ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM.

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam

praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio

fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, absens dictator est factus; is Gallos iam abe-

untes secutus est: quibus interemptis aurum omne recepit. Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam

Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus re-

versus est.

Λ Ε Ξ Ι Λ Ο Γ Ι Ο:

Brennus – Brenni = αρς. 2ης ο Βρέννος ΠΡΟΣΟΧΗ: το ουσιαστικό ως κύριο όνομα δε σχηματίζει πληθυντικό.

dux – ducis = αρς. 3ης ηγεμόνας.

ΠΡΟΣΟΧΗ : Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά που λήγουν σε – x (γενική ενικού: – cis ή – gis) είναι γένους θηλυκού. Εξαιρούνται και είναι αρσενικά τα: dux – ducis, rex – regis, iudex – iudicis, grex – gregis.

Galli – Gallorum = προσηγορικό αρς. 2ης Γαλάτης.apud = πρόθεση (+ αιτιατική), κοντά σε …, πλησίον.Allia – Alliae = θηλ. 1ης ο Αλλίας (ποταμός) ΠΡΟΣΟΧΗ: το ουσιαστικό ως κύριο όνομα δε σχηματίζει

πληθυντικό.

flumen – fluminis = ουδ. 3ης ποταμός.

ΠΡΟΣΟΧΗ : Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά σε – men – minis είναι γένους ουδετέρου.

deletus – a – um = μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος deleo (= σκοτώνω).deleo – delevi – deletum – delere = 2ης σκοτώνω, φονεύω.deleor – deletus sum – deleri = 2ης σκοτώνομαι, φονεύομαι.

legio – legionis = θηλ. 3ης λεγεώνα.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά σε – io // - ionis είναι γένους θηλυκού.

1

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

Romanus – Romani = αρς. 2ης Ρωμαίος.everto – everti – eversum – evertere (ex + verto = στρέφω ) = 3ης καταστρέφω εντελώς.

urbs – urbis = θηλ. 3ης πόλη.

ΠΡΟΣΟΧΗ :

Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά που λήγουν σε – s και πριν από αυτό έχουν άλλο σύμφωνο είναι θηλυκά (urbs, mens, ars). Εξαιρούνται και είναι αρσενικά τα: fons, mons, pons.

Roma – Romae = θηλ. 1ης Ρώμη ΠΡΟΣΟΧΗ: το ουσιαστικό ως κύριο όνομα δε σχηματίζει πληθυντικό.praeter = πρόθεση (+ αιτιατική), εκτός.Capitolium – Capitolii (i) = ουδ. 2ης το Καπιτώλιο ΠΡΟΣΟΧΗ: το ουσιαστικό ως κύριο όνομα δε

σχηματίζει πληθυντικό.pro = πρόθεση (+ αφαιρετική), ως αντάλλαγμα, ως αντίτιμο.qui – quae – quod = αναφορική αντωνυμία, ο οποίος, η οποία, το οποίο.immensus – a – um = επίθ. 2ης τεράστιος – α – ο, πολύ μεγάλος –η – ο {ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ: ΘΕΤ: immensus

– a – um ΣΥΓΡ: immensior – ius ΥΠΕΡΘ: immensis-simus – a – um}.

pecunia – pecuniae = θηλ. 1ης χρήματα ΠΡΟΣΟΧΗ: το ουσιαστικό ως περιληπτικό δε σχηματίζει πληθυντικό. Ωστόσο μπορεί να κλιθεί και στον πληθυντικό με την ίδια σημασία.

accipio – accepi – acceptum – accipere (ad + capio = πιάνω) = 3ης δέχομαι, παίρνω.tum = επίρρημα, τότε.Camillus – Camilli = αρς. 2ης Κάμιλλος ΠΡΟΣΟΧΗ: το ουσιαστικό ως κύριο όνομα δε σχηματίζει

πληθυντικό.diu = επίρρημα, για πολύ χρόνο {ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΟΣ: ΘΕΤ: diu ΣΥΓΡ: diutius ΥΠΕΡΘ:

diutissime}.Ardea – Ardeae = θηλ. 1ης Αρδέα ΠΡΟΣΟΧΗ: το ουσιαστικό ως κύριο όνομα δε σχηματίζει

πληθυντικό.in = πρόθεση (+ αφαιρετική), σε.exilium – exilii (i)= ουδ. 2ης εξορία.propter = πρόθεση (+ αιτιατική), εξαιτίας.Veientanus – a – um = επίθ. 2ης των Βηίων praeda – praedae = θηλ. 1ης λεία.non = επίρρημα που λειτουργεί αρνητικά: όχι, δεν.aequus – aequa – aequuum = επίθ. 2ης ίσος, δίκαιος – η – ο {ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ: ΘΕΤ: aequus – a – um

ΣΥΓΡ: aequior – aequius ΥΠΕΡΘ: aequissimus – a – um}.1

ius – iuris = ουδ. 3ης δίκαιο.divisus – a – um = μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος divido (= μοιράζω), μοιρασμένος – η – ο.divido – dividi – divisum – dividere = 3ης μοιράζω.dividor – divisus sum – dividi = 3ης μοιράζομαι.

absens = μετοχή ενεστώτα του ρήματος absum (= απουσιάζω): ο απουσιάζων, η απουσιάζουσα, το απουσιάζον.

ΠΡΟΣΟΧΗ :

Τη μετοχή του ενεστώτα διέσωσαν και σχηματίζουν μόνο τα praesum και absum.

absum – afui – abesse = είμαι απών, απουσιάζω.

dictator – dictatoris = αρς. 3ης δικτάτορας, αρχιστράτηγος (εκλεγόταν για 6 μήνες με έκτακτες εξουσίες).

ΠΡΟΣΟΧΗ :

1 Δες και τη σχολική γραμματική σελίδα 38, § 52 σημείωση: όσα λήγουν σε –quus –a –um σχηματίζουν τα παραθετικά κανονικά π.χ. antiquus – antiquior – antiquissimus}.

2

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

Τα σε – or – oris είναι γένους αρσενικού. Θηλυκού είναι:α) όσα δηλώνουν θηλυκά πρόσωπαβ) το arbor – arboris (μαθ. 25)γ) το marmor – marmoris (μαθ. 39)

fio – factus sum – fieri = γίνομαι

ΠΡΟΣΟΧΗ : Το ρήμα χρησιμοποιείται ως παθητικό του facio.

is – ea – id = οριστική ή επαναληπτική: αντωνυμία αυτός – ή – ό.iam = επίρρημα: πια, ήδη.abeuns – abeuntis = μετοχή ενεστώτα του ιδιότυπου ρήματος abeo (= φεύγω): ο φεύγων, η φεύγουσα, το

φεύγον.abeo – abivi ή abii – abitum – abire (ab + eo = φεύγω) = 4ης φεύγω.sequor – secutus sum – (secutum) – sequi = αποθετικό 3ης ακολουθώ.qui – quae – quod = αναφορική αντωνυμία: ο οποίος, η οποία, το οποίο.interemptus – a – um = μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος interimo (= εξολοθρεύω):

εξολοθρεμένος – η – ο.interimi – interemi – interemptum – interimere (inter + emo = αγοράζω) = 3ης εξολοθρεύω.interimor – intermptus sum – interimi = 3ης εξολοθρεύομαι.aurum – auri = ουδ. 2ης χρυσάφι ΠΡΟΣΟΧΗ: το ουσιαστικό ως όμα που δηλώνει ύλη δε σχηματίζει

πληθυντικό.omnis – omnis – omne = επίθ. 3ης όλος – η – ο ΠΡΟΣΟΧΗ: το επίθετο δε σχηματίζει παραθετικά γιατί

δηλώνει μια απόλυτη έννοια.recipio – recepi – receptum – recipere (re + capio = πιάνω) = 3ης παίρνω πίσω, επανακτώ.illic = επίρρημα: εκεί.appensus – a – um = μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος appendo (= ζυγίζω): ζυγισμένος – η – ο.appendo – appendi – appensum – appendere = 3ης ζυγίζω.appendor – appensus sum – appendi = 3ης ζυγίζομαι.civitas – civitatis = προσηγορικό θηλ. 3ης πολιτεία ΠΡΟΣΟΧΗ: γενική πληθυντικού: civitatium και civi-

tatum.

ΠΡΟΣΟΧΗ :

Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά σε – as // - atis είναι γένους θηλυκού. Από αυτά τα civitas, aetas, dignitas, utilitas σχηματίζουν τη γενική του πληθυντικού σε – um και – ium.

nomen – nominis = ουδ. 3ης όνομα.

do – dedi – datum – dare = 1ης δίνω.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Το ρήμα do απλό είναι 1ης συζυγίας, όταν όμως συντίθεται με προθέσεις γίνεται 3ης συζυγίας.α) perdo – perdidi – perditum – perdere 3ης χάνω (μαθ. 9)β) condo – condidi – conditum – condere 3ης χτίζω (μαθ. 10)

nam = αιτιολογικός σύνδεσμος: διότι, γιατί.Pisaurum – Pisauri = ουδ. 2ης το Πίσαυρο.dico – dixi – dictum – dicere = 3ης λέγω.dicor – dictus sum – dici = 3ης λέγομαι, ονομάζομαι.quod = αιτιολογικός σύνδεσμος: διότι.penso – pensavi – pensatum – pensare = [θαμιστικό του pendo = ζυγίζω)] 1ης ζυγίζω.pensor – pensatus sum – pensari = 1ης ζυγίζομαι.hic – haec – hoc = δεικτική αντωνυμία: αυτός –ή –ό.factum – facti = ουδ. 2ης πράξη.

3

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

redeo – redivi και redii – reditum – redire (re + eo= πηγαίνω) = 4ης επιστρέφω, ξαναγυρίζω.unde = επίρρημα: απ’ όπου.tamen = αντιθετικός σύνδεσμος: όμως.rogo – rogavi – rogatum – rogavi = 1ης παρακαλώ κάποιον, ζητώ.rogor – rogatus sum – rogari = 1ης παρακαλούμαι.

revertor – reverti και reversus sum – reversum – reverti (re + vertor = τρέπομαι, μεταβάλλομαι) = αποθετικό 3ης

ΠΡΟΣΟΧΗ

Το ρήμα λειτουργεί ως αποθετικό ή ημιαποθετικό ανάλογα με τον παρακείμενό του. Είναι λοιπόν προφανές ότι στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να αντιμετωπιστεί ως αποθετικό.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ:

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam praeter Capitolium = κύρια πρότασηeverterunt = ρήμα Galli = υποκείμενο ρήματος urbem = αντικείμενο του ρήματος Romam = επεξήγηση στο urbem praeter Capitolium = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει εξαίρεση Brenno duce = ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη που αποτελείται από μια λέξη που λειτουργεί ως υποκείμενο (Brenno) και μια άλλη

ως κατηγορηματικός προσδιορισμός (= duce)

ΙΔΙΟΜΟΡΦΗ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ: ονομάζεται η αφαιρετική που αποτελείται από ένα υποκείμενο (όνομα ή αντωνυμία) και ένα ουσιαστικό (που δηλώνει αξίωμα, ηλικία επάγγελμα, ιδιαίτερη σχέση ή ενέργεια) Κατά τη σύνταξη της ιδιόμορφης αφαιρετικής απόλυτης το όνομα ή η αντωνυμία μπαίνει ως υποκείμενο και το ουσιαστικό ως κατηγορηματικός προσδιορισμός σ’ αυτό.ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΜΟΡΦΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΔΕΝ ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ ΚΑΜΙΑ ΜΕΤΟΧΗ. ΕΊΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ΝΑ ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΠΩΣ ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ Η ΜΕΤΟΧΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΤΟΥ SUM (SENS)

deletis = αφαιρετική απόλυτη2, χρονική μετοχή (προτερόχρονο)

legionibus = υποκείμενο της μετοχής deletis Romanorum = γενική κτητική από το legionibus apud Alliam = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει τόπο (το πλησίον) flumen = παράθεση στο Aliam.

Η μετοχή deletis έχει τεθεί σε αφαιρετική απόλυτη για να αντικαταστήσει την ενεργητική μετοχή για το παρελθόν, η οποία στα λατινικά δεν υπάρχει. Το ποιητικό αίτιο (= a Gallis) δε δηλώνεται γιατί συμπίπτει με το υποκείμενο του ρήματος.

2

ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ: όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμιά σχέση με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος τότε η μετοχή και το υποκείμενό της τίθενται σε πτώση αφαιρετική, που ονομάζεται αφαιρετική απόλυτη. Στην περίπτωση αυτή η μετοχή διατηρεί την επιρρηματική της χρήση (χρονική, αιτιολογική κλπ.). Στα λατινικά η χρήση της αφαιρετικής απόλυτης είναι πολύ συχνή διότι η λατινική δε διαθέτει ενεργητική μετοχή για το παρελθόν.

4

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

ΠΡΟΣΟΧΗ : ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ: cum legiones delevissent ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ: cum legiones deletae essent.

pro quo immensam pecuniam acceperunt = δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Capitolium. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quo (qui – quae – quod) και εκφέρεται με οριστική (παρακειμένου), γιατί δηλώνει το πραγματικό.acceperunt ρήμα Galli (ενν.) = υποκείμενο pecuniam = αντικείμενο του ρήματος immensam = επιθετικός προσδιορισμός στο pecuniam pro quo = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει αντάλλαγμα.

tum Camillus absens dictator est factus = κύρια πρόταση.factus est = ρήμα Camillus = υποκείμενο του ρήματος και μετοχής absens dictator = κατηγορούμενο

στο Camillus absens = συνημμένη εναντιωματική μετοχή (σύγχρονο) tum = επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: etsi aberat.

qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam = δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Camillus. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui (qui – quae – quod) και εκφέρεται με οριστική (υπερσυντελίκου), γιατί δηλώνει το πραγματικό.fuerat = ρήμα qui = υποκείμενο του ρήματος in exilio = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατάσταση (τόπο μεταφορικά) diu = επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου apud

Ardeam = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το πλησίον propter praedam = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου

Οι προθέσεις ob, per και propter με αιτιατική εκφράζουν το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο. Πρόκειται για το αίτιο που εντοπίζεται σε εξωτερικές καταστάσεις, όχι σε ψυχικές συγκινήσεις ή συναισθήματα.

Veientanam = επιθετικός προσδιορισμός στο praedam divisam = επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο praedam iure = αφαιρετική επιρρηματική του τρόπου aequo = επιθετικός προσδιορισμός στο iure.

is Gallos iam abeuntes secutus est = κύρια πρόταση.secutus est = ρήμα is = υποκείμενο του ρήματος Gallos = αντικείμενο του ρήματος και υποκείμενο της

μετοχής abeuntes abeuntes = συνημμένη χρονική μετοχή (σύγχρονο) iam = επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: dum abeunt. Η μετοχή δηλώνει το σύγχρονο. Έτσι

αναλύεται με το χρονικό σύνδεσμο dum και οριστική ενεστώτα ανεξάρτητα από το χρόνο της κύριας πρότασης εφόσον δείχνει πράξη ταυτόχρονη με κείνη της κύριας πρότασης.

quibus interemptis aurum omne recepit = κύρια πρόταση.

Η αναφορική αντωνυμία qui – quae – quod στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΑ

5

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ αποκτά αξία δεικτικής αντωνυμίας και ΔΕΝ ΕΙΣΑΓΕΙ ΠΙΑ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ . Σ’ αυτή την περίπτωση το αναφορικό βρίσκεται είτε σε κάποια κύρια πρόταση είτε σε δευτερεύουσα άλλου είδους αν υπάρχει κάποιος άλλος υποτακτικός σύνδεσμος. ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΑΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ , διατηρεί την αναφορική της αξία.

recepit = ρήμα Camillus (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος aurum = αντικείμενο του ρήματος omne = κατηγορηματικός προσδιορισμός στο aurum interemptis = αφαιρετική απόλυτη, χρονική μετοχή

(προτερόχρονο) quibus = υποκείμενο της μετοχής interemptis.

Η μετοχή interemptis έχει τεθεί σε αφαιρετική απόλυτη για να αντικαταστήσει την ενεργητική μετοχή για το παρελθόν, η οποία στα λατινικά δεν υπάρχει. Το ποιητικό αίτιο (= a Gamilli) δε δηλώνεται γιατί συμπίπτει με το υποκείμενο του ρήματος.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ: cum Camillus eos interemisset…. ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ: cum ei Camillus interempti essent …

quod illic appensum civitati nomen dedit = κύρια πρόταση [Όπως και στα αρχαία ελληνικά, οι αναφορικές αντωνυμίες όταν βρίσκονται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου, όταν αναφέρονται στα προηγούμενα, ισοδυναμούν με δεικτικές και εισάγουν κύριες προτάσεις].dedit = ρήμα quod = υποκείμενο του ρήματος και υποκείμενο της μετοχής appensum nomen = άμεσο αντικείμενο του ρήματος civitati = έμμεσο αντικείμενο του ρήματος appensum = συνημμένη αιτιολογική μετοχή (προτερόχρονο) illic = επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο.

nam Pisaurum dicitur = κύρια πρότασηdicitur = ρήμα civitas (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος Pisaurum = κατηγορούμενο στο civitas.

quod illic aurum pensatum est = δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει πραγματική αιτιολογία. Ο χρόνος της εκφοράς είναι παρακείμενος (= pensatum est) γιατί η εξάρτηση έχει γίνει από ρήμα αρκτικού χρόνου (ενεστώτα = dicitur) και δηλώνει το προτερόχρονοpensatum est = ρήμα aurum = υποκείμενο του ρήματος illic = επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο.

post hoc factum rediit in exilium = κύρια πρότασηrediit = ρήμα Camillus (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος in exilium = εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός που δηλώνει κατάσταση post factum = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει την άμεση χρονική ακολουθία hoc = επιθετικός προσδιορισμός στο factum.

ΠΡΟΣΟΧΗ :

Το post + αιτιατική δηλώνει χρονική ακολουθία, το μεταγενέστερο. Η ίδια χρονική βαθμίδα δηλώνεται και με το post + αφαιρετική. Το προγενέστερο δηλώνεται με το ante + αιτιατική. Η χρονική διάρκεια δηλώνεται με απλή αιτιατική.

unde tamen rogatus reversus est = δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο in exilium. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα unde και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός.reversus est = ρήμα Camillus (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος και υποκείμενο της μετοχής rogatus rogatus = συνημμένη χρονική μετοχή (προτερόχρονο) unde = επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει από τόπο κίνηση.

6

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ ΗΜ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Η

Όταν ήταν αρχηγός ο Βρέννος, οι Γαλάτες, αφού κατέστρεψαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον Αλλία ποταμό, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο, για το οποίο ως αντάλλαγμα πήραν αμέτρητα χρήματα. Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος για πολύ καιρό είχε βρεθεί στην εξορία κοντά στην Αρδέα εξαιτίας της λείας από τους Βηίους, που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, αν και απών έγινε δικτάτορας. αυτός τους Γαλάτες, που έφευγαν πια, ακολούθησε: αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Αυτό, επειδή ζυγίστηκε εκεί, έδωσε το όνομά του στην πόλη: γιατί ονομάζεται Πίσαυρο, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά απ’ αυτήν την πράξη επέστρεψε στην εξορία, απ’ όπου όμως επέστρεψε, αφού παρακλήθηκε.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΥ

i. Να μετατραπούν οι προτάσεις που έχουν πλάγια γράμματα σε μετοχικές με απόλυτη αφαιρετική. να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο όπου χρειάζεται. Π.χ. Galli urbem occu-paverunt; Romani discesserunt. Urbe occupata a Gallis Romani discesserunt.

Galli pecuniam acceperunt; Galli abierunt Pecunia accepta Galli abierunt. Αφού πήραν χρήματα οι Γαλάτες αποχώρησαν. Galli legiones deleverunt; Galli urbem Romam everterunt.

Legionibus deletis Galli urbem Romam everterunt. Αφού εξόντωσαν τις λεγεώνες, οι Γαλάτες κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη.

Camillus Gallos interemit; Camillus aurum recepit. Gallis interemptis Camillus aurum recepit. Αφού εξολόθρευσε

τους Γαλάτες, ο Κάμιλλος πήρε πίσω το χρυσάφι.

Antonius Catilinam vicit; Roma servata est. Catilina victo ab Antonio Roma servata est. Αφού ο Αντώνιος

νίκησε τον Κατιλίνα, η Ρώμη διασώθηκε.

Miles pedes animadvertit; Miles Claudium extrahit.

7

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

Pedibus animadversis miles Claudium extrahit. Αφού παρατήρησε τα πόδια, ο στρατιώτης τράβηξε τον Κλαύδιο.

Hercules Cacum interfecit; Incolae Herculem honoraverunt. Caco interfecto incolae Herculem honoraverunt Αφού

σκοτώθηκε ο Κάκος, οι κάτοικοι τίμησαν τον Ηρακλή.

ii. Να μετατραπούν οι προτάσεις που έχουν πλάγια γράμματα, στην ιδιόμορφη απόλυτη αφαιρετική π.χ. Brennus dux Gal-lorum erat. Galli Romam everterunt Brenno duce Galli Romam everterunt.

Cicero et Antonius consules erant. Catilina contra patriam coniu-ravit. Cicero et Antonio consulibus Catilina contra patriam coniuravit.

Όταν ήταν ύπατοι ο Κικέρωνας και ο Αντώνιος ο Κατιλίνας συνωμότησε εναντίον της πατρίδας.

Caesar imperator erat. Bellum Gallicum gestum est. Caesare imperatore bellum Gallicum gestum est. Όταν ήταν

στρατηγός ο Καίσαρας, έγινε ο Γαλατικός πόλεμος.

Cato (-onis) vivus erat. Bellum cum Perse gestum est. Catone vivo bellum cum Perse gestum est. Όταν ζούσε ο

Κάτωνας, έγινε ο πόλεμος με τον Περσέα.

Juno (-onis) invita erat. Aeneas in Italiam navigavit. Junone invita Aeneas in Italiam navigavit. Παρά τη θέληση

της Ήρας, ο Αινείας έπλευσε προς την Ιταλία.

Pater inscius erat. Filius domo abiit. Pater inscio filio domo abiit. Χωρίς να γνωρίζει ο πατέρας, ο γιος έφυγε από το σπίτι.

iii. Να χαρακτηριστούν από συντακτική άποψη όλες οι μετοχές του κειμένου (αιτιολογικές, χρονικές κλπ.).

deletis = αφαιρετική απόλυτη, χρονική μετοχή (προτερόχρονο). absens = συνημμένη εναντιωματική μετοχή (σύγχρονο). divisam = επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο

praedam. abeuntes = συνημμένη χρονική μετοχή (σύγχρονο)

8

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

interemptis = αφαιρετική απόλυτη, χρονική μετοχή (προτερόχρονο).

appensum = συνημμένη αιτιολογική μετοχή (προτερόχρονο). rogatus = συνημμένη χρονική μετοχή (προτερόχρονο).

iv. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Αφού έσυρε τα βόδια στη σπηλιά (αφ. απόλυτη), ο Κάκος κρύφτηκε (me abdo).

Bobus (ή bubus) in speluncam tractis Cacus se abdidit. Αφού νίκησε τους Γαλάτες, ο Κάμιλλος ξαναγύρισε στην εξορία.

Gallis victis Camillus in exilium rediit.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

Α. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ

1. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΤΥΠΟΥ1. «Is Gallos iam abeuntes … omne recepit»: Να μεταφερθεί το κείμενο στον άλλο αριθμό.

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Να γραφούν οι αρχικοί χρόνοι των ρημάτων:

everterunt divisam

ΕΝΕΣΤ.

ΠΑΡΑΚ.

ΣΟΥΠΙΝΟ

ΑΠΑΡΕΜ.

factus est interemptis dicitur

ΕΝΕΣΤ.

ΠΑΡΑΚ.

ΣΟΥΠΙΝΟ

ΑΠΑΡΕΜ.

3. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των τύπων:

9

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

factus est reversus est pensatum est

ΕΝΕΣΤ.

ΠΑΡΑΤ.

ΜΕΛΛ.

ΠΑΡΑΚ.

ΥΠΕΡΣ.

Σ. ΜΕΛΛ.

secutus est est acceperunt

ΕΝΕΣΤ.

ΠΑΡΑΤ.

ΜΕΛΛ.

ΠΑΡΑΚ.

ΥΠΕΡΣ.

Σ. ΜΕΛΛ.

4. Να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές των ρημάτων:

rediit reversus est acceperunt

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ

ΕΝ:

ΜΕΛ:

ΠΡΚ:

Σ. ΜΕΛ.

ΜΕΤΟΧΕΣ

ΕΝ:

ΜΕΛ:

ΠΡΚ:

divisam dedit

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ

10

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

ΕΝ:

ΜΕΛ:

ΠΡΚ:

Σ. ΜΕΛ.

ΜΕΤΟΧΕΣ

ΕΝ:

ΜΕΛ:

ΠΡΚ:

5. Να γραφεί η ονομαστική και γενική ενικού των παρακάτω λέξεων:

duce legionibus pecuniam exilio dictator

ON:

ΓΕΝ:

urbem abeuntes civitati absens nomen

ON:

ΓΕΝ:

6. Να γραφούν οι πτώσεις που δηλώνονται:

flumen urbem iure omne aurum

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΓΕΝ:

ΑΙΤ:

ΑΦ:

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΓΕΝ:

ΑΙΤ:

ΑΦ:

7. Να γραφεί η ονομαστική και γενική του άλλου αριθμού όλων των αντωνυμιών του κειμένου:

ΟΝΟΜ:

ΓΕΝ:

11

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

ΟΝΟΜ:

ΓΕΝ:

8. Να αποσυντεθούν τα ρήματα και να γραφούν οι αρχικοί τους χρόνοι:

accceperunt abeuntes interemptis absens rediit

ΕΝΕΣΤ.

ΠΑΡΑΚ.

ΣΟΥΠΙΝΟ

ΑΠΑΡΕΜ.

9. dicitur, accererunt, factus est, secutus est, dedit, rediit: να κλιθεί η προστακτική του ενεστώτα και του μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεται ο κάθε τύπος:

dicitur acceperunt factus est secutus est dedit rediit

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

dicitur acceperunt factus est secutus est dedit rediit

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

Β. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟΣ

1. Brenno: β΄ κλιτο κύριο όνομα, αφαιρετική ενικού

12

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

2. flumen: γ΄ κλιτο ουσιαστικό, ονομαστική ενικού

3. divisam: μετοχή παθητικού παρακειμένου

4. abeuntes: μετοχή ενεργητικού ενεστώτα

5. dedit: γ΄ ενικό ενεργητικού ενεστώτα

6. illic: δοτική ενικού δεικτικής αντωνυμίας

7. post: πρόθεση

8. tamen: σύνδεσμος αντιθετικός

9. omne: γ΄ κλιτο επίθετο, 3 γενές και 2 κατάληκτο

10. reversus est: αποθετικό ρήμα

Να διορθώσετε τα εσφαλμένα: ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________

2. Να αντιστοιχίσετε τις στήλες:ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. duce a) μετοχή παθητικού παρακειμένου

2. deletis b) αναφορική αντωνυμία

3. diu c) δευτερόκλιτο επίθετο

4. quo d) τριτόκλιτο ουσιαστικό

5. aequo e) επίρρημα

f) πρόθεση

3. Να διαγράψετε το εσφαλμένο και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας

quo: αφαιρετική ενικού ή δοτική ενικού

abeuntes: ονομαστική πληθυντικού ή αιτιατική πληθυντικού

factum: ονομαστική ενικού ή αιτιατική ενικού

ΙΙ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ

Α. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ

1. Να μελετηθούν τα συντακτικά φαινόμενα και να αναλυθούν σε δευτερεύουσες προτάσεις λαμβανομένου υπόψη του χρόνου της κύριας πρότασης:

Brenno duce _____________________________________________________________________

13

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

_______________________________________________________________________________

deletis legionibus _________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

2. Να αντικαταστήσετε την υπογραμμισμένη λέξη με αυτή της παρένθεσης κάνοντας τις αναγκαίες μεταβολές:

Nam Pisaurum dicitur, quod illic (Pisaurum) aurum pensatum est.

_______________________________________________________________________________

Post hoc factum rediit in exilium (Ardea), unde tamen rogatus reversus est.

________________________________________________________________________________

3. Να αναλυθούν οι μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις:

divisam = _______________________________________________________________________

absens = ________________________________________________________________________

interemptis = ____________________________________________________________________

appensum = _____________________________________________________________________

rogatus = _______________________________________________________________________

abeuntes = ______________________________________________________________________

4. Galli immensam pecuniam acceperunt et everterunt Romam, cum Camillus dux fuisset // nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est: να μετατραπούν οι υπογραμμισμένες προτάσεις σε μετοχές

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

5. Να μετατραπεί η ενεργητική σε παθητική ή η παθητική σε ενεργητική σύνταξη, όπου αυτό είναι δυνατό:

a) Galli everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam accererunt.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

b) Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure di-

visam, absens dictator est factus.

14

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

c) Gallis interemptis aurum omne recepit.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

6. Camillus Gallos vicit et Roma servata est: να μετατραπεί η υπογραμμισμένη πρόταση σε μετοχή και να ενωθεί με τη δεύτερη.

___________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

6. Να αντικατασταθεί ο χρονικός προσδιορισμός με χρονική πρόταση:

Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.

________________________________________________________________________________

7. Galli everterunt urbem Romam praeter Capitolium. // Camillus eis interemptis omne aurum recepit: να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

___________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

8. Camillus Gallos iam abeuntes secutus est. // Post hoc rediit in exilium unde tamen rogatus rever-sus est: να εξαρτηθούν οι προτάσεις από το Is dixit …

Is dixit __________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

Is dixit __________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

9. illic: τι είναι συντακτικά; Εάν επρόκειτο να αντικατασταθεί από το Pisaurum σε ποια πτώση θα ετίθετο και γιατί;

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

15

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:

ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟΣ

1. flumen: παράθεση στο Alliam.

2. divisam: επιθετική μετοχή

3. dictator: υποκείμενο του ρήματος factus est

4. interemptis: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη, χρονική μετοχή

5. civitati: έμμσο αντικείμενο του ρήματος dedit

6. rogatus: αναφορική μετοχή

Να διορθώσετε τα εσφαλμένα:

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

2. Να συμπληρωθούν τα κενά:

legionibus: ………………………..……...…….……… στο ……………………………… …………

propter praedam: ………………………..……. ………………………..……. ………………………..…….

Gallos: ………………………..……...…….… στο ……………………………… και …………………… ……… …… …… στο ……………………………

appensum: ………………………..…….……………..… συνημμένη στο ……………………………..……. ………

nomen: ………………………..……...…….……… στο ……………………………… …………

3. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικά ορθές ή εσφαλμένες και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας:

Post factum in exilio rediit. Σ Λ

________________________________________________________________________________

Postquam Gallos interemit, omnis aurum recepit. Σ Λ

________________________________________________________________________________

ΙΙΙ. ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ _ ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να αντιστοιχίσετε τις στήλες:

16

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Quanto Galli Romam everterunt? a. quod aurum illic pensatum est. 1

2. Quis Gallos abeuntes secutus est? b. postquam rogatus est. 2

3. Cur civitas Pisaurum dicitur? c. apud Ardeam. 3

4. Quanto Camillus in exilio reversus est? d. Brenno duce. 4

5. Ubi diu Camillus in exilio fuerat? e. Camillus. 5

2. Να μεταφράσετε στα λατινικά τις προτάσεις.

a) Οι Γαλάτες κατέστρεψαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον Αλλία ποταμό.

____________________________________________________________________________

b) Ο Κάμιλλος επειδή δεν μοίρασε ακριβοδίκαια τη λεία από τους Βηίους βρέθηκε στην εξορία.

____________________________________________________________________________

c) Η λεία από τους Βηίους δεν μοιράστηκε ακριβοδίκαια.

____________________________________________________________________________

d) Το χρυσάφι επειδή ζυγίστηκε στο Πίσαυρο έδωσε το όνομα στην πολιτεία.

____________________________________________________________________________

e) Από τους Γαλάτες πάρθηκε μεγάλο ποσό χρημάτων, επειδή δεν καταστράφηκε το Καπιτώλιο.

_________________________________________________________________

3. Να μεταφέρετε στα λατινικά τις προτάσεις.

i) Όταν ύπατος ήταν ο Φάβιος, οι Γαλάτες έχοντας νικήσει πολλές ρωμαϊκές λεγεώνες,

πολιορκούσαν τη Ρώμη.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

ii) Σ’ αυτούς έδωσαν οι Ρωμαίοι πολύ χρυσάφι.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

iii) Οι Ρωμαίοι ηττημένοι και τρομοκρατημένοι από τη φήμη3 των Γαλατών, έφευγαν από την πόλη.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

iv) Οι Γαλάτες, αφού πήραν τα χρήματα, έφευγαν από την πόλη.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

3 fama – famae προσηγορικό θηλ. 1ης φήμη.

17

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο

v) Ο Κάμιλλος, ο οποίος είχε γίνει δικτάτορας, ενώ απουσίαζε (ή ήταν απών), νίκησε σε μάχη τους

Γαλάτες, που αποχωρούσαν από τη Ρώμη.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

vi) Ο Κάμιλλος ήταν εξόριστος στην Αρδέα, διότι δεν είχε μοιραστεί δίκαια η λεία από τους Βηίους.

___________________________________________________________________

_______________________________________________________________

vii) Αφού νίκησε τους Γαλάτες και πήρε το χρυσάφι, ο Κάμιλλος επέστρεψε νικητής στη Ρώμη.

___________________________________________________________________

_______________________________________________________________

4. Να μεταφράσετε τις προτάσεις.

1. Caesar in libris suis, quibus nomen est Commentarii de Bello Gallico, scripsit de bellis, quae cum pop-

ulis Gallorum et Germanorum gerebant, et de moribus eorum.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Multae gentes Galliae ab Iulio Caesare victae sunt.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

3. Una tamen gens, nomine Arverni, diu adversus Romanos bellum gessit.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

4. Rex Arvernorum Vercingetorix erat, vir nobilissimus.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

5. Post multas pugnas Caesar urbem maximam gentis, quo rex Gallorum cum exercitu suo confugerat, op-

pugnavit.

________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

6. Post multos menses urbs a Romanis expugnata est et duces Romam adducti et in carcere strangulati

sunt.

___________________________________________________________________

_______________________________________________________________

18

ΜΑΘΗΜΑ 21Ο 19