Ένας αϊτός περήφανος

24
Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Β΄ Επιπέδου για την Αξιοποίηση κι Εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική Πράξη Κλάδος ΠΕ02 ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΚΣΕ ΚΟΖΑΝΗΣ, 2011- 2012 Επιμορφωτές: ΡΩΣΣΙΟΥ ΓΛΥΚΕΡΙΑ, ΠΛΕΥΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ «Κλέφτικο τραγούδι: «Ένας αϊτός περήφανος»
  • Upload

    -
  • Category

    Documents

  • view

    1.264
  • download

    0

Transcript of Ένας αϊτός περήφανος

Page 1: Ένας αϊτός περήφανος

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Β΄ Επιπέδου για την Αξιοποίηση κι Εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική ΠράξηΚλάδος ΠΕ02 ΦΙΛΟΛΟΓΩΝΚΣΕ ΚΟΖΑΝΗΣ, 2011- 2012Επιμορφωτές: ΡΩΣΣΙΟΥ ΓΛΥΚΕΡΙΑ, ΠΛΕΥΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

«Κλέφτικο τραγούδι: «Ένας αϊτός περήφανος»

Επιμορφούμενη: ΖΥΓΟΥΡΗ ΈΛΣΑ

Page 2: Ένας αϊτός περήφανος

Ταυτότητα διδακτικού σεναρίουΤο παρακάτω σενάριο διδασκαλίας σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε σε σχολική τάξη το σχολικό έτος 2011-2012, στο πλαίσιο της επιμόρφωσης εκπαιδευτικών β΄ επιπέδου (ΠΕ02) για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη.Τίτλος: Κλέφτικο τραγούδι: «Ένας αϊτός περήφανος» Διδακτικό αντικείμενο: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου (Ελληνικός γραμματισμός)Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές: μουσική, χορός, παράδοση, γλώσσα, σημειωτική, λαογραφία, ιστορία, κοινωνική ανθρωπολογίαΣχολική τάξη: 14 εκπαιδευόμενοι του 1ου κύκλου σπουδών ΣΔΕ Κοζάνης Επιμορφούμενη: Ζυγούρη Έλσα

Σύντομη περιγραφή - Θεωρητικό πλαίσιοΤο σενάριο διδασκαλίας είναι εμπνευσμένο από τις αρχές της διαθεματικότητας, του πολυγραμματισμού, της ομαδοσυνεργατικής διερευνητικής μάθησης και της χρήσης των ΤΠΕ από εκπαιδευτές και εκπαιδευομένους και σύμφωνο με το ΔΕΠΠΣ Νεοελληνικής Λογοτεχνίας για το Γυμνάσιο. Η ευάριθμη τάξη χωρίζεται σε τρεις ομάδες, στις οποίες δίνεται από ένα φύλλο δραστηριοτήτων. Με το πρώτο φύλλο επιδιώκονται δραστηριότητες των μαθητών που αφορούν το δημοτικό τραγούδι, με το δεύτερο δραστηριότητες που έχουν σχέση με τους κλέφτες της τουρκοκρατίας και με το τρίτο επιδιώκονται δραστηριότητες που έχουν σχέση με το πουλί αετός ως σύμβολο.

Διάρκεια4 ώρες: δύο διδακτικές ώρες για την ολοκλήρωση των εργασιών των μαθητών και άλλες δύο για την παρουσίασή τους.

Σκοπός της διδασκαλίας είναι πρωτίστως, σύμφωνα και με το ΔΕΠΠΣ Νεοελληνικής Λογοτεχνίας για το Γυμνάσιο, η μόρφωση των μαθητών και η συναισθηματική και επικοινωνιακή τους καλλιέργεια μέσα από την επαφή τους με λογοτεχνικά κείμενα, έργα της πολιτισμικής μας κληρονομιάς που φέρουν αξίες, όπως και η ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας για τη διά βίου μάθηση. Οι μαθητές επίσης επιδιώκεται να κατανοήσουν και να είναι ικανοί να αντιδράσουν στα νοήματα πολυτροπικών κειμένων, όπως και να τα παραγάγουν, να νιώσουν την πνευματική, αισθητική απόλαυση που προσφέρει η λογοτεχνία, να νιώσουν τη χαρά της ανακάλυψης, της δημιουργίας μέσω της συλλογής υλικού και της σύνθεσης εργασιών, της ενσωμάτωσης σε ομάδες, της αυτοεκτίμησης και της αυτοπραγμάτωσης.

Στόχοι της διδασκαλίας:Σε σχέση με το μάθημα1) οι μαθητές να γνωρίσουν το δημοτικό τραγούδι, τα θέματά του, τα είδη του, τα χαρακτηριστικά του και να αξιοποιήσουν τη γνώση των τελευταίων στο υπό μελέτη τραγούδι 2) να ασχοληθούν εκτός από τους στίχους, με τη μουσική και το χορό του δημοτικού τραγουδιού, να μάθουν από πού μπορούν να αντλήσουν πληροφορίες για αυτά, ονόματα ερευνητών και έργα τους3) να προβληματιστούν με θέματα που έχουν να κάνουν με την αξία της παράδοσης και να εκφράσουν την άποψή τους4) να κατανοήσουν την ιστορικότητα του κλέφτικου τραγουδιού, ποιοι ήταν οι

Page 3: Ένας αϊτός περήφανος

κλέφτες της τουρκοκρατίας, να συλλέξουν πληροφορίες για τη ζωή τους από το κλέφτικο που μελετούμε, αλλά και από άλλα κλέφτικα, να διαχωρίσουν και να συγκρίνουν τους κλέφτες με του λήσταρχους του πρώτου τέταρτου του 20ού αι.5) να προβληματιστούν και να εκφράσουν την άποψή τους πάνω στην αντιμετώπιση των κλεφτών από τον κόσμο και στο πότε γίνεται θετική, φτάνοντας μάλιστα στην ηρωοποίησή τους.6) να γνωρίσουν πώς και γιατί χρησιμοποιείται ο αετός ως σύμβολο στη γλώσσα και τον πολιτισμό7) να συγκρίνουν δοθέντα δημοτικά τραγούδια με το κλέφτικο του μαθήματος ως προς την παρουσίαση του αετού και να γνωρίσουν, αναζητώντας τα, και άλλα8) να εκφράσουν και να κατανοήσουν συναισθήματα, κινητήριες δυνάμεις της τέχνης, φορείς μέγιστης σημασίας, καθώς επηρεάζουν τη σκέψη και τη δράση μας και καθορίζουν τη ζωή μας.9) να κατανοήσουν καλύτερα και να απολαύσουν βαθύτερα το κείμενο μέσα από την παρατήρηση, την επεξεργασία, τη διερεύνηση, την ανταλλαγή αναγνωστικής ευαισθησίας και πείρας, να ασκηθούν στην ανάγνωση κειμένων, ώστε να γίνουν επαρκείς και με κριτική συνείδηση αναγνώστες, να ευαισθητοποιηθούν σε καίρια θέματα του ανθρώπου και της κοινωνικής ζωής του, να γνωρίσουν μορφές και αξίες του πολιτισμού που συνδέονται με τη ζωή, την παράδοση και τη φυσιογνωμία του έθνους αλλά και με το ευρύτερο οικουμενικό πολιτισμικό περιβάλλον (από ΕΠΠΣ ΚΝΛ)Σε σχέση με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (το τεχνολογικό/ηλεκτρονικό/ψηφιακό γραμματισμό)10) να αναπτύξουν δεξιότητες αναφορικά με τη χρήση των ΤΠΕ και του διαδικτύου, να χρησιμοποιούν τους φυλλομετρητές και τις μηχανές αναζήτησης για την πλοήγηση στο διαδίκτυο με την επιλογή του κατάλληλου γλωσσικού κώδικα, να εξοικειωθούν με λογισμικά γενικής χρήσης, με σύγχρονα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγής λόγου, όπως είναι το λογισμικό επεξεργασίας κειμένου και το λογισμικό παρουσιάσεων, για τη σύνθεση και παρουσίαση των εργασιών τους και για την επικοινωνία τους με εργασίες άλλων11) να κατανοήσουν τις δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο ως μέσο επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών και να ασκηθούν στην αποτελεσματική αναζήτησή τους, την αξιολόγηση, την οργάνωσή τους και την αξιοποίησή τους για τη σύνθεση των δικών τους κειμένων12) να γνωρίσουν επιλεγμένους δικτυακούς τόπους και να εξοικειωθούν με τη χρήση ανοιχτών διερευνητικών περιβαλλόντων, όπως είναι τα ηλεκτρονικά λεξικά και τα σώματα κειμένων13) να ασκηθούν στην κριτική ανάγνωση και επεξεργασία πολυτροπικού, διακειμενικού, υπερκειμενικού ψηφιακού λόγου, καθώς και στην παραγωγή τουΣε σχέση με την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του μαθητή (τον κοινωνικό γραμματισμό) - παιδαγωγικοί στόχοι, στάσεις, αξίες14) να ασκηθούν στην ομαδική εργασία και να καλλιεργήσουν τις απαιτούμενες δεξιότητες (παρρησίας, επικοινωνίας, συνεργασίας, συναισθηματικής ευφυίας, αυτογνωσίας, ενσυναίσθησης) και αξίες (συλλογικότητας, αλληλεγγύης, αλληλοβοήθειας, σεβασμού), με την αξιοποίηση των δημιουργικών δυνάμεων όλων, των ικανοτήτων και δυνατοτήτων τους, την εξάλειψη του ανταγωνισμού και φόβων αποτυχίας και την επιδίωξη ταυτοτήτων και βιωμάτων επιτυχίας ως μελών ομάδων σχολείου και τάξης

Page 4: Ένας αϊτός περήφανος

15) να εξοικειωθούν με τη ανακαλυπτική-βιωματική μάθηση, με την οικοδόμηση της γνώσης έχοντας ενεργητικό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία και με την παρουσίαση εργασιών ενώπιον κοινού (της ολομέλειας της τάξης)16) να έχουν διερευνητική και κριτική προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου 17) «να είναι σε θέση να εκφράζουν, προφορικά ή γραπτά, την αναγνωστική τους πρόσληψη, να σχολιάζουν και να αξιολογούν τεκμηριώνοντας στο κείμενο την άποψή τους» (από ΕΠΠΣ ΚΝΛ)18) να προβληματίζονται, να διαμορφώνουν προσωπική άποψη, να τη διατυπώνουν και να την τεκμηριώνουν, να αιτιολογούν το συναίσθημά τους, να συγκροτούν ένα σύστημα αξιών, να φαντάζονται, να υποθέτουν, να κρίνουν, να συγκρίνουν, να διακρίνουν, να παρατηρούν, να επισημαίνουν, να διαπιστώνουν, να εκτιμούν τη λογοτεχνική ποιότητα (από ΕΠΠΣ ΚΝΛ)19) να ασκηθούν στην αυτοαξιολόγηση και την ετεροαξιολόγηση από τον εκπαιδευτικό και τους συμμαθητές τους, για ανατροφοδότηση και βελτίωση 20) να αναπτύξουν εργατικότητα, φιλοπονία, εσωτερικά κίνητρα, φιλομάθεια.

Μέθοδος: η ομαδοσυνεργατική διερευνητική - ανακαλυπτική μάθηση, με αξιοποίηση των ΤΠΕ. Οι μαθητές διερευνούν και ανακαλύπτουν διαθεματικά τη γνώση, σε πλαίσιο που διαμορφώνεται και παρακολουθείται από το διδάσκοντα.

Υλικοτεχνική υποδομή: υπολογιστές, φυλλομετρητές, μηχανές αναζήτησης, διαδίκτυο, σουίτες γραφείου (λογισμικά όπως λογισμικό επεξεργασίας κειμένου και λογισμικό παρουσιάσεων), ηλεκτρονική διεύθυνση ομάδας και συνεργατικά έγγραφα της google ή ιστολόγιο, βιντεοπροβολέας ή διαδραστικός πίνακας.

Φάσεις διδασκαλίαςΤο σενάριο εφαρμόζεται σε τέσσερις ώρες, που περιλαμβάνουν το χρόνο εργασίας των μαθητών στην ενασχόλησή τους με τις ομαδικές δραστηριότητες των φύλλων εργασίας και την παρουσίαση στην τάξη των όσων έχουν κάνει οι ομάδες.Ο χώρος είναι το εργαστήριο της πληροφορικής ή μια αίθουσα με υπολογιστές και διαδραστικό πίνακα ή ένα προβολικό μέσο.Το μάθημα ξεκινά με τη συνοπτική παρουσίαση της διαδικασίας που θα ακολουθηθεί (τυχαίος χωρισμός σε τρεις ομάδες, ισάριθμα φύλλα εργασιών που θα δουν οι μαθητές σε ιστολόγιο ή σε διακριτό φάκελο στην επιφάνεια εργασίας των υπολογιστών ή στα συνεργατικά έγγραφα της Google, με χρήσιμες για τις εργασίες ιστοσελίδες στο τέλος κάθε φύλλου, με καθορισμένο τρόπο εργασίας, τρόπο παρουσίασης –και αν δεν υπάρχει οδηγία στα φύλλα, υπάρχει ελεύθερη επιλογή παρουσίασης).Στη συνέχεια θα διαβαστεί το κείμενό μας, ένα αλληγορικό κλέφτικο δημοτικό τραγούδι, όπως διαβάζουμε στην Εισαγωγή και θα ζητηθεί από τους μαθητές να εξηγήσουν τον κάθε όρο, γιατί αλληγορικό, γιατί κλέφτικο κλπ. Θα ακολουθήσει η εργασία των μαθητών κατά ομάδες με βάση τα φύλλα τους και με διαχείριση του χρόνου από τους ίδιους, με τυχόν δημιουργία υποομάδων, με κατανομή ρόλων, και με εμψύχωση, επίβλεψη και βοήθεια, όποτε χρειάζεται, από το διδάσκοντα.Το μάθημα ολοκληρώνεται με την παρουσίαση των ομαδικών εργασιών και την ανάρτηση των αξιολογότερων, κατά την κρίση της τάξης, σε ιστολόγιο.

ΑξιολόγησηΑξιολογούμε κατά πόσο επιτυγχάνονται οι στόχοι που έχουμε θέσει, κυρίως οι

Page 5: Ένας αϊτός περήφανος

άμεσοι, καθώς υπάρχουν και γενικοί, απώτεροι, μακροπρόθεσμοι στόχοι, που εκτιμώνται σε βάθος χρόνου και με συνεκτίμηση πολλών άλλων παραγόντων.Η εφαρμογή του παρόντος σεναρίου ήταν καλή, καθώς οι άμεσοι βασικοί στόχοι επιτεύχθηκαν. Διατέθηκε ένα συνεχόμενο διδακτικό δίωρο για την εκτέλεση των εργασιών των φύλλων και ένα ακόμη συνεχόμενο διδακτικό δίωρο για την παρουσίασή τους από τις ομάδες στην ολομέλεια της τάξης. Παράγοντες επιτυχίας ήταν το ότι οι μαθητές ήταν ήδη εξοικειωμένοι με τη χρήση των ΤΠΕ, είχαν καλό γνωστικό επίπεδο, καλές σχέσεις μεταξύ τους και με τη διδάσκουσα. Επίσης οι δραστηριότητες διαμοιράστηκαν εντός των ομάδων με τη δημιουργία υποομάδων, με αποτέλεσμα την εργασιακή τους ελάφρυνση.Παρεκκλίσεις από το σενάριο πρέπει να γίνονται όταν το απαιτεί η δυναμική της τάξης

Page 6: Ένας αϊτός περήφανος
Page 7: Ένας αϊτός περήφανος
Page 8: Ένας αϊτός περήφανος

ΣΔΕ ΚΟΖΑΝΗΣΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣΑ΄ κύκλος σπουδών

Κλέφτικο τραγούδιΈνας αϊτός περήφανος

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΩΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

Το δημοτικό τραγούδι

Θεόφιλος, Ο χορός των Μεγάρων

1) Βρείτε στο διαδίκτυο πληροφορίες για το δημοτικό τραγούδι. Συγκεκριμένα: - Ποιοι είναι οι δημιουργοί του; - Ποια τα θέματά του και τα μορφικά του χαρακτηριστικά; - Τι είναι οι παραλλαγές του δημοτικού τραγουδιού και τι οι παραλογές; - Τι γνωρίζετε για τα κλέφτικα δημοτικά; Ποια άλλα δημοτικά εκτός από τα κλέφτικα, έχουν φανερό ιστορικό χαρακτήρα; - Πότε γράφτηκαν τα τελευταία δημοτικά τραγούδια; - Γιατί πιστεύετε δε γράφονται δημοτικά τραγούδια σήμερα; - Πότε ακούγονται τα δημοτικά στη σύγχρονη ζωή; Να απαντήσετε στις παραπάνω ερωτήσεις συνθέτοντας ένα κείμενο σε λογισμικό παρουσίασης ή επεξεργασίας κειμένου, που θα παρουσιάσετε στην τάξη.

2) Ποια από τα χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού βρίσκουμε στο κλέφτικο δημοτικό τραγούδι «Ένας αϊτός περήφανος»; (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση)

3) α. Να παρουσιάσετε σε λογισμικό παρουσίασης βιντεάκια της επιλογής σας που θα βρείτε στο διαδίκτυο, ώστε να ακουστεί η μουσική των οργανοπαιχτών και η φωνητική δεξιότητα των τραγουδιστών της δημοτικής μουσικής και τα οποία θα είναι

Page 9: Ένας αϊτός περήφανος

αντιπροσωπευτικά περιοχών της χώρας (ηπειρώτικα, θρακιώτικα, μακεδονίτικα, νησιώτικα κλπ.).

β. Να αναφέρετε δημοτικούς χορούς και χορευτικά τμήματα πολιτιστικών συλλόγων ή χορευτικούς ομίλους που έχετε στην περιοχής σας (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση)

γ. Να καταγράψετε σε λογισμικό επεξεργασίας κειμένου ονόματα ερευνητών της δημοτικής μας παράδοσης και έργα τους. Αν ήσαστε οι ίδιοι ερευνητές πού θα απευθυνόσασταν (ιδρύματα, μουσεία, βιβλιοθήκες, πανεπιστημιακά τμήματα);

δ. Να διαβάσετε τα παρακάτω κείμενα και να τα σχολιάσετε (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση): «Μπορεί να πιστέψει άνθρωπος πως η φυλή που τραγουδούσε με τέτοια λόγια κατάντησε να τραγουδά αυτά τ΄ ανάλατα και κακορίζικα πράγματα που τραγουδά σήμερα; Πάνε, χάνουνται όλα τα καλά μας.»Φ. Κόντογλου, Τα έμορφα τραγούδια μας, η αναπνοή της φυλής μας

«Η σημασία ούτως της σπουδής της ελληνικής δημώδους μουσικής, ως και των λαϊκών χορών είναι προφανής, ου μόνον δι΄επιστημονικούς σκοπούς προς γνώσιν του εθνικού πολιτισμού ημών...ως προς την ιστορικήν του αρχήν και εξέλιξιν, αλλ’ ακόμη και προς χρήσιν των γονίμων της μουσικής ταύτης στοιχείων εις τον σύγχρονον βίον, τον τε λαϊκόν και τον ευρύτερον εθνικόν, και τον λόγον της λογίας παραδόσεως, ως ύλης δια εμπνεύσεις και προσωπικάς συνθέσεις».Γεώργιος Σπυριδάκης, από την εισαγωγή του 3ου τόμου των Ελληνικών δημοτικών τραγουδιών της Ακαδημίας Αθηνών.

Όταν η παράδοση γίνεται μόδα...Μόδα και παράδοση είναι δύσκολο να συμβαδίζουν. Είναι, εξ΄ ορισμού, δύο λέξεις ασύνδετες μεταξύ τους. Αυτό, δείχνει να ανατρέπεται τον τελευταίο καιρό. Όλο και περισσότεροι νέοι, περνάνε τον ελεύθερο χρόνο τους σε μικρές αποθήκες και αυτοσχέδια στούντιο. Όχι με τη συντροφιά της ηλεκτρικής κιθάρας, όπως συνήθιζαν μέχρι τώρα, αλλά με τους ζεστούς ήχους του λαούτου, του τζουρά, του νταουλιού. Έτσι, στην συγκεκριμένη περίπτωση, αυτοί που υποστηρίζουν ότι οι νέοι έχουν την τάση να απορρίπτουν τις πατροπαράδοτες αξίες, μάλλον διαψεύδονται. Η επέλαση των αφρικάνικων, ασιατικών και νοτιοαμερικάνικων ethnic συγκροτημάτων, μαζί με μία μουσική τάση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια, φέρνοντας στην επικαιρότητα μουσικές, ξεχασμένες και παραμελημένες μέχρι πρόσφατα, ίσως ώθησε πολλούς σε μία πιο συστηματική ενδοσκόπηση, σε μία αναζήτηση της δικιάς μας μελωδικής πολιτιστικής κληρονομιάς.Τα νέο-παραδοσιακά συγκροτήματα, φαίνονται αποφασισμένα να αντισταθούν στην τρέχουσα βιομηχανία των εύκολων σουξέ, προβάλλοντας σαν αντίβαρο τη γλυκιά χροιά των ήχων που μας μεταφέρουν σε μία άλλη εποχή. Έχουν ως βασικό σημείο αναφοράς, γνωστές μικρασιάτικες, ηπειρώτικες, βορειοελλαδίτικες, κρητικές ή νησιώτικες μελωδίες, πολλές φορές, μπολιασμένες με μία διάθεση πειραματισμού, πάνω σε ανατολίτικους δρόμους. Εμπλουτισμένες με μουσικά όργανα που προέρχονται, όχι μόνο από την Ελληνική, αλλά και από την ασιατική μουσική κουλτούρα, ενισχύοντας την άποψη ότι η παράδοση δεν πρέπει να μένει στάσιμη, σαν μουσειακό είδος, αλλά να αξιοποιείται, δίνοντας έναυσμα για νέες, δημιουργικές προσπάθειες. Εκείνοι, που επέλεξαν να ασχοληθούν με την μουσική του τόπου μας,

Page 10: Ένας αϊτός περήφανος

ποντάρουν στην αδιαμφισβήτητη πολυμορφία της, αφού πηγάζει από μία χώρα, σταυροδρόμι των εθνών και των πολιτισμών. Όπως είναι φυσικό, στο πέρασμα των αιώνων δανείστηκε στοιχεία από τη μουσική παράδοση των γειτονικών λαών, ενώ συγχρόνως αξιοποιούσε τις ηχητικές φόρμες της βυζαντινής μουσικής.Η δημιουργία τέτοιου είδους συγκροτημάτων δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Και στο παρελθόν υπήρξαν ομάδες ανθρώπων που προσπάθησαν να προσεγγίσουν με συνέπεια, παραδοσιακά μουσικά ιδιώματα. Προσπάθειες που, πολλές φορές, παραγκωνίστηκαν από μία κυρίαρχη τάση που θέλει την παραδοσιακή μουσική, εμπορευματοποιημένη, ή ενταγμένη στη λογική των πανηγυριών.Οι μελωδίες της νοσταλγίας, του Στέλιου Καλογεράκη

Χρήσιμες ιστοσελίδες για τις εργασίες σας:ΒικιπαίδειαΣυμβολισμοί - Αλληγορίες - Παρομοιώσεις στο Δημοτικό τραγούδι Επιλογή Βιβλιογραφίας για τα Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια Δημοτικοί χοροίΟι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί κατά περιοχέςΕλληνικοί παραδοσιακοί χοροίΜεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη»Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως ΜερλιέΚέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών ΑΡΧΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΕΠΙ ΙΤΕ Ινστιτούτο Μακεδονικών ΣπουδώνΕλληνικοί παραδοσιακοί χοροί musicportal.gr

Μαθητές πρώτης ομάδας:

Page 11: Ένας αϊτός περήφανος

ΣΔΕ ΚΟΖΑΝΗΣΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣΑ΄ κύκλος σπουδών

Κλέφτικο τραγούδιΈνας αϊτός περήφανος

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

Οι κλέφτες

Φώτης Κόντογλου, Κλέφτες και Αρματολοί, 1948

1) Να βρείτε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τη ζωή των κλεφτών, αφού πρώτα αναφέρετε πότε έδρασαν, γιατί ονομάστηκαν έτσι, με ποια άλλη ομάδα συνηθίζουμε να τους αναφέρουμε και γιατί, πώς αντιμετωπίζονταν τότε, πώς σήμερα. Παρουσιάστε το σε λογισμικό παρουσίασης, συνοδευόμενο και από σχετικές εικόνες.

2) α. Με ποιο τρόπο εκφράζει ο ποιητής τις δυσκολίες στη ζωή του περήφανου και λεβέντη κλέφτη στο κλέφτικο δημοτικό τραγούδι «Ένας αϊτός περήφανος»; (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση)

Page 12: Ένας αϊτός περήφανος

β. Ποιες επιπλέον πληροφορίες για τους κλέφτες της τουρκοκρατίας μπορείτε να αντλήσετε από τα παρακάτω κλέφτικα τραγούδια: (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση)Μαύρη ζωή που κάνουμε εμείς οι μαύροι κλέφτεςΜαύρη, μωρέ, πικρή ζωή που κάνουμεΜαύρη ζωή που κάνουμε εμείς οι μαύροι κλέφτες, εμείςοι μαύροι κλέφτεςΠοτέ, μωρέ, ποτέ μας δεν αλλάζουμε, ποτέ μας δεν αλλάζουμεκαι δεν ασπροφορούμεΌλη, μωρέ, όλη μερούλα πόλεμοΌλη μερούλα πόλεμο το βράδυ καραούλι, το βράδυ καραούλιΚοντά, μωρέ, κοντά, στα ξημερώματαΚοντά στα ξημερώματα γυρίζω να πλαγιάσω, γυρίζω να πλαγιάσωΤο χε- μωρέ, το χέρι μου προσκέφαλο και το σπαθί μου στρώμα, και το σπαθί μου στρώμαΤο κα'μωρέ, καριοφίλι μ΄αγκαλιάΤο καριοφίλι μ΄ αγκαλιά σαν το παιδί την μάνα, σαν το παιδί τη μάνα.

Ανάθεμά τα τα βουνά με το ζακόνι πόχουνΑνάθεμά τα τα βουνά με το ζακόνι πόχουν, το καλοκαίρι κίτρινα και το χειμώνα μαύρα, και την πικρή την άνοιξη πολύ ροδαμισμένα. Κανένας δεν τα χάρηκε μες τον απάνω κόσμο, η κλεφτουριά τα χαίρεται και τα μικρά κλεφτόπλα.Πηδάνε, παίζουν και γλεντάν και ρήνουν 'ς το σημάδι,γυρίζουν και 'ς τη σούγλα τους τα παχουλά τα κριάρια,ποκεί οι Τούρκοι δεν πατάν, φοβούνται τα κλεφτόπλα.Μας ήρθ΄η άνοιξη πικρή, το καλοκαίρι μαύρομας ήρθε κι ο χινόπωρος πικρός φαρμακωμένος.Μαζί εσυμβολεύονταν Γιωργάκης και Φαρμάκης:«Γιωργάκ΄, έλα να φύγουμε στη Μοσκοβιά να πάμε»«Καλά τα λες, Φαρμάκη μου, καλά το συντυχαίνεις,μάναι μου φαίνεται ντροπή κι ο κόσμος θα γελάσει.Καλύτερ΄ας βαστάξουμε σ΄αυτό το μοναστήριόσο να βγει ο Μόσκοβος νάρθει να μας βοηθήσει».Δώστε και στη Φαρμάκαινα μαντάτο του θανάτου.Και τα λημέρια φώναξαν ΄πο πέρ΄ από του Σέκου:« Πολύ μαυρίλα πλάκωσε και τα βουνά μαυρίζουν!»Μήνα βοήθεια έρχεται, μήνα συντρόφοι φτάνουν;Μόνε Τουρκιά μας πλάκωσε χιλιάδες δεκαπέντε»«Τι ’ν’ το κακό που γίνεται τούτο το καλοκαίρι, / τρία χωριά μάς κλαίονται, τρία κεφαλοχώρια, / μας κλαίγεται κι ένας παπάς από τον Αγιο Πέτρο. / Τι τόκαμα του κερατά και κλαίγετ’ από μένα; / Μήτε τα βόδια τ’ έσφαξα μήτε τα πρόβατά του / τη μια του κόρη φίλησα, τις δυο του θυγατέρες, / το ’να παιδί του σκότωσα, τ’ άλλο το πήρα σκλάβο / και πεντακόσια δυο φλουριά για ξαγορά τού πήρα / ούλα λουφέ τα μοίρασα, λουφέ στα παλικάρια, / κι ατός μου δεν εκράτησα τίποτα για τ’ εμένα».

(Οι κλέφτες αναμένοντες το έαρ)Ήσυχα που είναι τα βουνά, ήσυχοι που είν` οι κάμποι!Δεν καρτερούνε θάνατο, γεράματα δεν έχουν,

Page 13: Ένας αϊτός περήφανος

μόν` καρτερούν την άνοιξι, το Μάη,το καλοκαίρι,να ιδούν τους Βλάχους `ς τα βουνά, να ιδούν ταις βλαχοπυλαις,να κούσουν τα Βλαχόπουλα λαλώντας ταις φλογέραις,βόσκοντας τα κοπάδια τους με τα χοντρά κουδούνια.Όντας τα στήσουν τα μανδριά, την αρτησιά να φτιάσουνθα`βγουν και τα κλεφτόπουλα να παίζουν, να χορεύουν.Συχνά συχνά θα ροβολάν `ς τους κάμπους των Φερσάλων,να πιάνουν Τούρκους ζωντανούς, να γδύνουν σκοτωμένους,να φέρνουν γρόσια και φλωριά, κ` εκεί να τα μοιράζουν,και να χαρίζουν κάνα δυο `ς ταις άσπραις Βλαχοπούλαις,κλέφτοντας και κάνα φιλί ,και γλυκοπαιγνιδάκι.

γ. Να βρείτε στο διαδίκτυο άλλα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια, να καταγράψετε τους στίχους τους σε λογισμικό παρουσίασης και να τους παρουσιάσετε στην τάξη. (Αναζητήστε ιδιαιτέρως κλέφτικα της περιοχής σας.).

δ. Αναφέρετε μερικά ονόματα κλεφτών και αρματολών που βρήκατε σε κλέφτικα δημοτικά τραγούδια.

3) α. Να βρείτε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τους λήσταρχους το πρώτο τέταρτο του 20ού αι., πότε έδρασαν, πού, ποιοι ήταν οι πιο ονομαστοί, ποια η τύχη τους, πώς τους αντιμετώπιζε ο κόσμος κλπ.

β. Η κλοπή είναι ποινικό αδίκημα και τιμωρείται. Οι κλέφτες την περίοδο της τουρκοκρατίας ηρωοποιούνται. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γνωρίζετε άλλες περιπτώσεις που το πλαίσιο, η συνθήκη «νομιμοποιεί», επιτρέπει στη συλλογική συνείδηση μη αποδεκτές από το νόμο και την ηθική πράξεις; Θα σας βοηθούσαν μεταξύ άλλων το παρακάτω τραγούδι και τα παραδείγματα διάσημων μυθικών κλεφτών όπως του Προμηθέα (Πρωταγόρας Πλάτωνα), του Γιάννη Αγιάννη (Άθλιοι του Βίκτορος Ουγκώ, γραμμένο το 1862) και του Ρομπέν των δασών (μεσαιωνικός αγγλικός ήρωας, που αποτυπώθηκε μυθιστορηματικά από Αλέξανδρο Δουμά, Χάουαρντ Πάιλ κ.ά.). (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση)

Ένας ευαίσθητος ληστής (Μ.Χατζηδάκις - Ν.Γκάτσος – Γ.Ρωμανός)

Χρήσιμες ιστοσελίδες για τις εργασίες σας:Κλέφτικο τραγούδι, ΒικιπαίδειαΗ «άγρια τόλμη» των κλέφτικων τραγουδιών του Παντελή ΜπουκάλαΤο Κλέφτικο Τραγούδι (Το Πνεύμα και η Τέχνη του), Γιάννης ΑποστολάκηςΠαιδίων ΤόποςΚλέφτες, ΒικιπαίδειαΓιατί «επαναστάτησαν» οι Κλέφτες και οι αρματολοί, του Παναγιώτη ΣτάθηΜυριόβιβλοςvassiladi.blogspot.comΛήσταρχοι στα ΧάσιαΦώτης Γιαγκούλας - Βικιπαίδεια

μαθητές δεύτερης ομάδας:

Page 14: Ένας αϊτός περήφανος

ΣΔΕ ΚΟΖΑΝΗΣΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣΑ΄ κύκλος σπουδών

Κλέφτικο τραγούδιΈνας αϊτός περήφανος

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΡΙΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

Οι αετοί

Από την ταινία «Ο γιος του κυνηγού των αετών» (Eagle Hunter's Son) του Ρενέ Μπο Χάνσεν (2009)

1) Στο κλέφτικο τραγούδι ο επί τουρκοκρατίας κλέφτης συμβολίζεται με τον αετό. Γιατί πιστεύετε; Βρείτε στοιχεία για το πουλί αετός που δικαιολογούν την επιλογή του ως σύμβολο (και στη γλώσσα, π.χ. αετός, αετίσιο βλέμμα, αετονύχης, αέτωμα, χαρταετός). (Να παρουσιαστούν σε λογισμικό επεξεργασίας κειμένου.)

2) Βρείτε στοιχεία στο διαδίκτυο για τον αετό ως σύμβολο σε διάφορους πολιτισμούς. Βρείτε σημαίες και οικόσημα με τον αετό, συμπεριλαμβανομένου και του δικέφαλου αετού, με κύρια αναφορά στο δικέφαλο της βυζαντινής αυτοκρατορίας και το συμβολισμό του. (Να παρουσιαστούν σε λογισμικό παρουσίασης.)

Page 15: Ένας αϊτός περήφανος

3) α. Να εντοπίσετε στα παρακάτω δημοτικά τραγούδια ομοιότητες και διαφορές με το κλέφτικο τραγούδι « Ένας αϊτός περήφανος» ως προς τη παρουσίαση του αετού; (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση)

Σε ψηλό βουνόΣε ψηλό βουνό,σε ριζιμιό χαράκι,κάθεται έν' αϊτός.Βρεμένος, χιονισμένοςο καημένος και παρακαλεί.Και παρακαλείτον ήλιο ν' ανατείλει.Ήλιε ανάτειλε-ήλιε ανάτειλε.Ήλιε λάμψε και δώσεγια να λιώσουνεχιόνια από τα φτερά μουκαι τα κρούσταλλααπό τ' ακράνυχά μου.Ήλιε ανάτειλε-ήλιε ανάτειλε.

Ο Όλυμπος κι ο Κίσαβος, τα δυό βουνά μαλώνουνΟ Όλυμπος κι ο Κίσαβος, τα δυο βουνά μαλώνουν, το ποιό να ρίξει τη βροχή, το ποιό να ρίξει χιόνι. Ο Κίσαβος ρίχνει βροχή κι ο Ολυμπος το χιόνι.Γυρίζει τότ' ο Ολυμπος και λέγει του Κισάβου:«Μη με μαλώνεις, Κίσαβε, μπρε τουρκοπατημένε,που σε πατάει η Κονιαριά κι οι Λαρσινοί αγάδες.Eγώ ειμ' ο γέρος Ολυμπος, στον κόσμο ξακουσμένος.Εχω σαράνταδυό κορφές κι εξήνταδυό βρυσούλες,κάθε κορφή και φλάμπουρο, κάθε κλαδί και κλέφτης.Κι όταν το παίρν' η άνοιξη κι ανοίγουν τα κλαδάκια,γεμίζουν τα βουνά κλεφτιά και τα λαγκάδια σκλάβους.Εχω και το χρυσόν αιτό, το χρυσοπλουμισμένο,πάνω στην πέτρα κάθεται και με τον ήλιο λέγει:«Ηλιε μ', δεν κρους τ'αποταχύ, μον' κρους το μεσημέρι,να ζεσταθούν τα νύχια μου, τα νυχοπόδαρά μου».

β. Βρείτε άλλα δυο-τρία δημοτικά τραγούδια με αναφορά στον αετό, όπως και άλλα τόσα σύγχρονα και παρουσιάστε τους στίχους τους σε ένα λογισμικό παρουσίασης.

γ. Δείτε στο ακόλουθο βιντεάκι την πτήση ενός αετού και περιγράψτε τα συναισθήματά σας (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση)Flight of the Eagle - adelaar in vlucht - YouTube

δ. Στο κλέφτικο δημοτικό τραγούδι «Ένας αϊτός περήφανος» ο αϊτός-κλέφτης είναι περήφανος, μόνος και κουρασμένος. Νιώσατε ποτέ έτσι, Πότε πιστεύετε νιώθουμε έτσι; (προσχεδιασμένη προφορική απάντηση)

Page 16: Ένας αϊτός περήφανος

Χρήσιμες ιστοσελίδες για τις εργασίες σας:Περιβαλλοντική Oμάδα του 30oυ Λυκείου ΑθηνώνΟ Aετός μέσα από το θρύλο και την παράδοση, Ευάγγελος Ντόντης Πύλη για την Ελληνική γλώσσαΔικέφαλος αετός από τη Βικιπαίδειαusers.sch.grΟ Aετός μέσα από το θρύλο και την παράδοση, Ευάγγελος ΝτόντηςΚατάλογος σημαιών - Βικιπαίδειαwww.stougiannidis.grΣυμβολισμοί - Αλληγορίες - Παρομοιώσεις στο Δημοτικό τραγούδι

μαθητές τρίτης ομάδας:

Page 17: Ένας αϊτός περήφανος

ΒιβλιογραφίαΈντυπη-Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (Τεύχος 1: Γενικό Μέρος, Β΄ έκδοση, Αναθεωρημένη και Εμπλουτισμένη, Πάτρα, Ιανουάριος 2011)-Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (Τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02, Β΄ έκδοση, Αναθεωρημένη και Εμπλουτισμένη, Πάτρα, Νοέμβριος 2010)- Βασικό επιμορφωτικό υλικό: τόμος Α: γενικό μέρος, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2011

- Βασικό επιμορφωτικό υλικό: τόμος Β: ειδικό μέρος, ΠΕ02 ΦΙΛΟΛΟΓΟΙ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2011

ΨηφιακήΠαιδαγωγικό Ινστιτούτο, Διδακτικά πακέτα ΓυμνασίουΕνιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών για τα Κείμενα της Νεοελληνικής ΛογοτεχνίαςΑλεξάνδρα Χ. Κουλουμπαρίτση, Εφαρμογή της διαθεματικής προσέγγισης στα προγράμματα σπουδών στη διδασκαλία και στα σχολικά βιβλία Ελένη Χοντολίδου, Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας Εισήγηση του Ηλία Ματσαγγούρα για τη διαθεματικότητα σε ημερίδα Οι μελωδίες της νοσταλγίας, του Στέλιου ΚαλογεράκηΒικιπαίδειαΣυμβολισμοί - Αλληγορίες - Παρομοιώσεις στο Δημοτικό τραγούδι Επιλογή Βιβλιογραφίας για τα Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη»Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως ΜερλιέΚέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών ΑΡΧΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΕΠΙ ΙΤΕ Ινστιτούτο Μακεδονικών ΣπουδώνΕλληνικοί παραδοσιακοί χοροί musicportal.grΔημοτικοί χοροίΟι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί κατά περιοχέςΕλληνικοί παραδοσιακοί χοροίΤο Δημοτικό Τραγούδι στην Πελοπόννησο και στην ΑρκαδίαΚλέφτικο τραγούδι, ΒικιπαίδειαΗ «άγρια τόλμη» των κλέφτικων τραγουδιών του Παντελή ΜπουκάλαΤο Κλέφτικο Τραγούδι (Το Πνεύμα και η Τέχνη του), Γιάννης ΑποστολάκηςΠαιδίων ΤόποςΚλέφτες, ΒικιπαίδειαΓιατί «επαναστάτησαν» οι Κλέφτες και οι αρματολοί, του Παναγιώτη ΣτάθηΜυριόβιβλοςvassiladi.blogspot.comΛήσταρχοι στα ΧάσιαΦώτης Γιαγκούλας - Βικιπαίδεια Ένας ευαίσθητος ληστής (Μ.Χατζηδάκις - Ν.Γκάτσος – Γ.Ρωμανός)Περιβαλλοντική Oμάδα του 30oυ Λυκείου ΑθηνώνΟ Aετός μέσα από το θρύλο και την παράδοση, Ευάγγελος Ντόντης Πύλη για την Ελληνική γλώσσαΔικέφαλος αετός από τη Βικιπαίδεια