ΜΑΘΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝΚΑΙ

ΚΑΝΟΝΩΝ

Μεγάλο μέρος των μαθημάτων μας στοχεύει στη διδασκαλία εννοιών, άρα είναι σημαντικό για κάθε εκπαιδευτικό να αποσαφηνίσει και να ορίσει την έννοια και την διαδικασία μάθησης των εννοιών ώστε να

είναι εφικτή η διδασκαλία τους.

ΕΝΝΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΙΔΕΑ ΠΟΥ ΓΕΝΙΚΕΥΕΤΑΙ

ΑΠΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Παράδειγμα: Αν σας έδειχναν τα παρακάτω

Πορτοκαλί μπάλαΠορτοκαλί καρέκλαΠορτοκαλί βιβλίοΚαι ζητούσαν να προσδιορίσετε τι κοινό έχουν, θα αναδυόταν η έννοια του

Πορτοκαλί αντικείμενα

Η μάθηση εννοιών συντελείται συνήθως με δύο τρόπους:

ΟΡΙΣΜΟΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Ασφαλώς πολλές έννοιες είναι αρκετά πιο σύνθετες και πολύ λιγότερο ορισμένες από το παράδειγμα μας.

Υπάρχουν μεγάλος αριθμός εννοιών που προσπαθούμε μια ζωή να προσδιορίσουμε και να κατανοήσουμε

Η κατάκτηση των περισσοτέρων εννοιών εκτός σχολείου γίνεται μέσω παραδειγμάτων και παρατηρήσεων

Αρχικά μπορεί το παιδί να συμπεριλάβει μέσα σε μία έννοια και λανθασμένα αντικείμενα, με το χρόνο όμως

μπορεί να διακρίνει με μεγαλύτερη σαφήνειαΔυσκολότερες έννοιες κατακτώνται μέσω παραδειγμάτων,

παρατηρήσεων και εμπειριών.

ΟΡΙΣΜΟΙΟι εκπαιδευτικοί μπορούν να διδάξουν τις έννοιες με δύο

τρόπους

• Να δώσουν στους μαθητές παραδείγματα και μη παραδείγματα μιας έννοιας και να ζητήσουν μετά να εξάγουν ή να συμπεράνουν τον ορισμό

• Να διατυπώσουν έναν ορισμό, να παρουσιάσουν αρκετά παραδείγματα και μη παραδείγματα και στη συνέχεια να ζητήσουν την επαναδιατυπώση του ορισμού και να επισημάνουν γιατί τα παραδείγματα είναι αντιπροσωπευτικά του ορισμού.

ΠαράδειγμαΘέλουμε να ορίσουμε την έννοια «μάθηση» ως«μία αλλαγή σε ένα άτομο που είναι αποτέλεσμα της εμπειρίας»Μπορούμε να αναφέρουμε ως παραδείγματα της έννοιαςμάθηση δεξιοτήτων, πληροφοριών και συμπεριφορών.Ως μη παραδείγματα θα αναφέρουμε αλλαγές λόγω ωρίμανσης ή εισόδου στην εφηβείαΤέλος μπορούμε να διατυπώσουμε τον ορισμό εκ νέου και να τον συζητήσουμε με βάση τα παραδείγματα και μη.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Η διδασκαλία απαιτεί εκτεταμένη και επιδέξια χρήση παραδειγμάτων.

Προτείνεται οι εκπαιδευτικοί να τηρούν τρεις κανόνες όταν παρουσιάζουν παραδείγματα εννοιών.

Να παρουσιάζονται τα παραδείγματα κατά σειρά δυσκολίας, από τα εύκολα στα δύσκολα

Να επιλέγονται παραδείγματα που διαφέρουν μεταξύ τους

Να συγκρίνονται και να αντιπαραβάλλονται τα παραδείγματα και τα μη παραδείγματα.

Επιχειρώντας να απαντήσουμε στο πώς οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αξιοποιήσουν τη διαδικασία απορρόφησης πληροφοριών ώστε οι μαθητές να συγκρατήσουν πληροφορίες και δεξιότητες θεμελιώδους σημασίας για

την οικοδόμηση των εννοιών και την μάθηση τους, οδηγούμαστε στη θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών

ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΑΤΑΓΡΑΦΗ

ΑΡΧΙΚΗΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΝΕΡΓΟΣΉ

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗΜΝΗΜΗ

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗΜΝΗΜΗ

ΛΗΘΗ

ΑΝΑΣΥΡΣΗ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

Ακολουθία της επεξεργασίας των πληροφοριών

Η ύπαρξη της αισθητήριας καταγραφής έχει σημαντικές παραμέτρους για την εκπαιδευτική διαδικασία

• ΑΝΤΙΛΗΨΗ

• ΠΡΟΣΟΧΗ

•ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΡΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ

•ΟΓΚΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ

ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΩΝ ΜΙΑΣ ΜΟΡΦΗΣ

ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣΜΟΡΦΗΣ ΑΑ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ«κάτω προς τα πάνω»

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ Α

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑΤΩΝ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΩΝ Α

ΜΝΗΜΗ

Α Α

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣΥΓΚΡΙΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΝΟΙΕΣ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ Α

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ«πάνω προς τα κάτω»

• Η Προσοχή αναφέρεται σε μία γνωστική διεργασία ή σε μία νοηματική ικανότητα, που βοηθά το άτομο να βρίσκεται σε ετοιμότητα και γνωστική εγρήγορση για την πρόσληψη των ερεθισμάτων.

Συστατικά στοιχεία της προσοχής είναι:

• Ετοιμότητα

• Επαγρύπνηση

• ΕπικέντρωσηΚαι προκαλούν αντανακλαστικό προσανατολισμό του

ατόμου προς τα ερεθίσματα.

Η γνωστική λειτουργία της προσοχής αποτελεί το πρώτο βήμα της μάθησης, εφόσον με αυτήν ο μαθητής θα βρεθεί σε ετοιμότητα και σε γνωστική εγρήγορση, για να προσλάβει, να επιλέξει και στη συνέχεια να επεξεργαστή τα ερεθίσματα.

Η πρόκληση και διατήρηση της προσοχής μπορεί να επιτευχθεί με:

• Ποικιλία ερεθισμάτων• Νεωτερισμούς• Αντίφαση• Πολυπλοκότητες• Δυσαρμονία• Αμφιβολία• Σύγκρουση γνωστική• Προσωπική σημασία και χρησιμότητα των

ερεθισμάτων για το άτομο

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ (Β.Μ)Συνίσταται στο να επιλέγει και να συγκρατεί για σύντομο

χρονικό διάστημα τις πληροφορίες που έχουν γίνει αντικείμενο κάποιας ιδιαίτερης προσοχής στην αισθητήρια καταγραφή και θα χρησιμοποιηθούν άμεσα και επιτόπου.Προετοιμάζει και συγκρατεί σε ενεργό κατάσταση τις επεξεργασμένες πληροφορίες, ώστε αυτές να μεταβιβάζονται στη μακρόχρονη μνήμη για σταθερή και μόνιμη χρήση, τέλος να τις ανασύρει όταν πρόκειται να ενεργήσει

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ• ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ• ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ• ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ• ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ• ΑΝΑΣΥΡΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

•Είναι περιορισμένη όσον αφορά την συγκράτηση πληροφοριών.

•Εισήχθη ο όρος συνένωση για να περιγράψει τις ενότητες πληροφοριών που μπορεί να χωρέσουν στη Β.Μ. Ο αριθμός των συνενώσεων που μπορούν να αποθηκευτούν εξαρτάται από πόσες πληροφορίες περιλαμβάνονται σε κάθε συνένωση.

•Μπορεί να είναι γράμμα, συλλαβή, λέξεις ή φράση με νόημα.

• Όσο μεγαλύτερες είναι οι συνενώσεις, τόσο ελαττώνεται η δυνατότητα να συγκρατηθούν κάθε φορά στη Β.Μ.

•Επισημαίνεται ότι υπάρχει μια πιθανή αναλογία ανάμεσα στην έκταση της επεξεργασίας και στη ποσότητα των πληροφοριών που μπορούν να συγκρατηθούν στη Β.Μ.

•Υπάρχουν μερικοί ατομικοί παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά την χωρητικότητα και το εύρος της Β.Μ. ( υψηλός βαθμός άγχους και φοβικών καταστάσεων)

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗΣ&

ΜΟΡΦΕΣ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ• Οι πληροφορίες δεν συγκρατούνται για πολύ• Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο χρόνος κυμαίνεται μεταξύ 5 και 20

δευτερολέπτων. (παράδειγμα)• Η σύντομη παραμονή ερμηνεύεται από το γεγονός ότι κάποιες

πληροφορίες αποθηκευμένες στη Β.Μ ίσως σβήσουν αν δεν υποστούν περισσότερη επεξεργασία και άλλες εξαφανίζονται με την είσοδο νέων πληροφοριών.

• Η φθορά των ήδη αποθηκευμένων και οι παρεμβολές των νέων πληροφοριών πιθανά ευθύνονται για τη σύντομη διάρκεια της Β.Μ.

Ανεξάρτητα από το είδος των πληροφοριών που γίνονται δεκτές στη Β.Μ., φαίνεται ότι οι περισσότερες κωδικοποιούνται σε ακουστική μορφή.

Η ακουστική κωδικοποίηση φαίνεται να πλεονεκτεί σε σχέση με την οπτική ως προς τη συγκράτηση των πληροφοριών στη Β.Μ.

Πιστεύεται ότι σε μικρή ηλικία (μέχρι 5 ετών) χρησιμοποιείται κυρίως η οπτική και σε μεγαλύτερες ηλικίες η ακουστική.

Τέλος ερευνητές επισημαίνουν ότι και οι δύο κωδικοποιήσεις χρησιμοποιούνται ανάλογα με το άτομο.

Η ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Η γνωστική διαδικασία της επανάληψης διατηρεί και συγκρατεί τις πληροφορίες στη Β.Μ.Υπάρχουν δύο είδη επανάληψης • Επανάληψη συγκράτησηςΌσες φορές περισσότερες επαναλαμβάνεται μια πληροφορία τόσο πιο εύκολα μπορεί να συγκρατηθείΑφορά όμως επιφανειακή και μηχανιστική επανάληψη πληροφορίας που συγκρατείται για να χρησιμοποιηθεί αμέσως.Μαθησιακό υλικό που δεν μπορεί να επαναληφθεί έχει πολύ λίγες πιθανότητες να μαθευτεί.

• Επανάληψη επεξεργασίαςΗ νέα πληροφορία συνδέεται νοηματικά-σημασιολογικά με μια παλαιότερη πληροφορία που είναι ήδη γνωστή και αποθηκευμένη στη μακρόχρονη μνήμη.Η διατήρηση της πληροφορίας δεν εξαρτάται από τον αριθμό των επαναλήψεων, αλλά από το είδος και τον τρόπο που γίνεται.Συντελεί στη μεταβίβαση της πληροφορίας στη Μ.Μ ώστε να παραμείνουν σταθερά αποθηκευμένες για μακρόχρονη χρήση.

Η ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ ΩΣ ΕΝΕΡΓΟΣ ΜΝΗΜΗΕρευνητές επισημαίνουν ότι η Β.Μ δεν είναι απλώς μια αποθήκη πληροφοριών που λειτουργεί παθητικά αλλά προβαίνει σε μία ενεργητική και ευέλικτη διαρκή επεξεργασία των πληροφοριών.Η ενεργός μνήμη συνδέεται και με την Μ.Μ αντλώντας δεδομένα (γνώσεις, πληροφορίες) που είναι καταχωρισμένες στη Μ.Μ

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ

ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΗΣΠΡΟΣΟΧΗΣ

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΑΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΡΟΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

ΔΡΑΣΗΕΚΔΗΛΗ

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗΑποτελεί το πιο σύνθετο και πιο σημαντικό δομικό τμήμα του

μνημονικού συστήματος, που μεταφέρονται όλες οι πληροφορίες που έχουν υποστεί επεξεργασία στη Β.Μ και αποθηκεύονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι μόνιμες και διαθέσιμες ανά πάσα

στιγμή.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ• Χωρητικότητα• Μορφές• Κωδικοποίηση• Διάρκεια συγκράτησης• Περιεχόμενο και συγκριτικά στοιχεία

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ• Κωδικοποίηση και μορφές αναπαράστασης της γνώσης• Συγκράτηση των πληροφοριών• Ανάσυρση των πληροφοριών• Λήθη των πληροφοριών

Μορφές αναπαράστασης της γνώσης

ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣΝΟΗΤΙΚΕΣ

ΕΙΚΟΝΙΚΕΣ ΛΕΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΕΜΗΜΕΝΕΣ

ΑΝΑΛΟΓΙΚΕΣΝΟΗΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣΝΟΗΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ

ΠΡΟΤΑΣΙΑΚΕΣΕΝΝΟΙΕΣ, ΛΕΞΕΙΣ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΧΗΜΑΤΑΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

Κωδικοποίηση της γνώσης

ΔΗΛΩΤΙΚΗ

• ΛΕΚΤΙΚΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ• ΠΡΟΤΑΣΙΑΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ• ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ – ΣΕΝΑΡΙΑ• ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΗΕίδος δυναμικής παραστατικής γνώσης. Αποτελεί το βασικό υπόστρωμα κάθε γνωστικής δραστηριότητας που συμβάλει στο μετασχηματισμό των πληροφοριών και παράγει νέα γνώση.Κωδικοποιείται με μορφή ενός συνόλου από κανόνες που διέπουν ορισμένες προϋποθέσεις και δράσεις που ονομάζονται παραγωγές

Πιστεύεται ότι οι ίδιες πληροφορίες μπορούν να κωδικοποιηθούν με δύο ή περισσότερους τρόπους ταυτόχρονα, και τελικώς οι διαφορετικές κωδικοποιήσεις

μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους στη Μακρόχρονη Μνήμη.Γίνεται αντιληπτό ότι διαφορετικές αλλά σχετικές μεταξύ τους πληροφορίες

συχνά αποθηκεύονται και συγκρατούνται σε συνδυασμό μεταξύ τους.

ΟΣΟ ΠΙΟ ΠΟΛΥΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΤΟΣΟ ΠΙΟ ΑΚΡΙΒΗΣ, ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ, ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙ

Η ΑΝΑΣΥΡΣΗ ΤΗΣ.ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΕΡΑΣΤΙΑΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ