21

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Παραμονές της εκλογήςτου νέου γενικού γραμ-ματέα του ΑΚΕΛ, ο απερ-χόμενος, Δημήτρης Χρι-

στόφιας, εξαπέλυσε εναντίον ενόςεκ των υποψηφίων, του Νίκου Κα-τσουρίδη, μια εξαιρετικά ασυνήθι-στη –έμμεση, πλην σαφή– επίθε-ση διά υπονοούμενων. Ασυνήθι-στη, διότι παραβίασε δραστικά ό-λους τους άγραφους κανόνες τηςκυπριακής κοινωνίας, και ειδικό-τερα του ΑΚΕΛ.

Ουσιαστικά, του καταλόγισε αμφίβοληστάση αναφορικά με τις ηδονές της ζω-ής, διαφθορά και ευδαιμονισμό. Και, βε-βαίως, δεν το ’κανε με τον τρόπο του Λέ-νιν, ευθέως και ονομαστικά, αναλαμβά-

νοντας και την ευθύνη των κατηγοριών,αλλά με τη σταλινική μέθοδο της… σου-πιάς. Γιατί, όμως, ο Δημήτρης Χριστόφιαςένιωσε την ανάγκη, αναλαμβάνοντας καιένα μικρό κίνδυνο, να παρέμβει τόσο ά-κομψα, παρεμποδίζοντας την ελεύθερηβούληση των στελεχών και μελών τουκόμματός του; Έχει, άραγε, σκοπό να κά-νει κάτι που φοβάται ότι θα βρει αντίθετοτο κόμμα του; Πέρσι, μεταξύ των δύο γύρων των προε-δρικών εκλογών, συνάντησα σε ένα γρα-φείο γνωστού εκδότη της Λευκωσίας τονΆντρο Κυπριανού, τον ανθυποψήφιο του κ.Κατσουρίδη. Ευγενέστατος, δεν παρέλει-ψε να αναφέρει τη διαφωνία του με όσαέγραφα στο βιβλίο μου Η Κύπρος σε Πα-γίδα, που είχε μόλις κυκλοφορήσει απότις εκδόσεις Λιβάνη. Του απήντησα ότι ι-διότητα των πραγματικών φίλων είναι ναγίνονται δυσάρεστοι. Αν, άλλωστε, τα στε-λέχη του ΚΚΣΕ είχαν προβληματιστεί α-πό το περίφημο άρθρο της Νίνα Αντρέεβ-

να στη Σοβιέτσκαγια Ρασία, το Μάρτιο του1987, αντί να συνεδριάζουν για να το κα-ταδικάσουν, ίσως σήμερα να υπήρχε Σο-βιετική Ένωση. Πέρασα σχεδόν μία δεκαετία από τη ζωήμου στη Ρωσία, εργαζόμενος ως ανταπο-κριτής και παρακολουθώντας πώς τελεί-ωσε το πείραμα που άρχισαν ο Λένιν καιο Τρότσκι και, μαζί του ο, κατά Χομπ -σμπάουμ, «σύντομος 20ός αιώνας», πουξεκίνησε στα χαρακώματα του Βερντέν καιστα Σοβιέτ της Πετρούπολης. Φυσικό εί-ναι να ανατρέχω ενίοτε στην «ιδρυτική»για το σημερινό κόσμο εμπειρία αυτή, α-ναζητώντας κρυφές ομοιότητες στις υ-φέρπουσες δομές φαινομενικά άσχετωνεξελίξεων. Στο βιβλίο μου, διατύπωσατην υπόθεση εργασίας ότι ο κ. Χριστόφιαςκινδυνεύει να αποδειχτεί «Γκορμπα-τσόφ», με την έννοια του πολιτικού που,καταλαμβανόμενος από την «ιδεοληψία»ότι πρέπει και μπορεί να λύσει το Κυ-πριακό εδώ και τώρα, χωρίς καθυστέρη-

Κ υ π ρ ι α κ ό

Ένας συσχετισμός του ΚΚΣΕ με το ΑΚΕΛΚ ύ π ρ ι ο ς « Γ κ ο ρ μ π α τ σ ό φ » ο Χ ρ ι σ τ ό φ ι α ς ;

Metrop. 06-25 T.47:METROPOLITAN 21/01/2009 11:15 ΜΜ Page 21

22

ση και χωρίς να εξετάζει αν συντρέχουν οιπροϋποθέσεις και χωρίς να δίνει σημα-σία στις διαψεύσεις της ζωής, μπορεί ναλειτουργήσει ως καταλύτης, τελικά, μιαςδιαδικασίας αυτοκαταστροφής της Κυ-πριακής Δημοκρατίας, του ΑΚΕΛ και τουίδιου προσωπικά. Αντιλαμβάνομαι, επίσης, ότι οι μόνες πο-λιτικές διαφορές που μπορώ να ανιχνεύ-σω στο κυπριακό «Βυζάντιο» από τις δη-λώσεις των δύο αντιπάλων, Κυπριανούκαι Κατσουρίδη, αφορούν στη διατήρησητων επεμβατικών και εγγυητικών δικαι-ωμάτων τρίτων χωρών στην Κύπρο. Ο κ.Κατσουρίδης μοιάζει να λέει «χωρίς κα-τάργησή τους δεν συζητάμε συμφωνία»,ο κ. Κυπριανού λέει ότι δεν δεχόμαστε«μονομερή» (άρα δεχόμαστε «πολυμε-ρή»;) εγγυητικά δικαιώματα και, εσχά-τως, ο κ. Χριστόφιας βρίσκει αντιπαραγω-γική τη συζήτηση για «κόκκινες γραμ-μές».

ΑνατροπέςΟι Κύπριοι κομουνιστές, όμως, όπως καιοι περισσότεροι Κύπριοι γενικώς, δενγνωρίζουν ακόμη να συζητάνε πολιτική,παρόλο που είχανε, τουλάχιστον, το θάρ-ρος να πουν ένα σπουδαίο «όχι» το2004, για να αυτοτρομοκρατηθούν κά-πως και οι ίδιοι μετά. Χρησιμοποιούν τηγλώσσα όχι ως άσκηση απελευθέρωσης,αλλά ως εργαλείο παραπλάνησης, μη α-ντιλαμβανόμενοι ότι, τελικά, κινδυνεύ-ουν να παραπλανηθούν μόνο οι ίδιοι, α-ναγκασμένοι να επιβεβαιώσουν το ρητότου Λακάν, το περίφημο «Είμαστε ό,τι λέ-με». Δεν συζητάνε πολιτική, αλλά την κά-νουν, και για να την κάνουν συζητούν γιατη διαφθορά και την ηθική, για το ενδια-φέρον του ενός και του άλλου για τις ω-ραίες γυναίκες, τα σπορ αυτοκίνητα καιτα πούρα Αβάνας. Για τους πιο μυημένουςυπάρχουν κι άλλες πληροφορίες –δήθενεμπιστευτικές…– για την άλφα ή τη βήταjoint venture, του τύπου «ξέρεις θα σ’ τοπω, αλλά πρόσεχε μην με εκθέσεις, μηντα λες παραπέρα», μια τακτική που μπο-ρεί να κάμψει τη δυσπιστία πολλών αν-θρώπων.Θυμάμαι, το φθινόπωρο του 1993, τον Γιε-γκόρ Λιγκατσόφ, κάποτε παντοδύναμο,νούμερο 2 της σοβιετικής υπερδύναμης,να περνάει το κατώφλι του σπιτιού μουστη Μόσχα, στη Ρουμπλιόφσκοε Σοσέ, γιαμια συνέντευξη στην Ελευθεροτυπία.

Όταν έφυγε, η γυναίκα μου γύρισε και μουείπε: «Τις είδες τις σόλες στα παπούτσιατου; Αυτόν βρήκαν να κατηγορήσουν γιαδιαφθορά;»Μπορεί να μην αποδείχτηκαν ποτέ, οι κα-τηγορίες, όμως, για διαφθορά κατά του Λι-γκατσόφ από τους Εισαγγελείς Γκντλιαν

και Ιβανόφ έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στηνεξουδετέρωση του ΚΚΣΕ και της ικανότη-τάς του να φρενάρει κάπως τον αυτοκα-ταστροφικό οίστρο του γενικού γραμμα-τέα Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, που οδήγησεστην ανατροπή της ΕΣΣΔ. Κι ο Γκορμπα-τσόφ πείστηκε ότι κινδυνεύει από τον πιοπειθαρχικό συνεργάτη του. Ο Λιγκατσόφ«φαγώθηκε». Κι ένας άνθρωπος που μι-

σούσε τον κομουνισμό, με τη σαδομαζο-χιστικού τύπου σχέση που ανέπτυξανπολλοί απαράτσικ, άνθρωποι του μηχα-νισμού, με το κόμμα τους, ανέλαβε τηνκαθοδήγησή του. Ο Αλεξάντρ Γιάκοβλεφυπονόμευσε πρώτα το σοβιετικό έλεγχοστην Ανατολική Ευρώπη και, στη συνέ-χεια, το ίδιο του το κόμμα.Όχι ότι ο Λιγκατσόφ άξιζε πολλά· μια ζωήπειθαρχικό στέλεχος του ΚΚΣΕ, αγνοούσετι σήμαινε ανοιχτή πολιτική, δεν μπο-ρούσε να συνειδητοποιήσει εγκαίρως τηνέκταση της αφέλειας και της προδοσίαςμέσα στον ίδιο το μηχανισμό του κόμμα-τος, θεωρούσε «αμάρτημα» την ανοιχτήσυζήτηση των διαφορών και των επιλο-γών. (Στο Κομουνιστικό Κόμμα της Κύ-πρου, όπως μου έλεγε ένα ιστορικό στέ-λεχός του, θεωρείται «αμάρτημα» όχι μό-νο η ανοιχτή, αλλά και κάθε συζήτηση.)Όταν ξεκίνησε να κάνει κάποια αντιπολί-τευση, ήταν πια πολύ λίγο και πολύ αργά.Το κόμμα του παρασύρθηκε τελικά, μοι-ραίο και άβουλο, από τη δυναμική που ε-ξαπέλυσε ο γενικός γραμματέας. Κάνα χρόνο μετά τη συνέντευξη του Λι-γκατσόφ, συνάντησα τον ήδη βουλευτήΤέλμαν Γκντλιαν να αγορεύει στο «πηγα-δάκι» μιας δεξίωσης στην ελληνική πρε-σβεία της Μόσχας. Κατακεραύνωνε τους«δημοκράτες» που διέλυσαν τη Ρωσία.«Μα τι μας λες», του ’πα, «εσύ δεν τα ξε-κίνησες όλ’ αυτά;». Έβαλε την ουρά στασκέλια κι έφυγε...Ο Γκορμπατσόφ την είχε «ψωνίσει». Νό-μιζε στ’ αλήθεια ότι θα έπειθε τη «διε-θνή κοινότητα» με το φλογερό του πά-θος και μόνο, την ειλικρίνεια των προθέ-σεών του και τις κολοσσιαίες, μονομερείςπαραχωρήσεις του, ότι είναι καιρός ναφύγουμε άπαξ και διά παντός από τις α-πειλές, τα όπλα, τους πολέμους, να α-νοίξουμε ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορίατης ανθρωπότητας. (Άλλων το «όνειρο»είναι πιο μετριοπαθές, θέλουν να λύσουνεπιτέλους το Κυπριακό…) Πίστευε –ή τονείχαν πείσει– ότι ήταν μεγαλοφυής καιπροοριζόταν να ανοίξει «νέους δρό-μους» στην ιστορία της ανθρωπότητας η«Νέα Πολιτική Σκέψη» του, που, στηνπραγματικότητα, όμως, δεν γεννήθηκεστο μυαλό του, αλλά «πάσαρε» τεχνηέ-ντως στους συνεργάτες του ο «διεθνήςπαράγων» (και ειδικότερα η μελέτη γιατις ταξικές και πανανθρώπινες αξίες πουείχε κάνει με χρηματοδότηση της αμερι-

ο Γκορμπατσόφ τηνείχε «ψωνίσει», νόμιζε

στ’ αλήθεια ότι θα έπειθε τη «διεθνή κοινότητα» με το

φλογερό του πάθος,την ειλικρίνεια

των προθέσεών τουκαι τις κολοσσιαίες,

μονομερείς παραχωρήσεις του

Metrop. 06-25 T.47:METROPOLITAN 21/01/2009 11:15 ΜΜ Page 22

23

Κ υ π ρ ι α κ ό

κανικής κυβέρνησης ένας εμιγκρές πρώ-ην διαφωνών, ο Σλιάπεντοχ).Η φιλόδοξη γυναίκα του, η Ραΐσα, τον έ-σπρωχνε. Τελείως άπειρος από διεθνήπολιτική, ένας επαρχιώτης για τα σοβιε-τικά μέτρα και σταθμά, αναγνώριζε σταφρενιασμένα χειροκροτήματα και τις επι-δοκιμασίες του «διεθνούς παράγοντος»την εκτίμηση στις ιδέες και στο πρόσωπότου, όχι τον ενθουσιασμό που προκα-λούσε η αυτοκαταστροφή της Ρωσίας καιτου «σοσιαλισμού» της στους αντιπά-λους τους. Όταν, όμως, κατάλαβε ότι πή-γαινε ολόισια στα βράχια, προς τα τέλητου 1990, τότε γύρεψε το κόμμα του νατον στηρίξει. Ήταν, όμως, πια αργά· το ’χεήδη εξουδετερώσει ο ίδιος... Το έξυπνοπουλί, λένε, από τη μύτη πιάνεται.Είδα ένα βράδυ, μετά το τέλος της ΕΣΣΔ,το ζεύγος Γκορμπατσόφ στο σπίτι τουΤζουλιέτο Κιέζα, του ανταποκριτή της Ουνιτά στη Μόσχα. Η Ραΐσα είχε πια συ-νειδητοποιήσει την έκταση της κατα-στροφής. Μας εκλιπαρούσε με το βλέμ-μα να συνηγορήσουμε στη συμβουλή τηςπρος τον άνδρα της να μην κατεβεί στιςπροεδρικές εκλογές, στις οποίες εκείνοςτελικά κατέβηκε, παίρνοντας λιγότερο α-πό… 1%. Αργότερα πέθανε, νομίζω γιατίκατάλαβε. Ο Μιχαήλ Σεργκέεβιτς ακόμηκαι σήμερα δεν θέλει να συνειδητοποι-ήσει την τραγωδία στην οποία πρωτο-στάτησε.Κατά τη γνώμη μου, το μακράν σημαντι-κότερο κείμενο του Λένιν είναι η Διαθήκητου. Αν το πολιτικό γραφείο του κόμματοςτην είχε λάβει υπόψη του, αντί να την α-παγορεύσει, η εξέλιξη του 20ού αιώναθα ’ταν πολύ διαφορετική. Στο κείμενο αυ-

τό, ο ηγέτης της Ο-κτωβριανής Επανά-

στασης χαρακτηρίζειμε μια πινελιά τους συ-

ντρόφους του. Ζητά τηναπομάκρυνση του Στά-

λιν, τον οποίο κρίνει επι-κίνδυνο, γιατί δεν γνωρίζει

πώς να χρησιμοποιεί την τε-ράστια δύναμη του μη-

χανισμού. Για τους Ζι-νόβιεφ και Κάμενεφ

υποστηρίζει ότι ασφα-λώς δεν ήταν τυχαία η

στάση τους το 1917. Αλλάδεν μπορεί να χρησιμοποιείται

αυτό το επιχείρημα κάθε φορά γιανα λυθούν οι διαφορές μαζί τους. Αν ένακόμμα προσάπτει σε ένα στέλεχός του κά-τι σοβαρό, τότε οφείλει να ξεκαθαρίσει α-μέσως το ζήτημα, όχι να το αφήνει να αι-ωρείται, για να ελέγχει τον… υποψήφιοκατηγορούμενο.

Κοινωνία απελεύθερωνΆλλωστε, πρέπει κανείς να εξετάζει προ-σεκτικά το κίνητρο όσων εξαπολύουν η-θικές κατηγορίες, σε ποιο κοινωνικό πε-ριβάλλον διατυπώνονται και ποια σημα-σία έχουν. Σε κρίσιμα σημεία της ιστορίαςτου ΑΚΕΛ, οι φήμες για την ερωτική συ-μπεριφορά ανώτατων στελεχών ή συ-ντρόφων τους έπαιξαν σημαντικό ρόλο.Αλλά είναι, λόγου χάρη, στις σημερινέςσυνθήκες της Κύπρου ψυχικά υγιέστεροςένας κομουνιστής που λέει ότι δεν του α-ρέσουν οι ωραίες γυναίκες ή τα σπορ αυ-τοκίνητα; Ποιος χαρακτήρας κομουνιστήθα υπερασπίσει καλύτερα τα συμφέροντατου λαού και του κόμματος; Η καταπίεση βασικών ενστίκτων, όπως τοσεξουαλικό, δεν οδηγεί στην εξαφάνισήτους, αλλά στην ικανοποίησή τους με α-κατάλληλους και ζημιογόνους τρόπους.Η καταπίεση των «παθών» δεν κάνει τουςανθρώπους ηθικότερους, τους κάνει είτενευρωτικούς είτε υποκριτές. Τα πάθη που

καταπιέζονται όχι μόνο δεν εξαφανίζο-νται, πολλώ δε μάλλον κάνουν τους αν-θρώπους που τα απωθούν έρμαιά τους.Ο Βίλχελμ Ράιχ έχει περιγράψει τη σε-ξουαλική καταπίεση ως έναν από τους βα-σικούς μηχανισμούς που στήριξαν το φα-σισμό. Η κυπριακή κοινωνία δεν μοιάζει,βέβαια, με τις μεσοπολεμικές κοινωνίες.Έχει «απελευθερώσει» την πρακτική της,χωρίς, όμως, να «απελευθερώσει» τη συ-νείδηση και την ιδεολογία της, και δια-χειρίζεται την αντίφαση διά της καθολι-κής υποκρισίας, χωρίς καν να υποπτεύε-ται το τίμημα που καταβάλλει. Από κοι-νωνία καταπιεσμένων μεταβλήθηκε όχισε κοινωνία ελεύθερων, αλλά σε κοινω-νία απελεύθερων.Αυτό που συνέβη στα ήθη συνέβη και στηνπολιτική. Εδώ η υποκρισία συνίσταται στονα ισχυριζόμαστε, φερ’ ειπείν, ότι κάνουμεαγώνα εναντία στην εισβολή, ενώ αναζη-τούμε τρόπο αξιοπρεπούς υποχώρησης, ναλέμε ότι θέλουμε να ζήσουμε με τους Τούρ-κους, ενώ δεν θέλουμε, «άλλα να λέμε,άλλα να σκεφτόμαστε, άλλα να κάνουμε»,όπως μου ’πε μια μέρα για μας τους Έλ-ληνες ένας Ελβετός δημοσιογράφος, κι έ-μεινα να τον κοιτάω άναυδος. Αυτός είναι ομηχανισμός που μπορεί να ωθήσει την κυ-πριακή κοινωνία να δεχτεί μια λύση πουδεν θα είναι απλώς κακή, πολύ περισσό-τερο θα καταστρέψει το υπάρχον κυπριακόκράτος – βασική προϋπόθεση επιβίωσηςκαι ευημερίας των Ελληνοκυπρίων, αν όχικαι της Ελλάδας μαζί.Η απουσία πολιτικής, ως έλλογης καισυνεπούς έκφρασης των επιθυμιών, εί-ναι συνέπεια του γεγονότος ότι η κυ-πριακή κοινωνία δεν πέρασε ποτέ απόδημοκρατική επανάσταση, πέρασε μόνοαπό εθνική, και αυτή ανολοκλήρωτη. Έ-μαθε να συνεννοείται με μυστικούς κώ-δικες και να χρησιμοποιεί τα λόγια γιανα παραπλανά. Η επιτυχία της στο ε-μπόριο, στη συσσώρευση πλούτου καιστις μεθόδους εξαπάτησης, που την κα-θιστούν δυνατή, καθιστά ευκολότερη τημεταφορά αυτών των μεθόδων στην πο-λιτική. Αν, όμως, οι Κύπριοι δεν «ενηλι-κιωθούν», αν δεν πάρουν στα σοβαράτον εαυτό τους, αν εξακολουθήσουν ναχρησιμοποιούν τον ανορθολογισμό, ναμην συμπεριφέρονται ως κυρίαρχο καιανεξάρτητο κράτος, αλλά ως ανατολίτες,τότε θα καταστραφούν, και ίσως κατα-στρέψουν και την Ελλάδα… n

η κυπριακή κοινωνίαδεν πέρασε ποτέ από δημοκρατική

επανάσταση, πέρασεμόνο από εθνική,

κι αυτή ανολοκλήρωτη

Metrop. 06-25 T.47:METROPOLITAN 21/01/2009 11:15 ΜΜ Page 23