Αθήνα

Γεωγραφική θέση: Η Αθήνα απλώνεται στην κεντρική πεδιάδα της Αττικής, το επονομαζόμενο λεκανοπέδιο, το οποίο περιβάλλεται από το όρος Αιγάλεω στα δυτικά, το όρος της Πάρνηθας στα βόρεια, την Πεντέλη στα βορειανατολικά και τον Υμηττό στα ανατολικά, ενώ βρέχεται από το Σαρωνικό κόλπο στα νοτιοδυτικά

 Από την εποχή του Σόλωνα (639 - 559 π.Χ.) οι Αθηναίοι εισήγαγαν ένα σύστημα συμμετοχής των πολιτών στις δημόσιες δαπάνες σύμφωνα με τη φοροδοτική τους ικανότητα, δίνοντας παράλληλα και κοινωνικά κίνητρα για την εθελοντική ανάληψη υψηλότερης συμμετοχής στις δαπάνες από τους πλουσίους. 

Φαίνεται λοιπόν ότι οι Αθηναίοι είχαν θέσει τις βάσεις για την αντιμετώπιση και τη μείωση των οικονομικών ανισοτήτων. Ο Αριστοτέλης αναφερόμενος στην έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης διατυπώνει ότι «αδικία σημαίνει το να παίρνει κάποιος περισσότερα απ’ ότι θα έπρεπε από τα αγαθά και λιγότερα από τα κακά»

Οικονομική ανάπτυξη:

Μετά τη νικηφόρα για τους Έλληνες έκβαση των Περσικών Πολέμων, ιδρύθηκε η Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία ή Συμμαχία της Δήλου (478 π.Χ.), με τη συγκέντρωση μιας κοινής περιουσίας με βασικό σκοπό την προστασία των πόλεων που συμμετείχαν στη συμμαχία από μελλοντικές επιθέσεις. Για τον λόγο αυτόν, τα πρώτα αμοιβαία κεφάλαια στην Ελλάδα είχαν ονομασία από την αρχαιότητα.Έδρα της Συμμαχίας ήταν η ιερή νήσος Δήλος, όπου βρισκόταν το συμμαχικό ταμείο μέχρι το 454 π.Χ., όπου το κοινό ταμείο μεταφέρθηκε τελικά στην Αθήνα από τον Περικλή, μετατρέποντας ουσιαστικά τη Συμμαχία σε Αθηναϊκή Ηγεμονία. Θεωρείται μάλιστα ότι το συμμαχικό ταμείο αποτέλεσε το οικονομικό υπόβαθρο του «χρυσού αιώνα».O 5ος αιώνας π.Χ. χαρακτηρίζεται και ως «ο χρυσός αιώνας του Περικλή», με βασικούς στόχους της διακυβέρνησής του την ενίσχυση της αθηναϊκής δημοκρατίας και κυριαρχίας αλλά και τη δόξα της πόλης. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Περικλή σημειώθηκε τεράστια πρόοδος στη διακυβέρνηση, στη φιλοσοφία, στις τέχνες αλλά και στην ανάδειξη της δημοκρατίας, με την Αθήνα να γίνεται σπουδαίο εμπορικό κέντρο.

Αυτήν την περίοδο η Αθήνα κυριαρχεί στον ελληνικό κόσμο, πνευματικά, στρατιωτικά, πολιτικά αλλά και οικονομικά. Οι πόροι χρηματοδότησης αυτής της ανάπτυξης προέρχονταν από φόρους, κυρίως των πιο πλουσίων, και από την εκμετάλλευση των μεταλλείων του Λαυρίου, όπου η παραγωγή χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων ήταν συνεχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρώτη δραστηριοποίηση των τραπεζών στην αρχαία Ελλάδα εντοπίζεται τον 6ο αι. π.Χ. Η ύπαρξη πλήθους ανόμοιων νομισμάτων έκανε επιτακτική την ύπαρξη των αργυραμοιβών, ατόμων που αναλάμβαναν να ανταλλάξουν τα διάφορα νομίσματα, να ελέγξουν την ποιότητά τους κ.λπ. Την ίδια περίοδο, ιδιώτες συνήθιζαν να καταθέτουν χρήματα στα αρχαία ελληνικά ιερά προς φύλαξη, π.χ. στο ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς και στη Δήλο. 

Πολιτική εξέλιξη: Η πολιτειακή εξέλιξη της Αθήνας συνδέεται με μεγάλες μορφές. Στον Θησέα αποδίδονται δύο «Συντάγματα» που ορίζουν ένα κοινό συμβούλιο για τη διαχείριση των υποθέσεων και των τεσσάρων φυλών και διαχωρίζουν τους πολίτες σε τρεις τάξεις, τους ευγενείς, τους γεωργούς και τους τεχνίτες. Ο πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια της αριστοκρατικής ολιγαρχίας. Τον 7ο αιώνα, ο Δράκων καταγράφει τους νόμους και περιορίζει τα προνόμια της αριστοκρατίας. Οι γεωργοί όμως δεν ανακουφίζονται. Αντίθετα, εμφανίζεται ο θεσμός της υποθήκης που περιλαμβάνει και την υποθήκευση του ανθρώπινου σώματος. Ο Σόλων είναι εκείνος που θα προβεί σε ριζοσπαστικές αλλαγές. Απαγορεύει τις υποθήκες, αναδιανέμει την καλλιεργήσιμη γη και καταργεί τα χρέη των αγροτών (σεισάχθεια). Με το νομοθετικό έργο του Σόλωνα οι πολίτες αποδεσμεύονται από την εξάρτηση της καταγωγής, ενώ η οικονομία υποστηρίζει τώρα την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Η πολιτική ισχύς των αριστοκρατών περιορίζεται και από τη θέσπιση ενός νομοθετικού σώματος, της Βουλής των Τετρακοσίων. Ο Σόλων διαίρεσε τις τάξεις με βάση τα εισοδήματα από τη γη. Έτσι όλα τα αξιώματα δόθηκαν στους πεντακοσιομέδιμνους. Οι κοινωνικές διαμάχες συνεχίζονται ώσπου ο Πεισίστρατος δημιουργεί το διάδοχο καθεστώς της τυραννίας. Ο μεγάλος μεταρρυθμιστής που θα εδραιώσει την αθηναϊκή δημοκρατική πολιτεία είναι ο Κλεισθένης. Με τον γεωγραφικό χωρισμό της Αττικής σε 100 δήμους και δέκα φυλές δυναμιτίζει την επικυριαρχία των αριστοκρατικών γενών. Τα μέλη της Βουλής αυξάνονται σε 500, για την αναλογική εκπροσώπηση της κάθε φυλής με πενήντα μέλη και εισάγεται ο θεσμός του οστρακισμού. Στα χρόνια του Περικλή, κορυφώνεται η πολιτική οργάνωση που συνδυάζεται με την πολιτιστική δημιουργία.

Οι κάτοικοι στην Αθήνα τον 7ο αιώνα διακρίνονται σε ελεύθερους και δούλους. Οι πρώτοι είναι μεγαλογαιοκτήμονες, μικροκαλλιεργητές (γεωμόροι - αγροίκοι) και βιοτέχνες (δημιουργοί). Την εξουσία έχουν οι μεγαλοϊδιοκτήτες της γης, οι οποίοι ήταν ταυτόχρονα και αριστοκράτες (ευπατρίδες) . Οι δούλοι είναι κυρίως υποδουλωμένοι Αθηναίοι λόγω χρεών.Το ότι οι μεγαλογαιοκτήμονες ήταν ταυτόχρονα και ευγενείς αναδεικνύει ως ένα κριτήριο για τα πολιτικά δικαιώματα την καταγωγή. Ταυτόχρονα θα μπορούσε να θεωρηθεί και οικονομικό το κριτήριο, διότι οι αριστοκράτες ήταν πλούσιοι λόγω της ακίνητης περιουσίας που είχαν. Κάποιος όμως που είχε πλούτο δίχως να διαθέτει κτήματα δεν είχε πρόσβαση στην εξουσία. Η γαιοκτησία, λοιπόν,  ήταν το κύριο κριτήριο για τα πολιτικά δικαιώματα. Αυτό ήταν και το τεκμήριο της αριστοκρατικής καταγωγής.Αν αναλύσουμε όμως σε βάθος τα παραπάνω, θα διαπιστώσουμε πως οι αριστοκράτες – γαιοκτήμονες είχαν την δυνατότητα να εκτρέφουν ίππους. Γι' αυτό και η προσηγορία «ιππείς». Το ιππικό ήταν το ισχυρό όπλο της εποχής, το οποίο εξασφάλιζε την ανεξαρτησία της πόλεως. Γι' αυτό δεν θα πρέπει να δούμε την γαιοκτησία ως οικονομικό κριτήριο, αλλά μάλλον ως πολιτικό. Οι πόλις ήθελαν να διαχειρίζονται την εξουσία αυτοί που εξασφάλιζαν σ' αυτήν την ελευθερία. Γι' αυτό την εξουσία την είχαν οι ιππείς. Αυτοί μόνο είχαν πρόσβαση στα ανώτατα αξιώματα. Μπορούσαν να γίνουν άρχοντες (υπήρχαν εννέα άρχοντες με ετήσια θητεία), ιερείς και μέλη του Αρείου Πάγου (ανώτατο δικαστήριο με ισόβιους δικαστές).

Κοινωνικά χαρακτηριστικά:

Κατά τον 7ο αιώνα

Οι υπόλοιποι ελεύθεροι Αθηναίοι που υπηρετούσαν στον στρατό ήταν οι ζευγίτες (υπηρετούσαν ως οπλίτες) και ήταν μάλλον (ταυλάχιστον κάποιοι εξ αυτών) δεύτερης κατηγορίας ευγενείς και οι θήτες (υπηρετούσαν ως ψιλοί, δηλ. ελαφρώς οπλισμένοι), οι οποίοι μπορούσαν να είναι γεωμόροι ή δημιουργοί. Πολλοί μικροϊδιοκτήτες γης λόγω της κακής οικονομικής τους κατάστασης και των χρεών περιέπιπταν στην κατάσταση του δούλου. Αυτό άρχισε να δημιουργεί κοινωνική κρίση.Προς το τέλος του αιώνα κάνει την εμφάνισή της η φάλαγγα των οπλιτών. Το γεγονός αυτό θα σημάνει αλλαγές στην αθηναϊκή κοινωνία. Λίγο πριν το 620 ο Δράκοντας με την γραπτή νομοθεσία του ενίσχυσε αφενός τον ρόλο του Αρείου Πάγου (και άρα των ευγενών), αφετέρου έδωσε πολιτικά δικαιώματα και σε άλλες τάξεις πλουσίων «τοις όπλα παρεχομένοις». Προφανώς πρόκειται για τους ζευγίτες που υπηρετούσαν ως οπλίτες, διότι ακριβώς εκτιμήθηκε η αξία των οπλιτών στην υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της πόλεως. Το δικαίωμα συμμετοχής στην φάλαγγα των οπλιτών ήταν αρχικά προνόμιο των μελών της αριστοκρατίας και από τον Δράκοντα επεκτάθηκε σε όσους μπορούσαν να αγοράσουν την πανοπλία.

Στα τέλη του 7ου αιώνα διαπιστώσαμε την ύπαρξη κοινωνικού προβλήματος λόγω της αύξησης των υποδουλωμένων Αθηναίων λόγω χρεών, και της συσσωρεύσεως της ακινήτου περιουσίας σε λίγους. Στις αρχές του 6ου αιώνα ο Σόλωνας εκλέγεται επώνυμος άρχοντας (ένας από τους 9 άρχοντες) και αναλαμβάνει να επιλύσει το πρόβλημα. Κατήργησε την δυνατότητα του «δανείζειν επί σώμασι» αναδρομικώς. Έτσι απελευθερώθηκαν οι Αθηναίοι που είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών. Με την «σεισάχθεια» κατήργησε όλα τα χρέη προς το δημόσιο και απέδωσε στους γεωργούς πίσω τους δημευμένους κλήρους. Διαίρεσε τους ελεύθερους Αθηναίους σε τέσσερις εισοδηματικές τάξεις: πεντακοσιομεδίμνους, ιππείς (τριακοσιομεδίμνους), ζευγίτες (διακοσιομεδίμνους) και θήτες, ανάλογα με το εισόδημα του καθενός.Ο πλούτος αποδεσμευμένος από την γαιοκτησία ήταν πλέον το κριτήριο της κοινωνικής διαστρωματώσεως. Νομικά κατοχυρώθηκε το δικαίωμα του ελεύθερου πολίτη να μένει πάντα ελεύθερος και να μη περιέρχεται στην κατάσταση της δουλείας. Η καταγωγή από ελεύθερους Αθηναίους γίνεται αναγκαία προϋπόθεση για  απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Κατά τον 6ο αιώνα

Τα πολιτικά δικαιώματα της κάθε εισοδηματικής τάξεως γενικώς ήταν: Όλοι οι άνω των 20 ετών ελεύθεροι Αθηναίοι μετείχαν στη συνέλευση του δήμου, η οποία εξέλεγε τους άρχοντες οι οποίοι προέρχονταν από την τάξη των πεντακοσιομεδίμνων. Στην ίδια ανώτατη τάξη ανήκαν και τα μέλη του Αρείου Πάγου. Ιδρύθηκε η Βουλή των 400, τα μέλη της οποίας επιλέγονταν με κλήρωση από αυτούς που ανήκαν στις τρεις ανώτερες τάξεις, και το λαϊκό δικαστήριο της Ηλιαίας στο οποίο μπορούσαν να κληρωθούν πολίτες και των τεσσάρων τάξεων.Από τα μέσα του 6ου αιώνα  μέχρι το 510 π.Χ. μεσολαβεί η τυραννία του Πεισιστράτου και των γιων του, και το 507 π.Χ.  αναλαμβάνει ο Κλεισθένης την αναδιοργάνωση του πολιτεύματος. Ο Κλεισθένης διατήρησε την τετραμερή διαίρεση των πολιτών σε εισοδηματικές τάξεις. Ανασυγκρότησε το πολιτικό σώμα αυξάνοντας τον αριθμό των πολιτών, θεσμοθετώντας τους δήμους και δίνοντας σ' αυτούς το δικαίωμα της πολιτογράφησης, αναδιοργάνωσε τις φυλές ιδρύοντας 10 νέες φυλές στην θέση των 4 που υπήρχαν πριν, θεσμοθέτησε την Βουλή των 500 στην θέση της Βουλής των 400 από την οποία αποκλείονταν οι θήτες. Πάλι όλοι οι πολίτες είχαν δικαίωμα ψήφου στην Εκκλησία του Δήμου, η οποία συνεδρίαζε τακτικότερα και λάμβανε τις σοβαρότερες αποφάσεις. Πρόσβαση στα ανώτατα αξιώματα είχαν τα μέλη των δύο ανωτέρων οικονομικών τάξεων.Κατά τον αιώνα αυτό συρρέουν στην Αθήνα αρκετοί ξένοι που εγκαθίστανται και απασχολούνται σε μη γεωργικές ασχολίες (έμποροι, τεχνίτες, τραπεζίτες). Για να ξεχωρίζουν από τους εντόπιους ονομάσθηκαν μέτοικοι. Ξένοι (μη Αθηναίοι) ήταν επίσης και οι δούλοι.

Ομάδα: - Ανδρόνικος Προφυλλίδης- Γαβριήλ -Γιάννης Τόννας -Απόστολος Τζιβλέρης

-Κων/ντίνος Πιπινίκας

-Δημήτρης Στεφανίδης