1

Ασφάλειαστον ψηφιακό κόσμο

2 3

Διμηνιαίο Παιδαγωγικό ΠεριοδικόΧρονιά 44η, Ιούνιος 2012, Αρ. 212

ΕΚΔΟΤΗΣΠαγκύπρια Σχολή ΓονέωνΤο Διοικητικό Συμβούλιο της Σχολής αποτελούν εκπρόσωποι από:Συνομοσπονδίες και Ομοσπονδίες Συνδέσμων Γονέων Σχολείων Προδημοτικής, Δημοτικής, Μέσης και Τεχνικής εκπαίδευσης, Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων – ΠΟΕΔ, Οργάνωση Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης – ΟΕΛΜΕΚ, Οργάνωση Λειτουργών Τεχνικής Εκπαίδευσης Κύπρου – ΟΛΤΕΚ, Σύνδεσμοι Επιθεωρητών Δημοτικής, Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείαςκαι Πολιτισμού και άτομα.

ΓΡΑΦΕΙΑΙφιγενείας 73, 2003, Στρόβολος, ΛευκωσίαΤ.Θ. 27298, 1643, ΛευκωσίαΤηλέφωνο: 22 754466Τηλεομοιότυπο: 22 345103email: scholigoneon@cytanet.com.cywww.scholigoneon.org.cywww.facebook.com/scholigoneon

ΕΤΗΣΙΑΣΥΝΔΡΟΜΗ

Για σχολεία, σωματείακαι βιβλιοθήκες €10.00Για άτομα:Μέσω Ταχυδρομείου €10.00Μέσω σχολείου €10.00Για συνδρομητές του εξωτερικού €15.00Τιμή τεύχους στην Κύπρο € 2.00

Συντακτική Επιτροπή:Λοϊζος ΓιάσουμαςΝίκος ΜουλαζίμηςΛευτέρης ΑριστείδουΜιχάλης ΤσιάρλιστοςΚυριάκος ΣαμάραςΣτέφανος ΠέτρουΜάριος ΙγνατίουΒάσω Μιχαήλ

ΣΕΛΙΔΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΥΠΩΣΗ: H. LOIZIDES LTD

Τα χειρόγραφα δεν επιστρέφονται.Τα άρθρα εκφράζουν αποκλειστικά απόψειςτων συγγραφέων τους. Αναδημοσιεύσεις επιτρέπονται, φτάνει να αναφέρεται η πηγή.

ISSN 0253 - 0910

Συντακτικό ΣημείωμαΣελ. 4

Συνέδριο« Ασφάλεια στον ψηφιακό κόσμο»Σελ. 5Πορίσματα ΣυνεδρίουΣελ. 44Εθισμός των εφήβων στο διαδίκτυο: νεότερα δεδομέναΣελ. 51Παγκύπρια έρευνα για την προβληματική χρήση του διαδικτύου σε μαθητές Α’ και Β’ Λυκείου στην Κύπρο: Προκαταρκτικά αποτελέσματα.Σελ. 57

Αρνητικά αλλά και θετικά του διαδικτύου:Χρήση νέων τεχνολογιών για πρόληψη και θεραπεία ψυχολογικών και άλλων προβλημάτων υγείας.Σελ. 63Κινητό τηλέφωνο.Μέσο επικοινωνίας ή εξάρτησης;Σελ. 67Χρήση του Διαδικτύου και κατανόηση των δυνατοτήτων και κινδύνων που περιλαμβάνειΣελ. 70

4 5

To Διαδίκτυο αποτελεί πηγή πληροφοριών για τα παιδιά, από την οποία αντλούν πληρο-φορίες για την εκπαίδευσή τους, ενεργοποι-ώντας το ενδιαφέρον τους με ένα μοναδικά διαδραστικό τρόπο. Τα παιδιά μέσα από ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών, βιβλιοθηκών και παιχνιδιών μπορούν να αποκτήσουν πλήθος γνώσεων, αποτελεσματικά, με ένα τρόπο που τους κεντρίζει έντονα το ενδιαφέρον σε αυτή την ηλικία.

Όσο, όμως, θετική κι αν είναι η επίδραση του διαδικτύου στη μόρφωση και διασκέδα-ση του παιδιού, άλλο τόσο σημαντική είναι και η σωστή και ασφαλής χρήση του. Επιβάλ-λεται όσο ποτέ άλλοτε οι γονείς να βρίσκο-νται δίπλα στο παιδί και να το ενημερώνουν συμβουλεύοντάς το για τη χρήση του διαδι-κτύου, τους κινδύνους που εμπερικλείει, δημι-ουργώντας ένα δίχτυ προστασίας. Η εικονική

πραγματικότητά του δεν σημαίνει ότι είναι και ασφαλής. Στην πραγματικότητα η κακή χρήση μπορεί να δημιουργήσει πολύ σοβαρές προ-βληματικές καταστάσεις στους χρήστες του, γι’ αυτό και πρέπει να λαμβάνουμε και τις σω-στές προφυλάξεις.

Η Σχολή Γονέων μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της, σε συνεργασία με τη Cytanet και τη στήριξη του Υπουργείου Παι-δείας και Πολιτισμού, οργάνωσε εκπαιδευτι-κό συνέδριο με θέμα «Ασφάλεια στον Ψηφι-ακό Κόσμο», με σκοπό να επιμορφώσει τους γονείς και να δώσει απαντήσεις σε ερωτήμα-τά τους που αφορούσαν την όσο το δυνατόν καλύτερη και ασφαλέστερη χρήση του Δια-δικτύου από τα παιδιά. Τα πρακτικά του πιο πάνω συνεδρίου αποτελούν το περιεχόμενο του παρόντος τεύχος του περιοδικού «Οικο-γένεια και Σχολείο».

Συντακτικό Σημείωμα

Κυρίες και Κύριοι

Σας καλωσορίζω στο σεμινάριο της Σχο-λής Γονέων με θέμα «Ασφάλεια στον ψηφι-ακό κόσμο». Ένας τίτλος που για εμάς τους γονείς, όταν ήμασταν γυμνάσιο, θα ακουγό-ταν σαν ένας τίτλος έργου επιστημονικής φα-ντασίας, διότι ο δικός μας παιδικός κόσμος ήταν χωρίς ηλεκτρονικά παιχνίδια, χωρίς ηλε-κτρονικούς υπολογιστές, χωρίς διαδίκτυο και γι’ αυτούς της λίγο πιο προχωρημένης ηλικί-ας χωρίς τηλεόραση.

Φόβος και τρόμος η ανυπαρξία τους για τα παιδιά του σήμερα. Οι καιροί άλλαξαν! Το διαδίκτυο και τα παρελκόμενά του είναι στη ζωή μας, άλλους λίγο, άλλους πολύ, ακόμη και γι’ αυτούς της λίγο πιο προχωρημένης ηλικίας. Αυτοί που μαζί με άλλους πολλούς νεότερους γονείς, ακολουθώντας κατά γράμ-μα το ρητό «γηράσκω αεί διδασκόμενος», βρίσκονται εδώ με απώτερο σκοπό τη γνώση

και τη μάθηση. Αυτός είναι και ο απώτερος σκοπός της Παγκύπριας Σχολής Γονέων. Να επιμορφώνει όλους, ανεξάρτητα, τους γονείς σε θέματα ανατροφής και διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους.

Μαζί μας σήμερα έχουμε επιφανείς επιστή-μονες – ομιλητές από την Κύπρο και από την Ελλάδα. Ευελπιστούμε όπως πάντα σε μια, όσο το δυνατόν, ολοκληρωμένη επιμόρφωση των γονιών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να μεγαλώσουν σωστά αλλά και με ασφάλεια τα παιδιά τους, σ’ έναν κόσμο που είναι εμ-φανώς διαφορετικός από αυτόν που ζήσαμε εμείς σαν παιδιά.

Τελειώνοντας με αυτά τα λίγα εναρκτήρια λόγια, καλώ στο βήμα τον Πρόεδρο της Πα-γκύπριας Σχολής Γονέων κ. Νίκο Μουλαζίμη, για να απευθύνει το χαιρετισμό του.

Ευχαριστώ πολύ!

ΣΥΝΕΔΡΙΟ«ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΦΙΑΚΟ ΚΟΣΜΟ»Διοργανωτής:

Παγκύπρια Σχολή Γονέων – Cytanet

Σάββατο 19 Μαΐου 2012

Ξενοδοχείο Ajax, Λεμεσός

Μέρος 1ο: Έναρξη Εργασιών – Καλωσόρισμα – Χαιρετισμοί

Παρουσιαστής Προγράμματος:

κ. Γιαννάκης Θεοδούλου, Αναπληρωτής Πρόεδρος Παγκύπριας Σχολής Γονέων

6 7

νομίζουμε ότι ναι, χρειάζεται. Ό,τι και να επιτύχουμε στη ζωή, αν δεν επιτύχουμε ως γονείς, τότε ίσως οι κόποι και οι μόχθοι της ζωής να έχουν πάει χαμένοι. Ο άνθρωπος κυρίως δημιουργεί με την ανατροφή και δι-απαιδαγώγηση των παιδιών του και πρώτι-στα δικαιώνεται όταν αυτά μεγαλώνοντας εξελίσσονται σε υγιή, παραγωγικά και δημι-ουργικά κύτταρα της κοινωνίας μας.

Συναισθανόμενοι αυτή την υποχρέωση και το καθήκον που απορρέουν από το λόγο της ύπαρξης του οργανισμού που υπηρετούμε, φροντίζουμε να βελτιώσουμε, να αναβαθμίσουμε και να προωθήσουμε τις δράσεις και δραστηριότητες που η Σχο-λή παραδοσιακά αναπτύσσει. Παράλληλα όμως προσπαθούμε να καινοτομούμε και έχουμε εισάξει και νέες δραστηριότητες και τρόπους επικοινωνίας με τους εν δυ-νάμει αποδέκτες των υπηρεσιών μας, τους γονείς των μαθητών όλων των βαθμίδων εκ-παίδευσης, Προδημοτικής, Δημοτικής, Μέ-σης και Τεχνικής. Αυτές οι δραστηριότητες επιτυγχάνονται και μέσα από συνεργασίες που συμφωνούνται με πολλούς αναγνωρι-σμένους και καταξιωμένους οργανισμούς και φορείς τόσο της Παιδείας αλλά και άλ-λους. Για όλα αυτά τα θέματα έχουμε φρο-ντίσει να ετοιμάσουμε ενημερωτικό δελτίο που ευρίσκεται στο φάκελο που σας έχει δοθεί και μέσα από τη μελέτη του θα ενη-μερωθείτε για όλο το φάσμα των δράσεων και των προγραμματισμών της Σχολής.

Το σημερινό συνέδριο συνδιοργανώνεται με τη Cytanet και έχει γενικό τίτλο «Ασφά-λεια στον ψηφιακό κόσμο».

Είναι γενική και καθολική διαπίστωση ότι

το διαδίκτυο βρίσκεται μέσα στο σπίτι μας. Είναι επίσης παραδεκτό γεγονός ότι έχει εισέλθει μέσα στο σπίτι μας κυρίως μέσω των παιδιών μας. Αυτό το κατά γενική ομο-λογία επιμορφωτικό, ερευνητικό και άλλων ωφέλιμων σκοπών και στόχων εργαλείο και αντικείμενο έχει στην πορεία σε μεγά-λο βαθμό υποκαταστήσει παραδοσιακούς τρόπους και μεθόδους απασχόλησης και αναψυχής των παιδιών, όπως διάφορα παι-χνίδια σε ανοικτούς ή όχι χώρους αλλά και ποιοτικά και όχι μόνο ενδιαφέροντα.

Είναι κυρίως όμως παραδεκτό ότι το δι-αδίκτυο κυριαρχεί στον ελεύθερο χρόνο των παιδιών και των νέων, καθότι το μεγα-λύτερο κομμάτι του αφιερώνεται μπροστά σε μια οθόνη. Αυτό και μόνο είναι ένας τεράστιος κίνδυνος. Παράλληλα, το δια-δίκτυο μπορεί να καταστεί επικίνδυνο και για άλλους λόγους, με τα παιδιά και τους νέους να μην μπορούν να αντισταθούν σε πειρασμούς, περιέργεια και σε μερικές φο-ρές ανικανότητα να αντιληφθούν το μέγε-θος του κινδύνου.

Με τη Cytanet η συνεργασία μας ξεκίνη-σε με προώθηση σχετικών διαλέξεων μέσω του δικτύου της σχολής πριν περίπου δύο χρόνια. Μέσα στα πλαίσια της γενικής συ-νεργασίας μας αλλά και τη διάθεσης δι-εύρυνσής της συμφωνήθηκε η συνδιοργά-νωση του σημερινού συνεδρίου με γενικό τίτλο «Ασφάλεια στον ψηφιακό κόσμο».

Πιστεύουμε ότι η επιλογή των εισηγητών και των θεμάτων που θα αναπτυχθούν κα-λύπτουν πλήρως το γενικό θέμα, αλλά και θα ικανοποιήσουν όλους εσάς που σήμε-ρα είσαστε μαζί μας.

Χαιρετισμός Προέδρου Παγκύπριας

Σχολής Γονέων κ. Νίκου Μουλαζίμη

Εκλεκτοί Προσκεκλημένοι,

Εκ μέρους της ολομέλειας του Διοικητι-κού Συμβουλίου της Παγκύπριας Σχολής Γονέων καλωσορίζουμε όλους εσάς στο σημερινό μας Συνέδριο που συνδιοργανώ-νεται με τη Cytanet στην Πόλη και Επαρχία της Λεμεσού.

Η προσπάθεια για μια νέα εποχή για την Παγκύπρια Σχολή Γονέων άρχισε το Μάρ-τιο του 2009 με την εκλογή μιας ομάδας ανθρώπων στο Διοικητικό της Συμβούλιο που εκείνο που μας ένωνε ήταν η θέληση και διάθεση για εθελοντική και αφιλοκερ-δή προσφορά προς στο συνάνθρωπό μας. Είχαμε από την αρχή ομόφωνα συμφωνή-σει ότι θα εργαστούμε επίμονα, επίπονα, συστηματικά και επαγγελματικά έτσι ώστε αυτός ο εξαιρετικός σε σύλληψη ιδέας ορ-γανισμός, που δημιουργήθηκε το 1968, να πάρει την πραγματική θέση και διάσταση που του ανήκει στα δρώμενα της παιδείας και της κοινωνίας της πατρίδας μας γενι-κότερα. Η υποχρέωση αυτή επιβάλλεται και υποβάλλεται κύρια μέσα από το κατα-στατικό της Σχολής, αλλά και παράλλη-λα σαν αίσθημα ευθύνης απέναντι στους φορείς-μέλη που αποτελούν τη Σχολή - τις Ομοσπονδίες και Συνομοσπονδίες των οργανωμένων γονιών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, τις συνδικαλιστικές οργανώ-σεις των εκπαιδευτικών, ΠΟΕΔ, ΟΕΛΜΕΚ, ΟΛΤΕΚ, τους Συνδέσμους Επιθεωρητών Δημοτικής και Μέσης, καθώς και το Υπουρ-γείο Παιδείας και Πολιτισμού - που εμείς

τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Σχολής εκπροσωπούμε.

Αρχές Μαρτίου έχει εκλεγεί νέο Διοικη-τικό Συμβούλιο με διετή θητεία. Κατά την πρώτη μας συνεδρίαση συζητήσαμε και συμφωνήσαμε στο ιδεολογικό υπόβαθρο και τη φιλοσοφία λειτουργίας της Σχολής και ομόφωνα συμφωνήθηκε η συνέχιση, βελτίωση και αναβάθμιση του έργου και της προσπάθειας του προηγούμενου Δ.Σ.

Ο σκοπός για τον οποίο η Σχολή ιδρύ-θηκε «Η συμβολή στη βελτίωση των τρό-πων ανατροφής και διαπαιδαγώγησης των παιδιών, η εφαρμογή σωστών τρόπων στην αντιμετώπιση των σχετικών προβλημάτων και η εξασφάλιση όλων των δυνατών προ-ϋποθέσεων για τη διαμόρφωση μιας, όσο γίνεται, καλύτερης νέας γενιάς, ψυχικά υγιούς, ευτυχισμένης, δημιουργικής και χρήσιμης» δεν μπορεί με κανένα τρόπο να επιτευχθεί εάν δεν υπάρχει η κατάλληλη δι-αφώτιση και επιμόρφωση των γονιών αλλά και των υποψηφίων γονιών.

Εάν οι γονείς, ο πιο σημαντικός εταίρος στο οικοδόμημα της παιδείας και της κοι-νωνίας γενικότερα, δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένος και υποψιασμένος, τότε οι πιθανότητες επιτυχίας στην προσπάθεια όλων μας μειώνονται αισθητά. Όλοι εμείς εδώ έχουμε κάποιο ρόλο στη ζωή μας, που αφορά το επάγγελμά μας, τις επιλογές μας ή και τις επιδιώξεις μας. Όλοι όμως μοιρα-ζόμαστε τον πιο σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Αυτόν του γονιού. Για να γίνουμε οτι-δήποτε άλλο στη ζωή χρειαζόμαστε σπου-δές, εξάσκηση ή και ειδίκευση. Για να γί-νουμε σωστοί γονείς δεν χρειάζεται; Εμείς

8 9

Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η Παγκύ-πρια Σχολή Γονέων, θέλοντας να κάνει αυτό το συνέδριο ωφέλιμο σε μεγαλύτερο αριθμό γονιών και άλλων ενδιαφερομένων, αποφάσισε ότι θα αφιερώσει ειδική έκδο-ση του περιοδικού «Οικογένεια και Σχο-λείο» στο θέμα, τις εισηγήσεις και τα πορί-σματα αυτού του συνεδρίου. Παράλληλα, θα γίνει προσπάθεια διάχυσης της γνώσης και των εμπειριών μέσω ηλεκτρονικών και άλλων μέσων μαζικής επικοινωνίας. Θα θέλαμε επίσης να καλέσουμε όλους εσάς να λειτουργήσετε σαν πολλαπλασιαστές όσων σήμερα θα έχουμε την τύχη να ακού-σουμε και να παρακολουθήσουμε.

Πιστεύουμε ότι έχουμε κάνει εξαιρετικές επιλογές επιστημόνων και επαγγελματιών γι’ αυτό το συνέδριο. Θα θέλαμε ευγνώμο-να και θερμά να ευχαριστήσουμε τους ει-σηγητές μας Δρα Κωνσταντίνο Σιώμο, τον κο Αλεξ Χριστοφόρου, τη Δρ Μαρία Κα-ρεκλά και την κα Αναστασία Οικονόμου, που αποδέχτηκαν την πρόσκλησή μας και είναι σήμερα μαζί μας.

Εκ μέρους του Δ.Σ. της Σχολής θερμά ευχαριστούμε το κ. Αλέκο Αλεξάνδρου, Διευθυντή Σταθερής, Διαδικτύου και Δικτύ-ωσης – CYTA και τους συνεργάτες του, που έχουν συνεργαστεί πολύ καλά μαζί μας για την προετοιμασία και τη συνδιοργάνω-ση αυτού του συνεδρίου.

Θερμά ευχαριστούμε τους χορηγούς μας, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτι-σμού και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Θερ-μές ευχαριστίες απευθύνονται και στους χορηγούς επικοινωνίας, το CAPITAL TV και το CAPITAL 96.1 fm.

Θα πρέπει επίσης να ευχαριστήσουμε τους φορείς-υποστηρικτές του συνεδρίου. Ευχαριστούμε όσους βοήθησαν, τα μέλη του Δ.Σ. της σχολής και άλλους. Όμως ας μας επιτραπεί να εκφράσουμε ειδικές ευ-χαριστίες στους συνεργάτες μας στο γρα-φείο της Σχολής, Κική Καρύδη και Λοΐζο Μιχαήλ, που επωμίστηκαν το μεγαλύτερο βάρος της πολύ άρτιας και επαγγελματι-κής κατά την άποψή μας προετοιμασίας και οργάνωσης αυτού του συνεδρίου. Έχουν εργαστεί πολλές ώρες σκληρά.

Θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι το στοί-χημα στη ζωή κερδίζεται ή χάνεται στα ανθρώπινα. Θα πρέπει να λειτουργούμε πέραν από προσωπικά πάθη και προθέ-σεις αποκόμισης προσωπικού οφέλους. Η επιτυχία και ο επιθυμητός στόχος γίνο-νται εφικτοί μόνο μέσα από μια ευημερού-σα κοινωνία και ένα υγιές περιβάλλον. Επομένως ας λειτουργήσουμε συλλο-γικά για το καλό όλων, άρα και το δικό μας. Ας λειτουργήσουμε με καθαρές και αγνές προθέσεις έτσι ώστε να μπορούμε πραγματικά να είμαστε πειστικοί.

Εμείς που εκπροσωπούμε την Παγκύ-πρια Σχολή Γονέων πιστεύουμε ότι μπο-ρούμε να καταφέρουμε να γίνουμε πραγ-ματικά καλοί γονείς και ο καλύτερος μας μάρτυρας θα είναι τα ίδιά μας τα παιδιά, που λειτουργούν σαν το μόνο πραγμα-τικά μέσο που δικαιώνει την πορεία του ανθρώπου στη ζωή.

Ευχόμαστε καλή ακρόαση και παραγω-γική και ωφέλιμη συζήτηση.

Ευχαριστούμε!

Χαιρετισμός Διευθυντή Σταθερής,

Διαδικτύου και Δικτύωσης Cyta

κ. Αλέκου Αλεξάνδρου

Αγαπητοί φίλοι

Καλωσορίσατε στο συνέδριο που συνδι-οργανώνει η Παγκύπρια Σχολή Γονέων και η Cytanet εδώ στη Λεμεσό, με θέμα την ασφά-λεια στον ψηφιακό κόσμο. Κλείσαμε δεκαέξι χρόνια ύπαρξης και λειτουργίας του διαδικτύ-ου στην Κύπρο. Αυτά τα χρόνια έχουμε πραγ-ματικά βιώσει τεράστιες αλλαγές και εξελί-ξεις στο χώρο του διαδικτύου. Επίκεντρο των αλλαγών αυτών είναι ο χρήστης και το τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί και αξιοποιεί τις δυνατότητες που του προσφέρει το εργαλείο αυτό για επικοινωνία, ενημέρωση, επιχειρημα-τική δραστηριότητα, ψυχαγωγία, μόρφωση. Στην αρχική του μορφή το διαδίκτυο ήταν μια μεγάλη αποθήκη πληροφοριών και ο χρήστης με τη βοήθεια κάποιων μηχανών αναζήτησης και μέσα από αργές συνδέσεις, έβρισκε τε-λικά την πληροφορία που ήθελε. Το email, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο δηλαδή, ήταν ο βασικός και ο πιο διαδεδομένος τρόπος επι-κοινωνίας μεταξύ των χρηστών. Η πληροφο-ρία ήταν περισσότερο γραπτό κείμενο, λίγες φωτογραφίες και ελάχιστα βίντεο. Σ’ αυτή την πρώτη γενιά του διαδικτύου, δώσαμε την ονο-μασία Web1, για να τη διαχωρίσουμε από το διαδίκτυο που χρησιμοποιούμε σήμερα. Το διαδίκτυο σήμερα, το διαδίκτυο του 21ου αιώνα, έχει μια εντελώς διαφορετική μορφή. Μια μορφή που την έχει επιβάλει ο ίδιος ο χρήστης. Ο χρήστης δεν είναι πια παθητικός αποδέκτης πληροφοριών αλλά μέλος μιας τε-ράστιας ομάδας που παράγει και ταυτόχρονα

μοιράζεται περιεχόμενο, που συμμετέχει ανε-βάζοντας στο διαδίκτυο πληροφορίες, εικό-νες, βίντεο, ιδέες και σχόλια που επεκτείνει τη ζωή του σ’ ένα νέο περιβάλλον, βιώνοντας νέες εμπειρίες σ’ ένα χώρο εικονικής πραγμα-τικότητας.

Αυτό το κάνει χρησιμοποιώντας όχι μόνο τον υπολογιστή του, αλλά και τα smartphones, τα tablets, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές, όλες συνδεδεμένες με το διαδίκτυο. Στη νέα αυτή τάξη πραγμά-των έχει δοθεί η ονομασία Web2. Στο Web2 λοιπόν, ανάμεσα σε άλλα, ανήκει το YouTube, που σου δίνει την ευκαιρία να μοιραστείς με άλλους τα δικά σου βίντεο, η Wikipedia, η εγκυκλοπαίδεια που έχει γραφτεί και συντη-ρείται με τη συμβολή εκατοντάδων εθελοντών - χρηστών του διαδικτύου, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το tweeter, το Google plus και τόσα άλλα, τα τόσα blogs και micro blogs, οι χώροι εικονι-κής πραγματικότητας όπως το second life και τόσα άλλα.

Μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερο διευρύνεται το τμήμα εκείνο του πληθυσμού που συμμετέχει στα κοινωνικά δίκτυα. Οι νέες γενιές θεωρούν αυτονόητο και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους την παρουσία τους στα κοινωνικά δίκτυα. Σταδιακά όμως και οι με-γαλύτερες γενιές αρχίζουν να αξιοποιούν τις δυνατότητες των δικτύων αυτών, να δημιουρ-γούν το δικό τους ηλεκτρονικό προφίλ και να τα χρησιμοποιούν ως μέσο επαφής και ενη-μέρωσης. Στη σημερινή εποχή παιδιά και νέοι ξοδεύουν ένα αρκετά μεγάλο μέρος της ζωής τους σε διαδικτυακές δραστηριότητες που εκτείνονται από την κοινωνική δικτύωση ως

10 11

τα διαδικτυακά παιχνίδια. Η εικονική πραγμα-τικότητα κερδίζει ολοένα έδαφος σε σχέση με την πραγματική. Κάθε μέρα ολοένα και πε-ρισσότεροι νέοι δραπετεύουν από την καθη-μερινότητα χρησιμοποιώντας τα διαδικτυακά παιχνίδια στα οποία μπορούν να υποδυθούν οποιαδήποτε προσωπικότητα θέλουν, αφού έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τους χαρακτήρες τους με βάση τις επιθυμίες τους. Μέσα όμως από τις δραστηριότητες αυτές, έρχονται αντιμέτωποι με πολλές προκλήσεις που αφορούν την ιδιωτικότητα, την υπόληψη και την υγεία τους. Ένα avatar, ένα ψευδώ-νυμο ή ένα ψεύτικο προφίλ, ουσιαστικά δεν μπορούν να παρέχουν ασπίδα ανωνυμίας ή προστασίας. Οι πράξεις στην εικονική ζωή των παιχνιδιών μπορεί να έχουν και αρνητικές επιπτώσεις στην πραγματική ζωή τους. Ευρω-παϊκά στατιστικά στοιχεία μας δείχνουν ότι το 12% των παιδιών ηλικίας από 9 έως 16 χρονών έχουν ενοχληθεί από κάτι που αντι-μετώπισαν στο διαδίκτυο ενώ το 56% των γο-νιών τους δεν το γνώριζαν. Ένας από τους 8 γονιούς δεν ασχολείται με το τι κάνουν τα παι-διά τους στο διαδίκτυο, ενώ το 44% των παι-διών θεωρούν ότι το ενδιαφέρον των γονιών τους, τούς περιορίζει σημαντικά στις δραστη-ριότητές τους στο διαδίκτυο. Τα στοιχεία αυτά επαληθεύουν το χάσμα που υπάρχει μεταξύ μικρών και μεγάλων. Όμως το διαδίκτυο προ-σφέρεται για να έρθουν οι δυο γενιές κοντά. Όλοι γνωρίζουν πλέον ότι τα παιδιά είναι οι ιθαγενείς του διαδικτύου και οι μεγάλοι οι μετανάστες. Όλοι γνωρίζουν ότι τα πιο πολ-λά παιδιά γνωρίζουν περισσότερα από τους γονείς και τους δασκάλους τους ακόμα σε ό,τι αφορά το διαδίκτυο. Από την άλλη όμως, οι γονείς, δάσκαλοι και παππούδες με τη μα-

κρόχρονη εμπειρία τους, γνωρίζουν καλύτε-ρα τους κανόνες σωστής συμπεριφοράς και αναγνωρίζουν πιο εύκολα τους κινδύνους. Το διαδίκτυο δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να διδάξουν τους μεγάλους για τις δυνατότητες του διαδικτύου και στους μεγάλους να μετα-φέρουν στα παιδιά την εμπειρία τους από τη ζωή, σε ό,τι αφορά τη σωστή συμπεριφορά και προστασία από τους κινδύνους.

Αγαπητοί φίλοι

Το διαδίκτυο είναι ένα νέο περιβάλλον που έχει γίνει μέρος της ζωής μας. Κι επειδή έχει γίνει μέρος της ζωής μας, θα πρέπει να βρού-με τους τρόπους να προστατευτούμε από τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Έχουμε τεράστια ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι τα παιδιά μας θα σερφάρουν στο διαδίκτυο με προσοχή και ασφάλεια.

Είναι γι’ αυτό που η Cytanet και η Παγκύ-πρια Σχολή Γονέων σε συνεργασία με άλλους φορείς που ασχολούνται με το διαδίκτυο και την προστασία από τους κινδύνους του, επέ-λεξαν να διοργανώσουν αυτό το συνέδριο. Και ως Cytanet, η συνεργασία μας με την Πα-γκύπρια Σχολή Γονέων αλλά και με άλλους φορείς που έχουν τις ίδιες ανησυχίες όπως το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, την Αστυνομία, το Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης και Τεχνολογίας, τους καθηγητές πληροφορικής και άλλους, δεν σταματά εδώ.

Κάθε χρόνο διοργανώνουμε σειρά ενημε-ρωτικών εκδηλώσεων στα σχολεία και άλλα ιδρύματα, για γονείς, παιδιά και όσους ενδια-φέρονται σε ολόκληρη την Κύπρο. Εκδίδουμε έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό με συμβουλές προς τα παιδιά, τους γονείς και τους χρήστες

γενικότερα, με συμβουλές για ασφαλή χρήση του διαδικτύου. Αρθρογραφούμε στον τύπο και συμμετέχουμε σε τηλεοπτικά και ραδιο-φωνικά προγράμματα.

Για την προστασία ειδικότερα των πιο μικρών παιδιών, προσφέρουμε το “safe internet”, ένα πρόγραμμα που τρέχει στον ηλεκτρονικό υπο-λογιστή και δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να ελέγξουν την πρόσβαση των παιδιών τους στο διαδίκτυο με τρόπο που να τους προ-σφέρουν ένα ψηλό επίπεδο προστασίας από τους διάφορους κινδύνους που ελλοχεύουν. Μπορείτε να δείτε το λογισμικό σε μια πα-ρουσίαση που υπάρχει στο πίσω μέρος της αίθουσας.

Συμμετέχουμε σε προγράμματα όπως το «Safe net-cy» που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στα πλαίσια του προγράμ-ματος αυτού, συνεργαζόμαστε με το Cyber Ethics που διαχειρίζεται την ανοικτή γραμμή «Hotline» στην Κύπρο μέσω της οποίας προ-σφέρεται η δυνατότητα στους χρήστες να καταγγείλουν παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ανωνυμία τους.

Προχωρήσαμε επίσης στην εξασφάλιση ειδικού συστήματος προστασίας από το πα-ράνομο περιεχόμενο του διαδικτύου, όπως καθορίζεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Το σύστημα αυτό, γνωστό ως «Clean Fit», προ-σφέρει φραγή στην πρόσβαση σε ιστοσελί-δες με περιεχόμενο παιδικής πορνογραφίας, προς όλους τους πελάτες της υπηρεσίας μας. Δηλαδή το διαδίκτυο που προσφέρουμε είναι καθαρό από παράνομο παιδοπορνογραφικό υλικό, στο βαθμό που το επιτρέπει η τεχνολο-γία.

Έχουμε σημειώσει αυτά που κάνουμε σή-μερα, αναγνωρίζοντας ότι πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα, ιδιαίτερα στον τομέα της συνεχούς ενημέρωσης και από εμάς και από άλλους φορείς.

Σας ευχαριστώ όλους για την παρουσία σας που αποδεικνύει το ενδιαφέρον σας για το θέμα. Ευχαριστώ επίσης τους συνδι-οργανωτές μας, την Παγκύπρια Σχολή Γονέ-ων, τους συνεργάτες μας και ιδιαίτερα τους διαπρεπείς ομιλητές μας. Είμαι σίγουρος ότι από τις παρουσιάσεις τους θα αποκομίσουμε όλοι ωφέλιμες πληροφορίες για να προστα-τεύσουμε την προσωπική μας ζωή και τη ζωή των παιδιών μας στο διαδίκτυο. Καλή συνέ-χεια!

12 13

Χαιρετισμός Θεοφιλέστατου Επισκόπου

Αμαθούντος κ. Νικόλαου, εκ μέρους

του Πανιερότατου Μητροπολίτη Λεμεσού

κ.κ. Αθανάσιου

Καλή σας μέρα και Χριστός Ανέστη

Κατ’ αρχάς θέλω να ευχαριστήσω την Πα-γκύπρια Σχολή Γονέων και τη Cytanet για την πρόσκληση να είμαστε σήμερα εδώ, αλλά και να τους συγχαρούμε για την πρωτοβουλία τους αυτή η οποία εκφράζει την καλή τους αγωνία, όπως έλεγε και ο Μακαριστός Γέρο-ντας Παϊσιος, για τους νέους μας οι οποίοι είναι η ελπίδα αυτού του τόπου και σας με-ταφέρω και τις πατρικές ευχές και ευλογίες του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου μας για επι-τυχία του παρόντος συνεδρίου, αλλά και του όλου έργου το οποίον κάνετε.

Όπως λένε και στην ιατρική, η πρόληψης είναι καλύτερη και ευκολότερη από την θε-ραπεία. Γι’ αυτό και χρειάζεται σωστή δια-φώτιση των γονέων ώστε όλοι οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και όλοι όσοι έχουν να κάνουν με τα παιδιά μας και τη διαπαιδαγώγησή τους, να είναι έμπειροι σ’ αυτά τα πράγματα ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα διάφορά προβλήματα και την πορεία της ζωής των παι-διών μας. Εμείς από την εμπειρία μας, από τις εξομολογήσεις και την εμπειρία μας στα σχολεία που επισκεπτόμαστε, βλέπουμε ότι τα παιδιά, όχι απλώς πολιορκούνται από αυτή τη μάστιγα του διαδικτύου, αλλά πολλές φο-ρές είναι αιχμαλωτισμένοι σε αυτό το πράγμα και δεν φτάνουν μόνο οι αυστηρές εντολές των γονιών ή των εκπαιδευτικών για να τους βοηθήσουν, αλλά χρειάζεται μια καλή επικοι-

νωνία μαζί τους, ώστε να τους εξηγήσουμε τα προβλήματα, τους κινδύνους που μπορεί να συναντήσουν, μπαίνοντας μέσα σ’ αυτό το χώρο του διαδικτύου. Και απαιτείται καλή δια-φώτιση και των γονιών και των εκπαιδευτικών, ούτως ώστε να μπορούν να τα βοηθήσουν.

Και όσον αφορά το θέμα που άκουσα προηγουμένως ότι προσπαθείτε να γίνει μια αντικατάσταση των σχολικών βιβλίων μέσα από το διαδίκτυο, δηλαδή εκεί να προσφέ-ρεται όλη η διδακτέα ύλη, αυτό το πράγμα δεν ξέρω, θα βοηθήσει σε αρκετό βαθμό αλλά ίσως κρύβει και αρκετούς κινδύνους, όχι μόνο να μπουν τα παιδιά σε επικίνδυνους χώρους, αλλά τα παιδιά περισσότερο ακόμα να εξαρτώνται από αυτή την οθόνη και να μην έχουν την άνεση να προχωρήσουν στη μόρ-φωση και να επιλέξουν ελεύθερα αυτό που θέλουν στη ζωή τους. Θέλω να πω πώς, οτι-δήποτε στερείς στον άνθρωπο, την ελευθερία του και επεμβαίνεις στην προσωπικότητά του και χάνει το μέτρο του και τον έλεγχό του, τότε γίνεται επικίνδυνο. Δεν θέλουμε να μηδε-νίσουμε σίγουρα, ούτε το διαδίκτυο, ούτε την αξία του και την προσφορά του, αλλά να επι-στήσουμε την προσοχή όλων μας στους κιν-δύνους τους οποίους κρύβει. Και η εκκλησία χρησιμοποιεί το διαδίκτυο πολλές φορές στη μετάδοση του λόγου του Θεού. Και μάλιστα κάποιος σύγχρονος θεολόγος έλεγε ότι θα μεταφερθεί το ευαγγέλιο σε ολόκληρο τον κόσμο, ίσως σήμερα, μέσω του διαδικτύου να μπορεί αυτό να γίνει πραγματικότητα και έτσι η καλή του χρήση να παράγει κάτι καλό. Δηλαδή, εξαρτάται από εμάς, είναι ένα εργα-λείο στα χέρια μας που αναλόγως του πώς θα το χρησιμοποιήσουμε, είτε θα μας ωφελήσει, είτε θα μας προκαλέσει ζημιά και σ’ εμάς και

στα παιδιά μας.

Δε θέλω να πω τίποτα περισσότερο, παρά να ευχηθώ και το παρόν συνέδριο αλλά και η προσπάθεια και αγωνία της Παγκύπριας Σχο-λής Γονέων και της Cytanet να καρποφορήσει πραγματικά, να εξηγήσουν στους ανθρώπους το πώς πρέπει να χρησιμοποιείται αυτό το εργαλείο που λέγεται διαδίκτυο ώστε να μην ελλοχεύει κινδύνους και πειρασμούς εις τα παιδιά μας. Και όχι μόνο να νοιαζόμαστε και να αγωνιούμε για την οικονομική κρίση, αλλά ας έχουμε και λίγη αγωνία για τα παιδιά μας τα οποία είναι η ελπίδα αυτού του τόπου.

Ευχαριστώ πολύ!

Χαιρετισμός του Υπουργού Παιδείας και

Πολιτισμού κ. Γιώργου Δημοσθένους

από τον ΠΛΕ Δημοτικής Εκπαίδευσης

Λεμεσού κ. Ονησίφορου Ιωάννου

Θεοφιλέστατε, έντιμε κύριε Βουλευτή, κύριε Αντιδήμαρχε, αγαπητοί φίλοι

Τα επιτεύγματα και οι καινοτομίες που έχουν πραγματοποιηθεί από τα πρώ-τα κιόλας βήματα των τεχνολογιών της πληροφορίας και των τεχνολογιών είναι δύσκολο να τα απαριθμήσει κανείς. Οι καινοτομίες και οι βελτιώσεις των διαφό-ρων εφαρμογών είναι σχεδόν καθημε-ρινό φαινόμενο και έχουν πάψει πια να μας ξαφνιάζουν. Η γρήγορη πλαισίωση των γνώσεων, η ανάγκη για την απόκτηση υψηλότερου επιπέδου εκπαίδευσης και κατάρτισης, η καθιέρωση της δια βίου μάθησης, η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευ-ση, η ανάγκη για σφαιρική γνώση και η αίσθηση της ρευστότητας και της αβε-βαιότητας των πάντων, είναι μερικές από τις συνέπειες του γρήγορου ρυθμού των αλλαγών.

Το Υπουργικό Συμβούλιο σε πρόσφατη συνεδρία του στις 8 του Φλεβάρη 2012, ενέκρινε το έγγραφο με τίτλο «Ψηφιακή Στρατηγική της Κύπρου: Όραμα, στρα-τηγικοί στόχοι, μέτρα και δράσεις», το οποίο αποτελεί μια ολοκληρωμένη προ-σέγγιση για την προώθηση της κοινωνίας της πληροφορίας που αφορά την περίο-δο 2011 – 2020 και έχει όραμα οι τε-χνολογίες των πληροφοριών και των επι-κοινωνιών να στηρίξουν την ανάπτυξη και

14 15

την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και τη συμμετοχή των πολιτών στο κοινω-νικό, πολιτισμικό και πολιτικό γίγνεσθαι.

Η ψηφιακή αυτή στρατηγική περιλαμβά-νει μεταξύ άλλων δράσεις όπως:

Δημιουργία ψηφιακής ενιαίας αγοράς

Βελτίωση του πλαισίου προϋποθέσε-ων για τη διαλειτουργικότητα μεταξύ προϊόντων και υπηρεσιών των νέων τε-χνολογιών

Αύξηση της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας στο διαδίκτυο

Εξασφάλιση της παροχής πολύ ταχύ-τερης πρόσβασης στο διαδίκτυο

Ενθάρρυνση επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη

Ενίσχυση του ψηφιακού γραμματισμού και των δεξιοτήτων και της κοινωνικής ένταξης

Εκείνο που μας απασχολεί ιδιαίτερα εί-ναι η συμβολή των νέων τεχνολογιών για μια ποιοτική παιδεία μέσα από συνθήκες ασφαλείας. Μέσα από τα Νέα Αναλυτι-κά Προγράμματα στα πλαίσια ενός αν-θρώπινου και δημοκρατικού σχολείου, η άριστη, δόκιμη και συνετή χρήση των νέων τεχνολογιών αποτελεί μια από τις 8 θεμελιώδεις ικανότητες που έχει θεσπί-σει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ανάμεσα στις ικανότητες αυτές περιλαμβάνονται δεξι-ότητες και δράσεις που σχετίζονται με τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη και αξιολόγηση, την πολιτισμική και κοι-νωνική κατανόηση, τη συνεργασία, την ικανότητα εύρεσης και επιλογής πληρο-

φορίας, την αποτελεσματική επικοινωνία, την ηλεκτρονική ασφάλεια και τις λει-τουργικές δεξιότητες. Απώτερος στόχος είναι η καλλιέργεια ψηφιακής κουλτού-ρας, που θα διασφαλίζει την πνευματική, σωματική και ψυχική υγεία των μαθητών μας. Τη δημιουργία κριτικά σκεπτόμενων πολιτών που θα είναι σε θέση να αντα-ποκρίνονται στις ανάγκες της σύγχρονης ψηφιακής εποχής, αλλά ταυτόχρονα θα αποκτήσουν τα εχέγγυα να αντιστέκονται στις προκλήσεις που υπάρχουν και που μπορεί να παρασύρουν σε απρόσμενες εξελίξεις.

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια η διοργά-νωση του σημερινού συνεδρίου αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Θέματα όπως ο εθι-σμός των παιδιών στο διαδίκτυο, κίνδυ-νοι και προστασία μέσα από τα κοινωνι-κά δίκτυα, η χρήση των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου ως εργαλεία για πρό-ληψη και θεραπεία προβλημάτων υγείας, αποτελούν για τους γονείς πεδία εξαιρε-τικού ενδιαφέροντος και επιμόρφωσης.

Η συμβολή της Παγκύπριας Σχολής Γο-νέων για την ουσιαστική, πολύχρονη και πιο απαιτητική επιμόρφωση, αυτήν των γονιών, είναι ανεκτίμητη. Εύχομαι να έχε-τε πάντα δύναμη να συνεχίσετε.

Με τις σκέψεις αυτές χαιρετίζω το ση-μερινό συνέδριο, συγχαίρω την Παγκύ-πρια Σχολή Γονέων και τη Cytanet για τη διοργάνωσή του και εύχομαι κάθε επιτυ-χία.

Γιώργος Δημοσθένους, Υπουργός

Παιδείας και Πολιτισμού

Εισήγηση Δρ. Κωνσταντίνου Σιώμου

«Εθισμός παιδιών και εφήβων

στο διαδίκτυο: Η σημασία της

ευαισθητοποίησης των γονέων»

Καλημέρα

Θέλω να ευχαριστήσω πολύ την Παγκύ-πρια Σχολή Γονέων και τη Cyta ιδιαιτέρως για τη φιλοξενία και την πρόσκληση να βρίσκομαι σήμερα εδώ μαζί σας. Είναι η τέ-ταρτη φορά που βρίσκομαι στην Κύπρο για αντίστοιχο θέμα, ενημέρωση του κοινού. Το θέμα που θα συζητήσω σήμερα μαζί σας είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο. Ένα φαινό-μενο που πριν μερικά χρόνια φαινόταν ως υπερβολή, αλλά πλέον όλες οι νέες επιστη-μονικές έρευνες δείχνουν ακριβώς το αντί-θετο και είναι ένα θέμα το οποίο πρέπει να απασχολεί όλους εμάς και κυρίως για την ανατροφή των παιδιών που θα είναι οι πολί-τες του μέλλοντος.

Όπως βλέπετε στην εικόνα, υπάρχει ένα τεχνολογικό χάσμα. Βλέπετε ο κύριος δια-βάζει ένα βιβλίο, ενώ ο νεαρός ενημερώ-νεται μέσα από το κινητό του τηλέφωνο. Το ψηφιακό χάσμα είναι πραγματικότητα. Χθες είχα την τιμή να προσκληθώ σε μια εκ-δήλωση παιδιών δημοτικού σχολείου που παρουσίασαν ένα βιωματικό θεατρικό παι-χνίδι και είχαν ένα ντιμπεϊτ μεταξύ τους και με τους γονείς τους και διαπίστωσα κάποια πράγματα.

Το πρώτο πράγμα είναι ότι τα παιδιά πρέ-πει να ξέρουμε ότι μαθαίνουν βιωματικά, μέσα από το παιχνίδι. Και είδα ότι παιδιά τετάρτης δημοτικού είναι αρκετά ώριμα και μπορεί να προωθηθεί αυτό σε όλα τα σχο-λεία της χώρας. Επίσης είδα μέσα από το ντιμπεϊτ γονέων – παιδιών, πόσο διαφορετι-κά αντιμετωπίζουν το θέμα αυτό. Οι μικροί γνωρίζουν καλά τα τεχνικά μέρη της νέας τεχνολογίας, αλλά δεν έχουν την εμπειρία και την κριτική σκέψη να την εκμεταλλευ-τούν προς όφελός τους. Αντίθετα οι γονείς δεν γνωρίζουν τόσο τα τεχνικά μέρη, αλλά κατέχουν την εμπειρία που θα τους βοηθή-σει να μην κάνουν λάθη στις επιλογές τους. Άρα αυτό που θεωρώ απαραίτητο, για τη γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος, είναι ένα συντονισμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ν’ αφορά τους γονείς σε αυτά τα νέα πεδία.

Για πρώτη φορά οι νέοι κατέχουν γνώση η οποία είναι πραγματικά αξιόλογη στον κό-σμο των ενηλίκων. Δυο λόγια. Όντως στα πλαίσια του σχολείου και στην προώθηση της ψηφιακής τάξης που είπαμε προηγου-μένως, οι νέες τεχνολογίες ήρθαν, είναι στη ζωή μας και δεν πρόκειται να φύγουν. Δεν πρέπει να είμαστε τεχνο-φοβικοί, αλλά θα πρέπει να τις υιοθετήσουμε προς όφελός μας. Ποια είναι τα κέρδη;

Η δημιουργία ομαδικών εργασιών πολύ πιο εύκολα με τη χρήση ηλεκτρονικού υπο-λογιστή ή διαδικτύου. Εξοικείωση με τον

Μέρος 2ο: Εισηγήσεις

16 17

τρόπο αναζήτησης όπου η εκπαιδευτική κοι-νότητα, είναι και ο ρόλος της αυτός, να βο-ηθά τα παιδιά στο πώς να ψάξουν τη σωστή πληροφορία μέσα από το Internet. Στην εκ-παίδευση. Εγώ θα μπορούσα να μην είμαι εδώ σήμερα για παράδειγμα, αλλά μέσω Skype θα μπορούσε από την Ελλάδα να πω σε εσάς την εισήγησή μου σήμερα. Άρα είναι ένα κέρδος αυτό για την εκπαίδευση. Από το βιβλίο, όντως, περνάμε στο e-book. Βέβαια τα παιδιά δεν μπορούν ακόμα εύ-κολα να προσαρμοστούν να διαβάσουν. Εγώ συζητάω λόγω της δουλειάς μου με πολύ καλούς μαθητές, οι οποίοι δεν έχουν εξοικειωθεί ακόμη να διαβάζουν μέσα από ηλεκτρονικά βιβλία. Δυσκολεύονται. Δια-σπάται η προσοχή τους όπως αναφέρουν. Παρόλα αυτά μέσα σε μια μικρή συσκευή μπορείς να έχεις χιλιάδες βιβλία, οπότε εί-ναι θέμα χώρου, όγκου, χαρτιού, κόστους.

Είναι άραγε αυτό το μέλλον της ψηφια-κής εποχής; Πιστέψτε με, μελετάω αυτό το θέμα από το 2004. Σ’ αυτό το πεδίο είναι από τα ελάχιστα που πρέπει συνεχώς να ενημερώνεσαι για να είσαι επίκαιρος σε αυτά τα οποία παρουσιάζεις. Το φαινόμε-νο παρουσιάζει ταχύτατη εξέλιξη. Επίσης και η συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντι στις τεχνολογίες εξελίσσεται. Δείτε κάτι… «Επαυξημένη πραγματικότητα». Πραγματι-κότητα με τεχνητό τρόπο εμπλουτισμένη με επιπρόσθετες πληροφορίες όπως εικόνα και ήχο. Είναι καινούριοι όροι που έρχο-νται. Αυτή τη στιγμή σκεφτόμαστε το διαδί-κτυο ή ό,τι χρήση κάνουμε με ένα υπολο-γιστή ή ένα έξυπνο τηλέφωνο, στο μέλλον όμως μπορούμε να έχουμε το Internet σε Augmented Reality με γυαλιά, που υπάρχει

τώρα, ή φακοί επαφής. Δηλαδή θα είσαι πάντα στο Internet και για να βγεις θα χρει-άζεται απλά να βγάλεις το φακό επαφής. Αυτή η τεχνολογία θα έρθει οπότε δείτε λίγο ένα σύντομο βιντεάκι για να δείτε πως φαντάζονται κάποιοι τη ζωή μας με όρους του μέλλοντος… [προβολή φιλμ μικρής δι-άρκειας]…

Αυτό που είδατε στο βίντεο δεν διαφέρει πολύ από την πραγματικότητα. Αρκετοί οι οποίοι είναι τεχνο-φιλικοί θα αρχίσουν να χρησιμοποιούν τις νέες εφαρμογές.

Τώρα, ας μπούμε λίγο στο θέμα «Εθισμός στο διαδίκτυο». Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια πολυφωνία μεταξύ των ερευνητών σε όλο τον κόσμο. Οπότε εγώ με τους συνεργάτες μου προσπαθήσαμε και κάναμε ορισμούς όσον αφορά τη βαρύτητα χρήσης του Internet. Οι περισσότεροι το χρησιμοποι-ούμε με ένα τυπικό τρόπο είτε για χρήση σε ένα εργασιακό περιβάλλον είτε για λό-γους αναψυχής. Η πλειοψηφία του κόσμου χρησιμοποιεί με αυτό τον τρόπο το Internet. Προβληματική χρήση, ανεβαίνουμε επίπε-δο, είναι η χρήση που δεν έχει συγκεκριμέ-νο σκοπό, απλά προηγούμαι προειδοποι-ώντας για πιθανή κατάχρηση, ένας άλλος όρος που ακούγεται πάρα πολύ από τους επιστήμονες και είναι ένα δυσπροσαρμο-στικό επαναλαμβανόμενο μοτίβο χρήσης που οδηγεί σε έκπτωση της λειτουργικότη-τας σε χρονική διάρκεια 12 μηνών τουλά-χιστον. Αποτυχία να γίνουν σημαντικές δου-λειές (εργασία – σχολείο – σπίτι), κοινωνικά προβλήματα, προβλήματα με το νόμο, η κατάχρηση του μέσου το Cyber Bullying εν-δεχομένως ανήκει σε αυτή την κατηγορία.

Εξάρτηση από το Internet, χρόνια προοδευ-τική ασθένεια.

Πρέπει να κατανοήσουμε τον όρο του εθι-σμού που περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοι-χεία: καταχρηστική χρήση του Internet, ενέ-χει την απώλεια του ελέγχου και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες που βιώνει ο χρή-στης. 12 μήνες διάρκεια αυτής της παθολο-γικής συμπεριφοράς και έχουμε ανάπτυξη ανοχής, όλο και περισσότερο χρόνο προ-κειμένου να νιώσω ικανοποίηση. Συμπτώμα-τα στέρησης, δεν είναι τα συμπτώματα της ουσιοεξάρτησης, αλλά υπάρχει ένας εκνευ-ρισμός και μια υπεραισθητότητα όταν δεν είναι σε επαφή με το μέσο. Ανεπιτυχείς προ-σπάθειες να μειωθεί ή να ελεγχθεί η χρήση και η συνέχιση παρά τις συνέπειες.

Εθισμός είναι η κατάσταση που προα-νέφερα, αλλά είναι πλέον η συνήθης συ-μπεριφορά για το χρήστη. Για χρόνια. Ο εθισμένος λαχταρά να χρησιμοποιεί το δια-δίκτυο με τρόπους που μπορεί να καταστεί επικίνδυνο γι’ αυτόν και τους γύρω του. Π.χ. ακραία παραμέληση του εαυτού του ή συγ-γενικών προσώπων. Υπάρχει παράδειγμα στη Νότια Κορέα όπου μητέρα τάιζε το ει-κονικό της μωρό και της πέθανε το πραγμα-τικό βρέφος της. Ένα ακραίο παράδειγμα, αλλά έχει συμβεί. Αυτό είναι εθισμός.

Δυο ερωτήματα που απασχολούν την επι-στημονική κοινότητα: Θα εξελιχθεί αυτή η επιδημία του 21ου αιώνα; Ποια είναι η έκταση της;

Δημήτρης Χριστάκης, Έλληνας καθηγη-τής παιδιατρικής στο Σηάτλ το 2010 σε άρθρο έχει αυτόν τον προβληματισμό…

Θα αναγνωριστεί ως ψυχική διαταραχή; Τα ευρήματα δείχνουν από έρευνες που έγιναν σε όλα τα μέρη σε όλες τις ηπεί-ρους. Τα ποσοστά κυμαίνονται ανάλογα με τη μεθοδολογία. Θα μπορούσα χονδρικά να σας πω ότι ένα 5 – 10% των χρηστών του Internet κινδυνεύει με εθισμό στο δια-δίκτυο. Δηλαδή ένας στους 20 ή 2 στους 10. Είναι πάρα πολύ ψηλό το ποσοστό εάν σκεφτούμε ότι η σχιζοφρένεια με 1% πα-γκόσμια επικράτηση, σκεφτείτε πόσες δο-μές ψυχικής υγείας υπάρχουν στον κόσμο. Έρευνες σε Ελλάδα και Κύπρο δείχνουν μια προοδευτική αύξηση του φαινομένου. Εδώ σε μια έρευνα στα Λατσιά σε δείγμα 884 μαθητών έχουμε 16%. Η Κύπρος, η Ελλάδα και οι Ασιατικές χώρες είναι στις υψηλότε-ρες θέσεις. Εδώ βλέπετε πως με την πρά-σινη γραμμή αυξάνεται το ποσοστό ατόμων που είναι σε κίνδυνο το 2010 σε σχέση με το 2008. Όπως επίσης μειώνεται και των ηπίων χρηστών του διαδικτύου, δραματικά, το ποσοστό τους. Αυτό παρουσιάστηκε στο European Child and Adolescent Psychiatric πριν από δυο μήνες. Είναι το επίσημο περι-οδικό της παιδοψυχιατρικής εταιρείας. Ό,τι σας λέω είναι κατόπιν κρίσεως της παγκό-σμιας επιστημονικής κοινότητας και είναι δημοσιευμένο σε επιστημονικά περιοδικά.

Η πρώτη χώρα που αναγνώρισε τη διατα-ραχή είναι η Κίνα το 2008. 2500 δομές ψυχικής υγείας έγιναν μέσα σε 4 χρόνια από τότε. Αποτελεί ένα από τα σημαντικό-τερα προβλήματα υγείας για τη Νότια Κο-ρέα και η Γερμανία λόγω προβλημάτων με τα ασφαλιστικά ταμεία, ενδέχεται να την εντάξει ως νέα διαταραχή. Πιθανότατα το 2013 θα μπει στο ταξινομικό σύστημα των

19

ψυχιατρικών διαταραχών, ως διαταραχή για επιπλέον διερεύνηση με τίτλο «Internet Addiction Disorder», αυτός είναι ο τίτλος και όλοι οι υπόλοιποι όροι παθολογικοί, κατάχρηση κλπ δεν υφίστανται τουλάχι-στον για την επιστημονική κοινότητα.

Πού εθιζόμαστε; Αναζήτηση διακίνησης πορνογραφικού υλικού, διαδικτυακά παι-χνίδια, κυρίως αυτά πολλαπλών ρόλων στα οποία εθίζονται κυρίως τα αγόρια και είναι και η πιο βαριά μορφή εθισμού. Τυχερά παι-χνίδια, αγορές μέσω Internet και κοινωνική δικτύωση όπου έχουν μια ροπή τα κορίτσια περισσότερο. Συνέπειες… Φαίνεται από μια σύνοψη της διεθνούς βιβλιογραφίας ότι έχουμε μείωση του χρόνου με την οι-κογένεια, το διάβασμα άρα και η σχολική επίδοση μειώνεται, μειώνεται ο χρόνος με τους σχολικούς φίλους, άρα και η επικοι-νωνία, τα χόμπι, η σωματική δραστηριότητα, έχουμε παχύσαρκα παιδιά και διαταράσσε-ται ο ύπνος, ο οποίος κυρίως στην εφηβεία όταν διαταράσσεται. Σκεφτείτε τι έχουμε στις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, όταν την άλλη μέρα θα πρέπει να μπορεί να συ-γκεντρωθεί, να προσέξει, η αντίληψή του επηρεάζεται και όλα αυτά εξαιτίας του κα-κού ύπνου από την υπερβολική χρήση του μέσου.

Όσον αφορά τους γονείς, επηρεάζει η συμπεριφορά τους τη διαδικτυακή συμπε-ριφορά των παιδιών; Η απάντηση είναι ότι κυρίως επηρεάζεται, με βάση την έρευνα της Κύπρου στα Λατσιά από τα αδέλφια και τους φίλους. Βέβαια το δείγμα ήταν έφηβοι που λιγότερο επηρεάζονται στην εφηβεία από τους γονείς τους. Η έρευνα

θα παρουσιαστεί σε ένα διεθνές συνέδριο στις Βρυξέλλες στο Ευρωκοινοβούλιο το Σεπτέμβριο, άρα είστε οι πρώτοι που μαθαί-νετε αυτά τα ευρήματα.

Επίσης σε ένα πρόσφατο άρθρο μας εί-δαμε τη λήψη μέτρων από τους γονείς, σε έρευνα στην Κω. 2000 μαθητές 12 – 18 ετών μελετήθηκαν δυο χρόνια. Μελετήσα-με το φαινόμενο σε βάθος. Είδαμε λοιπόν ότι η λήψη μέτρων από τους γονείς με φίλ-τρα ελέγχου, αποτελεί σίγουρα προστα-τευτικό παράγοντα για την ασφάλεια αλλά δεν έχει καμία απολύτως επίδραση στον εθισμό. Άρα άλλο ασφάλεια κι άλλο εθι-σμός. Πρέπει να τα διαχωρίσουμε ως έν-νοιες. Μιλάμε για διαχείριση παθολογικών συμπεριφορών.

Επίσης όταν ο δεσμός μεταξύ των γονέων και παιδιών, για κοιτάξτε κάτι που λένε οι πατέρες της εκκλησίας και τα ακούμε και τα περνάμε και κάπως απλά, αλλά τεκμηριώνε-ται επιστημονικά πλέον ότι όταν ο δεσμός γονέων – παιδιών υπάρχει και υπάρχει και διακίνηση συναισθήματος, αυτό αποτελεί προστατευτικό παράγοντα στο να μην ανα-πτυχθεί διαταραχή. Αντιθέτως αναπτύσσε-ται διαταραχή όταν υπάρχει αδιαφορία ή υπέρ-προστατευτικότητα. Τα άκρα δεν εί-ναι καλά! Επίσης κάτι άλλο που πρέπει να δούμε και το εντοπίσαμε, είναι ότι οι γονείς υποτιμούν τα συμπτώματα του εθισμού στο διαδίκτυο σε σχέση με το πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται το πρόβλημά τους. Αυτό είναι ένα τεράστιο ζήτημα. «Παίζει πολλές ώρες…» εντάξει δεν είναι τίποτα… έτσι το αντιμετωπίζουμε δυστυχώς. Και υπάρχει εξήγηση. Η θετική επένδυση του μέσου…

20 21

δεν είναι ναρκωτικά, δεν είναι αλκοόλ, είναι χρήσιμο κι αυτό επηρεάζει την κρίση μας όταν βλέπουμε ένα παιδί να έχει πρόβλημα.

Τώρα για τα Λατσιά φαίνεται ότι ένα 25% των παιδιών χρησιμοποιεί το Internet πάνω από 5 ώρες την ημέρα. Το 2006 στις πρώ-τες μου έρευνες, ένα 15% είχε τόσο χρό-νο. Άρα βλέπουμε ότι αυξάνεται ο χρόνος χρήσης. Τα αγόρια στο Δήμο Λατσιών εθί-ζονται στα διαδικτυακά παιχνίδια και τα κο-ρίτσια στα κοινωνικά δίκτυα. Κλινική έρευ-να δείχνει ότι ο μέσος όρος εθισμού είναι περίπου στις 6 ώρες και σε κλινικό δείγμα 50 ατόμων φαίνεται ότι τα συχνότερα παι-χνίδια που εθίζονται είναι αυτά όπως το war craft.

Επίσης ένα ποσοστό υψηλό υπάρχει με νοσηρότητα σε ψυχικές διαταραχές. Περί-που 50%. Άρα ο ειδικός που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα πρέπει να είναι ειδικός ψυχικής υγείας εξειδικευμένος σε θέματα νέων τεχνολογιών.

Να σας πω μια περίπτωση που είχα. 14 ετών με διαζευγμένους γονείς ο Γιώργος ζει με τον πατέρα και 100 ώρες την εβδομά-δα παίζει war craft. Αυτό το παιχνίδι μπο-ρεί να το παίζει κάποιος ξεκινώντας στα 10 και να το παίζει μέχρι τα 20 του χρόνια. Κι αυτό που έλεγα και χθες είναι ότι τον εθι-σμό στο διαδίκτυο να την έχετε στο μυαλό σας σαν τη φωτιά. Σβήστε την εκεί που αρ-χίζει. Όταν αναπτυχθεί και αρχίζει να έχει συνέπειες τότε είναι πολύ αργά γιατί αυτό το παιδί έρχεται στον ψυχίατρο σε μια κα-τάσταση όπου δυο χρόνια έχει παρατήσει το σχολείο. Κι είναι πολύ δύσκολο να τον

βοηθήσει ο ειδικός.

Όσον αφορά τους γονείς, δυο τρία λό-για:

Να μην υποτιμούν την επίδραση του δια-δικτύου.

Να δείχνουν ενδιαφέρον χωρίς επικριτι-κή διάθεση κυρίως στους εφήβους.

Προσφορά υποστήριξης και όχι κάλυ-ψης και

Καλλιέργεια από την πολύ μικρή ηλικία εναλλακτικών δραστηριοτήτων.

Η ηλεκτρονική ψυχαγωγία θα πρέπει να αποτελεί μόνο ένα μέρος της συνολικής ψυχαγωγίας του παιδιού.

Κλείνω με την εταιρεία μας. Εδώ είναι ο κόμβος στον οποίο μπορείτε να ενημερώ-νεστε σε θέματα εθισμού στο διαδίκτυο. Οι δράσεις μας επεκτείνονται σε έρευνα, πρόληψη, σχεδιασμό παρεμβάσεων ευρεί-ας κλίμακας, για παράδειγμα τώρα συμμε-τέχουμε σε μια Παγκύπρια Έρευνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Υπουργείο Παιδείας στα πλαίσια Ευρωπαϊκού Δικτύου προαγωγής της υγείας με δείγμα τριών πε-ρίπου χιλιάδων.

Κάναμε το πρώτο συνέδριο μας το 2009 και το 2011 το δεύτερο. Εκδώσαμε το πρώ-το βιβλίο στην Ελλάδα σε 8 θεματικά πεδία και το τελευταίο βιβλίο που θεωρώ ότι θα γίνει βιβλίο αναφοράς και σκεφτόμαστε τη μετάφραση στην Αγγλική με τίτλο «Εθισμός στο διαδίκτυο και άλλες διαδικτυακές συ-μπεριφορές υψηλού κινδύνου»

Σας ευχαριστώ θερμά για το χρόνο σας.

Εισήγηση κ. Άλεξ Χριστοφόρου

Θέμα: «Κοινωνικά δίκτυα –

Κίνδυνοι και προστασία»

Πριν ξεκινήσω να μιλήσω για τους κινδύ-νους των κοινωνικών δικτύων, θέλω να πω κάποια πράγματα. Λατρεύω την τεχνολογία. Είμαι 15 χρόνια στον τομέα αυτό και θέλω να πω, σας παρακαλώ, ωθήστε τα παιδιά σας να μπουν στην τεχνολογία, να μάθουν, να μάθουν τι σημαίνει κοινωνικά δίκτυα, έξυπνα τηλέφωνα. Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι το μέλλον. Το λέμε συνεχώς και το ξαναλέ-με, αλλά όντως είναι το μέλλον. Η αξία μιας χώρας από εδώ και πέρα είναι πόσο συνδε-δεμένος είναι ο κόσμος και πόσο μέσα στο διαδίκτυο είναι. Το διαδίκτυο, πολύ σωστά λέγεται ότι είναι παντού. Δεν είναι μόνο μέσα στο σπίτι μας. Είναι στο κινητό, στα καφέ, πα-ντού. Πρέπει λοιπόν να μπουν στο διαδίκτυο και να μάθουν τα παιδιά από αυτό.

Ξέρει κανείς τι έγινε χθες στο Nasdaq; Το Facebook μπήκε μέσα με αξία 105 δισεκα-τομμύρια. Έχει λοιπόν μεγαλύτερη αξία από την Volkswagen, τη Visa και τα Mcdonalds. Τρώμε όλοι μας McDonalds κάθε μέρα σω-στά; Αφού είναι υγιεινό. Το αμερικάνικο μάρ-κετινγκ είναι φοβερό έτσι; Και τα παιδιά μας το ακολουθούν πολλές φορές χωρίς να ξέ-ρουν γιατί. Οι μικροί θέλουν να μπουν στο Facebook πολλές φορές χωρίς να ξέρουν γιατί. [ακολουθεί σύντομο φιλμάκι]

Facebook. Το βίντεο που είδαμε τώρα, πα-ρόλο που ήταν κωμικό, δείχνει περίπου το πώς έχει μπει το Facebook στη ζωή μας. Και δεν είναι μόνο τα παιδιά μέσα αλλά και οι γο-νείς. Ξέρετε πόσων τα παιδιά σας είναι στο

Facebook ή σε άλλα κοινωνικά δίκτυα; Για παράδειγμα στο Four Square ανακοινώνει την τοποθεσία στην οποία βρίσκεσαι. Πιστεύετε ότι τα παιδιά σας διαβάζουν τους όρους που έχουν αυτά τα δίκτυα; Εσείς; Τα διαβάζετε;

Η αλήθεια είναι ότι εάν είσαι 13 ετών και κάτω δεν πρέπει να μπεις στο Facebook. Άλ-λος όρος είναι ότι δεν πρέπει να δώσεις ψευ-δώνυμο αλλά το πραγματικό σου όνομα. Αυ-τοί είναι δυο από τους όρους του Facebook. Βεβαίως υπάρχουν παιδιά που είναι 11 και 12 και 8 ετών και έχουν μπει στο Facebook. Είναι πολύ σημαντικό να διαβάζουμε τους όρους. Πολλές φορές ούτε εγώ δεν το κάνω αλλά είναι εκεί γιατί, πρώτα απ’ όλα το Facebook θέλει να προστατευθεί νομικά αλλά σου δίνει πολλές πληροφορίες για το τι πάει να κάνει μια εταιρεία με τα προσωπικά σου δεδομένα. Γιατί παρόλο που πιστεύουμε ότι το Facebook και τα κοινωνικά δίκτυα είναι δωρεάν, δεν εί-ναι! Μπήκε στο Nasdaq. Είναι επιχείρηση και πρέπει να βγάλει χρήματα από κάπου. Αυτά θα τα βγάλει από τη διαφήμιση. Πουλώντας τις δικές σας πληροφορίες. Η έρευνα δείχνει ότι το Facebook βγάζει $4,95 από κάθε χρή-στη. Είναι πολύ χαμηλό. Ο στόχος τους είναι να βγάλουν πάνω από $40 από κάθε χρήστη μέσω διαφήμισης.

Άρα πρέπει να γνωρίζουμε όταν ανεβάζου-με πράγματα στο Facebook, τι δικαιώματα τους παραχωρούμε με τα δεδομένα που τους δίνουμε. Γιατί το Facebook το λέει ξεκάθαρα. Ότι τα δεδομένα που δίνεις στο Facebook ανήκουν στο Facebook. Όχι σε εσάς. Αυτό σημαίνει και φωτογραφίες. Δεν είναι δικά σας πια. Να το γνωρίζουμε αυτό και είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τι είναι αυτό το κοινωνικό δίκτυο που μπαίνουμε μέσα.

22 23

Τώρα, βάζουμε πολλά στοιχεία στο Facebook. Πού γεννηθήκαμε, πού μένουμε, τη διεύθυνσή μας, το τηλέφωνο μας. Και τα βάζουμε αυτά για να κάνουμε φίλους και να γνωρίσουμε κόσμο και να φτιάξουμε ένα προφίλ. Αυτά τα στοιχεία όμως, είναι το πρώτο στοιχείο που πάει να βρει κάποιος για να μάθει οτιδήποτε. Κωδικούς, προσω-πικά δεδομένα κλπ. Ώστε παρόλο που είναι καλό να υπάρχουν κοινωνικά δίκτυα σαν το Facebook που να βάζεις τα πραγματικά σου στοιχεία, πρέπει να προσέχεις γιατί για παρά-δειγμα αν βάλεις το όνομα του σκύλου σου, πολλές φορές μπορεί αυτό να είναι και ο κω-δικός για να μπεις στο λογαριασμό σου στην τράπεζα. Η ημέρα γέννησης ή κάποιο άλλο στοιχείο. Κι ένας κλέφτης ή χάκερ ξεκινά από εκεί. Αυτό πρέπει να το γνωρίζουμε όλοι. Δεν λέω να μην τα βάζουμε, αλλά να γνωρίζουμε ότι αυτά που βάζουμε είναι τα πρώτα που θα πάει κάποιος επιτήδειος να δει.

Τώρα, οι ρυθμίσεις ιδιωτικότητας. Η ιδιωτι-κότητα στο Facebook είναι απίστευτα δύσκο-λη υπόθεση. Γιατί; Έχει πολλούς ελέγχους, εί-ναι ένα χάος και το κάνουν επίτηδες. Ξέρετε πόσο δύσκολο είναι να απενεργοποιήσεις το λογαριασμό σου στο Facebook; Χρειάζονται 5 μέρες. Μπορείς να το απενεργοποιήσεις, αλλά ξέρεις τι κάνεις με αυτό; Εκεί λες, δεν θα μπω ξανά αλλά η Facebook λέει, μην μπαίνεις αλλά τα στοιχεία σου δεν θα δια-γραφούν. Ο λογαριασμός σου θα μείνει και εάν μπεις έστω και μια φορά ξανά με ένα κλικ θα σε βάλω ξανά μέσα. Αν θέλεις όντως να σβήσεις το λογαριασμό σου εντελώς, πρέπει να μας στείλεις ένα email, να μας πάρεις ένα τηλέφωνο κλπ.

Άρα πρέπει να ξέρεις για τα προσωπικά δε-

δομένα, για τους ελέγχους, το πώς να μπεις σε ένα δίκτυο, το πώς να βγεις από ένα δί-κτυο. Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Γιατί μπο-ρεί να μπεις και να μην σου αρέσει, να έχεις ανεβάσει πράγματα που δεν θέλεις κλπ και είναι σημαντικό να ξέρεις ποιος θα τα δει και το πώς μπορείς να φύγεις από εκεί. Διαφορε-τικά όλα σου τα δεδομένα θα παραμείνουν στο διαδίκτυο. Και θέλω να πω κάτι. Όσο μέ-νουν τα πράγματα που δε θέλεις να αφήσεις στο διαδίκτυο, τόσο περισσότερο περνάνε από χέρι σε χέρι και φτάνεις σε σημείο που δεν μπορείς να το ελέγξεις πια. Αυτό συμβαί-νει πολύ συχνά.

Πόσοι έχουν ανακοινώσει σήμερα ότι βρίσκονται εδώ μαζί μας σε κάποιο κοινω-νικό δίκτυο; Στην Αμερική υπάρχουν πολ-λά τέτοια δίκτυα τα οποία προσπαθούν να σε πιέσουν να κοινοποιείς συνεχώς το πού βρίσκεσαι. Κάποτε μάλιστα δελεάζουν να το κάνεις με δώρα. Το κάνω κι εγώ πολύ συχνά. Αλλά είναι σημαντικό να ξέρεις πότε και πώς το κάνεις. Τυγχάνει να πηγαίνεις διακοπές, τα παιδιά το ανακοινώνουν ότι θα λείπετε όλοι δυο βδομάδες, τα παιδιά ανακοινώνουν και την ακριβή διεύθυνση του σπιτιού και… κατα-λαβαίνετε τι γίνεται. Άρα πολύ προσεκτικά το τι ανακοινώνετε.

Το επόμενο πράγμα είναι οι φωτογραφίες. Πολλές φορές ανεβάζουμε φωτογραφίες, ή άλλοι μπορεί να ανεβάσουν δικές μας φω-τογραφίες. Είναι πολύ δύσκολο να τις ελέγ-ξεις και αυτές μπορεί να αντιπροσωπεύουν μια στιγμή και όχι τον πραγματικό εαυτό μας. Αλλά κάποιος θα κρίνει το πώς είσαι μέσα από αυτή τη φωτογραφία. Άρα θέλει πολλή προσοχή, ιδιαίτερα από τα παιδιά. Να ξέ-ρετε ότι στην Αμερική τώρα, όταν κάνεις αί-

τηση για μια δουλειά, το πρώτο πράγμα που κάνουν οι εταιρείες τώρα είναι να ψάξουν το Facebook. Και έχουν εφαρμογές που μπο-ρούν να μπουν και να δουν όσες φωτογρα-φίες έχεις βάλει παρόλο που νομίζεις ότι δεν μπορεί να τις δει οποιοσδήποτε. Και πολλές φορές κρίνουν από αυτές τις φωτογραφίες. Δεν είναι σωστό, αλλά το κάνουν. Προσοχή λοιπόν τι ανεβάζετε και τι ανεβάζουν άλλοι εκ μέρους σας, γιατί πάντα υπάρχουν κίνδυ-νοι. Και πάντα να σκέφτεστε το πού μπορεί να φτάσουν αυτά που ανεβάζετε. Γιατί αν αυτά φτάσουν σε λάθος χέρια, τι γίνεται; Κι είναι πολύ εύκολο να φτάσουν σε λάθος χέρια. Κι όχι μόνο φτάνουν σε λάθος χέρια, αλλά αυτός που θα τα πάρει να τα περάσει σε άλλες χιλιάδες κι εκεί να έχεις πραγματι-κά πρόβλημα.

Και το τελευταίο… Δεν είναι όλοι φίλοι μας. Όποιος θα μπει και θα σου κάνει ζημιά σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο κατά 43% είναι κά-ποιος που γνωρίζεις. Κι αυτό το λέω για τα παιδιά που νομίζουν ότι κάνουν παρέα με φίλους, μοιράζονται πράγματα και νομίζουν ότι «είναι φίλος μου, δεν θα μου κάνει ζη-μιά». Μέχρι και ο Μαρκ Ζουκερμπεργκ έχει όλες τις διαδικτυακές συζητήσεις που έκανε από 15 χρονών και κάποια από αυτά βγήκαν προς τα έξω. Άρα ό,τι και να λες στο διαδί-κτυο να προσέχεις. Γιατί δεν είναι όλοι φίλοι σου.

Κλείνοντας να πούμε ότι δεν πρέπει να βάζεις τα στοιχεία σου σε διαδικτυακά παι-χνίδια. Υπάρχουν πολλές απάτες και πολλές φορές τα παιδιά πέφτουν θύματα χωρίς να το θέλουν. Χρειάζεται πάρα πολλή προσοχή.

Σας ευχαριστώ πολύ!

Παρουσίαση Μαθητικού Διαγωνισμού

Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

κα Αναστασία Οικονόμου, Προϊστάμενη

Τομέα Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας

Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Καλημέρα

Θα ήθελα κι εγώ με τη σειρά μου να ευχα-ριστήσω την Παγκύπρια Σχολή Γονέων και τη Cytanet για τη διοργάνωση αυτού του συνεδρίου και την πρόσκληση φυσικά.

Μαζί θα δούμε τα μηνύματα που τα ίδια τα παιδιά έχουν να μας δώσουν. Και πρέ-πει να σας πω ότι τα παιδιά μας σήμερα, μέσα από τη σωστή καθοδήγηση έχουν και την ωριμότητα και την αντίληψη να κατανο-ήσουν τόσο τις δυνατότητες αλλά και τους κινδύνους του διαδικτύου. Γι’ αυτό και το Υπουργείο Παιδείας δίνει μεγάλη έμφαση στο να εμπλέξει τα παιδιά, όχι μόνο στην ενημέρωσή τους αλλά και σε μια ενεργό διαδικασία στη μάθηση και την απόκτηση δεξιοτήτων όλων των προκλήσεων και των δυνατοτήτων που μπορεί να περικλείει το διαδίκτυο.

Σ’ αυτό το πλαίσιο μαζί με άλλα πολλά παρεμβατικά προγράμματα που διενεργού-με στα σχολεία έχουμε διενεργήσει και τον πρώτο παγκύπριο διαγωνισμό για παραγω-γή σύντομου βίντεο από μαθητές για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, με θέμα για τη συγκεκριμένη χρονιά «ανακαλύψτε τον ψηφιακό κόσμο μαζί με ασφάλεια», θέλοντας να δώσουμε έμφαση στο πώς τα παιδιά με τους γονείς μπορούν να αντιμετω-

24 25

πίσουν ένα θέμα από κοινού.

Θα ήθελα έτσι κατ’ αρχήν να αναφερθώ στον ορισμό της ‘’Παιδείας για τα μέσα’’, το ‘’media literacy’’ που ακούμε συχνά, το οποίο είναι υπό έμφαση στόχος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως ακούστηκε το πρωί, αλλά και της ψηφιακής στρατηγικής του κράτους μας και θα δούμε ότι ο ευρω-παϊκός αυτός ορισμός για την ‘’Παιδεία για τα Μέσα’’ περιλαμβάνει τις έννοιες της πρόσβασης, κατανόησης αλλά και κριτικής αξιολόγησης των διαφόρων πτυχών των μέσων επικοινωνίας και του περιεχομένου τους. Και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό και το Υπουργείο Παιδείας δίνει έμφαση το να παρέχει ευκαιρίες στα παιδιά και ευκαι-ρίες είναι οι νέες τεχνολογίες και έχουμε όλοι αποδεχθεί ότι είναι στη ζωή μας και πρέπει να τις αξιοποιήσουμε, αλλά από την άλλη να έχει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ορθή αξιοποίησή τους.

Μέσα από τη διαδικασία της παραγω-γής ενός σύντομου φιλμ, τα παιδιά είχαν την ευκαιρία βιωματικά να γνωρίσουν την εμπειρία του διαδικτύου. Σημασία έχει η διαδικασία της μάθησης και όχι μόνο το αποτέλεσμα και μέσα από αυτή τη διαδικα-σία οι μαθητές αποκτούν δεξιότητες πολύ σημαντικές για τη ζωή τους. Όπως είναι να μαθαίνουν να θέτουν οι ίδιοι τους στόχους τους, να αυτό-αξιολογούνται, να μαθαίνουν να συνεργάζονται ομαδικά, να έχουν εσω-τερικά κίνητρα γι’ αυτό που κάνουν κι όχι γιατί τους το επιβάλλει κάποιος άλλος. Άρα μέσα από τη μελέτη του θέματος, έχουν τα δικά τους συμπεράσματα, τις δικές τους απόψεις και μάλιστα τα παρουσιάζουν και

προσπαθούν να τα υποστηρίξουν. Νομί-ζω ότι αυτή η διαδικασία είναι πάρα πολύ σημαντική και είναι μια διαδικασία που κι εσείς ως γονείς πρέπει να την ακολουθήσε-τε από πολύ μικρή ηλικία με τα παιδιά σας.

Ο διαγωνισμός μας είχε ξεκινήσει τον Οκτώβριο του 2011. Είχαμε 50 συμμε-τοχές από διάφορα σχολεία και αξιολο-γήθηκαν από μια πενταμελή επιτροπή που εκπροσωπούσε διάφορους φορείς. Οι προϋποθέσεις για το διαγωνισμό ήταν η ημερομηνία υποβολής, συμπληρωμένη αί-τηση και διάρκεια μέχρι 3 λεπτά και φυσικά το θέμα να είναι σχετικό. Να πούμε ότι τα ίδια τα παιδιά είχαν αυτές τις προϋποθέσεις και τα ίδια τα παιδιά έβαλαν τα όρια με τα οποία θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σ’ αυτό το διαγωνισμό, άρα και πάλι η επιλογή ήταν δικής τους.

Τα κριτήρια αξιολόγησης περιλάμβαναν το περιεχόμενο, τα μηνύματα που ήθελαν τα παιδιά να δώσουν, τη δημιουργικότητα, την πρωτοτυπία, τη σκηνοθεσία και κινημα-τογράφηση και την ποιότητα φυσικά της ει-κόνας και του ήχου.

Θα αφήσω να δείτε από μόνοι σας αυτά τα βίντεο, δεν θα σχολιάσω τίποτα περισ-σότερο και θα έχουμε την ευκαιρία μετά να συζητήσουμε τις δικές σας παρατηρήσεις.

Η επιτροπή είχε επιλέξει τις δέκα πρώτες συμμετοχές από τις πενήντα. Και οι πενήντα συμμετοχές φιλοξενούνται στην ιστοσελί-δα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Οι δέκα πρώτες συμμετοχές προέρχονται από:

Α’ Δημοτικό Σχολείο Απόστολος Λου-κάς Κολοσσίου

26 27

Γυμνάσιο Αρχαγγέλου Λακατάμειας

Λύκειο Αγίου Ιωάννη Λεμεσού

Λύκειο Αραδίππου

Λύκειο Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ Δα-σούπολης

Λύκειο Παλλουριώτισσας

Παγκύπριο Λύκειο Λάρνακας

Περιφερειακό Γυμνάσιο Κιτίου

Grammar School Λεμεσού

Grammar School Λευκωσίας

Από αυτές τις δέκα επιλέγηκαν οι τρεις πρώτες, οι οποίες παρουσιάστηκαν και στην ημερίδα που γίνεται κάθε χρόνο με την ευκαιρία της Διεθνούς Ημέρας για την Ασφάλεια στο διαδίκτυο και θα τις δούμε τώρα μαζί.

Μια από τις τρεις συμμετοχές ήταν το Λύκειο Παλουριώτισσας που ήταν η δια-σκευή του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφί-τσας σε μοντέρνα έκδοση με μηνύματα που αφορούν την ασφάλεια στο διαδίκτυο. Ο εκπαιδευτικός Πάνος Ηρακλέους μαζί με τους μαθητές Βικτώρια Κυπριανού, Έμιλη Καζακαίου και Ραφαέλα Γιωργαλλή από την 1η Τάξη του Λυκείου αυτού σχεδίασαν και ανέπτυξαν αυτό το φιλμ.

[Προβολή του 1ου βίντεο]

Το επόμενο βίντεο που έχει διακριθεί εί-ναι από το Δημοτικό Σχολείο Απόστολος Λουκάς Κολοσσίου με τίτλο «Ανακαλύψτε τον ψηφιακό κόσμο μαζί, με ασφάλεια» με την εκπαιδευτικό Μαρία Ραουνά και τα παι-διά της Γ’ τάξης όπου συμμετείχαν όλα τα

παιδιά και εδώ ήταν οι τρεις εκπρόσωποί τους.

[Προβολή του 2ου βίντεο]

Εδώ θα ήθελα να τονίσω την καθοδήγη-ση που υπήρξε από την εκπαιδευτικό μιας και τα παιδιά ήταν πολύ μικρά αλλά κυρίως την εμπλοκή όλων σ’ αυτό το σχολείο και των γονιών και των παιδιών και των εκπαι-δευτικών στο να βγάλουν τα μηνύματα που ήθελαν και να κάνουν αυτό το φιλμάκι και η συνεργασία που υπήρξε νομίζω ότι φαίνε-ται και στο ίδιο το φιλμάκι.

Το άλλο βίντεο το οποίο είχε διακριθεί είναι από το Λύκειο του Αγίου Ιωάννη Λε-μεσού με θέμα «Εσύ έχεις πρόσβαση στο διαδίκτυο και όχι αυτό σε εσένα», με εκπαι-δευτικούς τη Μαρία Λοΐζου και τον Χρήστο Σαζεϊδη και μαθητές την Χρυσαυγή Νικο-λαϊδου και Ιωάννα Κωνσταντίνου της Β’ Τάξης.

[Προβολή 3ου βίντεο]

Νομίζω πρέπει όλοι μας να παραδεχτού-με ότι τα παιδιά έχουν πάρα πολλά να μας πουν και πρέπει να τους δώσουμε την ευκαι-ρία να μας τα πουν, να επιχειρηματολογή-σουν και να εκφραστούν και υποσχόμαστε ότι κάθε χρόνο θα έχουμε τέτοιες ευκαιρίες με τα παιδιά, αλλά η δική σας η βοήθεια εί-ναι πάρα πολύ σημαντική. Θα έχουμε όπως είπαμε την ευκαιρία να δούμε έννοιες που προβληματίζουν τα ίδια τα παιδιά, η έννοια της φιλίας, της κατάχρησης, του κινδύνου, θα τα συζητήσουμε και αργότερα και ελπί-ζω να έχετε την ευκαιρία να τα συζητήσετε και με τα παιδιά σας στο σπίτι.

Εισήγηση Δρ Μαρίας Καρεκλά

«Χρήση νέων τεχνολογιών και

διαδικτύου για πρόληψη και θεραπεία

ψυχολογικών και άλλων προβλημάτων

υγείας»

Να σας καλωσορίσω κι εγώ με τη σειρά μου και να ευχαριστήσω την Παγκύπρια Σχο-λή Γονέων και τη cytanet που μας έχει φέρει εδώ σήμερα.

Όπως έχει αναφερθεί η τεχνολογία είναι πλέον παντού στη ζωή μας, ακόμα και μικρά παιδάκια θέλουν να ασχοληθούν με την τε-χνολογία και το διαδίκτυο. Εγώ έχω μια μικρή κορούλα 6 ετών η οποία πρόσφατα ανακά-λυψε το YouTube και ότι μπορεί να βλέπει το Σάκη Ρουβά σε αυτό και από τότε καθημερινά σχεδόν με αναγκάζει να τη βάζω μέσα στο YouTube για να μπορεί να βλέπει τραγούδια. Τώρα μάθαμε ότι υπάρχουν και παραμυθάκια κλπ. Και βλέπω ότι και η ίδια, επειδή ξεκίνησε να μαθαίνει το πώς να το χρησιμοποιεί από μόνη της, δείχνει περισσότερο ενδιαφέρον ενώ άρχισε να χρησιμοποιεί και το Skype άνετα πλέον για να μιλά με το θείο και τα ξα-δέλφια της στην Αμερική, έτσι βλέπουμε ότι από πολύ μικρή ηλικία πλέον τα παιδιά μας μπαίνουν στον κόσμο του διαδικτύου και δεν είναι κατ’ ανάγκην κακό αυτό, όμως πρέπει να λαμβάνουμε και κάποιες άλλες παραμέτρους υπόψη όπως το πώς μπορούμε να χρησιμο-ποιήσουμε το διαδίκτυο υπέρ μας και όχι ενα-ντίον μας.

Εδώ σας δείχνω κάτι που είπε ο Δρ Ντέιβιντ Γκρίνφιλντ, Ιδρυτής του Κέντρου Μελετών του Διαδικτύου, ότι «το διαδίκτυο είναι κάτι το

διαφορετικό από ό,τι έχουμε δει μέχρι τώρα. Είναι ένας μηχανισμός που βοηθά στην κοι-νωνική δικτύωση και παράλληλα δυστυχώς και στην κοινωνική αποξένωση».

Βλέπουμε ότι πολλές φορές η χρήση του διαδικτύου από τους νέους φέρνει κάποιους κινδύνους. Ο Δρ Σιώμος ήδη έχει μιλήσει για την εξάρτηση οπότε δεν θα μιλήσω γι’ αυτό. Υπάρχει φυσικά και το σκεπτικό αν είναι όντως διαταραχή. Δεν είμαστε σίγουροι ακόμα. Εί-ναι υπό μελέτη και χρειάζονται ακόμα πολλές μελέτες για να δούμε αν τελικά κρίνεται ως ακόμη μια διαταραχή εθισμού ή εξάρτησης. Επίσης κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει δυ-στυχώς αρκετά συχνά, είναι ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου. Και με τον όρο εκφο-βισμό εννοούμε επαναλαμβανόμενη παρε-νόχληση των παιδιών χωρίς να θέλουν αυτά να μπουν σε αυτή τη διαδικασία. Βλέπουμε μέσω του διαδικτύου να γίνεται άμεσος εκφο-βισμός όπου τυγχάνει να παίρνουν τα παιδιά σαρκαστικά μηνύματα, αρνητικά, μειωτικά, σε-ξουαλικά ή ρατσιστικά μηνύματα, παρατσού-κλια, κοροϊδία, πολλές φορές αυτά γίνονται μέσα από το Facebook. Υπάρχει ο έμμεσος εκφοβισμός όπου διαδίδονται φήμες για κά-ποια παιδιά το οποίο προκαλεί τον κοινωνικό αποκλεισμό και την αποξένωση των παιδιών που τη δέχονται από άλλα παιδιά και επίσης ο συσχετικός εκφοβισμός – καταστροφή της φήμης του ατόμου ή των κοινωνικών σχέσεων του με τους συνομηλίκους, ο χειρισμός του παιδιού μέσω απειλών ή της καταστροφής ακόμα των κοινωνικών του σχέσεων.

Δυστυχώς ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου βρίσκεται σε έξαρση, άρα είναι ακόμα κάτι που οι γονείς πρέπει να είναι προσεκτικοί και

28 29

πρέπει να ξέρουν με ποιον μιλά το παιδί τους, τι ακριβώς κάνει, αν έχει πέσει θύμα κάποιας εκφοβιστικής κατάστασης και να μπορούν άμεσα να δραστηριοποιηθούν και αργότερα θα μιλήσουμε και για την πρόληψη η οποία είναι το πιο σημαντικό κομμάτι ούτως ώστε να προλάβουμε τα παιδιά μας από το να τύχουν τέτοιων εκφοβιστικών καταστάσεων.

Άλλα προβλήματα που είναι καλό οι γονείς να έχουν εις γνώση τους είναι η έκθεση σε ακατάλληλα ερεθίσματα ή άτομα, όπως πορ-νογραφικό υλικό, σκηνές βίας, ακατάλληλα για την ηλικία του παιδιού ερεθίσματα, δηλα-δή ένα παιδάκι να δέχεται ερεθίσματα που εί-ναι για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και να μην καταλαβαίνει ακριβώς τι σημαίνει αυτό, άρα να μην μπορεί να επεξεργαστεί τις πληροφο-ρίες σωστά, η παρενόχληση από ύποπτα άτο-μα με ακατάλληλα κίνητρα και τα παιδιά έτσι μπορούν να γίνουν θύμα τέτοιων καταστάσε-ων.

Είχα σοκαριστεί πραγματικά, όπως σας είπα της κόρης μου της αρέσει να βλέπει στο YouTube τραγούδια κλπ και βλέπαμε κάποια κομμάτια της Barbie που υπήρχαν στο διαδί-κτυο. Γύρισα για μια στιγμή από την άλλη με-ριά και η κόρη μου έκανε δυο τρία κλικ. Τότε μου λέει «μαμά, έλα να δεις, αληθινές γοργό-νες κολυμπούν στο νερό». Πάω και βλέπω γυ-μνές εικόνες με κοπέλες οι οποίες είχαν υπο-τίθεται ουρά γοργόνας, μέσα σε μια πισίνα να κάνουν διάφορα και αμέσως σοκαρίστηκα. Γιατί λέω, μέσα σε δευτερόλεπτα που γύρισα από την άλλη πλευρά κατάφερε πολύ απλά να βρει εικόνες με ακατάλληλο περιεχόμενο και μετά έπρεπε να εξηγήσουμε τι ήταν αυτά που είδε το παιδί. Άρα πρέπει να είμαστε προ-

σεκτικοί. Ναι, να το χρησιμοποιούμε αλλά με λίγο περισσότερη καθοδήγηση και εποπτεία από πλευράς μας.

Βλέπουμε επίσης δυστυχώς ότι κάποια οι-κογενειακά προβλήματα προκύπτουν όταν υπάρχει αυξημένη χρήση του διαδικτύου και καταλήγουμε σε έλλειψη επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια και δεν φταίνε πάντα τα παι-διά. Πολλές φορές ακούμε ότι οι μητέρες και πατεράδες είναι κολλημένοι πίσω από τον υπολογιστή και δεν έρχονται σε τόση επαφή με τα παιδιά άρα πρέπει να το δούμε και από την πτυχή των ενηλίκων αν οι ίδιοι κάνουν αυτά τα λάθη. Τα παιδιά καταλήγουν να απο-ξενώνονται και από τους γονείς και από την οικογένεια κατά τις ώρες που ασχολούνται, δίνουν έμφαση και ενδιαφέρον στην εικονική πραγματικότητα και αρχίζουν να ζουν κάποια πράγματα ή να πιστεύουν κάποια πράγματα τα οποία δεν υφίστανται στην πραγματικότητα. Βλέπουμε μερικές φορές να συμβαίνουν αλ-λαγές διάθεσης ή άγχος, ξεσπάσματα ή και έντονο άγχος που μπορεί να προκληθεί στο παιδί είτε συνδέεται με τον εθισμό είτε όχι, ακατάλληλες σχέσεις που μπορεί να δημιουρ-γηθούν μέσω κάποιων κοινωνικών δικτύων και αντιδραστικότητα και ανυπακοή. Βλέπουμε πολλές φορές τους γονείς να παραπονιού-νται πως όταν πάρουν τους υπολογιστές ή το κινητό τηλέφωνο από το παιδί έχουν έντονα ξεσπάσματα γιατί δεν μπορεί ο έφηβος να ζή-σει χωρίς αυτά πλέον. Εδώ είναι πολύ σημαντι-κό να ξέρουν τα παιδιά ότι το να έχουν αυτά τα πράγματα είναι προνόμιο και όχι δεδομένο, άρα και πάλι εναπόκειται στους γονείς να βά-λουν αυτούς τους περιορισμούς και τα όρια ότι συμπεριφορές όπως αντιδραστικότητα και λοιπά, προϋποθέτει ότι θα χάσουν αυτά τα

προνόμια, όχι επ’ αόριστον αλλά για κάποιο συγκεκριμένο διάστημα. Πολλές φορές οι γονείς παραπονιούνται ότι δεν διαβάζουν τα παιδιά τους επειδή ασχολούνται με τον υπο-λογιστή. Πάρτε του λοιπόν τον υπολογιστή και αφού διαβάσει, τότε μπορεί να ασχοληθεί μαζί τους. Άρα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε και τον υπολογιστή σαν κίνητρο για τα παιδιά ούτως ώστε να μπορέσουμε να πετύχουμε να κάνουν κάποια πράγματα όπως το διάβασμα, δουλειές στο σπίτι ή οτιδήποτε.

Βλέπουμε και ακαδημαϊκά προβλήματα ως επακόλουθο της υπερβολικής χρήσης του δι-αδικτύου, όπως το να περνούν περισσότερο χρόνο στην ‘’έρευνα’’ παρά στην ολοκλήρω-ση μιας εργασίας, ατέλειωτες εργασίες, ανι-κανότητα στη συγκέντρωση όταν πρόκειται για διδασκαλία στην πραγματική ζωή, ο βαθ-μοί αρχίζουν να πέφτουν, χάνουν μαθήματα στο σχολείο λόγο ξενυχτιού στο διαδίκτυο ή υπερβολικής κούρασης που μπορεί να τους προκαλέσει.

Στα γρήγορα να πω και κάποια σωματικά προβλήματα που έχουν συνδεθεί με υπερβο-λική χρήση του διαδικτύου τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες:

Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα

Στεγνά μάτια

Ημικρανίες και πονοκεφάλους

Πόνοι στην πλάτη

Διαταραχές στη διατροφή, δηλαδή το να χάνει κάποιος γεύματα λόγω του ότι ασχο-λείτο πολλή ώρα στον υπολογιστή

Διαταραχές στον ύπνο

Και αδιαφορία για την προσωπική υγιεινή

Κλινικά μου έτυχαν περιπτώσεις ατόμων και παιδιών που αφιέρωναν τόσες πολλές ώρες στον υπολογιστή ώστε δεν προλάβαιναν ούτε μπάνιο να κάνουν, ούτε να φάνε κανονικά, με αποτέλεσμα να καταλήγουμε σε πολλά άλλα ψυχικά και σωματικά προβλήματα.

Κάποια ψυχολογικά προβλήματα που συνα-ντούμε είναι:

Ανικανότητα στη διακοπή της δραστηριό-τητας

Αναζήτηση περισσότερου χρόνου στον υπολογιστή κλπ

Τώρα, τι μπορούν να κάνουν οι γονείς; Εί-ναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μιλήσουν στα παιδιά τους και στους έφηβούς τους, να έχουν την επιμέλεια του ηλεκτρονικού υπολο-γιστή των παιδιών τους, δηλαδή είναι πολύ σημαντικό ο υπολογιστής να βρίσκεται σε ελεγχόμενο χώρο και όχι κλειδωμένο στο δω-μάτιο του παιδιού και να μην ξέρουμε τι κά-νουν. Έτσι είναι πολύ σημαντικό να λάβουμε κάποια βήματα ως πρόληψη. Άρα να είναι σε περιβάλλον που να βλέπουμε τον υπολογιστή και να επικοινωνούμε όλοι και να μιλάμε με τα παιδιά μας για το τι κάνουν και για πράγματα πέρα από το διαδίκτυο ώστε να μην χαθεί η επικοινωνία με τα παιδιά μας, που είναι πάρα πολύ σημαντική. Άρα αναγνώριση και συζή-τηση για τους κινδύνους του διαδικτύου, για προσωπικές πληροφορίες και συναντήσεις με άτομα από το διαδίκτυο. Να συμφωνηθούν ακόμα και κανόνες χρήσης του διαδικτύου.

Γιατί όμως είναι τόσο εθιστικό το διαδίκτυο; Ο Άλεξ προηγουμένως μας έδωσε λίγο πολύ

30 31

την εντύπωση ότι χρησιμοποιούν, στο διαδί-κτυο και στις σελίδες που τραβούν την προ-σοχή, κάποια από τα εργαλεία μάρκετινγκ των μεγάλων εταιρειών για να μας ελκύσουν. Βασικά κάποια από τα χαρακτηριστικά που έχουμε βρει ότι ελκύουν τον κόσμο είναι το γεγονός ότι μπορείς να είσαι όποιος θέλεις ή να δείχνεις ό,τι θέλεις να δείχνεις. Πολλές φορές στην πραγματική μας ζωή μπορεί να ντρεπόμαστε να δείξουμε κάποια κομμάτια του εαυτού μας, ενώ στο διαδίκτυο μπορού-με πιο εύκολα να δείξουμε αυτά τα κομμάτια. Μπορείς να γίνεις μέλος μιας ομάδας και να έχεις ένα ρόλο που δεν θα μπορούσες να έχεις στην πραγματική σου ζωή. Δηλαδή βλέπουμε πολλές φορές παιδιά ντροπαλά που στην πραγματική τους ζωή ντρέπονται να μιλήσουν ή να εκφραστούν σε άλλα άτο-μα και μέσω διαδικτύου να ανοίγονται και να μπορούν να εκφράζονται.

Οι κοινωνικές επαφές με άλλους παίκτες ή χρήστες είναι ενισχυτικές. Μας ελκύουν και μας ενδιαφέρουν και πολλές φορές είναι επιβραβευτικές και μας κάνουν να νιώθουμε καλά για τον εαυτό μας. Και επίσης μπορείς να έχεις ρομαντικές ή άλλες προσωπικές σχέσεις με άτομα που δεν θα μπορούσες να έχεις στην πραγματικότητα.

Να μιλήσω λίγο τώρα για τις ευεργετικές χρήσεις που έρχονται μέσω της τεχνολογίας κι είναι αυτές που προσπαθούμε να χρησιμο-ποιήσουμε σε συνδυασμό με αυτά που τρα-βούν τον κόσμο για να δημιουργήσουμε προ-γράμματα πρόληψης και παρέμβασης.

Εκπαίδευση και πληροφόρηση. Πλέον οι ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες είναι τόσο μεγά-λες και με τόσες πολλές πληροφορίες που

σίγουρα ό,τι θέλεις να βρεις μπορείς να το αναζητήσεις στο διαδίκτυο.

Πολλές δουλειές έχουν γίνει πιο εύκολες με τη χρήση του διαδικτύου. Δεν είναι τόσος πο-λύς καιρός που ήμουν στις πρώτες τάξεις της στατιστικής ανάλυσης στο πανεπιστήμιο και για να τρέξω κάποιες μεθόδους μας έπαιρνε ώρες ολόκληρες ενώ τώρα παίρνει 3-5 λεπτά. Έχουν τόσο απλοποιηθεί τα πράγματα και με ένα απλό κλικ μπορεί να γίνει πιο εύκολα η κάθε δουλειά.

Νέες θέσεις εργασίας και ακόμα και δυνα-τότητα για δουλειά από το σπίτι. Αυτό είναι κάτι που έχει ελευθερώσει τα χέρια πολλών επιτρέποντάς τους να κάνουν κάποιες από τις δουλειές τους στο σπίτι, άρα να είναι περισ-σότερο χρόνο κοντά στην οικογένειά τους. Άρα αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να έρ-θουμε πολλές φορές και πιο κοντά. φυσικά αυτό σημαίνει ότι κάποιες φορές μπορεί να παίρνεις προσωπικό χρόνο για να δουλέψεις και να καταλήγεις να παίρνεις το γραφείο στο σπίτι. Άρα είναι σημαντικό να έχουμε κάποια όρια σε αυτό, έστω κι αν μας διευκολύνει να κάνουμε τη δουλειά μας.

Φτηνή και γρηγορότερη επικοινωνία με όλο τον κόσμο. Θυμάμαι παλιά όταν είχα πάει Αμερική να σπουδάσω πληρώναμε πολλά λε-φτά για να τηλεφωνήσουμε στην οικογένειά μας. Πλέον μέσω του Skype για παράδειγμα κάνουμε δωρεάν τηλεφωνήματα, βλέπουμε μάλιστα ο ένας τον άλλον, άρα έχει γίνει πιο γρήγορη και πιο φτηνή η επικοινωνία.

Διασκέδαση. Υπάρχουν τόσα πράγματα που μπορείς να δεις και να κάνεις στο διαδί-κτυο για ψυχαγωγία.

Διαδικτυακές υπηρεσίες. Πολλά πράγματα που μπορεί παλιά να μας έπαιρναν ώρες και να προκαλούσαν δυσκολίες όπως το να πάς στην τράπεζα, να περιμένεις στην ουρά για να πληρώσεις λογαριασμούς, τώρα με απλά κλικ στον υπολογιστή γίνονται εύκολα.

Και συγκεκριμένα και είναι αυτό που προ-σπαθώ να κάνω κι εγώ, χρησιμοποιείται για την πρόληψη και θεραπεία ψυχολογικών και άλλων προβλημάτων υγείας.

Βλέπουμε ότι το διαδίκτυο είναι πιο κοντά στους σημερινούς νέους, άρα η χρήση παι-χνιδιών και άλλων τρόπων επικοινωνίας είναι πλέον στο επίκεντρο της ζωής τους και άρα εμείς θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το κομμάτι στο να έρθουμε να τους προσφέρου-με και να τους παρέχουμε υπηρεσίες που δεν θα μπορούσαν να τις πάρουν ή δνε θα τους ενδιέφερε να τις πάρουν διαφορετικά. Λέχθη-κε προηγουμένως ότι αν φέρναμε τα παιδιά σε μια τέτοια αίθουσα να τους κάνουμε διάλεξη, δεν τους πολυενδιαφέρει. Τα παιδιά θέλουν κάτι πιο διαδραστικό. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε με τη χρήση νέων τεχνολογιών. Να γίνει πιο διαδραστικό δίνοντας στα παιδιά κάποια μηνύματα για να μπορούν να εκφρά-σουν και τα ίδια τα δικά τους συναισθήματα και σκέψεις και ανησυχίες. Άρα μπορούμε να προσφέρουμε υπηρεσίες στους νέους που δύσκολα θα ζητούσαν βοήθεια.

Πολλή από τη δουλειά που κάνω είναι στον τομέα του καπνίσματος. Προσπαθούμε να προλάβουμε τα παιδιά από το να ξεκινήσουν να καπνίσουν και μετά με άτομα που έχουν ξεκινήσει το κάπνισμα προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε να το διακόψουν. Βλέπουμε ότι τα παιδιά μας λένε πως οι κύριοι λόγοι για

τους οποίους καπνίζουν είναι συναισθημα-τικοί λόγοι, όταν είναι αγχωμένα, θυμωμέ-να, θλιμμένα κλπ. Συναισθήματα τα οποία ένιωθαν ότι δεν μπορούσαν να εκφράσουν ελεύθερα σε κάποιους άλλους ή ότι δεν μπο-ρούσαν να κάνουν κάτι άλλο, εκτός από το να ανάψουν τσιγάρο. Βλέπουμε ότι τώρα με τις νέες θεραπείες που προσπαθούμε να πα-ρέχουμε στα παιδιά τους παρέχουμε το πλαί-σιο μέσα στο οποίο μπορούν να εκφράσουν αυτά τα συναισθήματα, να τα συζητήσουν και τι άλλο μπορούν να κάνουν πέραν από το να καπνίζουν. Άρα μπορούμε να φτάσουμε σε νέ-ους που παλιά στην εφηβεία δεν θα έρχονταν να ζητήσουν βοήθεια. Άλλωστε θεωρούν πως είναι κούλ να καπνίζεις και δεν θα έρχονταν να ζητήσουν βοήθεια γι’ αυτό το πρόβλημα, έστω κι αν ήθελαν δεν θα ήταν τόσο κουλ. Και στόχος μας είναι να κάνουμε κουλ το να συμ-μετέχεις σε ένα τέτοιο πρόγραμμα όπως αυτό που θα παρέχουμε εμείς. Και μπορούμε να φτάσουμε και νέους σε απόμακρες περιοχές που συνήθως παραμελούνται από παρεμβατι-κά προγράμματα. Τρέχουμε ένα παρεμβατικό πρόγραμμα εδώ και περίπου 3 χρόνια στα σχολεία. Σχεδόν κανένας από τους φοιτητές μου δεν θέλει να τον στείλω κάπου μακριά. Άρα ακόμα κι αν εκείνα τα σχολεία δείξουν ενδιαφέρον να συμμετάσχουν δεν επιλέγο-νται γιατί είναι δύσκολη η πρόσβαση. Θέλου-με να φτάσουμε λοιπόν κι άλλα παιδιά και σε απόμακρες περιοχές για να τους προσφέρου-με και αυτούς τα προγράμματα.

Κάποια παραδείγματα που ετοιμάζουμε τώρα για να μπουν στο διαδίκτυο και πολλές έρευνες μας στηρίζουν τη χρήση του διαδι-κτύου και των παρεμβάσεων μέσω ηλεκτρονι-κού υπολογιστή, με πολύ καλά αποτελέσμα-

32 33

τα, δείχνουν ότι όσο πιο κοντά πάρουμε αυτές τις παρεμβάσεις με κομμάτια που τραβούν τα παιδιά στο διαδίκτυο, τόσο πιο ενδιαφέρου-σες γίνονται και πιο αποτελεσματικές. Άρα η δική μας η πρόκληση και το κομμάτι το νέο που προσπαθούμε να πετύχουμε είναι να το κάνουμε σαν παιχνίδι για τα παιδιά ή να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα πετυχημένα του Facebook ή των άλλων τεχνολογιών για να τραβήξει τα παιδιά και να θέλουν να λάβουν μέρος.

Να σας πω επίσης ότι πολλά πράγματα μπορούμε να μάθουμε από το διαδίκτυο για να μπορούμε να τα δώσουμε πίσω στα παι-διά. Στα γρήγορα θα ήθελα να σας δείξω ένα βίντεο από τα Help Campaign για το κάπνι-σμα και στο οποίο βάσει αυτών που λέγουν

τα παιδιά μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε κάποιες παρεμβάσεις. [Προ-βολή σύντομου βίντεο]

Κάτι μικρό που τραβά την προσοχή και βγή-κε ξεκάθαρα από τα λεγόμενα των νέων και των εφήβων μέσα από έρευνες που έγιναν μέσω διαδικτύου.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ! Θα ήθελα ιδιαί-τερα να ευχαριστήσω τη Cyta για τη βοήθειά της στην καμπάνια για διακοπή του καπνίσμα-τος σε παιδιά. Είναι δύσκολο να τους πείσου-με να λάβουν μέρος σε προγράμματα όταν έχει να κάνει με κουλ συμπεριφορές όπως το κάπνισμα και ήταν πολύ βοηθητικό όταν η Cyta πρόσφερε κάρτες τηλεφώνου σαν κίνη-τρο στα παιδιά που ήθελαν να λάβουν μέρος στο πρόγραμμα.

Α. Οικονόμου:

Νομίζω ότι έχουμε φτάσει σε μια πολύ ωραία ώρα. Την ώρα που θα δώσετε το δικό σας στίγμα στην όλη συζήτηση.

Να δούμε κατ’ αρχήν τι ακούσαμε σήμερα. Μέσα από τους χαιρετισμούς είδαμε το χά-σμα που υπάρχει μεταξύ των γενεών και κυ-ρίως λόγω της έλλειψης της δικής μας εμπει-ρίας για το διαδικτυακό αυτό κόσμο και την αξία της επιμόρφωσης των γονιών σ’ αυτά τα θέματα ούτως ώστε να έχουμε μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη γι’ αυτό το σημαντικό κομμάτι της ζωής μας.

Ακούσαμε από τον κο Σιώμο για τον εθισμό

στο διαδίκτυο και κάποια χαρακτηριστικά που σίγουρα πρέπει να μας ανησυχήσουν και να μας προβληματίσουν. Ακούσαμε μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, πως κάποια παιδιά δέχονται πιέσεις και το πώς πρέπει να αρχίσουν να προ-βληματίζονται για το τι σημαίνει ένας φίλος, τι σημαίνει φιλία. Είδαμε ότι τα παιδιά γνωρί-ζουν και τις δυνατότητες και τους κινδύνους και μπορούν να μας βοηθήσουν να μάθουμε το πώς να το αξιοποιούμε. Είδαμε μέσα από την ομιλία της κ. Καρεκλά τους κινδύνους και τις δυνατότητες του διαδικτύου και το πώς να αξιοποιήσουμε αυτές τις δυνατότητες.

Νομίζω λοιπόν ότι είναι ώρα για εσάς. Να ακούσουμε προβληματισμούς, ερωτήσεις και

έχουμε το χρόνο για να τις απαντήσουμε.

Ερώτηση:

Κατ’ αρχήν να συγχαρώ τους ομιλητές για την παρουσίαση των θεμάτων τους. Έχει τε-θεί με πολύ σημαντικό τρόπο τόσο η χρήση όσο και η κατάχρηση του διαδικτύου. Θα ήθελα αν είναι δυνατόν να εστιάσουμε στην προσχολική ηλικία και να δούμε τι θα ήταν επιτρεπτό και χρήσιμο ποσοστό χρόνου να εμπλέκονται στο διαδίκτυο…

Μ. Καρεκλά:

Δεν υπάρχει βασικά έρευνα που να λέει ότι αυτό το ποσοστό χρόνου είναι επιτρεπτό και το πιο σωστό. Η δική μου η γνώμη βάσει των εμπειριών μου είναι ότι σε αυτή την ηλικία δε θα πρέπει να ξεπερνά τη μισή ή τη μια ώρα το πολύ. Θα προτιμούσα να υπάρχουν πολ-λές άλλες δραστηριότητες που θα έκαναν τα παιδιά σ’ αυτή την ηλικία. Δεν λέω να μην το χρησιμοποιούν αλλά με αρκετό μέτρο.

Κ. Σιώμος:

Όπως είπε και η κα Καρεκλά αυτό είναι υποκειμενικό. Δεν υπάρχει κάποια έρευνα. Αυτό που πρέπει να πούμε όμως κατ’ αρχήν ένα θέμα για το γιατί δεν έχει μπει ο εθισμός στο διαδίκτυο ως διαταραχή. Είναι γιατί δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες που να δείχνουν το μετροβιολογικό υπόστρωμα της διαταρα-χής. Αλλά υπάρχουν έρευνες του 2009 που φαίνεται ότι οι βαριοί χρήστες του διαδικτύου έχουν σε κάποια κέντρα εγκεφαλικά, ατρο-φία της φαιάς ουσίας. Ή επίσης σε κάποιες δομές εγκεφαλικές έχουν αυξημένο μεταβο-λισμό της γλυκόζης ή διαφορές στη νευρική ετοιμότητα σε ερεθίσματα σε χρήστες του δι-

αδικτύου από μη χρήστες. Ο καθηγητής μου κάποτε μου έλεγε «γιατί δεν έγινε μια σοβαρή έρευνα στην Αγγλία;». Όταν είχα ξεκινήσει το 2009 δεν υπήρχαν έρευνες πέραν από κά-ποιες συμπεριφορικές. Και έγινε μια έρευνα με 150 000 άτομα. Τα πορίσματα της έρευ-νας συσχέτιζαν ότι από μικρή ηλικία η χρήση του διαδικτύου και ιδιαίτερα το multitasking, προκαλεί πρόβλημα στις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες. Η έρευνα πλέον εξειδικεύεται, αλλά τώρα αρχίζει αυτό. Δεν έχουμε τις απα-ντήσεις για όλα. Συμφωνώ με την κα Καρεκλά για το ελάχιστο της ώρας και ότι το παιδί πρέ-πει να έχει κι άλλες μορφές ψυχαγωγίας.

Α. Οικονόμου:

Βασικά φαίνεται ότι η ισορροπία σε όλα εί-ναι πολύ σημαντική και πρέπει να το γνωρίζου-με όλοι μας. Η επόμενη ερώτηση…

Ερώτηση:

Να ρωτήσω κάτι σε αυτό που είπε ο κος Σιώμος. Οι διαταραχές αυτές που παρουσιά-ζονται στον εγκέφαλο είναι επειδή είναι εθι-σμένοι στο διαδίκτυο ή από κάπου αλλού;

Κ. Σιώμος

Η έρευνα αυτή έγινε σε ενήλικες. Και κυρί-ως σε ασιατικές χώρες και είναι σε κάποιο επίπεδο νευροαπεικονιστικές, αλλά σαφώς δεν ξέρουμε τι έγινε πριν; Εγώ σε έρευνα που έχω προς δημοσίευση 50 κλινικών περιστα-τικών εφήβων gamers σε ένα 70% έπεται η ψυχοπαθολογία της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου και σε ένα 30% προϋπάρχει. Πού προϋπάρχει; Για παράδειγμα βλέπουμε μια υψηλή συσχέτιση διαδικτυακού εθισμού και ΔΕΠΥ. Άρα η ΔΕΠΥ, είναι μια νευρανα-

Μέρος 3ο: Ερωτήσεις – ΣυζήτησηΣυντονισμός: κα. Αναστασία Οικονόμου, Πρ. Τομέα Εκπ. Τεχνολογίας Π.Ι.

34 35

πτυξιακή διαταραχή για όσους γνωρίζουν και άρα προϋπάρχει. Και έπεται ο εθισμός στο διαδίκτυο. Στην κατάθλιψη μπορεί να είναι μικτά. Δηλαδή συναισθηματικές διαταραχές μπορεί να οδηγήσουν σε υπερβολική χρήση του μέσου ως ένα τρόπο αύξησης της ντοπα-μίνης και βελτίωσης της διάθεσης, που στη συνέχεια όμως δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο. Αδρά είναι μια έρευνα 50 ατόμων που δεν υπάρχει κάποια αντίστοιχη. Στο ερώτημα που θέτετε, τι προϋπάρχει και τι έπεται ακόμη δεν έχει απαντηθεί. Εγώ σας δίνω ένα στίγμα μιας δικής μου έρευνας η οποία θα δημοσιευθεί σύντομα.

Α. Οικονόμου:

Φυσικά να πούμε, κύριε Σιώμο, ότι στην αρχή της παρουσίασης σας μας δώσατε ένα ορισμό του εθισμού στο διαδίκτυο και είχε κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Τους 12 μήνες, τη συνεχή αύξηση. Δηλαδή να μην πανικοβαλλόμαστε. Ναι, να ανησυχήσουμε, αλλά πρέπει να προλάβουμε τις οποιεσδήπο-τε καταστάσεις.

Ερώτηση:

Εγώ έχω ένα γιο 18 ετών και βρίσκεται σε αυτό το στάδιο που μιλούμε. Νομίζω ότι είναι πολύ διαφορετικά τα δεδομένα όταν μιλάμε για μικρά παιδιά όταν αρχίζουν τη χρήση στο διαδίκτυο και διαφορετικά όταν μιλά-με για έφηβους της ηλικίας των 16 με 18. Πιστεύω ότι πια δεν ωφελούν αυτά τα πράγ-ματα που λέμε το να μην είναι μόνοι τους. Πιστεύω ότι πλέον δεν υπάρχει κανένας έφηβος που να μην έχει τον υπολογιστή στο δωμάτιό του. Θέλω να πω ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να δώσουμε πραγματικές βοήθει-

ες στους γονείς που αντιμετωπίζουν αυτά τα θέματα και όχι μόνο το να είναι ο υπολογι-στής σε ένα κοινό χώρο. Αυτά δεν ισχύουν πια νομίζω για παιδιά αυτών των ηλικιών. Και επίσης θα ήθελα να ακούσω και λίγο για υποστηρικτική από πλευράς της ψυχολογί-ας, το πώς αντιμετωπίζουμε ως γονείς, όχι με το θυμό και την κριτική στα παιδιά αυτά που είναι όντως εθισμένα στο διαδίκτυο, στο πώς να τα υποστηρίξουμε να ασχοληθούν και με άλλα πράγματα εκτός από αυτό όπου σχεδόν όλες τους οι φιλίες σχετίζονται πια ουσιαστικά με το διαδίκτυο.

Μ. Καρεκλά:

Πολύ καλή η τοποθέτησή σας και νομίζω έχετε αρκετό δίκαιο πάνω σε αυτό. Εδώ θα το απαντήσω με το κομμάτι της επικοινωνίας. Αν δεν μπορούμε, που είναι πιο δύσκολο στην περίοδο της εφηβείας, να έχουμε εντελώς την επίβλεψη του παιδιού, να έρθουμε στο κομμάτι της επικοινωνίας με συζήτηση του τι βλέπουν, τι κάνουν, τι ακούνε, με τι ασχο-λούνται, για να έχουμε κι εμείς μια εντύπωση του τι κάνουν, να μαθαίνουμε κι εμείς πολλές φορές μέσα από αυτά. Και αυτό το κομμάτι συσχετίζεται με αυτό που είπαμε πριν λίγο ότι έχουν κι αυτοί μεγάλη εμπειρία οι ενήλικες που μπορούν να φέρουν τη δική τους εμπει-ρία στο πώς να χρησιμοποιούν τα παιδιά το διαδίκτυο. Άρα εγώ θα βασιζόμουν στο κομ-μάτι της επικοινωνίας παιδιών – γονέων. Έχετε μεγάλο δίκαιο ότι πολλά πλέον γίνονται μέσω διαδικτύου, όμως θα ενθάρρυνα τα παιδιά να έχουν κι άλλες ασχολίες πέρα από το διαδί-κτυο. Δηλαδή και στα πάρτι θα πάνε και με κάποια σπορ θα ασχοληθούν. Άρα να ενθαρ-ρύνουμε κι άλλες μορφές ενασχόλησης για

να μην είναι μόνο αυτό.

Κ. Σιώμος:

Να προσθέσω κι εγώ ότι πλέον το θέμα ξεφεύγει από τους ειδικούς. Σκεφτείτε τι έγι-νε το 2009 στην Ελλάδα και πέρσι σε εσάς όπου, έχετε δίκαιο να λέτε ότι δεν μπορεί να υπάρχει ο Η.Υ. σε κοινό χώρο όταν τα κρά-τη δίνουν δωρεάν λάπτοπ. Το λάπτοπ είναι ένα προσωπικό ηλεκτρονικό ημερολόγιο. Το χρησιμοποιώ εγώ και δεν έχεις δικαίωμα να επέμβεις. Και τα δικαιώματα τα μαθαίνουμε από πολύ νωρίς στα παιδιά μας. Άρα είναι ένα ζήτημα, κατά την άποψή μου, ότι οι νέες τεχνολογίες μπήκαν μαζικά, αλλά χωρίς να έχουμε ανακαλύψει τους κινδύνους. Γιατί το 2005 δεν μιλούσαμε γι’ αυτά τα θέματα στην Ευρώπη και τώρα ξαφνικά μιλάμε; Επει-δή έχουμε αντιληφθεί ότι δεν είναι όλα ρό-δινα. Το ζήτημα είναι ότι όντως μπορούν να γίνουν πάρα πολλά σε θέματα ασφάλειας, αλλά χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά στο να ελεγχθεί η διαδικτυακή μας συμπεριφορά. Το φίλτρο μας δεν μπορεί να είναι μόνο στο λάπτοπ. Το φίλτρο πρέπει να μπει στο μυαλό. Να αναπτυχθεί η κριτική σκέψη. Όταν γίνει σχολείο – προσχολική ηλικία που αναφέρατε πριν - οι γονείς παιδιών προσχολικής πρέπει να παρακολουθούν σεμινάρια για το πώς πρέπει να φέρονται ως προς το διαδίκτυο στα παιδιά τους. Αν ακούμε ειδικούς επιστήμονες και 2-3 βασικά πράγματα. Από εκεί ξεκινάει. Στην Ελλάδα αντιμετωπίσαμε ψηλά ποσοστά εθισμού, κυρίως λόγω της εμπειρικής ενασχό-λησης με το διαδίκτυο. Δεν υπήρχε στην εκ-παιδευτική διαδικασία. Επίσης κάποιες δρα-στηριότητες εθίζουν. Υπάρχει σύστημα που να σου λέει ποιο πρόγραμμα έχει βία, πορνό

και λοιπά, αλλά κανένα που να σου λέει ποιο παιχνίδι είναι εθιστικό. Και αυτό είναι ζήτημα. Το gaming είναι μια συμπεριφορά που μπορεί να καταστρέψει τη ζωή σου. Συνειδητοποιημέ-να όμως βελτιώνεται.

Α. Οικονόμου:

Άρα θα πρέπει να δούμε το θέμα και ευρύτε-ρα ως ένα κοινωνικό φαινόμενο. Πώς τα παι-διά, οι έφηβοι και οι ενήλικες αποξενώνονται από τους φίλους, την οικογένεια. Και θα πρέ-πει να σας αναφέρω μιαν έρευνα που κάναμε πρόσφατα όπου είχαμε παιδιά με γονείς να αφιερώνουν μιαν ώρα την εβδομάδα για να ασχολούνται με θέματα διαδικτύου στο σπίτι τους. Τα αποτελέσματα μας έδειξαν ότι ήταν πάρα πολύ σημαντική και για τα παιδιά και για τους γονείς, αυτή η ώρα που αφιέρωναν μαζί. Τους έλειπε πάρα πολύ. Και ακούμε ότι δεν έχουμε ποιοτικό χρόνο οι γονείς να ασχολη-θούμε με τα παιδιά τους. Να τους ακούσουν, να μοιραστούν τις εμπειρίες τους μαζί τους. Και πολλά παιδιά ηλικιών από 8 – 16 είπαν ότι ‘’ναι δεν έχω κάτι άλλο να κάνω, άρα παίζω στο διαδίκτυο’’. Ας σκεφτούμε λοιπόν εναλ-λακτικές δραστηριότητες που μπορούμε να κάνουμε με τα παιδιά και οι οποίες πρέπει να ξεκινήσουν από πάρα πολύ μικρή ηλικία. Και ξέρουμε ότι η κρίσιμη ηλικία που επηρεάζου-με τα παιδιά είναι από 2-8 ετών. Από εκεί και πέρα είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν στά-ση.

Ερώτηση:

Ο κύριος Χριστοφόρου έδειξε μια διαφά-νεια που έλεγε «βάλτε τον αριθμό του τη-λεφώνου σας» και μας είπε μην τον βάζετε. Δεν μας είπε όμως τι θα γίνει αν τον βάλου-

36 37

με. Να σας πω εγώ. Έτυχε σε συγγενικό μου πρόσωπο να του στείλουν μήνυμα που έλεγε «θα σας στέλνουμε δυο ανέκδοτα την βδο-μάδα αν μας βάλετε τον αριθμό του κινητού σας». Τον έβαλε αλλά ουσιαστικά δεν χρη-σιμοποίησε ποτέ αυτή την υπηρεσία. Άκουγε που κτυπούσε το κινητό του και το έκλεινε. Πέρασε ένας μήνας και πήρε το λογαριασμό του τηλεφώνου, αλλά ήδη είχε περάσει και δεύτερος μήνας. Εκεί όμως που γράφει τον αριθμό του τηλεφώνου, εάν δεν ήταν απάτη, θα έπρεπε να γράφει και τους όρους και τι θα χρεώνεται. Εγώ ερεύνησα το θέμα για-τί μας κατακλύζουν κάθε μέρα. Γύρισα την οθόνη και οι όροι ήταν στην επόμενη σελί-δα. Αυτό είναι καθαρή απάτη. Θέλω να πω ότι οι εταιρείες πρέπει να βρουν έναν τρόπο να ελέγχουν αυτά, διότι θεωρώ υπεύθυνες τις εταιρείες και όχι τους απατεώνες. Το δεύ-τερο, θέλω να σχολιάσω αυτό που είπε ο Πανιερότατος Επίσκοπος που άκουσε ότι θα βγουν τα μαθήματα μόνο στο διαδίκτυο και όχι σε βιβλίο. Αν εκδοθούν τα μαθήματα σε βιβλίο και υπάρχουν και στο διαδίκτυο, αυτό είναι καλό. Αν υπάρχουν μόνο στο διαδίκτυο είναι πολύ κακό, γιατί βάσει και αυτού που είπε η κα Καρεκλά για την επίδραση στα μά-τια μας, στις κεφαλαλγίες κλπ.

Α. Χριστοφόρου:

Αυτά τα προγράμματα, συμφωνώ απόλυτα ότι είναι απάτη. Υπήρχε πριν δυο χρόνια στην Αμερική μια τέτοια περίπτωση που έγινε προ-σπάθεια να προωθηθεί μέσω του Facebook. Ευτυχώς βγήκε ένας δημοσιογράφος ο οποί-ος το έβγαλε προς τα έξω και έγραψε στο μπλογκ του για την απάτη αυτή και έκλεισαν αρκετές εταιρείες από αυτό. Και βεβαίως δεν

αφήνουν πλέον τα δίκτυα να προωθούν τέ-τοια πράγματα και η πίεση τους έχει κάνει να αρχίζουν να αλλάζουν τους όρους. Στην Κύ-προ ξέρω ότι τεράστιες εταιρείες έχουν δημι-ουργηθεί από τέτοιες απάτες. Κάποιος όμως πρέπει να δημοσιοποιήσει τα δεδομένα αυτά για να προσέχει ο κόσμος.

Α. Οικονόμου:

Απλά να αναφέρω ότι το δεύτερο κομμά-τι της ερώτησης που αφορά τα ηλεκτρονι-κά βιβλία, το Υπουργείο δεν έχει σκοπό να αντικαταστήσει τα συμβατικά βιβλία με τα ηλεκτρονικά, αλλά να ενισχύσει τη σημερινή εκπαίδευση. Τίποτα δεν μπορεί να αντικατα-στήσει τη διαπροσωπική επαφή εκπαιδευτικού – μαθητή και τη δυναμική που υπάρχει στην τάξη. Σε πολλές περιπτώσεις όμως βλέπουμε ότι υπάρχει η ευχέρεια να επεκταθούμε από τα όρια της τάξης και να έχουμε και μάθηση και εκτός τάξης σε οποιοδήποτε άλλο χώρο και χρόνο. Γι’ αυτό και το διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό βιβλίο έρχεται να ενισχύσει όλο αυτό που γίνεται στην τάξη. Επιπρόσθετα να πω ότι το δικό μου προσωπικό εργαλείο μάθη-σης που είναι ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής, τίποτα δεν μπορεί για μένα να αντικαταστήσει την απόλαυση να διαβάσω ένα λογοτεχνικό βιβλίο σε πραγματικό βιβλίο παρά σε μια ηλεκτρονική συσκευή. Και πιστεύω ότι οι επι-στήμονες αυτά τα πράγματα τα έχουν υπόψη τους και είναι κάτι το οποίο θα ενισχύσει την παιδεία μας.

Αλέκος Αλεξάνδρου:

Το πρόβλημα στο οποίο αναφερθήκατε δεν είναι τόσο πρόβλημα του διαδικτύου όσο των κινητών τηλεφώνων και των sms. Υπάρχουν

δηλαδή κάποιες υπηρεσίες τις οποίες διαφη-μίζουν που αν δεχθείτε να βάλετε τον αριθμό σας ξεκινούν κι έρχονται τα μηνύματα στο τηλέφωνό σας και αν το κάνετε πληρώνετε κάθε φορά το ποσό που αναφέρουν. Αυτά τα πράγματα μπορείτε να τα καταγγείλετε όταν τα εντοπίσετε απευθυνόμενοι στην Cytanet.

Α. Οικονόμου:

Είναι ένα θέμα που προβληματίζει πάρα πολύ. Το πώς εντοπίζουμε το τι μπαίνει και βγαίνει από το διαδίκτυο. Υπάρχει ένα μεγάλο θέμα συζήτησης και μέσα από τους παροχείς διαδικτύου και τους οργανισμούς.

Ερώτηση:

Στον κο Σιώμο θα ήθελα να απευθυνθώ. Το να βλέπουμε όλες αυτές τις συνέπειες της χρήσης του διαδικτύου και μάλιστα σω-ματικά. Δηλαδή τη ΔΕΠΥ, κατάθλιψη, νευρι-κότητα κλπ και τις κοινωνικές συνέπειες, τη μείωση της κοινωνικότητας και όσα προα-ναφέρατε, πιθανότατα να δημιουργούν μια οργανική παθολογία και κατά συνέπεια της νευρικής αγωγιμότητας κλπ, αύξηση της ντοπαμίνης όπως έχετε πει και την κατάθλι-ψη. Όταν δημιουργηθούν όλα αυτά πάμε σε άλλα επίπεδα. Εκτός από την υποστηρικτική αγωγή, υπάρχει φαρμακευτική αγωγή που να βοηθά να παρέλθει αυτό το πράγμα τελείως μετά από ένα διάστημα και μετά να ξαναεμ-φανιστεί; Και τελικά ποια είναι η πορεία στον χρόνο αυτής της κατάστασης; Εάν δηλαδή δημιουργηθεί κατάθλιψη και δοθεί φαρμα-κευτική αγωγή, θεραπεύεται;

Κ. Σιώμος:

Εδώ θέτετε το θέμα της συνοσηρότητας.

Ο εθισμός στο διαδίκτυο με την κατάθλιψη μαζί. Έχω δει περιπτώσεις που η υπερβολική χρήση προκάλεσε την κατάθλιψη. Υπάρχουν κάποιες θεραπευτικές επιλογές. Μικτή παρεμ-βατική δουλειά. Όταν υπάρχει συνοσηρότη-τα, ο συνδυασμός γνωστικής συμπεριφορι-κής ψυχοθεραπείας που είναι απαραίτητη συν φάρμακο μπορεί να δοθεί. Να υποτροπιάσει κάποια στιγμή μπορεί να συμβεί σε ένα πο-σοστό 30%. Η ψυχοθεραπεία χωρίς άλλες επεμβάσεις έχει ποσοστό υποτροπής περίπου 25%. Η ψυχοθεραπεία είναι απαραίτητη σε όλες τις περιπτώσεις πάντα. Σε περιπτώσεις που υπάρχει συνοσηρότητα, μια στις δυο δη-λαδή, μπορεί να υπάρξει κι άλλη παρέμβαση.

Μ. Καρεκλά:

Αυτό που λέτε με το κομμάτι της ψυχοθερα-πείας, να πω ότι σαν κλινική ψυχολόγος και ερευνήτρια προσπαθούμε ακριβώς αυτό να κάνουμε. Δηλαδή να βρούμε τρόπους όπου μπορούμε να βοηθήσουμε παιδιά αρχικά μέσω ψυχολογικών παρεμβάσεων, να βάλου-με όμως και το θέμα του πού πάτε, σε τι μορ-φή ψυχοθεραπείας απευθύνεστε κλπ. Σε ανά-λογες περιπτώσεις χρειάζεται να αξιολογήσει κάποιος εγγεγραμμένος κλινικός ψυχολόγος για να σας πει αν χρειάζεται και κάποια φαρ-μακευτική αγωγή.

Ερώτηση:

Να ευχαριστήσω τη Cytanet και την Παγκύ-πρια Σχολή Γονέων καθώς επίσης και τους εισηγητές. Ήταν πολύ εύστοχα τα θέματα. Έχω τρία παιδιά. Ο μεγάλος μου είναι 20, η δεύτερη 19 και η μικρή 14. Τους δυο με-γάλους νομίζω ότι μπορούσα να ελέγξω τα πράγματα. Στη μικρή νομίζω θα δυσκολευ-

38 39

τώ. Θέλω να εισηγηθώ μέσα από τον προ-βληματισμό μου, πως μπορεί μέσα από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Υπουργείο, αυτό που ακούσαμε σήμερα να πάει και στα παιδιά. Διότι δυστυχώς τα παιδιά τους τελευ-ταίους που λαμβάνουν υπόψη είναι τους γο-νείς. Είναι πολύ δύσκολο να έρθουμε κοντά στα παιδιά και να τους προστατέψουμε. Το θέμα της πορνογραφίας και των προσωπικών δεδομένων εμένα με ανησυχεί εδώ και χρό-νια.

Α. Οικονόμου:

Ευχαριστούμε πάρα πολύ για την παρατήρη-σή σας και χαίρομαι για την ευκαιρία που μας δίνετε να δούμε ακριβώς το ρόλο που έχουν όχι μόνο οι γονείς στο θέμα της σωστής αξι-οποίησης του διαδικτύου αλλά και των ίδιων των παιδιών στο θέμα αυτό, το ρόλο της εκ-παίδευσης και των οργανωμένων φορέων που έχουμε στην Κύπρο για την πρόληψη των πιθα-νών κινδύνων που ελλοχεύουν στο διαδίκτυο. Και επίσης, ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυ-τών των νέων τεχνολογιών που οδηγούν στα διάφορα προβλήματα που μπορεί να είναι το πώς ελκύουμε τα παιδιά, το πώς διαφημίζου-με ή το πώς πιέζουμε τα παιδιά να κάνουν κάτι μέσα από αυτές τις νέες τεχνολογίες.

Να πω ότι το Π.Ι. έχει διάφορα παρεμβα-τικά προγράμματα και πηγαίνουμε στα σχο-λεία και κάνουμε βιωματικά εργαστήρια με τα παιδιά. Αυτή είναι μια πτυχή της ενημέρωσης των παιδιών αλλά κυρίως της εμπλοκής τους και έχουμε ξεκινήσει ένα νέο πρόγραμμα που ονομάζουμε ‘’μικροί εθελοντές για το διαδί-κτυο’’. Μέσα από το πρόγραμμα τα ίδια τα παιδιά σε δυο σχολεία, εκπαιδεύονται για τη χρήση του διαδικτύου και τα ίδια εκπαιδεύ-

ουν τους υπόλοιπους συμμαθητές τους γιατί η επιρροή που έχουν τα παιδιά μεταξύ τους, είναι πολύ μεγαλύτερη όπως είπατε κι εσείς απ’ ότι έχουμε εμείς σε αυτά.

Το δεύτερο είναι ότι και η Cyta με δικό της πρόγραμμα και η Αστυνομία Κύπρου αλλά και το Κέντρο Ασφαλούς διαδικτύου του Cyber Ethics πηγαίνουν στα σχολεία και κάνουν πα-ρουσιάσεις. Όμως αυτό που μας προβλημα-τίζει είναι, εάν οι παρουσιάσεις και η ενημέ-ρωση μόνο είναι αρκετή. Τι άλλο θέλουμε να κάνουν τα παιδιά; Γι’ αυτό ξεκινήσαμε αυτά τα παρεμβατικά, μέσα από τους διαγωνισμούς, μέσα από το πρόγραμμα των μικρών εκπαι-δευτών, μέσα από ερευνητικά προγράμματα με εκπαιδευτικούς και μαθητές και να καλλι-εργήσουμε την ευθύνη που έχουν και τα ίδια τα παιδιά. Την περσινή χρονιά ο στόχος του ΥΠΠ ήταν σεβασμός, ευθύνη και αλληλεγ-γύη. Σεβασμός στον εαυτό μου και στους υπόλοιπους. Και ερχόμαστε ακριβώς εδώ να συζητήσουμε θέματα που είναι πολύ σημαντι-κά και δεν αφορούν μόνο το διαδίκτυο. Για παράδειγμα αναφέρθηκε το θέμα των κοινω-νικών δικτύων όπου τα παιδιά παρεκτρέπονται στη συμπεριφορά τους. Μπορεί να βρίσουν κλπ και έμφαση μας δεν πρέπει να είναι απλά το Facebook αλλά η γενική συμπεριφορά των παιδιών. Άρα καλό θα ήταν να δούμε κάποια στοιχεία που θα θέλαμε να ακούσουμε κι από εσάς. Την επιμόρφωση των γονιών. Πώς θα θέλατε να γίνει η επιμόρφωση; Καλούμαστε πολύ συχνά από συνδέσμους γονέων ή μια ομοσπονδία γονέων να πάμε στα σχολεία. Πάμε και πάντοτε είναι 20 – 30 άτομα τα ίδια άτομα κάθε φορά. Άρα θέλουμε τις δικές σας εισηγήσεις. Ίσως να πάμε σε μεγάλους οργανισμούς εν ώρα εργασίας για να συζη-

τήσουμε τέτοια πράγματα; Επίσης το πού και το πώς εμπλέκει και κάτι περισσότερο. Απλή ενημέρωση. Ακούτε πράγματα. Είναι αρκετά; Ίσως πρέπει να προχωρήσουμε σε άλλου εί-δους εκπαίδευση όσον αφορά τη διαχείριση των κινδύνων. Και ανέφερα το κοινό πρόγραμ-μα γονέων και παιδιών που εφαρμόσαμε. Εκεί οι γονείς έμαθαν από τα παιδιά και τα παιδιά από τους γονείς. Επιπρόσθετα θα μιλάμε μόνο για θέματα που αφορούν το Facebook; Ναι είναι σημαντικό αυτό, αλλά μήπως θα πρέπει να εστιάσουμε και σε θέματα κοινωνικής ευ-θύνης; Μήπως λοιπόν το πρόβλημα είναι η ίδια η τεχνολογία; Είναι και η τεχνολογία ή κά-ποια χαρακτηριστικά. Δηλαδή ένα παιδί που ασκεί εκφοβισμό και το έκανε πάντοτε, τώρα με το διαδίκτυο το κάνει πιο εύκολα και σε πιο πολλούς. Όμως από πού ξεκινά; Είναι από το Facebook, το YouTube, ή από την καλλιέργεια της ευθύνης του παιδιού απέναντι στο συνάν-θρωπο, τους γονείς του, το συμμαθητή του και τον εαυτό του; Άρα είναι όλα αυτά τα οποία θα θέλαμε να ακούσουμε τις απόψεις σας.

Επιπρόσθετα, η σχέση των γονιών και των παιδιών είναι πάρα πολύ σημαντική. Και ακού-με πάρα πολλά πράγματα από τα παιδιά στα παρεμβατικά προγράμματα που κάνουμε. Έχουν ανάγκη από εσάς τα παιδιά. Από εσάς, το χρόνο σας, τη συζήτηση και την επικοινωνία μαζί σας και θα δούμε ότι τα εθισμένα παιδιά που φεύγουν από τον πραγματικό τους κόσμο είναι εκείνα που δεν μπορούν να βρουν κάτι καλύτερο στον πραγματικό τους κόσμο. Και δεν ξέρω αν συμφωνούν και οι επιστήμονες μας, αλλά αυτό ισχύει τουλάχιστον εμπειρικά.

Θα ήθελα σε αυτό το σημείο αφού θίξατε το θέμα, να δείξω μιαν έρευνα που έχουμε κά-

νει με το EUKIDS.ONLINE που είναι μια πολύ μεγάλη ευρωπαϊκή έρευνα, κάποια στοιχεία. Για παράδειγμα ο εκφοβισμός. Φάνηκε ότι 19% των παιδιών έχουν αντιμετωπίσει κατά-σταση εκφοβισμού είτε διαδικτυακά είτε όχι. Το σημαντικό όμως στοιχείο που θέλω να δεί-τε είναι ότι από τα παιδιά που είπαν ότι έπεσαν θύματα εκφοβισμού, το 56% των γονιών τους δεν είχε καθόλου ιδέα γι’ αυτό το πράγμα. Τι μας δίνει αυτό το μήνυμα; Το ίδιο και για τα παιδιά που έκαναν νέες γνωριμίες στο διαδί-κτυο και μάλιστα έχουν συναντήσει το διαδι-κτυακό τους φίλο ο οποίος στο 43% των περι-πτώσεων ήταν άγνωστος. Ποιο είναι αυτό που με προβληματίζει εμένα; Ότι το 63% των γο-νιών των παιδιών αυτών δεν είχαν ιδέα. Άρα τι μηνύματα είναι αυτά που παίρνουμε; Αυτά τα στοιχεία είναι όλων των ευρωπαϊκών χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα.

Θα ήθελα πριν προχωρήσουμε να δώσω την ευκαιρία στην εκπρόσωπο του εθνικού κέντρου Ασφαλούς Χρήσης του Διαδικτύου ένα κέντρο συγχρηματοδοτούμενο και από την Ε.Ε. το γνωστό Cyber Ethics και θα δούμε ότι υπάρχει το Helpline και το Hotline να μας παρουσιάσει λίγο αυτές τις δυο υπηρεσίες.

Ηλιάδα Σπύρου

Γεια σας, κι από εμένα. Πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε πού μπορείτε να απευθυνθείτε όταν εντοπίσετε κάτι στο διαδί-κτυο, πού μπορείτε να πάρετε πληροφορίες ή ακόμα και να καταγγείλετε κάτι ανώνυμα.

Η γραμμή βοήθειας λειτουργεί καθημερινά 3-5 και 7-9 το απόγευμα. Μπορεί κάποιος να πάρει τηλέφωνο στο 70000116 ή να επικοι-νωνήσει μέσω της ιστοσελίδας μας ή ακόμα

40 41

να στείλει ένα email και να πάρει απάντηση εντός 24 ωρών.

Η γραμμή καταγγελιών όπως είχε πει ο κος Αλεξάνδρου προηγουμένως έχει να κάνει με καταγγελίες για παράνομο περιεχόμενο που υπάρχει στο διαδίκτυο και αφορά παιδική πορνογραφία, ρατσισμό και ξενοφοβία. Οι καταγγελίες μπορούν πάλι να γίνουν ή τηλε-φωνικώς στο 22674747 ή μέσω της ιστο-σελίδας μας που είναι www.cyberethics.info και μέσω του email. Μέσα από την ιστοσε-λίδα μας μπορείτε να πάρετε υλικό, να δείτε animations μαζί με τα παιδιά σας που να αφο-ρούν κινδύνους τους διαδικτύου ή να παίξετε παιχνίδια που σας μαθαίνουν πώς να είστε ασφαλείς στο διαδίκτυο. Υπάρχει ένα παιχνί-δι που είναι συγκεκριμένα για παιδιά ηλικίας 6 -13 ετών.

Σας ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σας.

Α. Οικονόμου

Ευχαριστούμε πολύ την Ηλιάδα. Να πάρου-με όλες τις ερωτήσεις και στη συνέχεια θα έχουν οι επιστήμονες μας την ευκαιρία να απα-ντήσουν.

Ερώτηση:

Εγώ θα ήθελα να κάνω δυο εισηγήσεις. Να συμφωνήσω απόλυτα με την κα Οικονό-μου, απλώς να πω να μπουν όλα τα φιλμάκια για την ασφάλεια στο διαδίκτυο στα σχολεία όπως επίσης και ο οικογενειακός οδηγός που μας έχει δοθεί σήμερα. Να προσπαθή-σουμε εμείς οι γονείς να εκπαιδευτούμε στο διαδίκτυο για να μπορέσουμε να βοηθήσου-με τα παιδιά μας.

Ερώτηση:

Θα ήθελα περισσότερο να απευθύνω μιαν εισήγηση. Στην κυπριακή κοινωνία υπάρχουν ακόμα πάρα πολλοί γονείς οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με τη χρήση του διαδι-κτύου. Αντιθέτως τα παιδιά έχουν φτάσει σε

ένα πολύ ψηλό επίπεδο γνώσης χειρισμού του διαδικτύου που οι γονείς δε θα μπορέ-σουν ποτέ να τους φτάσουν. Αυτό είναι ένα φαινόμενο που κατά τη γνώμη μου είναι πολύ ανησυχητικό και ίσως θα πρέπει να κάνουμε πολύ γοργά βήματα ώστε να ευαισθητοποιή-σουμε τους γονείς για την αναγκαιότητα της επιμόρφωσής τους, αλλιώς ως κοινωνία θα έχουμε μεγάλα προβλήματα.

Μ. Καρεκλά:

Συμφωνώ μαζί σας και να πω ότι δε νομίζω ότι θα καταφέρουμε ποτέ τους γονείς να φτά-σουν στο επίπεδο των παιδιών τους και δεν ξέρω αν μπορεί να γίνει. Απλώς να επιστρέψω στο κομμάτι της επικοινωνίας και να πω ότι δεν πρέπει οι γονείς απλά να συμβουλεύουν τα παι-διά τους αλλά να γίνεται διάλογος, οι γονείς να μαθαίνουν και από τα παιδιά γιατί όταν πάμε να πούμε στα παιδιά απλά να μην κάνουν κάτι, δε θα μας ακούσουν.

Ερώτηση:

Γεια σας, κι από μένα. Πρώτα πρώτα να απευθυνθώ στον Πρόεδρο της Παγκύπρι-ας Σχολής Γονέων και να ευχαριστήσω την Παγκύπρια Σχολή Γονέων για το ρόλο που παίζει. Μια εισήγηση καλή θα ήταν όσοι εί-μαστε εδώ να απευθυνθούμε στα σχολεία μας και να κάνουμε ακριβώς αυτό που κάνα-με σήμερα εδώ. Ένα βιωματικό εργαστήριο διότι αυτό το συνέδριο είναι ένα βιωματικό εργαστήριο. Και αποδεδειγμένα πλέον φαί-νεται ότι οι νέοι μας θέλουν βιωματικά τα πράγματα στη ζωή τους. Δεν μπορούν να τα δεχτούν διαφορετικά, γραφόμενα ή άλλως πως. Άρα βιωματικά πρέπει να το δούμε. Επί-σης φίλε πρόεδρε μια εισήγηση την οποία

είχα απευθύνει και στον Υπουργό, είναι και-ρός να απευθυνθούμε σε αυτά τα μέσα που έχουμε πρόβλημα μαζί τους και μέσα από αυτά να μιλήσουμε στον κόσμο; Τηλεόραση, Facebook, Internet και πάντα μέσα από το Υπουργείο Παιδείας φυσικά. Ευχαριστώ

Ερώτηση:

Απευθύνομαι στην κα Καρεκλά. Θέλω να ρωτήσω το εξής: Αναφέρθηκε έντονα η επικείμενη αντικατάσταση των βιβλίων από ηλεκτρονικά βιβλία. Αυτό σημαίνει ότι θα επέλθει αλλαγή και στον τρόπο γραφής και ανάγνωσης. Πώς νομίζετε θα βοηθήσει στις μαθησιακές δυσκολίες και πιο πολύ στη δυ-σλεξία;

Ερώτηση:

Θα ήθελα πρώτα σαν εκπαιδευτικός να πω ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα πρέπει να κάνει τα βήματα και να θεωρήσει τους μα-θητές σαν ψηφιακούς ιθαγενείς και όχι σαν ψηφιακούς μετανάστες. Δυστυχώς οι εταιρεί-ες τηλεπικοινωνιών θεώρησαν τους μαθητές σαν πόρο περισσότερων πωλήσεων κινητών χωρίς κανένα λόγο. Δηλαδή, αν προσδιορί-σουμε το γιατί δίνουμε κινητό στο παιδί μας, είναι η αύξηση της παραγωγικότητας του; ή ποιος είναι ο λόγος που ο κάθε γονιός ανα-γκάζεται να αγοράσει 5 κινητά στα παιδιά του. Άρα η κοινοχρησία μπορεί να είναι ένας τρόπος στα επόμενα 5 χρόνια να μειώσει τον εθισμό. Δηλαδή μια πολυμελής οικογένεια πολυτέκνων, δεν χρειάζεται πέντε φορητούς υπολογιστές, αυτή είναι η θέση μου σαν εκ-παιδευτικός.

Σαν γονιός τώρα, το εκπαιδευτικό μας σύ-στημα θα πρέπει να πάρει και να επιμηκύνει

42 43

το χρόνο παρουσίας των μαθητών σε ευρω-παϊκά επίπεδα. Δηλαδή δεν χρειάζεται να ξυπνά το μωρό η ώρα 6 για να πάει σχο-λείο. Όμως χρειάζεται το παιδί να μένει μέ-χρι τις 4 στο σχολείο. Αυτό θα μας δώσει την ευκαιρία να κάνουμε τα παιδιά μας όχι χρήστες. Ποιος θα μετατρέψει το περιεχό-μενο των αρχαίων στον ηλεκτρονικό υπο-λογιστή;

Ερώτηση:

Θα ήθελα να ευχαριστήσω το προεδρείο και τους ομιλητές. Έχω μιαν απορία σχετι-κά με την κοινωνική δικτύωση. Αν υπάρχει εθισμός σε αυτήν ή αν απλά είναι ένας μο-ντέρνος τρόπος επικοινωνίας.

Ερώτηση:

Συγχαρητήρια στους ομιλητές γιατί προ-σθέσατε στις γνώσεις μας. Δεν ξέρω ποια είναι η χρησιμότητα του check in, πραγματι-κά δεν έχω καταλάβει γιατί πρέπει να κατα-χωρείς στοιχεία για να μπεις στο διαδίκτυο. Δεύτερο μπορεί κάποιος να έχει απεξάρτη-ση και πόσο εύκολο είναι να μην υποτροπι-άσει εάν ο υπολογιστής είναι συνεχώς στη ζωή του και τρίτο, μου έκανε εντύπωση το θέμα με τη ΔΕΠΥ. Δηλαδή το πώς αυτά τα άτομα με την έλλειψη συγκέντρωσης και ανάγκη κίνησης τους, τα κρατάει καθηλω-μένα αυτό το πράγμα.

Μ. Καρεκλά:

Στα γρήγορα να απαντήσω την ερώτηση σχετικά με τη βοήθεια στα μαθησιακά προ-βλήματα και τη δυσλεξία. Υπάρχουν στα σκαριά διάφορα προγράμματα που αντιμετω-πίζουν αυτά τα προβλήματα. Στο δικό μας τμή-

μα ο κος Παπαδόπουλος έχει δημιουργήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα για ειδική εκπαίδευση και είναι σε διαβουλεύσεις με το Υπουργείο για να βρεθεί τρόπος να δοθεί προς τα έξω. Υπάρχουν προγράμματα για αυτισμό, για εκ-παίδευση κάποιων δεξιοτήτων και πιστεύω ότι στα επόμενα χρόνια θα γίνουν πράγματα γιατί είμαστε σε θέση να βοηθήσουμε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες.

Α. Χριστοφόρου:

Το check in έχει σκοπό για μια επιχείρηση να σου φέρει προσφορά. Οι εταιρείες που κάνουν το check in δουλεύουν με τις επιχει-ρήσεις για να βγάλουν μια προσφορά. Τώρα για το χρήστη είναι κοινωνική αξία. Μπορεί αν κερδίσει κάτι ή είναι πιο ωραίο για να ενη-μερώσεις τους φίλους σου ότι πας σε ωραία μέρη, κυκλοφοράς κλπ.

Κ. Σιώμος:

Όσον αφορά την ερώτηση αν η κοινωνική δικτύωση μπορεί να είναι εθιστική. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι όντως μπορεί να εί-ναι εθιστική. Μπορεί κάποιος να είναι με τις ώρες μιλώντας με έναν ερωτικό σύντροφο ή να είναι σε ανταλλαγή μηνυμάτων με τις ώρες. Άνθρωποι οι οποίοι με τα χρόνια χρησιμοποι-ούν αυτά τα δίκτυα, είναι πολύ δύσκολο να μην τα χρησιμοποιούν ξαφνικά.

Τώρα, πόσο εύκολο είναι να υποτροπιά-σει κάποιος. Ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι πολύ δυσκολότερος στην αντιμετώπισή του από τους άλλους. Θα σας πω γιατί. Επειδή έχει ακριβώς μια θετική επένδυση, θεωρείται κάτι χρήσιμο και είναι. Είναι στη ζωή μας. Θα ζούμε με αυτό, δεν θα υπάρχει επαγγελματική τύχη στον αιώνα που διανύουμε αν δεν είμα-

στε άριστοι γνώστες των νέων τεχνολογιών. Θεωρώ ότι ναι αύριο πολλοί άνθρωποι θα έχουν τους προσωπικούς τους θεραπευτές για να τους κουράρουν όταν θα ξεφεύγουν από αυτό. Κινδυνεύουν στελέχη επιχειρήσεων, άνθρωποι που είναι συνεχώς μπροστά από ένα υπολογιστή και δουλεύουν. Άρα θα είναι δύσκολη η αντιμετώπισή του και με προβλημα-τίζει γιατί πιστεύω ότι θα είναι η εξάρτηση του νέου αιώνα. Και κάτι επίσης που πρέπει να σας πω είναι ότι στο American Journal of Addiction Medicine, πριν από τρεις μήνες μαζί με τον κο Φλώρο δημοσιεύσαμε ένα άρθρο το οποίο παίχτηκε από το ABC NEWS και σχολιάστηκε από την Μορένο, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου του Σηάτλ. Αυτό το άρθρο έλεγε ότι ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι ένας συμπεριφορικός εθι-σμός ο οποίος ενισχύεται με συμπεριφορές και στάσεις δικές μας. Ξεκινάς με ένα εθισμό από μια παιδική ηλικία αλλά αποτελεί ένα σημαντικό προγνωστικό παράγοντα της έγκαι-ρης ανίχνευσης της ουσιοεξάρτησης στο μέλ-λον. Υπάρχει σοβαρή συσχέτιση αλλά όχι το

προγνωστικό του πράγματος. Γιατί τον εθισμό στο διαδίκτυο μπορείς να τον δεις στο παιδά-κι που είναι κολλημένο στον υπολογιστή. Το χρήστη που είναι έξω δεν μπορείς. Αλλά και τα δυο έχουν ένα κοινό συντελεστή με κοινά στοιχεία προσωπικότητας δομικά. Είδαμε λοι-πόν ότι η υποκατηγορία ψυχισμός, σχετίζεται σαν υπόβαθρο προσωπικότητας σ’ αυτή τη μετάβαση από τη μία ή διαταραχής.

Τέλος όσον αφορά τη ΔΕΠΥ. Αυτό που κρα-τά τα παιδιά με ΔΕΠΥ δεν είναι μόνο η υπερ-κινητικότητα η οποία υπάρχει, αλλά υποχωρεί μέχρι τα 16 αλλά η διάσπαση της προσοχής μένει. Τα παιδιά με διάσπαση προσοχής θέ-λουν συνεχώς ερεθίσματα να τους κρατούν το ενδιαφέρον. Και το Multitasking που γίνε-ται στο διαδίκτυο τους βοηθά στο να κρατάει ακριβώς αυτό. Ουσιαστικά είναι μια μέθοδος αυτοθεραπείας, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, η οποία όμως δε θεραπεύει αλλά επιδεινώνει την κατάσταση.

Αν. Οικονόμου:

Δυστυχώς δεν υπάρχει άλλος χρόνος αλλά βλέποντας το ενδιαφέρον σας, πιστεύω ότι θα μας δοθεί χρόνος στο μέλλον να επανα-λάβουμε τέτοιου είδους συζητήσεις.

Ξεκινώντας μια προσπάθεια διοργάνωσης ενός τέτοιου συνεδρίου, υπάρχει μια τερά-στια αγωνία για την επιτυχία του. Η επιτυχία συνίσταται σε δυο πράγματα. Το πρώτο είναι το περιεχόμενο και το δεύτερο η συμμετοχή του κόσμου. Πιστεύουμε ότι οι στόχοι μας

έχουν επιτευχθεί. Να ευχαριστήσουμε τους συνδιοργανωτές μας τη Cytanet. Να ευχαρι-στήσουμε τους εισηγητές μας, τον κο Σιώμο, την κα Καρεκλά, τον κο Χριστοφόρου και την κα Οικονόμου και βεβαίως να ευχαριστήσου-με και όλους εσάς για την εδώ παρουσία σας και σας υποσχόμαστε ότι θα υπάρξει και συ-νέχεια σε παρόμοιου επιπέδου συνέδρια.

Ευχαριστούμε πολύ!

Κλείσιμο Εργασιών Συνεδρίουκ. Νίκος Μουλαζίμης, Πρόεδρος Παγκύπριας Σχολής Γονέων

44 45

Το θέμα του εθισμού στο διαδίκτυο, σήμε-ρα αποτελεί μιαν επιβεβαιωμένη πραγματι-κότητα, μέσα από έρευνες, ενώ πριν από μερικά χρόνια φαινόταν υπερβολή η δια-τύπωση μιας τέτοιας άποψης.

Οι νέες τεχνολογίες ήρθαν, είναι στη ζωή μας και θα παραμείνουν και οι νέοι σήμε-ρα κατέχουν πραγματικά αξιόλογη γνώση στα θέματα αυτά.

Τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα θα συμ-βάλουν στην πρόοδο της εκπαιδευτικής κοινότητας, για παράδειγμα μέσα από την καθιέρωση ηλεκτρονικών αντί των συμβα-τικών βιβλίων που έχουμε σήμερα και ο ρόλος της εκπαιδευτικής κοινότητας είναι να βοηθήσει τα παιδιά να ψάξουν τις σω-στές πληροφορίες στο διαδίκτυο.

Το φαινόμενο των νέων τεχνολογιών πα-ρουσιάζει ταχύτατη εξέλιξη. Μπροστά μας έχουμε για παράδειγμα την «επαυξημένη πραγματικότητα», δηλαδή την πραγματικό-τητα με τεχνητό τρόπο εμπλουτισμένη με επιπρόσθετες πληροφορίες, όπως εικόνα και ήχο.

Σήμερα ο εθισμός στο διαδίκτυο προκαλεί πολυφωνία μεταξύ των επιστημόνων ερευ-νητών σε όλο τον κόσμο.

Προβληματική χρήση του διαδικτύου είναι

η χρήση που δεν έχει συγκεκριμένο σκο-πό, αλλά λειτουργεί ως απλή πλοήγηση. Ο εθισμός αυτός μπορεί να προκαλέσει απο-τυχία στην εκτέλεση σημαντικών δραστη-ριοτήτων (εργασία – σχολείο – σπίτι), κοι-νωνικά προβλήματα, προβλήματα με τον νόμο και κατάχρηση του μέσου με χαρα-κτηριστικό παράδειγμα το Cyber Bullying (διαδικτυακός εκφοβισμός). Η διαδικτυα-κή εξάρτηση έχει καταστεί μια χρόνια προ-οδευτική ασθένεια.

Ο όρος του εθισμού περιλαμβάνει τα ακό-λουθα χαρακτηριστικά:

• Καταχρηστική χρήση του διαδικτύου.

• Απώλεια του ελέγχου και συνεχής χρήση, παρά τις συνέπειες που βιώνει ο χρήστης.

• 12μηνη τουλάχιστον διάρκεια αυτής της παθολογικής συμπεριφοράς. Αποτέλεσμα η ανάπτυξη ανοχής και η ανάγκη περισσό-τερου χρόνου με το μέσο, για να επέλθει ικανοποίηση.

• Τα συμπτώματα στέρησης που προκα-λούνται δεν είναι τα συμπτώματα της ου-σιο-εξάρτησης, αλλά υπάρχει ένας εκνευ-ρισμός και μια ευερεθιστότητα όταν ο χρήστης δεν είναι σε επαφή με το μέσο. Παράλληλα, οι προσπάθειες να μειωθεί ή να ελεγχθεί η χρήση είναι ανεπιτυχείς και

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥΘέμα:

«Εθισμός παιδιών και εφήβων στο διαδίκτυο:Η σημασία της ευαισθητοποίησης των γονέων»

η χρήση συνεχίζεται παρά τις συνέπειες.

• Εν τέλει ο εθισμένος λαχταρά να χρησιμο-ποιεί το διαδίκτυο με τρόπους, που μπορεί να καταστούν επικίνδυνοι γι’ αυτόν και τους γύρω του.

Η πρώτη χώρα που αναγνώρισε τη διατα-ραχή του εθισμού στο διαδίκτυο ήταν η Κίνα το 2008 και έκτοτε δημιουργήθηκαν άλλες δυόμισι χιλιάδες δομές ψυχικής υγείας. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότε-ρα προβλήματα υγείας για τη Νότια Κο-ρέα, ενώ η Γερμανία ενδέχεται να το εντά-ξει ως νέα διαταραχή. Επίσης, πιθανότατα το 2013 να ενταχθεί στο ταξινομικό σύ-στημα ψυχιατρικών διαταραχών ως «δια-ταραχή για επιπλέον διερεύνηση» με τίτλο «Internet Addiction Disorder».

Στατιστικά στοιχεία από έρευνες που έγι-ναν σε όλες τις Ηπείρους δείχνουν ότι το 5-10% των χρηστών του διαδικτύου κινδυ-νεύει με εθισμό. Επίσης, έρευνες στην Ελ-λάδα και στην Κύπρο δείχνουν προοδευτι-κή αύξηση του φαινομένου.

Σε έρευνα που έγινε στα Λατσιά σε δείγμα 884 μαθητών το ποσοστό ανέρχεται στο 16%. Επίσης, φαίνεται, ότι το 25% των παι-διών χρησιμοποιεί το διαδίκτυο πάνω από πέντε ώρες ημερησίως, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό το 2006, όταν είχε ξεκινήσει η έρευνα, ήταν 15%. Τα αγόρια στο Δήμο Λατσιών εθίζονται στα διαδικτυακά παιχνί-δια και τα κορίτσια στα κοινωνικά δίκτυα.

Μεγαλύτερος εθισμός παρουσιάζεται στην αναζήτηση πορνογραφικού υλικού, στα διαδικτυακά παιχνίδια, στα τυχερά παι-

χνίδια, στις διαδικτυακές αγορές και στην κοινωνική δικτύωση.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να μειώνε-ται ο χρόνος του παιδιού με την οικογέ-νεια, να μειώνεται ο χρόνος μελέτης, να πέφτει το επίπεδο σχολικής επίδοσης, να μειώνεται ο χρόνος με τους φίλους και συνεπώς και η επικοινωνία, μειώνεται η σωματική δραστηριότητα και προκαλείται το φαινόμενο της παχυσαρκίας και τέλος παρατηρείται διαταραχή στις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες.

Η διαδικτυακή συμπεριφορά των παιδιών, βάσει και της έρευνας που έγινε στα Λα-τσιά, επηρεάζεται κυρίως από τα αδέλφια και τους φίλους τους και λιγότερο από τους γονείς, ιδιαίτερα στην περίοδο της εφηβείας.

Σε έρευνα στην Κω σε δείγμα 2000 μαθη-τών ηλικίας 12 έως 18 ετών μελετήθηκε το φαινόμενο σε βάθος και είδαμε ότι η λήψη μέτρων από τους γονείς και τα φίλτρα ελέγχου αποτελούν μεν ένα προστατευτικό παράγοντα για την ασφάλεια των παιδιών τους, αλλά δεν έχουν καμία απολύτως επί-δραση στον εθισμό. Συνεπώς θα πρέπει να διαχωριστεί η έννοια του εθισμού από την έννοια της ασφάλειας.

Ο δεσμός γονέων – παιδιών αποτελεί, επί-σης, ένα προστατευτικό παράγοντα στο να μην αναπτυχθεί η διαταραχή. Απαιτείται ανάπτυξη του δεσμού αυτού χωρίς να φτά-νουμε στα άκρα, δηλαδή ούτε υπερπρο-στατευτικότητα αλλά ούτε και αδιαφορία.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς:

46 47

• Να μην υποτιμούν την επίδραση του διαδι-κτύου

• Να δείχνουν ενδιαφέρον χωρίς επικριτική διάθεση κυρίως στους εφήβους

• Να προσφέρουν υποστήριξη και όχι κάλυ-ψη

• Να καλλιεργούν στα παιδιά τους από πολύ μικρή ηλικία εναλλακτικές δραστηρι-ότητες

• Η ηλεκτρονική ψυχαγωγία θα πρέπει να αποτελεί μόνο ένα μέρος της συνολικής ψυχαγωγίας του παιδιού.

Θέμα:«Κοινωνικά Δίκτυα

– Κίνδυνοι και Προστασία» Η τεχνολογία είναι το μέλλον. Από εδώ και

πέρα η αξία μιας χώρας θα μετράται με το πόσο συνδεδεμένοι είναι ο κάτοικοί της με το διαδίκτυο. Το διαδίκτυο είναι παντού και γι’ αυτό θα πρέπει οι γονείς να ωθήσουν τα παιδιά τους να μάθουν γι’ αυτό.

Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν όρους χρήσης, που πολλές φορές δεν τους διαβάζουμε. Για παράδειγμα το Facebook θέτει ως όρο να είσαι άνω των δεκατριών ετών και να χρησιμοποιείς το πραγματικό σου όνομα

και όχι ψευδώνυμο.

Πρέπει να γνωρίζουμε πως όταν καταχω-ρούμε οποιοδήποτε στοιχείο στο Facebook ή ανεβάσουμε οποιοδήποτε υλικό, πλέον δεν ανήκει σε εμάς, αλλά παραχωρούμε τα δικαιώματα στο Facebook. Κάπως έτσι το Facebook μεταπωλεί τα στοιχεία μας σε εταιρείες που διαφημίζουν και παίρνει χρη-ματικό ποσό για κάθε χρήστη του.

Επίσης, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτι-κοί με τις προσωπικές πληροφορίες μας, τις οποίες κοινοποιούμε στο Facebook, όπως ημερομηνία γέννησης, τηλέφωνα, σημαντι-κά στοιχεία, που πολλές φορές μπορεί να είναι και οι κωδικοί μας για πρόσβαση σε τραπεζικούς μας λογαριασμούς, κλπ. Από εκεί ξεκινά κάποιος επιτήδειος για να κλέ-ψει κωδικούς και να αποκτήσει πρόσβαση στους τραπεζικούς μας λογαριασμούς ή σε άλλα προσωπικά και περιουσιακά στοι-χεία.

Αναφορικά με τις ρυθμίσεις ασφαλείας που έχει το Facebook έχουμε να παρατη-ρήσουμε τα εξής: Η ασφάλεια και η ιδιωτι-κότητα στο Facebook είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Φανταστείτε ότι για να απενεργοποιήσετε το λογαριασμό σας χρειάζεται μια διαδικασία πέντε ημερών. Υπάρχει η επιλογή «απενεργοποίηση του προφίλ», η οποία όμως δεν διαγράφει το προφίλ και τις πληροφορίες σας. Τις διατη-ρεί και σε οποιαδήποτε στιγμή επανέλθετε στο Facebook θα είναι όλες οι πληροφορί-ες ήδη εκεί αποθηκευμένες. Το Facebook λέει, ότι για να διαγράψεις εντελώς το λογαριασμό σου θα πρέπει να επικοινωνή-

σεις με την εταιρεία είτε τηλεφωνικώς είτε ηλεκτρονικώς.

Ό,τι ανεβάζετε στο διαδίκτυο και στα κοι-νωνικά δίκτυα και όσο περισσότερο μέ-νουν τα πράγματα αυτά εκεί, τόσο σε πε-ρισσότερα χέρια μπορούν να περάσουν με απρόβλεπτες συνέπειες. Μάλιστα πολλές φορές κρινόμαστε ως άνθρωποι από το υλικό που έχουμε αναρτήσει. Για παράδειγ-μα, στην Αμερική, όταν κάποιος κάνει αί-τηση για δουλειά, το πρώτο πράγμα, που κάνουν οι εταιρείες, είναι να ελέγξουν το προφίλ του στο Facebook με ειδικά λογι-σμικά, που αποκαλύπτουν όλα τα στοιχεία και όλες τις φωτογραφίες, ακόμη κι αν ο χρήστης έχει θέσει ρυθμίσεις που να μην επιτρέπουν σε οποιονδήποτε να έχει πρό-σβαση σε αυτά. Προσοχή λοιπόν τι ανε-βάζετε, αφ’ ενός για να μην σας κρίνουν λανθασμένα και αφ’ ετέρου, για να μην πέσουν τα δεδομένα και οι φωτογραφίες σας σε λάθος χέρια.

Στο διαδίκτυο δεν είναι όλοι φίλοι μας. Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να κάνει ζη-μιά στον άλλο μέσα από κάποιο κοινωνικό δίκτυο και, σύμφωνα με έρευνες, η ζημιά αυτή κατά 43% των περιπτώσεων προκύ-πτει από άτομα που θεωρούνται φίλοι.

Τέλος, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις απάτες που υπάρχουν με τα διαδικτυ-ακά παιχνίδια. Ιδιαίτερα αυτά που ζητάνε να καταχωρίσεις αριθμό τηλεφώνου κλπ. Πρόκειται για απάτες που στόχο έχουν να απομυζήσουν χρήματα από το θύμα και πολλές φορές τα παιδιά πέφτουν θύματα χωρίς τη θέλησή τους.

Θέμα:«Χρήση νέων τεχνολογιών και διαδικτύου για πρόληψη και θε-ραπεία ψυχολογικών και άλλων

προβλημάτων υγείας» Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά μπαίνουν

στον κόσμο του διαδικτύου, κάτι που δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό, όμως πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη κάποιες άλλες παρα-μέτρους, όπως το πώς μπορούμε να χρη-σιμοποιήσουμε το διαδίκτυο υπέρ μας και όχι εναντίον μας.

Ο Δρ Ντέιβιντ Γκρίνφιλντ, Ιδρυτής του Κέ-ντρου Μελετών του Διαδικτύου είχε πει «το διαδίκτυο είναι κάτι το διαφορετικό από ό,τι έχουμε δει μέχρι τώρα. Είναι ένας μηχανισμός που βοηθά στην κοινωνική δικτύωση και παράλληλα, δυστυχώς, και στην κοινωνική αποξένωση».

Αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει πολύ συ-χνά πέραν από τον εθισμό, είναι ο εκφο-βισμός μέσω του διαδικτύου. Με τον όρο εκφοβισμός εννοούμε επαναλαμβανόμε-νη παρενόχληση των παιδιών χωρίς να θέ-λουν αυτά να μπουν σε αυτή τη διαδικασία (σαρκαστικά μηνύματα, αρνητικά, μειωτικά σεξουαλικά ή ρατσιστικά μηνύματα, παρα-τσούκλια, κοροϊδία, πολλές φορές αυτά γίνονται μέσα από το Facebook). Υπάρχει, επίσης, ο έμμεσος εκφοβισμός στον οποίο διαδίδονται φήμες για κάποια παιδιά, κάτι το οποίο προκαλεί τον κοινωνικό αποκλει-σμό και την αποξένωση των παιδιών από άλλα παιδιά. Έτσι λειτουργεί ο συσχετικός

48 49

εκφοβισμός – καταστροφή της φήμης του ατόμου ή των κοινωνικών σχέσεων του με τους συνομηλίκους.

Άλλο πρόβλημα, που πρέπει οι γονείς να γνωρίζουν, είναι η έκθεση των παιδιών σε ακατάλληλα ερεθίσματα ή άτομα, όπως πορνογραφικό υλικό, σκηνές βίας και άλλες ακατάλληλες εικόνες. Ένα παιδί δέχεται ερεθίσματα, που είναι για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, χωρίς να μπορεί να επεξεργαστεί σωστά αυτές τις πληροφορί-ες, ενώ μπορεί να τύχει θύμα παρενόχλη-σης από ύποπτα άτομα με ακατάλληλα κίνητρα.

Επίσης, προκύπτουν κάποια οικογενειακά προβλήματα λόγω της αυξημένης χρήσης του διαδικτύου όπως:

• Έλλειψη επικοινωνίας στην οικογένεια, όταν τα παιδιά ή ακόμα και οι γονείς είναι κολλημένοι μπροστά στον υπολογιστή

• Τα παιδιά αποξενώνονται και δίνουν έμφα-ση στην εικονική πραγματικότητα αντί στην πραγματική ζωή, πιστεύοντας πράγματα

και ζώντας καταστάσεις που δεν υφίστα-νται.

• Αλλαγές στη διάθεση και άγχος, έντονα ξεσπάσματα

• Δημιουργία ακατάλληλων σχέσεων μέσω του διαδικτύου

• Αντιδραστικότητα και ανυπακοή

• Ακαδημαϊκά προβλήματα, μειωμένη από-δοση κλπ.

Πρέπει οι γονείς να εμπεδώσουν στα παι-διά τους, ότι η κατοχή ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή ή ενός κινητού τηλεφώνου δεν είναι αυτονόητη, αλλά αποτελεί προνόμιο, το οποίο μπορεί να χάσουν ανά πάσα στιγ-μή, όταν δεν συνεργάζονται ή δεν είναι συ-νεπείς με τις υποχρεώσεις τους.

Επίσης υπάρχουν και κάποια σωματικά προβλήματα ως επακόλουθο όπως:

• Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα

• Στεγνά μάτια

• Ημικρανίες και πονοκέφαλοι

• Πόνοι στην πλάτη

• Διαταραχές στη διατροφή, αφού μπορεί κάποιος να χάνει γεύματα λόγω του ότι ασχολείται πολλή ώρα με τον υπολογιστή

• Διαταραχές ύπνου

• Αδιαφορία για την προσωπική υγιεινή

Ψυχολογικά προβλήματα που συναντούμε είναι τα εξής:

• Ανικανότητα στη διακοπή της δραστηριό-τητας αυτής

• Αναζήτηση περισσότερου χρόνου στον υπολογιστή

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς:

• Να μιλήσουν στα παιδιά τους και στους εφήβους για τους κινδύνους που ελλοχεύ-ουν

• Να έχουν την επιμέλεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή, ο οποίος πρέπει να βρίσκεται σε κοινό, ελεγχόμενο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού

• Σημαντικότερη όλων είναι η πρόληψη

• Αναγνώριση και συζήτηση των κινδύνων του διαδικτύου, συζήτηση για τις προσω-πικές πληροφορίες που θα καταχωρίσουν τα παιδιά. Προσοχή στις συναντήσεις των παιδιών μας με άτομα που γνώρισαν στο διαδίκτυο

• Να συμφωνηθούν ακόμη και κανόνες χρή-σης του διαδικτύου

Γιατί όμως είναι τόσο εθιστικό το διαδί-κτυο; Κάποια από τα χαρακτηριστικά, που έχουν βρεθεί ότι ελκύουν τα παιδιά, είναι το γεγονός ότι στο διαδίκτυο μπορείς να είσαι όποιος θέλεις ή να δείξεις μόνο ό,τι θέλεις να δείξεις. Επίσης, μπορείς να γί-νεις μέλος μιας ομάδας ή να έχεις ένα ρόλο που στην πραγματική σου ζωή δε θα είχες. Παράλληλα, οι κοινωνικές επα-φές με άλλους χρήστες είναι ενισχυτικές, μας ελκύουν, μας ενδιαφέρουν και πολλές

φορές είναι επιβραβευτικές για τον εαυτό μας. Ακόμη μπορείς να διατηρείς ρομαντι-κές ή άλλες προσωπικές σχέσεις με άτομα που στην πραγματικότητα δεν θα μπορού-σες να έχεις.

Υπάρχουν και πολλές ευεργετικές χρήσεις μέσα από την τεχνολογία αυτή, όπως:

• Εκπαίδευση και πληροφόρηση

• Διευκόλυνση στη διεκπεραίωση των εργα-σιών μας

• Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ακόμη και για εργασία από το σπίτι

• Φθηνότερη και γρηγορότερη επικοινωνία με όλο τον κόσμο

• Διασκέδαση και ψυχαγωγία

• Διευκόλυνση με διάφορες διαδικτυακές υπηρεσίες, όπως e-banking

• Χρήση στην πρόληψη και θεραπεία ψυ-χολογικών και άλλων προβλημάτων υγεί-ας: Το διαδίκτυο μας παρέχει επιπλέον τη δυνατότητα εφαρμογής παρεμβατικών προγραμμάτων, που να μπορούν να βοη-θήσουν τους νέους ανθρώπους ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές. Με το δι-αδίκτυο επίσης, αυτά τα προγράμματα γί-νονται πιο ελκυστικά για τους νέους, ώστε ευκολότερα να συμμετάσχουν σε αυτά. Τέτοια προγράμματα είναι για τη διακοπή ή την πρόληψη της έναρξης του καπνίσματος στα παιδιά. Στόχος είναι τα προγράμματα αυτά να καταστούν κάτι σαν παιχνίδι για να ελκύσουν τα παιδιά να συμμετάσχουν.

50 51

Μαθητικός ΔιαγωνισμόςΠαιδαγωγικού Ινστιτούτου

Θέμα:«Ανακαλύψτε τον ψηφιακόκόσμο μαζί με ασφάλεια»

Τα παιδιά σήμερα μέσα από τη σωστή καθο-δήγηση, έχουν την ωριμότητα και την αντίλη-ψη να κατανοήσουν τόσο τις δυνατότητες, όσο και τους κινδύνους του διαδικτύου.

Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού δίνει μεγάλη έμφαση στο να εμπλέξει τα παιδιά όχι μόνο στην ενημέρωσή τους, αλλά και σε μια ενεργό διαδικασία μάθησης και απόκτησης δεξιοτήτων όλων των προκλήσεων και των δυ-νατοτήτων του διαδικτύου.

Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, φέτος, διεξήγα-γε τον πρώτο Παγκύπριο Διαγωνισμό για την παραγωγή σύντομου βίντεο από μαθητές για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου με θέμα «Ανακαλύψτε τον ψηφιακό κόσμο μαζί με ασφάλεια», θέλοντας να δώσει έμφαση στο πώς τα παιδιά με τους γονείς μπορούν να αντιμετωπίσουν ένα θέμα από κοινού. Ο δια-γωνισμός ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2011. Παρελήφθησαν πενήντα συμμετοχές από διάφορα σχολεία, οι οποίες αξιολογήθηκαν από πενταμελή επιτροπή που εκπροσωπού-σε διάφορους φορείς. Προϋποθέσεις του διαγωνισμού ήταν η ημερομηνία υποβολής, η συμπληρωμένη αίτηση, διάρκεια μέχρι τρία λεπτά και η σχετικότητα του θέματος. Τα κριτή-ρια αξιολόγησης ήταν το περιεχόμενο και τα μηνύματα που έβγαιναν από τα βίντεο, η δημι-ουργικότητα, η πρωτοτυπία, η σκηνοθεσία και

κινηματογράφηση και η ποιότητα εικόνας και ήχου.

Έχει πλέον καθιερωθεί ο ευρωπαϊκός ορισμός «Παιδεία για τα Μέσα», που περιλαμβάνει τις έννοιες της πρόσβασης, της κατανόησης και της κριτικής αξιολόγησης των διαφόρων πτυ-χών των μέσων και του περιεχομένου τους. Γι’ αυτό και το Υπουργείο Παιδείας δίνει έμφαση στις νέες τεχνολογίες, οι οποίες βρίσκονται στη ζωή μας και πρέπει να τις αξιοποιήσουμε με τις απαραίτητες προϋποθέσεις για ορθή χρήση τους.

Μέσα από τη διαδικασία της παραγωγής των βίντεο για το διαγωνισμό, τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν βιωματικά την εμπει-ρία του διαδικτύου αλλά και σημαντικών άλ-λων γνωρισμάτων, όπως το να μαθαίνουν να θέτουν οι ίδιοι τους στόχους τους, να αυτό-αξιολογούνται, να μαθαίνουν να εργάζονται ομαδικά και να έχουν εσωτερικά κίνητρα γι’ αυτό που κάνουν και όχι γιατί τους το επιβάλ-λει κάποιος άλλος.

Από τις πενήντα συμμετοχές επιλέγηκαν οι δέκα πρώτες, οι οποίες παρουσιάστηκαν και στην ημερίδα που γίνεται κάθε χρόνο με την ευκαιρία της Διεθνούς Ημέρας για την Ασφά-λεια στο διαδίκτυο και από αυτές προέκυψαν οι τρείς καλύτερες οι οποίες διακρίθηκαν.

Από το διαγωνισμό φάνηκε, ότι τα παιδιά έχουν πάρα πολλά να μας πουν και πρέπει να τους δώσουμε την ευκαιρία να μας τα πουν, να επιχειρηματολογήσουν και να εκφραστούν και υποσχόμαστε ότι κάθε χρόνο θα έχουμε τέτοιες ευκαιρίες με τα παιδιά, αλλά και η δική σας η βοήθεια είναι πάρα πολύ σημαντική.

Κωνσταντίνος Σιώμος MD, MSc, PhD Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, Πρόε-

δρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο

Πρόσφατες μετρήσεις κάνουν λόγο πως 2 δισ. άνθρωποι το 30% του παγκόσμιου πλη-θυσμού είναι χρήστες του INTERNET ενώ, 800 εκ. είναι οι χρήστες του Facebook το 2011. Πουθενά δεν είναι σαφέστερη η ευ-ρύτατη διάδοση της χρήσης του Διαδικτύου από ό,τι στη ζωή του σύγχρονου εφήβου. Οι έφηβοι, περισσότεροι από το 75% των οποίων διαθέτουν κινητό τηλέφωνο, έχουν επικοινωνία με τους συνομηλίκους τους μέσω προηγμένων smartphones, ιστοσελί-δων κοινωνικής δικτύωσης, γραπτών μηνυ-μάτων και βιντεοσυνομιλίας. Η διαδικτυακή τεχνολογία δημιουργεί ένα μοναδικό σύ-νολο δυσκολιών για τους παρορμητικούς και συναισθηματικά ασταθείς εφήβους που πλέον τείνει να αναγνωριστεί διεθνώς.

Η πρώτη χώρα που αναγνώρισε επίσημα την διαταραχή εθισμού στο διαδίκτυο είναι η Κίνα το Νοέμβριο του 2008, ενώ η δια-ταραχή αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας για την Ν. Κορέα. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Ψυχια-τρικής του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια Charles O’Brian και υπεύθυνο της ομάδας εργασίας για την συγγραφή του κεφαλαίου των συμπεριφορών εξάρτησης, στην αναθε-ωρημένη έκδοση του Αμερικανικού εγχειρι-δίου ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών DSM-V (έκδοση 2013), η μόνη νέα διατα-

ραχή που θα συμπεριληφθεί στην ενότητα των συμπεριφορικών εθισμών μαζί με το παθολογικό τυχερό παιχνίδι θα είναι η δι-αταραχή εθισμού στο διαδίκτυο(internet addiction disorder).

Στον παραπάνω προβληματισμό παρουσι-άζονται τα νεώτερα δεδομένα στην Ελλάδα α) σε σχέση με την διαταραχή εθισμού στο διαδίκτυο σε μαθητικό εφηβικό πληθυσμό στην Ελλάδα αλλά και β) σε κλινικό δείγ-μα εθισμένων εφήβων στο Ιπποκράτειο Γ.Ν. Θεσσαλονίκης.

Α) Στα πλαίσια του ερευνητικού project Hippocrates 2010, μία συνεργασία της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Δια-ταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο και του Κέντρου πρόληψης του ΟΚΑΝΑ στην Κω, μετρήθηκε στη διετία 2008-2010 διαχρονικά ο εθισμός στο διαδίκτυο σε απογραφικό δείγμα 1200 εφήβων μα-θητών 15 ως 18 ετών στην Κω. Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων προκύπτει ότι το ποσοστό χρήσης του διαδικτύου μεταξύ των εφήβων αυξήθηκε από το 82% το 2008 στο 89% το 2010, ενώ η ηλικία έναρξης της χρήσης του Η/Υ μει-ώνεται στη διετία στατιστικά σημαντικά P<0.01 (2008: mean= 11,72, min=6, max =19, SD 3,5 – 2010: mean= 10,4 ,min 5 ,max 19, SD 2,5) γεγονός που αποδεικνύει πως η χρήση των νέων τε-χνολογιών δεν είναι προνόμιο πλέον μόνο των εφήβων αλλά και των παιδιών δημοτικού σχολείου. Το σημαντικότερο

ΕΘΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

52 53

εύρημα της έρευνας είναι, πως στη διετία 2008-2010 όπως δείχνει το παρακάτω γράφημα μειώνεται στατιστικά σημαντι-κά η ομάδα των μη χρηστών (από 18% το 2008 σε 11% το 2010) και των ήπι-ων χρηστών του διαδικτύου (από 73,2% το 2008 σε 54,8% το 2010), ενώ δι-πλασιάζεται η ομάδα των χρηστών όπου δυνητικά μπορούν να εθιστούν (από 15% το 2008 στο 29% το 2010) και η ομάδα των εθισμένων χρηστών του δια-δικτύου έχει μία διαχρονική αύξηση στη

διετία από 11,7% το 2008 στο 16,3% το 2010(Siomos et al 2012).

Αξιοσημείωτο είναι πως ελάχιστες αντί-στοιχες διαχρονικές έρευνες στο πεδίο του διαδικτυακού εθισμού έχουν υλοποι-ηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο και οι οποίες θα μπορούσαν να αναλύσουν επαρκώς την εξέλιξη της χρήσης του διαδικτύου

και της διαταραχής εθισμού στο διαδί-κτυο σε ένα κλειστό πληθυσμό όπως αυ-τός της νήσου Κω σε συνάρτηση με την μεταβλητή του χρόνου.

Συμπερασματικά με βάση την παραπάνω έρευνα θα μπορούσε να ειπωθεί πως η διείσδυση του διαδικτύου είναι ταχύτα-τη μεταξύ των παιδιών και των εφήβων, αλλά δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη ταχύτητα διείσδυσης εκπαιδευτικών εφαρμογών του στην σχολική τάξη, στοχεύοντας στη δημιουργική, ηθική και ορθολογική χρήση του μέσου. Αποτέ-λεσμα αυτής της αναντιστοιχίας είναι η εμπειρική ενασχόληση των παιδιών στη χρήση του διαδικτύου να τα ωθεί στην ανάπτυξη παθολογικών συμπεριφορών προσκόλλησης οι οποίες εκφράζονται με τον εθισμό στο διαδίκτυο και οι οποί-ες έχουν σοβαρές συνέπειες ακαδημαϊ-κής, κοινωνικής, ψυχολογικής και σωμα-τικής φύσης.

Β) Ελάχιστες μελέτες έχουν πραγματοποι-ηθεί διεθνώς για τον εθισμό στο διαδί-κτυο σε κλινικά δείγματα (Black et al. 1999, Shapira et al. 2000, Bernardi S & Pallanti S 2009, Liberatore et al. 2010). Σύμφωνα με τον Δρ. Κωνσταντίνο Σιώ-μο, Ψυχίατρο παιδιών και εφήβων, τη διετία 2008 ως 2010 όπου διετέλεσε υπεύθυνος σχεδιασμού και οργάνωσης του πρώτου ειδικού παιδοψυχιατρικού ιατρείου για τον εθισμό στο διαδίκτυο στο Ιπποκράτειο Γ.Ν. Θεσσαλονίκης, μελετήθηκαν τα κλινικά χαρακτηριστικά 43 εφήβων με διαγνωσμένη διαταραχή εθισμού στο διαδίκτυο (Siomos et al.

2010).

Η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμά-των έδειξε πως στο 100% των περιπτώ-σεων η επίσκεψη στο ειδικό ιατρείο έγι-νε μετά από πρωτοβουλία των γονέων [70% της μητέρας και 30% του πατέρα]. Η κύρια αιτία προσέλευσης στο ειδικό ιατρείο εκτός της υπερβολικής χρήσης του μέσου ήταν:

Απομόνωση του εφήβου 30,2% (13 έφηβοι)

Βίαιη-αντιδραστική συμπεριφορά προς τους γονείς στην προσπάθεια οριοθέτη-σης της χρήσης του διαδικτύου 14% (6 έφηβοι)

Απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης 37,2% (16 έφηβοι)

Αποδιοργάνωση σε επίπεδο καθημερι-νότητας 18,6% (8 έφηβοι)

Σε σχέση με τα χαρακτηριστικά φύλου - χρόνου χρήσης του διαδικτύου -διαδι-κτυακών δραστηριοτήτων παρατηρήθη-κε:

Κατανομή του εθισμού στο διαδίκτυο στα δύο φύλα: αγόρια 39 (90,7%), κο-ρίτσια 4(9.3%).

Ο μέσος όρος του χρόνου χρήσης του διαδικτύου από τους εθισμένους εφή-βους είναι 41.4 ώρες την εβδομάδα (min 10, max 100, SD±21,73).

Οι κύριες δραστηριότητες που εθίζουν είναι σε ποσοστό 97% τα διαδικτυακά παιχνίδια και 3% οι ιστοσελίδες κοινω-νικής δικτύωσης.

Η χρήση του διαδικτύου μεταξύ των εθι-σμένων εφήβων γίνεται στο σπίτι 79%, σε Ίντερνετ καφέ 67% και στο σχολείο 17%.

Ο μ.ο. ηλικίας των εθισμένων εφήβων είναι 14,77 έτη (min 11, max 19, SD ±1,93) με κορύφωση της κατανομής στην Τρίτη Γυμνασίου.

Ο μ.ο των ετών χρήσης του H/Y πριν την διάγνωση του εθισμού είναι τα 6 έτη (min 1, max 13, SD ± 3,25).

Απάντηση στο ερώτημα που τίθεται με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία αν έπεται ή προηγείται η ψυχιατρική συμπτωματο-λογία του εθισμού στο διαδίκτυο δίνει η παρούσα έρευνα, όπου παρατηρήθη-κε πως σε ποσοστό 72% (31 έφηβοι) η ψυχιατρική συμπτωματολογία έπεται (απουσία προηγούμενων επισκέψεων σε ειδικό ψυχικής υγείας, ιστορικό ψυ-χικής νόσου, απουσία διάγνωσης ψυχι-κής διαταραχής), ενώ σε ποσοστό 28% (12 έφηβοι) η ψυχική νόσος προηγείται (προηγούμενη διάγνωση ψυχικής διατα-ραχής).

Συννοσηρότητα με άλλη ψυχική διατα-ραχή εντοπίζεται στο 51,2% του κλινι-κού δείγματος (22 περιπτώσεις), ενώ τριπλή συννοσηρότητα στο 25,6% (11 περιπτώσεις). Οι συχνότερες συννοση-ρές ψυχικές διαταραχές των εφήβων του συγκεκριμένου κλινικού δείγματος αφορούν την κατάθλιψη 11,6%, τη δι-αταραχή διαγωγής 9.3% και τη ΔΕΠ-Υ 7%. Επίσης στο 60% των περιπτώσεων υπάρχει σοβαρή δυσλειτουργία στο επί-

54 55

πεδο της ενδοοικογενειακής επικοινωνί-ας.

Συμπερασματικά με βάση την έρευνα σε κλινικό δείγμα εφήβων με εθισμό στο διαδίκτυο η πτώση της σχολικής επίδο-σης αποτελεί τον συχνότερο παράγοντα κινητοποίησης των γονέων για αναζήτη-ση βοήθειας ειδικού. Η ψυχοπαθολογία του εθισμού στο διαδίκτυο έπεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων εθισμού. Μία στις δύο περιπτώσεις εμφανίζει συννοσηρότητα με άλλη ψυχική διατα-ραχή και μία στις τέσσερεις τριπλή συν-νοσηρότητα. Η επικράτηση του εθισμού στα αγόρια είναι καθολική και ουσιαστι-κά στην Ελλάδα ο εθισμός στο διαδί-κτυο την δεδομένη χρονική στιγμή έχει ταυτότητα, πρόκειται δηλαδή για εθισμό στα διαδικτυακά παιχνίδια.

Είναι διεθνώς αποδεκτό πως η σχέση των παιδιών με το διαδίκτυο χτίζεται σταδιακά και σε βάθος χρόνου και ο ρόλος της εκπαίδευσης στην ομαλή με-τάβαση από την κοινωνία όπως την γνω-ρίζαμε στην κοινωνία της πληροφορίας είναι πολύ σημαντικός. Στην έννοια της εκπαίδευσης για την ασφαλή, ηθική και ορθολογική χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά, οφείλουν να συμμετέχουν, οι γονείς, το σχολείο και οι ειδικοί επιστή-μονες της διάδρασης των νέων τεχνο-λογιών με τον άνθρωπο. Οι τελευταίοι οφείλουν να κοινοποιούν τα πορίσματα των ερευνών και της αποτελεσματικότη-τας των παρεμβάσεών τους, με σκοπό να βοηθούν τα κράτη στην ανάπτυξη ασφαλών πολιτικών υιοθέτησης των

νέων τεχνολογιών, λαμβάνοντας υπόψιν τους πάντοτε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστι-κά των κοινωνιών όπου αυτές οι πολιτι-κές εφαρμόζονται.

Πρόληψη του φαινομένουΗ Ελληνική Εταιρεία μελέτης της Διαταρα-

χής Εθισμού στο Διαδίκτυο, είναι μία Αστι-κή μη κερδοσκοπική Εταιρεία που δημιουρ-γήθηκε το Σεπτέμβριο του 2008 με έδρα τη Λάρισα, από μία ομάδα ειδικών ψυχικής υγείας μετά τα πρώτα δημοσιευμένα ευρή-ματα σε σχέση με την έκταση του φαινομέ-νου της διαταραχής εθισμού στο διαδίκτυο μεταξύ των εφήβων μαθητών της Θεσσαλί-ας (Siomos et al. 2008). Η εν λόγω Εταιρεία ανοίγει νέους επιστημονικούς δρόμους στην έρευνα του πεδίου των διαδικτυακών συμπεριφορών και πως εκείνες επηρεάζουν την ανθρώπινη καθημερινότητα. Αποτελεί την μοναδική επιστημονική εταιρεία στην Ευρώπη η οποία εξειδικεύει τη δράση της στο πεδίο του διαδικτυακού εθισμού.

Ο σκοπός της Εταιρείας είναι επιστημο-νικός και κοινωφελής, έρχεται δε να επιτε-λέσει κοινωνικό έργο συμβάλλοντας με τη δράση της κυρίως:

στην αναγνώριση, τη μελέτη και την αντι-μετώπιση της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο

στη πρόληψη των δυσμενών συνεπειών της μη έγκαιρης διάγνωσης της Διαταρα-χής Εθισμού στο Διαδίκτυο,

στην ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου, της επιστημονικής κοινότητας και της Πολιτείας στις επιπτώσεις της Δι-

αταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο,

στην ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των ειδικών Ψυχικής Υγείας, καθώς και άλλων Ιατρικών Ειδικοτήτων,

στην εφαρμογή προγραμμάτων υποστή-ριξης των εθισμένων στο Διαδίκτυο και των οικογενειών τους,

στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση διεπιστη-μονικών ομάδων.

Συγκεκριμένες δράσεις της Εταιρείας που επιβεβαιώνουν τα παραπάνω στην πρώτη τριετία της λειτουργίας της αποτελούν:

Πολυάριθμες Δημοσιεύσεις σε διεθνή και Ελληνικά Επιστημονικά περιοδικά .

Συμμετοχές σε Παγκόσμια, Διεθνή και Πανελλήνια συνέδρια.

Η Ερευνητική της δραστηριότητα επε-κτείνεται σε Ελλάδα και Κύπρο.

Δημιουργία και στάθμιση της μοναδικής Ελληνικής διαγνωστικής κλίμακας μέτρη-σης του εθισμού στους Η/Υ κλίμακας ΚΕΕΦΥ (Σιώμος και συν. 2009) για κλι-νική και ερευνητική χρήση.

Συμμετοχή των μελών της σε πάνω 100 ημερίδες σε συνεργασία με Δήμους , σχολεία, επιστημονικούς φορείς στην Ελλάδα και την Κύπρο από το 2009-2012.

Ενημέρωση του κόμβου www.internet-safety.sch.gr του Πανελλήνιου Σχολικού δικτύου, για τον εθισμό στο διαδίκτυο, τον κυβερνοεκφοβισμό (Cyberbullying) και τα διαδικτυακά παιχνίδια.

Συμμετοχή στη δημόσια διαβούλευση του Συνηγόρου του Παιδιού για την προ-στασία των δικαιωμάτων των ανηλίκων στα internet-café (2010).

Πραγματοποίησε δύο Πανελλήνια Συνέ-δρια με Διεθνή συμμετοχή τα έτη 2009 στη Λάρισα και 2011 στη Θεσσαλονίκη και συνέβαλε σημαντικά στην δημιουρ-γία της πρώτης επιστημονικής κοινότητας στο νέο επιστημονικό πεδίο των παθολο-γικών διαδικτυακών συμπεριφορών.

Μέσω του Προέδρου της Δρ. Κωνστα-ντίνου Σιώμου, Ψυχιάτρου παιδιών και εφήβων προσκλήθηκε να συμμετάσχει σε δύο ειδικές επιτροπές της Βουλής, το 2008 από την Ειδική Μόνιμη Επιτροπή έρευνας και Τεχνολογίας και το 2011 από την Μόνιμης επιτροπής Ισότητας, νεολαίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα των ερευνών της καθώς και προτάσεις αναχαίτισης του φαινομένου του διαδι-κτυακού εθισμού.

Τα ιδρυτικά μέλη της Κρίτων Χριστιανό-πουλος και Κωνσταντίνος Σιώμος, Ψυχί-ατροι παιδιών και εφήβων, υπήρξαν δη-μιουργοί και υπεύθυνοι σχεδιασμού και οργάνωσης, του πρώτου στην Ελλάδα Ει-δικού Ψυχιατρικού Ιατρείου παιδιών και εφήβων για τον εθισμό στο Διαδίκτυο, στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσα-λονίκης τον Σεπτέμβριο του 2008.

Σε συνεργασία με την Vodafone Hellas ανέλαβε την επιστημονική επιμέλεια του προγράμματος bsafeonline «μαθαίνου-με να πλοηγούμαστε με ασφάλεια στο

56 57

διαδίκτυο», μία δράση ημερίδων ευαι-σθητοποίησης του κοινού σε 18 πόλεις της Ελλάδας.

Έκδοσης συλλογικού έργου με θέμα «Έρευνα-πρόληψη-αντιμετώπιση των κιν-δύνων στη χρήση του διαδικτύου» που αποτελεί το πρώτο επιστημονικό σύγ-γραμμα στο πεδίο που εκδόθηκε τον Απρίλιο του 2011 και διατίθεται απο-κλειστικά από την Εταιρεία.

Η ιστοσελίδα επικοινωνίας και αναφο-ράς των δράσεων της Εταιρείας καθώς και η συλλογή επιστημονικού υλικού χρή-σιμο για το ευρύ κοινό, βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.hasiad.gr ενώ η επικοινωνία γίνεται στο τηλέφω-νο/φαξ 00302410549690.

Πρόταση βιβλίου για γονείςΤον Απρίλιο του 2012 εκδόθηκε από τις

εκδόσεις Λιβάνη το βιβλίο «Εθισμός στο διαδίκτυο και άλλες διαδικτυακές συμπε-ριφορές υψηλού κινδύνου» το οποίο επι-μελήθηκαν οι Δρ. Σιώμος Κωνσταντίνος, Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, Φλώρος Γεώργιος, Ψυχίατρος και Σφακιανάκης Εμ-μανουήλ, Προϊστάμενος Δίωξης ηλεκτρονι-κού εγκλήματος. Το παρόν βιβλίο κυκλοφο-ρεί σε Ελλάδα και Κύπρο και αποτελεί έναν ολοκληρωμένο οδηγό ευαισθητοποίησης σε θέματα ανάπτυξης παθολογικών διαδι-κτυακών συμπεριφορών ενώ παρέχει χρήσι-μες συμβουλές πρόληψης και διαχείρισης των συμπεριφορών αυτών. Θεωρείται απα-ραίτητο εργαλείο γνώσης για ειδικούς ψυχι-κής υγείας, εκπαιδευτικούς αλλά και γονείς οι οποίοι καλούνται να καθοδηγήσουν με

ασφάλεια τους νέους, στα μονοπάτια του διαδικτύου το οποίο εξελίσσεται ταχύτατα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Siomos, K., Floros, G., Fisoun, V., Dafouli, E., Farkonas, N., Sergentani,E., Lamprou, M., Geroukalis, D. (2012), Evolution of Internet Addiction in Greek Adolescent Students Over a Two-Year Period; The Impact of Parental Bonding, European Child & Adolescent Psychiatry 21 (4);211-9.

• Siomos, K. E., Braimiotis, D., Floros, G. D., Dafoulis, V. A., Angelopoulos, N. V., Insomnia Symptoms Among Greek Adolescent Students with Excessive Computer Use, HIPPOKRATIA 2010, 14, 3, 203-207.

• Siomos, K. E., Dafouli, E. D., Braimiotis, D. A., Mouzas, O. D., Angelopoulos, N. V. (2008), Internet Addiction Among Greek Adolescent Students, Cyberpsychol Behav, 11(6), 653-657.

• Siomos, K. E., Floros, G., Mouzas, O. D., Angelopoulos, N. V. (2009), Validation of Adolescent Computer Addiction Test at a Greek Sample, Psychiatriki, 20(3), 222-232.

• Siomos, Κ., Dafoulis, V., Floros, G., Karagiannaki-Kastani, I., Christianopoulos, K. (2010), Presentation of a Specialized Outpatient Unit for Internet and PC Addiction – First Υear of Οperations, Results, Recommendations for the Future, European Psychiatry, 25(1), 413.

Μαργαρίτα Καψού, Παναγιώτα Σώσειλου,

& Στέλιος Παπαπέτρου

Το διαδίκτυο είναι ένα απαραίτητο εργαλείο στη σημερινή εποχή, με χρήσιμες εφαρμογές, μεταξύ άλλων, για την αναζήτηση πληροφορι-ών, ενημέρωση, ψυχαγωγία, και διεκπεραίωση ακαδημαϊκών και επαγγελματικών εργασιών. Εντούτοις, με την ευρύτερη διάδοση του διαδι-κτύου ως μέσο, παρουσιάζονται και περιστατι-κά προβληματικής του χρήσης, με φαινόμενα όπως εξάρτηση, κατάχρηση, ή παρενόχληση μέσω του διαδικτύου. Επομένως, οι ανάγκες για μελέτη του φαινομένου της προβληματικής χρήσης του διαδικτύου στην Κύπρο αλλά και διεθνώς είναι επιτακτικές ώστε να μπορέσουν οι επιστήμονες να κατανοήσουν τους παράγο-ντες που ευθύνονται για αυτό, να διαμορφώ-σουν προγράμματα πρόληψης και παρέμβα-σης βασισμένα σε εμπειρικά δεδομένα, αλλά και να καθοδηγήσουν τη διαμόρφωση πολιτι-κής όπως τη νομοθετική ρύθμιση διαστάσεων της χρήσης του διαδικτύου.

Στη διεθνή βιβλιογραφία, οι πρώτες αναφο-ρές σε προβληματική χρήση του διαδικτύου, όπως «εξάρτηση», έγιναν από την ψυχολόγο Kimberly Young (1996∙ 1998), ενώ ακολού-θησαν αναφορές σε φαινόμενα όπως «κα-τάχρηση», «παθολογική χρήση», «παρορμη-τική χρήση», και «προβληματική χρήση» (π.χ. Davis, 2001∙ Davis, Flett, & Besser, 2002∙ Widyanto & Griffiths, 2006). H προβληματι-

κή χρήση μπορεί να περιλαμβάνει υπέρμετρη χρήση (π.χ. υπερβολικές ώρες, ψυχαναγκα-στική χρήση), ή κατάχρηση (π.χ. δυσλειτουρ-γικές συμπεριφορές όπως εκφοβισμός, παρε-νόχληση, ή έμμονη ενασχόληση με εικονικές ταυτότητες σε βάρος της πραγματικής). Συχνά η προβληματική χρήση μπορεί να συνδέεται και με «εθισμό» στο διαδίκτυο ή σε μια ει-κονική πραγματικότητα, κάτι που ορίζεται ως «αδυναμία ελέγχου του ιστού, που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους, και δυσλειτουργι-κές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηρι-ότητες» (Shapira et al., 2003).

O εθισμός δεν είναι όμως απαραίτητο στοι-χείο της προβληματικής χρήσης. Συμπεριφο-ρές όπως εκφοβισμός και παρενόχληση, μπο-ρεί να είναι μεμονωμένες ή ευκαιριακές, αλλά σοβαρές. Τα τελευταία χρόνια, περιπτώσεις διαδικτυακού εκφοβισμού απασχόλησαν ιδι-αίτερα την κοινή γνώμη διεθνώς, αφού δόθη-κε δημοσιότητα σε περιστατικά με σοβαρές ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις για τα θύματα, όπως απομόνωση και αισθήματα απελπισίας. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να πά-ρει παρόμοιες μορφές με τον εκφοβισμό σε άλλα πλαίσια, για παράδειγμα μέσα από απει-λές, βρισιές, χλευασμό, και κόντρες ανάμεσα σε διαδικτυακές συμμαχίες.

Οι επιπτώσεις της προβληματικής χρήσης του διαδικτύου, μέσα από φαινόμενα όπως ο εθισμός, η υπερβολική χρήση, ή η κατάχρηση αφορούν πολλές διαστάσεις της λειτουργικό-

Παγκύπρια έρευνα για την προβληματική χρήση του διαδικτύου σε μαθητές Α’ και Β’ Λυκείου στην Κύπρο: Προκαταρκτικά αποτελέσματα.

58 59

τητας του ατόμου και του κοινωνικού και οικο-γενειακού του κύκλου. Μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες ή απομάκρυνση στις σχέσεις στην οικογένεια και την κοινωνικοποίηση, να επιβαρύνει την απόδοση στο σχολείο ή στην εργασία, και ακόμα να οδηγήσει σε διαταρα-χές στον ύπνο και στη διατροφή. Ο εθισμός συχνά συνδέεται με την απώλεια ενδιαφέρο-ντος για δραστηριότητες εκτός διαδικτύου, που μπορεί στο παρελθόν να ήταν ευχάρι-στες, και με την υποκειμενική αίσθηση του «συναισθηματικού μουδιάσματος», δηλαδή της δυσκολίας να αισθανθεί κανείς ενθουσι-ασμό ή ευχαρίστηση με εμπειρίες έξω από το διαδίκτυο.

Το ζήτημα της προβληματικής χρήσης του διαδικτύου, οι διαστάσεις, και οι μορφές που λαμβάνει, έχει αρχίσει να απασχολεί τα τελευ-ταία χρόνια και αρκετούς ερευνητές και οργα-νώσεις και στην Κύπρο. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, ο Τομέας Πρόληψης και Συμ-βουλευτικών του Οργανισμού Νεολαίας Κύ-πρου, σε συνεργασία με τη Μονάδα 18Άνω του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής και το Πανεπιστήμιο Αθηνών, διεξήγαγε ολοκλη-ρωμένη παγκύπρια Έρευνα αναφορικά με την προβληματική χρήση του διαδικτύου ανάμεσα σε μαθητές Α’ και Β’ Λυκείου. Η επιλογή των συμμετεχόντων έγινε με τη μέθοδο της τυχαί-ας στρωματοποιημένης δειγματοληψίας, και είναι επομένως αντιπροσωπευτική για τον υπό μελέτη πληθυσμό. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 1373 μαθητές Α’ και Β’ Λυκείου, 616 αγόρια (45% του δείγματος) και 755 κορίτσια (55%), από 20 λύκεια σε όλες τις επαρχίες της ελεύθερης Κύπρου. Η μεθοδο-λογία βασίστηκε σε προηγούμενη έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Αττική από τη Μονά-

δα 18Άνω του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Ατ-τικής και το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά τη δι-άρκεια του 2011, οι μαθητές συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου, καθώς και σχετικά με προσωπικά και οικογενειακά χαρακτηριστι-κά.

Η έρευνα είχε ως στόχο να διερευνήσει το φαινόμενο της προβληματικής χρήσης του διαδικτύου και τις μορφές του, όπως εμφανί-ζεται ανάμεσα στους μαθητές λυκείου στην Κύπρο, να διερευνήσει του παράγοντες κιν-δύνου σε επίπεδο ατόμου, περιβάλλοντος και διαδικτυακού περιβάλλοντος, και στη συνέ-χεια να συγκρίνει τα αποτελέσματα με τα αντί-στοιχα δεδομένα στον Ελλαδικό χώρο. Από τα αποτελέσματα της έρευνας, προκύπτουν, ανάμεσα σε άλλα, δεδομένα σχετικά με την εξάπλωση του φαινομένου της προβληματι-κής χρήσης του διαδικτύου στους μαθητές λυ-κείου στην Κύπρο, τα επίπεδα εξάρτησης από το διαδίκτυο, διαδικτυακής παρενόχλησης, και γνωριμιών μέσω διαδικτύου. Η πλειοψη-φία των μαθητών χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για περισσότερο από δύο χρόνια (86%), και συνδέονται κυρίως από το σπίτι (94%). Οι αγαπημένες διαδικτυακές δραστηριότητες των μαθητών είναι σελίδες κοινωνικής δικτύω-σης όπως το facebook (57%) και διαδικτυακά παιχνίδια (25%). Τα κορίτσια ανέφεραν να προτιμούν κατά πολύ τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (71%), ενώ τα αγόρια ανέφεραν να προτιμούν τις σελίδες κοινωνικής δικτύω-σης (43%) εξίσου με τα διαδικτυακά παιγνί-δια (41%).

Με βάση σειρά κριτηρίων που αναπτύχθη-καν από τους έλληνες ερευνητές, 156 παιδιά

(11%) του παγκυπρίου δείγματος, κατατάσσο-νται ως «ομάδα υψηλού κινδύνου» για εξάρτη-ση από το διαδίκτυο. Δεν παρουσιάζονται ση-μαντικές διαφορές ανάμεσα στα φύλα ή στα παιδιά αστικής ή αγροτικής προέλευσης στα επίπεδα εξάρτησης από το διαδίκτυο. Λίγο περισσότερο από ένας στους τέσσερεις μα-θητές (27%, 374 άτομα) ανέφεραν ότι έχουν συναντηθεί με κάποιο που γνώρισαν στο δι-αδίκτυο, 93 από τους οποίους (7% του συ-νολικού δείγματος κατά τον τελευταίο μήνα. Ένας στους πέντε μαθητές (20%, 276 άτομα) ανέφεραν ότι δέχτηκαν εκφοβισμό στο δια-δίκτυο, και 14% (186 άτομα) ότι εκφόβισαν άλλους στο διαδίκτυο. Τα ποσοστά των παι-διών που συνάντησαν άτομα που γνώρισαν μέσω διαδικτύου, που δέχτηκαν εκφοβισμό ή που εκφόβισαν άλλους, ήταν σημαντικά ψη-

λότερα ανάμεσα στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια.

Σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά, η ομάδα υψηλού κινδύνου για εξάρτηση, και τα παιδιά που ανέφεραν συμπεριφορές ή εμπειρίες που μπορεί να αφορούν προβληματική χρήση (όπως εκφοβισμός), παρουσίασαν κάποιες διαφορές σε προσωπικά και οικογενειακά χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένα, η ομάδα υψη-λού κινδύνου παρουσίασε μειωμένη σχολική επίδοση. Τα παιδιά αυτά ανέφεραν επίσης αυξημένη ψυχοπαθολογία, αφού αναφέρο-νται συχνότερα διάφορα ψυχολογικά και ψυ-χοσωματικά συμπτώματα όπως νευρικότητα, μοναξιά, υπερβολικές ανησυχίες, ζαλάδες κ.α. ενώ εντοπίστηκαν διαφορές σε χαρακτη-ριστικά προσωπικότητας όπως χαμηλότερη προσήνεια (π.χ. διαλλακτικότητα, ευγένεια, δεκτικότητα), χαμηλότερη ευσυνειδησία (π.χ. τακτικότητα, οργάνωση, και υπευθυνότητα), και χαμηλότερη πνευματική καλλιέργεια (π.χ. ενδιαφέρον για ενημέρωση και για νέα πράγ-ματα).

Τα παιδιά που ανέφεραν προβληματική χρή-ση, δήλωσαν να αντιλαμβάνονται και περισ-σότερες δυσκολίες στις οικογενειακές τους σχέσεις. Ανέφεραν μειωμένη ικανοποίηση με τη λειτουργικότητα της οικογένειάς τους σε τομείς όπως την ικανότητα της οικογένειας να επιλύει συγκρούσεις, να συζητά προβλήματα, το χρόνο που περνά μαζί και το βαθμό στον οποίο η οικογένεια μοιράζεται θετικές εμπει-ρίες. Ανέφεραν επίσης μειωμένη επικοινωνία στην οικογένεια μέσα από συζητήσεις, ελεύ-θερη έκφραση συναισθημάτων, και ακρόα-ση. Από την άλλη ανέφεραν ότι νιώθουν πιο μακριά συναισθηματικά από τις οικογένειές

60 61

τους, και ότι υπάρχει περισσότερες ακαμψία στις οικογένειες, με υπερβολική αυστηρότητα και προσκόλληση σε δυσλειτουργικούς κανό-νες.

Η ερευνητική ομάδα του Τομέα Πρόληψης και Συμβουλευτικών Υπηρεσιών στους επό-μενους μήνες θα προχωρήσει σε εις βάθος ανάλυση των δεδομένων, με σκοπό την εξα-γωγή συσχετισμών και συμπερασμάτων σχετι-κών με παράγοντες προστασίας και κινδύνου για την προβληματική χρήση του διαδικτύου καθώς και τα χαρακτηριστικά των ατόμων που παρουσιάζουν ψηλό βαθμό επικινδυνότητας. Συγκεκριμένα, θα διερευνηθούν οικογενεια-κοί και προσωπικοί παράγοντες που συμβάλ-λουν στην ανάπτυξη του φαινομένου, και θα προκύψουν συγκεκριμένα πορίσματα με ειση-γήσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση του φαι-νομένου, που θα παρουσιαστούν σε ημερίδα που προγραμματίζεται για τον Οκτώβριο του 2012.

Τα αποτελέσματα της μελέτης μπορούν να δώσουν προοπτικές για τις οικογένειες που θέλουν να ενισχύσουν τους παράγοντες προ-στασίας από την προβληματική χρήση του δι-αδικτύου. Το οικογενειακό κλίμα φαίνεται να έχει σημαντικό ρόλο στην προστασία των παι-διών, η ικανότητα επικοινωνίας και ακρόασης που στην οικογένεια και η δυνατότητα έκφρα-σης συναισθημάτων είτε αυτά χαρακτηρίζο-νται ως «θετικά» ή «αρνητικά» και η συζήτηση ως μέσο επίλυσης συγκρούσεων αλλά και το μοίρασμα θετικών εμπειριών είναι θέματα τα οποία οι γονείς είναι καλά να έχουν υπόψη τους και να καλλιεργούν στο περιβάλλον του σπιτιού. Αυτά τα στοιχεία αποτελούν παράγο-ντες προστασίας για όλων των ειδών τις εξαρ-

τήσεις.

Οι γονείς που ενδιαφέρονται να αναπτύξουν περισσότερο τις δεξιότητες και γνώσεις τους μπορούν να απευθύνονται στα Κέντρα Πρόλη-ψης Μικρή Άρκτος του Οργανισμού Νεολαί-ας (τηλ. 25443079/80 ή στο mikriarktos@youthboard.org.cy). Τα Κέντρα Πρόληψης οργανώνουν μεταξύ άλλων ομάδες γονέων με στόχο την ανάπτυξη ψυχοκοινωνικών δεξι-οτήτων σχετικά με τον γονικό ρόλο.

Κάποιες εισηγήσεις προς τους γονείς σχετι-κά με τη χρήση του διαδικτύου:

Καλό θα ήταν να μην προσπαθήσετε να απαγορεύσετε ή να «κλειδώσετε» το δια-δίκτυο. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα! Πρόκειται για ένα σημαντι-κό εργαλείο και η εξοικείωση με τη χρήση του είναι απαραίτητη για να είναι κανείς λειτουργικός στη σύγχρονη εποχή. Η μη εξοικείωση των παιδιών με το διαδίκτυο («ψηφιακός αναλφαβητισμός») μπορεί έχει δυσμενείς συνέπειες στις δυνατότητές τους να ανταποκριθούν στις ακαδημαϊκές και μελλοντικά στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις.

Μιλήστε με τα παιδιά σας για τα «όρια» στο διαδίκτυο, όπως τις διαδικτυακές γνω-ριμίες, ψεύτικα προφίλ, και διαδικτυακή «δεοντολογία», όπως τρόπους συμπεριφο-ράς, προσοχή στα προσωπικά δεδομένα κ.ο.κ.

Φροντίστε από μικρή ηλικία, να τεθούν σα-φείς κανόνες στο σπίτι (που να ισχύουν για όλη την οικογένεια), για τη χρήση του υπο-λογιστή ή του διαδικτύου, ώστε να αποτρέ-ψετε τη χρήση του υπολογιστή ή διαδικτυα-

κών εφαρμογών στο κρεβάτι, την ώρα του φαγητού, στην παρουσία φιλοξενουμένων κτλ. Η ασάφεια στο πλαίσιο της σύνδεσης πιο εύκολα θα οδηγήσει στην κατάχρηση και τη «γενίκευση» του εθισμού.

Αν σας ανησυχούν κάποιες ιστοσελίδες ή εφαρμογές στο διαδίκτυο, μιλήστε για τις συγκεκριμένες σελίδες ή εφαρμογές. Μη «δαιμονοποιήσετε» το διαδίκτυο στο σύνο-λό του! Σκεφτείτε ότι και σε έντυπη μορφή υπάρχουν κάποια έντυπα ή δημοσιεύσεις με ακατάλληλο περιεχόμενο, δεν είναι όμως η ύπαρξη των έντυπων μέσων ενημέ-ρωσης από μόνη της προβληματική!

Φροντίστε να εξοικειωθείτε με τις διάφο-ρες εφαρμογές του διαδικτύου, ιδιαίτερα όσες είναι δημοφιλείς ανάμεσα στους νέ-ους. Αυτό θα σας βοηθήσει να κατανοήσε-τε καλύτερα το περιβάλλον όπου περνούν χρόνο να παιδιά σας, και να γνωρίσετε τις ευχάριστες ή τις λιγότερο ευχάριστές τους διαστάσεις. Ο ψηφιακός αλφαβητισμός είναι άλλωστε χρήσιμος για όλους!

Περάστε κι εσείς χρόνο στο διαδίκτυο με τα παιδιά σας. Είναι ένας τρόπος να ανα-δείξετε και να προωθήσετε τις υγιείς εφαρ-μογές και χρήσεις του διαδικτύου όπως αναζήτηση πληροφοριών, και διεκπεραί-ωση εργασιών. Ενθαρρύνετε την εποικο-δομητική χρήση του διαδικτύου, όπως τη χρήση του για επικοινωνία με συγγενείς ή φίλους στο εξωτερικό, και για αναζήτηση πληροφοριών και ανακάλυψη γνώσεων σε έγκυρες επιστημονικές ιστοσελίδες.

Μιλήστε με τον παροχέα διαδικτύου σας για να ενημερωθείτε για τις επιλογές σας

για την ασφάλεια το διαδίκτυο, όπως φίλ-τρα που δε θα επιτρέψουν την πρόσβαση σε σελίδες ή βίντεο με βίαιο ή άλλως πως ενοχλητικό περιεχόμενο.

Λόγοι ανησυχίας για τη χρήση του διαδικτύ-ου:

Αν το παιδί σας περνάει πολύ χρόνο στον υπολογιστή ή στο διαδίκτυο, μη βιαστείτε να ανησυχήσετε. Πολλές φορές ο χρόνος που αναλώνει μπορεί να είναι πράγματι παραγω-γικός (π.χ. για διεκπεραίωση εργασιών, για επικοινωνία με φίλους, για υγιή ψυχαγωγία).

Μιλώντας με το παιδί σας και παρατηρώ-ντας τη συμπεριφορά του, προσπαθήστε να αξιολογήσετε αν υπάρχει σοβαρός λόγος ανησυχίας εξετάζοντας τα ακόλουθα ερωτή-ματα. Όσο περισσότερες από τις παρακάτω ενδείξεις υπάρχουν, η ανησυχία σας μπορεί να είναι πιο δικαιολογημένη:

• Ο χρόνος που αναλώνει το παιδί σας στο διαδίκτυο είναι υπερβολικός, σε σημείο που ξεχνά ή προσπερνά γεύματα, χάνει ύπνο, αποφεύγει κοινωνικές ή άλλες δρα-στηριότητες που άλλοτε του ήταν ευχάρι-στες, για να περάσει χρόνο στο διαδίκτυο;

• Εκτός από εσάς, έχουν και άλλοι (π.χ. αδέρφια ή φίλοι του) παρατηρήσει αλλα-γές στη συμπεριφορά του παιδιού σας λόγω της υπερβολικής χρήσης του διαδι-κτύου;

• Έχετε παρατηρήσει το παιδί σας να δείχνει λιγότερο ενδιαφέρον να βρεθεί με φίλους ή να έχει μειωμένες κοινωνικές σχέσεις σε σχέση με παλαιότερα;

• Σε ποιες διαδικτυακές εφαρμογές ή δρα-

62 63

στηριότητες αναλώνει τον περισσότερό του χρόνο; Εφαρμογές όπως διαδικτυακά παιγνίδια με πολλούς παίκτες (Massive MultiPlayer Online Role-Playing Games, MMORPGs) έχουν ιδιαίτερα εθιστικές ιδι-ότητες, παρόμοιες με αυτές του τζόγου.

• Έχετε παρατηρήσει το παιδί σας να αντι-δρά θυμωμένα ή ενοχλημένα όταν το δια-κόπτετε ενώ βρίσκεται συνδεδεμένο με το διαδίκτυο, επανειλημμένα, και σε μεγαλύ-τερο βαθμό από ότι συνήθως;

Αν διαπιστώστε ότι το παιδί σας, ή κάποιο δικό σας άτομο παρουσιάζει προβληματι-κές συμπεριφορές, εκτός από τις παραπά-νω υπηρεσίες, ειδικοί, όπως εγγεγραμμέ-νοι κλινικοί ή συμβουλευτικοί ψυχολόγοι, μπορούν να σας προσφέρουν επαγγελμα-τικές υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευ-τικής και στήριξης.

Αν έχετε απορίες, μη διστάσετε να επικοι-νωνήσετε με τις διάφορες δωρεάν γραμ-μές βοήθειας και υπηρεσίες που παρέχουν πληροφόρηση και συμβουλές για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, όπως:

• Γραμμή Συμβουλευτικής και Στήριξης του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου, τηλ. 1410 ή Συμβουλευτική μέσω διαδικτύου στο www.preventionsection.org.cy

• Safer Internet Cyberethics: www.cyberethics.info τηλ. 7000116.

Βιβλιογραφία: • Davis, R.A. (2001). A cognitive-behavioral model of

pathological Internet use. Computers in Human Behavior, 17, 187–195.

• Davis, R.A., Flett, G.L. & Besser, A. (2002). Validation of a new scale for measuring problematic internet use: implications for pre-employment screening. Cyberpsychology Behavior, 5, 331–345.

• Shapira N.A., Lessig, M.C., Goldsmith, T.D., Szabo, S.T., Lazoritz, M., Gold, M.S., Stein, D.J. (2003). Problematic internet use: proposed classification and diagnostic criteria. Depression and Anxiety, 17, 207-216.

• Widyanto, L. & Griffiths, M.D. (2006). Internet addiction: A critical review. International Journal of Mental Health and Addiction, 4, 31-51.

• Young, K.S. (1996) Addictive use of the Internet: A case that breaks the stereotype. Psychological Reports. 79, 899-902.

• Young, K.S. (1998). Internet addiction: the emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology and Behavior, 1, 237–244.

Υπεύθυνες Ερευνήτριες: •Μαργαρίτα Καψού (Κλινική Ψυχολόγος, Υποψήφια Διδά-

κτωρ Γνωστικής Ψυχολογίας)

•Παναγιώτα Σώσειλου (Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας),

•Ερευνητικές Συνεργάτιδες, Τομέας Έρευνας και Ανάπτυξης.

Συντονιστής Έρευνας: •Στέλιος Παπαπέτρου (BSc , MSc Psychology, Rehabilitation

Counselling), Λειτουργός Νεολαίας, τηλ. 22402624, pstelios@youthboard.org.cy,

Επιστημονικά Υπεύθυνη Τομέα •Σούλλα Παππουτή (BSc, MSc Ψυχολογία Εγκληματολογική

Δικαστική Ψυχολόγος), Λειτουργός Νεολαίας Ά

Εξωτερικός συνεργάτης •Βασίλης Σταυρόπουλος (MSc, PhD Cand Ψυχολογία ),

Επιστημονικά Υπεύθυνος Τμήμα Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου Μονάδα 18 Ανω Ψυχιατρικό Νοσοκομείο

Αττικής

Για περισσότερες πληροφορίες:

research@youthboard.org.cy, 22402625

Μαρία Καρεκλά, Ph.D. Λέκτορας Κλινικής Ψυχολογίας,

Εγγεγραμμένη Κλινική Ψυχολόγος Πανεπιστήμιο Κύπρου &

Στέλλα Νικολέτα Σαββίδου, M.S. Υποψήφια Διδάκτωρ

Πανεπιστήμιο Κύπρου

Ο David Greenfield, ιδρυτής του Κέντρου Μελετών του Διαδικτύου λέει σε διάφορες συνεντεύξεις και δηλώσεις ότι «το διαδίκτυο είναι διαφορετικό από οτιδήποτε είδαμε μέ-χρι τώρα» και ανάμεσα σε όλα τα άλλα «είναι ένας μηχανισμός που βοηθά στην κοινωνική δικτύωση και παράλληλα στην κοινωνική απο-ξένωση».

Όταν μιλούμε για το διαδίκτυο και το τι προ-σφέρει στους νέους σήμερα, συνήθως ακού-με και υποθέτουμε ότι υπερτερούν τα κακά του διαδικτύου. Αυτή η υπόθεση είναι αρκετά σωστή, αφού πολλοί κίνδυνοι κρύβονται πίσω από τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο. Με τη χρήση λοιπόν του διαδικτύου από τους νέους βλέπουμε πιθανές επιπτώσεις όπως ψυ-χολογική εξάρτηση στο διαδίκτυο, έκθεση σε ακατάλληλα ή επικίνδυνα ερεθίσματα και άτο-μα, ακόμα και εκφοβισμό μέσω διαδικτύου. Η χρήση (ιδιαίτερα η παρατεταμένη χρήση) του διαδικτύου μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα όπως οικογενειακά, ακαδημαϊ-κά, σωματικά και ψυχολογικά. Ας δούμε κάθε ένα από τα παραπάνω προβλήματα ξεχωρι-στά ώστε να μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε

και εγκαίρως να τα αντιμετωπίσουμε στα δικά μας παιδιά αν χρειαστεί. Ένα πιθανό πρόβλη-μα που μπορεί να φέρει η εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου είναι η ψυχολογική εξάρτηση. Η εξάρτηση υπονοεί τρεις διαφορετικές συ-μπεριφορές: α) ανοχή, δηλαδή η ανάγκη του ατόμου να περνά όλο και περισσότερο χρό-νο σε δραστηριότητες του διαδικτύου όπως παιχνίδια σε πραγματικό χρόνο, chat rooms, σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, σερφάρισμα στο διαδίκτυο, γραπτά μηνύματα και βίντεο-συνομιλίες, ηλεκτρονικός τζόγος και άλλα, β) απόσυρση, δηλαδή η ψυχολογική δυσφορία που νιώθει το άτομο εάν δεν έχει άμεση και εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο, και 3) κα-ταναγκαστική χρήση, δηλαδή η δυσκολία ή η ανικανότητα του ατόμου να μπορεί να ρυθμί-σει ή να μειώση τη χρήση του.

Στην ουσία η εξάρτηση στο διαδίκτυο είναι ένα θέμα που ακόμη συζητείτε στην παγκό-σμια κοινότητα. Πολλοί διερωτούνται αν είναι όντως μια αληθινή διαταραχή ή αν απλά ονο-μάστηκε έτσι λόγω των πολλών προβλημάτων που επιφέρει σε άτομα όλων των ηλικιών. Στην παρούσα φάση γίνεται μια παγκόσμια συζήτη-ση και έρευνα για την ύπαρξη της διαταραχής και διεξάγονται ακόμη μελέτες που θα βοηθή-σουν στην απόφαση της ένταξης ή όχι αυτής της διαταραχής στο Διαγνωστικό και Στατιστι-κό Εγχειρίδιο για τις Ψυχικές Διαταραχές.

Μετά την ψυχολογική εξάρτηση, σημεία που πρέπει ως γονείς να προσέξουμε όσον αφο-

Αρνητικά αλλά και θετικά του διαδικτύου:Χρήση νέων τεχνολογιών για πρόληψη και θεραπεία ψυχολογικών και άλλων προβλημάτων υγείας.

64 65

ρά τη χρήση των παιδιών και εφήβων μας στο διαδίκτυο είναι πρώτιστα η παρενόχληση ή/και ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου που φαί-νεται να βρίσκεται σε έξαρση. Ο εκφοβισμός ορίζεται ως συστηματική και επαναλαμβανό-μενη άσκηση βίας και παρενόχλησης, μπορεί να διαρκέσει για σύντομη χρονική περίοδο ή για ολόκληρα χρόνια (Olweus, 1993; Rigby, 2002). Η επαναλαμβανόμενη παρενόχληση και ο εκφοβισμός μπορούν να εμφανιστούν με διάφορους τρόπους. Ο ένας τρόπος είναι ο άμεσος εκφοβισμός όπως ο σαρκασμός, τα αρνητικά και μειωτικά ή σεξουαλικά και ρα-τσιστικά σχόλια, τα παρατσούκλια και η γενι-κή κοροϊδία, συμπεριλαμβανομένου απειλές ή άσεμνες κινήσεις. Ο έμμεσος εκφοβισμός μπορεί να εμφανιστεί με διάδοση φήμων και κοινωνική απομόνωση από συνομήλικους. Τέ-λος, ο συσχετικός εκφοβισμός συνεπάγεται την καταστροφή της φήμης ή των κοινωνικών σχέσεων με συνομήλικους και τον χειρισμό παιδιών μέσω απειλών καταστροφής κοινωνι-κών σχέσεων.

Επιπλέον προβλήματα που είναι καλό να εί-ναι εις γνώση των γονιών είναι η έκθεση των παιδιών σε ακατάλληλα ή επικίνδυνα ερεθί-σματα και άτομα. Παραδείγματα αυτής της έκθεσης είναι το πορνογραφικό υλικό που εί-ναι άμεσα διαθέσιμο σε όλους (ακόμα και σε απλές σελίδες μπορεί αυτό το υλικό να βγει μπροστά σε οποιονδήποτε σε μορφή διαφήμι-σης), σκηνές βίας στα διάφορα παιχνίδια και βίντεο στο διαδίκτυο, άλλα ερεθίσματα που είναι ακατάλληλα για παιδιά (ή για κάποιες ηλικίες), και η παρενόχληση από ύποπτα άτο-μα με ακατάλληλα κίνητρα ή διαδικτυακούς θηρευτές.

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που φέρνει το διαδίκτυο είναι οι επιπτώσεις στο οικογενειακό σύστημα. Με την υπερβολική χρήση στο διαδίκτυο αυξάνεται η έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς και τα αδέρφια, τα παιδιά σιγά σιγά αποξενώνονται και επιβλέ-πονται πολύ λιγότερο από παλιά. Συμπτώματα που μπορεί να ακολουθήσουν περιλαμβάνουν την αύξηση αντιδραστικότητας και ανυπακοής, αφού δίνουν περισσότερη έμφαση και ενδια-φέρον στην εικονική πραγματικότητα. Ως απο-τέλεσμα επίσης από την υπερβολική χρήση του διαδικτύου μπορεί να είναι οι εναλλαγές διάθεσης στα παιδιά μπορεί λόγω του ότι ξα-γρυπνούν στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Επιπρόσθετα, αφού περνούν τόσες ώρες στο διαδίκτυο μπορεί να δημιουργήσουν ακατάλ-ληλες σχέσεις και να αποξενωθούν από πραγ-ματικούς φίλους και την οικογένεια τους.

Ακόμη μια μεγάλη ενότητα προβλημάτων εί-ναι τα ακαδημαϊκά προβλήματα όπως το να περνά ο έφηβος περισσότερο χρόνο στην «έρευνα» παρά στην ολοκλήρωση μιας εργα-σίας. Τα παιδιά χάνονται στην πληθώρα πληρο-φοριών και δεν ξέρουν από που να ξεκινήσουν ή να τελειώσουν μια εργασία. Εκτός αυτού, τα παιδιά μπορεί να χάνουν τη συγκέντρωση τους στην ίδια την έρευνα αφού αποσπάτε η προσοχή τους από άλλα πιο ενδιαφέροντα πράγματα στις ιστοσελίδες. Ως αποτέλεσμα οι εργασίες μένουν ατέλειωτες και σιγά σιγά τα παιδιά δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν όταν πρόκειται για διδασκαλία στην πραγμα-τική ζωή. Επίσης, οι βαθμοί μπορεί να πέσουν και τα παιδιά χάνουν το ενδιαφέρον τους στο σχολείο και μπορεί να χάνουν και μαθήματα ή σχολείο λόγω ξενυκτιού στο διαδίκτυο και της κούρασης που φέρνει αυτό.

Με την υπερβολική χρήση στο διαδίκτυο τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν διάφορα σωματικά προβλήματα που δεν καταλαβαί-νουν ούτε οι ίδιοι, ούτε οι γονείς τους πως προέρχονται από αυτή. Παραδείγματα είναι το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα, τα στε-γνά μάτια, οι ημικρανίες και οι πονοκεφάλοι, πόνοι στην πλάτη, διαταραχές στην διατροφή και στον ύπνο λόγω χαμένων γευμάτων και ξε-νικτυού, όπως και αδιαφορία για την προσωπι-κή υγιεινή. Τέλος, φτάνουμε στα ψυχολογικά προβλήματα, από τα οποία μερικά είναι πιο σοβαρά από άλλα. Παραδείγματα προβλη-μάτων είναι η ανικανότητα διακοπής της δρα-στηριότητας, η αναζήτηση περισσότερου χρό-νου στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, η αμέλεια οικογένειας και φίλων, όπως και η λιγότερη επένδυση στις διαπροσωπικές σχέσεις. Επι-πρόσθετα, τα παιδιά μπορεί να νιώθουν ένα αίσθημα κενού, κατάθλιψης, ευερεθιστότητας όταν δεν υπάρχει ηλεκτρονικός υπολογιστής και αίσθημα ευφορίας μπροστά στον ηλε-κτρονικό υπολογιστή. Με την υπερβολική χρή-ση μπορεί να εμφανιστούν ψέματα στους κα-θηγητές και στην οικογένεια για τις διάφορες δραστηριότητες τους. Εδώ φτάνουμε στα πιο σοβαρά και πλέον διαγνωσμένα προβλήματα όπως την κοινωνική φοβία (φόβος κοινωνι-κών πλαισίων ή φόβος επίδοσης που προκα-λούν άγχος), την αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας (αποφυγή διαπροσωπικών σχέσεων) και την κατάθλιψη (μείωση ενδιαφέ-ροντος για τον έξω κόσμο, αισθήματα λύπης, λήθαργου, διαταραχή στον ύπνο και στην όρε-ξη για φαγητό κ.α.).

Όσον αφορά την πρόληψη για τον εθισμό από το διαδίκτυο καθώς και τα άλλα προ-βλήματα που αναφέραμε, η επικοινωνία με το

παιδί ή τον έφηβο στο σπίτι, και η επιμέλεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι απαραίτη-τη. Για την καλύτερη επικοινωνία με το παιδί είναι σημαντικό ο γονιός μαζί με τον παιδί να αναγνωρίσει και να συζητήσει τους πιθανούς κινδύνους του διαδικτύου (π.χ. σημαντικότητα του να δίνουν προσωπικές πληροφορίες και να συναντίονται με άτομα από το διαδίκτυο). Είναι επίσης σημαντικό ο ηλεκτρονικός υπολο-γιστής να τοποθετείτε σε κοινό χώρο στο σπίτι όπου η πιο εύκολη επίβλεψη του παιδιού είναι δυνατή. Τέλος είναι αναγκαίο να γίνεται ένα μι-κρό συμβόλαιο με το παιδί και τον γονιό όπου θα ξεκαθαρίζονται οι κανόνες του διαδικτύου στο σπίτι μετά από οικογενειακή συζήτηση και συμφωνία.

Για την επίβλεψη του ηλεκτρονικού υπολο-γιστή είναι πρώτα σημαντικό να υπάρχει ένα πρόγραμμα προστασίας στον υπολογιστή. Πρέπει αρχικά να σιγουρευτούμε ως γονείς ότι τρίτα άτομα δεν μπορούν να ελέγξουν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή τις προσωπικές μας πληροφορίες. Μετά θα πρέπει να εμποδίσου-με ή να μπλοκάρουμε συγκεκριμένες ιστοσελί-δες από τον υπολογιστή μας και να ελέγχουμε με συχνές προειδοποιήσεις τις σελίδες που έχουν επισκεφτεί τα παιδιά. Με αυτούς τους τρόπους ελέγχουμε το χρόνο που περνούν τα παιδιά στο διαδίκτυο χωρίς να τους το απαγο-ρεύουμε και έτσι να χάνουμε την εμπιστοσύνη τους και αυτοί τη δική μας. Επίσης οι γονείς πολλές φορές παραπονιούνται ότι τα παιδιά ξέρουν πολύ περισσότερα από τους ίδιους για το διαδίκτυο και ότι δεν μπορούν να κα-λύψουν ποτέ τις όλο και πιο ανεπτυγμένες γνώσεις των παιδιών τους για την τεχνολογία. Αυτό φυσικά είναι αλήθεια και κάτι το ανα-πόφευκτο. Η δική μας γνώμη δεν είναι ότι οι

66 67

γονείς χρειάζεται να ξέρουν περισσότερα για το διαδίκτυο, αλλά να έχουν συνεχώς ανοι-χτές τις οδούς επικοινωνίας με το παιδί τους και να συζητούν τις εμπειρίες του παιδιού, τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους. Είναι ση-μαντικό οι γονείς να μην γίνονται διδακτικοί ή συνεχώς οι συμβουλάτορες αλλά να δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά τους να τους μιλούν ανοιχτά για όλα τα θέματα, ακούγοντάς τους και προβληματίζοντας τα ίδια στο πώς να λύ-σουν ένα πρόβλημα ή να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση.

Το διαδίκτυο είναι τόσο πολύ εθιστικό αφού έχει την ικανότητα να κρατά την προσοχή μας με διάφορα ενδιαφέρον ερεθίσματα, σε ένα διαδικτυομένο κόσμο μπορείς να είσαι όποιος θέλεις, να είσαι μέλος μιας ομάδας και να έχεις ένα ρόλο που θα ήταν πολλές φορές αδύνατο να έχεις στην πραγματικότη-τα. Οι κοινωνικές επαφές με άλλους παίκτες ή chatters είναι ενισχυτικές και μπορείς να έχεις ρομαντικές ή άλλες προσωπικές σχέσεις με άτομα που μπορεί στην πραγματικότητα να μην μπορούσε το άτομο να έχει. Όμως παρ’ όλα τα προβλήματα, υπάρχουν και ευεργετι-κές χρήσεις της τεχνολογίας. Έτσι την ίδια στιγμή που συζητούμε τα προβλήματα και τρόπους αντιμετώπισης τους, υπάρχουν και τα καλά του διαδικτύου. Παραδείγματα των θετικών είναι σίγουρα η εκπαίδευση και η πληροφόρηση. Πολλές δουλειές έχουν γίνει πιο εύκολες και κάποιες δουλειές έχουν απλο-ποιηθεί με τη χρήση του διαδικτύου. Δημιουρ-γούνται καθημερινά νέες θέσεις εργασίας και ευκαιρίες για εργασία από το σπίτι. Υπάρχει πλέον αμεσότητα της πρόσβασης πληροφορι-ών και ποσότητας πληροφοριών για οποιοδή-ποτε θέμα. Για παράδειγμα βρίσκουμε πολλές

φορές τους εαυτούς μας να έχουμε μια ερώ-τηση και αυτόματα να λέμε ότι θα το ψάξουμε στο “Google”. Επιπρόσθετα, υπάρχει φτηνή και γρηγορότερη μορφή επικοινωνίας με ολό-κληρο τον κόσμο μέσω ηλεκτρονικού ταχυ-δρομείου και προγραμμάτων όπως skype και viber. Τέλος υπάρχουν οι διαδικτυακές υπηρε-σίες όπως e-banking, αγορά εισιτηρίων από το σπίτι, πληρωμές και τα λοιπά.

Στην προσπάθεια εκμετάλλευσης των θε-τικών του διαδικτύου και επίλυσης αρκετών από των επακόλουθων προβλημάτων, πολλές έρευνες μελετούν τρόπους που μπορούν να εφαρμοστούν θεραπείες μέσω του διαδικτύου που θα μπορούν να προσεγγίζουν τους νέους. Το διαδίκτυο, ως νέο μέσο παρέμβασης (πρό-ληψης και θεραπείας) είναι πιο κοντά στους σημερινούς νέους. Πιο εύκολα προσεγγίζεις ένα παιδί ή έφηβο με παιχνίδια στον υπολογι-στή και στο διαδίκτυο, παρά με συναντήσεις με κάποιο ψυχολόγο. Μέσω του διαδικτύου μπορούν να προσφερθούν υπηρεσίες σε νέ-ους που δύσκολα θα ζητούσαν βοήθεια με άλλα μέσα είτε λόγω ντροπής είτε απλά λόγω ευκολίας. Για παράδειγμα, κάποιοι νέοι μπορεί να ζουν σε απόμακρες περιοχές που συνήθως παραμελούνται από παρεμβατικά προγράμμα-τα.

Έγιναν ήδη πολλές έρευνες ανά το παγκό-σμιο χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο για αυ-τούς τους σκοπούς με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Στο Πανεπιστήμιο Κύπρου αυτή την περίοδο είναι υπό δημιουργία προ-γράμματα που θα εφαρμόσουν θεραπείες για την πρόληψη διατροφικών διαταραχών και για τη διακοπή του καπνίσματος στους νέους.

Έλενα Αλεξάνδρου Β.Sc. & ΜΑ In Counselling Psychology

Life Coach Professional Certificate in Specific

Learning Difficulties: Dyslexia

Οι αριθμοί δείχνουν πως το 25% των παι-διών ηλικίας 8 έως 9 ετών χρησιμοποιούν κι-νητό τηλέφωνο. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 75% για παιδιά ηλικίας έως 12 ετών, 8 στα 10 παιδιά έχουν κινητό στο Γυμνάσιο και 54% των μαθητών έχει το κινητό μαζί του στο σχολείο.

Το κινητό τηλέφωνο αποτελεί σήμερα ανα-πόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των παιδιών, όχι μόνο για να τηλεφωνούν σε φί-λους και να ανταλλάσσουν «βροχή» γραπτά μηνύματα, αλλά και για να παίζουν παιχνίδια, να παίρνουν φωτογραφίες, να κατεβάζουν τραγούδια, να ανταλλάσσουν βίντεο ή να συνδέονται στο Διαδίκτυο. Στην εφηβεία, το κινητό είναι πιο διαδεδομένος τρόπος επικοι-νωνίας, και ταυτόχρονα αποτελεί και “status symbol” με αποτέλεσμα οι νέοι να ξοδεύουν σημαντικό μέρος από το διαθέσιμο εισόδημά τους σε προϊόντα που αφορούν το κινητό τους τηλέφωνο. Η χρήση της κινητής τηλεφωνίας ξεκινάει για λόγους ασφάλειας και επικοινω-νίας, αλλά έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτή-ματα.

Χρειάζεται ένα παιδί κινητό τηλέφωνο;

Οι γονείς βλέπουν στο κινητό τηλέφωνο ένα μέσο με το οποίο μπορούν να είναι σε επα-φή άρα και πιθανό να ελέγχουν το παιδί τους

Κινητό τηλέφωνο.Μέσο επικοινωνίας ή εξάρτησης;

68 69

κατά την διάρκεια που αυτό βρίσκεται εκτός σπιτιού.

Τα παιδιά βλέπουν το κινητό τηλέφωνο πε-ρισσότερο σαν αξεσουάρ, και σαν μέσο γρήγορης και άμεσης επικοινωνίας με τους φίλους τους. Ταυτόχρονα είναι για τα παιδιά μια συσκευή η οποία τους δίνει τη δυνατότητα να ακούνε μουσική, να έχουν φωτογραφική μηχανή και πολλές φορές να σερφάρουν και στο ιντερνετ. Αυτές οι διαφορές είναι που δη-μιουργούν και τις αντιθέσεις των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων των κινητών.

Τι πρέπει να έχουμε «κατά νου» οι γονείς

Το κινητό δεν είναι μέσο ελέγχου

Είναι σημαντικό το παιδί να μην αισθάνεται ότι οι γονείς, μέσω του κινητού, είναι συνέχεια μαζί του και εισβάλλουν στο χώρο του. Κάτι τέτοιο θα εμποδίσει την ανάπτυξη της αυτονο-μίας και της εμπιστοσύνης στον εαυτό του.

Το κινητό δεν είναι υποκατάστατο της πα-ρουσίας των γονιών

Όσο συχνή και να είναι η επικοινωνία μέσω τηλεφώνου, τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστή-σει την φροντίδα και το ενδιαφέρον που οι γονείς δείχνουν στα παιδιά τους με το να είναι δίπλα τους.

Πώς να το χρησιμοποιεί σωστά

Αφού πάρουν το κινητό, καλό είναι οι γονείς να συζητήσουν μαζί του για το πώς μπορούν να χρησιμοποιούν το κινητό με τρόπο ασφα-λή για τα ίδια καθώς και για τις συνέπειες που έχει η αλόγιστη χρήση του. Για παράδειγμα, πρέπει να εξηγήσουν στο παιδί τους ότι καλό είναι να μη μοιράζει τον αριθμό του τηλεφώ-νου του απερίσκεπτα.

Όρια

Ένας τρόπος να οριοθετήσουμε τη χρήση του κινητού τηλεφώνου είναι να συμφωνήσου-με με το παιδί να πληρώνει το ίδιο από το χαρ-τζιλίκι του τις κάρτες ή τους λογαριασμούς για το κινητό τηλέφωνο. Με αυτό τον τρόπο μαθαίνουμε στο παιδί να αναλαμβάνει την ευ-θύνη των επιλογών του και το βοηθούμε να κα-ταλάβει ότι η αλόγιστη χρήση του θα του στε-ρήσει άλλα πράγματα. Ακόμη ένας τρόπος να βάλουμε όρια στη χρήση του κινητού είναι να ορίσουμε κανόνες (π.χ. Ότι το κινητό θα είναι απενεργοποιημένο τη νύχτα και κατά τη διάρ-κεια των μαθημάτων). Αν οι κανόνες αυτοί δεν τηρούνται θα πρέπει να υπάρχουν συνέπειες, π.χ. Στέρηση του κινητού για κάποιο χρονικό διάστημα. Και φυσικά, θα πρέπει οι γονείς να εφαρμόζουν τους κανόνες αυτούς με συνέ-πεια και σταθερότητα.

Δώστε καλό παράδειγμα

Δεν είναι δυνατόν να προειδοποιούμε το παι-δί για τις αρνητικές συνέπειες της αλόγιστης χρήσης του κινητού τηλεφώνου και ταυτόχρο-να εμείς να κάνουμε αλόγιστη χρήση του. Το παιδί θα αντιγράψει τη συμπεριφορά μας και δεν θα εμπιστεύεται τα λόγια μας, όταν αυτά δεν συμφωνούν με τις πράξεις μας.

Μηδενίζει τις αποστάσεις ή μήπως το αντί-θετο;

Η επικοινωνία μέσω τηλεφώνου και γραπτών μηνυμάτων αποτελεί τον πιο διαδεδομένο τρόπο επικοινωνίας σε παιδιά και εφήβους. Η οθόνη του τηλεφώνου δημιουργεί μια πλα-σματική αίσθηση ασφάλειας, που επιτρέπει στους εφήβους να εκφράζονται πιο εύκολα. Μέσα από αυτήν τα παιδιά επικοινωνούν, δια-

πραγματεύονται, εκφράζουν τη φιλία τους, το ενδιαφέρον τους, τα συναισθήματά τους γε-νικά. Την ίδια στιγμή όμως αυτή η ίδια οθόνη τους αποξενώνει.

Γιατί οι τηλεφωνικές συνομιλίες ή τα μηνύμα-τα δεν υποκαθιστούν ούτε στο ελάχιστο την πραγματική επαφή πρόσωπο με πρόσωπο. Γιατί εκεί μέσα δεν χωράνε η οπτική επαφή, η γλώσσα του σώματος, τα συναισθήματα που διακινούνται όταν ερχόμαστε σε επαφή με κά-ποιον. Μέσα από την υπερβολική χρήση του κινητού τηλεφώνου, οι ανήλικοι εθίζονται σε μια «τεχνητή» επαφή με τους συνομηλίκους τους, που οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη αί-σθηση μοναξιάς. Καλό είναι οι γονείς να προ-τρέπουν τα παιδιά τους να έρχονται σε πραγ-ματική επαφή με τους ανθρώπους που θέλουν στη ζωή τους.

Όταν η χρήση γίνεται... εξάρτηση

Στις μέρες μας πολύς λόγος γίνεται για νέες κατηγορίες ψυχοπαθολογίας παιδιών και εφήβων που σχετίζονται με τη χρήση της νέας τεχνολογίας. Η «εξάρτηση από τα κινη-τά», ανήκει στην κατηγορία των «εξαρτήσεων συμπεριφοράς», όπως γενικά αποκαλείται ο εθισμός σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως το διαδίκτυο ή το φαγητό, που ενερ-γοποιούν συναισθήματα όπως η χαρά ή ευ-φορία. Τα συναισθήματα αυτά συνδέονται άμεσα με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, στη συγκεκριμένη περίπτωση με τη χρήση του κι-νητού, και ο χρήστης επιδιώκει συνεχώς να ασχολείται μ’ αυτό.

Το πρόβλημα εντείνεται όταν το άτομο επικε-ντρώνει την κατευθύνει μεγάλο μέρος της συ-νολικής του ενέργειας, προσοχής και σκέψης

στο κινητό. Η εξάρτηση από το κινητό τηλέ-φωνο έχει ως συνέπεια μια σοβαρή σε πολ-λές περιπτώσεις δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος, με τη μορφή ανησυχίας, νευρικό-τητας, έλλειψης αυτοπεποίθησης, διαταραχής του ύπνου ή όρεξης κ.α. Στις περιπτώσεις αυ-τές οι γονείς θα πρέπει να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.

Ποια είναι η κατάλληλη ηλικία για την αγορά κινητού τηλεφώνου;

Σύμφωνα με έρευνες η χρήση και μόνο του κινητού τηλεφώνου από παιδιά κάτω των οκτώ ετών αντενδείκνυται αφού σε αυτή την ηλικία ο εγκέφαλος είναι αρκετά ευάλωτος.

Ένα παιδί εννέα έως δώδεκα ετών δεν είναι απαραίτητο να έχει δικό του κινητό τηλέφωνο, διότι εκ των πραγμάτων τα παιδιά αυτής της ηλικίας πρέπει να είναι υπό την επίβλεψη μεγα-λυτέρων, όπως γονέων, δασκάλων, αδερφών κλπ.

Συνεπώς, εάν χρειαστεί να υπάρξει πρό-σβαση σε κινητό τηλέφωνο, τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτό του υπεύθυνου για την επίβλεψή του.

Μετά από το 13ο έτος και εφόσον το επι-θυμεί το παιδί μπορεί να γίνει συζήτηση για τους λόγους που αυτό θέλει κινητό τηλέφωνο. Κάθε παιδί βέβαια είναι μοναδικό, το οποίο συνεπάγεται και διαφορετικό επίπεδο ωριμό-τητας από παιδί σε παιδί αυτής της ηλικίας. Πριν από την αγορά του κινητού τηλεφώνου είναι απαραίτητο να αξιολογηθεί το επίπεδο ωριμότητας και η δυνατότητα διαχείρισης της ευθύνης.

70 71

Αναστασία Οικονόμου, Προϊστάμενη Τομέα Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας, ΠΙΚ

Μαρία Κωνσταντίνου, Συνεργάτης Τομέα Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας, ΠΙΚ

ΕισαγωγήΤο Διαδίκτυο είναι σήμερα καθημερινό ερ-

γαλείο στη ζωή μας: για την αναζήτηση πλη-ροφοριών, για επικοινωνία, για αγορές, για ψυχαγωγία. Από μικρή ηλικία τα παιδιά έχουν

πρόσβαση στο Διαδίκτυο και το θεωρούν ως μια αγαπημένη ενασχόλησή τους. Η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά στην πλειοψηφία τους χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο πολλές φορές την ημέρα, ενώ η χρήση του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων είναι σχεδόν αυτονό-ητη για την ευρωπαϊκή νεολαία.

Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία Κύ-πρου, το ποσοστό των νοικοκυριών στην Κύ-προ που διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή

αυξάνεται συνεχώς. Το 2011 63.9% των νοικοκυριών είχαν πρόσβαση σε υπολο-γιστή, είτε γραφείου, είτε φορητό είτε πα-λάμης, ενώ το 90.3% των νοικοκυριών με εξαρτώμενα παιδιά διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Παράλληλα, η πρόσβαση στο διαδίκτυο από τα νοικοκυριά στην Κύπρο αυξάνεται. Το πρώτο τρίμηνο του 2011, το 57,4% των νοικοκυριών είχε τουλάχιστο μια φορά πρόσβαση στο διαδίκτυο σε σύγκριση με 31.7% το 2005.

Οι δυνατότητες που προσφέρει το Διαδί-κτυο είναι τεράστιες. Η αποτελεσματική αξι-οποίησή του, όμως, προϋποθέτει την ορθή χρήση του. Ως εκ τούτου, σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν αναπτυχθεί δράσεις και προ-γράμματα που στοχεύουν στη δημιουργία ασφαλέστερων συνθηκών αξιοποίησης των δυνατοτήτων του Διαδικτύου.

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμμα-τος Safer Internet και της Διεθνούς Ημέρας για την Ασφαλή Χρήση του Διαδικτύου, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου διοργανώ-νει ανάμεσα σε άλλες εκδηλώσεις «ανοικτό πανηγύρι» με ζωντανή ραδιοφωνική σύνδε-ση στα εμπορικά κέντρα Λεμεσού και Λευ-κωσίας. Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων οι περαστικοί έχουν την ευκαιρία να ενημε-ρωθούν για θέματα ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου από φορείς που ασχολούνται με το θέμα (όπως το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, την Αστυνομία Κύπρου, την ΑΤΗΚ κ.ά.). Επι-πρόσθετα, οι περαστικοί μπορούν να συμμε-τάσχουν σε διαγωνισμό με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου σε θέματα χρήσης του διαδικτύου και κατανόησης των δυνατοτήτων και κινδύνων που περιλαμβάνει.

ΜεθοδολογίαΓια τη διερεύνηση αυτή έχει αναπτυχθεί

ερωτηματολόγιο με 11 ερωτήσεις κλειστού τύπου και κάποια δημογραφικά στοιχεία. Το ερωτηματολόγιο έχει δοθεί το 2011 και το 2012 σε ανοικτές εκδηλώσεις για την ασφα-λή χρήση του διαδικτύου σε εμπορικά κέντρα (5/2/11 στο Cyprus Mall στη Λευκωσία, 8/2/11 στο My Mall Λεμεσό, 7/2/12 στο My Mall Λεμεσό και 11/2/12 στο Cyprus Mall στη Λευκωσία).

Ο πληθυσμός της διερεύνησης ήταν περα-στικοί οι οποίοι συμπλήρωναν το ερωτηματο-λόγιο για να λάβουν μέρος σε διαγωνισμό. Συνολικά απάντησαν στα ερωτηματολόγια 118 το 2011 και 75 το 2012.

Οι απαντήσεις των ερωτηματολογίων κα-ταχωρήθηκαν σε πρόγραμμα επεξεργασίας στατιστικών δεδομένων για περιγραφική στα-τιστική ανάλυση.

ΑποτελέσματαΟ συνολικός αριθμός των συμμετεχόντων

ήταν 118 το 2011 και 75 το 2012. Ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων το 2011 ήταν 24 ετών και το 2012 ήταν 22 ετών. Και τις δύο χρονιές το μεγαλύτερο μέρος των συμμετεχόντων (36% το 2011 και 52% το 2012) ήταν κάτω των 18 ετών. Οι μισοί συμ-μετέχοντες το 2012 ήταν μαθητές και μαθή-τριες (Ν=37). Το 2011 οι μαθητές ήταν το 29% των συμμετεχόντων (Ν=34).

Όπως φαίνεται στη Γραφική Παράσταση 1 οι περισσότεροι (94%) χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο σχεδόν καθημερινά ή τουλάχιστον δύο - τρεις φορές την εβδομάδα. Η Γραφική

Χρήση του Διαδικτύου και κατανόηση των δυνατοτήτων και κινδύνων που περιλαμβάνει (Διερεύνηση με ερωτηματολόγιο κατά τη διάρκεια ανοικτής εκδήλωσης για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου)

72 73

Παράσταση 2 δείχνει παρά μόνο ελάχιστες δια-φορές στις απαντήσεις μεταξύ των δύο χρονιών χορήγησης των ερωτηματολογίων. Βέβαια πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι εφόσον τα ερωτηματολό-γιο δόθηκαν στην εκδήλωση για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο ήταν πιθανότερο να συμμετέχουν άτο-μα τα οποία χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο. Από τα δεδομένα της Στατιστικής Υπηρεσίας (2011) για άτομα μεταξύ 16 με 74 ετών το 58% χρησιμοποι-εί το Διαδίκτυο τουλάχιστο μια φορά την εβδομά-δα. Μάλιστα η έρευνα της στατιστικής υπηρεσίας έδειξε ότι όσο αυξάνεται η ηλικία το ποσοστό των ατόμων που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μειώνεται. Στην παρούσα διερεύνηση το μεγαλύτερο μέρος των συμμετεχόντων ήταν νεαρής ηλικίας με ψηλό ποσοστό καθημερινής χρήσης.

Γραφική Παράσταση 1: Συχνότητα χρήσης του Διαδικτύου

Γραφική Παράσταση 2: Συχνότητα χρήσης του Διαδικτύου

Η Γραφική Παράσταση 3 παρουσιάζει τη συχνότητα χρήσης του Διαδικτύου ανά φύλο,

χωρίς ουσιαστικά συμπεράσματα.

Γραφική Παράσταση 3

Πιο συχνή χρήση του Διαδικτύου γίνεται κυρίως στο σπίτι (95% το 2012), στο σχολείο (36% το 2012) και στη δουλειά (27% το 2012). Αυτό συ-νάδει και με την ευρωπαϊκή έρευνα EU Kids Online όπου παιδιά ηλικίας 9-16 χρόνων σε 25 ευρωπα-ϊκές χώρες δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν το δια-δίκτυο κυρίως στο σπίτι (87%) και κατά δεύτερο λόγο στο σχολείο (63%). Το 2011 δήλωσαν πε-ρισσότερα άτομα ότι χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο στη δουλειά παρά στο σχολείο (Γραφική Παρά-σταση 4).

Το 2011, 26% των ατόμων κάτω των 18 ετών δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο στο σχολείο ενώ το 2012 αυτό το ποσοστό αυξήθηκε στο 45%.

Γραφική Παράσταση 4: Χώροι χρήσης του Διαδικτύου 2011 & 2012

Όσον αφορά στο χρόνο που διαθέτουν κάθε φορά που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο, το 2012 το 52% των συμμετεχόντων απάντη-σε 30 λεπτά με 1 ώρα, το 32% 2 με 4 ώρες και το 15% περισσότερες από 4 ώρες. Το 2011 δήλωσε ψηλότερο ποσοστό (39%) ότι χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο 2 με 4 ώρες από ότι το 2012 και χαμηλότερο ποσοστό (42%) σε σχέση με το 2012 για χρήση 30 λεπτά με 1 ώρα.

Γραφική Παράσταση 5: Χρόνος χρήσης του Διαδικτύου κάθε φορά 2011 & 2012

Από τη Γραφική Παράσταση 6 φαίνεται ότι περισσότερες γυναίκες (5% περισσότερες) παρά άντρες χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για περισσότερες από 4 ώρες τη φορά, ενώ 10% περισσότεροι άντρες χρησιμοποιούν το Δια-δίκτυο 2-4 ώρες τη φορά.

Γραφική Παράσταση 6:

Χρόνος χρήσης του Διαδικτύου κάθε φορά ανά ώρες και φύλο

Στην ερώτηση πόσων ετών αρχίσατε να χρη-σιμοποιείτε το Διαδίκτυο το 2012 ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 16 και το 2011 ο μέσος όρος ήταν 18. Οι τυπικές αποκλίσεις όμως ήταν σημαντικές επομένως δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ορθά τα αποτελέσματά αυτά. Εφόσον το μεγαλύτερο μέρος των συμμετε-χόντων ήταν κάτω των 18 ήταν αναμενόμενο να έχουμε νεαρότερη ηλικία έναρξης χρήσης του Διαδικτύου. Η Γραφική Παράσταση 7 δεί-χνει ότι όσο μεγαλύτερο σε ηλικία είναι το άτομο τόσο πιθανότερο να άρχισε αργότερα να χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο.

Γραφική Παράσταση 7:

Έτη που άρχισαν να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο ως προς την ηλικία τους (Δεδομένα 2011 & 2012)

Είναι ενδιαφέρον να δούμε ότι η πιο μικρή ηλικία έναρξης χρήσης του διαδικτύου ήταν τριών ετών και η πιο μεγάλη 68 ετών.

Η Γραφική Παράσταση 8 δείχνει τους κυ-ριότερους λόγους χρήσης του Διαδικτύου. Τόσο για το 2011 όσο και για το 2012 οι τέσσερις κυριότεροι λόγοι χρήσης του Διαδι-κτύου είναι η ανεύρεση πληροφοριών (82%, 88% αντίστοιχα), τα παιχνίδια (56%, 65%), για να κατεβάζουν υλικό (57%, 53%) και για

74 75

αποστολή και λήψη ηλεκτρονικών μηνυμάτων (58% και 53%). Η χρήση κοινωνικών δικτύ-ων φτάνει το 45% το 2011 και το 49% το 2012. Η χρήση υπηρεσιών αποστολής άμε-σων μηνυμάτων είναι 42% το 2011 και 52% το 2012. Κατά μέσο όρο αναφέρθηκαν από κάθε άτομο 4 διαφορετικές χρήσεις το 2011 και 5 το 2012. Σύμφωνα και με την Στατιστική Υπηρεσία το 2011 η πιο δημοφιλής δραστη-ριότητα στο Διαδίκτυο μεταξύ των Κυπρίων ηλικίας 16-74 ετών, ήταν η αναζήτηση πληρο-φοριών για προϊόντα ή υπηρεσίες, ενώ ακο-λουθούσε το διάβασμα/κατέβασμα ηλεκτρο-νικών εφημερίδων/περιοδικών. Συγκρίνοντας και με τα αποτελέσματα άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης πάνω από τον ευρωπαϊ-κό μέσο όρο βρίσκεται η Κύπρος στο παίξιμο ή κατέβασμα παιχνιδιών, εικόνων, ταινιών και μουσικής (56,3% των χρηστών του διαδικτύ-ου, δηλαδή 15,9% πάνω από τον μέσο όρο στην Ευρώπη), στις διασυνοριακές αγορές, στη συμμετοχή στα κοινωνικά δίκτυα (58,9% των ατόμων που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο στη Κύπρο), η αναζήτηση πληροφοριών για αγαθά και υπηρεσίες και η ανάγνωση εφη-μερίδων/περιοδικών (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011b).

Γραφική Παράσταση 8: Λόγοι Χρήσης του Διαδικτύου

Η Γραφική Παράσταση 9 δείχνει ότι οι δι-αφορές ανάμεσα στα φύλα είναι αμελητέες ως προς τους λόγους που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο.

Γραφική Παράσταση 9:

Λόγοι χρήσης του Διαδικτύου ανά φύλο

Η Γραφική Παράσταση 10 δείχνει τις δια-φορές στους λόγους χρήσης του Διαδικτύου ανάμεσα σε συμμετέχοντες κάτω των 18 ετών και άνω των 18 ετών. Τριπλάσιοι ανήλικοι δή-λωσαν ότι χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για να παίζουν παιχνίδια από ότι ενήλικες. Από την άλλη τετραπλάσιος αριθμός ενηλίκων παρά ανηλίκων δήλωσε ότι χρησιμοποιεί το διαδί-κτυο για αγορές και 6% περισσότεροι ενήλι-κες δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για αποστολή και λήψη ηλεκτρονικών μηνυμά-των.

Γραφική Παράσταση 10: Λόγοι χρήσης του Δια-δικτύου με ηλικιακό διαχωρισμό.

Σε ανοικτή ερώτηση «Σε ποιες δραστηριό-τητες στο Διαδίκτυο, περνάτε τις περισσότε-

ρές σας ώρες;» οι πιο συχνές απαντήσεις και τα δύο χρόνια ήταν παιχνίδια, πληροφορίες, facebook, email, chat (Πίνακας 1). Η ανα-ζήτηση πληροφοριών και τα παιχνίδια είχαν

μεγάλη συχνότητα απαντήσεων και στην προηγούμενη ερώτηση. Φαίνεται ότι ο περισ-σότερος χρόνος που περνούν στο διαδίκτυο μοιράζεται ανάμεσα στην κοινωνική δικτύω-

ση, σε παιχνίδια, ανεύρεση πληροφοριών και επικοινωνία.

Πίνακας 1: «Σε ποιες δραστηριότητες στο Διαδί-κτυο, περνάτε τις περισσότερές σας ώρες;»

(Ποσοστό του συνόλου των απαντήσεων κάθε χρονιάς)

Ο Πίνακας 2 δείχνει την κατάταξη των προτιμήσεων αντρών και γυναικών στην ίδια ερώτηση για το σε ποιες δραστηριότητες περνούν τις περισσότερες τους ώρες. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι διαφέρουν σε σημαντικό βαθμό οι απαντήσεις τους. Περισ-σότερες ώρες δηλώνουν οι γυναίκες να περ-νούν στα παιχνίδια και σε κοινωνικά δίκτυα και οι άντρες σε ανεύρεση πληροφοριών και παιχνίδια.

Πίνακας 2: «Σε ποιες δραστηριό-τητες στο Διαδί-κτυο, περνάτε τις περισσότερές σας ώρες;»

(Κατάταξη προτιμή-σεων ανά φύλο)

Δόθηκε ερώτηση «Τι από τα πιο κάτω δεν θα έπρεπε να κάνετε όταν χρησιμοποιείτε το Δι-αδίκτυο» στην οποία δίνονταν 7 επιλογές. Το μεγαλύτερο μέρος των συμμετεχόντων (97% το 2012, 88% το 2011) απάντησε ότι δεν πρέπει να δίνει προσωπικές πληροφορίες. Το 92% το 2012 (82% το 2011) απάντησε ότι δεν πρέπει να στέλνει προσωπικές φωτο-γραφίες σε ξένους. Περίπου τα ίδια ποσοστά ατόμων (84% το 2012, 77% το 2011) απά-ντησαν ότι δεν πρέπει να μιλούν με ξένους ή να εκμεταλλεύονται προσωπικά δεδομένα άλλων. Το 13% το 2012 και 19% το 2011 απάντησαν ότι δεν πρέπει να κατεβάζουν μουσική ή άλλο υλικό. Εφόσον η απάντηση δεν διευκρίνιζε αν αυτό θα γίνει παράνομα ή νόμιμα και μπορεί να το πήραν με τον άλλο τρόπο δεν μπορούμε να καταλήξουμε αν θεω-ρούν ότι είναι κάτι που δεν πρέπει να κάνουν ή όχι. Μικρό ποσοστό (7%) απάντησε ότι δε θα έπρεπε να μιλούμε με φίλους ή να στέλνουμε email σε φίλους (3%).

Γραφική Παράσταση 11

Όταν ζητήθηκε να βάλουν τις δυνατότητες του Διαδικτύου σε σειρά ανάλογα με το πόσο σημαντικές είναι για τους ίδιους τα αποτελέ-σματα και τα δύο χρόνια χορήγησης ήταν τα

76 77

ίδια. Η χρήση του Διαδικτύου για ενημέρωση φαίνεται να θεωρείται η πιο σημαντική. Ακο-λουθεί η χρήση του για επικοινωνία και μετά για ψυχαγωγία. Η εξ αποστάσεως μάθηση βρίσκεται στην τέταρτη θέση. Αν και τα κοι-νωνικά δίκτυα από άλλη ερώτηση φαίνεται να είναι κάτι που χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό εδώ τοποθέτησαν τη χρήση τους στην έκτη θέση της κατάταξης με βάση τη σημαντι-κότητα που έχουν για τους ίδιους.

Ζητήθηκε να βάλουν συγκεκριμένους κινδύ-νους του Διαδικτύου σε σειρά από το 1 μέχρι το 14 ανάλογα με το πόσο σημαντικοί είναι για του ίδιους. Ο ακόλουθος πίνακας δείχνει τα αποτελέσματα. Οι ερωτηθέντες φαίνεται να πιστεύουν ότι η αποπλάνηση, το ακατάλ-ληλο περιεχόμενο και ο εθισμός είναι οι πιο σημαντικοί κίνδυνοι. Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2011) οι μισοί ευ-ρωπαίοι πολίτες μείωσαν με κάποιο τρόπο τη χρήση του Διαδικτύου λόγο ανησυχιών για

την ασφάλεια, με τους νεαρότερους όμως να δείχνουν περισσότερη αυτοπεποίθηση. Όσον αφορά τα ανεπιθύμητα μηνύματα η ίδια έρευνα έδειξε ότι στην Κύπρο η παραλαβή τους αναφέρεται από μόνο από 1 στους 3 χρήστες ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο.

Πίνακας 4: Ταξινόμηση κινδύνων διαδικτύου με βάση τη σημαντικότητά τους

Ζητήθηκε να ιεραρχήσουν συγκεκριμένους τρόπους αντιμετώπισης κινδύνων στο Διαδί-κτυο ανάλογα με το πόσο σημαντικοί είναι για τους ίδιους. Ο ακόλουθος πίνακας δείχνει την κατάταξη με βάση το μέσο όρο της βαθ-μολογίας. Δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια συνέπεια στις απαντήσεις. Από άλλη έρευνα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011a) φάνηκε ότι με-ρικοί από τους χρήστες του διαδικτύου δεν ήταν σε θέση να περιγράψουν το λογισμικό ασφαλείας που εκτελείται στον υπολογιστή τους όταν σερφάρουν στο διαδίκτυο, πράγ-μα που ίσχυε ιδιαίτερα στην Κύπρο και σε κάποιες άλλες χώρες. Επίσης έδειξε ότι οι Κύ-πριοι δεν κάνουν συχνά αναβάθμιση το λογι-σμικό προστασίας τους με περισσότερο από το 40% του ευρωπαϊκού μέσου όρου να μην ξέρει πώς να το κάνει αυτό.

Πίνακας 5: Ταξινόμηση τρόπων αντιμετώπισης των κινδύνων του Διαδικτύου με βάση

τη σημαντικότητά τους

Στην ερώτηση «Από πού μάθατε τις περισ-σότερες πληροφορίες για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο;» το 2012 οι περισσότεροι (59%) απάντησαν από τους γονείς μου με επόμενες πηγές πληροφοριών να αποτε-λούν το σχολείο (54%) και οι εμπλεκόμε-νους φορείς (54%). Ακολουθούν τα ΜΜΕ (31%), οι φίλοι (26%) και τα αδέρφια (24%).

Οι διαφορές με την προηγούμενη χρονιά χορήγησης ήταν ότι περισσότεροι είχαν

δηλώσει ότι έμαθαν περισσότερα από τα αδέρφια τους (31%), από φίλους (25%) και γονείς (24%). Μόνο 21% το 2011 σε αντίθεση με το 54% της επόμενης χρονιάς δήλωσε ότι έμαθε περισσότερες πληροφο-ρίες από εμπλεκόμενους φορείς. Επίσης μόνο 19% δήλωσε το σχολείο το 2011. Η αύξηση πέραν του 30% στην ενημέρω-ση από τους γονείς, το σχολείο και τους εμπλεκόμενους φορείς ενδέχεται να οφεί-λεται και στις δράσεις που υλοποιούνται.

Γραφική Παράσταση 14

ΣυμπεράσματαΦαίνεται ότι στην Κύπρο η χρήση του Δια-

δικτύου είναι συχνή. Παρόλο που το δείγμα μας δεν είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυ-σμού της Κύπρου κάποια από τα αποτελέσμα-τα της διερεύνησης φαίνεται να συνάδουν με αποτελέσματα άλλων ερευνών. Επιπρόσθετα μεταξύ των δύο χρονιών χορήγησης δεν είχα-με μεγάλες διαφορές.

Φαίνεται ότι χρήση του Διαδικτύου κάνουν περισσότερο ηλικίες μεταξύ 7-38 χρονών. Η χρήση του διαδικτύου γίνεται κατά κύριο λόγο στο σπίτι και κατά δεύτερο λόγο στο σχολείο. Φαίνεται ότι υπάρχει βελτίωση στην αξιοποίηση του Διαδικτύου στα σχολεία εφό-σον μαθητές κάτω των 18 χρονών δηλώνουν αύξηση της χρήσης του Διαδικτύου στο σχο-λείο το 2012.

Οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν το Διαδί-κτυο κυρίως ½ - 1 ώρα την ημέρα με τέσσε-ρις κυριότερους λόγους χρήσης την ανεύρε-ση πληροφοριών, τα παιχνίδια, αποθήκευση υλικού και αποστολή και λήψη ηλεκτρονικών μηνυμάτων.

Φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες ήταν ενήμε-ροι για τις δυνατότητες και τους κινδύνους του Διαδικτύου. Θεωρούν ως πιο σημαντική δυνατότητα τη χρήση του Διαδικτύου για ενη-μέρωση, ακολούθως τη χρήση του για επικοι-νωνία και μετά για ψυχαγωγία. Παράλληλα, αναγνωρίζουν πρακτικές που μπορεί να τους εκθέσουν σε κίνδυνο με τις τέσσερις πιο ση-μαντικές να μην δίνουν προσωπικές πληρο-φορίες, να μην στέλνουν προσωπικές φωτο-γραφίες σε ξένους, να μην μιλούν με ξένους και να μην εκμεταλλεύονται προσωπικά δεδο-

μένα άλλων. Επιπρόσθετα, οι συμμετέχοντες

φαίνεται να πιστεύουν ότι η αποπλάνηση, το

ακατάλληλο περιεχόμενο και ο εθισμός είναι

οι πιο σημαντικοί κίνδυνοι.

Τέλος, φαίνεται πως η προσπάθεια των δια-

φόρων φορέων για ενημέρωση για το θέμα

της ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου έχει

αποτελέσματα εφόσον το 2012, 54% των

συμμετεχόντων δήλωσε ότι έμαθε περισσότε-

ρες πληροφορίες για την ασφάλεια στο δια-

δίκτυο από εμπλεκόμενους φορείς σε αντίθε-

ση με 21% το 2011.

Αναφορές

• Χ. Χαραλάμπους (2011). Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών

Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στα νοικοκυριά.

Λευκωσία: Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου.

• Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., and Olafsson, K.

(2011). Risks and safety on the internet: The perspective

of European children. Full Findings. LSE, London: EU Kids

Online.

• European Commission. (2011a). The seven pillars

of the Digital Agenda for Europe, Pillar 3: Trust and

Security. Retrieved from Digital Agenda Scoreboard

2011: http://ec.europa.eu/information_society/digital-

agenda/scoreboard/docs/pillar/security.pdf

• European Commission. (2011b). Digital Agenda

Scoreboard 2011. Retrieved from http://ec.europa.

eu/information_society/digital-agenda/scoreboard/

index_en.htm

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ

ΠΑ

ΓΚ

ΥΠ

ΡΙΑ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝ

ΕΩ

Ν

1968

Στοιχεία Επικοινωνίας με την Παγκύπρια Σχολή Γονέων:

Ιφιγενείας 73, 2003, Στρόβολος, ΛευκωσίαΤ.Θ. 27298, 1643, Λευκωσία

Τηλέφωνο: 22 754466Τηλεομοιότυπο: 22 345103

email: scholigoneon@cytanet.com.cywww.scholigoneon.org.cy

www.facebook.com/scholigoneon

78