετός είναι μια διαδικασία που συμβαίνει σε διακριτά στάδια οι μαιευτικές διαδικασίες ακολουθώντας αυτή την εννοιολόγηση της φυσιολογίας χωρίζονται επίσης σε διαφορετικές φάσεις οι οποίες απαιτούν την τοποθέτηση τους σε ξεχωριστούς χώρους για να εκτελεστούν

Στην αίθουσα laquoπαραλαβήςraquo οι γυναίκες που πρόκειται να γεννήσουν laquoπαραλαμβάνονταιraquo από το προσωπικό στην laquoαίθουσα προετοιμασίαςraquo laquoετοιμάζονταιraquo ή laquoευπρεπίζονταιraquo

Στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo υπάρχουν laquoκλίνεςraquo για να ξαπλώσει η επίτοκος καρδιογράφος για την ίδια και καρδιοτοκογράφος για το έμβρυο ορρός γλυκόζης και φαρμάκων και παροχή οξυγόνου Είναι εξοπλισμός που δηλώνει ότι είναι άρρωστη ήκαι αδύναμη ότι τα ζωτικά της σημεία πρέπει να ελέγχονται γιατί τα όργανα της μπορεί να σταματήσουν να λειτουργούν και χρειάζεται μια σύνδεση με το ίδρυμα για να διασφαλιστεί η επιβίωση της (ένα θέμα που αναπτύσσει διεξοδικά η Davis-Floyd 199273-153)

Σε αυτόν το χώρο συμβαίνουν οι συσπάσεις της μήτρας και αν η γυναίκα δεν έχει καθόλου ωδίνες ή αν αυτές δεν ακολουθούν τις προδιαγραφές ή τις προσδοκίες τουτης εκάστοτε μαιευτήρος οι συσπάσεις θα προκληθούν ή θα ενισχυθούν με φαρμακευτικά σκευάσματα Η πρόβλεψη μιας ειδικής αίθουσας ωδινών όπου θα συμβούν οι συσπάσεις της μήτρας μιας αδιαφανούς εσωτερικής σωματικής διαδικασίας αποτελεί όμως ένα εννοιολογικό παράδοξο γιατί στο κλασικό βιοϊατρικό μοντέλο της γέννας οι συσπάσεις είναι μια ακούσια διαδικασία που μπορεί να συμβεί οπουδήποτε-δεν χρειάζεται μια ειδική αίθουσα Για να επιλυθεί όμως αυτό το παράδοξο και να δικαιολογήσει το όνομα και την ύπαρξη της αυτή η αίθουσα θα πρέπει η γυναίκα να αρχίσει όντως να έχει εκεί μέσα τις προβλεπόμενες ωδίνες

Η αίθουσα laquoφυσιολογικού τοκετούraquo ή το χειρουργείο είναι ο χώρος όπου θα laquoπραγματοποιηθεί ο τοκετόςraquo ή θα laquoεπιτευχθεί η μαίευσηraquo Εκεί θα γεννηθεί το μωρό Ο απαραίτητος εξοπλισμός είναι η laquoγυναικολογική τράπεζαraquo ή το χειρουργικό τραπέζι όπου θα τοποθετηθεί η επίτοκος Τα προβλήματα που προκαλεί η κατάκλιση και ακινητοποίηση της επιτόκου στη laquoγυναικολογική τράπεζαraquo είναι γνωστά και καλά τεκμηριωμένα (βλ WHO 1996) Αντί να διευκολύνει τον τοκετό στην πραγματικότητα τον δυσχεραίνει Είναι φαινομενικά ένα ακόμη παράδοξο που όμως βρίσκεται στον πυρήνα της εννοιολόγησης του τοκετού ως παθολογικό συμβάν αν δεν είναι παθολογικός η σύγχρονη μαιευτική τον καθιστά παθολογικό Αυτό το παράδοξο υπερβαίνεται επίσης με την εφαρμογή περισσότερων επεμβάσεων φαρμακευτικών και χειρουργικών

Το χειρουργικό τραπέζι καθιστά τη γυναίκα ούτως ή άλλως παθητικό όν και τον τοκετό μια πραγματική εγχείρηση και η αρμοδιότητα για τη γέννα τοποθετείται αποκλειστικά στα χέρια του γιατρού

Ο ισχυρός φωτισμός εντάσσεται και αυτός στο εννοιολογικό πλαίσιο του τοκετού ως επέμβαση Για μια εγχείρηση πρέπει να υπάρχει άπλετο φως και όχι σκιές (σκιαλυτικη λυχνία) Έχουν υπάρξει βέβαια πολλές άλλες εναλλακτικές από το μισοσκόταδο του Leboyer μέχρι τον ρυθμιζόμενο φωτισμό της Lepori Οι συνειρμοί του φωτός με την καθαρότητα την αλήθεια την πρόοδο και την ασφάλεια (όπως και με τις ανακριτικές λάμπες) είναι ακόμη ισχυροί στην ελληνική νομοθεσία Οι μαιευτήρες θέλουν να βλέπουν για να μπορούν να ελέγξουν την έξοδο του μωρού και

ο ισχυρός φωτισμός κινητοποιεί το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου και όχι την ενστικτώδη σωματική ευφυία που θα ενεργοποιούσε η ίδια η μητέρα Το ότι το μωρό laquoτυφλώνεταιraquo από την ένταση του φωτός δεν είναι ένα θέμα που απασχολεί συχνά τις μητέρες και τους γιατρούς στην Ελλάδα Αυτό το είδος του φωτισμού αποδίδει τη γέννα στα χέρια του γιατρού

Τον τεχνολογικό εξοπλισμό συμπληρώνουν το σύστημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους με βεντούζα Ο τοκετός θα επιτευχθεί με την έξοδο του μωρού η οποία για να πραγματοποιηθεί συχνά χρησιμοποιείται η σικύαή βεντούζα ή ο εμβρυουλκός Το σώμα της μητέρας δεν θεωρείται επαρκώς αποτελεσματικός μηχανισμός για αυτή τη διαδικασία κι έτσι θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η τεχνολογία για την ολοκληρώσει

Σε καμία από τις αίθουσες laquoμαίευσηςraquo δεν απαιτείται η ύπαρξη παραθύρων για φυσικό φωτισμό και αερισμό

Για μετά τη γέννηση προβλέπεται ειδική ανοιχτή θερμοκοιτίδα για την τοποθέτηση του βρέφους για να ζεσταθεί σύστημα αναρρόφησης βλεννών από τη μύτη του χώρος για την laquoπλύση και περιποίησηraquo του Πρόκειται για τη φροντίδα του νεογνού που εκτελεί το προσωπικό Η μητέρα δεν αναφέρεται καν οι διαδικασίες εξέτασης και περιποίησης την παρακάμπτουν πλήρως παρά το πλήθος των σχετικών ερευνών και αποδείξεων για τη βασική ανάγκη του δεσμού μητέρας-μωρού (βλ Κλάους κα 2004 2007)

Στη συνέχεια η μεταφορά και παραμονή της μητέρας στο θάλαμο νοσηλείας και του μωρού στο θάλαμο νεογνών σηματοδοτεί την αρχή της ξεχωριστής τους ύπαρξης Θεωρούνται δύο ανεξάρτητα πλέον πλάσματα που έχουν ανάγκη laquoνοσηλείαςraquo μετά την laquoεπέμβασηraquo του τοκετού και τη φροντίδα τους θα έχει το κατάλληλο προσωπικό στις αντίστοιχες μονάδες Οι μητέρες μπορούν να βλέπουν τα παιδιά τους μέσα σπό τα laquoγυάλινα πετάσματαraquo του θαλάμου νεογνών που θα είναι και μια συνέχεια από τη οθόνη του μηχανήματος υπερήχων όπου τα έβλεπαν για περίπου επτά μήνες laquoΠροσωρινάraquo θα μπορούν επίσης να τα έχουν δίπλα στο κρεβάτι τους στο θάλαμο νοσηλείας laquoΤα βρέφη λαμβάνουν laquoροφήματαraquo παρασκευασμένα στο laquoγαλακτοκομείοraquo από το προσωπικό και οι μητέρες τους θα μπορούν να τα θηλάσουν στους ειδικούς θαλάμους 5 ή 8τμ Είναι βέβαια γνωστό ότι για την επιτυχία του θηλασμού είναι απαραίτητη η συνεχής επαφή μητέρας-μωρού αλλά στον κανονισμό αυτό δεν προβλέπεται το σύστημα laquoσυγκατοίκησηςraquo μητέρας-μωρού στο μαιευτήριο

Σε αυτήν την περίπτωση το να προβλέπεται ειδικός χώρος για τον θηλασμό δείχνει το τι είδους θηλασμός θα είναι αυτός σύντομος βραχυχρόνιος laquoκρυφόςraquo και περιορισμένος στην τροφοδοσία του βρέφους

Πουθενά δεν αναφέρεται η ανάγκη άμεσης σωματικής επαφής με τη μητέρα ή έστω με ένα άλλο πρόσωπο που ασχολείται με τα μωρά Στις ΗΠΑ αυτή η φροντίδα έχει αποκτήσει και όνομα το ΤLC Tender Loving Care και έχει θεσμοθετηθεί να παρέχεται τουλάχιστον στα πρόωρα και άρρωστα μωρά με άγγιγμα χάιδεμα ηχογραφημένους χτύπους της καρδιάς της μητέρας (Klauss 2004 La Leche League International 2004 Odent 2003 Small 1998 Sears 1991)

Αν και αυτές οι προβλέψεις και διατυπώσεις ακούγονται εξαιρετικά παράδοξες είναι γεγονός ότι τηρούνται σε πολλά μεγάλα ιδιωτικά και μη μαιευτήρια ανά την Ελλάδα (γένεσις Ιπποκράτειο Μητέρα)

Η μητέρα σε καμία φάση της όλης διαδικασίας της γέννας και των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού της δεν αναφέρεται ως ενεργητικό πρόσωπο με ικανότητες και πρωτοβουλίες αν αναγκαίο για τη φροντίδα της νέας ζωής Το ίδρυμα την έχει υποκαταστήσει πλήρως και ο ρόλος που της αποδίδεται είναι αυτός μιας έξτρα πολυτέλειας αποτελεί μια παραχώρηση που κάνει το προσωπικόΠρόκειται για ένα πολύ αυστηρά δομημένο σύστημα περιγεννητικής φροντίδας ndash δεν αφήνει στις γυναίκες και στις οικογένειες τους πολλά περιθώρια laquoευελιξίαςraquo ή laquoδημιουργικής διαπραγμάτευσηςraquo δυνατότητες laquoνα ερμηνεύσουν να επανακωδικοποιήσουν ευέλικτα τα νοήματα των τεχνολογιών και των διαδικασιών είναι lsquoέτσι συνήθως περιορισμένηraquo (Georges 20087) Αυτά παρατηρούνται κυρίως μετά την έξοδο από το μαιευτήριο και κυρίως στη διαχείριση του θηλασμού

Αυτή η οργάνωση και χρήση του χώρου ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την αντίστοιχη σε αμερικανικά μαιευτήρια της δεκαετίας του 1970 όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Stoppard 1999 Davis-Floyd 1992 Martin 1987 Sears 1994) Η αμερικανική εκδοχή του βιοϊατρικού μαιευτικού μοντέλου είναι αυτή που κυριάρχησε μεταπολεμικά και εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα (Geοrges 2008219) Ο σχεδιασμός των μαιευτηρίων έχει βασιστεί και αυτός σε αμερικανικά πρότυπα αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί επιλεκτικά οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Geοrges 2008 μαία στο νοσοκομείο πρεπ 52008)

Η αίθουσα ωδίνων θα πρέπει να laquoείναι εξοπλισμένη με παροχή οξυγόνου και σύστημα κλήσης αδελφώνraquo και laquoνα υπάρχει σε επαφή χώρος WC με μπάρες ασφαλείας και κουδούνι κινδύνουraquo (ΦΕΚ 202 1991248 249)

Η laquoαίθουσα φυσιολογικού τοκετούraquo είναι εξοπλισμένη με laquoγυναικολογική τράπεζαraquoμ και το χειρουργείο με χειρουργικό τραπέζι από ένα σε κάθε χώρο (ΦΕΚ 199 2000 3157)

Στην αίθουσα φυσιολογικού τοκετού και στο χειρουργείο βρίσκονται και το μηχάνημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους ήκαι για την αναρρόφηση των βλεννών αφού γεννηθεί όπως και η ανοιχτή θερμοκοιτίδα για να τοποθετηθεί το μωρό αμέσως μετά τη γέννα να εξεταστεί και να laquoζεσταθείraquo

Στην αίθουσα τοκετού προβλέπεται laquoσκιαλυτική λυχνία στο κρεβάτι τοκετού 5000 Luxraquo ενώ στο χειρουργείο καισαρικών 20000 Lux (ΦΕΚ 202 1991 268)

Ο laquoΧώρος Ανάνηψηςraquo συχνά ταυτίζεται με μια από τις άλλες αίθουσες την αίθουσα τοκετού η την αίθουσα προετοιμασίας και η χρησιμότητα του είναι αμφιλεγόμενη Η νομοθεσία όμως προβλέπει την ύπαρξη του και τη δυνατότητα παροχής οξυγόνου

Μετά τη γέννηση του παιδιού προβλέπεται ένας laquoμικρός χώρος για την επίδειξη των νεογνώνraquo στους συγγενείς (ΦΕΚ 199 2000 3157)

Η μαιευτική μονάδα περιλαμβάνει και το νοσηλευτικό της τμήμα όπου για τη μητέρα υπάρχει ο θάλαμος νοσηλείας και για το νεογέννητο ο θάλαμος νεογνών Αυτοί οι χώροι περιγράφονται αναλυτικά στο ΦΕΚ 202 του 1991 και δεν τροποποιούνται στο ΦΕΚ 199 του 2000 laquoΟι λειτουργικές ενότητες της μαιευτικής νοσηλευτικής μονάδας είναι β1 Θάλαμοι νοσηλείας μητέρων και β2 Θάλαμοι νεογεννήτωνraquo

Τα μωρά και οι μητέρες νοσηλεύονται σε ξεχωριστούς θαλάμους Οι μητέρες μεταφέρονται στο θάλαμο νοσηλείας όπου τους προσφέρεται η δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα σε θάλαμο πολυτελείας με δικό τους μπάνιο και ίσως ξεχωριστό laquoπροθάλαμοraquo σε μονόκλινο δωμάτιο με ντους ή σε δίκλινο τρίκλινο και τετράκλινο με ή χωρίς μπάνιο ή με μπάνιο ανά δύο τρία ή τέσσερα δωμάτια Η χρέωση είναι ανάλογη με το είδος του δωματίου

Τα νεογέννητα μεταφέρονται σε έναν ενιαίο θάλαμο χωρίς οικονομικές διακρίσεις Εκεί τα φροντίζει το προσωπικό και ο χώρος πρέπει να είναι κατάλληλα διαρρυθμισμένος για την εξυπηρέτηση του (ΦΕΚ 202 1991 230)

Τα νεογέννητα συγκεντρώνονται και παρακολουθούνται σε ιδιαίτερους θαλάμους επιφάνειας 15τμ ανά νεογέννητο hellip Οι θάλαμοι των βρεφών έχουν άμεση σχέση με τον χώρο εξέτασης-αλλαγής και το γαλακτοκομείο ώστε να διευκολύνεται η εργασία του προσωπικού και η άμεση εποπτεία

Τα μωρά ταΐζονται από τις νοσοκόμες-μαίες με βιομηχανοποιημένο γάλα και μπιμπερό Το γάλα παρασκευάζεται σε ειδικό χώρο το laquoγαλακτοκομείοraquo που είναι οργανικό μέρος της μονάδας νοσηλείας (ΦΕΚ 202 1991 230)

Γαλακτοκομείο Στον χώρο αυτό φυλάσσονται οι αποστειρωμένες φιάλες γάλακτος και λοιπά αποστειρωμένα υλικά και προετοιμάζονται ροφήματα για τα βρέφη

Ο θηλασμός αναφέρεται στο ΦΕΚ 202 1991 3525 όπου εμφανίζεται ένας χώρος θηλασμού 5τμ ως βοηθητικός σε laquoνεογνική μονάδα επιπέδου Ιraquo για νοσηλεία υγιών τελειόμηνων μωρών και χώρος θηλασμού 8τμ σε μονάδες νοσηλείας επιπέδου ΙΙ και ΙΙΙ για άρρωστα ή πρόωρα μωρά

Αν και οι μητέρες και τα παιδιά νοσηλεύονται σε διαφορετικούς θαλάμους υπάρχει πρόβλεψη για την επαφή τους Τα laquoγυάλινα πετάσματα στους διαχωριστικούς τοίχουςraquo ανάμεσα στο διάδρομο της κλινικής και στο θάλαμο νεογνών laquoεπιτρέπουν τη θέα στο εσωτερικό του θαλάμου για τις μητέρεςraquo Στους θαλάμους νοσηλείας των μητέρων προβλέπεται laquoχώρος μεταξύ των κλινώνraquo για την laquoπροσωρινή παραμονή της κούνιας του νεογνού δίπλα στη μητέραraquo (ΦΕΚ 202 1991 229)

Συμβολική ανάλυση των τεχνικών προδιαγραφών της νομοθεσίας

Τα εννοιολογικά παράδοξα

α το λεξιλόγιο

Ένας χρήσιμος τρόπος για να κατανοήσουμε τη σημασία πραγμάτων και καταστάσεων που θεωρούμε δεδομένες είναι να τις συγκρίνουμε με κάτι άλλο ή να δοκιμάσουμε να εφαρμόσουμε ορισμένες έννοιες σε ένα άλλο χωρικό και κοινωνικό πλαίσιο

Στην περίπτωση των μαιευτηρίων η εννοιολόγηση και η οργάνωση τους αναδεικνύεται πληρέστερα πιστεύω αν την εφαρμόσουμε στο σπίτι που μερικές φορές αποτελεί τόπο τοκετού Πως θα ακουγόταν αν ονομάζαμε το σπίτι μας laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo laquoσυγκρότημα μαίευσηςraquo και laquoμονάδα νοσηλείαςraquo

Ένα χαρακτηριστικό παράδοξο είναι ότι πουθενά σε κανένα από τα δύο ΦΕΚ δεν αναφέρεται η λέξη laquoγέννησηraquo ή laquoγένναraquo Ο τοκετός είναι η laquoεπίτευξηraquo της laquoμαίευσηςraquo του εμβρύου που laquoεκτελείταιraquo με τα laquoσύγχρονα μέσαraquo που παρέχει η laquoεπιστήμηraquo στο laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo του laquoσυγκροτήματος μαίευσηςraquo το οποίο ανήκει στον laquoχειρουργικό τομέαraquo (ΦΕΚ 202 1991248-249)

Δεν είναι η γυναίκα που γεννάει αλλά ο τοκετός που εκτελείται Οι ανθρωπολόγοι Emily Martin (1987) και Robbie Davis-Floyd (1992) έχουν παρατηρήσει πως το είδος του λεξιλογίου όχι μόνο υποδηλώνει μια αντίληψη για το ρόλο της γυναίκας στον τοκετό αλλά ταυτόχρονα την παγιώνει κιόλας Ο τοκετός είναι μια διαδικασία που εκτελείται ανεξάρτητα από τη γυναίκα η οποία δεν είναι απλώς ένα παθητικό ον είναι αόρατη Εμφανίζεται ως laquoεπίτοκοςraquo στην laquoπαραλαβήraquo εξαφανίζεται στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo και στην laquoαίθουσα τοκετούraquo και την ξαναβρισκουμε στο laquoθάλαμο νοσηλείαςraquo ως laquoμητέραraquo πλέον (αλλά χωρίς το μωρό της)

Σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο ο τοκετός είτε χειρουργικός (καισαρική τομή) είτε laquoφυσιολογικόςraquo (κολπικός) είναι πάντοτε laquoμια μαίευσηraquo Δεν γίνεται επίσης πουθενά διάκριση μεταξύ τοκετών lsquoχαμηλού κινδύνουrsquo ή lsquoυψηλού κινδύνουrsquo παρόλο που αυτή η διάκριση αποτελεί ένα από τα βασικά στάνταρντ της μαιευτικής θεωρίας και πρακτικής

β η προτεινόμενη χωρική οργάνωση

Οι προδιαγραφές για τη χωρική οργάνωση των μαιευτικών κλινικών ακολουθούν τις αρχές αυτής της εννοιολόγησης του τοκετού ως μία επεμβατική διαδικασία Αποτελούν μια αναπαράσταση στο χώρο συγκεκριμένων απόψεων για τη διαδικασία του τοκετού Και αντίστροφα η νομοθεσία καθορίζει την οργάνωση του χώρου προδιαγράφει το είδος των μαιευτικών πρακτικών και τελικά του ίδιου του τοκετού Οι κανονισμοί και οι τεχνικές προδιαγραφές αποτελούν ένα σύστημα κωδικοποίησης των μαιευτικών διαδικασιών και αντιστοίχησης τους με την οργάνωση του χώρου Το περιβάλλον θα συνεχίσει να αναπαράγει αυτό το είδος του τοκετού τις δυσκολίες και τις επιπλοκές που νομιμοποιούν την τεχνοκρατική διαχείριση του Οι τεχνικές προδιαγραφές συμπορεύονται με τις μαιευτικές διαδικασίες συγκροτώντας ένα αυτοτροφοδοτούμενο σύστημα

Ο σχεδιασμός του χώρου βασίζεται στην αντίληψη ότι ο τοκετός είναι μια διαδικασία που συμβαίνει σε διακριτά στάδια οι μαιευτικές διαδικασίες ακολουθώντας αυτή την εννοιολόγηση της φυσιολογίας χωρίζονται επίσης σε διαφορετικές φάσεις οι οποίες απαιτούν την τοποθέτηση τους σε ξεχωριστούς χώρους για να εκτελεστούν

Στην αίθουσα laquoπαραλαβήςraquo οι γυναίκες που πρόκειται να γεννήσουν laquoπαραλαμβάνονταιraquo από το προσωπικό στην laquoαίθουσα προετοιμασίαςraquo laquoετοιμάζονταιraquo ή laquoευπρεπίζονταιraquo

Στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo υπάρχουν laquoκλίνεςraquo για να ξαπλώσει η επίτοκος καρδιογράφος για την ίδια και καρδιοτοκογράφος για το έμβρυο ορρός γλυκόζης και φαρμάκων και παροχή οξυγόνου Είναι εξοπλισμός που δηλώνει ότι είναι άρρωστη ήκαι αδύναμη ότι τα ζωτικά της σημεία πρέπει να ελέγχονται γιατί τα όργανα της μπορεί να σταματήσουν να λειτουργούν και χρειάζεται μια σύνδεση με το ίδρυμα για να διασφαλιστεί η επιβίωση της (ένα θέμα που αναπτύσσει διεξοδικά η Davis-Floyd 199273-153)

Σε αυτόν το χώρο συμβαίνουν οι συσπάσεις της μήτρας και αν η γυναίκα δεν έχει καθόλου ωδίνες ή αν αυτές δεν ακολουθούν τις προδιαγραφές ή τις προσδοκίες τουτης εκάστοτε μαιευτήρος οι συσπάσεις θα προκληθούν ή θα ενισχυθούν με φαρμακευτικά σκευάσματα Η πρόβλεψη μιας ειδικής αίθουσας ωδινών όπου θα συμβούν οι συσπάσεις της μήτρας μιας αδιαφανούς εσωτερικής σωματικής διαδικασίας αποτελεί όμως ένα εννοιολογικό παράδοξο γιατί στο κλασικό βιοϊατρικό μοντέλο της γέννας οι συσπάσεις είναι μια ακούσια διαδικασία που μπορεί να συμβεί οπουδήποτε-δεν χρειάζεται μια ειδική αίθουσα Για να επιλυθεί όμως αυτό το παράδοξο και να δικαιολογήσει το όνομα και την ύπαρξη της αυτή η αίθουσα θα πρέπει η γυναίκα να αρχίσει όντως να έχει εκεί μέσα τις προβλεπόμενες ωδίνες

Η αίθουσα laquoφυσιολογικού τοκετούraquo ή το χειρουργείο είναι ο χώρος όπου θα laquoπραγματοποιηθεί ο τοκετόςraquo ή θα laquoεπιτευχθεί η μαίευσηraquo Εκεί θα γεννηθεί το μωρό Ο απαραίτητος εξοπλισμός είναι η laquoγυναικολογική τράπεζαraquo ή το χειρουργικό τραπέζι όπου θα τοποθετηθεί η επίτοκος Τα προβλήματα που προκαλεί η κατάκλιση και ακινητοποίηση της επιτόκου στη laquoγυναικολογική τράπεζαraquo είναι γνωστά και καλά τεκμηριωμένα (βλ WHO 1996) Αντί να διευκολύνει τον τοκετό στην πραγματικότητα τον δυσχεραίνει Είναι φαινομενικά ένα ακόμη παράδοξο που όμως βρίσκεται στον πυρήνα της εννοιολόγησης του τοκετού ως παθολογικό συμβάν αν δεν είναι παθολογικός η σύγχρονη μαιευτική τον καθιστά παθολογικό Αυτό το παράδοξο υπερβαίνεται επίσης με την εφαρμογή περισσότερων επεμβάσεων φαρμακευτικών και χειρουργικών

Το χειρουργικό τραπέζι καθιστά τη γυναίκα ούτως ή άλλως παθητικό όν και τον τοκετό μια πραγματική εγχείρηση και η αρμοδιότητα για τη γέννα τοποθετείται αποκλειστικά στα χέρια του γιατρού

Ο ισχυρός φωτισμός εντάσσεται και αυτός στο εννοιολογικό πλαίσιο του τοκετού ως επέμβαση Για μια εγχείρηση πρέπει να υπάρχει άπλετο φως και όχι σκιές (σκιαλυτικη λυχνία) Έχουν υπάρξει βέβαια πολλές άλλες εναλλακτικές από το μισοσκόταδο του Leboyer μέχρι τον ρυθμιζόμενο φωτισμό της Lepori Οι συνειρμοί του φωτός με την καθαρότητα την αλήθεια την πρόοδο και την ασφάλεια (όπως και με τις ανακριτικές λάμπες) είναι ακόμη ισχυροί στην ελληνική νομοθεσία Οι μαιευτήρες θέλουν να βλέπουν για να μπορούν να ελέγξουν την έξοδο του μωρού και

ο ισχυρός φωτισμός κινητοποιεί το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου και όχι την ενστικτώδη σωματική ευφυία που θα ενεργοποιούσε η ίδια η μητέρα Το ότι το μωρό laquoτυφλώνεταιraquo από την ένταση του φωτός δεν είναι ένα θέμα που απασχολεί συχνά τις μητέρες και τους γιατρούς στην Ελλάδα Αυτό το είδος του φωτισμού αποδίδει τη γέννα στα χέρια του γιατρού

Τον τεχνολογικό εξοπλισμό συμπληρώνουν το σύστημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους με βεντούζα Ο τοκετός θα επιτευχθεί με την έξοδο του μωρού η οποία για να πραγματοποιηθεί συχνά χρησιμοποιείται η σικύαή βεντούζα ή ο εμβρυουλκός Το σώμα της μητέρας δεν θεωρείται επαρκώς αποτελεσματικός μηχανισμός για αυτή τη διαδικασία κι έτσι θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η τεχνολογία για την ολοκληρώσει

Σε καμία από τις αίθουσες laquoμαίευσηςraquo δεν απαιτείται η ύπαρξη παραθύρων για φυσικό φωτισμό και αερισμό

Για μετά τη γέννηση προβλέπεται ειδική ανοιχτή θερμοκοιτίδα για την τοποθέτηση του βρέφους για να ζεσταθεί σύστημα αναρρόφησης βλεννών από τη μύτη του χώρος για την laquoπλύση και περιποίησηraquo του Πρόκειται για τη φροντίδα του νεογνού που εκτελεί το προσωπικό Η μητέρα δεν αναφέρεται καν οι διαδικασίες εξέτασης και περιποίησης την παρακάμπτουν πλήρως παρά το πλήθος των σχετικών ερευνών και αποδείξεων για τη βασική ανάγκη του δεσμού μητέρας-μωρού (βλ Κλάους κα 2004 2007)

Στη συνέχεια η μεταφορά και παραμονή της μητέρας στο θάλαμο νοσηλείας και του μωρού στο θάλαμο νεογνών σηματοδοτεί την αρχή της ξεχωριστής τους ύπαρξης Θεωρούνται δύο ανεξάρτητα πλέον πλάσματα που έχουν ανάγκη laquoνοσηλείαςraquo μετά την laquoεπέμβασηraquo του τοκετού και τη φροντίδα τους θα έχει το κατάλληλο προσωπικό στις αντίστοιχες μονάδες Οι μητέρες μπορούν να βλέπουν τα παιδιά τους μέσα σπό τα laquoγυάλινα πετάσματαraquo του θαλάμου νεογνών που θα είναι και μια συνέχεια από τη οθόνη του μηχανήματος υπερήχων όπου τα έβλεπαν για περίπου επτά μήνες laquoΠροσωρινάraquo θα μπορούν επίσης να τα έχουν δίπλα στο κρεβάτι τους στο θάλαμο νοσηλείας laquoΤα βρέφη λαμβάνουν laquoροφήματαraquo παρασκευασμένα στο laquoγαλακτοκομείοraquo από το προσωπικό και οι μητέρες τους θα μπορούν να τα θηλάσουν στους ειδικούς θαλάμους 5 ή 8τμ Είναι βέβαια γνωστό ότι για την επιτυχία του θηλασμού είναι απαραίτητη η συνεχής επαφή μητέρας-μωρού αλλά στον κανονισμό αυτό δεν προβλέπεται το σύστημα laquoσυγκατοίκησηςraquo μητέρας-μωρού στο μαιευτήριο

Σε αυτήν την περίπτωση το να προβλέπεται ειδικός χώρος για τον θηλασμό δείχνει το τι είδους θηλασμός θα είναι αυτός σύντομος βραχυχρόνιος laquoκρυφόςraquo και περιορισμένος στην τροφοδοσία του βρέφους

Πουθενά δεν αναφέρεται η ανάγκη άμεσης σωματικής επαφής με τη μητέρα ή έστω με ένα άλλο πρόσωπο που ασχολείται με τα μωρά Στις ΗΠΑ αυτή η φροντίδα έχει αποκτήσει και όνομα το ΤLC Tender Loving Care και έχει θεσμοθετηθεί να παρέχεται τουλάχιστον στα πρόωρα και άρρωστα μωρά με άγγιγμα χάιδεμα ηχογραφημένους χτύπους της καρδιάς της μητέρας (Klauss 2004 La Leche League International 2004 Odent 2003 Small 1998 Sears 1991)

Αν και αυτές οι προβλέψεις και διατυπώσεις ακούγονται εξαιρετικά παράδοξες είναι γεγονός ότι τηρούνται σε πολλά μεγάλα ιδιωτικά και μη μαιευτήρια ανά την Ελλάδα (γένεσις Ιπποκράτειο Μητέρα)

Η μητέρα σε καμία φάση της όλης διαδικασίας της γέννας και των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού της δεν αναφέρεται ως ενεργητικό πρόσωπο με ικανότητες και πρωτοβουλίες αν αναγκαίο για τη φροντίδα της νέας ζωής Το ίδρυμα την έχει υποκαταστήσει πλήρως και ο ρόλος που της αποδίδεται είναι αυτός μιας έξτρα πολυτέλειας αποτελεί μια παραχώρηση που κάνει το προσωπικόΠρόκειται για ένα πολύ αυστηρά δομημένο σύστημα περιγεννητικής φροντίδας ndash δεν αφήνει στις γυναίκες και στις οικογένειες τους πολλά περιθώρια laquoευελιξίαςraquo ή laquoδημιουργικής διαπραγμάτευσηςraquo δυνατότητες laquoνα ερμηνεύσουν να επανακωδικοποιήσουν ευέλικτα τα νοήματα των τεχνολογιών και των διαδικασιών είναι lsquoέτσι συνήθως περιορισμένηraquo (Georges 20087) Αυτά παρατηρούνται κυρίως μετά την έξοδο από το μαιευτήριο και κυρίως στη διαχείριση του θηλασμού

Αυτή η οργάνωση και χρήση του χώρου ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την αντίστοιχη σε αμερικανικά μαιευτήρια της δεκαετίας του 1970 όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Stoppard 1999 Davis-Floyd 1992 Martin 1987 Sears 1994) Η αμερικανική εκδοχή του βιοϊατρικού μαιευτικού μοντέλου είναι αυτή που κυριάρχησε μεταπολεμικά και εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα (Geοrges 2008219) Ο σχεδιασμός των μαιευτηρίων έχει βασιστεί και αυτός σε αμερικανικά πρότυπα αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί επιλεκτικά οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Geοrges 2008 μαία στο νοσοκομείο πρεπ 52008)

Ο θηλασμός αναφέρεται στο ΦΕΚ 202 1991 3525 όπου εμφανίζεται ένας χώρος θηλασμού 5τμ ως βοηθητικός σε laquoνεογνική μονάδα επιπέδου Ιraquo για νοσηλεία υγιών τελειόμηνων μωρών και χώρος θηλασμού 8τμ σε μονάδες νοσηλείας επιπέδου ΙΙ και ΙΙΙ για άρρωστα ή πρόωρα μωρά

Αν και οι μητέρες και τα παιδιά νοσηλεύονται σε διαφορετικούς θαλάμους υπάρχει πρόβλεψη για την επαφή τους Τα laquoγυάλινα πετάσματα στους διαχωριστικούς τοίχουςraquo ανάμεσα στο διάδρομο της κλινικής και στο θάλαμο νεογνών laquoεπιτρέπουν τη θέα στο εσωτερικό του θαλάμου για τις μητέρεςraquo Στους θαλάμους νοσηλείας των μητέρων προβλέπεται laquoχώρος μεταξύ των κλινώνraquo για την laquoπροσωρινή παραμονή της κούνιας του νεογνού δίπλα στη μητέραraquo (ΦΕΚ 202 1991 229)

Συμβολική ανάλυση των τεχνικών προδιαγραφών της νομοθεσίας

Τα εννοιολογικά παράδοξα

α το λεξιλόγιο

Ένας χρήσιμος τρόπος για να κατανοήσουμε τη σημασία πραγμάτων και καταστάσεων που θεωρούμε δεδομένες είναι να τις συγκρίνουμε με κάτι άλλο ή να δοκιμάσουμε να εφαρμόσουμε ορισμένες έννοιες σε ένα άλλο χωρικό και κοινωνικό πλαίσιο

Στην περίπτωση των μαιευτηρίων η εννοιολόγηση και η οργάνωση τους αναδεικνύεται πληρέστερα πιστεύω αν την εφαρμόσουμε στο σπίτι που μερικές φορές αποτελεί τόπο τοκετού Πως θα ακουγόταν αν ονομάζαμε το σπίτι μας laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo laquoσυγκρότημα μαίευσηςraquo και laquoμονάδα νοσηλείαςraquo

Ένα χαρακτηριστικό παράδοξο είναι ότι πουθενά σε κανένα από τα δύο ΦΕΚ δεν αναφέρεται η λέξη laquoγέννησηraquo ή laquoγένναraquo Ο τοκετός είναι η laquoεπίτευξηraquo της laquoμαίευσηςraquo του εμβρύου που laquoεκτελείταιraquo με τα laquoσύγχρονα μέσαraquo που παρέχει η laquoεπιστήμηraquo στο laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo του laquoσυγκροτήματος μαίευσηςraquo το οποίο ανήκει στον laquoχειρουργικό τομέαraquo (ΦΕΚ 202 1991248-249)

Δεν είναι η γυναίκα που γεννάει αλλά ο τοκετός που εκτελείται Οι ανθρωπολόγοι Emily Martin (1987) και Robbie Davis-Floyd (1992) έχουν παρατηρήσει πως το είδος του λεξιλογίου όχι μόνο υποδηλώνει μια αντίληψη για το ρόλο της γυναίκας στον τοκετό αλλά ταυτόχρονα την παγιώνει κιόλας Ο τοκετός είναι μια διαδικασία που εκτελείται ανεξάρτητα από τη γυναίκα η οποία δεν είναι απλώς ένα παθητικό ον είναι αόρατη Εμφανίζεται ως laquoεπίτοκοςraquo στην laquoπαραλαβήraquo εξαφανίζεται στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo και στην laquoαίθουσα τοκετούraquo και την ξαναβρισκουμε στο laquoθάλαμο νοσηλείαςraquo ως laquoμητέραraquo πλέον (αλλά χωρίς το μωρό της)

Σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο ο τοκετός είτε χειρουργικός (καισαρική τομή) είτε laquoφυσιολογικόςraquo (κολπικός) είναι πάντοτε laquoμια μαίευσηraquo Δεν γίνεται επίσης πουθενά διάκριση μεταξύ τοκετών lsquoχαμηλού κινδύνουrsquo ή lsquoυψηλού κινδύνουrsquo παρόλο που αυτή η διάκριση αποτελεί ένα από τα βασικά στάνταρντ της μαιευτικής θεωρίας και πρακτικής

β η προτεινόμενη χωρική οργάνωση

Οι προδιαγραφές για τη χωρική οργάνωση των μαιευτικών κλινικών ακολουθούν τις αρχές αυτής της εννοιολόγησης του τοκετού ως μία επεμβατική διαδικασία Αποτελούν μια αναπαράσταση στο χώρο συγκεκριμένων απόψεων για τη διαδικασία του τοκετού Και αντίστροφα η νομοθεσία καθορίζει την οργάνωση του χώρου προδιαγράφει το είδος των μαιευτικών πρακτικών και τελικά του ίδιου του τοκετού Οι κανονισμοί και οι τεχνικές προδιαγραφές αποτελούν ένα σύστημα κωδικοποίησης των μαιευτικών διαδικασιών και αντιστοίχησης τους με την οργάνωση του χώρου Το περιβάλλον θα συνεχίσει να αναπαράγει αυτό το είδος του τοκετού τις δυσκολίες και τις επιπλοκές που νομιμοποιούν την τεχνοκρατική διαχείριση του Οι τεχνικές προδιαγραφές συμπορεύονται με τις μαιευτικές διαδικασίες συγκροτώντας ένα αυτοτροφοδοτούμενο σύστημα

Ο σχεδιασμός του χώρου βασίζεται στην αντίληψη ότι ο τοκετός είναι μια διαδικασία που συμβαίνει σε διακριτά στάδια οι μαιευτικές διαδικασίες ακολουθώντας αυτή την εννοιολόγηση της φυσιολογίας χωρίζονται επίσης σε διαφορετικές φάσεις οι οποίες απαιτούν την τοποθέτηση τους σε ξεχωριστούς χώρους για να εκτελεστούν

Στην αίθουσα laquoπαραλαβήςraquo οι γυναίκες που πρόκειται να γεννήσουν laquoπαραλαμβάνονταιraquo από το προσωπικό στην laquoαίθουσα προετοιμασίαςraquo laquoετοιμάζονταιraquo ή laquoευπρεπίζονταιraquo

Στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo υπάρχουν laquoκλίνεςraquo για να ξαπλώσει η επίτοκος καρδιογράφος για την ίδια και καρδιοτοκογράφος για το έμβρυο ορρός γλυκόζης και φαρμάκων και παροχή οξυγόνου Είναι εξοπλισμός που δηλώνει ότι είναι άρρωστη ήκαι αδύναμη ότι τα ζωτικά της σημεία πρέπει να ελέγχονται γιατί τα όργανα της μπορεί να σταματήσουν να λειτουργούν και χρειάζεται μια σύνδεση με το ίδρυμα για να διασφαλιστεί η επιβίωση της (ένα θέμα που αναπτύσσει διεξοδικά η Davis-Floyd 199273-153)

Σε αυτόν το χώρο συμβαίνουν οι συσπάσεις της μήτρας και αν η γυναίκα δεν έχει καθόλου ωδίνες ή αν αυτές δεν ακολουθούν τις προδιαγραφές ή τις προσδοκίες τουτης εκάστοτε μαιευτήρος οι συσπάσεις θα προκληθούν ή θα ενισχυθούν με φαρμακευτικά σκευάσματα Η πρόβλεψη μιας ειδικής αίθουσας ωδινών όπου θα συμβούν οι συσπάσεις της μήτρας μιας αδιαφανούς εσωτερικής σωματικής διαδικασίας αποτελεί όμως ένα εννοιολογικό παράδοξο γιατί στο κλασικό βιοϊατρικό μοντέλο της γέννας οι συσπάσεις είναι μια ακούσια διαδικασία που μπορεί να συμβεί οπουδήποτε-δεν χρειάζεται μια ειδική αίθουσα Για να επιλυθεί όμως αυτό το παράδοξο και να δικαιολογήσει το όνομα και την ύπαρξη της αυτή η αίθουσα θα πρέπει η γυναίκα να αρχίσει όντως να έχει εκεί μέσα τις προβλεπόμενες ωδίνες

Η αίθουσα laquoφυσιολογικού τοκετούraquo ή το χειρουργείο είναι ο χώρος όπου θα laquoπραγματοποιηθεί ο τοκετόςraquo ή θα laquoεπιτευχθεί η μαίευσηraquo Εκεί θα γεννηθεί το μωρό Ο απαραίτητος εξοπλισμός είναι η laquoγυναικολογική τράπεζαraquo ή το χειρουργικό τραπέζι όπου θα τοποθετηθεί η επίτοκος Τα προβλήματα που προκαλεί η κατάκλιση και ακινητοποίηση της επιτόκου στη laquoγυναικολογική τράπεζαraquo είναι γνωστά και καλά τεκμηριωμένα (βλ WHO 1996) Αντί να διευκολύνει τον τοκετό στην πραγματικότητα τον δυσχεραίνει Είναι φαινομενικά ένα ακόμη παράδοξο που όμως βρίσκεται στον πυρήνα της εννοιολόγησης του τοκετού ως παθολογικό συμβάν αν δεν είναι παθολογικός η σύγχρονη μαιευτική τον καθιστά παθολογικό Αυτό το παράδοξο υπερβαίνεται επίσης με την εφαρμογή περισσότερων επεμβάσεων φαρμακευτικών και χειρουργικών

Το χειρουργικό τραπέζι καθιστά τη γυναίκα ούτως ή άλλως παθητικό όν και τον τοκετό μια πραγματική εγχείρηση και η αρμοδιότητα για τη γέννα τοποθετείται αποκλειστικά στα χέρια του γιατρού

Ο ισχυρός φωτισμός εντάσσεται και αυτός στο εννοιολογικό πλαίσιο του τοκετού ως επέμβαση Για μια εγχείρηση πρέπει να υπάρχει άπλετο φως και όχι σκιές (σκιαλυτικη λυχνία) Έχουν υπάρξει βέβαια πολλές άλλες εναλλακτικές από το μισοσκόταδο του Leboyer μέχρι τον ρυθμιζόμενο φωτισμό της Lepori Οι συνειρμοί του φωτός με την καθαρότητα την αλήθεια την πρόοδο και την ασφάλεια (όπως και με τις ανακριτικές λάμπες) είναι ακόμη ισχυροί στην ελληνική νομοθεσία Οι μαιευτήρες θέλουν να βλέπουν για να μπορούν να ελέγξουν την έξοδο του μωρού και

ο ισχυρός φωτισμός κινητοποιεί το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου και όχι την ενστικτώδη σωματική ευφυία που θα ενεργοποιούσε η ίδια η μητέρα Το ότι το μωρό laquoτυφλώνεταιraquo από την ένταση του φωτός δεν είναι ένα θέμα που απασχολεί συχνά τις μητέρες και τους γιατρούς στην Ελλάδα Αυτό το είδος του φωτισμού αποδίδει τη γέννα στα χέρια του γιατρού

Τον τεχνολογικό εξοπλισμό συμπληρώνουν το σύστημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους με βεντούζα Ο τοκετός θα επιτευχθεί με την έξοδο του μωρού η οποία για να πραγματοποιηθεί συχνά χρησιμοποιείται η σικύαή βεντούζα ή ο εμβρυουλκός Το σώμα της μητέρας δεν θεωρείται επαρκώς αποτελεσματικός μηχανισμός για αυτή τη διαδικασία κι έτσι θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η τεχνολογία για την ολοκληρώσει

Σε καμία από τις αίθουσες laquoμαίευσηςraquo δεν απαιτείται η ύπαρξη παραθύρων για φυσικό φωτισμό και αερισμό

Για μετά τη γέννηση προβλέπεται ειδική ανοιχτή θερμοκοιτίδα για την τοποθέτηση του βρέφους για να ζεσταθεί σύστημα αναρρόφησης βλεννών από τη μύτη του χώρος για την laquoπλύση και περιποίησηraquo του Πρόκειται για τη φροντίδα του νεογνού που εκτελεί το προσωπικό Η μητέρα δεν αναφέρεται καν οι διαδικασίες εξέτασης και περιποίησης την παρακάμπτουν πλήρως παρά το πλήθος των σχετικών ερευνών και αποδείξεων για τη βασική ανάγκη του δεσμού μητέρας-μωρού (βλ Κλάους κα 2004 2007)

Στη συνέχεια η μεταφορά και παραμονή της μητέρας στο θάλαμο νοσηλείας και του μωρού στο θάλαμο νεογνών σηματοδοτεί την αρχή της ξεχωριστής τους ύπαρξης Θεωρούνται δύο ανεξάρτητα πλέον πλάσματα που έχουν ανάγκη laquoνοσηλείαςraquo μετά την laquoεπέμβασηraquo του τοκετού και τη φροντίδα τους θα έχει το κατάλληλο προσωπικό στις αντίστοιχες μονάδες Οι μητέρες μπορούν να βλέπουν τα παιδιά τους μέσα σπό τα laquoγυάλινα πετάσματαraquo του θαλάμου νεογνών που θα είναι και μια συνέχεια από τη οθόνη του μηχανήματος υπερήχων όπου τα έβλεπαν για περίπου επτά μήνες laquoΠροσωρινάraquo θα μπορούν επίσης να τα έχουν δίπλα στο κρεβάτι τους στο θάλαμο νοσηλείας laquoΤα βρέφη λαμβάνουν laquoροφήματαraquo παρασκευασμένα στο laquoγαλακτοκομείοraquo από το προσωπικό και οι μητέρες τους θα μπορούν να τα θηλάσουν στους ειδικούς θαλάμους 5 ή 8τμ Είναι βέβαια γνωστό ότι για την επιτυχία του θηλασμού είναι απαραίτητη η συνεχής επαφή μητέρας-μωρού αλλά στον κανονισμό αυτό δεν προβλέπεται το σύστημα laquoσυγκατοίκησηςraquo μητέρας-μωρού στο μαιευτήριο

Σε αυτήν την περίπτωση το να προβλέπεται ειδικός χώρος για τον θηλασμό δείχνει το τι είδους θηλασμός θα είναι αυτός σύντομος βραχυχρόνιος laquoκρυφόςraquo και περιορισμένος στην τροφοδοσία του βρέφους

Πουθενά δεν αναφέρεται η ανάγκη άμεσης σωματικής επαφής με τη μητέρα ή έστω με ένα άλλο πρόσωπο που ασχολείται με τα μωρά Στις ΗΠΑ αυτή η φροντίδα έχει αποκτήσει και όνομα το ΤLC Tender Loving Care και έχει θεσμοθετηθεί να παρέχεται τουλάχιστον στα πρόωρα και άρρωστα μωρά με άγγιγμα χάιδεμα ηχογραφημένους χτύπους της καρδιάς της μητέρας (Klauss 2004 La Leche League International 2004 Odent 2003 Small 1998 Sears 1991)

Αν και αυτές οι προβλέψεις και διατυπώσεις ακούγονται εξαιρετικά παράδοξες είναι γεγονός ότι τηρούνται σε πολλά μεγάλα ιδιωτικά και μη μαιευτήρια ανά την Ελλάδα (γένεσις Ιπποκράτειο Μητέρα)

Η μητέρα σε καμία φάση της όλης διαδικασίας της γέννας και των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού της δεν αναφέρεται ως ενεργητικό πρόσωπο με ικανότητες και πρωτοβουλίες αν αναγκαίο για τη φροντίδα της νέας ζωής Το ίδρυμα την έχει υποκαταστήσει πλήρως και ο ρόλος που της αποδίδεται είναι αυτός μιας έξτρα πολυτέλειας αποτελεί μια παραχώρηση που κάνει το προσωπικόΠρόκειται για ένα πολύ αυστηρά δομημένο σύστημα περιγεννητικής φροντίδας ndash δεν αφήνει στις γυναίκες και στις οικογένειες τους πολλά περιθώρια laquoευελιξίαςraquo ή laquoδημιουργικής διαπραγμάτευσηςraquo δυνατότητες laquoνα ερμηνεύσουν να επανακωδικοποιήσουν ευέλικτα τα νοήματα των τεχνολογιών και των διαδικασιών είναι lsquoέτσι συνήθως περιορισμένηraquo (Georges 20087) Αυτά παρατηρούνται κυρίως μετά την έξοδο από το μαιευτήριο και κυρίως στη διαχείριση του θηλασμού

Αυτή η οργάνωση και χρήση του χώρου ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την αντίστοιχη σε αμερικανικά μαιευτήρια της δεκαετίας του 1970 όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Stoppard 1999 Davis-Floyd 1992 Martin 1987 Sears 1994) Η αμερικανική εκδοχή του βιοϊατρικού μαιευτικού μοντέλου είναι αυτή που κυριάρχησε μεταπολεμικά και εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα (Geοrges 2008219) Ο σχεδιασμός των μαιευτηρίων έχει βασιστεί και αυτός σε αμερικανικά πρότυπα αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί επιλεκτικά οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Geοrges 2008 μαία στο νοσοκομείο πρεπ 52008)

Συμβολική ανάλυση των τεχνικών προδιαγραφών της νομοθεσίας

Τα εννοιολογικά παράδοξα

α το λεξιλόγιο

Ένας χρήσιμος τρόπος για να κατανοήσουμε τη σημασία πραγμάτων και καταστάσεων που θεωρούμε δεδομένες είναι να τις συγκρίνουμε με κάτι άλλο ή να δοκιμάσουμε να εφαρμόσουμε ορισμένες έννοιες σε ένα άλλο χωρικό και κοινωνικό πλαίσιο

Στην περίπτωση των μαιευτηρίων η εννοιολόγηση και η οργάνωση τους αναδεικνύεται πληρέστερα πιστεύω αν την εφαρμόσουμε στο σπίτι που μερικές φορές αποτελεί τόπο τοκετού Πως θα ακουγόταν αν ονομάζαμε το σπίτι μας laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo laquoσυγκρότημα μαίευσηςraquo και laquoμονάδα νοσηλείαςraquo

Ένα χαρακτηριστικό παράδοξο είναι ότι πουθενά σε κανένα από τα δύο ΦΕΚ δεν αναφέρεται η λέξη laquoγέννησηraquo ή laquoγένναraquo Ο τοκετός είναι η laquoεπίτευξηraquo της laquoμαίευσηςraquo του εμβρύου που laquoεκτελείταιraquo με τα laquoσύγχρονα μέσαraquo που παρέχει η laquoεπιστήμηraquo στο laquoτμήμα επεμβάσεωνraquo του laquoσυγκροτήματος μαίευσηςraquo το οποίο ανήκει στον laquoχειρουργικό τομέαraquo (ΦΕΚ 202 1991248-249)

Δεν είναι η γυναίκα που γεννάει αλλά ο τοκετός που εκτελείται Οι ανθρωπολόγοι Emily Martin (1987) και Robbie Davis-Floyd (1992) έχουν παρατηρήσει πως το είδος του λεξιλογίου όχι μόνο υποδηλώνει μια αντίληψη για το ρόλο της γυναίκας στον τοκετό αλλά ταυτόχρονα την παγιώνει κιόλας Ο τοκετός είναι μια διαδικασία που εκτελείται ανεξάρτητα από τη γυναίκα η οποία δεν είναι απλώς ένα παθητικό ον είναι αόρατη Εμφανίζεται ως laquoεπίτοκοςraquo στην laquoπαραλαβήraquo εξαφανίζεται στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo και στην laquoαίθουσα τοκετούraquo και την ξαναβρισκουμε στο laquoθάλαμο νοσηλείαςraquo ως laquoμητέραraquo πλέον (αλλά χωρίς το μωρό της)

Σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο ο τοκετός είτε χειρουργικός (καισαρική τομή) είτε laquoφυσιολογικόςraquo (κολπικός) είναι πάντοτε laquoμια μαίευσηraquo Δεν γίνεται επίσης πουθενά διάκριση μεταξύ τοκετών lsquoχαμηλού κινδύνουrsquo ή lsquoυψηλού κινδύνουrsquo παρόλο που αυτή η διάκριση αποτελεί ένα από τα βασικά στάνταρντ της μαιευτικής θεωρίας και πρακτικής

β η προτεινόμενη χωρική οργάνωση

Οι προδιαγραφές για τη χωρική οργάνωση των μαιευτικών κλινικών ακολουθούν τις αρχές αυτής της εννοιολόγησης του τοκετού ως μία επεμβατική διαδικασία Αποτελούν μια αναπαράσταση στο χώρο συγκεκριμένων απόψεων για τη διαδικασία του τοκετού Και αντίστροφα η νομοθεσία καθορίζει την οργάνωση του χώρου προδιαγράφει το είδος των μαιευτικών πρακτικών και τελικά του ίδιου του τοκετού Οι κανονισμοί και οι τεχνικές προδιαγραφές αποτελούν ένα σύστημα κωδικοποίησης των μαιευτικών διαδικασιών και αντιστοίχησης τους με την οργάνωση του χώρου Το περιβάλλον θα συνεχίσει να αναπαράγει αυτό το είδος του τοκετού τις δυσκολίες και τις επιπλοκές που νομιμοποιούν την τεχνοκρατική διαχείριση του Οι τεχνικές προδιαγραφές συμπορεύονται με τις μαιευτικές διαδικασίες συγκροτώντας ένα αυτοτροφοδοτούμενο σύστημα

Ο σχεδιασμός του χώρου βασίζεται στην αντίληψη ότι ο τοκετός είναι μια διαδικασία που συμβαίνει σε διακριτά στάδια οι μαιευτικές διαδικασίες ακολουθώντας αυτή την εννοιολόγηση της φυσιολογίας χωρίζονται επίσης σε διαφορετικές φάσεις οι οποίες απαιτούν την τοποθέτηση τους σε ξεχωριστούς χώρους για να εκτελεστούν

Στην αίθουσα laquoπαραλαβήςraquo οι γυναίκες που πρόκειται να γεννήσουν laquoπαραλαμβάνονταιraquo από το προσωπικό στην laquoαίθουσα προετοιμασίαςraquo laquoετοιμάζονταιraquo ή laquoευπρεπίζονταιraquo

Στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo υπάρχουν laquoκλίνεςraquo για να ξαπλώσει η επίτοκος καρδιογράφος για την ίδια και καρδιοτοκογράφος για το έμβρυο ορρός γλυκόζης και φαρμάκων και παροχή οξυγόνου Είναι εξοπλισμός που δηλώνει ότι είναι άρρωστη ήκαι αδύναμη ότι τα ζωτικά της σημεία πρέπει να ελέγχονται γιατί τα όργανα της μπορεί να σταματήσουν να λειτουργούν και χρειάζεται μια σύνδεση με το ίδρυμα για να διασφαλιστεί η επιβίωση της (ένα θέμα που αναπτύσσει διεξοδικά η Davis-Floyd 199273-153)

Σε αυτόν το χώρο συμβαίνουν οι συσπάσεις της μήτρας και αν η γυναίκα δεν έχει καθόλου ωδίνες ή αν αυτές δεν ακολουθούν τις προδιαγραφές ή τις προσδοκίες τουτης εκάστοτε μαιευτήρος οι συσπάσεις θα προκληθούν ή θα ενισχυθούν με φαρμακευτικά σκευάσματα Η πρόβλεψη μιας ειδικής αίθουσας ωδινών όπου θα συμβούν οι συσπάσεις της μήτρας μιας αδιαφανούς εσωτερικής σωματικής διαδικασίας αποτελεί όμως ένα εννοιολογικό παράδοξο γιατί στο κλασικό βιοϊατρικό μοντέλο της γέννας οι συσπάσεις είναι μια ακούσια διαδικασία που μπορεί να συμβεί οπουδήποτε-δεν χρειάζεται μια ειδική αίθουσα Για να επιλυθεί όμως αυτό το παράδοξο και να δικαιολογήσει το όνομα και την ύπαρξη της αυτή η αίθουσα θα πρέπει η γυναίκα να αρχίσει όντως να έχει εκεί μέσα τις προβλεπόμενες ωδίνες

Η αίθουσα laquoφυσιολογικού τοκετούraquo ή το χειρουργείο είναι ο χώρος όπου θα laquoπραγματοποιηθεί ο τοκετόςraquo ή θα laquoεπιτευχθεί η μαίευσηraquo Εκεί θα γεννηθεί το μωρό Ο απαραίτητος εξοπλισμός είναι η laquoγυναικολογική τράπεζαraquo ή το χειρουργικό τραπέζι όπου θα τοποθετηθεί η επίτοκος Τα προβλήματα που προκαλεί η κατάκλιση και ακινητοποίηση της επιτόκου στη laquoγυναικολογική τράπεζαraquo είναι γνωστά και καλά τεκμηριωμένα (βλ WHO 1996) Αντί να διευκολύνει τον τοκετό στην πραγματικότητα τον δυσχεραίνει Είναι φαινομενικά ένα ακόμη παράδοξο που όμως βρίσκεται στον πυρήνα της εννοιολόγησης του τοκετού ως παθολογικό συμβάν αν δεν είναι παθολογικός η σύγχρονη μαιευτική τον καθιστά παθολογικό Αυτό το παράδοξο υπερβαίνεται επίσης με την εφαρμογή περισσότερων επεμβάσεων φαρμακευτικών και χειρουργικών

Το χειρουργικό τραπέζι καθιστά τη γυναίκα ούτως ή άλλως παθητικό όν και τον τοκετό μια πραγματική εγχείρηση και η αρμοδιότητα για τη γέννα τοποθετείται αποκλειστικά στα χέρια του γιατρού

Ο ισχυρός φωτισμός εντάσσεται και αυτός στο εννοιολογικό πλαίσιο του τοκετού ως επέμβαση Για μια εγχείρηση πρέπει να υπάρχει άπλετο φως και όχι σκιές (σκιαλυτικη λυχνία) Έχουν υπάρξει βέβαια πολλές άλλες εναλλακτικές από το μισοσκόταδο του Leboyer μέχρι τον ρυθμιζόμενο φωτισμό της Lepori Οι συνειρμοί του φωτός με την καθαρότητα την αλήθεια την πρόοδο και την ασφάλεια (όπως και με τις ανακριτικές λάμπες) είναι ακόμη ισχυροί στην ελληνική νομοθεσία Οι μαιευτήρες θέλουν να βλέπουν για να μπορούν να ελέγξουν την έξοδο του μωρού και

ο ισχυρός φωτισμός κινητοποιεί το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου και όχι την ενστικτώδη σωματική ευφυία που θα ενεργοποιούσε η ίδια η μητέρα Το ότι το μωρό laquoτυφλώνεταιraquo από την ένταση του φωτός δεν είναι ένα θέμα που απασχολεί συχνά τις μητέρες και τους γιατρούς στην Ελλάδα Αυτό το είδος του φωτισμού αποδίδει τη γέννα στα χέρια του γιατρού

Τον τεχνολογικό εξοπλισμό συμπληρώνουν το σύστημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους με βεντούζα Ο τοκετός θα επιτευχθεί με την έξοδο του μωρού η οποία για να πραγματοποιηθεί συχνά χρησιμοποιείται η σικύαή βεντούζα ή ο εμβρυουλκός Το σώμα της μητέρας δεν θεωρείται επαρκώς αποτελεσματικός μηχανισμός για αυτή τη διαδικασία κι έτσι θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η τεχνολογία για την ολοκληρώσει

Σε καμία από τις αίθουσες laquoμαίευσηςraquo δεν απαιτείται η ύπαρξη παραθύρων για φυσικό φωτισμό και αερισμό

Για μετά τη γέννηση προβλέπεται ειδική ανοιχτή θερμοκοιτίδα για την τοποθέτηση του βρέφους για να ζεσταθεί σύστημα αναρρόφησης βλεννών από τη μύτη του χώρος για την laquoπλύση και περιποίησηraquo του Πρόκειται για τη φροντίδα του νεογνού που εκτελεί το προσωπικό Η μητέρα δεν αναφέρεται καν οι διαδικασίες εξέτασης και περιποίησης την παρακάμπτουν πλήρως παρά το πλήθος των σχετικών ερευνών και αποδείξεων για τη βασική ανάγκη του δεσμού μητέρας-μωρού (βλ Κλάους κα 2004 2007)

Στη συνέχεια η μεταφορά και παραμονή της μητέρας στο θάλαμο νοσηλείας και του μωρού στο θάλαμο νεογνών σηματοδοτεί την αρχή της ξεχωριστής τους ύπαρξης Θεωρούνται δύο ανεξάρτητα πλέον πλάσματα που έχουν ανάγκη laquoνοσηλείαςraquo μετά την laquoεπέμβασηraquo του τοκετού και τη φροντίδα τους θα έχει το κατάλληλο προσωπικό στις αντίστοιχες μονάδες Οι μητέρες μπορούν να βλέπουν τα παιδιά τους μέσα σπό τα laquoγυάλινα πετάσματαraquo του θαλάμου νεογνών που θα είναι και μια συνέχεια από τη οθόνη του μηχανήματος υπερήχων όπου τα έβλεπαν για περίπου επτά μήνες laquoΠροσωρινάraquo θα μπορούν επίσης να τα έχουν δίπλα στο κρεβάτι τους στο θάλαμο νοσηλείας laquoΤα βρέφη λαμβάνουν laquoροφήματαraquo παρασκευασμένα στο laquoγαλακτοκομείοraquo από το προσωπικό και οι μητέρες τους θα μπορούν να τα θηλάσουν στους ειδικούς θαλάμους 5 ή 8τμ Είναι βέβαια γνωστό ότι για την επιτυχία του θηλασμού είναι απαραίτητη η συνεχής επαφή μητέρας-μωρού αλλά στον κανονισμό αυτό δεν προβλέπεται το σύστημα laquoσυγκατοίκησηςraquo μητέρας-μωρού στο μαιευτήριο

Σε αυτήν την περίπτωση το να προβλέπεται ειδικός χώρος για τον θηλασμό δείχνει το τι είδους θηλασμός θα είναι αυτός σύντομος βραχυχρόνιος laquoκρυφόςraquo και περιορισμένος στην τροφοδοσία του βρέφους

Πουθενά δεν αναφέρεται η ανάγκη άμεσης σωματικής επαφής με τη μητέρα ή έστω με ένα άλλο πρόσωπο που ασχολείται με τα μωρά Στις ΗΠΑ αυτή η φροντίδα έχει αποκτήσει και όνομα το ΤLC Tender Loving Care και έχει θεσμοθετηθεί να παρέχεται τουλάχιστον στα πρόωρα και άρρωστα μωρά με άγγιγμα χάιδεμα ηχογραφημένους χτύπους της καρδιάς της μητέρας (Klauss 2004 La Leche League International 2004 Odent 2003 Small 1998 Sears 1991)

Αν και αυτές οι προβλέψεις και διατυπώσεις ακούγονται εξαιρετικά παράδοξες είναι γεγονός ότι τηρούνται σε πολλά μεγάλα ιδιωτικά και μη μαιευτήρια ανά την Ελλάδα (γένεσις Ιπποκράτειο Μητέρα)

Η μητέρα σε καμία φάση της όλης διαδικασίας της γέννας και των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού της δεν αναφέρεται ως ενεργητικό πρόσωπο με ικανότητες και πρωτοβουλίες αν αναγκαίο για τη φροντίδα της νέας ζωής Το ίδρυμα την έχει υποκαταστήσει πλήρως και ο ρόλος που της αποδίδεται είναι αυτός μιας έξτρα πολυτέλειας αποτελεί μια παραχώρηση που κάνει το προσωπικόΠρόκειται για ένα πολύ αυστηρά δομημένο σύστημα περιγεννητικής φροντίδας ndash δεν αφήνει στις γυναίκες και στις οικογένειες τους πολλά περιθώρια laquoευελιξίαςraquo ή laquoδημιουργικής διαπραγμάτευσηςraquo δυνατότητες laquoνα ερμηνεύσουν να επανακωδικοποιήσουν ευέλικτα τα νοήματα των τεχνολογιών και των διαδικασιών είναι lsquoέτσι συνήθως περιορισμένηraquo (Georges 20087) Αυτά παρατηρούνται κυρίως μετά την έξοδο από το μαιευτήριο και κυρίως στη διαχείριση του θηλασμού

Αυτή η οργάνωση και χρήση του χώρου ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την αντίστοιχη σε αμερικανικά μαιευτήρια της δεκαετίας του 1970 όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Stoppard 1999 Davis-Floyd 1992 Martin 1987 Sears 1994) Η αμερικανική εκδοχή του βιοϊατρικού μαιευτικού μοντέλου είναι αυτή που κυριάρχησε μεταπολεμικά και εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα (Geοrges 2008219) Ο σχεδιασμός των μαιευτηρίων έχει βασιστεί και αυτός σε αμερικανικά πρότυπα αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί επιλεκτικά οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Geοrges 2008 μαία στο νοσοκομείο πρεπ 52008)

Ο σχεδιασμός του χώρου βασίζεται στην αντίληψη ότι ο τοκετός είναι μια διαδικασία που συμβαίνει σε διακριτά στάδια οι μαιευτικές διαδικασίες ακολουθώντας αυτή την εννοιολόγηση της φυσιολογίας χωρίζονται επίσης σε διαφορετικές φάσεις οι οποίες απαιτούν την τοποθέτηση τους σε ξεχωριστούς χώρους για να εκτελεστούν

Στην αίθουσα laquoπαραλαβήςraquo οι γυναίκες που πρόκειται να γεννήσουν laquoπαραλαμβάνονταιraquo από το προσωπικό στην laquoαίθουσα προετοιμασίαςraquo laquoετοιμάζονταιraquo ή laquoευπρεπίζονταιraquo

Στην laquoαίθουσα ωδίνωνraquo υπάρχουν laquoκλίνεςraquo για να ξαπλώσει η επίτοκος καρδιογράφος για την ίδια και καρδιοτοκογράφος για το έμβρυο ορρός γλυκόζης και φαρμάκων και παροχή οξυγόνου Είναι εξοπλισμός που δηλώνει ότι είναι άρρωστη ήκαι αδύναμη ότι τα ζωτικά της σημεία πρέπει να ελέγχονται γιατί τα όργανα της μπορεί να σταματήσουν να λειτουργούν και χρειάζεται μια σύνδεση με το ίδρυμα για να διασφαλιστεί η επιβίωση της (ένα θέμα που αναπτύσσει διεξοδικά η Davis-Floyd 199273-153)

Σε αυτόν το χώρο συμβαίνουν οι συσπάσεις της μήτρας και αν η γυναίκα δεν έχει καθόλου ωδίνες ή αν αυτές δεν ακολουθούν τις προδιαγραφές ή τις προσδοκίες τουτης εκάστοτε μαιευτήρος οι συσπάσεις θα προκληθούν ή θα ενισχυθούν με φαρμακευτικά σκευάσματα Η πρόβλεψη μιας ειδικής αίθουσας ωδινών όπου θα συμβούν οι συσπάσεις της μήτρας μιας αδιαφανούς εσωτερικής σωματικής διαδικασίας αποτελεί όμως ένα εννοιολογικό παράδοξο γιατί στο κλασικό βιοϊατρικό μοντέλο της γέννας οι συσπάσεις είναι μια ακούσια διαδικασία που μπορεί να συμβεί οπουδήποτε-δεν χρειάζεται μια ειδική αίθουσα Για να επιλυθεί όμως αυτό το παράδοξο και να δικαιολογήσει το όνομα και την ύπαρξη της αυτή η αίθουσα θα πρέπει η γυναίκα να αρχίσει όντως να έχει εκεί μέσα τις προβλεπόμενες ωδίνες

Η αίθουσα laquoφυσιολογικού τοκετούraquo ή το χειρουργείο είναι ο χώρος όπου θα laquoπραγματοποιηθεί ο τοκετόςraquo ή θα laquoεπιτευχθεί η μαίευσηraquo Εκεί θα γεννηθεί το μωρό Ο απαραίτητος εξοπλισμός είναι η laquoγυναικολογική τράπεζαraquo ή το χειρουργικό τραπέζι όπου θα τοποθετηθεί η επίτοκος Τα προβλήματα που προκαλεί η κατάκλιση και ακινητοποίηση της επιτόκου στη laquoγυναικολογική τράπεζαraquo είναι γνωστά και καλά τεκμηριωμένα (βλ WHO 1996) Αντί να διευκολύνει τον τοκετό στην πραγματικότητα τον δυσχεραίνει Είναι φαινομενικά ένα ακόμη παράδοξο που όμως βρίσκεται στον πυρήνα της εννοιολόγησης του τοκετού ως παθολογικό συμβάν αν δεν είναι παθολογικός η σύγχρονη μαιευτική τον καθιστά παθολογικό Αυτό το παράδοξο υπερβαίνεται επίσης με την εφαρμογή περισσότερων επεμβάσεων φαρμακευτικών και χειρουργικών

Το χειρουργικό τραπέζι καθιστά τη γυναίκα ούτως ή άλλως παθητικό όν και τον τοκετό μια πραγματική εγχείρηση και η αρμοδιότητα για τη γέννα τοποθετείται αποκλειστικά στα χέρια του γιατρού

Ο ισχυρός φωτισμός εντάσσεται και αυτός στο εννοιολογικό πλαίσιο του τοκετού ως επέμβαση Για μια εγχείρηση πρέπει να υπάρχει άπλετο φως και όχι σκιές (σκιαλυτικη λυχνία) Έχουν υπάρξει βέβαια πολλές άλλες εναλλακτικές από το μισοσκόταδο του Leboyer μέχρι τον ρυθμιζόμενο φωτισμό της Lepori Οι συνειρμοί του φωτός με την καθαρότητα την αλήθεια την πρόοδο και την ασφάλεια (όπως και με τις ανακριτικές λάμπες) είναι ακόμη ισχυροί στην ελληνική νομοθεσία Οι μαιευτήρες θέλουν να βλέπουν για να μπορούν να ελέγξουν την έξοδο του μωρού και

ο ισχυρός φωτισμός κινητοποιεί το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου και όχι την ενστικτώδη σωματική ευφυία που θα ενεργοποιούσε η ίδια η μητέρα Το ότι το μωρό laquoτυφλώνεταιraquo από την ένταση του φωτός δεν είναι ένα θέμα που απασχολεί συχνά τις μητέρες και τους γιατρούς στην Ελλάδα Αυτό το είδος του φωτισμού αποδίδει τη γέννα στα χέρια του γιατρού

Τον τεχνολογικό εξοπλισμό συμπληρώνουν το σύστημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους με βεντούζα Ο τοκετός θα επιτευχθεί με την έξοδο του μωρού η οποία για να πραγματοποιηθεί συχνά χρησιμοποιείται η σικύαή βεντούζα ή ο εμβρυουλκός Το σώμα της μητέρας δεν θεωρείται επαρκώς αποτελεσματικός μηχανισμός για αυτή τη διαδικασία κι έτσι θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η τεχνολογία για την ολοκληρώσει

Σε καμία από τις αίθουσες laquoμαίευσηςraquo δεν απαιτείται η ύπαρξη παραθύρων για φυσικό φωτισμό και αερισμό

Για μετά τη γέννηση προβλέπεται ειδική ανοιχτή θερμοκοιτίδα για την τοποθέτηση του βρέφους για να ζεσταθεί σύστημα αναρρόφησης βλεννών από τη μύτη του χώρος για την laquoπλύση και περιποίησηraquo του Πρόκειται για τη φροντίδα του νεογνού που εκτελεί το προσωπικό Η μητέρα δεν αναφέρεται καν οι διαδικασίες εξέτασης και περιποίησης την παρακάμπτουν πλήρως παρά το πλήθος των σχετικών ερευνών και αποδείξεων για τη βασική ανάγκη του δεσμού μητέρας-μωρού (βλ Κλάους κα 2004 2007)

Στη συνέχεια η μεταφορά και παραμονή της μητέρας στο θάλαμο νοσηλείας και του μωρού στο θάλαμο νεογνών σηματοδοτεί την αρχή της ξεχωριστής τους ύπαρξης Θεωρούνται δύο ανεξάρτητα πλέον πλάσματα που έχουν ανάγκη laquoνοσηλείαςraquo μετά την laquoεπέμβασηraquo του τοκετού και τη φροντίδα τους θα έχει το κατάλληλο προσωπικό στις αντίστοιχες μονάδες Οι μητέρες μπορούν να βλέπουν τα παιδιά τους μέσα σπό τα laquoγυάλινα πετάσματαraquo του θαλάμου νεογνών που θα είναι και μια συνέχεια από τη οθόνη του μηχανήματος υπερήχων όπου τα έβλεπαν για περίπου επτά μήνες laquoΠροσωρινάraquo θα μπορούν επίσης να τα έχουν δίπλα στο κρεβάτι τους στο θάλαμο νοσηλείας laquoΤα βρέφη λαμβάνουν laquoροφήματαraquo παρασκευασμένα στο laquoγαλακτοκομείοraquo από το προσωπικό και οι μητέρες τους θα μπορούν να τα θηλάσουν στους ειδικούς θαλάμους 5 ή 8τμ Είναι βέβαια γνωστό ότι για την επιτυχία του θηλασμού είναι απαραίτητη η συνεχής επαφή μητέρας-μωρού αλλά στον κανονισμό αυτό δεν προβλέπεται το σύστημα laquoσυγκατοίκησηςraquo μητέρας-μωρού στο μαιευτήριο

Σε αυτήν την περίπτωση το να προβλέπεται ειδικός χώρος για τον θηλασμό δείχνει το τι είδους θηλασμός θα είναι αυτός σύντομος βραχυχρόνιος laquoκρυφόςraquo και περιορισμένος στην τροφοδοσία του βρέφους

Πουθενά δεν αναφέρεται η ανάγκη άμεσης σωματικής επαφής με τη μητέρα ή έστω με ένα άλλο πρόσωπο που ασχολείται με τα μωρά Στις ΗΠΑ αυτή η φροντίδα έχει αποκτήσει και όνομα το ΤLC Tender Loving Care και έχει θεσμοθετηθεί να παρέχεται τουλάχιστον στα πρόωρα και άρρωστα μωρά με άγγιγμα χάιδεμα ηχογραφημένους χτύπους της καρδιάς της μητέρας (Klauss 2004 La Leche League International 2004 Odent 2003 Small 1998 Sears 1991)

Αν και αυτές οι προβλέψεις και διατυπώσεις ακούγονται εξαιρετικά παράδοξες είναι γεγονός ότι τηρούνται σε πολλά μεγάλα ιδιωτικά και μη μαιευτήρια ανά την Ελλάδα (γένεσις Ιπποκράτειο Μητέρα)

Η μητέρα σε καμία φάση της όλης διαδικασίας της γέννας και των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού της δεν αναφέρεται ως ενεργητικό πρόσωπο με ικανότητες και πρωτοβουλίες αν αναγκαίο για τη φροντίδα της νέας ζωής Το ίδρυμα την έχει υποκαταστήσει πλήρως και ο ρόλος που της αποδίδεται είναι αυτός μιας έξτρα πολυτέλειας αποτελεί μια παραχώρηση που κάνει το προσωπικόΠρόκειται για ένα πολύ αυστηρά δομημένο σύστημα περιγεννητικής φροντίδας ndash δεν αφήνει στις γυναίκες και στις οικογένειες τους πολλά περιθώρια laquoευελιξίαςraquo ή laquoδημιουργικής διαπραγμάτευσηςraquo δυνατότητες laquoνα ερμηνεύσουν να επανακωδικοποιήσουν ευέλικτα τα νοήματα των τεχνολογιών και των διαδικασιών είναι lsquoέτσι συνήθως περιορισμένηraquo (Georges 20087) Αυτά παρατηρούνται κυρίως μετά την έξοδο από το μαιευτήριο και κυρίως στη διαχείριση του θηλασμού

Αυτή η οργάνωση και χρήση του χώρου ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την αντίστοιχη σε αμερικανικά μαιευτήρια της δεκαετίας του 1970 όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Stoppard 1999 Davis-Floyd 1992 Martin 1987 Sears 1994) Η αμερικανική εκδοχή του βιοϊατρικού μαιευτικού μοντέλου είναι αυτή που κυριάρχησε μεταπολεμικά και εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα (Geοrges 2008219) Ο σχεδιασμός των μαιευτηρίων έχει βασιστεί και αυτός σε αμερικανικά πρότυπα αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί επιλεκτικά οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Geοrges 2008 μαία στο νοσοκομείο πρεπ 52008)

ο ισχυρός φωτισμός κινητοποιεί το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου και όχι την ενστικτώδη σωματική ευφυία που θα ενεργοποιούσε η ίδια η μητέρα Το ότι το μωρό laquoτυφλώνεταιraquo από την ένταση του φωτός δεν είναι ένα θέμα που απασχολεί συχνά τις μητέρες και τους γιατρούς στην Ελλάδα Αυτό το είδος του φωτισμού αποδίδει τη γέννα στα χέρια του γιατρού

Τον τεχνολογικό εξοπλισμό συμπληρώνουν το σύστημα αναρρόφησης για την εξαγωγή του βρέφους με βεντούζα Ο τοκετός θα επιτευχθεί με την έξοδο του μωρού η οποία για να πραγματοποιηθεί συχνά χρησιμοποιείται η σικύαή βεντούζα ή ο εμβρυουλκός Το σώμα της μητέρας δεν θεωρείται επαρκώς αποτελεσματικός μηχανισμός για αυτή τη διαδικασία κι έτσι θα πρέπει να είναι διαθέσιμη η τεχνολογία για την ολοκληρώσει

Σε καμία από τις αίθουσες laquoμαίευσηςraquo δεν απαιτείται η ύπαρξη παραθύρων για φυσικό φωτισμό και αερισμό

Για μετά τη γέννηση προβλέπεται ειδική ανοιχτή θερμοκοιτίδα για την τοποθέτηση του βρέφους για να ζεσταθεί σύστημα αναρρόφησης βλεννών από τη μύτη του χώρος για την laquoπλύση και περιποίησηraquo του Πρόκειται για τη φροντίδα του νεογνού που εκτελεί το προσωπικό Η μητέρα δεν αναφέρεται καν οι διαδικασίες εξέτασης και περιποίησης την παρακάμπτουν πλήρως παρά το πλήθος των σχετικών ερευνών και αποδείξεων για τη βασική ανάγκη του δεσμού μητέρας-μωρού (βλ Κλάους κα 2004 2007)

Στη συνέχεια η μεταφορά και παραμονή της μητέρας στο θάλαμο νοσηλείας και του μωρού στο θάλαμο νεογνών σηματοδοτεί την αρχή της ξεχωριστής τους ύπαρξης Θεωρούνται δύο ανεξάρτητα πλέον πλάσματα που έχουν ανάγκη laquoνοσηλείαςraquo μετά την laquoεπέμβασηraquo του τοκετού και τη φροντίδα τους θα έχει το κατάλληλο προσωπικό στις αντίστοιχες μονάδες Οι μητέρες μπορούν να βλέπουν τα παιδιά τους μέσα σπό τα laquoγυάλινα πετάσματαraquo του θαλάμου νεογνών που θα είναι και μια συνέχεια από τη οθόνη του μηχανήματος υπερήχων όπου τα έβλεπαν για περίπου επτά μήνες laquoΠροσωρινάraquo θα μπορούν επίσης να τα έχουν δίπλα στο κρεβάτι τους στο θάλαμο νοσηλείας laquoΤα βρέφη λαμβάνουν laquoροφήματαraquo παρασκευασμένα στο laquoγαλακτοκομείοraquo από το προσωπικό και οι μητέρες τους θα μπορούν να τα θηλάσουν στους ειδικούς θαλάμους 5 ή 8τμ Είναι βέβαια γνωστό ότι για την επιτυχία του θηλασμού είναι απαραίτητη η συνεχής επαφή μητέρας-μωρού αλλά στον κανονισμό αυτό δεν προβλέπεται το σύστημα laquoσυγκατοίκησηςraquo μητέρας-μωρού στο μαιευτήριο

Σε αυτήν την περίπτωση το να προβλέπεται ειδικός χώρος για τον θηλασμό δείχνει το τι είδους θηλασμός θα είναι αυτός σύντομος βραχυχρόνιος laquoκρυφόςraquo και περιορισμένος στην τροφοδοσία του βρέφους

Πουθενά δεν αναφέρεται η ανάγκη άμεσης σωματικής επαφής με τη μητέρα ή έστω με ένα άλλο πρόσωπο που ασχολείται με τα μωρά Στις ΗΠΑ αυτή η φροντίδα έχει αποκτήσει και όνομα το ΤLC Tender Loving Care και έχει θεσμοθετηθεί να παρέχεται τουλάχιστον στα πρόωρα και άρρωστα μωρά με άγγιγμα χάιδεμα ηχογραφημένους χτύπους της καρδιάς της μητέρας (Klauss 2004 La Leche League International 2004 Odent 2003 Small 1998 Sears 1991)

Αν και αυτές οι προβλέψεις και διατυπώσεις ακούγονται εξαιρετικά παράδοξες είναι γεγονός ότι τηρούνται σε πολλά μεγάλα ιδιωτικά και μη μαιευτήρια ανά την Ελλάδα (γένεσις Ιπποκράτειο Μητέρα)

Η μητέρα σε καμία φάση της όλης διαδικασίας της γέννας και των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού της δεν αναφέρεται ως ενεργητικό πρόσωπο με ικανότητες και πρωτοβουλίες αν αναγκαίο για τη φροντίδα της νέας ζωής Το ίδρυμα την έχει υποκαταστήσει πλήρως και ο ρόλος που της αποδίδεται είναι αυτός μιας έξτρα πολυτέλειας αποτελεί μια παραχώρηση που κάνει το προσωπικόΠρόκειται για ένα πολύ αυστηρά δομημένο σύστημα περιγεννητικής φροντίδας ndash δεν αφήνει στις γυναίκες και στις οικογένειες τους πολλά περιθώρια laquoευελιξίαςraquo ή laquoδημιουργικής διαπραγμάτευσηςraquo δυνατότητες laquoνα ερμηνεύσουν να επανακωδικοποιήσουν ευέλικτα τα νοήματα των τεχνολογιών και των διαδικασιών είναι lsquoέτσι συνήθως περιορισμένηraquo (Georges 20087) Αυτά παρατηρούνται κυρίως μετά την έξοδο από το μαιευτήριο και κυρίως στη διαχείριση του θηλασμού

Αυτή η οργάνωση και χρήση του χώρου ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την αντίστοιχη σε αμερικανικά μαιευτήρια της δεκαετίας του 1970 όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Stoppard 1999 Davis-Floyd 1992 Martin 1987 Sears 1994) Η αμερικανική εκδοχή του βιοϊατρικού μαιευτικού μοντέλου είναι αυτή που κυριάρχησε μεταπολεμικά και εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα (Geοrges 2008219) Ο σχεδιασμός των μαιευτηρίων έχει βασιστεί και αυτός σε αμερικανικά πρότυπα αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί επιλεκτικά οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Geοrges 2008 μαία στο νοσοκομείο πρεπ 52008)

Αν και αυτές οι προβλέψεις και διατυπώσεις ακούγονται εξαιρετικά παράδοξες είναι γεγονός ότι τηρούνται σε πολλά μεγάλα ιδιωτικά και μη μαιευτήρια ανά την Ελλάδα (γένεσις Ιπποκράτειο Μητέρα)

Η μητέρα σε καμία φάση της όλης διαδικασίας της γέννας και των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού της δεν αναφέρεται ως ενεργητικό πρόσωπο με ικανότητες και πρωτοβουλίες αν αναγκαίο για τη φροντίδα της νέας ζωής Το ίδρυμα την έχει υποκαταστήσει πλήρως και ο ρόλος που της αποδίδεται είναι αυτός μιας έξτρα πολυτέλειας αποτελεί μια παραχώρηση που κάνει το προσωπικόΠρόκειται για ένα πολύ αυστηρά δομημένο σύστημα περιγεννητικής φροντίδας ndash δεν αφήνει στις γυναίκες και στις οικογένειες τους πολλά περιθώρια laquoευελιξίαςraquo ή laquoδημιουργικής διαπραγμάτευσηςraquo δυνατότητες laquoνα ερμηνεύσουν να επανακωδικοποιήσουν ευέλικτα τα νοήματα των τεχνολογιών και των διαδικασιών είναι lsquoέτσι συνήθως περιορισμένηraquo (Georges 20087) Αυτά παρατηρούνται κυρίως μετά την έξοδο από το μαιευτήριο και κυρίως στη διαχείριση του θηλασμού

Αυτή η οργάνωση και χρήση του χώρου ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την αντίστοιχη σε αμερικανικά μαιευτήρια της δεκαετίας του 1970 όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία (Stoppard 1999 Davis-Floyd 1992 Martin 1987 Sears 1994) Η αμερικανική εκδοχή του βιοϊατρικού μαιευτικού μοντέλου είναι αυτή που κυριάρχησε μεταπολεμικά και εφαρμόζεται ακόμη στην Ελλάδα (Geοrges 2008219) Ο σχεδιασμός των μαιευτηρίων έχει βασιστεί και αυτός σε αμερικανικά πρότυπα αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί επιλεκτικά οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Geοrges 2008 μαία στο νοσοκομείο πρεπ 52008)