ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Θέµα Εργασίας:

«H δοµή της ΠΦΥ στην Ελλάδα και τα προβλήµατα που παρουσιάζει. Τα

πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα του Νόµου “∆ιαρθρωτικές αλλαγές στο σύστηµα

υγείας και άλλες διατάξεις” που αφορούν την πρωτοβάθµια υγεία. Εντοπισµός και

αξιολόγηση των προτάσεων που αφορούν την ΠΦΥ και εµπεριέχονται στον

“Καλλικράτη”. Προτάσεις ώστε η χώρα µας να κατακτήσει την «άριστη» δοµή ΠΦΥ

(οργάνωση, διαχείριση, αποδοτικότητα) διαµέσου µιας αποκεντρωτικής και ταυτόχρονα

ενοποιητικής πολιτικής υγείας»

Σοφία Παπαδοπούλου

Θεσσαλονίκη, Μάρτιος 2011

2

Περίληψη

Η Πρωτοβάθµιας Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) αφορά στην εξωνοσοκοµειακή παροχή

υπηρεσιών υγείας στο άτοµο και την κοινωνία γενικότερα. Η µεγάλη σηµασία της

αναδεικνύεται από το ρόλο της, που είναι να αποτελεί ένα είδος «ηθµού» των

περιστατικών που προσέρχονται, πριν αυτά προωθηθούν στη νοσοκοµειακή φροντίδα

µε κύριο στόχο τον περιορισµό των άσκοπων δαπανών. Στην Ελλάδα, η ΠΦΥ

παρέχεται από το ΕΣΥ, τα Ασφαλιστικά Ταµεία, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τις µη

κυβερνητικές οργανώσεις και τον ιδιωτικό τοµέα. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα

πολυκερµατισµένο και άναρχα ανεπτυγµένο σύστηµα που το χαρακτηρίζουν µια

πλειάδα προβληµάτων. Πολλές από τις προσπάθειες των κυβερνήσεων τα

προηγούµενα χρόνια για σχεδιασµό και συντονισµό της ΠΦΥ, µέσω νοµοθετικών

ρυθµίσεων, δεν έγιναν πράξη ποτέ. Πρόσφατα, οι νόµοι υπ’ αριθ. 3852/2010 και

3918/2011 που ψηφίστηκαν στη βουλή, πρόκειται να είναι καταλυτικές για τη

διάρθρωση του εν λόγω συστήµατος. Ο πρώτος αφορά την αποκέντρωση της ΠΦΥ

στις περιφέρειες και τους δήµους, ενώ ο δεύτερος προβλέπει την σύσταση του

Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και τη µεταφορά και ένταξη σε αυτόν των κλάδων υγείας του ΙΚΑ-

ΕΤΑΜ, του ΟΓΑ, του ΟΑΕΕ και του ΟΠΟΑ∆. Παρά τα θετικά που παρουσιάζουν

και οι δύο νόµοι, έχουν και αδυναµίες που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Τέλος, µε

στόχο την «άριστη» δοµή της ΠΦΥ στην Ελλάδα, προτείνεται η περιφερειακή

αποκέντρωση µε µια ενιαία κεντρική πολιτική όσο αφορά τη χρηµατοδότηση, τα

ιατρικά πρωτόκολλα, τις κατευθυντήριες οδηγίες, την ποιότητα, τη δέσµη υπηρεσιών

κ.τ.λ., και µε κεντρικό τον ρόλο του οικογενειακού ιατρού, των αυτοδύναµων

κέντρων υγείας και της πληροφορικής συµπεριλαµβανοµένου του ηλεκτρικού

ιατρικού φακέλου.

Λέξεις Κλειδιά: Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας, ∆οµή ΠΦΥ, Προβλήµατα ΠΦΥ,

Αποκέντρωση ΠΦΥ, Ε.Ο.Π.Υ.Υ.

3

Περιεχόµενα

Περίληψη .......................................................................................................................2

1. Εισαγωγή ...............................................................................................................4

2. Η ΠΦΥ στην Ελλάδα - ∆οµή και Προβλήµατα.....................................................5

3. Αξιολόγηση του Νόµου 3918/2011 «∆ιαρθρωτικές αλλαγές στο Σύστηµα Υγείας

και άλλες διατάξεις» ..............................................................................................7

4. Αλλαγές στην ΠΦΥ µε την εφαρµογή του προγράµµατος «Καλλικράτης» .......10

5. Προτάσεις για βελτίωση της δοµής της ΠΦΥ .....................................................12

6. Επίλογος...............................................................................................................14

Βιβλιογραφία ...............................................................................................................15

4

1. Εισαγωγή

Μια από τις σηµαντικότερες πρόσφατες αλλαγές στο χώρο της υγείας διεθνώς υπήρξε

το αυξανόµενο ενδιαφέρον για την παροχή πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ).

Αυτό διότι οι σύγχρονες αντιλήψεις συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι το σύστηµα

υγείας, ως πρωταρχικός θεσµός του κράτους-πρόνοιας, δεν πρέπει να στοχεύει

µόνο στην περίθαλψη, αλλά και στη βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσµού

και στην αναβάθµιση του επιπέδου κοινωνικής ευηµερίας του.

Η έννοια της ΠΦΥ αναφέρεται στην παρέµβαση που ενεργοποιείται πριν αρχίσουν

οι παθολογικές διεργασίες στο άτοµο. Οι πρωτογενείς παρεµβάσεις σκοπεύουν

τόσο στην προαγωγή της γενικής κατάστασης της υγείας (περιλαµβανοµένων όλων

των δραστηριοτήτων για τη βελτίωση των συνθηκών του περιβάλλοντος και την

ενίσχυση του υγιεινού τρόπου ζωής) όσο και στην προστασία από συγκεκριµένο

επικείµενο πρόβληµα (Αποστολοπούλου, Παπαµατθαιάκη, 2009). Έτσι, οι

υπηρεσίες της ΠΦΥ περιλαµβάνουν τη διάγνωση και τη θεραπεία µη σοβαρών

ασθενειών, τη διεξαγωγή µικρών χειρουργικών επεµβάσεων, την παροχή

µαιευτικής φροντίδας, τη φροντίδα υγιών παιδιών, την παροχή συµβουλών καθώς

και την παραποµπή σε άλλους επαγγελµατίες υγείας (Taylor, Lillis & LeMone,

2002). Με άλλα λόγια αποτελούν το πρώτο σηµείο επαφής του πολίτη µε το

σύστηµα υγείας και την πύλη εισόδου στη δευτεροβάθµια φροντίδα (Κοντιάδης,

Σουλιώτης, 2005).

Σήµερα, η διεθνής εµπειρία καταδεικνύει την αναγκαιότητα της ΠΦΥ ως επίκεντρο

του όλου συστήµατος υγείας, µιας και αποτελεί κοµβικό σηµείο για τη διάρθρωση

ενός ολοκληρωµένου συστήµατος φροντίδας υγείας, το οποίο για την

αποτελεσµατική λειτουργία του απαιτεί εκτός από την καλή οργάνωση, την καλή

συνεργασία και την αµφίδροµη σχέση-επικοινωνία µε τη νοσοκοµειακή φροντίδα

υγείας. Ο ρόλος των µονάδων ΠΦΥ είναι να αποτελούν ένα είδος «φίλτρου» των

περιπτώσεων που προσέρχονται πριν αυτές προωθηθούν στη νοσοκοµειακή

φροντίδα, µε στόχο τον περιορισµό της άσκοπης ζήτησης ακριβών εξειδικευµένων

υπηρεσιών και κατ’ επέκταση τον περιορισµό των δαπανών (∆ίκαιος, Χλέτσος,

1999). Επιπλέον η ΠΦΥ αναγνωρίζεται καθολικά ως σηµαντική παράµετρος που

συµβάλει στη βελτίωση του επιπέδου υγείας και γενικότερα του βιοτικοοικονοµικού

επιπέδου του πληθυσµού (Παπαµίχος και συν., 2007). Εξάλλου, σύµφωνα µε τη

5

διακήρυξη της Alma-Ata1, η ΠΦΥ αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της συνολικής

κοινωνικής και οικονοµικής ανάπτυξης µιας κοινότητας και ενεργοποιεί πέρα από τον

τοµέα της υγείας όλους τους σχετικούς τοµείς της εθνικής και κοινοτικής ανάπτυξης

(Μοραΐτης και συν., 1995).

2. Η ΠΦΥ στην Ελλάδα - ∆οµή και Προβλήµατα

Η παροχή υπηρεσιών ΠΦΥ στην Ελλάδα πραγµατοποιείται µέσω µιας πλειάδας

οργανωτικών σχηµατισµών και φορέων, καθένας εκ των οποίων συνιστά ένα

ξεχωριστό υποσύστηµα υγείας, µε δικό του οργανωτικο-διοικητικό πρότυπο, µε

διαφορετικές συνθήκες εργασίας, χρηµατοδοτικές πηγές και ξεχωριστό εποπτεύοντα

φορέα, προσανατολισµένων κυρίως στην περίθαλψη. Η απουσία, µάλιστα,

συντονισµού και λειτουργικής διασύνδεσης µεταξύ τους, έχει σαν αποτέλεσµα την

παροχή υπηρεσιών που δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και στις σύγχρονες

ανάγκες των πολιτών.

Πιο συγκεκριµένα, η ΠΦΥ παρέχεται από το Εθνικό Σύστηµα Υγείας, τα ∆ηµόσια

Ασφαλιστικά Ταµεία, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τον Ιδιωτικό Τοµέα και τις µη

κυβερνητικές-µη κερδοσκοπικές οργανώσεις.

Το Εθνικό Σύστηµα Υγείας παρέχει υπηρεσίες πρωτοβάθµιας φροντίδας µέσω των

Κέντρων Υγείας και των Περιφερειακών τους Ιατρείων καθώς και των πρωινών και

απογευµατινών Εξωτερικών Ιατρείων των νοσοκοµείων. Στις υπηρεσίες αυτές έχουν

πρόσβαση όλοι οι ασφαλισµένοι πολίτες καθώς και οι ανασφάλιστοι σε περιπτώσεις

έκτακτων περιστατικών.

Όσο αφορά στα ∆ηµόσια Ασφαλιστικά Ταµεία οι υπηρεσίες παρέχονται από τα

πολυϊατρεία των ασφαλιστικών ταµείων, τους συµβεβληµένους µε τα ασφαλιστικά

ταµεία ιδιώτες ιατρούς καθώς και από συµβεβληµένα διαγνωστικά κέντρα και

εργαστήρια του ιδιωτικού τοµέα. Πρόσβαση έχουν οι ασφαλισµένοι των ταµείων.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση µέσω των ΚΑΠΗ, προγραµµάτων όπως το «Βοήθειας στο

σπίτι» και τα ∆ηµοτικά Ιατρεία παρέχει πρωτοβάθµια φροντίδα και περίθαλψη και

άλλοτε µόνο προνοιακές υπηρεσίες.

Ο Ιδιωτικός Τοµέας (ιδιώτες ιατροί, διαγνωστικά κέντρα και εργαστήρια, εξωτερικά

ιατρεία ιδιωτικών κλινικών, κέντρα αποκατάστασης και ορισµένες άλλες

1 Η έννοια της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας θεµελιώθηκε στη σύγχρονη ιστορία το 1978 στο ∆ιεθνές Συνέδριο του ΠΟΥ

και της UNICEF, στην πρωτεύουσα του Καζακστάν Alma-Ata, όπου έλαβαν µέρος 134 κράτη. Σε αυτή τη διάσκεψη οι χώρες οι

οποίες συµµετείχαν έθεσαν ως στόχο την «Υγεία για όλους έως το 2000», και συµφώνησαν ότι το κλειδί της επιτυχίας του

στόχου είναι η ΠΦΥ.

6

εξειδικευµένες µονάδες), ανταγωνίζεται έντονα το δηµόσιο σύστηµα προσφέροντας

υψηλή τεχνολογία και ξενοδοχειακού τύπου συνθήκες.

Τέλος, οι µη κυβερνητικές-µη κερδοσκοπικές οργανώσεις, εξυπηρετούν το γενικό

πληθυσµό ή τους µετανάστες και τους πρόσφυγες στα πολυϊατρεία τους (Γιατροί

Χωρίς Σύνορα, Γιατροί του Κόσµου). (ΥΥΚΑ, 2005)

Πρόκειται, λοιπόν, για ένα πολυκερµατισµένο και άναρχα αναπτυσσόµενο τοµέα

παροχής υπηρεσιών. Άµεση συνέπεια της πολυδιάσπασης του είναι η παντελής

απουσία κεντρικού επιτελικού σχεδιασµού και η έλλειψη συντονισµού στην

ανάπτυξη, την παραγωγή και παροχή των υπηρεσιών για την πραγµατοποίηση µιας

ενιαίας πολιτικής στην ΠΦΥ. Επιπρόσθετα, ο νοσοκοµειοκεντρικός χαρακτήρας του

ΕΣΥ, πολιτικοί, συνδικαλιστικοί και οικονοµικοί λόγοι συντέλεσαν ώστε, ενώ η

ΠΦΥ διεθνώς να αποτελεί τη βάση της πυραµίδας κάθε συστήµατος υγείας, στην

Ελλάδα να αποτελεί τον αδύναµο κρίκο του συστήµατος (Τούντας,2007). Βέβαια,

εκτός από τα προαναφερθέντα προβλήµατα που επιβραδύνουν την ανάπτυξη της

ΠΦΥ στην Ελλάδα, µια σειρά άλλων προβληµάτων καθιστούν, αναµφίβολα, µη

αποτελεσµατικές και ποιοτικές τις υπηρεσίες της.

Αρχικά, όσο αφορά στο ανθρώπινο δυναµικό παρατηρούνται γενικευµένες ελλείψεις

σε κατάλληλο ιατρικό, νοσηλευτικό και τεχνικό προσωπικό καθώς και γεωγραφική

ανισοκατανοµή του. Επιπλέον, οι χαµηλοί µισθοί των γιατρών και η έλλειψη

κινήτρων προκαλούν απροθυµία για τη στελέχωση των κέντρων υγείας και χαµηλή

παραγωγικότητα. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι εργαζόµενοι απασχολούνται σχεδόν

αποκλειστικά στην περίθαλψη και τη συνταγογράφηση. Ακόµη, σοβαρές ελλείψεις

παρατηρούνται και στην υλικοτεχνική υποδοµή, που περιορίζουν το εύρος των

προσφερόµενων υπηρεσιών. Προβλήµατα δηµιουργούνται, επίσης, από την έλλειψη

µηχανογράφησης των πρωτοβάθµιων υπηρεσιών υγείας, την απουσία ηλεκτρονικού

φακέλου υγείας του ασθενή που να παρέχει µια ολοκληρωµένη εικόνα για την

κατάσταση της υγείας του και την µη διερεύνηση των πραγµατικών αναγκών υγείας

του πληθυσµού και η ως εκ τούτου ανάπτυξη άτακτων ή περιττών υπηρεσιών.

Επιπρόσθετα, η απουσία του οικογενειακού ιατρού και η έλλειψη συστήµατος

ελέγχου της συνταγογραφίας και των παραποµπών σε ανώτερες και υψηλού κόστους

µορφές περίθαλψης, έχουν ως αποτέλεσµα την άσκοπη, ανεξέλεγκτη και χωρίς

περιορισµούς περιπλάνηση του χρήστη-ασθενή στα διάφορα τµήµατα του

υγειονοµικού συστήµατος µε αποτέλεσµα αφενός µεν τη διάσπαση της συνέχειας στη

φροντίδα που παρέχεται µε συνέπειες στην αποτελεσµατικότητα των υπηρεσιών και

7

αφετέρου παρενέργειες στην αποδοτική χρήση των πόρων και τη συνολική

αποδοτικότητα του υγειονοµικού τοµέα. Αδυναµία εντοπίζεται και στην ανάπτυξη

της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας στις αστικές περιοχές και η περιορισµένη

διαθεσιµότητα των υπηρεσιών κατά τις απογευµατινές και βραδινές ώρες µε

αποτέλεσµα την επιβάρυνση των νοσοκοµείων ή την προσφυγή σε ιδιώτες ιατρούς.

Παρεπόµενο όλων αυτών είναι η δηµιουργία µεγάλων ανισοτήτων µεταξύ αστικών

και αγροτικών περιοχών, γεωγραφικών διαµερισµάτων και ασφαλισµένων

διαφορετικών ταµείων στην πρόσβαση και την παροχή πρωτοβάθµιων υπηρεσιών.

(Μερκούρης 2007, Μοραΐτης και συν. 1995, Τούντας 2006, Τούντας και συν. 2008)

Γενικά, εάν δεν επικρατούσε ανακολουθία µεταξύ των νοµοθετικών ρυθµίσεων και

της πρακτικής εφαρµογής τους, πιθανό αρκετά από τα παραπάνω προβλήµατα να µην

εµφανίζονταν.

3. Αξιολόγηση του Νόµου 3918/2011 «∆ιαρθρωτικές αλλαγές στο

Σύστηµα Υγείας και άλλες διατάξεις»

Στην Ελλάδα η προσπάθεια οργάνωσης της ΠΦΥ αρχίζει το 1934 µε το νόµο

6298/1934 που προέβλεπε τη δηµιουργία των πολυϊατρείων του ΙΚΑ στις αστικές

περιοχές, ενώ ο νόµος 1397/83, ο οποίος προβλέπει την ίδρυση των Κέντρων Υγείας,

αποτελεί σταθµό στην εξέλιξή της. Ανά τους καιρούς, αρκετοί ήταν οι νόµοι που

ψηφίστηκαν και ρύθµιζαν το σύστηµα της ΠΦΥ2. Την πιο επίκαιρη νοµοθεσία

σχετικά µε την ΠΦΥ αποτελεί ο νέος νόµος 3918/2011 «∆ιαρθρωτικές αλλαγές στο

σύστηµα υγείας και άλλες διατάξεις». Σύµφωνα µε αυτόν, προβλέπεται η σύσταση

του «Εθνικού Οργανισµού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας, Ε.Ο.Π.Υ.Υ.», ο οποίος τελεί

υπό την εποπτεία των Υπουργείων Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και Υγείας

και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, καθώς και η µεταφορά και ένταξη σε αυτόν των

κλάδων υγείας του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, του ΟΓΑ, του ΟΑΕΕ και του ΟΠΑ∆, µε κύριο

σκοπό την παροχή υπηρεσιών υγείας σε όλους του ασφαλισµένους των ανωτέρω

ταµείων βάσει ενιαίου κανονισµού παροχών (Νόµος υπ’ αριθ. 3918/2011).

Ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ. φαίνεται να αποτελεί την πιο ισχυρή µεταρρυθµιστική τοµή από την

ίδρυση του ΕΣΥ και τα οφέλη που πρόκειται να αποκοµισθούν, µε την ουσιαστική

2 Ο νόµος 2592/1953 προέβλεπε αποκεντρωµένο σύστηµα υπηρεσιών ΠΦΥ, ο νόµος 2071/1992 για τον εκσυγχρονισµό και την

οργάνωση του συστήµατος υγείας, ο οποίος αναφερόταν στην κατ’ οίκον νοσηλεία, τον οικογενειακό γιατρό, τη συµµετοχή του

ιδιώτη ιατρού στην ΠΦΥ καθώς και άλλες ρυθµίσεις, ο νόµος 3235/2004 που αποτέλεσε µια αυτοτελή νοµοθετική ρύθµιση της ΠΦΥ.

8

εφαρµογή του, είναι πολλά και αφορούν τόσο την εξυπηρέτηση των ασθενών όσο και

την ορθολογιστικότερη λειτουργία του υποσυστήµατος. Αρχικά, µέσω των

συµβάσεων που θα πραγµατοποιηθούν µε τους ιδιώτες ιατρούς, τα ιδιωτικά ιατρικά

κέντρα και κλινικές, θα αυξηθεί ο ανταγωνισµός µε άµεσο επακόλουθο την βελτίωση

των παρεχόµενων υπηρεσιών ως προς την ποιότητα (αφορά κυρίως τους ασθενείς)

και τη µείωση των τιµών των παρεχόµενων υπηρεσιών (αφορά τα ασφαλιστικά

ταµεία). Το τελευταίο ενισχύεται ακόµη περισσότερο από το γεγονός ότι πλέον οι

υπηρεσίες από τους ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας θα «αγοράζονται»

και από τα τέσσερα ταµεία µαζικά και έτσι υπάρχει η δυνατότητα προσφοράς

εκπτωτικών «πακέτων» υπηρεσιών. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται σηµαντική

εξοικονόµηση δαπανών, πράγµα που η κυβέρνηση επιδιώκει γενικά στον τοµέα της

υγείας, εξαιτίας του δηµοσιονοµικού προβλήµατος που αντιµετωπίζει η Ελλάδα

καθώς και της ένταξής της στο ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Αξίζει να σηµειωθεί ότι

τον έλεγχο των δαπανών, προς αποφυγή των ανεξέλεγκτων σπαταλών, θα έχει η

Υπηρεσία Ελέγχου ∆απανών Υγείας Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, η οποία

εντάσσεται πλέον στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ.. Όσο αφορά στους χρήστες-ασθενείς και κυρίως

τους ασφαλισµένους στο ΙΚΑ, τους δίνεται η δυνατότητα ελεύθερης επιλογής

γιατρού (µεταξύ όσων είναι συµβεβληµένοι µε τον ενιαίο φορέα, δεδοµένου ότι η

συνταγογραφηση είναι ελεύθερη), η πρόσβαση τους στις µονάδες ΠΦΥ του

Ε.Ο.Π.Υ.Υ. πρόκειται να είναι σαφώς ευκολότερη µέσω του νέου υγειονοµικού

χάρτη, ενώ ο χρόνος αναµονής τους για τη λήψη των υπηρεσιών αυτών αναµένεται

να µειωθεί αισθητά αφού αυξάνεται το εύρος των µονάδων παροχής υπηρεσιών.

Επιπλέον, η δηµιουργία του ενιαίου αυτού φορέα θα επιφέρει ορθολογικότερη

κατανοµή και σωστότερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού των ασφαλιστικών

ταµείων, µε αποτέλεσµα τη µείωση του προβλήµατος της έλλειψης κατάλληλου

προσωπικού σε ορισµένες µονάδες. Ακόµα, η ανάπτυξη του προσωπικού του

οργανισµού µέσω επιµορφωτικών προγραµµάτων, η εισαγωγή της τεχνολογίας στον

οργανισµό που θα στοχεύει και στην ανάλυση διάφορων στατιστικών στοιχείων και ο

καθορισµός ποιοτικών και ποσοτικών κριτηρίων για τη διασφάλιση της ποιότητας

συµβάλλουν, αναµφίβολα, στην αναβάθµιση των υγειονοµικών µονάδων ΠΦΥ και

των υπηρεσιών που παρέχονται στον τελικό αποδέκτη, τον ασθενή. Τέλος, το

σηµαντικότερο ίσως πλεονέκτηµα του νόµου αυτού, όσο αφορά την ΠΦΥ, είναι η

µείωση των ανισοτήτων που υπήρχαν µεταξύ των ασφαλισµένων σε διαφορετικά

ασφαλιστικά ταµεία. Όλοι οι ασφαλισµένοι των ταµείων που υπάγονται πλέον στον

9

Ε.Ο.Π.Υ.Υ. θα απολαβαίνουν τις ίδιες υπηρεσίες πρωτοβάθµιας φροντίδας, παύοντας

να υπάρχουν πλέον «ευγενή ταµεία» και «προνοµιούχοι».

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να τονιστεί ότι ο εν λόγω νόµος αφορά στη δηµιουργία

ενός φορέα παροχής κάποιων υπηρεσιών πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας και όχι

ενός συστήµατος πρωτοβάθµιας φροντίδας. Είναι απαραίτητο, για την εύρυθµη

λειτουργία του συστήµατος υγείας στην Ελλάδα, τα νοσοκοµεία να ασχολούνται

αποκλειστικά µε τη δευτεροβάθµια και τριτοβάθµια φροντίδα. Επιπλέον, αρνητικές

εντυπώσεις προκαλεί το γεγονός ότι οι ρυθµίσεις αυτές γίνονται στα πλαίσια µιας

πολιτικής µείωσης των δαπανών υγείας. Σε αυτή την περίπτωση ελλοχεύει ο κίνδυνος

για σταδιακή υποβάθµιση των υπηρεσιών ΠΦΥ εις βάρος των πολιτών. Ένα ακόµα

στοιχείο που περιλαµβάνεται στις αδυναµίες αυτής της νοµοθεσίας είναι ο

καθορισµός των κριτηρίων και των αµοιβών για τη σύναψη των συµβάσεων µε τους

ιδιώτες ιατρούς. Οι χαµηλές αµοιβές και η απουσία κινήτρων από τη µία πλευρά θα

αποτρέψουν πολλούς γιατρούς να συµβληθούν µε το νέο ενοποιηµένο σύστηµα, και

από την άλλη θα συµβάλει στην αύξηση της παραοικονοµίας. Εάν συνυπολογιστεί το

γεγονός ότι δύσκολα οι ασθενείς αλλάζουν τον γιατρό που τους παρακολουθεί3, τότε

οι λίστες αναµονής θα παραµείνουν σχεδόν οι ίδιες καθώς και τα εξωτερικά ιατρεία

των νοσοκοµείων θα συνεχίσουν να επιβαρύνονται ακόµα και για περιπτώσεις απλής

συνταγογράφησης. Επίσης, αναπάντητα παραµένουν τα ερωτήµατα σχετικά µε τις

συνέπειες που θα υπάρξουν µε τα ελλείµµατα των ταµείων, διότι µε την ένταξη των

ασφαλιστικών ταµείων στον ενιαίο φορέα αυτόµατα και τα ελλείµµατα τους

µεταβιβάζονται σε αυτόν. Τέλος, κοινωνικό ζήτηµα αποτελεί το αν θα ισχύουν οι

ίδιες παροχές ΠΦΥ για όλους του ασφαλισµένους ανεξάρτητα από το ύψος των

εισφορών τους.

Σε κάθε περίπτωση, οι νέες αυτές ρυθµίσεις για την ΠΦΥ στην Ελλάδα δεν µπορούν

να χαρακτηριστούν ως θετικές ή αρνητικές χωρίς πρώτα να γίνουν πράξη, γιατί όπως

προαναφέρθηκε αρκετές ήταν οι νοµοθεσίες στο παρελθόν που αφορούσαν την ΠΦΥ

αλλά ποτέ δεν πραγµατοποιήθηκαν.

3 Η δύναµη της συνήθειας παίζει πολύ σηµαντικό ρόλο στη συµπεριφορά του καταναλωτή, πόσο µάλλον στον τοµέα της υγείας που πραγµατεύεται το πολυτιµότερο αγαθό για τον άνθρωπο.

10

4. Αλλαγές στην ΠΦΥ µε την εφαρµογή του προγράµµατος

«Καλλικράτης»

Έναν ακόµα επίκαιρο νόµο, ο οποίος αλλάζει τα δεδοµένα σχετικά µε την ευθύνη

λειτουργίας και ανάπτυξης της ΠΦΥ, αποτελεί ο υπ’ αριθµόν 3852/2010 «Νέα

Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης ∆ιοίκησης - Πρόγραµµα

Καλλικράτης». Κύριο χαρακτηριστικό του, όσο αφορά στον τοµέα της υγείας και πιο

συγκεκριµένα στην ΠΦΥ, είναι η αποκέντρωσή των αρµοδιοτήτων που αφορούν την

τελευταία από το κεντρικό κράτος προς τους νέους υπέρ-δήµους και περιφέρειες.

Αναλυτικότερα, οι κυριότερες νέες αρµοδιότητες των περιφερειών, που αφορούν την

ΠΦΥ, είναι οι αρµοδιότητες των Υγειονοµικών Περιφερειών4 της χώρας

(προβλέπεται κατάργηση αυτών), η χορήγηση και ανάκληση αδειών άσκησης

επαγγελµάτων υγείας, καθώς και αδειών ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών κλινικών,

ιδιωτικών προνοιακών επιχειρήσεων, ιατρείων, οδοντιατρείων, εργαστηρίων και

πάσης φύσεως χώρων άσκησης ιδιωτικού επαγγέλµατος υγείας και πρόνοιας καθώς

και Μονάδων Ψυχικής Υγείας καθώς και η εποπτεία αυτών, οι υγειονοµικοί έλεγχοι,

όπου προβλέπονται και η υλοποίηση προγραµµάτων δηµόσιας υγείας. Επιπρόσθετα,

οι κυριότερες νέες αρµοδιότητες των δήµων είναι οι αρµοδιότητες που ασκούνται από

τις ∆.Υ.Π.Ε. περιλαµβανοµένων και αρµοδιοτήτων των Μονάδων Πρωτοβάθµιας

Υγείας, καθώς και αρµοδιότητες τοπικού χαρακτήρα του Υπουργείου Υγείας και

Κοινωνικής Αλληλεγγύης, η εφαρµογή προγραµµάτων εµβολιασµών και η διενέργεια

τους, η τήρηση των κανόνων υγιεινής των δηµόσιων και ιδιωτικών σχολείων, η

υλοποίηση προγραµµάτων δηµόσιας υγείας και η πληροφόρηση των δηµοτών για

θέµατα δηµόσιας υγείας. (Νόµος υπ’ αριθ. 3852/2010)

Σε αυτό το σηµείο, αξίζει να σηµειωθεί ότι, η κάλυψη των αναγκών υγείας ενός

πληθυσµού απαιτεί την ενιαία λειτουργία και των τριών επιπέδων της υγείας

(πρωτοβάθµιας, δευτεροβάθµιας, τριτοβάθµιας), την ανάπτυξη δηλαδή των

υπηρεσιών και υποδοµών ως ένα ενιαίο λειτουργικό σύστηµα, ώστε να εξασφαλίζεται

η συνέχεια της φροντίδας που θα γίνεται και στα τρία επίπεδα και την ενιαία

ποιότητα. Αυτό φυσικά πρέπει να γίνεται µέσα από ένα ενιαίο αποκλειστικά δηµόσιο

4 Αναφορικά µε την ΠΦΥ, ο σκοπός και οι αρµοδιότητες των ∆.Υ.Π.Ε. αφορούν: α) τον προγραµµατισµό, συντονισµό, εποπτεία

και έλεγχο στα όρια της οικείας Υγειονοµικής Περιφέρειας, της λειτουργίας όλων των Φορέων Παροχής Υπηρεσιών

Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας, β) την υποβολή, προς τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, εισηγήσεων,

µέτρων και προτάσεων που αποσκοπούν στην πληρέστερη και αποδοτικότερη παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθµιας φροντίδας

υγείας στον πληθυσµό της περιφέρειας τους και γ) την παρακολούθηση της εφαρµογής, από τις ∆ιοικήσεις των εποπτευόµενων

Φορέων Παροχής Υπηρεσιών Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας, της πολιτικής που χαράσσεται από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

11

δωρεάν σύστηµα Υγείας και Πρόνοιας (Νικολόπουλος, 2010). Με τις

προαναφερθείσες ρυθµίσεις, η λειτουργία ενιαίου καθολικού αποκλειστικά δηµόσιου

και δωρεάν συστήµατος Υγείας καταργείται. Η χρηµατοδότηση και άρα η επιβίωση

και η ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών, θα εξαρτώνται από τους πόρους που ο

δήµος ή η περιφέρεια θα πρέπει να αναλάβει, από το µέγεθος και την

κοινωνικοιοικονοµική σύνθεσή τους. Σαν αποτέλεσµα, θα υπάρξει η

κατηγοριοποίηση των υπηρεσιών ΠΦΥ σε καλές, µέτριες και υποτυπώδεις ως προς

την επάρκεια και το επίπεδο των υποδοµών, του ιατροτεχνολογικού εξοπλισµού, τις

ερευνητικές τους δυνατότητες κ.ά., και συνεπώς η αύξηση των ανισοτήτων. Όλα τα

παραπάνω οδηγούν σε µια σειρά αλυσιδωτών κοινωνικών κυρίως, αλλά και

αναπτυξιακών και οικονοµικών, προβληµάτων. Βέβαια, δεν πρέπει να παραλειφθεί

ότι προς αυτήν την κατεύθυνση της ενίσχυσης της τοπικής αυτοδιοίκησης οδηγούν οι

πιέσεις για µείωση των κρατικών δαπανών υγείας, µε στόχο τη µεταφορά των

οικονοµικών βαρών στους δήµους και τις περιφέρειες και τελικά στους πολίτες µέσω

της δηµοτικής φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφορών.

Εν συνεχεία, αποτελεί γεγονός ότι η έννοια της ΠΦΥ είναι, εξ’ ορισµού, στενά

συνδεδεµένη µε το τοπικό επίπεδο: η παροχή υπηρεσιών πρόληψης, θεραπείας και

αποκατάστασης στο άτοµο ως σύνολο, στην οικογένεια και (όπου αυτό εφαρµόζεται)

στην κοινότητα, προϋποθέτει άµεση πρόσβαση και ένταξη στην τοπική κοινωνία. Η

τοπική αυτοδιοίκηση βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη από οποιοδήποτε άλλο θεσµό

και ιδιαίτερα από ότι η Κεντρική Κυβέρνηση, κι αυτό την καθιστά περισσότερο ικανή

να ασκήσει κοινωνική πολιτική5. Λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η παραχώρηση

αρµοδιοτήτων σχετικά µε την ΠΦΥ στους δήµους και τις περιφέρειες, τελικά, µπορεί

να αποδειχθεί αποτελεσµατική, µε την πλήρωση βέβαια ορισµένων προϋποθέσεων, η

τήρηση των οποίων θα εξαλείψει τις αρνητικές συνέπειες που πιθανό επιφέρει η

εφαρµογή του νόµου6.

5 Με την έννοια κοινωνική πολιτική νοείται η άσκησής της στο επίπεδο της καθηµερινότητας, προσανατολισµένη στις ανάγκες

και στα προβλήµατα των πολιτών µας, αλλά και στις ιδιαιτερότητες κάθε τοπικής κοινωνίας. 6 Οι προϋποθέσεις αυτές αναφέρονται στην απαιτούµενη διοικητική - διαχειριστική επάρκεια, στην ύπαρξη συγκεκριµένων

προδιαγραφών λειτουργίας, ιατρικών πρωτοκόλλων, κατευθυντήριων οδηγιών, στην πιστοποίηση της ποιότητας των

παρεχόµενων υπηρεσιών και στην εξασφαλισµένη χρηµατοδότηση, µε σαφείς και διαφανείς κανόνες, τόσο από το Υπουργείο

Υγείας όσο και από τα Ταµεία Κοινωνικής Ασφάλισης. (Θηραίος, Παπανικολάου, 2007)

12

5. Προτάσεις για βελτίωση της δοµής της ΠΦΥ

Λαµβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, επιβεβληµένη φαίνεται να είναι η

αναδιάρθρωση του συστήµατος της ΠΦΥ, προς µία κατεύθυνση περιφερειακής

αποκέντρωσης στα πλαίσια όµως µιας ενιαίας κεντρικής πολιτικής υγείας. Με στόχο,

λοιπόν, την άριστη δοµή της ΠΦΥ στην Ελλάδα, προτείνονται ορισµένες αλλαγές και

παρεµβάσεις σε όλα τα επίπεδα του συστήµατος (θεσµικό, οργανωτικό, λειτουργικό).

Αρχικά, σε οργανωτικό πλαίσιο, κρίνεται αναγκαία η δηµιουργία ενός Ενιαίου Φορέα

Υγείας, υπό την εποπτεία του υπουργείου υγείας, για την παροχή ενιαίας ΠΦΥ µε τη

συµµετοχή όλου του ιατρικού και νοσηλευτικού δυναµικού της χώρας και την

ενοποίηση όλων των ασφαλιστικών ταµείων (Τούντας, 2007). Έτσι, υποδεικνύεται

στο υπουργείο υγείας η δηµιουργία της Γενικής ∆ιεύθυνσης ΠΦΥ, η οποία θα

συντονίζει και θα εποπτεύει τις ∆ιευθύνσεις ΠΦΥ που θα υφίστανται στις 13 αιρετές

περιφέρειες (σύµφωνα µε το πρόγραµµα Καλλικράτης), οι οποίες θα είναι υπεύθυνες

για τη λειτουργία των µονάδων ΠΦΥ της εκάστοτε περιφέρειας. Απαραίτητες

προϋποθέσεις θεωρούνται: η ενιαία και µε ίσους κανόνες χρηµατοδότηση των

Περιφερειακών ∆ιευθύνσεων ΠΦΥ από τη Γενική ∆ιεύθυνση, η χρήση κοινών

ιατρικών πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών, η δικτύωση και συνεργεία

όλων των µονάδων ΠΦΥ σε περιφερειακό και πανελλαδικό επίπεδο µέσω τακτικών

συνεδρίων, η πιστοποίηση των µονάδων ΠΦΥ από το Υπουργείο Υγείας, µέσω της

Γενικής ∆ιεύθυνσης ΠΦΥ, και µε τη χρήση των ίδιων απαιτήσεων-προδιαγραφών, µε

στόχο τη διασφάλιση της βέλτιστης και ισότιµης ποιότητας των υπηρεσιών φροντίδας

(Σουλιώτης, Λιονής, 2003), καθώς και η ύπαρξη ενιαίας δέσµης υπηρεσιών ΠΦΥ που

περιλαµβάνει: διάγνωση και πρωτοβάθµια περίθαλψη, παραποµπή, παρακολούθηση

και κατά περίπτωση συνδιαχείριση περιστατικών στη δευτεροβάθµια και τριτοβάθµια

περίθαλψη, εµβολιασµούς, αγωγή και προαγωγή υγείας, διαχείριση µειζόνων

παραγόντων κινδύνου, προσυµπτωµατικό και προληπτικό έλεγχο, κατ’ οίκον

νοσηλεία και φροντίδα σε άτοµα που δεν µπορούν να µεταβούν στις µονάδες ΠΦΥ,

κάλυψη αναγκών σε 24ωρη βάση (Σουλιώτης, Λιονής, 2003), τηλεφωνική

συµβουλευτική υπηρεσία, υπηρεσία προσυνεννόησης-ραντεβού, γραφείο

πληροφοριών για παροχή πληροφοριών στου χρήστες, τη συλλογή παραπόνων και

υποδείξεων και υπηρεσίες αποκατάστασης και κοινωνικής φροντίδας.

Όσο αφορά στις υπηρεσίες της ΠΦΥ θα παρέχονται από: α) τα κέντρα υγείας αστικού

και µη αστικού τύπου, µε την απαραίτητη προϋπόθεση σε όλα τα αστικά κέντρα να

13

ιδρυθούν αστικά κέντρα υγείας, στα οποία θα µετατραπούν όλες οι µονάδες των

ασφαλιστικών ταµείων και των ΟΤΑ (Τούντας, 2003), β) τα ιδιωτικά ιατρεία,

πολυϊατρεία, εργαστήρια, κλινικές που είναι συµβεβληµένα µε τον ενιαίο φορέα και γ)

τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκοµείων.

Επιπλέον, σηµεία κλειδιά πρόκειται να αποτελούν ο ρόλος του οικογενειακού

γιατρού, η υποχρεωτική τήρηση ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου για κάθε ασθενή, η

ανάπτυξη υπηρεσιών e-health και η δηµιουργία ενός εξειδικευµένου πληροφοριακού

συστήµατος, η αυτοδυναµία των κέντρων υγείας και η ενδυνάµωσής τους µε

ανθρώπινους και τεχνολογικούς πόρους και η χρήση κινήτρων –κυρίως οικονοµικών-

για τους συµβεβληµένους µε τον ενιαίο φορέα γιατρούς.

Πιο συγκεκριµένα, ο ρόλος του οικογενειακού γιατρού θα είναι από τους

βασικότερους. Θα συµβουλεύει, θα υποστηρίζει, θα προσανατολίζει και θα καθοδηγεί

υπεύθυνα τον ασθενή και την οικογένεια µέσα στο σύστηµα υγείας, γνωρίζοντας τις

πραγµατικές ανάγκες, όπως επίσης και τις διαδικασίες για να ικανοποιηθούν.

Επιπλέον, θα προάγει τη συνέχεια και την περιεκτική-πολυσήµαντη φροντίδα,

συµβάλλοντας στη µείωση των εισαγωγών νοσηλείας, µειώνοντας τη χρήση

εξειδικευµένων και επειγουσών υπηρεσιών και κατ’ επέκταση βελτιώνοντας τη σχέση

κόστους – αποτελεσµατικότητας (Αδαµακίδου, Καλοκαιρινού-Αναγνωστοπούλου,

2009). Σχετικά µε τον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο θα πρέπει να ενηµερώνεται σε

κάθε επίσκεψη του ασθενούς και για κάθε παραποµπή σε ειδικευµένο γιατρό,

εργαστήριο ή νοσοκοµείο (ΥΥΚΑ), καθώς επίσης πιστεύεται ότι θα συµβάλει στη

βελτίωση της ανταποκρισιµότητας του συστήµατος, στην εκτίµηση των αναγκών

υγείας των πολιτών και την αυτοµατοποίηση των διαδικασιών καταγραφής των

κλινικών και εργαστηριακών πληροφοριών, οι οποίες είναι απαραίτητες σε κάθε

επαφή των πολιτών µε τις υπηρεσίες υγείας, αλλά κυρίως στην εκτίµηση της

αποτελεσµατικότητας του νέου συστήµατος. Παράλληλα, η ανάπτυξη ενός

πληροφοριακού συστήµατος κατάλληλου για τις µονάδες ΠΦΥ µπορεί να συµβάλει

στη δηµιουργία τοπικών δεικτών υγείας αλλά και στην καθιέρωση του ηλεκτρονικού

ιατρικού φακέλου.

Τέλος, οι ανωτέρω προτάσεις-παρεµβάσεις θα πρέπει να στηρίζονται σε µακροχρόνιο

σχεδιασµό και µακροπρόθεσµη δέσµευση, ώστε να µπορέσει να υλοποιηθεί και να

µην έχει την τύχη παλαιότερων ανάλογων εγχειρηµάτων.

14

6. Επίλογος

Εν κατακλείδι, η διεθνής εµπειρία καταδεικνύει την ανάγκη ανάπτυξης της ΠΦΥ ως

επίκεντρο του όλου συστήµατος υγείας. ∆εδοµένων των προβληµάτων που

παρουσιάζει η ΠΦΥ στην Ελλάδα η αναγκαιότητα της άµεσης έναρξης των

απαραίτητων διαδικασιών για την αναδιάρθρωσή της και τη δηµιουργία ενός ενιαίου

ολοκληρωµένου συστήµατος ΠΦΥ είναι προφανής.

Παρά όλα αυτά, η εµπειρία δείχνει ότι, ο τρόπος που θα οργανωθεί η ΠΦΥ σχετίζεται

αποκλειστικά και µόνο µε τη φιλοσοφία που διέπει τους λαµβάνοντες τις αποφάσεις

και από την πραγµατική τους διάθεση να υλοποιήσουν αυτές τις αποφάσεις.

Για το λόγο αυτό, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι κάθε αλλαγή απαιτεί σταθερή

πολιτική βούληση, υπεύθυνη τεχνική και επιστηµονική τεκµηρίωση και συναίνεση

από τα επαγγέλµατα υγείας και τον πληθυσµό, ώστε να διασφαλιστεί η διαχρονική

ανθεκτικότητά τους και η αποδοτική διαχείριση των διατιθέµενων πόρων. Μόνο µε

αυτό τον τρόπο θα διασφαλιστεί η ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών, ώστε να

υπάρχει στην Ελλάδα ένα πραγµατικό σύστηµα που να στοχεύει στην υγεία των

πολιτών και όχι απλά στη διαχείριση της εµφανιζόµενης ασθένειας. Σε µία εποχή

µάλιστα, που οικονοµικές και κοινωνικές συγκυρίες της χώρας απαιτούν ένα σύστηµα

ΠΦΥ.

15

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

Αδαµακίδου, Θ., Καλοκαιρινού-Αναγνωστοπούλου, Α. (2008). Το οργανωτικό

πλαίσιο της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας στην Ελλάδα. Νοσηλευτική, τόµος 47,

τεύχος 3, σελ. 320-333

Αδαµακίδου, Θ., Καλοκαιρινού-Αναγνωστοπούλου, Α. (2009). Οι µέθοδοι

χρηµατοδότησης της Νοσοκοµειακής και της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας στην

Ελλάδα. Νοσηλευτική, τόµος 48, τεύχος 1, σελ. 37-49

Αποστολοπούλυο, ∆., Παπαµατθαιάκη, Π. (2009). Το µέγεθος της ικανοποίησης των

ασθενών και των συνοδών-συγγενών αυτών από τις υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα.

Αδηµοσίευτη Πτυχιακή Εργασία, Α.Τ.Ε.Ι. Κρήτης, τµήµα Νοσηλευτικής, Ηράκλειο

∆ίκαιος, Κ., Χλέτσος, Μ. (1999). Υπηρεσίες Υγείας/Νοσοκοµείο Ιδιοτυπίες και

Προκλήσεις: Πολιτική Υγείας/ Κοινωνική Πολιτική. Τόµος Β΄, ΕΑΠ, Πάτρα

Θεοδώρου, Μ., Μητροσύλη, Μ. (1999). Υπηρεσίες Υγείας/Νοσοκοµείο Ιδιοτυπίες

και Προκλήσεις: ∆οµή και λειτουργία του Ελληνικού Συστήµατος Υγείας

(∆ιοικητικές και Νοµικές διαστάσεις). Τόµος Γ΄, ΕΑΠ, Πάτρα

Θηραίος, Ε., Παπανικολάου, Ν. (2007). Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας και Τοπική

Αυτοδιοίκηση. Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας, τόµος 19, τεύχος 4, σελ. 154-157

Κοντιάδης, Ξ., Σουλιώτης, Κ. (2005). Σύγχρονες προκλήσεις στην πολιτική υγείας.

Σάκουλα, Αθήνα

Μακαρώνης, Ν., Μπιρικίνα, Α., Παπαγεωργίου, Ρ., Σωτηρίου, Α. (2010). Ανισότητες

στο Ελληνικό Σύστηµα Υγείας. Αδηµοσίευτη Πτυχιακή Εργασία, ∆ηµοκρήτειο

Πανεπιστήµιο Θράκης, τµήµα Κοινωνικής ∆ιοίκησης, Κοµοτηνή

Μερκούρης, Π. (2007). Μονάδες Πρωτοβάθµιας Φροντίδας στις πόλεις: πολλές

υποσχέσεις που αθετήθηκαν, ένα Σύστηµα που δεν ολοκληρώθηκε. Πρωτοβάθµια

Φροντίδα Υγείας, τόµος 19, τεύχος 4, σεελ.152-154

Μουστάκα, Α. (2008). Η αξιολόγηση της ποιότητας στην Πρωτοβάθµια Φροντίδα

Υγείας: µια συστηµική ανασκόπηση. Αδηµοσίευτη Μεταπτυχιακή Εργασία.

Πανεπιστήµιο Κρήτης, τµήµα Ιατρικής, Ηράκλειο

Μωραΐτης, Ε., Γεωργούση, Ε., Ζηλίδης, Χ., Θεοδώρου, Μ., Πολύζος, Ν. (1995).

Μελέτη για την οργάνωση και λειτουργία ολοκληρωµένου συστήµατος Πρωτοβάθµιας

Ιατρικής Φροντίδας. Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, Αθήνα

Παπαµίχος, Α., Οικονοµόπουλος, Γ., Θηραίος,Ε., Παπανικολάου, Ν. (2007). Προς

ένα καινοτόµο µοντέλο διαχείρισης της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας: Εταιρική

σχέση Πολιτείας, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ιδιωτικού Τοµέα. Πρωτοβάθµια

Φροντίδα Υγείας, Τόµος 19, τεύχος 4, σελ.158-163

16

Σουλιώτης, Κ., Λιονής, Χ. (2003). Λειτουργική ανασυγκρότηση της Πρωτοβάθµιας

Φροντίδας Υγείας, µια πρόταση για άρση του αδιεξόδου. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής,

τόµος 20, τεύχος 5, σελ. 466-476

Σιουλιώτης, Κ. (2007). Η παροχή υπηρεσιών Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας από

την τοπική αυτοδιοίκηση: Πολυτέλεια ή αναγκαιότητα. Πρωτοβάθµια Φροντίδα

Υγείας, τόµος 19, τεύχος 4, σελ. 170-177

Τούντας, Γ. και συνεργάτες. (2008). Οι υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα. Κέντρο

Μελετών Υπηρεσιών Υγείας, εργαστήριο υγιεινής και επιδηµιολογίας ιατρικής

σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών, Αθήνα

ΥΥΚΑ. (2005). Θεωρεία και Πρακτική της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας.

Πειραιάς

Νοµοθεσία

Νόµος υπ’ αριθµόν 3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της

Αποκεντρωµένης ∆ιοίκησης – Πρόγραµµα Καλλικράτης», ΦΕΚ 87Α΄/7-6-2010

Νόµος υπ’ αριθµόν 3918/2011 «∆ιαρθρωτικές αλλαγές στο Σύστηµα Υγείας και

άλλες διατάξεις», ΦΕΚ 31Α΄/2-3-2011

Ξενόγλωσση

WHO. (1978). Primary health care. International Conference on primary health care.

Alma-Ata, USSR, 6-12 September 1978, Geneva

∆ιαδίκτυο

Έλληνας, ∆. Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας: το κλειδί για να µετατραπεί το ΕΣΥ από

σύστηµα ασθένειας σε σύστηµα υγείας. ∆ιαθέσιµο στο:

www.isth.gr/images/uploads/02.3-ELLHNAS.pdf [Προσπέλαση 12/03/2011]

Νικολόπουλος, Π.(15/09/2010). Καλλικράτης και Υγεία. ∆ιαθέσιµο στο:

www.aixmi-news.gr/index.php/2010-08-10-17-56-31/42-sinergasies/1734-2010-09-

15-07-37-34 [Προσπέλαση 12/03/2011]

Τούντας, Γ. (2003). Η πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας σε κρίσιµο σταυροδρόµι.

∆ιαθέσιµο στο:

www.neaygeia.gr/page.asp?p=807 [Προσπέλαση 12/03/2011]

Τούντας, Γ. (2006). Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας: η εξαγγελεία της αδύνατης

µεταρρύθµισης. ∆ιαθέσιµο στο:

www.neaygeia.gr/page.asp?p=806 [Προσπέλαση 12/03/2011]

Τούντας, Γ. (2007). Για ένα ολοκληρωµένο Σύστηµα Πρωτοβάθµιας Φροντίδας

Υγείας. ∆ιαθέσιµο στο:

www.neaygeia.gr/page.asp?p=805 [Προσπέλαση 12/03/2011]

17

Τούντας, Γ. (2008). Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας: υπάρχει ελπίδα. ∆ιαθέσιµο στο:

www.neaygeia.gr/page.asp?p=804 [Προσπέλαση 12/03/2011]

Τούντας, Γ. (2008). Η πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας στην καρδιά του προβλήµατος.

∆ιαθέσιµο στο:

www.neaygeia.gr/page.asp?p=803 [Προσπέλαση 12/03/2011]

ΥΥΚΑ, Πρόταση για την ανάπτυξη της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας και την

ολοκλήρωση του Εθνικού Συστήµατος Υγείας στην Ελλάδα. ∆ιαθέσιµο στο:

www.isch.gr/files/pfyfinal020206.doc [Προσπέλαση 12/03/2011]