Το πολίτευμα της Ελλάδας (σελ. 48-49)

Πολιτική Παιδεία, Β’ Λυκείου

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

'Αρθρο 1 του Συντάγματος:

(Μορφή του πολιτεύματος)

Tο πολίτευμα της Eλλάδας

είναι Προεδρευόμενη

Kοινοβουλευτική

Δημοκρατία.

Θεμέλιο του πολιτεύματος

είναι η λαϊκή κυριαρχία.

Όλες οι εξουσίες πηγάζουν

από το Λαό, υπάρχουν υπέρ

αυτού και του Έθνους και

ασκούνται όπως ορίζει το

Σύνταγμα.

• Δημοκρατία είναι μορφή

πολιτεύματος, όπου

φορέας της πολιτικής

εξουσίας και απόλυτος

κυρίαρχος είναι ο λαός

(«δήμος» δηλ. το σύνολο

των ανθρώπων που έχουν

πολιτικά δικαιώματα και

«κράτος» δηλ. δύναμη,

εξουσία, κυριαρχία).

Η έννοια της Δημοκρατίας περιλαμβάνει τις παρακάτω αρχές οι οποίες είναι θεμελιώδεις (χωρίς αυτές δεν

υπάρχει δημοκρατία) και αδιαπραγμάτευτες (δεν μπορεί να συζητηθεί εάν θα υπάρχουν ή όχι):

Αρχή της ελευθερίας…

Σημαίνει το δικαίωμα του

κάθε πολίτη να

αυτοκαθορίζεται (τα άτομα

να είναι ανεξάρτητα από

εσωτερικές και εξωτερικές

δεσμεύσεις).

Γιατί μόνο με αυτό το

δικαίωμα, είναι δυνατή η

συμβολή στον καθορισμό

της βούλησης του συνόλου

στο οποίο μετέχει.

Αρχή της ισότητας…

Διαχωρίζεται σε:

α) ισότητα δικαίου, σημαίνει ισότητα έναντι του νόμου,

β) ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων

(γ) κοινωνική ισότητα

(δ) πολιτική ισότητα ή πολιτικής συμμετοχής (πολιτικά δικαιώματα).

Η αρχή της ισότητας θα έπρεπε να συνδέεται και με την

οικονομική ισότητα διότι όσο βαθύτερες είναι οι οικονομικές ανισότητες τόσο μεγαλύτεροι

κίνδυνοι υπάρχουν για την ανατροπή της δημοκρατίας.

Αρχή της πλειοψηφίας –πλειονοψηφίας…

Είναι βασική αρχή της λειτουργίας της

Δημοκρατίας διότι η πλειοψηφία κυβερνά και η

μειοψηφία ελέγχει.

Όταν η εξουσία αγνοεί την άποψη της μειοψηφίας

επικρατεί η τυραννία της πλειοψηφίας και όταν κυριαρχούν μηχανισμοί

οργανωμένων μειοψηφιών επικρατεί η τυραννία της

μειοψηφίας.

Όλα τα πολιτεύματα αυτοπροσδιορίζονται ως δημοκρατικά για να εξασφαλίσουν την λαϊκή συναίνεση.

Το εάν υπάρχει ή όχι δημοκρατία εξαρτάται από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

Η διάκριση των λειτουργιών – εξουσιών

Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης

Η ύπαρξη πολλών και ανεξάρτητων πολιτικών κομμάτων – πολιτικών

ομάδων

Το κράτος δικαίου (εφαρμογή του

Συντάγματος και των νόμων και ο σεβασμός

των πολιτικών, ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων)

Το κοινωνικό κράτος (κράτος πρόνοιας δεδομένου ότι δεν

υπάρχει οικονομική ισότητα).

Η δημοκρατία είναι απαιτητικό πολίτευμα

(απαιτεί από τους πολίτες συμμετοχή,

υπευθυνότητα, κοινωνική αλληλεγγύη, σεβασμό στους νόμους

κ.λπ.).

Η δημοκρατία είναι ευάλωτο πολίτευμα

(εφόσον βασίζεται στην ελευθερία αφήνει

ελεύθερους τους εχθρούς της ελευθερίας). Δικαίωμα και

υποχρέωση των πολιτών είναι να προστατεύουν

την δημοκρατία.

Κοινοβουλευτική δημοκρατία…

Είναι τύπος της

αντιπροσωπευτικής

(έμμεσης) δημοκρατίας. Οι

αντιπρόσωποι του λαού

(βουλευτές) πρέπει να

ασκούν ελεύθερα τα

καθήκοντά τους, να

ψηφίζουν κατά συνείδηση

και να μην διώκονται για τις

απόψεις ή την ψήφο που

έδωσαν κατά την άσκηση

των καθηκόντων τους.

Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία…

Είναι τύπος κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπου η

εκλεγμένη από τον λαό κυβέρνηση παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις.

Αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος είναι αιρετός (συνήθως έμμεσα, δηλ. εκλέγεται από το

κοινοβούλιο) και δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες και τις

περισσότερες εξουσίες τις έχει ο πρωθυπουργός (Ελλάδα, Γερμανία, Πολωνία κ.λπ.).

Προεδρική Δημοκρατία…

Είναι ένα είδος

κοινοβουλευτικής

δημοκρατίας στην οποία ο

Πρόεδρος της Δημοκρατίας

είναι όχι μόνο Αρχηγός του

Κράτους αλλά και Αρχηγός

της Κυβέρνησης.

Υπάρχει Κοινοβούλιο που

νομοθετεί αλλά δεν μπορεί

να ανατρέψει συνήθως τον

Πρόεδρο πριν λήξει η

θητεία του (Η.Π.Α.,

Κύπρος, Ρωσία κ.λπ.).

Στην αντιπροσωπευτική (έμμεση) δημοκρατία λειτουργούν και θεσμοί άμεσης δημοκρατίας π.χ. δημοψήφισμα, λαϊκή

νομοθετική πρωτοβουλία, λαϊκή αρνησικυρία (veto).

Δημοψήφισμα…

Είναι η διατύπωση της

βούλησης του εκλογικού

σώματος για συγκεκριμένο

ζήτημα κατά τρόπο άμεσο

και ευθύ και με τη μορφή

της άμεσης, καθολικής και

μυστικής ψηφοφορία.

Οι ψηφοφόροι απαντούν με

ένα «Ναι» ή «Όχι» σε ένα

συγκεκριμένο ερώτημα

(π.χ. εθνικό, κοινωνικό

κ.ά.).

Λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία…

Είναι η δυνατότητα των πολιτών που ανήκουν στο εκλογικό σώμα να

υποβάλλει αίτηση προς τα νομοθετικά όργανα της πολιτείας για την ψήφιση,

κατάργηση ή τροποποίηση ενός νόμου, είτε την διατύπωση νόμου για τον οποίο οι πολίτες καλούνται να αποφανθούν με

Δημοψήφισμα.

Η λαϊκή πρωτοβουλία μπορεί να είναι άμεση ή έμμεση.

Στην πρώτη περίπτωση κάθε πρόταση που συγκεντρώνει τον προβλεπόμενο

κατά πολιτεία αριθμό υπογραφών υποβάλλεται στην κρίση των

ψηφοφόρων.

Έμμεση θεωρείται η πρωτοβουλία που η συλλογή των υπογραφών απευθύνεται

στις αρμόδιες αρχές με στόχο την υιοθέτηση μιας πρότασης νόμου.

Λαϊκή αρνησικυρία (veto)…

Αν ψηφιστεί κάποιος νόμος

από τη Βουλή, μπορεί ο

λαός να τον ανατρέψει,

εντός ορισμένης

προθεσμίας και με τη

συγκέντρωση ορισμένου

αριθμού υπογραφών και τη

μεταβίβαση της

εκφρασμένης αυτής

βούλησης στο κοινοβούλιο.