ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ 20

1Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝΙούλιος - Σεπτέμβριος ΤΕΥΧΟΣ 200

ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ : ΟΜΗΡΟΥ 34,106 72 ΑΘΗΝΑ

Κ.Ε.Μ.Π.Α

ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ ΑΡ. ΑΔΕΙΑΣ ΚΕΜΠΑ

4383

ΚΩΔ. : 7362

Συνέντευξη του Προέδρου του Σ.τ.Ε.:Παναγιώτη Πικραμμένου

To ζήτημα τηςμετανάστευσηςτης Αγγελικής Παπαπαναγιώτου - ΛέζαΠροέδρου Πρωτοδικών Δ.Δ.

Γράφουν οι :Γλυκερία ΣιούτηΑγγελική Θεοφιλοπούλου Κρίτωνας Αρσένης Δημήτρης Μέλισσας Κωνσταντίνος Κατερινόπουλος

2 Ιούλιος - Σεπτέμβριος


lawprofileΤα τελευταία χρόνια γίναμε μάρτυρες τρομακτικών περιβαλλοντι-

κών καταστροφών, με αποκορύφωμα τις τελευταίες πυρκαγιές στην Αττική, οι οποίες ρούφηξαν ανεπιστρεπτί τον ζωτικό αέρα,

που μας είχε απομείνει, ως ελάχιστη απολαβή αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης. Στο πνεύμα αυτής της εκτεταμένης βλάβης, που απειλεί ενεργά όχι μόνο πλέον την ίδια μας την ύπαρξη αλλά πρωτίστως το μέλλον των παιδι-ών μας, ήρθε ως συλλυπητήρια ανακούφιση η αίσθηση ότι η νέα κυ-βέρνηση αφουγκράστηκε το πρόβλημα, ανέγνωσε διορατικά τον άμεσο κίνδυνο που ενέχει η συντονισμένη μέχρι πρότινος πολιτειακή απουσία και αδράνεια για το ζήτημα περιβάλλον και ανήγαγε αυτό σε ύψιστο πο-λιτειακό αγαθό, σε προστατευτέο ατομικό δικαίωμα, διαμορφώνοντας μια ολόκληρη προγραμματική προεκλογική εκστρατεία αλλά και κυ-βερνητική στοχοθέτηση για την ανάπλαση, προστασία και συνεκτίμησή του, ως sine qua non προϋπόθεσης, για κάθε πολιτική αλλαγή και συ-ναφή απόφαση.Κατέστη η άλλοτε αυτονόητη και δεδομένη βάση ζωής, ως προστα-τεύσιμη και διαφυλάξιμη αξία, ως προϋπόθεση για την αυριανή μας ύπαρξη. Στα πλαίσια αυτά, αποκτά μείζονα σημασία η αντιμετώπιση του πολε-οδομικού σχεδιασμού, ως προϊόν συντονισμένης πολιτικής, περιβαλ-λοντικής και ορθολογικής στοχοθεσίας, παρά ως τυχαία, αποσπασμα-τική και ευκαιριακή ενασχόληση με αυτό. Ο ελλιπής και σποραδικός πολεοδομικός σχεδιασμός, χωρίς οργανωμένη αντίληψη για την ορ-θολογική και σύμμετρη χρήση γης, η ανυπαρξία συγχρονισμένου και γενικευμένου ελεγκτικού μηχανισμού πολεοδομικών παραβάσεων, η καταπάτηση δασών, αιγιαλών κ.ο.κ τελούν σε άμεση αιτιώδη συνάφεια με την άναρχη πολιτική των τελευταίων ετών. Η γενικευμένη αντίληψη ότι το κράτος σε ό,τι αφορά την επιβολή του νόμου λειτουργεί ως ‘’τοποτηρητής’’ της περιφερειακά κινούμενης δη-μοσιονομικής διαφθοράς, συντηρήθηκε μέσα από κυρίαρχες πολιτι-κές, και υποτάχθηκε στα πλαίσια ενός «ρυπογόνου» πελατειακού συ-στήματος, το οποίο εξυπηρετούσε το στυγνό συμφέρον του πολίτη ως εξατομικευμένου ατόμου, έναντι του.Η πράσινη ανάπτυξη με όσες ιδεολογικές κυρίως αλλαγές αυτή συ-νεπάγεται, μπορεί να μετουσιωθεί μόνο εφόσον ενστερνιστούμε τη θεώρηση του περιβάλλοντος ως υπερατομικού αγαθού με μακρο-πολιτικές επιπτώσεις, τόσο στην ατομική εξατομικευμένη οντότητα του καθενός από εμάς, διασφαλίζοντας πρωτίστως την υγεία, άρα και τους όρους ζωής, δευτερευόντως όμως ως συλλογικού δικαιώματος που ενυπάρχουμε μέσα σ’ αυτό και το συντηρούμε μέσα από αμοιβαίες ατο-μικές υποχωρήσεις έναντι ατομικών διεκδικήσεων και ελευθεριών. Η διαμόρφωση παγκοσμιοποιημένου κοινωνικού consensus περί αναγωγής της προστασίας του περιβάλλοντος στην πρώτη βαθμίδα των βιοτικών μας αναγκών, ενυπάρχει στην αντίληψη περί πολιτικών προ-τεραιοτήτων, περί οικονομικού σχεδιασμού και μακροοικονομίας, περί επενδύσεων και χρηματοδοτήσεων εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

Διότι η ανε-πανόρθωτη πε-ριβαλλοντική ζη-μία δεν εντο-πίζεται μόνο στην ο φ θ α λ μ ο φ α ν ή βλάβη που προ-καλεί το ανθρώ-πινο χέρι με θε-τική ή αρνητική δράση, αλλά δι-αχέεται δημιουρ-γώντας υπερ-θέρμανση του πλανήτη, με αντίκτυπο σε σύνορα, όρια αιγιαλού, κα-ταστροφή κατοικημένων περιοχών κ.ο.κ, και μέσω της χρήσεως ρυ-πογόνων πηγών ενέργειας. Μελετημένος λοιπόν προσανατολισμός στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική, η ηλιακή, η κυματική, η βιοθερμία και τα γεωκαύσιμα θα μπορούσαν να περιορίσουν μελ-λοντικά τα αίτια της βλαπτικής κλιματικής αλλαγής. Περαιτέρω, το ζήτημα της αυξημένης κατανάλωσης ενέργειας και ο αναγκαίος περιορισμός της, χωρίς ποιοτικές εκπτώσεις στο επίπεδο ζωής των κατοίκων των οργανωμένων αστικών κέντρων, αναφαίνε-ται μόνο μέσω ενός νέου χωροταξικού σχεδιασμού αλλά και μιας συ-γκροτημένης τολμηρής κυκλοφοριακής πολιτικής, με επίκεντρο τα μα-ζικά μέσα μεταφοράς και τη ριζική απαγόρευση κυκλοφορίας στα κλει-στά κέντρα των πόλεων.Όλη η βιοθεωρία αυτή, θα παραμείνει όμως κενό διάγγελμα εάν δεν στοχοθετηθεί η αλλαγή αντίληψης της νέας γενιάς. Η σύγχρονη κοι-νωνία, εμφορούμενη πάντα από το φόβο ότι η βιομηχανική ανάπτυξη και η αστυφιλία θα συνθλίψουν το περιβάλλον και κατ’ επέκταση το ίδιο το άτομο ως μονάδα ζωής, στάθηκε απαθής και αποστασιοποιημένη από την ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος, αφού εν τοις πράγ-μασι μιλούσε για δεδομένο υπαρκτό αγαθό. Η νέα γενιά όμως, ήδη βι-ώνει τα πρώτα μικρά κτυπήματα της λαίλαπας που θα ακολουθήσει. Η βλάβη της ανθρώπινης υγείας είναι ολοένα και πιο συχνή, οι συνθήκες ζωής ολοένα και λιγότερο ανθρώπινες. Το επαπειλούμενο κακό παίρ-νει πια μορφή και η αναχαίτισή του μπορεί να μετουσιωθεί σε πράξη για τις επόμενες γενιές, μόνο εάν γαλουχηθούν τα νέα παιδιά στην ανα-ζήτηση της λύσης και στο σεβασμό της ζωής ως ζήτημα που μας αφορά διαχρονικά και συλλογικά όλους. Και η λύση γι’ αυτά είναι η ανοικοδό-μηση αέναης εκπαιδευτικής πολιτικής και κουλτούρας με επίκεντρο τη ζωή μέσα σε υγιές περιβάλλον. Είναι ζήτημα τιμής να διασφαλίσουμε για τα παιδιά μας τη ζωή που τους ανήκει. Διότι το δικαίωμα στη ζωή μετουσιώνεται στην εποχή μας στο θεμελιώδες δικαίωμα για ένα ανθρώπινο περιβάλλον.

Νικόλας ΚανελλόπουλοςΔικηγόρος- Σύμβουλος ΔΣΑ

Το κόστος της έκδοσης καλύπτεται αποκλειστικά απο τη διαφήμιση

Οι απόψεις που διατυπώνονται στα ενυπόγραφα άρθρα δεν εκφράζουν απαραίτητα την γνώμη και άποψη του περιοδικού ή/και της Συντακτικής Επιτροπής και αποκλειστικά υπεύθυνος προς τους τρίτους είναι ο υπογράφων έκαστο άρθρο.


περιεχόμενα5 Δικαιοθεσμικά, η νέα αντίληψη της έννοιας και της προστασίας του περιβάλ-λοντος από τον Κώστα Μποτόπουλο

6-7 Κράτος Δικαίου, ο Γιάννης Το-μαράς αναφέρεται στη διαχείριση των υδάτων και τα συνταγματικά δικαιώματα

18-19 Συλλογικά

20 Συνδικαλιστικά, ο Βασίλης Κα-τσαφάδος απαριθμεί τις μεγάλες προκλή-σεις που έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυ-βέρνηση στον τομέα της Δικαιοσύνης

21 Επιστηνομικά, Προνόμια των Ν.Π.Δ.Δ. αναφορικά με νόμιμους τόκους και τόκους υπερημερίας από τον Στρατή Καρβέλλη

22-23 Δικαιονομικά, ο Κώστας Κου-τσουλέλος «ξεχωρίζει» τα ηλεκτρονικά από τα κοινά έγγραφα

24-25 Ανθρώπινα Δικαιώματα, η εγγύηση του τεκμηρίου αθωότητας από το Βασίλη Χειρδάρη

26-27 Συνέντευξη, η συνάντηση με τον πρόεδρο του Σ.τ.Ε., Παναγιώτη Πι-κραμμένο

28-29 Όψεις, Η προβληματική του ζη-τήματος της μετανάστευσης από την Αγ-γελική Παπαπαναγιώτου - Λέζα

30-31 Απόψεις, οι βουλευτικές εκλο-γές στην Αλβανία υπό το βλέμμα του Νί-κου Βούτσα

32-33 Ιστορικά, το παρασκήνιο της ταινίας «Ζ». Ο Γιάννης Πετρουνάκος γρά-φει για την «Υπόθεση Λαμπράκη»

34-35 Νέοι Νομικοί, η Χαρά Αθανα-σίου παρουσιάζει ένα «Ανταγωνιστικό... νομοσχέδιο»

36 Συνεδριακά, η Έλσα Παπαζαχα-ρίου γράφει για το ετήσιο συνέδριο των Εμπορικολόγων

37 Στα έδρανα ολοταχώς, Τα νο-μολογιακά δεδομένα για το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ από τον Δημήτρη Σκαρίπα

38 Νομικές συνταγές, η Άννα Στρα-τινάκη μαγειρεύει αγωγές αποζημίωσης από το Δημόσιο βάσει των αρ. 105-106 Εισ. Ν.ΑΚ

40-41 Δικαιόπολις, Για μια κοφτερή άποψη σχετικά με τα τελευταία γεγονότα της επικαιρότητας…

42-43 Law & the city, οι κοινωνικές και ανθρώπινες στιγμές μας

44-45 Πολιτισμικά, ο πολιτισμικός Μεσαίωνας στο ΔΣΑ προβληματίζει τον Ηλία Αλουπογιάννη

46 Πολιτικό Καφενείο, Η χιουμοριστική σκοπιά της ελληνικής και διεθνούς επι-καιρότητας από τον Βαγγέλη Ρουπακιώτη

50 Η ζωή είναι ωραία, οι εναλλακτικοί προορισμοί για τις διακοπές των Χρι-στουγέννων από τον Βαγγέλη Ρουπακιώτη

8-15 Αφιέρωμα: «Περιβάλλον The game is over» 8-9 Η Γλυκερία Σιούτη μας ενημερώνει για την εξέλιξη του Ευρωπαϊκού Δικαίου Περιβάλλοντος

10-11 Η Αγγελική Θεοφιλοπούλου τονίζει τη συμβολή του Σ.τ.Ε. στην προ-στασία του περιβάλλοντος

12-13 Ο Κρίττων Αρσένης γράφει για την παγκόσμια συνάντηση στην Κο-πεγχάγη με θέμα την κλιματική αλλαγή

14-15 Ο Δημήτρης Μέλισσας προβληματίζεται για τη μη εφαρμογή του πο-λεοδομικού νόμου

16-17 Ο Κωνσταντίνος Κατερινόπουλος υπενθυμίζει αρχές και πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος

Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Τ Ω Ν Δ Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ω ΝΕΚΔΟΤΗΣ – ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: Νικόλας Κανελλόπουλος, Δικηγόρος-Σύμβουλος Δ.Σ.Α.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Τάσος Κεφαλέας, Δημήτρης Ευαγγελάτος, Γιώργος Τσιούνης, Δημήτρης Κορφιάτης, Τάσος Δημητρούκας, Γρηγόρης Παππάς, Αθανάσιος Τσίτσος, Αδαμαντία Μαργέτη-Κατσαούνη, Θανάσης Δημητρούκας, Γιώργος Σταθαράς, Κυριακή Αργυρίου, Κλεοπάτρα Χαλβατζή, Γιώργος Πλατίτσας, Μαρία Γρηγοράκη, Νέλλη Βαρ-ζαμπετιάν, Ιωάννης Πετρουνάκος, Έφη Ράμμου, Μιλτιάδης Καρπέτας, Στρατής Καρ-βέλλης, Νάσος Δημητρόπουλος, Νίκος Κουρέλης, Φωτεινή Βερνέζη, Κωνσταντίνος Μαυρουλάκης, Ιωάννης Κορκόβελος, Τιτίκα Νικέα, Άλκης Παππάς, Μαίρη Αμορ-γιανού, Κώστας Χρυσικόπουλος, Θεόδωρος Κανελλόπουλος, Ηλίας Αλόυπογιάννης, Μάκης Τζίφρας, Ευθύμιος Ναυρίδης, Νίκος Βούτσας, Ελένη Ζάρκου, Γιώργος Λω-ρίτης, Κώστας Κουτσουλέλος, Θεόδωρος Μαντάς, Γιώργος Συλλούρης, Φώτης Χα-τζηφώτης, Δημήτρης Σκαρίπας, Γιώργος Λαζουράς, Νίκος Σκούτας, Γιάννης Βλάχος, Γεώργιος Κούης, Ιφιγένεια Καρανδρέα, Κική Ρωμήου, Μαριλένα Καραντούση, Άκας Μανωλκίδης, Σέβη Πειραντάκου, Ζάχος Παπαδόπουλος, Παναγιώτης Περάκης, Γιάν-να Λιανού, Σοφοκλής Στεφανίδης, Κώστας Σφουντούρης, Σωκράτης Χυτήρης, Σωτήρης Παπαμιχαήλ, Χρήστος Μήλιος, Θανάσης Κόκκινος, Δώρα Παπαδάκη, Βασίλης Κατσα-φάδος, Άρης Κωνσταντάκης, Δομινίκη Οικονόμου, Μελίνα Δασκαλάκη, Θρασύβουλος Κονταξής, Βάσω Αναγνωστοπούλου, Νίκος Δήμας, Ρόη Παυλέα, Άρτεμις Κομπάρου, Αλεξάνδρα Στράγγου, Κωνσταντίνος Κατερινόπουλος, Μαρία Ζερβάκη, Θανάσης Ξη-ρός, Δημήτρης Κυριακαράκος, Ελένη Κιούση, Δημήτρης Παπασπύρου, Γεωργίου Γε-ωργίου, Κέλυ Σταμούλη, Χάρης Άνθης, Λία Αθανασοπούλου, Δημήτρης Κατσαρής, Πα-ναγιώτης Νέλλας, Δώρα Καζιάνη, Βίκυ Καραγεώργου, Τίνα Κουτρουβίδη, Γεώργιος Αποστολόπυλος, Διονύσης Παντής, Γεράσιμος Θεοδόσης, Ηλίας Αδριανός, Γιώργος Αποστολόπουλος, Μαίρη Διακολιού, Φίλιππος Λέντζας, Χρήστος Κακλαμάνης, Στέφα-νος Παπαμιχαήλ, Γιάννης Αυγερινός, Ηλίας Μανιάτης, Νανά Βρυώνη, Ελένη Κεφαλή, Μάρα Χρυσοβέργη, Σπύρος Αντωνέλος, Μανώλης Γαβράς, Γιάννης Φιλανδρος, Πα-ντελής Καμάς, Γιώργος Αθανασάτος, Δημήτρης Πλευράκης, Κωνσταντίνος Χασιώτης, Ιωάννης Μανιαδάκης, Βιβή Σκανδάλη, Χρυσάνθη Αδαμακοπούλου, Άννα Ζουρντατζή, Σίσσυ Τσίρου, Θεόδωρος Σταθαράς, Τζένη Σάκκα, Αλέξανδρος Χατζόπουλος, Κατερίνα Γιαννελάκη, Ευάγγελος Ντηνιακός, Βασίλης Δημητρούκας, Κουτσουλέλος Απόστολος, Νίκος Πρασιανάκης, Σπύρος-Μάριος Παγκράτης, Αννίτα Κόντου, Χρήστος Μαρούδας.

ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ:Κώστας Μποτόπουλος, Διδακτ. Συντ. Δικαίου,

Γιάννης Τομαράς, Δικηγόρος

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:Βαγγέλης Ρουπακιώτης,

Δικηγόρος Αθηνών

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:Άννα Στρατινάκη,

Δικηγόρος-Σύμβουλος Δ.Σ.Α. Βασίλης Κατσαφάδος,

Δικηγόρος-τ. Σύμβουλος Δ.Σ.Α.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ:Χαρά Ζέρβα, Δικηγόρος Αθηνών

ΕΚΤΥΠΩΣΗ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ-ΕΚΔΟΣΗ: Μαχαλιώτης Αθανάσιος

Λ. Αθηνών 380 Δαφνί Χαϊδαρίου 124 62Τηλ.: 210 5814017, Fax: 210 5814027Email: [email protected]

Μαχαλιώτης Α. - Γκιούλης Α. Ο.Ε.

Γραμματεία:Στεφανία Μπακάλη

Ομήρου 34, 106 72 - Αθήνα Τηλ.: 210 3611225, 210 3611236

fax: 210 3610227 e-mail: [email protected]

Επισκεφτείτε το www.dikaiorama.gr


Μια από τις πολλές καινοτομίες που εισέφερε ήδη στη δη-μόσια ζωή η νέα κυβέρνηση αφορά στην αντίληψη της έννοιας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Συμ-

βολικά και πρακτικά μέτρα όπως η δημιουργία ειδικού Υπουρ-γείου Περιβάλλοντος, η υιοθέτηση του «πράσινου» αναπτυξια-κού προτύπου, η νέα διοικητική διάρθρωση της λεγόμενης «πο-λιτικής προστασίας» (από φυσικές καταστροφές), ακόμα και η αναγγελία ότι η «πράσινη ανάπτυξη» γίνεται μάθημα στα σχολεία, λαμβάνουν υπόψη τους τις ανάγκες της εποχής και πηγαίνουν ολοφάνερα στη σωστή κατεύθυνση. Είναι φυσικά νωρίς για να μιλήσουμε για την έκβαση της απαραίτητης αλλαγής νοοτροπί-ας και πράξης από κράτος και πολίτες. Δεν θα ήταν όμως ίσως άχρηστο να θυμίσουμε, ότι κάθε πολιτικό μέτρο στον τομέα αυτό θα πρέπει να εδράζεται σε μια διευρυμένη – και γενικά άλλου είδους- λειτουργία του περιβάλλοντος ως δικαιώματος. Αγώ-γιμου, αλλά και αυτοδεσμευτικού.Λέγεται συχνά ότι ο τρόπος που ένα σύγχρονο Κράτος Δικαίου αντιλαμβάνεται, διαπλάθει και προστατεύει τα δικαιώματα οφεί-λει να εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Θα πρόσθετα, μάλιστα, ότι ένα από τα πιο έγκυρα κριτήρια της ποιότητας του δικαιικού συ-στήματος σε μια χώρα είναι ακριβώς η δυνατότητα υποδοχής και η εν τοις πράγμασι υλοποίηση αυτής της προσαρμογής. Το δικαίωμα στο περιβάλλον αποτελεί το χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα: από δικαίωμα «πολυτελείας», οι συνθήκες της ζωής μας – του καπιταλισμού, θα έλεγαν, όχι άδικα, κάποιοι - το μετέτρεψαν, αδυσώπητα από το ξεκίνημα του 21ου αιώνα, σε προϋπόθεση επιβίωσης. Είναι πλέον ένα δικαίωμα που αποτε-λεί κυρίως υποχρέωση: δράσης σε εθνικό και υπερεθνικό επί-πεδο, πράξης αλλά και αποχής από πράξεις εκ μέρους των πο-λιτών της κάθε χώρας και όλων των χωρών. Τα δυο νέα χα-ρακτηριστικά -το επείγον του πράγματος και η αναγκαστικά δι-εθνής αντιμετώπιση των προβλημάτων- αλλάζουν όχι μόνο την οπτική, αλλά και την εν γένει λειτουργία του συγκεκριμένου δι-καιώματος και της σχέσης του με τα άλλα. Ο εγγενής «άξονας της σύγκρουσης» της περιβαλλοντικής προστασίας με την οι-

κονομική ελευθερία μετακινείται και νέα εκατέρωθεν όρια πρέ-πει να διαμορφωθούν. Η φροντίδα, αλλά και η ανάγκη, για την προστασία του περιβάλλοντος διαχέεται έτσι στο σύνολο των δη-μόσιων πολιτικών.Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο που η νέα Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρόνια κυοφορούμενη αλλά έτοιμη πια να γεννηθεί μετά τη δεύτερη ιρλανδική ένεση «Συνθήκη της Λισαβόνας», πε-ριλαμβάνει ειδικό τίτλο (τον 20ο) για το περιβάλλον, με ειδική μνεία στην κλιματική αλλαγή. Στα οικεία άρθρα περιέχονται όχι μόνο γενικές αρχές και παραινέσεις, αλλά και συγκεκριμένες κατευθύνσεις και υποχρεώσεις, προορισμένες να επηρεάσουν ευθέως και άμεσα τους εθνικούς νομοθέτες. «Τεχνικές» εκ πρώ-της όψεως διευθετήσεις, όπως η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» (που αναφέρεται μάλιστα στο επίμαχο τμήμα της νέας Συνθήκης), αποκτούν καθοριστική σημασία. Η περιβαλλοντική μέριμνα εισ-ρέει στο πεδίο της αναπτυξιακής και φορολογικής πολιτικής και στον καθορισμό κινήτρων για την άσκηση της οικονομικής δρα-στηριότητας, δημιουργεί ανάγκες για υπερεθνικές συνεργασίες και συγκλίσεις (όχι μόνο του τύπου της προσεχούς «Διάσκεψης της Κοπεγχάγης» αλλά και της ήδη δρομολογημένης ανταλλαγής και πώλησης ρύπων), και μεταβάλλει τις προτεραιότητες ακόμα και σε θεωρητικά απομακρυσμένα πεδία όπως η εκπαίδευση ή η σχέση κέντρου-περιφέρειας. Στην Ευρώπη η συνείδηση έχει αρχίσει να γίνεται πράξη. Στην Ελλάδα είμαστε ακόμα πιο καθυστερημένοι από ό,τι συνήθως. Οι ανάγκες αλλά και οι προσδοκίες είναι μεγάλες, το δε στοί-χημα της πρόσδωσης ουσιαστικού νοήμα-τος σε ένα «εν εξελίξει δικαίωμα» μας αφορά αυτή τη φορά όλους.

ΔΙΚΑΙ θεσμικάτου Κώστα Μποτόπουλου,

Συνταγματολόγου,τ. Ευρωβουλευτή

Το περιβάλλονως δικαίωμα

Είναι πλέον ένα δικαίωμα που αποτελεί κυρίως υποχρέωση: δράσης σε εθνικό και υπερε-θνικό επίπεδο, πράξης αλλά και αποχής από πράξεις εκ μέρους των πολιτών της κάθε χώρας και όλων των χωρών.


1. ΕΙΣΑΓΩΓΗΤο νερό είναι φυσικό αγαθό ζωτικής σημασί-ας για τον άνθρωπο. Η επιδεινούμενη τα τε-λευταία χρόνια λειψυδρία (σε παγκόσμιο επί-πεδο) και η επακόλουθη ξηρασία δημιουργούν τεράστια γεωπολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και βιολογικά προβλήματα. Βασικά αίτια οι με-γάλες κλιματικές αλλαγές στον πλανήτη (κυ-ρίως το φαινόμενο του θερμοκηπίου που αυ-ξάνει τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας και την ανάγκη κατανάλωσης περισσότερου νερού) σε συνδυασμό με την αλματώδη αύξηση του πα-γκόσμιου πληθυσμού, τις αυξημένες ανάγκες του ανθρώπου για νερό, την τεράστια ανά-πτυξη της βιομηχανικής και της αγροτικής πα-ραγωγής με ανάλογη κατανάλωση νερού, και την κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων. Αρ-κεί μια απλή επισήμανση: Ο παγκόσμιος πλη-θυσμός το 1900 ανερχόταν σε 1 δις και οι αρ-δευόμενες εκτάσεις περίπου σε 500 εκατ. στρέμματα. Σήμερα, ο παγκόσμιος πληθυσμός ανέρχεται περίπου σε 6 δις και οι αρδευόμενες εκτάσεις περίπου σε 3 δις στρέμματα.

2. ΞΗΡΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΠΕΡΗΜΩΣΗ.Η ξηρασία, που παρατηρείται όταν οι βρο-χοπτώσεις είναι σημαντικά χαμηλότερες από τα φυσιολογικά επίπεδα, προκαλεί σοβαρές υδατικές ανισορροπίες που επηρεάζουν δυ-σμενώς το εδαφικό βιο-παραγωγικό σύστημα. Η ξηρασία οδηγεί στην «απερήμωση», που σημαίνει υποβάθμιση της γης, σε άνυδρες, υπό-άνυδρες και ξηρές υπό-υγρές περιοχές. Η «ξηρασία» και η «απερήμωση» επηρεάζουν την αειφορική ανάπτυξη και δημιουργούν ση-μαντικά κοινωνικά και οικονομικά προβλή-ματα, όπως η φτώχεια, η κακή υγεία, ο υπο-σιτισμός και η έλλειψη επισιτιστικής ασφά-λειας. Ο Ο.Η.Ε. συνειδητοποίησε έγκαιρα το πρόβλημα, και, μετά από ειδικό Συνέδριο το 1977, προώθησε σύμβαση δράσης για την καταπολέμηση της απερήμωσης. Η σύμβαση

αυτή υπογράφηκε από την Ελλάδα στο Παρίσι, στις 14 Οκτωβρίου 1994, και κυρώθηκε αργό-τερα με το Ν. 2468/1997. Ο νόμος αυτός προ-βλέπει και εθνικά προγράμματα δράσης. Δυ-στυχώς όμως δεν έχει γίνει ακόμη αρχή εφαρ-μογής αυτού του νόμου.

3. ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ.Η χρήση του νερού των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη (που πηγάζουν από τα βουνά της Τουρκίας) δημιουργεί τριβές στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Συρία και το Ιράκ. Ο έλεγχος των υψωμάτων του Γκολάν από το Ισραήλ δη-μιουργεί προβλήματα στις σχέσεις του με τη Συρία, γιατί τα υψώματα του Γκολάν είναι το υδραγωγείο της λίμνης Τιβεριάδας και του πο-ταμού Ιορδάνη. Οι αγρότες της Νότιας Γαλλίας, καθώς και οι οικολογικές οργανώσεις, είναι αντίθετοι με τη μεταφορά νερού (με υδραυ-λικά μέσα) στους αγρότες της νοτιοδυτικής Ισπανίας. Οι αυτόνομες ισπανικές περιοχές της Καταλονίας και της Αραγονίας είναι σε μό-νιμη σύγκρουση για τη χρήση των νερών του ποταμού Έβρου. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τη χώρα μας στο άμεσο μέλλον με το κρα-τίδιο των Σκοπίων για τη χρήση των νερών του Αξιού ποταμού. Επίσης με τη Βουλγαρία για τη διευθέτηση των νερών των ποταμών Στρυμό-να, Νέστου και Έβρου.

4. Η ΖΟΦΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.Στην Ελλάδα, η χρήση των υδατικών πόρων κατανέμεται ως εξής: Γεωργία 85%, Ύδρευ-ση και Οικιακή χρήση 10%, Βιομηχανία-Ενέρ-γεια 5%. Οι αρδευόμενες εκτάσεις στην Ελ-λάδα ανέρχονται σε 16,5 εκατ. στρέμματα πε-ρίπου, ενώ το 90% των αυτών των εκτάσεων αρδεύεται με τεχνικές που δεν εξασφαλίζουν την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πό-ρων. Οι παράνομες γεωτρήσεις είναι πολ-λαπλάσιες των νομίμων ενώ εκείνες που έγι-

ναν με άδειες παραβιάζουν τους όρους λει-τουργίας τους. Με τις παράνομες γεωτρήσεις παρατηρείται ένας πρωτοφανής κανιβαλισμός των υπόγειων υδροφορέων. Υπόγεια νερά που βρίσκονται στο υπέδαφος αστικών και ημι-αστικών περιοχών, με φυσικό προορισμό την οικιακή χρήση τους από τους κατοίκους, με-ταφέρονται με υδραυλικά μέσα χιλιόμετρα μα-κριά προς άρδευση νεοφυών καλλιεργειών. Η αλόγιστη και απρογραμμάτιστη επέκταση των αρδευόμενων εκτάσεων έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα, καθώς πολλές από αυτές τις αρδευόμενες εκτάσεις προήλθαν από παράνομες καταπατήσεις, εκδασώσεις και εκθαμνώσεις δημοσίων εκτάσεων τα τε-λευταία 30 χρόνια. Είναι μία ευκαιρία, με την επέκταση του Κτηματολογίου σε όλη την Επι-κράτεια, να αποδοθούν στο Δημόσιο οι εκτά-σεις που καταπατήθηκαν και να περιοριστούν οι ιδιοκτήτες στην «ως έγγιστα» έκταση των συμβολαίων τους. Το γεγονός ότι υδροφόροι ορίζοντες πολλών περιοχών είναι παράκτιοι, δημιουργεί κι άλλον έναν κίνδυνο, καθώς η παρατηρούμενη άνοδος της στάθμης της θά-λασσας (από την άνοδο της θερμοκρασίας και το λιώσιμο των παγόβουνων), σε συνδυασμό με την υπεράντληση των παράκτιων περιοχών από τις γεωτρήσεις, επιφέρει τη σταδιακή δι-είσδυση υφάλμυρου νερού στους παράκτιους υδροφόρους ορίζοντες. Αποτέλεσμα του πα-ραπάνω, η αχρήστευση του γλυκού νερού για τις ανθρώπινες ανάγκες και η καταστροφή του οικοσυστήματος.

5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ.Η αλόγιστη -σε πολλές περιπτώσεις και παρά-νομη- μετατροπή εκτάσεων μη αρδευόμενων, κατά τον αρχικό φυσικό προορισμό τους (δη-λαδή δασώδεις και θαμνώδεις εκτάσεις), σε αρδευόμενες εκτάσεις, δημιουργεί μεγάλα οι-κονομικά και κοινωνικά προβλήματα, και τού-

του Γιάννη Τομαρά, Δικηγόρου

ΚΡΑΤ Σ δικαίου

( Γεωπολιτική, Κοινωνική, Οικονομική και Νομική προσέγγιση )

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ


το γιατί δημιουργεί υπεραξία των μη αρδευό-μενων από τη φύση τους εκτάσεων και μείωση της αξίας των αρδευόμενων από τη φύση τους εκτάσεων. Επίσης, από τη μία η έλλειψη νε-ρού για οικιακή χρήση δημιουργεί καθημερι-νές τριβές στις τοπικές κοινωνίες, και από την άλλη, η ελλιπής υδροδότηση των νοικοκυριών από τους Ο.Τ.Α. (Δήμους και Κοινότητες), για οικιακή χρήση, θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Όλες οι παραπάνω καταστάσεις προ-σβάλλουν βάναυσα σωρεία συνταγματικών δικαιωμάτων (π.χ. του άρθρου 2 παρ. 1 περί προστασίας της αξίας του ανθρώπου, του άρ-θρου 5 παρ.5 περί προστασίας της υγείας, του άρθρου 17 παρ. 1 περί προστασίας της ιδιοκτη-σίας και του άρθρου 24 παρ. 1 περί προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της αρχής της αειφορίας).

6. ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ.Στο άρθρο 18 παρ. 1 του Συντάγματος προ-βλέπεται ότι: «Ειδικοί νόμοι ρυθμίζουν τα σχε-τικά με την ιδιοκτησία και τη διάθεση ... ρεόντων και υπόγειων υδάτων και γενικά του υπόγειου πλούτου». Το κράτος σε εκτέλεση της συνταγ-ματικής επιταγής θέσπισε το Ν. 1739/87, ως ειδικό νόμο για τη «διαχείριση των υδατικών πόρων». Στη συνέχεια, και μετά την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23-10-2000, θέσπισε το Ν. 3199/2003 «για την προστασία και διαχεί-ριση των υδάτων». Στην Οδηγία 2000/60/του ΕΚ και του Συμβουλίου της Ε.Ε. τονίζεται ότι «Το ύδωρ δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως όλα τα άλλα, αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της κατάλλη-λης μεταχείρισης». Στο Ν. 3199/2003, για την προστασία και διαχείριση των υδάτων, προ-βλέπονται μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα: • Σύσταση Εθνικής Επιτροπής Υδάτων (συμ-μετέχουν 6 υπουργοί), • Σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Υδάτων (προ-εδρεύει ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ και συμμετέ-χουν εκπρόσωποι κομμάτων, της ΕΝΑΕ, της ΚΕΔΚΕ, του ΤΕΕ, της ΠΑΣΕΓΕΣ, της ΓΣΕΕ, του ΙΓΜΕ κ.λ.π.), • Σύσταση ειδικής Γραμματείας στο ΥΠΕΧΩΔΕ, και, • Σύσταση Διεύθυνσης Υδάτων σε κάθε περι-φέρεια της χώρας, με σκοπό την έκδοση αδει-ών χρήσης νερού και εκτέλεσης έργων (π.χ. γεωτρήσεων) και τον έλεγχο εφαρμογής των όρων λειτουργίας τους.Στο άρθρο 10 παρ. 1 του νόμου προβλέπεται ότι: «Οι χρήσεις υδάτων διακρίνονται σε ύδρευ-ση, άρδευση, βιομηχανική χρήση, ενεργειακή χρήση και χρήση για αναψυχή. Η χρήση για ύδρευση έχει προτεραιότητα, ως προς την πο-σότητα και την ποιότητα, έναντι κάθε άλλης χρήσης».Για τους παραβάτες των όρων λειτουργίας των αδειών χρήσης νερού (δηλ. κατόχους γεωτρή-σεων) προβλέπονται οι ποινικές κυρώσεις του άρθρου 28 του Ν. 1650/86 (δηλ. ποινή φυλάκι-σης τριών μηνών έως δύο έτη και χρηματική ποινή).Επίσης για τους παραπάνω παραβάτες προ-

βλέπονται διοικητικές κυρώσεις, με την επι-βολή προστίμου από 200 μέχρι 600.000 Ευρώ και σε περίπτωση μεγάλης υποβάθμισης των υδάτων και κινδύνου θανάτου ή βαριάς σω-ματικής βλάβης ή ευρείας οικολογικής διατά-ραξης, την επιβολή προστίμου μέχρι 1.500.000 Ευρώ. Τέλος, ως διοικητικό μέτρο προβλέπε-ται και η οριστική διακοπή της άδειας άντλη-σης ύδατος (άρθρο 13). Τέλος, και επειδή το νερό δεν είναι εμπορι-κό προϊόν, η διάθεσή του με αντάλλαγμα σε τρίτους, για αρδευτική χρήση, απαγορεύεται. Μάλιστα, αν το αντάλλαγμα δεν δηλώνεται στην αρμόδια Δ.Ο.Υ., συνιστά και φορολογικό αδίκημα.

7. Η ΑΔΡΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ – ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΜΕΣΑ.Το νομικό πλαίσιο είναι επαρκές για την ορθή διαχείριση των υδάτων, όμως η Πολιτεία αδρα-νεί –διαχρονικά- προς εφαρμογή του. Και η αδράνεια αυτή οφείλεται στις αντιδράσεις των παρανομούντων, που προτάσσουν το προ-σωπικό τους κέρδος στην πιο χυδαία έκφρασή του και στο πιθανολογούμενο πολιτικό κόστος. Η μικροπολιτική όμως έχει και τα όριά της. Ο κίνδυνος καταστροφής του οικοσυστήματος, λόγω της κακής κατάστασης των υπόγειων υδάτων (υδατικού ισοζυγίου), είναι προ των πυλών. Η Πολιτεία οφείλει να δράσει άμεσα. Οφείλει να επανεξετάσει άμεσα το καθεστώς αδειοδότησης γεωτρήσεων και να ελέγχει δι-αρκώς και επαρκώς τους όρους λειτουργίας τούτων από τους χρήστες. Και κάθε πολίτης όμως που ζημιώνεται από τις παράνομες συ-μπεριφορές των αδειούχων γεωτρήσεων, έχει και δικαίωμα αλλά και υποχρέωση να ζητήσει έννομη προστασία. Τα ένδικα μέσα είναι πολ-λά. Στο ποινικό μέρος μπορεί, με μηνυτήρια αναφορά στον αρμόδιο Εισαγγελέα, να ζητήσει την τιμωρία των παρανομούντων και μάλιστα με την αυτόφωρη διαδικασία. Στο αστικό μέ-ρος μπορεί να ζητήσει αποζημίωση για κάθε υλική ζημία που θα υποστεί, καθώς και χρη-ματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης (π.χ. αν από τον ίδιο υδροφόρο ορίζοντα αντλού-νται ύδατα για οικιακή χρήση και για άρδευση καλλιεργειών και διακοπεί η υδροδότηση των νοικοκυριών, χάριν των καλλιεργειών, υπάρ-χει προσβολή της προσωπικότητας και ευθύνη προς αποζημίωση). Στο διοικητικό μέρος μπο-ρεί να ζητηθεί από τη Διοίκηση (δηλ. τον Γ.Γ.Π.) η επιβολή προστίμων και η οριστική διακοπή της λειτουργίας κάποιας γεώτρησης. Και σε περίπτωση άρνησης της Διοίκησης προσφυγή στα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια. Τέλος, σε περίπτωση διάθεσης νερού με αντάλλαγμα, μπορεί με αναφορά στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. να ζη-τηθεί ο έλεγχος δήλωσης του ανταλλάγματος στη φορολογία εισοδήματος.

8. Η ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ.Τόσο τα δικαστήρια ουσίας (Μον. Πρωτ. Βό-λου 121/03, Πολ. Πρωτ. Θηβών 231/95, Εφ. Αθ. 136/95, Εφ. Αθ. 5780/96, Εφ. Λαρ. 121/03) όσο και τα ακυρωτικά (ΑΠ 48/99, Σ.τ.Ε. 389/99, Σ.τ.Ε. 4531/98, Σ.τ.Ε. 2877/04, Σ.τ.Ε. 771/05) δέ-

χονται ότι: α. Το νερό αποτελεί φυσικό αγαθό για την ικα-νοποίηση κοινωνικών αγαθών, β. Τα φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν να εκτελούν έργα αξιοποίησης των υδατικών πό-ρων μέχρι να καλυφθούν οι πραγματικές ανά-γκες τους ύστερα από άδεια της Αρχής, γ. Κάθε φυσικό πρόσωπο έχει δικαίωμα χρή-σης του νερού, το οποίο ασκείται μετά από άδεια της αρμόδιας αρχής και περιορίζεται στο ανώτατο όριο των πραγματικών αναγκών του, ενώ το πλεονάζον υπόλοιπο διατηρείται σε εφεδρεία, δ. Τα υπόγεια νερά που βρίσκονται κάτω από ιδιωτικά ή δημόσια ακίνητα δεν είναι προϊόντα και συστατικά του ακινήτου, αλλά ανήκουν στο κοινωνικό σύνολο και η διαχείρισή τους ασκείται σύμφωνα με τους νόμους του κρά-τους, και, ε. Η διάθεση του ύδατος σε τρίτους με αντάλ-λαγμα απαγορεύεται, γιατί το νερό δεν απο-τελεί εμπορικό αγαθό.

9. ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΦΙΚΤΗ ΚΑΙ ΜΕ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ.Το γεγονός ότι η Γεωργία καταναλώνει το 85% των υδατικών πόρων πρέπει να αποτελέσει την αφετηρία για κάθε εφικτή και βιώσιμη πρόταση. Πρέπει να γίνει αναδιάρθρωση καλλιεργειών στη βάση δύο κατευθύνσεων: • Η πρώτη είναι τα ευνοϊκά συγκριτικά πλεο-νεκτήματα παραγωγής κι εμπορίας αγροτικών προϊόντων σε σχέση με αυτά άλλων ανταγωνι-στικών χωρών, και, • Η δεύτερη είναι η εγκατάλειψη των υδρο-βόρων καλλιεργειών, τα προϊόντα των οποίων συμβαίνει να μην είναι αυτοδύναμα αλλά επι-δοτούμενα (βαμβάκι-καπνός) και η παραγωγή προϊόντων του αγροδιατροφικού τομέα (ζώντα ζώα, κρέατα, γάλα, ψάρια, δημητριακά, φρού-τα, τρόφιμα και ποτά, ζάχαρη, λάδι κ.λ.π.). Ο αγροδιατροφικός τομέας στην Ελλάδα απο-τελεί έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους της Ελληνικής οικονομίας. Αυτό δέχεται και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυ-ξης και Τροφίμων.Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να ενταχθεί το Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης στο Γενικό Πλαί-σιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (απόφαση 687/2008 της Ολομέλει-ας της Βουλής) και να διευθετηθούν οι χρήσεις γης σε κάθε περιφέρεια, καθώς και οι συγκε-κριμένες καλλιέργειες σε κάθε περιοχή αγρο-τικής χρήσης. Μόνον έτσι θα επιτευχθεί και ο στόχος για συνολική διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας με τρόπο ώστε: α. να διασφαλίζεται η ορθολογική χρήση τους, β. να καλύπτονται ισόρροπα οι ανάγκες χρή-σης, και, γ. να προστατεύονται ιδιαίτερα τα υπόγεια απο-θέματα από την υπερεκμετάλλευση και την ποιοτική υποβάθμιση.


Σύμφωνα με το άρθρο 174.2 της Συνθήκης για την Ε.Ε., η πολιτική της Κοινότητας για το περιβάλλον «πρέπει να βασίζεται στην

αρχή της προφύλαξης και στην αρχή της διε-νέργειας πράξεων πρόληψης ...». Θα μπορούσε να υποστηριχθεί, καθώς δεν υπάρχει ορισμός για καμία από τις δύο αρχές στη Συνθήκη για την Ε.Ε. και συχνά χρησιμοποιούνται ως ταυ-τόσημες, ότι η προστιθέμενη νομική αξία τους δεν είναι ξεκάθαρη και πρέπει να χρησιμοποι-ούνται ως συνώνυμες1. Πάρα ταύτα, υπάρχει μία ορατή διάκριση μεταξύ των δύο αρχών. Η αρχή της πρόληψης εισήχθη στη Συνθήκη της Ε.Ε. με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 και αποτέλεσε το κεντρικό θέμα του Τρί-του Περιβαλλοντικού Προγράμματος Δράσης2. Υπογραμμίζει την ανάγκη δράσης για την προ-στασία του περιβάλλοντος σε ένα πρώϊμο στά-διο και απαιτεί τη λήψη μέτρων για να αποφευ-χθεί η βλάβη. Η καλύτερη περιβαλλοντική πο-λιτική συνίσταται στην πρόληψη δημιουργίας ρύπανσης ή οχλήσεων στην πηγή παρά στην προσπάθεια αντιστάθμισης των επιπτώσεών τους.Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι ένα εξαιρετικό διαδικαστικό εργαλείο για τη θέση της αρχής της πρόληψης σε ισχύ. Σύμ-φωνα με την Οδηγία 85/337 3 για την αποτί-μηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, εί-ναι ζωτικής σημασίας να γίνει επεξεργασία και εφαρμογή διαδικασιών, οι οποίες εξα-σφαλίζουν ότι τα κατάλληλα πραγματικά πε-ριστατικά λαμβάνονται υπόψη εγκαίρως κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, σχετικά με κάθε δραστηριότητα που επηρεάζει ουσιωδώς το περιβάλλον.

Η αρχή της προφύλαξης εμφανίστηκε στη Δι-ακήρυξη του Ρίο του 1992 ως αρχή 15, σύμ-φωνα με την οποία «... προκειμένου να προ-στατευθεί το περιβάλλον, η προληπτική προ-σέγγιση πρέπει να εφαρμόζεται ευρέως από τα Κράτη σύμφωνα με τις δυνατότητες τους. Όπου

επαπειλούνται σοβαρές ή ανεπανόρθωτες βλά-βες, η έλλειψη επιστημονικής βεβαιότητας δεν πρέπει να αποτελεί λόγο ματαίωσης αποδοτι-κών, συγκριτικά με το κόστος τους, μέτρων για να προληφθεί η περιβαλλοντική υποβάθμιση». Η αρχή της προφύλαξης έχει χαρακτηριστεί ως μία αλλαγή προτύπου στο διεθνές περι-βαλλοντικό δίκαιο4,και εισήχθη στη Συνθήκη της Ε.Ε. με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, το 1993. Μεγιστοποιεί την περιβαλλοντική προστασία, καθώς αντικείμενό της είναι η αποφυγή ενδε-χόμενων κινδύνων, και δικαιολογεί την ανά-ληψη δράσης για την πρόληψη βλάβης, στην περίπτωση που δεν υπάρχει αιτιώδης συνά-φεια που να προκύπτει ξεκάθαρα και αναντίρ-ρητα βάσει των διαθέσιμων επιστημονικών αποδεικτικών στοιχείων. Απαιτεί μέτρα πρό-ληψης της ρύπανσης ακόμη και αν ο κίνδυνος ή η έκταση της βλάβης είναι αβέβαιοι και εν-δέχεται να συνοδεύεται από την αντιστροφή του βάρους απόδειξης. Βέβαια, αυτό δεν ση-μαίνει ότι επιβάλλει καθήκον αποχής από κάθε καινοτόμο ή ενέχουσα κινδύνους δραστηριό-τητα, παρεμποδίζοντας ως εκ τούτου κάθε επι-στημονική ή τεχνολογική πρόοδο: πρέπει να τύχει εφαρμογής σε περίπτωση όπου υπάρχει λογική επιστημονική αξιοπιστία του κινδύνου5. Οι περιοχές όπου συνήθως εκδηλώνεται εί-ναι τα μέτρα για την κλιματική αλλαγή, τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, τη βιοασφάλεια και τη νομοθεσία τροφίμων, την ακτινοβολία από ηλεκτρομαγνητικές πηγές, τις εγκαταστάσεις κινητής τηλεφωνίας και τα λοιπά.Έχει υποστηριχθεί ότι η υλοποίηση της αρχής της προφύλαξης σημαίνει ότι μπορεί να λη-φθούν κοινοτικά μέτρα χωρίς να απαιτείται μία μελέτη αποτίμησης του κινδύνου, η οποία συ-χνά χρειάζεται πολύ χρόνο και είναι ασαφής ή ερμηνεύεται διαφορετικά ως προς τα απο-τελέσματα6. Δεν μπορεί κανείς εύκολα να συμ-φωνήσει με τη θέση αυτή, καθώς φαίνεται πε-ρισσότερο ορθολογικό να υιοθετήσει κανείς

μέτρα προστασίας μόνο αφού διενεργηθεί μία επιστημονική αποτίμηση του κινδύνου η οποία τεκμηριώνει μία μάλλον ισχυρή δυνατότητα επιζήμιων για το περιβάλλον συνεπειών μιας δραστηριότητας. Όπου υφίσταται ισχυρή αβε-βαιότητα, όσον αφορά την ύπαρξη ή την έκτα-ση των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, τότε πρέπει να ληφθούν προ-στατευτικά μέτρα ή πρέπει να απαγορευθούν οι δραστηριότητες που ενέχουν κίνδυνο.

Η αρχή της προφύλαξης αναπτύχθηκε λε-πτομερώς με την από 2.2.2000 Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής7, η οποία έθεσε τις κατευθυντήριες αρχές για την εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης. Η Ανακοίνωση καθο-ρίζει το πλαίσιο της αρχής της προφύλαξης με βάση τον κίνδυνο, δίνοντας έμφαση στη σχέ-ση μεταξύ της αρχής και της διαχείρισης των κινδύνων οι οποίοι ενδεχομένως να έχουν επιβλαβείς συνέπειες όσον αφορά στο περι-βάλλον και την υγεία ανθρώπων, ζώων ή φυ-τών. Καθιστά σαφές ότι δε μπορεί να γίνει επί-κληση της αρχής αυτής αμυντικά. Τονίζει επί-σης ότι το αποδεκτό επίπεδο κινδύνου έχει μία ισχυρή κοινωνική και πολιτική υποδήλωση. Συνιστά μία κατ’ ουσίαν πολιτική απόφαση, η οποία πρέπει να στηριχθεί στην αρχή της αναλογικότητας και σε μία ανάλυση κόστους-οφέλους, η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο πε-ριβαλλοντικές αλλά επίσης οικονομικές πα-ραμέτρους, την δημόσια αποδοχή και τυχόν εναλλακτικές επιλογές όπως επίσης ότι πρέπει να έχει συνοχή με μέτρα που έχουν ληφθεί σε παρόμοιες περιοχές8.

Η αρχή της προφύλαξης είναι πράγματι όχι μόνο μία νομική αρχή αλλά επίσης μία ηθι-κή και πολιτική αρχή, η οποία συνεπάγεται την ευθύνη της Κοινότητας και των κρατών για παρέμβαση και προστασία του κοινού από την έκθεση σε βλάβη, όταν η επιστημονική έρευ-να καταδεικνύει εύλογους κινδύνους. Η εφαρ-

της Γλυκερίας Π. Σιούτη,Καθηγήτριας τμήματος Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Η εξέλιξη στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο Περιβάλλοντος στους τομείς της περιβαλλοντικής προστασίας και της περιβαλλοντικής πληροφόρησης.

Η προληπτική περιβαλλοντική προστασία:Από την αρχή της πρόληψης στην αρχή της προφύλαξης

1.Kraemer Ludwig, EC Environmental Law, 4th edition,2000,Sweet &Maxwell,17)2.OJ 1983 C 46/1)

3.OJ 1985 L 175/404.Hohman Harald, Precautionary legal dutiew and principles of modern international law, 1994, 344


μογή της είναι καταρχήν μία κανονιστική επι-λογή αλλά ο βαθμός των υιοθετούμενων πο-λιτικών και μέτρων που έχουν επιλεχθεί αντα-νακλά τις αξίες τις οποίες μία συγκεκριμένη κοινωνία αναγνωρίζει στη φύση, στην ποι-ότητα ζωής και στην κοινωνική ισότητα. Ο επι-λεγόμενος τρόπος εφαρμογής της σε ένα κα-νονιστικό πλαίσιο αναδιανέμει κινδύνους και κόστη και επηρεάζει έντονα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες ιδιωτών, εταιριών αλλά και επιστημονικής κοινότητας, προκαλώντας έτσι περαιτέρω οικονομικές και κοινωνικές επι-πτώσεις9.

Η ελεύθερη πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες: Από τη Διακήρυξη του Ρίο στον Κανονισμό του Άαρχους.Όλα τα Περιβαλλοντικά Προγράμματα Δράσης (1973,1977,1983) και πιο συγκεκριμένα το Τέ-ταρτο Πρόγραμμα Δράσης του 1987 10 περιέ-λαβαν κατευθυντήριες αρχές για την επινόηση τρόπων βελτίωσης της πρόσβασης του κοινού σε πληροφορίες που τηρούνται από τις περι-βαλλοντικές αρχές, με σκοπό τη βελτίωση της περιβαλλοντικής προστασίας.Η αρχή 10 της Διακήρυξης του Ρίο του 1992 προβλέπει ότι «τα περιβαλλοντικά θέματα τυγ-χάνουν καλύτερης διαχείρισης με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων πολιτών στο σχε-τικό επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο κάθε ιδιώτης πρέπει να έχει κατάλληλη πρόσβαση στην πε-ριβαλλοντική πληροφορία, η οποία τηρείται από τις δημόσιες αρχές περιλαμβανομένης της πλη-ροφορίας σχετικά με επικίνδυνα υλικά και δρα-στηριότητες και την ευκαιρία να συμμετάσχει στις διαδικασίες λήψης απόφασης. Τα κράτη θα διευκολύνουν και θα ενθαρρύνουν τη δημόσια ευαισθητοποίηση και συμμετοχή καθιστώντας ευρέως προσιτές τις πληροφορίες. Πρέπει να προβλέπεται αποτελεσματική πρόσβαση σε δι-καστικές και διοικητικές διαδικασίες, περιλαμ-βανομένων σε αυτές ενστάσεων και αιτήσεων θεραπείας».Είναι προφανές από αυτή την πρώτη συστη-ματική διατύπωση ότι η ελεύθερη πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία θεωρείται απαραίτητη συνιστώσα της συμμετοχής στη λήψη απόφασης για τα περιβαλλοντικά θέματα και ουσιώδες εργαλείο για τη περιβαλλοντική προστασία. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στο Τέταρτο Πρόγραμμα Δράσης είχαν ως αποτέ-λεσμα σε κοινοτικό επίπεδο την υιοθέτηση της Οδηγίας 90/313 11. Η Οδηγία αυτή εστιάζεται στην ιδέα ότι είναι απαραίτητο να κατοχυρωθεί σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που βρί-σκεται σε όλη την Κοινότητα η ελεύθερη πρό-σβαση στις διαθέσιμες περιβαλλοντικές πλη-

ροφορίες γραπτής, οπτικής, ακουστικής ή μη-χανογραφικής μορφής που τηρούνται από δη-μόσιες αρχές και αφορούν την κατάσταση του περιβάλλοντος, καθώς και σε δραστηριότητες ή μέτρα που επιδρούν βλαπτικά ή δύνανται να επηρεάσουν το περιβάλλον καθώς και σε εκείνα που είναι σχεδιασμένα για να το προ-στατέψουν. Τονίζεται επίσης η ανάγκη για μία στρατηγική για την ενεργητική διάδοση πληρο-φοριών για την κατάσταση του περιβάλλοντος.Από την 14.2.2005, η Οδηγία 90/313 αντικατα-στάθηκε από την Οδηγία 2003/4 12, εν μέρει με σκοπό να καταστεί αυτή συνεκτική με τη Σύμ-βαση του Άαρχους και κυρίως προκειμένου να επεκταθεί η υπάρχουσα πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία.Ειδική αναφορά γίνεται στην αναγκαιότητα των δημοσίων αρχών να καταστήσουν διαθέσιμη και να διαδώσουν την περιβαλλοντική πληρο-φορία στο κοινό στην ευρύτερη δυνατή έκτα-ση, χρησιμοποιώντας ιδιαίτερα τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας.Ο ορισμός της περιβαλλοντικής πληροφορίας διευκρινίζεται περιλαμβάνοντας οποιαδήποτε μορφή για την κατάσταση του περιβάλλοντος, για τους παράγοντες, τα μέτρα ή τις δραστηριό-τητες που επηρεάζουν ή ενδέχεται να επηρεά-σουν το περιβάλλον ή το σχεδιασμό προστασί-ας του, σε σχέση με τις οικονομικές αναλύσεις κόστους-οφέλους που χρησιμοποιούνται και περιλαμβάνοντας πληροφορίες για την κα-τάσταση της ανθρώπινης υγείας και ασφά-λειας, τη μόλυνση της τροφικής αλυσίδας, τις συνθήκες της ανθρώπινης διαβίωσης, τους πολιτιστικούς χώρους και τις κτιριακές εγκα-ταστάσεις.Ο ορισμός των δημοσίων αρχών έχει επίσης επεκταθεί ώστε να μην καλύπτει μόνο την κυ-βέρνηση ή άλλους φορείς της δημόσιας διοί-κησης συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων γνωμοδοτικών φορέων σε εθνικό, περιφερει-ακό ή τοπικό επίπεδο αλλά επίσης κάθε φυ-σικό ή νομικό πρόσωπο που εκτελεί δημόσια διοικητικά καθήκοντα δυνάμει του εθνικού δι-καίου, περιλαμβανομένων ειδικών καθηκό-ντων, δραστηριοτήτων ή υπηρεσιών που σχε-τίζονται με το περιβάλλον ή που συνίστανται στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών σχετικών με το περιβάλλον, υπό τον έλεγχο κάποιου φο-ρέα ή προσώπου όπως αυτά αναφέρονται πα-ραπάνω. Το αντικείμενο αυτής της νέας Οδη-γίας είναι, όπως δηλώνεται, όχι μόνο να εξα-σφαλίσει την ελευθερία της πρόσβασης, αλλά και να εγγυηθεί το δικαίωμα της πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφορία που τηρείται από, αλλά επίσης και για, τις δημόσιες αρχές. Αυτό το δικαίωμα ασκείται από κάθε φυσικό

ή νομικό πρόσωπο χωρίς αυτό να αποδείξει ή ακόμη και να επικαλεστεί οποιοδήποτε συμ-φέρον.Η γενική υποχρέωση των δημοσίων αρχών να εξασφαλίσουν ελεύθερη πρόσβαση υπό-κειται σε ένα περιορισμένο αριθμό εξαιρέσε-ων και η γνωστοποίηση άρνησης πρέπει να αναφέρει τους λόγους γραπτά ή ηλεκτρονικά μέσα σε δύο μήνες από την παραλαβή της αί-τησης. Μία ενδιαφέρουσα καινοτομία είναι ότι οι προβλεπόμενοι λόγοι άρνησης πρέπει να ερμηνεύονται με περιοριστικό τρόπο, συνεκτι-μώντας σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση το δημόσιο συμφέρον που εξυπηρετείται με την παροχή πληροφοριών και το συμφέρον που εξυπηρετείται με την άρνηση. Έμφαση επίσης δίνεται στην ενεργητική πληροφόρηση, δη-λαδή στη διάδοση της περιβαλλοντικής πλη-ροφορίας χωρίς την προηγούμενη υποβολή αίτησης από ιδιώτη. Τα κράτη μέλη πρέπει να εγγυώνται ότι οι δημόσιες αρχές οφείλουν να διαδώσουν την περιβαλλοντική πληροφορία στο κοινό, με ένα ενεργό και συστηματικό τρό-πο ιδιαίτερα με μέσα τηλεπικοινωνίας και με το διαδίκτυο όπου αυτό είναι διαθέσιμο. Επί-σης, πρέπει να εγγυηθούν ότι η περιβαλλοντι-κή πληροφορία, κατάλληλα επικαιροποιημένη καθίσταται διαθέσιμη προοδευτικά σε ηλε-κτρονικές βάσεις δεδομένων που είναι εύ-κολα προσβάσιμες στο κοινό μέσω δημόσιων τηλεπικοινωνιακών δικτύων.

Η Σύμβαση για την πρόσβαση στην πληρο-φόρηση, για τη δημόσια συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύ-νη για περιβαλλοντικά θέματα, συνήθως γνω-στή ως Σύμβαση του Ααρχους, υπεγράφη στις 25.6.1998 και τέθηκε σε ισχύ στις 30.10.200113. Ως τον Ιούλιο του 2009, είχε υπογραφεί από 40 χώρες και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα . Η σύμ-βαση χωρίζεται σε 3 πυλώνες: πρόσβαση στην πληροφόρηση, δημόσια συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα. Πρόκειται για δι-αδικαστικά δικαιώματα, ως εργαλεία για να επιτευχθεί ο ουσιαστικός στόχος της περιβαλ-λοντικής προστασίας14 .

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα εφάρμοσε τη Σύμ-βαση Άαρχους με τη μορφή του Κανονισμού 1367/2006 15 και εν μέρει με τις Οδηγίες 2003/4 και 2003/35.Στόχοι του Κανονισμού του Άαρχους είναι να συνεισφέρει στην εφαρμογή της Σύμβασης του Άαρχους, ιδιαίτερα με: α. την εγγύηση του δι-καιώματος της δημόσιας πρόσβασης στην πε-ριβαλλοντική πληροφορία που λαμβάνεται ή

συνέχεια σελ.175.de Sadeleer Nicholas, Environmental principles-From political slogans to legal rules,2002,Oxford University Press,Oxford,91,158

6.Kraemer L.,177.COM 2000,http://europa.eu.int/comm./dgs/health_consummer/library/pub/pub07_en.pdf


Οι πρωτοποριακές διατάξεις του άρθρου 24 του Συντάγμα-τος του 1975, όπως αναθεωρήθηκαν το 2001, αφενός επι-βάλλουν στο κράτος την υποχρέωση προστασίας του φυ-

σικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, κι αφετέρου, επιτάσσουν τη χωροταξική οργάνωση της χώρας, την οποία, επίσης, ανα-θέτουν στο κράτος. Οι δύο αυτές υποχρεώσεις προδήλως αλ-ληλοεξαρτώνται, έτσι ώστε να μη νοείται προστασία του περι-βάλλοντος χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό και αντιστρόφως. Μά-λιστα, για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, ο συντακτικός νο-μοθέτης έλαβε ιδιαίτερη μέριμνα, εισάγοντας στο κείμενο του Συντάγματος ειδικές διατάξεις, με τις οποίες οι εκτάσεις με δα-σική βλάστηση υπάγονται σε αυστηρό προστατευτικό καθεστώς. Σε εκτέλεση της συνταγματικής αυτής επιταγής θεσπίστηκε και σειρά νόμων: ν.998/1979,ν.1337/1983,ν.1428/1984,ν.1650/1986,ν.3028/2002 κ.α. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, ερμηνεύοντας τους νόμους αυτούς υπό το φως της πιο πάνω συνταγματικής διάταξης, συνέβαλε αφενός στην προστασία του περιβάλλοντος και ει-δικότερα των δασών και των λοιπών οικοσυστημάτων, των μνημείων και του οικιστικού περιβάλλοντος, κι αφετέρου στην προώθηση του χωροταξικού σχεδιασμού της χώρας. Έτσι, κρί-θηκε (Σ.τ.Ε 3754/1981Ολ.) ότι αντίκειται στο άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος η επιτρέπουσα την αλλοίωση της μορφής ιδιωτι-κών δασών και δασικών εκτάσεων διάταξη του άρθρου 5 παρ. 6 του ν.δ. 886/1971 που επιτρέπει την οικιστική εκμετάλλευση ιδιωτικής δασικής έκτασης, ότι και οι επιτρεπόμενες από το Σύνταγμα και το νόμο επεμβάσεις σε δάσος ή δασική έκταση, όπως είναι η εγκατάσταση αιολικών σταθμών (Σ.τ.Ε. 3596/2007, 2569/2004) ή η εξόρυξη λατομικών ορυκτών(Σ.τ.Ε. 1986/2002) πρέπει να διενεργούνται με τη μεγαλύτερη δυνατή φειδώ, αφού προηγουμένως κριθεί αιτιολογημένως ότι η ικανοποίηση των συγκεκριμένων αναγκών που επιδιώκεται με την επέμβαση υπερτερεί της ανάγκης διαφύλαξης της δασικής βλάστησης και ότι δεν υφίσταται τρόπος ικανοποίησης των αναγκών χωρίς αλ-λοίωση της μορφής εκτάσεων με δασικό χαρακτήρα, ότι η, υπό όρους, επιτρεπτή λατομική δραστηριότητα συνδέεται με την υποχρέωση ανάπλασης του λατομικού χώρου μετά τη λήξη του χρόνου εκμετάλλευσης και ότι οι επιτρεπτές επεμβάσεις σε δα-σικές εκτάσεις δεν συνεπάγονται μεταβολή του νομικού χαρα-κτήρα των εκτάσεων αυτών, αλλά μόνο προσωρινή δυνατότητα

επέμβασης για την άσκηση συγκεκριμένης λατομικής δραστηρι-ότητας με υποχρέωση, μετά την παύση της λειτουργίας του λα-τομείου, αποκατάστασης του δασικού χαρακτήρα των εκτάσεων (Σ.τ.Ε. 2763/2006). Περαιτέρω, κρίθηκε ότι η επιβαλλόμενη από το άρθρο 7, παρ. 1β του ν. 2837/2000 αποκατάσταση λατομικών χώρων λειτουργούντων εκτός λατομικών περιοχών, αποσκοπεί προεχόντως στην επαναφορά, κατά το δυνατόν, του διαταραχθέ-ντος φυσικού τοπίου στην προτέρα κατάστασή του βάσει ειδικής μελέτης αποκατάστασης, η οποία μπορεί να προβλέπει και την εκτέλεση περαιτέρω λατομικών εργασιών, μόνον, όμως, εφό-σον είναι απολύτως αναγκαίες για την αποκατάσταση του λα-τομείου (Σ.τ.Ε. 2191/2006,πρβλ.Σ.τ.Ε.2675/2003,3393/2001).Εξάλλου, κατά την πάγια νομολογία του Σ.τ.Ε., τα οικοσυστήματα των ακτών, μέρος του φυσικού περιβάλλοντος, και δη ευπαθές, πρέπει, να τελούν υπό ιδιαίτερο καθεστώς ήπιας διαχείρισης και ανάπτυξης, η συνταγματική δε προστασία τους προϋποθέτει προεχόντως την κατάρτιση των οικείων χωροταξικών σχεδίων, στα οποία πρέπει να εντάσσονται, μεταξύ άλλων, και τα πάσης φύσεως λιμενικά έργα που συνιστούν ουσιώδεις τεχνικές πα-ρεμβάσεις και αλλοιώσεις των παράκτιων οικοσυστημάτων (Σ.τ.Ε. 1340/2007,2506/2002), ενώ τα «ρεύματα», οικοσυστήματα με ιδιαίτερο μικροκλίμα που συμβάλλουν πολλαπλώς στην ισορ-ροπία του περιβάλλοντος (ΣΕ 1801/1995, 4577/1998, 2656/1999, 2591/2005), διά των οποίων συντελείται κυρίως η απορροή προς τη θάλασσα των πλεοναζόντων υδάτων της ξηράς, πρέπει να δι-ατηρούνται από το κράτος στη φυσική τους κατάσταση προς δι-ασφάλιση της λειτουργίας τους ως οικοσυστημάτων, επιτρεπο-μένης μόνον της εκτέλεσης των απολύτως αναγκαίων τεχνικών έργων διευθέτησης της κοίτης και των πρανών τους προς δια-σφάλιση της ελεύθερης ροής των υδάτων, αποκλειομένης κάθε αλλοίωσης της φυσικής τους κατάστασης με επίχωση ή κάλυψη της κοίτης τους, ή τεχνική επέμβαση στα σημεία διακλαδώσεώς τους (Σ.τ.Ε. 4577/1998, 2315/2002, 2591/2005 κ.ά.).Κατά πάγια νομολογία η αυξημένη προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη διατήρηση των πολιτιστικών στοιχείων στο διηνεκές και κάθε επέμβαση πλη-σίον μνημείου πρέπει, κατ’ αρχήν, να αποβλέπει στην προστασία και ανάδειξη αυτού, να ενεργείται δε ενόψει των ιδιαίτερων χα-ρακτηριστικών και του είδους του μνημείου επί τη βάσει των δε-δομένων της επιστήμης, απαγορευμένων επεμβάσεων και χρή-

της Αγγελικής Θεοφιλοπούλου,Συμβούλου Επικρατείας, Προέδρου της Ένωσης Δικαστικών Λειτουργών Συμβουλίου της Επικρατείας

«Η συμβολήτης νομολογίας


σεων μη συμβατών προς την κατά προορισμό χρήση του μνη-μείου (Σ.τ.Ε. 2540/2005). Ο θεσμός της μεταφοράς συντελεστή δόμησης κρίθηκε ότι δεν συνάδει προς τις συνταγματικές αρχές της ορθολογικής χω-ροταξικής και πολεοδομικής ανάπτυξης, της προστασίας του οικιστικού περιβάλλοντος και της διαμόρφωσης των καλύτε-ρων δυνατών όρων διαβίωσης, και δεν μπορεί να αποτελέσει σύστημα πολεοδομικής σχεδίασης, γιατί θα οδηγούσε σε νό-θευση του ορθολογικού πολεοδομικού σχεδιασμού, έχει δε από τη φύση του δυσμενείς επιπτώσεις στο οικιστικό περιβάλλον της περιοχής υποδοχής του μεταφερόμενου συντελεστή, αφού συ-νεπάγεται απόκλιση από τους γενικώς ισχύοντες στην περιοχή όρους δόμησης και αύξηση της οικιστικής πυκνότητας σε αυτή, ότι μόνο ως μέθοδος αποζημίωσης στις περιπτώσεις που προ-βλέπονται από το άρθρο 24 παρ. 6 του Συντάγματος μπορεί να εισαχθεί από τον νομοθέτη, και μετά την πρόσφατη αναθεώρη-ση του Συντάγματος αποτελεί επιτρεπτό κατά το Σύνταγμα τρό-πο αποζημίωσης και των ιδιοκτητών ρυμοτομούμενων ακινή-των, αν οι τελευταίοι αποδέχονται να ικανοποιηθούν με τον τρό-πο αυτόν (Σ.τ.Ε. 2367/2007 Ολ., 6070/1996 Oλ.). Ακόμη, κρίθηκε ότι η ρύθμιση του θεσμού της μεταφοράς συντελεστή πρέπει να περιλαμβάνει σαφή προσδιορισμό των κριτηρίων επιλογής των ζωνών υποδοχής Σ.Δ., κριτηρίων αμιγώς πολεοδομικών και αναφερόμενων στις ζώνες αυτές (Σ.τ.Ε., Ολομ., 6070/1996, 1071/1994, 1072/1994, 1073/1994 κ.ά.). Συνήχθη δε ο κανόνας ότι επιτρέπεται να μεταφέρεται συντελεστής δόμησης, στις κα-θοριζόμενες ζώνες, μόνο από ακίνητα που βρίσκονται στην πε-ριφέρεια του ίδιου Δήμου ή Κοινότητας όπου βρίσκεται και το βαρυνόμενο με τον περιορισμό ακίνητο, διότι έτσι δεν νοθεύ-εται η πολεοδομική σχεδίαση και επιτυγχάνεται επιπλέον αντι-στάθμιση της επιβάρυνσης που ορισμένη περιοχή υφίσταται, λόγω της μεταφοράς σε αυτή συντελεστή δόμησης, με την ωφέ-λεια της ίδιας περιοχής από την ύπαρξη διατηρητέων κτιρίων, ο γενικώς ισχύων για την περιοχή συντελεστής δόμησης (Σ.τ.Ε. 2367/2007 Ολ., 6070/1996 Ολ.). Επίσης, κρίθηκε ως αντισυνταγ-ματική η παρ. 5 του άρθρου 7 του ν. 3044/2002, όπως τροποποι-ήθηκε με το άρθρο 14 παρ. 4 του ν. 3212/2003, που επιτρέπει τη Μ.Σ.Δ. σε συγκεκριμένα ακίνητα, στα οποία έγινε αλλαγή χρή-σης μέχρι 30.11.2003, χωρίς να λαμβάνεται καθόλου υπόψη η οικιστική επιβάρυνση της ευρύτερης περιοχής από αυτή τη νο-

μιμοποίηση της αυθαίρετης αλλαγής της χρήσης των ακινήτων (Σ.τ.Ε. 2367/2007 Ολ.). Περαιτέρω κρίθηκε ότι με τις διατάξεις του ν.1337/1983 που αναφέρονται στο θέμα των αυθαιρέτων κατασκευών διατηρείται ο κανόνας της κατεδάφισης των αυθαιρέτων (Σ.τ.Ε. 3632/1992, 1700/1995 κ.α.) και ότι η οριστική εξαίρεση από την κατεδάφι-ση αυθαιρέτων κτισμάτων της παρ. 1 του άρθρου 15, που βρί-σκονται εκτός σχεδίου πόλεων ή οικισμών προ του 1923, επι-τρέπεται μόνον όταν η εκτός σχεδίου περιοχή εντάσσεται σε πο-λεοδομικό σχέδιο, γιατί η οριστική κρίση περί εξαιρέσεως ή όχι από την κατεδάφιση αυθαιρέτου, χωρίς να έχει προηγηθεί έντα-ξη της εκτός σχεδίου περιοχής σε πολεοδομικό σχέδιο, θα καθι-στούσε την όλη ρύθμιση αντισυνταγματική (Σ.τ.Ε. 3356/2005). Στο πλαίσιο του επιβαλλόμενου από το άρθρο 24 χωροταξικού σχε-διασμού, έχει κριθεί ότι η εγκατάσταση βιομηχανικής ή βιοτεχνι-κής επιχείρησης είναι επιτρεπτή μόνο σε περιοχές που, με βάση νόμιμα κριτήρια, αναγόμενα τόσο στην ανάγκη αναπτύξεως της σχετικής παραγωγικής δραστηριότητας, όσο και στην ανάγκη προστασίας του φυσικού, οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλ-λοντος, έχουν καθορισθεί ως περιοχές προοριζόμενες για την ανάπτυξη της δραστηριότητας αυτής και όχι σε όσες περιοχές απλώς και μόνο δεν απαγορεύεται ρητά η συγκεκριμένη χρήση (Σ.τ.Ε. 2319/2002). Από τον κανόνα αυτό μπορούν να εξαιρεθούν στοιχειώδεις μόνο ως προς την κλίμακα και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον παραγωγικές δραστηριότητες χαμηλής όχλη-σης, εφόσον η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι σχετική με τις παραδοσιακές καλλιέργειες της περιοχής ή την αναπτυσσόμενη σ’ αυτήν κτηνοτροφία ή δασοπονία (Σ.τ.Ε. 3175/2009 παρ. 7μ.). Τέλος, κρίθηκε ότι η χρονική επέκταση του μεταβατικού κα-θεστώτος του ν. 1428/1984 με τις διατάξεις των παρ. 2, 3 και 4 του άρθρου 20 του Ν. 2115/1993 για όλα τα λατομεία, ακόμα και για όσα λειτουργούσαν χωρίς άδεια και με δυνατότητα μάλιστα επέκτασής τους σε όμορες περιοχές, αναιρεί κατ’ ουσίαν το σύ-στημα του νόμου για τη δημιουργία λατομικών περιοχών, κατά παράβαση της συνταγματικής αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης (Σ.τ.Ε. 705/2006 Ολ.). Το πιο πάνω μικρό δείγμα από τη νομολογία του Σ.τ.Ε. αρκεί για να καταδείξει γιατί το δικαστήριο αυτό καταξιώθηκε στη συνεί-δηση των πολιτών για τη συμβολή του στην προστασία του πε-ριβάλλοντος.

του Συμβουλίου της Επικρατείαςστην προστασία του περιβάλλοντος»


Σε λίγες ημέρες, στις 7-18 Δεκεμβρίου, στην Κοπεγχάγη της Δανίας θα συνα-ντηθούν οι εκπρόσωποι των κρατών

όλου του κόσμου για να αποφασίσουν τα μέ-τρα που θα λάβουμε για να σταματήσουμε την αλλαγή του κλίματος. Το διακύβευμα είναι βαρύ. Αν δεν λάβου-με τις απαραίτητες αποφάσεις, τότε τα παι-διά που γεννήθηκαν τα τελευταία χρόνια θα προλάβουν να δουν τον πλανήτη μας να γί-νεται αβίωτος. Αν δεν κάνουμε κάτι σή-μερα, το 2100 αναμένεται να έχει ανέβει η θερμοκρασία του πλανήτη κατά 4 βαθμούς ή και περισσότερο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η μέγιστη θερμοκρασία τα καλοκαίρια μας θα είναι 4 βαθμούς παραπάνω. Αυτό σημαίνει ότι θα εξαφανιστούν τα περισσότερα δάση, λίμνες, ποτάμια, ζώα και φυτά του πλανήτη, δεν θα υπάρχει τροφή και πόσιμο νερό στα περισσότερα μέρη του κόσμου και πολλά πολλά ακόμη. Το φυσικό θα ήταν, μόλις συνειδητοποιούμε αυτή την πραγματικότητα να κινητοποιούμα-στε για να αντιμετωπίσουμε άμεσα αυτή την απειλή. Όμως μας φαίνεται τόσο περίπλοκη και αναπάντεχη, που συνήθως προσπαθού-με να την αποφύγουμε. Κλασικοί τρόποι άρ-νησης είναι να λέμε «δεν ισχύει», «δεν θα με επηρεάσει», «δεν φταίω εγώ», «η δράση μου δεν θα είχε αποτέλεσμα». Θα θέλαμε όλο αυτό να ήταν ένα κακό όνειρο. Όμως στην πραγματικότητα, η μόνη ψευδαίσθηση εί-ναι η πίστη ότι μπορούμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας σα να μην τρέχει τίποτα.Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν συμβάλλει το λιγότερο στην Κλιματική Αλλαγή. Την ίδια στιγμή, όμως, βιώνουν τις πραγματικά χει-ρότερες επιπτώσεις. Στην Αφρική, εκατομ-μύρια άνθρωποι χρειάζονται χρονιά με τη χρονιά να μετακινούνται καθημερινά σε όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις για να βρουν

νερό, ξυλεία για να μαγειρέψουν, αλλά και τροφή. Είναι άνθρωποι που εξαρτώνται από τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα φυσικά οικοσυστήματα και δεν έχουν συμβάλλει καθόλου στην Κλιματική Αλλαγή. Είκοσι εκατομμύρια είναι έως σήμερα οι περιβαλ-λοντικοί πρόσφυγες, και αν δεν κάνουμε κάτι άμεσα, αναμένεται να φτάσουν τα 500 εκατ. έως το 2050. Εφαρμόζοντας την αρχή «Ο ρυπαίνων πληρώνει», ο αναπτυγμένος κόσμος πρέπει να βάλει το χέρι στην τσέπη και να πληρώσει για τις επιπτώσεις που βι-ώνει ο αναπτυσσόμενος από την Κλιματική Αλλαγή.Παρ’ όλα αυτά, οι αναπτυγμένες χώρες αντι-στεκόμαστε. Η Ε.Ε. στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στις 29-30 Οκτώβριου, παρά την προσπάθεια χωρών όπως η Ελλάδα, δεν κατάφερε να δεσμευτεί σχετικά με το ακρι-βές ύψος της χρηματοδότησης των ανα-πτυσσόμενων χωρών, κάτι που οι τελευταί-ες θέτουν ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους στις διαπραγματεύσεις. Αναγνώρισε όμως ότι 100 δις ευρώ ετησίως πρέπει να είναι η οικονομική συνδρομή του αναπτυγ-μένου κόσμου στον αναπτυσσόμενο, προ-κειμένου να αντιστραφεί η Κλιματική Αλ-λαγή και να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της, και όρισε ένα πλαίσιο της δικής της συ-νεισφοράς. Σύμφωνα με την πρόσφατη απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων, οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να καλύψουν μόλις κάτι παρα-πάνω από 1,3 δις ευρώ. Η αμερικανική περίπτωση είναι βεβαία πολύ ιδιαίτερη. Η εκλογή του πρόεδρου Ομπάμα, σήμανε την πλήρη μεταστροφή της πολιτικής των Η.Π.Α. απέναντι στην πα-γκόσμια περιβαλλοντική κρίση της Κλι-ματικής Αλλαγής. Ήδη, η Βουλή των Αντι-προσώπων ενέκρινε νομοθεσία για τον πε-

ριορισμό των αερίων του θερμοκηπίου κατά 17% έως το 2020 και κατά 80% έως το 2050 σε σχέση με το 2005. Αν και πραγματικά ση-ματοδοτούν μια ριζική αλλαγή στάσης των Η.Π.Α. απέναντι στην Κλιματική Αλλαγή, οι δεσμεύσεις αυτές υπολείπονται αρκετά των αντίστοιχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κα-θιστώντας συγχρόνως πολύ δύσκολη την επίτευξη μιας νέας, διεθνούς συμφωνίας στην Κοπεγχάγη, που να ανταποκρίνεται στα επιστημονικά δεδομένα για την αντιμετώπι-ση των χειρότερων επιπτώσεων της Κλι-ματικής Αλλαγής. Επιπροσθέτως, εκκρεμεί και είναι αβέ-βαιη η έγκριση της νομοθεσίας από τη Γε-ρουσία, με αποτέλεσμα η διαδικασία να μην αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν την Άνοι-ξη του 2010. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει τελικά έγκριση της εθνικής νομοθεσίας των Η.Π.Α. για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, η κυβέρνηση Ομπάμα έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι θα χρησιμοποιήσει τα υφιστάμενα νομοθετικά εργαλεία (τη νο-μοθεσία για την αποφυγή της αέριας ρύ-πανσης) για να περιορίσει τους ρύπους που προκαλούν Κλιματική Αλλαγή. Η επιλογή αυτή θα επιτρέψει σε επιχειρήσεις να προ-σφύγουν νομικά εναντίον της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει πιθανόν η έναρξη εφαρμογής των όποιων μέτρων, έως και δύο, κρίσιμα για τον πλανήτη, χρό-νια. Πιθανώς, οι Η.Π.Α. να προχωρήσουν στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, που μπορεί συνολικά να είναι τελικά συγκρίσιμα με αυτά της Ευ-ρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς, όμως, δι-αφαίνεται η έλλειψη πολιτικής βούλησης να δεσμευτούν στην Κοπεγχάγη σε συγκεκρι-μένους μετρήσιμους ποσοτικούς στόχους για τη μείωση των αερίων του Θερμοκηπίου στα πλαίσια μιας νέας διεθνούς δεσμευτικής

του Κρίτωνα Αρσένη, Ευρωβουλευτή ΠΑΣΟΚ

Από τη μάχη «ποιος θα σώσει τον πλανήτη»,

Κοπεγχάγη


συμφωνίας,που θα αντικαταστήσει το Πρω-τόκολλο του Κιότο. Αντί γι’ αυτό, οι Η.Π.Α. αναμένεται να επιδιώξουν μια διεθνή δέ-σμευση σε επίπεδο εθνικών μέτρων για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής και μάλιστα όχι στην Κοπεγχάγη, αλλά αργότε-ρα, αφού ολοκληρωθεί η έγκριση της εθνι-κής τους νομοθεσίας. Επιπρόσθετα, ακό-μη κι αν το κείμενο που θα προκύψει έχει τον χαρακτήρα της διεθνούς συμφωνίας, εί-ναι ιδιαίτερα πιθανό να μη μπορέσει να συ-γκεντρώσει τις 67 από τις 100 ψήφους που απαιτούνται στη Γερουσία για την έγκρισή του, ιδιαίτερα όταν ήδη υπάρχει δυστοκία για τη συγκέντρωση των 60 ψήφων που απαιτούνται για την έγκριση της σχετικής νομοθεσίας από τη Γερουσία. Η κατάσταση αναμένεται να γίνει ακόμη πιο δύσκολη εν όψει των επερχόμενων εκλογών του Νοεμ-βρίου 2010, των αυξημένων προεκλογικών πιέσεων και της ενδεχόμενης αλλαγής των πολιτικών συσχετισμών στη Γερουσία. Με τον τρόπο αυτό, οι Η.Π.Α. θα έχουν οδη-γήσει τα κράτη του κόσμου σε μια μη επαρ-κή και διάτρητη διεθνή συμφωνία για την αντιμετώπιση της διεθνούς περιβαλλοντι-κής κρίσης, την οποία τελικά μπορεί να μην καταφέρουν καν να επικυρώσουν.Αντίθετα, η Ε.Ε. πήρε εγκαίρως τις περισ-σότερες αποφάσεις. Αποφάσισε τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% έως το 2020 (κατά 30% αν υπάρξει αντίστοιχη διεθνής συμφωνία), αν και αυτό δεν φαίνεται να είναι ούτε επαρκές, ούτε φι-λόδοξο. Επιλέγει όμως να μη δεσμεύεται για το θέμα των δασών. Η αποψίλωση των δασών του ευρωπαϊκού νότου και η καταστροφή του δασικού μας πλούτου είναι συνεχής. Η καταστροφή αυτή είναι και αποτέλεσμα φυσικών αιτιών και της Κλιματικής Αλλαγής, αλλά και της τακτι-

κής πολλών κυβερνήσεων, που έκλειναν το μάτι στους καταπατητές γης να συνεχίσουν το έργο τους και δεν έστελναν το μήνυμα ότι δάσος που καίγεται, ξαναγίνεται δάσος.Μια ευρωπαϊκή πολιτική για την προστασία των δασών, για την αποκατάσταση των κα-μένων, για τη δάσωση περιοχών ακριβώς στα πλαίσια της ευρωπαϊκής συμβολής στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, εί-ναι απολύτως αναγκαία. Όπως είναι και ένας ευρωπαϊκός συντονισμός των δράσε-ων πρόληψης, αντιμετώπισης πυρκαγιών, αποκατάστασης δασών και δάσωσης νέων περιοχών.Και θα έπρεπε να τα είχαμε δρομολογήσει άμεσα, ιδιαίτερα εν όψει των καθοριστικών για το μέλλον του πλανήτη μας διαπραγμα-τεύσεων στη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης. Εκεί θα ζητήσουμε από τις αναπτυσσόμενες χώρες να προστατεύσουν τα τροπικά δάση. Θα θίξουμε το κρίσιμο ζήτημα της συμβο-λής της καταστροφής των δασών στις εκ-πομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά 20%. Πρέπει λοιπόν να είμαστε εμείς, αυτοί που θα δώσουμε το παράδειγμα, εξασφα-λίζοντας την απόλυτη προστασία των απει-λούμενων δασών, των απειλούμενων δι-κών μας δασών στην Ευρώπη που είναι τα μεσογειακά δάση.Η συζήτηση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική ιδιαίτερα επειδή στα χερσαία φυσικά οικο-συστήματα είναι αποθηκευμένη τριπλάσια ποσότητα άνθρακα από ό,τι υπάρχει στην ατμόσφαιρα, ενώ απορροφούν το 50% του άνθρακα που εκπέμπουμε στην ατμόσφαι-ρα κάθε χρονιά. Για τους λόγους αυτούς, η προστασία και η επέκταση των δασών, με βάση τις φυσικές διαδικασίες και χωρίς εμπορικούς σκοπούς, θα πρέπει να απο-τελεί απόλυτη προτεραιότητα των πολιτικών μας, τόσο για την αντιμετώπιση, όσο και για

την προσαρμογή των αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών στην Κλιμα-τική Αλλαγή. Αντίθετα με την Ε.Ε., οι Η.Π.Α. αποφάσισαν ήδη στη Βουλή των Αντιπρο-σώπων να δίνουν 5 δις δολάρια ετησίως για την αντιμετώπιση της αποδάσωσης του πλανήτη. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι χώρες πιέζονται να πάρουν πλέον σημαντικά μέτρα για την αντι-μετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής. Επίσης, όμως, βλέπουμε ότι ακόμη αντιστέκονται απέναντι στα επαρκή μέτρα και τις δεσμεύ-σεις για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας αυτής περιβαλλοντικής κρίσης Τα αποκα-λυπτικά παραδείγματα τις επικίνδυνης στά-σης των χωρών του πλανήτη στις διαπραγ-ματεύσεις είναι πραγματικά πολλά και αφο-ρούν πολλές άλλες χώρες. Τελικά, στόχος των διαπραγματευόμενων μερών γίνεται η αποφυγή της ευθύνης μιας επικείμενης αποτυχίας και όχι της ίδιας της αποτυχίας. Για το λόγο αυτό, περισσότερο παρά ποτέ είναι σημαντική η παγκόσμια κινητοποίηση των πολιτών για την κατακραυγή της υπο-κριτικής στάσης των αναπτυγμένων χω-ρών, αλλά και των βιομηχανικά αναπτυγμέ-νων αναπτυσσόμενων χωρών. Ας κάνουμε την Κοπεγχάγη μέρος της καθημερινής μας συζήτησης, ας ενημερωνόμαστε και ας αντι-δρούμε στις εξελίξεις των διαπραγματεύσε-ων. Η πίεση τον πολιτών του πλανήτη είναι αυτή τη στιγμή η μόνη που μπορεί να ανα-τρέψει την προδιαγεγραμμένη αποτυχία των προσπαθειών στην Κοπεγχάγη για μια δι-εθνή δεσμευτική συμφωνία με μετρήσιμους ποσοτικούς στόχους, που να ανταποκρί-νονται στα επιστημονικά δεδομένα για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής.

στη μάχη «ποιος δε θα έχει την ευθύνη της μη συμφωνίας».

Από τη μάχη «ποιος θα σώσει τον πλανήτη»,


Η μη εφαρμογή του νόμου:του Δημήτρη Μέλισσα,

Αναπληρωτή Καθηγητή ΕΜΠ, Δικηγόρου

1. Βλέποντας κανείς τις εκατοντάδες χιλιάδες, πάσης φύσεως, πολε-οδομικές αυθαιρεσίες, τις καταπατήσεις δημοσίων εκτάσεων, την οι-κοδόμηση σε δάση και σε περιοχές αγροτικής γης υψηλής παραγωγι-κότητας, την τσιμεντοποίηση του αιγιαλού και της παραλίας, την αδι-αφορία για την πολιτιστική κληρονομιά, μάλλον αναλογίζεται μέχρι πότε η πολιτεία θα συνεχίσει να απέχει από μια συγκροτημένη και καθολική παρέμβαση για την ανοικοδόμηση στη χώρα μας.

2. Η αποχή της Πολιτείας επισφραγίζεται ιδιαίτερα και από την ανεπάρ-κεια μηχανισμών ελέγχου και εφαρμογής των νομοθετημάτων, καθώς και μηχανισμών παρακολούθησης των αλλαγών σε κάθε οικοδομή και κατοικημένη περιοχή γενικότερα. Επίσης, η αδυναμία ουσιαστικού ελέγχου των χρήσεων γης στις αστικές και ιδίως στις περιαστικές πε-ριοχές καθιστά προβληματική την αντιμετώπιση των οικιστικών πι-έσεων, με συνέπεια η διαχείριση του αστικού χώρου να προκύπτει περισσότερο ως αποτέλεσμα μιας ευτυχούς συγκυρίας, παρά μιας ορ-θολογικής πολεοδομικής, περιβαλλοντικής και πολιτικής στοχοθεσίας. Αυτή η προβληματική προσέγγιση αποτυπώθηκε στην περιοχή των Λα-δάδικων στη Θεσσαλονίκη, όπου η παρέμβαση των αρμόδιων τοπικών αρχών και του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ανάπλαση της περιοχής περιορίστηκε τελικά μόνο στη διαμόρφωση πεζοδρομίων και ορισμένων πλατειών, με συνέπεια να επικρατήσουν ταβέρνες, μπαρ, καταστήματα με ζωντα-νή μουσική και καφετέριες.Την ίδια κατάσταση διαπιστώνει κανείς και στου Ψυρρή, όπου ανθεί σήμερα, όπως επισημαίνεται και στον Τύπο η «... μονοκαλλιέργεια των μπαρ και της ταβέρνας... Η γειτονιά έγινε μια ατελείωτη μπουζουκλερί, ένα γιγαντιαίο καφενεδάκι με ψεύτικα τούβλα...» 1.

3. Περαιτέρω, οι συγκρούσεις και η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων ελεγκτικών μηχανισμών εξασθενούν και, εν τέλει, ακυρώ-νουν τον έλεγχο των πολεοδομικών νομοθετημάτων. Έτσι, δοκιμάστηκε η συνεργασία και η ελεγκτική αποτελεσματικότητα των αρμόδιων ορ-γάνων για τη θέσπιση πλαφόν χωρητικότητας σε κάθε δρόμο ή υπο-πε-ριοχή της περιοχής Ψυρρή στην Αθήνα, που στόχο είχε την αποτροπή της έκδοσης πάσης φύσεως νέων αδειών για κέντρα διασκέδασης και εστιατόρια. Σήμερα, μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις (π.χ. Πλάκα) έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και ο έλεγχος των προ-

βλεπόμενων χρήσεων γης, ως ένα διεπιστημονικό εγχείρημα που οι στόχοι του είναι σαφείς και αποδεκτοί από τους κατοίκους, με εύρυθμη συνεργασία και συντονισμό των αρμόδιων διοικητικών οργάνων, «έτσι ώστε η επέμβαση να πείθει για τη σοβαρότητα του εγχειρήματος, για την αποτελεσματικότητά του και για την απόφαση της Πολιτείας να την εφαρ-μόσει μέχρι τέλους, με δύο λόγια να πείθει και να αποδεικνύει την κρα-τική αξιοπιστία»2 . Κατά την επικρατούσα άποψη, στη θεωρία, ο έλεγχος είναι και μέσο άσκησης της εξουσίας, η οποία άλλωστε, χωρίς τη δυνατότητα επιβο-λής της θέλησής της, δεν είναι νοητή3 . Επίσης, η νομολογία δέχεται ότι «η συνταγματική αρχή του Κράτους Δικαίου, του οποίου θεμελιώδης επιδίωξις είναι η πραγμάτωσις του Δικαίου εις την Πολιτείαν, επιτυγχά-νεται πρωτίστως διά της διαφυλάξεως του κύρους του νόμου»4 . Όμως, στο βαθμό που η κρατική εξουσία αδυνατεί να ασκήσει ή ασκεί πε-ριορισμένο έλεγχο της εφαρμογής ενός πολεοδομικού κανόνα δικαί-ου, τότε σχετικοποιείται η ικανότητα επιβολής της βούλησής της. Ως εκ τούτου, μειώνεται η ικανότητα του κράτους να εξουσιάζει, εφόσον αμ-βλύνεται η άσκηση κρατικού καταναγκασμού σ’ εκείνους που δεν υπο-τάσσονται στις επιταγές του, διότι διαφωνούν με αυτές. Από αυτήν την άποψη, ματαιώνεται ένας από τους πλέον βασικούς σκοπούς της κρα-τικής εξουσίας, που υλοποιείται με τη θέσπιση του κανόνα δικαίου: να διατηρεί την τάξη, να διασφαλίζει την κοινωνική συμβίωση και ειρήνη. Από τη στιγμή, όμως, που το κράτος δεν ελέγχει αποτελεσματικά αν ο πολεοδομικός νόμος εφαρμόζεται ορθά, δηλαδή σε σχέση με τις ιδι-αιτερότητες του οικείου πεδίου της κοινωνικής ύλης που επεδίωξε να ρυθμίσει, τότε οι πολεοδομικοί κανόνες δεν συνιστούν κατά κύριο και αποκλειστικό λόγο μέσο πίεσης προς τους αποδέκτες τους. Η μερική εφαρμογή του πολεοδομικού νόμου, δηλαδή η εφαρμογή του επί ορισμένων μόνο προσώπων, δημιουργεί μια κατάσταση προνομια-κής μεταχείρισης εκείνων που αρνούνται να υπαχθούν στην εφαρμογή του. Η ευνοϊκή από το κράτος αντιμετώπιση εκείνων που παραβιάζουν το νόμο, καταστρατηγεί την αρχή της ισότητας, στο μέτρο που συντρέχει διαφορετική μεταχείριση όμοιων περιπτώσεων, ή και ίση μεταχείριση ανόμοιων περιπτώσεων. Διότι το άρθρο 4 του Συντάγματος επιτάσσει, όχι μόνο την ισότητα του νόμου απέναντι στους πολίτες, αλλά και την ισότητα των πολιτών απέναντι στο νόμο.

1Μ. Πουρνάρα, «Του Ψυρρή δεν έγινε το Σόχο της Αθήνας», Εφ. Καθημερινή, 21.1.2007, Τέχνες και Γράμματα, σ. 5. 2 Δ. Ζήβας, «Η επέμβαση στην Πλάκα. Διαπιστώσεις και συμπεράσματα», σε: Ελληνική Εταιρεία, Η αναστήλωση των μνημείων στην Ελλάδα. Θεωρία και πρακτική, Δημόσια συζήτηση 8ης Ιανουαρίου 1986, Εισηγήσεις, 1986, σ. 36-38 (37).3α.α. Α. Μάνεσης, Συνταγματικό Δίκαιο, Ι, 1980, σ. 28 4ΣτΕ 247/1980.


εμπόδιο για τησύγχρονη ελληνική πόλη;4. Επίσης, θα πρέπει να επισημανθεί πως η αποχή του κράτους από την άσκηση ελέγχου για την εφαρμογή του πολεοδομικού νόμου και, κατ’ επέκταση, η αποχή του κράτους από την επιβολή κυρώσεων, γεν-νά, καταρχήν, υποψίες για αθέμιτες συναλλαγές του πολίτη με τη δι-οίκηση και με τους βασικούς παράγοντες της κοινωνίας, εμβολίζοντας έτσι τη διαδικασία νομιμοποίησής τους, δηλαδή την αναγκαία συναί-νεση του πολίτη που εξασφαλίζεται κατά τη διαδικασία πραγμάτωσης κάθε κρατικού και κοινωνικού θεσμού. Σε σχετική έρευνα5, μάλιστα, διαπιστώθηκε ότι ο Έλληνας πολίτης θεωρεί πως στις συναλλαγές με δημόσιους ή κοινωνικούς φορείς παρατηρούνται κατά κανόνα φαινό-μενα διαφθοράς, όπως καταρχήν με την Πολεοδομία, σε ποσοστό που φτάνει το 82,7%. Έπεται η Αστυνομία με 79,5 %, τα Νοσοκομεία με 79,4 %, η Εφορία με 78,8 %, το ΑΣΕΠ με 73,2 %, το Χρηματιστήριο με 71,7 %, οι Δήμοι με 61,1 %, η Εκκλησία με 46,7 %, οι κρατικές τράπεζες με 40,2 %. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το ύψος του ποσού που θεωρεί ο πο-λίτης ότι του ζητά ένας δημόσιος υπάλληλος για να ευδοκιμήσει το αί-τημά του, συναρτάται και με το ζήτημα, εάν η παρανομία του είναι άμε-σα αντιληπτή στο ευρύ κοινό ή όχι. Για παράδειγμα, στην Πολεοδομία ο πολίτης εκλαμβάνει ότι οφείλει να καταβάλλει πολύ μεγαλύτερα ποσά, απ’ ότι απαιτείται στην πραγματικότητα, για νομιμοποίηση αυθαιρέτου και για έκδοση οικοδομικής άδειας (περίπου 3.000 ευρώ), απ’ ό,τι για να διεκπεραιώσει υποθέσεις που σχετίζονται με την Εφορία (2.027 ευρώ) και με θέματα υγείας (1.499 ευρώ για θεραπεία και νοσήλια). 5. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η απουσία της Πολιτείας από μια σφαι-ρική και συστηματική πολιτική για την εφαρμογή του πολεοδομικού νό-μου δεν αποτελεί συγκυριακό φαινόμενο, και ότι τα αίτιά της δεν πρέπει να αποδίδονται μόνο στη δυσλειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Διότι τότε παραγνωρίζεται το γεγονός ότι με την αποχή της Πολιτείας συγκρο-τείται εκείνη η εκλογική πελατεία, η οποία ωφελείται από την «τεχνική ματαίωση» των σχετικών προβλέψεων του πολεοδομικού σχεδιασμού και νόμου. Μολονότι ο βαθμός πίεσης δεν αξιολογείται ποσοτικά, αλλά με βάση την επιρροή που μπορεί να ασκηθεί στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων του σχεδιασμού, πάντως η εξαιρετικά διευρυμένη μικροϊ-διοκτησία στην Ελλάδα –που ανέρχεται περίπου στο 80%, ενώ στα υπό-λοιπα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυμαίνεται ανάλογα από 10% έως 50%– προσδίδει σ’ αυτή την εκλογική πελατεία ένα ευρύ κοι-

νωνικό έρεισμα. Συγχρόνως, με αυτό το εφόδιο, η εκάστοτε πολιτειακή εξουσία, με την οποία η εν λόγω εκλογική πελατεία συναλλάσσεται, δι-ασφαλίζει την αντίστοιχη αναγκαία κοινωνική συναίνεση και για επι-λογές της που δεν σχετίζονται με την πολεοδομική πολιτική6. Έτσι, το πλέγμα των προβλέψεων του κάθε πολεοδομικού σχεδιασμού και νό-μου αποδυναμώνεται και υποκύπτει εύκολα στις αντιστάσεις αυτής της ιδιαίτερης εκλογικής πελατείας, η οποία τελικά προσπορίζεται συ-μπληρωματικά εισοδήματα και καρπούται την αντίστοιχη «επιτυχία κοι-νωνικής ανέλιξης».

6. Κατά την τελευταία προεκλογική περίοδο, ο Γ. Παπανδρέου εξήγ-γειλε ότι θα συνεργαστεί με το Τζ. Ασεμπίλιο, «Τον πολεοδόμο που άλλα-ξε την όψη της Βαρκελώνης» και, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πλη-ροφορίες, «συζητείται να αναλάβει να επιλύσει δομικά προβλήματα των ελληνικών πόλεων»7. Για τον Ισπανό πολεοδόμο προτεραιότητα είναι «η αναδιάρθωση του δημοσίου χώρου, γιατί από την ποιότητά του εξαρ-τά την ευημερία της πόλης και των κατοίκων της. Στοιχηματίζει υπέρ των μεγάλων υποδομών και αντί για αέναη επέκταση της πόλης προτείνει τη μεταμόρφωσή της, αξιοποιώντας υφιστάμενους χώρους που με τις κα-τάλληλες παρεμβάσεις αποκτούν νέες χρήσεις».8

7. Ακόμη και αν ο πολεοδομικός σχεδιασμός, γενικότερα, συμπυκνώ-νει τα σύγχρονα αιτήματα της κοινωνίας για τη διαμόρφωση του δη-μόσιου χώρου και για συνοχή, η επιτυχία της υλοποίησης των στόχων του δεν εξαρτάται μόνο από τη συναίνεση εκείνων που διαφωνούσαν με τη συγκεκριμένη πολεοδομική και, κατ’ επέκταση, πολιτική επιλογή, δηλαδή μόνο από τη νομιμοποίηση του κρινόμενου στη συγκεκριμέ-νη περίπτωση πολεοδομικού θεσμού, αλλά συναρτάται και με την κι-νητοποίηση της Πολιτείας και των οργάνων της διοίκησης, που είναι επιφορτισμένα με την εφαρμογή και τον έλεγχό του. Στο βαθμό όμως που η Πολιτεία απουσιάζει από την υλοποίηση και τον έλεγχο των πο-λεοδομικών ρυθμίσεων, τότε η συνταγματική επιταγή για βιώσιμη αστι-κή ανάπτυξη (άρθρο 24 Σ) θα παραμένει στο πεδίο της θεωρητικής συ-ζήτησης, και, στην πράξη, θα ακυρώνεται κάθε απόπειρα διαμόρφωσης συγκεκριμένης πολιτικής για τη μορφή της σύγχρονης ελληνικής πόλης και την εξέλιξή της.

5Έρευνα της εταιρείας VPRC (2005) με θέμα «Η διαφθορά στη δημόσια διοίκηση», Ε. Δελβινιώτη, «Ετήσια έκθεση για διαφθορά και κακοδιοίκηση», Εφ. Ελευθεροτυπία, 8.6.2007, σ. 16. 6Μ. Ευαγγελίδου, Προς μια αειφορική διαχείριση..., ό.π., σ. 77-99 (85), Δ. Καρύδης, Τα επτά βιβλία..., ό.π., σ. 19, Π. Γετίμης, Αστική ανάπτυξη και πολιτική..., ό.π., σ. 318 επόμ. 7Αχ. Χεκίμογλου, Τζ. Ασεμπίλιο, Ο πολεοδόμος με την μπουλντόζα , Το Βήμα 20 Σεπτεμβρίου 2009, σ. Α 46. 8Χρ.Πάντζου, Ο θαυματοποιός από τη Βαρκελώνη, Ελευθεροτυπία, 20 Σεπτεμβρίου 2009, σ.15.


Από την είσοδο της οικονομίας στη βιομηχανική εποχή, η πίεση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο φυσικό πε-ριβάλλον αυξάνεται αλματωδώς. Ο τελευταίος αιώνας

της εντατικής καπιταλιστικής συσσώρευσης και δημογραφικής έκρηξης έχει οδηγήσει τη φέρουσα ικανότητα του συνολικού οι-κοσυστήματος του πλανήτη σε οριακό σημείο. Εάν δεν αλλάξου-με άμεσα το μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, αλλά και γενικά τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίζουμε τα υλικά της φύσης σε προϊόντα και διαχειριζόμαστε τα απόβλητα της χρήσης τους, τότε σύντομα η κλιματική αλλαγή, (υπερθέρ-μανση, ερημοποίηση εδαφών, απώλεια παράκτιων περιοχών από την άνοδο της θάλασσας) θα διαβεί το κρίσιμο κατώφλι της μη επιστροφής. Η Αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Πρόληψη, προφύλαξη. Πο-λιτικές εφαρμογήςΣτο Δίκαιο έχουν διαμορφωθεί οι γενικές αρχές για την προστα-σία του περιβάλλοντος. Ήδη με το άρθρο 24 το Ελληνικό Σύνταγ-μα, στην πρωτοπορία τότε της νομοθεσίας, έθεσε τις βάσεις. Με την Agenda 21 και τη Διακήρυξη του Ρίο του 1992, υιοθετήθηκε στο Διεθνές Δίκαιο «η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης», η οποία από το 2001 ενσωματώθηκε και στο Σύνταγμά μας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η εκμετάλλευση της φύσης πρέπει να γίνεται χωρίς να διακυβεύει τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Οι πολιτικές της οικονομικής ανάπτυξης οφείλουν να έχουν ως καθοριστι-κή παράμετρο τη «φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων» στα οποία επιδρούν και να τη λαμβάνουν υπόψη ανάλογα με το μέ-γεθος επέμβασης στην ισορροπία τους. Η ανάλωση των φυ-σικών πόρων κατά την παραγωγική διαδικασία πρέπει πλέον να γίνεται με τρόπο που «να διατηρεί την εγγενή ικανότητα απο-κατάστασής τους». Η ανθρώπινη επέμβαση στα οικοσυστήματα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το διαχωρισμό σε ευαίσθητα ή ευ-παθή συστήματα όπως οι ακτές, οι λίμνες, τα ποτάμια, οι δασικές εκτάσεις ή τα μικρά νησιά, ώστε η οικονομική δραστηριότητα στις περιοχές αυτές «να έχει ήπιο χαρακτήρα». Κάθε αναπτυξιακός σχεδιασμός πρέπει να έχει ως προϋπόθεση

εφαρμογής του τις αρχές της πρόληψης και της προφύλαξης όσον αφορά στις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις, αρχές κατο-χυρωμένες από το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος. Ως συνέπεια των αρχών αυτών, τυχόν ρύπανση του περιβάλλοντος, πρέπει «να καταπολεμείται στην πηγή», καθόσον μια τέτοια δράση είναι πιο αποτελεσματική και λιγότερο δαπανηρή, επίσης σε όλη τη δι-αδικασία παραγωγής και χρήσης των προϊόντων επιβάλλεται να τηρείται αυστηρός περιβαλλοντικός έλεγχος, ενώ, τέλος, κάθε διαδικασία παραγωγής ή χρήσης προϊόντων ή υπηρεσιών πρέ-πει να απαγορεύεται αν υπάρχει αμφιβολία για τη δυσμενή επί-πτωσή της στο περιβάλλον. Σημαντική είναι η αρχή του «υψηλού επιπέδου προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος», η οποία λειτουρ-γεί ως ρήτρα, ώστε κάθε οικονομική δράση να μην είναι μόνο μη επιβαρυντική, κάτι που επιβάλλεται και από την αρχή «δι-ατήρησης του περιβαλλοντικού κεκτημένου», αλλά να συντείνει και στην επαύξηση της προστασίας και στη δημιουργία όρων και συνθηκών αντιστροφής και των μέχρι σήμερα δυσμενών επι-πτώσεων. Περαιτέρω οι ζημίες στο περιβάλλον πρέπει «να επιβαρύνουν αυτόν που ρυπαίνει και όχι το κοινωνικό σύνολο». Το κόστος της ρύπανσης πρέπει να ενσωματώνεται στα παραγόμενα προϊόντα ώστε να καθίστανται μη ανταγωνιστικά και να επιλέγονται μέ-θοδοι παραγωγής φιλικές στο περιβάλλον.Το Δικαίωμα στο περιβάλλον Το δικαίωμα στο περιβάλλον εκτός από τον συλλογικό του χαρα-κτήρα και τα στοιχεία αλληλεγγύης που εμπεριέχει, είναι πρω-τίστως ένα ατομικό δικαίωμα και ως τέτοιο κατοχυρώνεται πλέ-ον και στο άρθρο 24 του Συντάγματος. Ως βασικό ατομικό δικαίωμα στη νέα εποχή πρέπει ανάγεται στην αρχή της αξιοπρέπειας του προσώπου που διατρέχει όλο το πλέγμα των ατομικών δικαιωμάτων και να προστατεύεται από την έννομη τάξη στο πλαίσιο της «αρχής του απαραβίαστου του προσώπου».Με την έννοια αυτή, τελικά, η περιβαλλοντική προστασία δεν μπορεί να υπόκειται σε στάθμιση – συνεκτίμηση με άλλα έννομα

του Κωνσταντίνου Κατερινόπουλου, Δικηγόρου – Οικονομολόγου.

ΑΡΧΕΣ & ΠΟΛΙΤΙΚΕΣΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ


παράγεται από κοινοτικά όργανα ή φορείς που τηρείται από αυτά και εξασφαλίζει ότι η περιβαλλοντική πληροφορία είναι προοδευτικά διαθέσιμη και δύναται να διαδοθεί στο κοινό, β. την πρόβλεψη της δημόσιας συμμετοχής σε σχέδια και προ-γράμματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, και γ. την εξασφά-λιση πρόσβασης στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, σε επίπεδο Κοινότητας.Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υιοθετήσει δύο αποφάσεις για την περαιτέρω εφαρμογή του Κανονισμού του Ααρχους: την από-φαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2008/50 στις 13.12.2007 και την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2008/401 στις 30.4.2008, οι οποίες καθορίζουν λεπτομερείς διαδικαστικούς κανόνες όσον αφορά τις αιτήσεις για την εσωτερική επανεξέταση των δι-οικητικών πράξεων. Η πρώτη απόφαση εξειδικεύει κυρίως τα στοιχεία που πρέπει να παρέχονται από Μη Κυβερνητικούς Ορ-γανισμούς, τον υπολογισμό των χρονικών περιορισμών για την απάντηση σε αιτήσεις και στη συνεργασία μεταξύ των Κοινοτι-κών οργάνων και φορέων. Η δεύτερη απόφαση εξασφαλίζει ότι οι γενικές αρχές και οι ελάχιστες προδιαγραφές για τη διαβού-λευση των ενδιαφερόμενων μερών από την Ευρωπαϊκή Επι-τροπή εφαρμόζονται στη δημόσια συμμετοχή που αφορά σχέδια και προγράμματα που σχετίζονται με το περιβάλλον. Προσδιο-ρίζει επίσης τα καθήκοντα και τις αποφασιστικές αρμοδιότητες των αρμοδίων οργάνων ή προσώπων στην Ευρωπαϊκή Επι-τροπή λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις του Κανονισμού, που αφορούν τις αιτήσεις για εσωτερική κρίση.Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος(EEB) έχει πρόσφατα δι-εξάγει μία έρευνα σχετικά με την εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Οδηγιών της Σύμβασης του Άαρχους (2003/4 και 2003/35) στα κράτη-μέλη, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με την μεταφορά και εφαρμογή για την πρόσβαση στην πληροφορία και τη δημόσια συμμετοχή και διερευνώντας την αντίδραση προς την προτεινό-μενη ,το 2003, Οδηγία για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη για πε-ριβαλλοντικά ζητήματα. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πρώτος πυλώνας «η πληροφόρηση» εφαρμόζεται επαρκώς, αντίθετα με τον δεύτερο πυλώνα «η πρόσβαση στη δικαιοσύνη». Το συμπέρασμα είναι ότι χωρίς την υιοθέτηση της σχετικής Οδη-γίας δεν υπάρχει ακριβώς συμμόρφωση των κρατών μελών16.

8.Bell Stuart & McGillivray Donald,Environmental Law,6th edition,2006,Oxford University Press,749.Ahteensum Marco,I dubio pro natura,2008,Reports from the Department of Philosophy,Vol.20,Torku University,Finland10.OJ C 70,18.3.1987,311.OJ L 158,23.6.1990,5612.OJ L 41,14.2.0313.http://europa.eu.int/comm./environment/aarhus/14.Kremlis George, The Aarhus Convention and its implementation in the European Community, Seventh International Conference on Environmental Compliance and Enforcement,14115.OJ 2006,25.9.2006, L 264/1316.Hallo Ralph, The Aarhus Convention in operation:EEB Survey initial results,elni Review, no 2/2007,2-4

αγαθά, ούτε σε αντιστάθμιση.Έτσι δεν είναι ανεκτή μια δραστηριότητα επιβαρυντική για το περιβάλλον, αν αντισταθμίζεται με κάποιον άλλο τρόπο. Η θε-ώρηση ότι μπορεί να επιδεινωθεί ένας τομέας του συνολικού οικοσυστήματος αρκεί να βελτιώνεται κάποιος άλλος, ώστε να διατηρείται ένα φερόμενο ως ισοζύγιο, εισάγει μια λογική στάθ-μισης και μιας αποκαλούμενης ευελιξίας, που δεν ανταποκρί-νεται στις σημερινές ανάγκες περιβαλλοντικής προστασίας. Δεν υπάρχει αντικείμενο σε μια αντιστάθμιση της παραγωγής δι-οξειδίου του άνθρακα που οδηγεί στην υπερθέρμανση, μια μόνο συνέπεια της οποίας, η άνοδος της στάθμης των θαλασσών, αρ-κεί να αφανίσει όλες τις παράκτιες πόλεις και την οικονομική τους δραστηριότητα, μετατρέποντας το 1/3 του παγκόσμιου πλη-θυσμού σε περιβαλλοντικούς πρόσφυγες. Περαιτέρω, κάθε αντίληψη στάθμισης της προστασίας του πε-ριβάλλοντος με την οικονομική ανάπτυξη, που καθιστά την πε-ριβαλλοντική προστασία μέγεθος ποσοτικό και μετρήσιμο, είναι πλέον έξω και μακριά από τον πυρήνα του προβλήματος που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.Μόνη κατευθυντήρια αρχή για την αντιμετώπιση των περιβαλλο-ντικών επιπτώσεων μιας ανθρώπινης δραστηριότητας, κυρίως της οικονομικής, πρέπει να είναι «η αναζήτηση της καλύτερης λύσης τεχνικής ή άλλης για την προστασία του περιβάλλοντος». Αναγνωρίζοντας το δικαίωμα στο περιβάλλον ως υπέρτερο της οικονομικής ανάπτυξης και της οικονομικής ελευθερίας, ανάγο-ντάς το στην προστασία του απαραβίαστου του προσώπου, είναι πλέον η μόνη αποτελεσματική θεώρηση. Η κρισιμότητα της κα-τάστασης επιβάλλει σε όλους να συμμετέχουμε ενεργά και να συμβάλλουμε κατά το δυνατόν στην ουσιαστική πραγμάτωση του δικαιώματός μας αυτού, με την ενίσχυση των προστατευ-τικών του περιβάλλοντος δράσεων αλλά και όσων βελτιώνουν την ποιότητά του και άρα τη δική μας ποιότητα ζωής.

ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

συνέχεια απο σελ.9


ΣΥΛ Λ ΓΙΚΑ

ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΕΑ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

H δικαιοσύνη οφείλει να αποτελέσει πρώτη προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης προκειμένου για να αποκαταστή-σει το βεβηλωμένο κύρος της, η οποία θα πρέπει να θε-

μελιώσει μια νέα στρατηγική θεσμικής αποκατάστασης της ανε-ξαρτησίας της δικαιοσύνης αλλά και ταυτόχρονα οικονομικής στή-ριξης της λειτουργίας της. Η υφιστάμενη κατάσταση θυμίζει βραδυφλεγή βόμβα, είναι δε πέρα για πέρα αποκαρδιωτική καθόσον η όποια απόπειρα βελ-τίωσης των συνθηκών στους κόλπους της δικαιοσύνης, έμεινε ημιτελής αφού δεν συνοδεύτηκε από υλικοτεχνική και στελεχιακή ενίσχυση των δικαστηρίων. Τα οργανικά κενά στο Πρωτοδικείο της Αθήνας ανέρχονται σε 67 σε δικαστικούς λειτουργούς ενώ ξεπερνούν τους 200 σε γραμ-ματειακό δυναμικό. Ταυτόχρονα, η διεκπεραίωση απλών διαδι-καστικών πράξεων στις γραμματείες του Πρωτοδικείου της Αθή-νας και δη στον προσδιορισμό και στα ασφαλιστικά μέτρα απαι-τούν τουλάχιστον δίωρο, ταλαιπωρώντας άδικα τους δικηγόρους. Περαιτέρω, ο χρόνος προσδιορισμού στο Πρωτοδικείο της Αθή-νας είναι στο μεν Μονομελές από 7 μήνες μέχρι διετία, στο δε Πο-λυμελές μετά από 21 μήνες. Τα δε Ειρηνοδικεία προσδιορίζουν την πρώτη συζήτηση σε διάστημα από 6 μήνες έως ενάμισι έτος. Σε ό,τι αφορά στα Διοικητικά δικαστήρια, η κατάσταση είναι τρα-γική αφού για την συζήτηση στον πρώτο βαθμό, ο μέσος χρόνος αναμονής είναι τα πέντε έτη ενώ ο μέσος όρος για το ΣτΕ είναι η τριετία. Όλα τα ανωτέρω, σε συνδυασμό με τον αναλογικά μικρό αριθμό υποθέσεων που εν τέλει συζητούνται, αλλά και το χρόνο έκδοσης των αποφάσεων και την καθαρογραφή και θεώρηση, καθιστούν την απονομή δικαιοσύνης δικαίωμα υπό αίρεση και προθεσμία.

Άμεσες βασικές προτεραιότητες:

• Άμεση κάλυψη όλων των οργανικών κενών δικαστών και δι-καστικών υπαλλήλων, όλων των μεγάλων Δικαστηρίων της χώ-ρας και ειδικά του Πρωτοδικείου της Αθήνας, η λειτουργία του οποίου βρίσκεται σε «κωματώδη κατάσταση». • Ουσιαστική ενίσχυση θεσμών εξωδικαστικής επίλυσης διαφο-ρών και ειδικά της διαμεσολάβησης. • Άμεση ολοκλήρωση προγραμμάτων ψηφιοποίησης των λει-τουργικών διαδικασιών με εφαρμογή του e-justice σε όλα τα λειτουργικά πεδία της Δικαιοσύνης και άμεση

λειτουργία της ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων.• Επαναφορά του θεσμού της αυτοδιοίκησης των Δικαστηρίων καθώς και διασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας των δικα-στικών σχηματισμών δυνάμει συγκεκριμένων προϋπολογισμών ανά δικαστήριο.• Αλλαγή της διαδικασίας επιλογής της ηγεσίας του ΑΠ και του ΣτΕ και θεσμική ανάμειξη της Βουλής (Επιτροπή θεσμών και Δι-αφάνειας) στην αξιολόγηση με αντικειμενικούς και αξιοκρατικούς όρους των Προέδρων και Αντιπροέδρων των Ανωτάτων Δικα-στηρίων με την έκδοση γνωμοδοτικής πρότασης προς τον Υπουρ-γό Δικαιοσύνης και το Υπουργικό Συμβούλιο.• Ριζική τροποποίηση και αναδιάρθρωση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας καθώς και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και Ποι-νικού Δικαίου, διαδικασία η οποία καρκινοβατεί για χρόνια στις γραφειοκρατικές καλένδες, με στρατηγικό γνώμονα την άμεση, ουσιαστική και ταχεία απονομή της Δικαιοσύνης (περιορισμός των Πολυμελών συνθέσεων, κατάργηση των πολύπλοκων δι-κονομικών ρυθμίσεων και διαδικασιών, ενοποίηση των ειδικών διαδικασιών στην πολιτική δίκη, ενίσχυση της αμεσότητας των ασφαλιστικών μέτρων, αποποινικοποίηση των ήσσονος απαξίας αδικημάτων, και αντικατάσταση των ποινών αυτών από διοικη-τικές κυρώσεις).• Διασφάλιση της εσωτερικής ανεξαρτησίας των δικαστικών λει-τουργών με καθιέρωση μόνιμων σταθερών και αντικειμενικών κριτηρίων για κάθε υπηρεσιακή μεταβολή και καθιέρωση της ει-δικής αιτιολογίας όλων των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστι-κού Συμβουλίου.• Άμεση υλοποίηση της νομοθετικής πρόβλεψης για ίδρυση και λειτουργία της δικαστικής αστυνομίας σε όλες τις μεγάλες Εισαγ-γελίες της χώρας.• Άμεση τροποποίηση νομοθετικών ρυθμίσεων για θέματα που έχουν κριθεί από Ανώτατο δικαστήριο προκειμένου να αποφεύ-γονται αθρόες προσφυγές στη Δικαιοσύνη που επιβαρύνουν τε-χνικά τη δικαστική λειτουργία.

Αθήνα, 14 Οκτώβρη 2009 Για το ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ, Νικόλας Κανελλόπουλος, Άννα Στρατινάκη, Δικηγόροι Σύμβουλοι ΔΣΑ Βασίλης Κατσαφάδος, Δικηγόρος τ.Σύμβουλος ΔΣΑ

ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ


Υποδεχόμαστε θετικά την απόφαση της κυβέρνησης για την κα-τάργηση του νόμου, που ανήγαγε σε μείζονος ποινικής απαξίας αδίκημα την χρήση κουκούλας στις δημόσιες συναθροίσεις, που κατά ορθή νομική ερμηνεία αποτελούν μία συγκαλυπτική - στη χειρότερη περίπτωση συμπεριφορά – που υπάγεται κατά τις αρ-χές του νομικού πολιτισμού, στη σφαίρα της ατιμωρησίας. Απο-τελεί πράξη πολιτικού συμβολισμού, αφού η κατάργησή του «ιδι-ώνυμου της κουκούλας» σηματοδοτεί, ελπίζουμε, μία νέα επο-χή, η οποία δε θα αναζητά πλέον de facto εγκληματίες στα κα-

λυμμένα πρόσωπα της όποιας αντιεξουσιαστικής συμπεριφοράς, επειδή στην ουσία το σύστημα αδυνατούσε να εντοπίσει με επι-τυχία τα πραγματικά εγκληματογόνα υποκείμενα. Χαιρετίζουμε θετικά λοιπόν την πρώτη απόφαση «των αντιεξουσιαστών της εξουσίας».

Αθήνα, 27.10.2009Νικόλας ΚανελλόπουλοςΔικηγόρος – Σύμβουλος Δ.Σ.Α

Αναφορικά με το θέμα της ημερήσιας διάταξης της 11-6-2009, για τον τρόπο και τον τόπο διεξαγωγής των εκλογών, επισημαίνουμε ότι ο πρώτος από εμάς, ήδη από το προ-ηγούμενο Δ.Σ., αλλά και η παράταξη «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ ΔΙΚΗ-ΓΟΡΩΝ» προεκλογικά, είχαμε θέσει το ζήτημα της αλλαγής του τόπου και του τρόπου διεξαγωγής των δικηγορικών εκλογών.

Συγκεκριμένα: Θεωρούμε απαράδεκτο για το νομικό μας πολιτισμό, αλλά και για την αξιοπρέπεια των Δικηγόρων, να εξακολουθούν οι εκλογές να διεξάγονται υπό καθεστώς «λαϊκού πανη-γυριού», κατ’ ευθεία παράβαση της διάταξης του άρθρου 225 παρ. 3 του Κώδικα περί Δικηγόρων, που απαγορεύει κάθε εκλογική δραστηριότητα την ημέρα των εκλογών. Εικόνες υποψηφίων συμβούλων να «ακροβατούν» στις σκάλες του Συλλόγου, προσπαθώντας να απευθύνουν τον ύστατο χαιρετισμό στους υποψηφίους ψηφοφόρους τους, γεμίζοντάς τους με κάρτες, φυλλάδια, βιβλία και ό,τι άλλο, ευτελίζει την κορυφαία αυτή δημοκρατική διαδικασία, ενώ υποβάλλει τον κάθε συνάδελφο που προσέρχεται να ψη-φίσει σε έναν πραγματικό «Γολγοθά».Κατόπιν αυτών εισηγούμαστε τα ακόλουθα:1. Οι εκλογές να διεξάγονται εφεξής στα Δικαστήρια της πρώην Σχολής Ευελπίδων, σε όσο το δυνατόν περισσό-τερα κτίρια, με απουσία οιασδήποτε προεκλογικής ενέρ-

γειας κατά τις ημέρες των ψηφοφοριών. Απαιτείται, βέ-βαια, να υπάρξει προηγούμενη συνεννόηση, άμεσα, με τη Διοίκηση του Πρωτοδικείου, ώστε να μην ορίζονται δι-κάσιμοι κατά τη δεύτερη ημέρα της ψηφοφορίας.2. Να τοποθετηθούν ειδικά πανό και σταντς στα κτίρια όλων των Δικαστηρίων, όπου ο κάθε συνδυασμός θα αναρτά τις θέσεις του, ώστε να αποφεύγεται η άσκοπη αφισορύπανση.3. Να καθιερωθεί ανώτατο όριο προεκλογικών δαπανών για κάθε συνδυασμό.4. Να υπάρχει προβολή όλων των συνδυασμών από τα έντυπα και τις εκδόσεις του Συλλόγου καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του Δ.Σ. του Δ.Σ.Α.5. Να διοργανώνεται προεκλογικά σε κεντρικό μεγάλο χώρο, ανοικτός διάλογος όλων των υποψηφίων Προ-έδρων και των εκπροσώπων των συνδυασμών με κοι-νό ερωτηματολόγιο.

Αθήνα, 10 Ιουνίου 2009Για το «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ»Νικόλας Κανελλόπουλος, Δικηγόρος – Σύμβουλος Δ.Σ.Α.Άννα Στρατινάκη – Ξενάκη, Δικηγόρος – Σύμβουλος Δ.Σ.Α.Βασίλης Κατσαφάδος, Δικηγόρος – τ. Σύμβουλος Δ.Σ.Α.

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ Δ.Σ.Α.

Πρόσφατα στο Δ.Σ. του Δ.Σ.Α. συζητήθηκε, με μεγάλη καθυστέ-ρηση είναι η αλήθεια, το μείζον θέμα που έχει δημιουργηθεί εδώ και πολλούς μήνες στις καταθέσεις των δικογράφων στο κτίριο 2, όπου η κατάσταση της παραμονής των δικηγόρων σε ουρές εξευτελίζει την όποια αξιοπρέπεια του επαγγέλματος.Ο σύμβουλος του Δ.Σ.Α., Νικόλας Κανελλόπουλος, κατέθεσε στο συμβούλιο τη θέση του περί θέσπισης της δυνατότητας στους δι-κηγόρους να καταθέτουν σε ειδικό φοριαμό το δικόγραφο χωρίς να περιμένουν σε καμία ουρά και να προσέρχονται το μεσημέρι ή την επόμενη ημέρα και να παραλαμβάνουν έτοιμα τα δικόγραφα με τον προσδιορισμό για επίδοση.

Επίσης, υποστήριξε ότι θα μπορούσε ο Δ.Σ.Α. να παραχωρήσει τέσσερις - πέντε υπαλλήλους για ένα εύλογο χρονικό διάστημα προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι συνάδελφοι, που δοκιμάζουν τα ψυχολογικά τους όρια στις ατέλειωτες ουρές και μέχρι η πολι-τεία να αναλάβει τις ευθύνες της και λύσει όπως έχει υποχρέωση οριστικά το θέμα αυτό με τοποθέτηση των αναγκαίων υπαλλήλων στο νευραλγικό αυτό τομέα.Η πρόταση αυτή δεν έγινε, δυστυχώς, αποδεκτή από τον Πρόεδρο του Δ.Σ.Α., οποίος όμως δεσμεύτηκε να θέσει το θέμα με απόλυτη προτεραιότητα στον Υπουργό Δικαιοσύνης.

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ «ΙΔΙΩΝΥΜΟΥ ΤΗΣ ΚΟΥΚΟΥΛΑΣ»

Ουρές που συνθλίβουν την αξιοπρέπειά μας


ΣΥΝ δικαλιστικά

Καθετί νέο γεννά πάντα ελπίδες. Έτσι και η νέα κυβέρνη-ση που προέκυψε από τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, φέρει το βάρος να φανεί αντάξια των ελπίδων και των

προσδοκιών του ελληνικού λαού, σε μια δύσκολη μάλιστα χρο-νική συγκυρία για τη χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως.Ειδικότερα στο χώρο της Δικαιοσύνης, είναι πολύ μεγάλες οι προκλήσεις αλλά και τα προβλήματα με τα οποία καλείται να αναμετρηθεί η νέα ηγεσία του νεοσύστατου Υπουργείου Δικαι-οσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αφού είναι από όλους του εμπλεκόμενους φορείς κοινή η πεποίθηση ότι η κατάσταση στο χώρο της Δικαιοσύνης βρίσκεται ίσως στο χει-ρότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών. Συγκεκριμένα, τα πλέον σημαντικά προβλήματα, στα οποία θα κληθεί να δώσει λύσεις η νέα ηγεσία του Υπουργείου, είναι τα ακόλουθα:1. Η επιτάχυνση στην απονομή της Δικαιοσύνης Η σημερινή κατάσταση είναι πραγματικά αποκαρδιωτική. Στο Πρωτοδικείο της Αθήνας, ο χρόνος προσδιορισμού αγγίζει τη δι-ετία, ενώ στα Διοικητικά δικαστήρια την πενταετία. Υπάρχει ου-σιαστικά αρνησιδικία, φαινόμενο που κλονίζει την εμπιστοσύνη του πολίτη στο θεσμό της δικαιοσύνης. Απαιτούνται γενναίες αποφάσεις και τολμηρές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση του φαινομένου. Η κάλυψη των οργανικών κενών, δικαστών και γραμματέων, η απλούστευση των διαδικασιών, η ενίσχυση των μονομελών συνθέσεων, η ενίσχυση των θεσμών εξωδικα-στικής επίλυσης των διαφορών και ειδικά της διαμεσολάβησης, η τροποποίηση των Κωδίκων Πολιτικής και Ποινικής Δικονομί-ας, αποτελούν κάποια πρώτα απαραίτητα βήματα προς τη σω-στή κατεύθυνση.2. Η αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου της ΔικαιοσύνηςΤα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, έχει τρωθεί το κύρος της δι-καιοσύνης. Η κατάργηση του αυτοδιοίκητου, οι πειθαρχικές δι-ώξεις δικαστών και εισαγγελέων για έκφραση γνώμης, η ασφυ-κτική ιεραρχική δομή που συνθλίβει τη λειτουργική και προ-σωπική ανεξαρτησία των δικαστών, οι διαρκείς παρεμβάσεις της εκτελεστικής στη δικαστική εξουσία, αποτέλεσαν καίρια πλήγματα στο θεσμό.Απαιτούνται άμεσα: Η επαναφορά του θεσμού του αυτοδιοίκη-του, η θεσμική ανάμιξη της Βουλής στην επιλογή της ηγεσίας των Ανώτατων Δικαστηρίων (μέσω της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας), μέχρι την τροποποίηση του Συντάγματος για τη ρι-ζική αλλαγή του τρόπου της επιλογής, η καθιέρωση της ειδικής αιτιολογίας όλων των αποφάσεων του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, η ενίσχυση της προσωπικής και λειτουργικής ανε-ξαρτησίας των δικαστών και ο περαιτέρω εκδημοκρατισμός του

σώματος με την άμβλυνση των ιεραρχικών δομών, που ήκιστα αρμόζουν στο θεσμό της Δικαιοσύνης, η καθιέρωση μόνιμων και αντικειμενικών κριτηρίων για κάθε υπηρεσιακή μεταβολή στους δικαστικούς λειτουργούς, ο εκσυγχρονισμός του σωφρο-νιστικού συστήματος, η αποχή από την εκτελεστική εξουσία, η καταπολέμηση των κυκλωμάτων που εξακολουθούν να δρουν ανεμπόδιστα στο χώρο, η οικονομική ενίσχυση για υλικοτεχνι-κές και κτιριακές υποδομές κ.α.3. Η τροποποίηση του Κώδικα περί ΔικηγόρωνΕίναι προφανές ότι ο Κώδικας περί Δικηγόρων, αποτελεί πλέον ένα αναχρονιστικό κείμενο, που αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα σύγχρονα και επιτακτικά προβλήματα της δικηγορίας.Απαιτείται η τροποποίησή του, σε συνεργασία με τους Δικηγορι-κούς Συλλόγους, χωρίς καμία χρονοτριβή. Η αναμόρφωση του θεσμού της άσκησης, η νομοθετική κατοχύρωση των αμοιβών των έμμισθων συνεργατών – δικηγόρων, η τροποποίηση του κε-φαλαίου περί των δικηγορικών αμοιβών με την κατάργηση της «μεταλλικής δραχμής», η αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου των δικηγορικών συλλόγων και η υποχρεωτική συμμετοχή εκπρο-σώπων τους στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές, η ενίσχυση των αντιπροσωπευτικών θεσμών στους πολύ μεγάλους δικηγο-ρικούς συλλόγους με την καθιέρωση ενδιάμεσου αντιπροσω-πευτικού οργάνου (πλην των διοικητικών συμβουλίων και των γενικών συνελεύσεων) και τη θεσμοθέτηση δικηγορικών δη-μοψηφισμάτων, η ουσιαστική συμμετοχή των δικηγορικών συλ-λόγων στον τρόπο απονομής της δικαιοσύνης και αξιολόγησης του έργου των δικαστών από τις επιθεωρήσεις, είναι μερικές προτάσεις π ο υ πρέπει να «πέσουν στο τρα- πέζ ι» , και αφού υπάρξει ε π ε -ξεργασία να θε-σμοθετηθούν.Πολλές, λοι-πόν, είναι οι προκλήσεις για τη νέα ηγεσία του Υπουργείου στο χώρο της Δικαιοσύνης. Απαιτείται ισχυ-ρή πολιτική βούληση, διάθεση σύ-γκρουσης με κατεστημένες νο-οτροπίες και εξωθεσμικά συμ-φέροντα, ώστε να υπάρξει η γεν-ναία αλλαγή πορείας που έχει ανάγκη ο χώρος. Εμείς, ως περιοδικό, θα εί-μαστε αρωγοί σε μια τέτοια προσπά-θεια.

του Βασίλη Κατσαφάδου, Δικηγόρου, τ.Συμβούλου Δ.Σ.Α

Οι μεγάλες

νέας Κυβέρνησηςπροκλήσεις της

στο χώρο της Δικαιοσύνης


Η αρχή της ισότητας των διαδίκων αποτελεί θεμελιώδη αρχή για την χρηστή απονομή της δικαιοσύνης. Η ισότη-τα των διαδίκων σημαίνει την ίση μεταχείρισή τους τόσο

από το νόμο όσο και από το Δικαστή, ανεξάρτητα από την ιδι-ότητά τους και από τον ρόλο που διαδραματίζουν στη δίκη. Ζήτημα γεννάται αν το κράτος ή οι φορείς του (Ν.Π.Δ.Δ.) ως δι-άδικοι μπορούν να απολαμβάνουν προνομίων που τείνουν να υπερκεράσουν και να καταστρατηγήσουν την θεμελιώδη αυτή αρχή. Στη νομοθεσία μας πάντως υπάρχει πληθώρα διατάξεων που χορηγούν προνόμια. Τα Δικαστήρια καλούνται σε πολλές περιπτώσεις να κρίνουν αν τέτοιες διατάξεις αντίκεινται στο Σύ-νταγμα. Διάσταση υπήρξε μεταξύ του Αρείου Πάγου και του Συμβου-λίου της Επικρατείας σχετικά με το αν η διάταξη του άρθρ. 7 παρ. 2 του ν.δ. 496/1974 «περί λογιστικού των ν.π.δ.δ.», κατά την οποία ο νόμιμος τόκος και ο τόκος υπερημερίας κάθε οφει-λής Ν.Π.Δ.Δ. ανέρχεται σε 6% ετησίως, αντιβαίνει σε διατάξεις του Συντάγματος ή άλλες διατάξεις που έχουν υπερνομοθετική ισχύ και είναι ως εκ τούτου ανεφάρμοστη ως αντισυνταγματική. Ειδικότερα από τη μια πλευρά η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου με την με αριθμό 3/2006 απόφασή της (με ισχυρή πάντως μειοψη-φία) έκρινε ότι η εν λόγω διάταξη εισάγει επιτρεπτή, υπέρ των νομικών προσώπων (συγκεκριμένα νοσηλευτικών ιδρυμάτων) εξαίρεση, η οποία δεν βρίσκεται σε αντίθεση με τα άρθρα 4 παρ. 1 και 20 του Συντάγματος, καθώς και 6 παρ. 1 της Διεθνούς Σύμ-βασης της Ρώμης της 4-11-1950 και τις διατάξεις του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ίδιας σύμβασης, με το αιτιολογικό ότι συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος που υπαγορεύουν την εφαρμογή της, όπως η προστασία της περιουσίας των συ-γκεκριμένων νομικών προσώπων.Αντίθετα το ΣτΕ, από την άλλη πλευρά, με την με αριθμό 781/2009 απόφασή του (έχει εκδοθεί αντίστοιχη απόφαση με αριθμό 1663/2009 από την Ολομέλεια του ΣτΕ, για την αντισυ-νταγματικότητα του παραπλήσιου άρθρου 21 του Κώδικα Νό-μων περί δικών του Δημοσίου) έκρινε ότι ανεξαρτήτως συνταγ-ματικότητας της άνω διατάξεως, υφίσταται παραβίαση του άρ-θρου 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, εφό-σον δεν υφίσταται λόγος που να δικαιολογεί, το επίμαχο προ-νόμιο υπέρ των Ν.Π.Δ.Δ..Η απόφαση αυτή του ΣτΕ στηρίχθηκε εν μέρει στην απόφαση 22-5/2008 του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Αν-θρώπου (Υπόθεση Μεϊδάνης κατά Δημοσίου). Το Δικαστήριο

τούτο έκρινε ομόφωνα ότι τόσο η επίμαχη ρύθμιση του άρθρου 7 παρ. 2 του ν.δ. 496/1974 όσο και η απόφαση της Ολομέλειας του ΑΠ (3/2006) που την έκρινε συνταγματική, παραβίασε το δι-καίωμα του συγκεκριμένου προσφεύγοντος στην περιουσία, όπως αυτό προστατεύεται από το άρθρο 1 του πρώτου, πρό-σθετου στην ΕΣΔΑ, πρωτοκόλλου. Ειδικότερα, ορθώς κατά την άποψή μου, δέχθηκε ότι μόνη η συμπερίληψη του νομικού προ-σώπου στη δομή του κράτους δεν επαρκεί από μόνη της για να νομιμοποιήσει, σε όλες τις περιπτώσεις, την εφαρμογή των κρα-τικών προνομίων. Συνεπώς έκρινε ότι μόνον το απλό ταμειακό συμφέρον του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου δεν ταυ-τίζεται με το δημόσιο ή το γενικό συμφέρον και δεν μπορεί να δικαιολογήσει την παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία του πιστωτή όπως προβλέπει η επίδικη διάταξη. Συντάσσομαι ανεπιφύλακτα με την απόφαση του ΣτΕ αλλά και την απόφαση του Ε.Δ.Δ.Α., σχετικά με το ζήτημα αυτό. Η πρό-σφατη τάση των Διοικητικών Δικαστηρίων να καταργήσουν τα προνόμια υπέρ των Ν.Π.Δ.Δ., τα οποία έχουν τεθεί κατά την άποψή μου παντελώς αδικαιολόγητα και άδικα, ιδιαιτέρως όταν τα νομικά πρόσωπα αυτά δεν μπορούν να θεωρηθούν ως όρ-γανα άσκησης δημόσιας εξουσίας, αλλά εξομοιώνονται με ιδιώτες- οφειλέτες, εναρμονίζεται απόλυτα με το περί Δικαίου αίσθημα και την αρχή της ίσης μεταχείρισης των διαδίκων, την οποία οφείλει να εφαρμόζει κάθε Δικαστής. Η άνιση αυτή μεταχείριση σε κάθε περίπτωση αντίκειται τόσο στην αρχή της ισότητας των διαδίκων όσο και στην αρχή της αναλογικότητας η οποία επιβάλλει να τελούν οι τυχόν περιο-ρισμοί των δικαιωμάτων του ατόμου σε εύλογη σχέση με τον σκοπό που επιδιώκεται με τις οικείες διατάξεις. Ως εκ τούτου η διάταξη του άρθρ. 7 παρ. 2 του ν.δ. 496/1974 είναι αντισυνταγμα-τική ως αντιβαίνουσα, κατά την άποψή μου, ιδιαιτέρως τα άρ-θρα 4 και 20 του Συντάγματος, 6 παρ. 1 της Διεθνούς Σύμβασης της Ρώμης της 4-11-1950, που κυρώθηκε με το ν.δ. 53/1974, τα οποία εξασφαλίζουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις για δί-καιη (χρηστή) δίκη.Ελπίζω ότι ο Άρειος Πάγος, εν όψει και της ισχυρής μειοψηφίας της με αριθμό 3/2006 απόφασης της Ολομέλειάς του, θα επανε-ξετάσει το ζήτημα, υπέρ της ενίσχυσης της ισότητας των όπλων, αρχή η οποία επιτάσσει, όπως προελέχθη, ότι σε κάθε διάδικο μέρος θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα να δικάζεται η υπό-θεση του σε συνθήκες που δεν θα τον τοποθετούν σε μειονεκτι-κή θέση σε σχέση με το αντίδικο μέρος.

ΝΟΜΙΜΟΣ ΤΟΚΟΣΚΑΙ ΤΟΚΟΣ ΥΠΕΡΗΜΕΡΙΑΣ

ΕΠΙ ΟΦΕΙΛΩΝ Ν.Π.Δ.Δ.του Στρατή Καρβέλλη,

Δικηγόρου

ΕΠΙΣΤΗ ν μικά


ΔΙΚΑΙ νομικά

Οπως είναι γνωστό με το άρθρο 42 του Ν. 3659/2008 εισά-γεται για πρώτη φορά στην ελληνική πραγματικότητα ο θε-σμός της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης και ειδικότερα στην

παρ. 1 προβλέπεται ότι «Οι δικαστικές αποφάσεις και πράξεις, οι εκθέσεις, τα δικόγραφα και κάθε άλλο έγγραφο που απευθύνεται στα δικαστήρια ή εκδίδεται από αυτά επιτρέπεται να κατατίθενται, να επιδίδονται και να διακινούνται με ηλεκτρονικά μέσα....», ενώ με την παρ. 2 θεσμοθετείται η δυνατότητα τηλεδιασκέψεων. Βέ-βαια ταυτόχρονα προβλέπεται η έκδοση ανάλογων Προεδρικών Διαταγμάτων που θα ορίζουν τους όρους, προϋποθέσεις, κ.λ.π. εφαρμογής των ανωτέρω εκτελεστικών διατάξεων. Ενόψει αυτών, εκτιμώ ότι είναι αναγκαία μια σύντομη αναφορά στην έννοια των ηλεκτρονικών εγγράφων, αφού ευελπιστούμε ότι σύντομα θα υπάρχει η δυνατότητα με τη χρήση του διαδι-κτύου της άσκησης ενδίκων μέσων και βοηθημάτων, της επί-δοσης δικογράφων και εκθέσεων, κ.λ.π., γεγονός που θα βο-ηθήσει σημαντικά: α) στην επιτάχυνση και διευκόλυνση της εν γένει διαδικασίας ενώπιον των δικαστηρίων (αλλά και των κτη-ματολογίων) αφού τουλάχιστον θα μειωθούν σημαντικά οι ώρες που αναλώνουν σήμερα οι δικηγόροι και γραμματείς των δι-καστηρίων, β) στη μείωση ακόμα και πάταξη της γραφειοκρατί-ας που επικρατεί σε όλα τα δικαστήρια της χώρας, γ) στην ανα-βάθμιση του κύρους και της εμπιστοσύνης των πολιτών στη δι-αδικασία παροχής έννομης προστασίας, δ) στον αναγκαστικό εκσυγχρονισμό της σχεδόν ανύπαρκτης υλικοτεχνικής δομής της δικαιοσύνης:Πρωταρχικά έγγραφο είναι κάθε γραπτή βεβαίωση ή μηχανική απεικόνιση πραγματικού γεγονότος, που αποτελεί αντικείμενο απόδειξης, για να έχει δε αποδεικτική δύναμη θα πρέπει (άρθρ. 432 Κ.Πολ.Δ.): α) να έχει συνταχθεί με τον προβλεπόμενο από το νόμο τύπο, β) να έχει τα απαραίτητα στοιχεία για το κύρος τους, γ) να μην είναι τρυπημένο, τεμαχισμένο ή διαγραμμένο, δ) να μην έχει ξύσματα ή εξαλείψεις ή να μην είναι με άλλο τρόπο αλλαγμένο σε ουσιώδη μέρη του και ε) να μπορεί να διαβαστεί. Ειδικότερα, για τα ιδιωτικά έγγραφα πρέπει πρώτα από όλα να έχουν την ιδιόχειρη υπογραφή του εκδότη ή αντί για υπογραφή ένα σημάδι (π.χ. δακτυλικό αποτύπωμα) εφόσον επικυρώθηκε από συμβολαιογράφο ή άλλη δημόσια αρχή, που βεβαιώνει ότι το σημάδι τέθηκε αντί υπογραφής επειδή ο εκδότης δήλωσε

ότι δεν μπορεί να γράψει (άρθρ. 443 Κ.Πολ.Δ. και 160§1 Α.Κ.) (Κ.Κουτσουλέλου «Πολιτική Δικονομία», εκδ. Αντ.Σάκουλα, 2004, σελ.236επ.).Αν και στην ισχύουσα νομοθεσία μας δεν απαντάται ορισμός του ηλεκτρονικού εγγράφου, ωστόσο θα μπορούσε να νοηθεί, με βάση και την κοινή πείρα, κάθε έγγραφο που έχει ως ιδι-αίτερο χαρακτηριστικό το ότι δημιουργείται με την βοήθεια της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Δεδομένου, λοιπόν, ότι είναι αδιά-φορος ο τρόπος δημιουργίας του λοιπού περιεχομένου του εγ-γράφου, εκτός από την υπογραφή, είναι προφανές ότι η ειδο-ποιός διαφορά του ηλεκτρονικού εγγράφου έγκειται μόνο στο μέσο δημιουργίας της υπογραφής του. Γι’ αυτό και ο νομοθέτης (Π.Δ. 150/2001) δεν κάνει αναφορά για ηλεκτρονικό έγγραφο, αλλά για ηλεκτρονικές υπογραφές, δηλαδή στο μέσο με το οποίο βεβαιώνεται η αυθεντικότητά του. Κατά συνέπεια, με την έν-νοια αυτή, ηλεκτρονικό έγγραφο είναι εκείνο του οποίου η υπο-γραφή παράγεται (εξ ολοκλήρου ή απλώς αποτυπώνεται) με τη βοήθεια της ηλεκτρονικής τεχνολογίας (Κ.Χριστοδούλου «Ηλε-κτρονικά Έγγραφα και Ηλεκτρονική Δικαιοπράξια», εκδ. Αντ.Σά-κουλα, 2001).Τα ηλεκτρονικά έγγραφα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: α. Υπό στενή έννοια, εκείνα που έχουν ολοκληρωτικά ηλεκτρο-νική υπόσταση, δηλαδή το σύνολο των έγγραφων καταχωρή-σεων δεδομένων σε μαγνητικό, οπτικό ή ηλεκτρικό δίσκο (π.χ. σκληρό δίσκο, δισκέτα, CD, Zip, Flash Memory) του ηλεκτρονι-κού υπολογιστή (γνήσια ηλεκτρονικά έγγραφα) και, β. υπό ευ-ρεία έννοια, εκείνα που έχουν χάρτινη υπόσταση, αλλά περιε-χόμενο και υπογραφή ηλεκτρονικά αποτυπωμένα σε αυτά (μη γνήσια ηλεκτρονικά έγγραφα), δηλαδή το τηλεμοιότυπο (fax) και το τηλέτυπο (telex).Το ηλεκτρονικό έγγραφο δεν συγκεντρώνει τα στοιχεία του πα-ραδοσιακού εγγράφου κατά τον Κ.Πολ.Δ. ιδίως εξαιτίας έλλειψης δυνατότητας θέσης ιδιόχειρης υπογραφής στο σώμα του εγγρά-φου από τον εκδότη του, γεγονός που δημιουργεί ανασφάλεια στις συναλλαγές εξαιτίας της αδυναμίας διαπίστωσης της γνη-σιότητάς του. Για τον λόγο αυτόν τα ηλεκτρονικά έγγραφα απο-τελούν μια ιδιαίτερη μορφή εγγράφου, που εξομοιώνονται προς τα ιδιωτικά εξαιτίας τις εγγύτητας προς αυτά, εντασσόμενα στην 3η περίπτωση του άρθρ. 444 Κ.Πολ.Δ. και συγκεκριμένα ως

του Κώστα Κουτσουλέλου,Δικηγόρου, τ. ΝομικούΣυμβούλου Δ.Σ.Α.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΚΑΙ...ΚΟΙΝΑ ΕΓΓΡΑΦΑ


μηχανικές απει-κονίσεις πραγ-

ματικών γεγονότων (Στ.Κου- σούλη «Σύγχρονες μορ-φές έγγρα- φης συναλλαγής», στο συλ-λογικό τόμο «Τα έγγραφα στην πολιτική δίκη», σελ.92, Μανιώτη, σελ.37, Heun CR ‘95).Μετά όμως από την έκδοση του Π.Δ. 150/2001 για την «προ-σαρμογή στην Οδηγία 99/93/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για ηλεκτρο-νικές υπογραφές» η ανωτέρω θέση της θεωρίας δεν μπορεί να γίνεται δεκτή, καθώς «η προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή που βασίζεται σε αναγνωρισμένο πιστοποιητικό και δημιουργείται από ασφαλή διάταξη δημιουργίας υπογραφής επέχει θέση ιδιόχειρης υπογραφής τόσο στο ουσιαστικό όσο και στο δικονομικό δίκαιο» (άρθρ. 3 παρ. 1 Π.Δ. 150/2001). Ηλεκτρονικά έγγραφα, επομέ-νως, τα οποία φέρουν προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή του εκδότη τους (κατά τους ορισμούς του Π.Δ.) δεν εξομοιώνονται πλέον απλώς με τα ιδιωτικά, αλλά είναι ιδιωτικά έγγραφα και παράγουν τόσο στο ουσιαστικό όσο και στο δικονομικό πεδίο τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα. Πρέπει επίσης να γίνει δεκτό ότι ηλεκτρονικά έγγραφα που δεν φέρουν προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή δεν δύνανται πλέον να εξομοιώνονται με ιδιωτικά έγ-γραφα, ούτε ως μηχανικές απεικονίσεις (αφού ο νομοθέτης με το ανωτέρω Π.Δ. επιφυλάσσει κάτι τέτοιο μόνο για τα έγγραφα που φέρουν ηλεκτρονική υπογραφή), αλλά πρέπει να τυγχάνουν της ίδιας μεταχείρησης με τα ανυπόγραφα παραδοσιακά ιδιω-τικά έγγραφα, δηλαδή μόνο ως δικαστικά τεκμήρια του άρθρ. 336 παρ. 3 Κ.Πολ.Δ., που σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα απο-δεικτικά μέσα στηρίζουν άμεση ή έμμεση απόδειξη και ανάλογα βέβαια με το είδος της διαδικασίας με την οποία συζητείται η υπόθεση (σύστημα νομίμων αποδείξεων-σύστημα της ελεύ-θερης απόδειξης).Το ίδιο αυτό Π.Δ. έλυσε και το πρόβλημα της θέσης υπογραφής στο σώμα του εγγράφου αφού εξομοιώνει την προηγμένη ηλε-κτρονική υπογραφή σε ηλεκτρονικά έγγραφα με την ιδιόχειρη σε ό,τι αφορά τις έννομες συνέπειες αυτής, τόσο στο ουσιαστι-κό, όσο και στο δικονομικό δίκαιο (άρθρ. 3 Π.Δ.150/2001). Ως δε ηλεκτρονική υπογραφή νοούνται «δεδομένα σε ηλεκτρονική

μορφή, τα οποία είναι συνημμένα σε άλλα ηλεκτρονικά δεδομένα ή συσχετίζονται λογικά με αυτό και τα οποία χρησιμεύουν ως μέ-θοδος απόδειξης της γνησιότητας», ενώ η προηγμένη ηλεκτρο-νική υπογραφή είναι «ηλεκτρονική υπογραφή, που πληροί τους εξής όρους: α) συνδέεται μονοσήμαντα με τον υπογράφοντα, β) εί-ναι ικανή να καθορίσει ειδικά και αποκλειστικά την ταυτότητα του υπογράφοντος, γ) δημιουργείται με μέσα τα οποία ο υπογράφων μπορεί να διατηρήσει υπό τον αποκλειστικό του έλεγχο και δ) συν-δέεται με τα δεδομένα στα οποία αναφέρεται κατά τρόπο, ώστε να μπορεί να εντοπισθεί οποιαδήποτε μεταγενέστερη αλλοίωση των εν λόγω δεδομένων» (άρθρ. 2 παρ. 1 και 2 Π.Δ. 150/2001). Η προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή δημιουργεί τεκμήριο γνη-σιότητας του ηλεκτρονικού εγγράφου, και μάλιστα ισχυρότερου από εκείνου της ιδιόχειρης υπογραφής, καθώς μεσολαβεί ει-δική ανεξάρτητη διοικητική αρχή, η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοι-νωνιών Ταχυδρομείων (Ε.Ε.Τ.Τ., άρθρ. 3 Ν.2867/2000 και 4 Π.Δ. 150/2001), που εγγυάται την ασφάλεια των ηλεκτρονικών υπογραφών.Τέλος, ως προς το θέμα που μας ενδιαφέρει, με δύο τρόπους μπορεί να υλοποιηθεί η ηλεκτρονική κατάθεση, επίδοση και γενικά η διακίνηση εγγράφων μεταξύ των δικηγόρων και των γραμματειών των δικαστηρίων και συγκεκριμένα:α. Είτε με την επέκταση της εφαρμογής των δύο Π.Δ. που αφο-ρούν στην διακίνηση εγγράφων μεταξύ των δημοσίων υπηρε-σιών, ΝΠΔΔ και ΟΤΑ (Π.Δ. 342/2002) και την ηλεκτρονική υπο-γραφή (Π.Δ. 150/2001), ώστε οι δικηγόροι να μπορούν να επι-συνάπτουν την ηλεκτρονική τους υπογραφή στα ηλεκτρονικά αρχεία που περιέχουν δικόγραφα και μετά να αποστέλλουν τα αρχεία αυτά σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 342/2002.β. Είτε με τη δημιουργία μιας εξειδικευμένης κεντρικής υπη-ρεσίας στους οικείους Δικηγορικούς Συλλόγους, στην οποία οι δικηγόροι θα τηρούν ειδικό ηλεκτρονικό λογαριασμό μέσω του οποίου θα αποστέλλονται ηλεκτρονικά τα δικόγραφα στις γραμ-ματείες των δικαστηρίων, η οποία και θα πιστοποιεί ηλεκτρονικά την ταυτότητα του αποστολέα δικηγόρου.Η δεύτερη αυτή λύση έχει το πλεονέκτημα ότι, παράλληλα, στον ηλεκτρονικό λογαριασμό μπορεί να πιστώνεται από τον δικηγό-ρο χρηματικό ποσό, από το οποίο θα αφαιρείται και η αξία των αντίστοιχων ασφαλιστικών ενσήμων (Τ.Ν. και Τ.Π.Δ.).

ΔΙΚΑΙ νομικά


Η εγγύηση του τεκμηρίου της αθωότητας αποτελεί συστα-τικό στοιχείο της δίκαιης δίκης και μια θεμελιώδη αρχή, η οποία στηρίζεται σε όλες τις διεθνείς και περιφερει-

ακές συμβάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θωρακί-ζοντας τον κατηγορούμενο από τις αυθαιρεσίες των διωκτικών αρχών, των δικαστηρίων, των κρατικών εν γένει οργάνων αλλά και τρίτων. Είναι μια εγγύηση που έχει άμεση σχέση με τη μη-τέρα όλων των δικαιωμάτων, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ουσιαστικά συνδέει το σεβασμό της ανθρώπινης αξίας με την αμετάκλητη δικαστική απόφαση, η οποία και μόνον αποδεικνύει την ενοχή του κατηγορουμένου. Ο χρόνος προ της αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης δεν δίνει σε κανένα απολύτως κρα-τικό όργανο, δικαστήριο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο το δικαίω-μα να θεωρήσει ως ένοχο το κατηγορούμενο υπό οιαδήποτε εκ-δοχή. Ο κατηγορούμενος αποκτά την ιδιότητα του ενόχου μό-νον μετά από την έκδοση της αμετάκλητης καταδικαστικής από-φασης.

Η εγγύηση λοιπόν του τεκμηρίου της αθωότητας είναι το δικαί-ωμα του κατηγορουμένου να απαιτεί από όλους ανεξαιρέτως να χαρακτηρίζεται και να αντιμετωπίζεται ως αθώος μέχρι την αμετάκλητη δικαστική καταδίκη του.

I. Η ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣΤο τεκμήριο αυτό κατοχυρώνεται σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο από τις ακόλουθες συνθήκες:• Από το άρθρο 14 παρ. 2 του ΔΣΑΠΔ, • Από το άρθρο 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ,• Από το άρθρο 7 παρ. 1β του Αφρικανικού Χάρτη των Δικαιω-μάτων των Ανθρώπων και των Λαών και,• Από το άρθρο 8 παρ. 2 της Αμερικανικής Σύμβασης για τα Δι-καιώματα του ΑνθρώπουΕπίσης το δικαίωμα αυτό αναφέρεται με ρητό τρόπο και σε πολ-λές άλλες διεθνείς ή περιφερειακές διακηρύξεις και έγγραφα.

Χαρακτηριστικότερες είναι οι αναφορές: στο άρθρο 11 παρ.1 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του ΟΗΕ, στο άρθρο 48 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, στο άρθρο 20 παρ. 3 του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικα-στηρίου για τη Ρουάντα, στο άρθρο 21 παρ. 3 του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τη πρώην Γιουγκοσλα-βία και στο άρθρο 66 παρ.1 του καταστατικού του Διεθνούς Ποι-νικού Δικαστηρίου.

II. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ TOY ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣΗ εγγύηση του τεκμηρίου αθωότητας αναγνωρίζεται σε όλες τις έννομες τάξεις των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης ως απόρροια της αρχής του κρά-τους δικαίου. Το αναφερόμενο τεκμήριο αξιώνει ότι κάθε άτομο τεκμαίρεται αθώο μέχρις αμετάκλητης απόφασης επί της ενο-χής. Το τεκμήριο αυτό έχει σχεδιαστεί για την προστασία του κατηγορουμένου1 και υφίσταται μόνον υπέρ αυτού2 , διέπει δε το σύνολο των ποινικών διαδικασιών από την προκαταρκτική εξέταση μέχρι το αμετάκλητο της απόφασης και δεν περιορί-ζεται μόνον στην εξέταση της ουσίας της υπόθεσης3. Κατά το ΕΔΔΑ δε το βάρος της απόδειξης της κατηγορίας φέρει η κα-τηγορούσα αρχή και κάθε αμφιβολία πρέπει να είναι υπέρ του κατηγορουμένου4. Σε περίπτωση δε αθώωσης του κατηγορουμένου για οποιον-δήποτε λόγο το τεκμήριο επεκτείνεται στο διηνεκές και δεν έχει χρόνο λήξης, δεσμεύει δε στο μέλλον όλα τα δικαστήρια (οιασδήποτε δικαιοδοσίας και αρμοδιότητας, δηλ. ποινικά, αστι-κά, διοικητικά, φορολογικά, ειδικά κλπ.), τις πειθαρχικές διαδι-κασίες και τις δηλώσεις οιουδήποτε κρατικού αξιωματούχου ή φορέα5.Κατά την διάρκεια της προδικασίας και κατά την ποινική δι-αδικασία το τεκμήριο αθωότητας απαιτεί από τους προανακρι-τικούς και ανακριτικούς υπαλλήλους και από τους δικαστές να μην ξεκινούν με την προκατειλημμένη άποψη6 ότι ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος διέπραξε το αδίκημα7. Επίσης υπάρχει πα-

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ δικαιώματα

ΤΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ

του Βασίλη Χειρδάρη,Δικηγόρου

1Michele de Silva: Compendium de la CEDH, σελ. 362, αρ. 733, εκδ. 2003 2Απόφαση ΕΔΔΑ: X κατά Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, αρ. προσφ. 4483/70 3Απόφαση ΕΔΔΑ Minelli κατά Ελβετίας της 25.3.1983, σκέψη 30 4Βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Barbera Messegue & Jabardo της 6.12.1988, σκέψη 77 5Βλ. σχόλιο Β. Χειρδάρη σε απόφ. ΕΔΔΑ Παραπονιάρης κατά Ελλάδος της 25.9.2008, ΝοΒ 2009 (57), σελ.173επ.6Βλ. υποσ. 4.

7Απόφαση Επιτροπής ΔΣΑΠΔ Gridin κατά Ρωσίας της 20.7.2000 (Communication No. 770/1997, (Views 20.7. 2000), UN doc. GAOR, A/55/40 (vol. II), p. 176, para. 8.3)8Βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Minelli κατά Ελβετίας της 25.3.1983, σκέψη 37 & Allenet de Ribemont κατά Γαλλίας Α.308(1995), σκέψη 359Βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Allenet de Ribemont κατά Γαλλίας, σκέψη 3610Ο.π. υποσημ. 10, σκέψη 3811Βλ.απόφαση ΕΔΔΑ, Butkevicius κατά Λιθουανίας της 26.3.2002, Αρ. πρ. 48297/99, σκέψεις 51 έως 54


ραβίαση του τεκμηρίου και στην περίπτωση ακόμα που δεν δι-ατυπώνεται ρητά η προκατάληψη από τους παραπάνω δικαστι-κούς ή ανακριτικούς υπαλλήλους αλλά αυτή αντανακλάται στην συμπεριφορά τους έστω και έμμεσα8. Πλέον αυτού το Δικαστήριο του Στρασβούργου επέκτεινε νο-μολογιακά το πεδίο εφαρμογής του τεκμηρίου αυτού και εκτός των ποινικών δικαστηρίων καθιστώντας το ευρύτερο. Έτσι αυτό υποχρεώνει και όλες τις δημόσιες αρχές9 να μην προβαίνουν σε κρίσεις και αφορισμούς ότι ο κατηγορούμενος διέπραξε το έγκλημα για το οποίο συλλαμβάνεται ή κατηγορείται. Υποχρε-ώνει δε το κράτος να μεταχειρίζεται σε όλα τα επίπεδα τον κα-τηγορούμενο σαν να μην έχει διαπράξει κανένα έγκλημα μέχρι να αποδειχθεί αυτό με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι οι ανωτέρω αρχές εμποδίζονται να ενημερώνουν το κοινό για την πορεία των ποινικών ερευνών10 αλλά οφείλουν να σέβονται το τεκμήριο αθωότητας του εκάστοτε συλλαμβανομένου ή κατηγορουμένου και να μην υποκαθιστούν τα δικαστήρια προεκδίδοντας αποφάσεις και διαμορφώνοντας κλίμα επηρεασμού. Το ΕΔΔΑ επισημαίνει στις αποφάσεις του την σημασία της διατύπωσης των λέξεων και όρων11 που χρη-σιμοποιούν οι κρατικές αρχές στις δηλώσεις τους προτού ο κα-τηγορούμενος δικαστεί και κριθεί ένοχος για τη διάπραξη οι-ουδήποτε αδικήματος12. Τι γίνεται όμως με την περίπτωση που καταπατάται το τεκμήριο της αθωότητας από τα ΜΜΕ που με δημοσιεύματα ή εκπομπές προκαταλαμβάνουν μια δικαστική απόφαση; Το Στρασβούργο αναγνωρίζει και εδώ υποχρέωση επιμελείας στο κράτος μέλος, εκ της οποίας προκύπτει υποχρέωση προστασίας εκ μέρους του συμβαλλομένου στην ΕΣΔΑ κράτους. Σύμφωνα με αυτή την υποχρέωση, το κράτος οφείλει να μεριμνά με ενεργητικό τρόπο λαμβάνοντας θετικά μέτρα, προκειμένου τα ΜΜΕ να παραμέ-νουν εντός των ορίων της αντικειμενικότητας για εκκρεμείς ποι-νικές υποθέσεις13.Η νομολογία του Στρασβούργου στηρίζεται στην αρχή ότι μόνο με την ποινική δικαστική διαδικασία μπορεί να επιτευχθεί η επί-σημη διαπίστωση της ποινικής ευθύνης και, επομένως, κανένα άλλο κρατικό όργανο δεν επιτρέπεται να χαρακτηρίσει κάποιον ως ένοχο, υποκαθιστώντας τον θεσμικό κριτή (δικαστήριο). Η αρχή αυτή επιδιώκει την προστασία του υπόπτου από την εκ των προτέρων καταδίκη14. Πρόσφατα δε, εξεδόθη από το Στρασβούργο η απόφαση Παρα-πονιάρης κατά Ελλάδος15 της 25.9.2008 με την οποία το ΕΔΔΑ παγίωσε την νομολογία του και στην παύση της ποινικής δίω-ξης λόγω παραγραφής του αδικήματος, την οποία ταυτοποιεί και εξομοιώνει με την αθώωση του κατηγορουμένου και ταυτό-χρονα απλώνει χρονικά της εφαρμογή του και στο εφεξής χρο-νικό διάστημα (απεριόριστα) μετά την αθώωσή του για οποιον-δήποτε λόγο. Έτσι το Δικαστήριο του Στρασβούργου ξεκαθαρίζει πλήρως ότι «η απαλλαγή του κατηγορουμένου ή η παύση της ποινικής δίω-ξης με οιονδήποτε τρόπο17 (αθώωση λόγω αμφιβολιών ή χωρίς αμφιβολίες, λόγω μη ύπαρξης δόλου, λόγω έλλειψης αποδεικτι-κών στοιχείων, κρίση περί ατιμώρητου, παύση ποινικής δίωξης λόγω παραγραφής του αδικήματος κλπ.) ισοδυναμεί με αθώω-σή του, δεν διαφοροποιείται από αυτήν και δεν συγχωρείται δε

ούτε καν η έκφραση υπονοιών ως προς την αθωότητα του κα-τηγορουμένου»18.

III. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΕΚΜΗΡΙΟY ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ

α) Δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης. Η αρχή nemo tenetur prodere seipsum.Το τεκμήριο αθωότητας περιλαμβάνει το δικαίωμα της μη αυ-τοενοχοποίησης, που αποτελεί ένα προνόμιο του κατηγορουμέ-νου να μην ενοχοποιεί τον ίδιο του τον εαυτό. Το δικαίωμα αυτό δεν αναφέρεται ρητά στην ΕΣΔΑ όμως το Στρασβούργο ορθά έκρινε ότι «αποτελεί κανόνα που γενικά αναγνωρίζεται διεθνώς και αποτελεί ζωτικό στοιχείο της έννοιας της δίκαιης δίκης»19.

β) Δικαίωμα σιωπήςΑποτελεί ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος της μη αυτοενο-χοποίησης, όπως και το επόμενο αναφερόμενο δικαίωμα. Το δι-καίωμα αυτό μπορεί να ασκείται και μερικά. Ισχύει για την προ-δικασία (προκαταρκτική εξέταση, προανάκριση, ανάκριση) και ενώπιον όλων των δικαστηρίων κάθε βαθμού. Περιλαμβάνει το δικαίωμα του κατηγορουμένου να μην καταθέτει γενικά, να μην απαντά στις ερωτήσεις ή να απαντά μερικά, να μην απο-λογείται, να παρίσταται και να μη μιλάει, να μην προσέρχεται ενώπιον των προανακριτικών και ανακριτικών υπαλλήλων αλλά και ενώπιον των δικαστηρίων. Κατά την άποψή μου το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει ως απόλυτο δικαίωμα και την μη εμφάνιση και απολογία στον ανακριτή, παρά την αντίθετη ισχύ-ουσα νομοθετική ρύθμιση στη χώρα μας, που έρχεται σε αντί-θεση με την υπέρτερη νομοθετικά διάταξη του άρθρ. 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ. Τέλος το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει και τη μη απο-κάλυψη των μέσων υπεράσπισης πριν από τη δίκη. Ο δικαστής έχει τη διακριτική ευχέρεια να εξάγει ή μη αιτιολογημένα συ-μπεράσματα από τη σιωπή μόνον εφόσον βασίζονται στην «κοινή λογική». Οι αποδείξεις κατά του κατηγορουμένου σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι συντριπτικές20.

γ) Δικαίωμα μη προσκόμισης ενοχοποιητικών αποδείξεωνΤο δικαίωμα αυτό υπερισχύει της αρχής ότι το δικαστήριο πρέ-πει να έχει πρόσβαση σε όλα τα αποδεικτικά στοιχεία21. Ο κα-τηγορούμενος έχει το απόλυτο προνόμιο να επιλέγει τα απο-δεικτικά του μέσα και να αποκρύπτει και να μη προσκομίζει αυτά που δεν τον ωφελούν.

ΙV. ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣΟι Έλληνες πολίτες (ή οι αλλοδαποί που διαμένουν στη χώρα μας) που υφίστανται τις συνέπειες της παραβίασης του τεκμηρίου της αθωότητας δύνανται να προσφύγουν με ατομική προσφυγή είτε στο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ που εδρεύει στο Στρασβούργο, είτε στην ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΘΡΩ-ΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ που εφαρμόζει το ΔΣΑΠΔ και εδρεύ-ει στη Γενεύη22.

12Βλ. απόφαση ΕΔΔΑ: Dactaras κατά Λιθουανίας, αριθμ. προσφ.42095/98, § 44, 13Γενική Εισαγγελέας V. TRSTENJAK Προτάσεις της 3.5.2007 στην υπόθεση C-62/06 του ΔΕΚ, σκέψη 63 και υποσημείωση 56 σε συνδ. με υποσ. 4514Ο Frowein, J., Zur Bedeutung der Unschuldsvermutung in Art. 6 Abs. 2 der Europäischen Menschenrechtskonvention, Recht als Prozess und Gefüge: Festschrift für Hans Huber zum 80. Geburtstag, Bern 1981, σ. 554 έως 55615Βλ. υποσημ. 5.

16Βλ. ο.π. υποσ.11, σκέψη 3817βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Rushiti κατά Αυστρίας της 21.3.2000, σκέψη 31.18βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Sekanika κατά Αυστρίας, της 25.8.1993, σκέψη 30.19Απόφαση ΕΔΔΑ Heaney and McGuiness κατά Ιρλανδίας της 21.12.200920Αλλά όχι άμεσης πίεσης εναντίον του. Βλ. απόφαση Murray κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 8.2.199621Saunders κατά Ηνωμένου Βασιλείου ( αριθ. Προσφ.19187/91).22βλ. για. τον τρόπο προσφυγής σε προηγούμενο τεύχος ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑΤΟΣ αρ. 18 , σελ. 25


στον Κωνσταντίνο Κατερινόπουλο, Δικηγόρο Αθηνών

κ. Παναγιώτη Συνέντευξη του Προέδρου του Σ.τ.Ε.

Πικραμμένου

Καταρχήν, συγχαρητήρια για την εκλογή σας ως Προέδρου του Συμ-βουλίου της Επικρατείας. Σας ευχόμαστε καλή επιτυχία στην κορυ-φαία θέση της Διοικητικής Δικαιοσύνης.

1. Όπως γνωρίζετε, η μεγάλη καθυστέρηση που παρατηρείται στην απονομή της Δικαιοσύνης είναι μια πολύ σοβαρή δυσλειτουργία της, που απαιτεί επείγουσα λύση. Θα θέλατε να μας πείτε με ποια μέτρα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η κατάσταση στο χώρο της Διοικητικής Δικαιοσύνης;

Οι λόγοι καθυστέρησης είναι πολλοί και σύνθετοι. Αντίστοιχα, λοιπόν, επιβάλλεται να είναι και τα μέτρα που θα ληφθούν, τα οποία κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να στοχεύουν κυρίως στον περιορισμό των εισερχομένων υποθέσεων (π.χ. η μεγάλη αύξηση του κόστους σε ορισμένες κατηγορίες υποθέσεων ή η προοδευτική αύξηση του κό-στους ανάλογα με το βαθμό απασχόλησης του δικαστή – αλλαγή της νοοτροπίας του Δημοσίου, ώστε να μην προσφεύγει μαζικά στο δικα-στήριο, κυρίως σε κατηγορίες υποθέσεων που έχουν ήδη επιλυθεί), στην αύξηση του αριθμού των δημοσιεύσεων αποφάσεων (π.χ. με τη θεσμοθέτηση διαδικασιών ταχείας εκδικάσεως ή απορρίψεως εν-δίκων βοηθημάτων και μέσων), στην καλύτερη διαχείριση του υπάρ-χοντος ανθρωπίνου δυναμικού (π.χ. μονομελείς ή τριμελείς συνθέ-σεις – ορθολογικότερη ανάθεση των υπηρεσιακών καθηκόντων) και βέβαια, στην αλλαγή της νοοτροπίας όλων των εμπλεκομένων φο-ρέων (δικαστών, δικηγόρων, δικαστικών υπαλλήλων κ.λ.π.) στη δι-αδικασία της απονομής της διοικητικής δικαιοσύνης.

2. Έχετε προβεί στη σύσταση επιτροπής στο Δικαστήριο, που θα προ-τείνει λύσεις για την καλύτερη λειτουργία των τμημάτων του Δικα-στηρίου με ανακατανομή της ύλης. Θα βλέπατε τη δυνατότητα, η επι-τροπή αυτή να επεξεργαστεί και μια συνολική πρόταση για την αντι-μετώπιση της καθυστέρησης στην εκδίκαση γενικά των διοικητικών υποθέσεων;

Δεδομένου ότι η συγκεκριμένη επιτροπή αποτελείται αποκλειστικά από δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας, θεωρώ ότι οι προ-τάσεις της θα πρέπει να περιοριστούν, επί του παρόντος τουλάχιστον, στη βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας του Δικαστηρίου αυ-τού. Άλλωστε, οποιοδήποτε συμπέρασμα ως προς τη λειτουργία του Συμβουλίου της Επικρατείας επηρεάζει αυτόματα τη λειτουργία των λοιπών Διοικητικών Δικαστηρίων. Σημειωτέον, ότι συγκροτήθηκε πρόσφατα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης Επιτροπή με αντικείμενο ερ-γασίας την επιτάχυνση του έργου της διοικητικής δικαιοσύνης.

ΠΡ σωπα


ΠΡ σωπα

3. Πιστεύετε ότι χρειάζεται να αυξηθεί ο αριθ-μός των συμβούλων και γενικά των δικαστών στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ώστε να δη-μιουργηθεί ενδεχομένως και 7ο Τμήμα;

Το μέτρο αυτό θα μπορούσε πιθανώς να απο-τελέσει μέρος μιας ευρύτερης πρότασης για την αύξηση της αποδοτικότητας του Δικαστη-ρίου. Δεν νομίζω, πάντως, ότι χρειάζεται τέ-τοια αύξηση επί του παρόντος.

4. Η υπάρχουσα ρύθμιση για την κατάθεση των εισηγήσεων, σε συνδυασμό με το φόρ-το των δικαστών, έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές οι δικηγόροι να πληροφορούνται το περιεχόμενό της την τελευταία στιγμή. Πώς θα αντιμετωπίζατε την πρόταση, στα Τμήματα να εισηγούνται μόνο οι Πάρεδροι, ώστε, αφε-νός να μην καθίσταται φανερή η αποφασιστι-κή ψήφος ενός δικαστή, κι αφετέρου, όλοι οι Σύμβουλοι να σχηματίζουν τη γνώμη τους μετά από τη διαδικασία στο ακροατήριο;

Ο θεσμός της καταθέσεως γραπτής εισηγή-σεως από τον Εισηγητή της υποθέσεως έχει δεχτεί κριτική, τόσο ως προς την νομιμότη-τα, όσο και ως προς την αποτελεσματικότη-τά του. Πιστεύω, ότι είναι σκόπιμη η προ-σαρμογή του στα ισχύοντα νομικά και πραγ-ματικά δεδομένα, δηλαδή εάν πρέπει ή όχι να διατηρηθεί η γραπτή εισήγηση. Δεν αντι-μετωπίζω θετικά την πρόταση να εισηγούνται μόνον οι Πάρεδροι. Πιστεύω, όμως, ότι ο κύ-ριος όγκος των υποθέσεων του Δικαστηρίου πρέπει να διεκπεραιώνεται από τους Πα-ρέδρους (των οποίων ο αριθμός πρέπει να αυξηθεί) και οι Σύμβουλοι να απασχολούνται μόνον με τις υποθέσεις της Ολομέλειας και τις υποθέσεις που εισάγονται σε αυξημένη σύνθεση.

5. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεση να αλλάξει τον τρόπο επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, ώστε η ίδια να παρουσιά-ζει ένα ορισμένο αριθμό προτεινόμενων για κάθε θέση και να ακολουθεί ακρόασή τους στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, και μετά να γίνεται η τελική επιλογή από το Υπουργικό Συμβούλιο. Πώς θα σχολιάζατε την πρόταση αυτή;

Το ζήτημα της διαδικασίας επιλογής της ηγεσί-ας της Δικαιοσύνης αποτελεί έναν δυσεπίλυτο πρόβλημα για όλα τα δημοκρατικά κράτη του

κόσμου. Προσωπικά επικροτώ κάθε μέτρο, το οποίο συμβάλλει σε περισσότερη διαφάνεια κατά την επιλογή. Παρατηρώ ωστόσο, ότι, με το υπάρχον συνταγματικό πλαίσιο, τα περιθώ-ρια είναι πάρα πολύ στενά. Θεωρώ πάντως, ότι σημαντικότερη από οποιαδήποτε διαδικα-σία επιλογής είναι η προηγούμενη λήψη μέ-τρων για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας όλων των δικαστικών λει-τουργών και, επομένως, αυτών που θα επι-λεγούν.

6. Μετά την αναθεώρηση του 2001, προ-βλέπεται Ειδικό Δικαστήριο για τις διαφορές σχετικά με τις αποδοχές των Δικαστικών Λει-τουργών, με ευρύτερη σύνθεση και όχι μόνο με δικαστές. Παρ’ όλα αυτά, οι αποφάσεις του εξακολουθούν να δέχονται έντονη κριτική. Ποια είναι η δική σας θέση;

Πράγματι, στη δύσκολη οικονομική συγκυρία που ζούμε, το ύψος των αποδοχών των δι-καστών αποτελεί θέμα συζητήσεων και αντι-κείμενο κριτικής. Ωστόσο, θεωρώ κρίσιμο, οι αποδοχές των Δικαστών να τους εξασφαλί-ζουν ανεξαρτησία και αξιοπρεπή διαβίωση. Σε γενικές γραμμές δεν πιστεύω, πάντως, ότι η θεσμοθέτηση του Ειδικού Δικαστηρίου έχει βελτιώσει τα πράγματα.

7. Πιστεύετε ότι το Ανώτατο Ειδικό Δικαστή-ριο, στο οποίο θα είστε Πρόεδρος από 1-7-2010, ανταποκρίνεται πλήρως στη συνταγ-ματική του αποστολή ή υπάρχουν περιθώρια να βελτιωθεί η λειτουργία του ή ακόμη και η σύνθεσή του στην επόμενη συνταγματική αναθεώρηση;

Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, ιδίως λόγω της σύνθεσής του, αλλά και των αρμοδιοτή-των του, δεν έχει τη συνοχή και την ομοιο-γένεια που έχουν τα ανώτατα δικαστήρια της χώρας. Εντούτοις, πολλές φορές μέσα από τη σύγκρουση διαφορετικών νοοτροπιών και απόψεων που εκφράζονται στους κόλπους του, καταλήγει σε εμπνευσμένες λύσεις και πρωτοποριακή νομολογία. Επομένως, θε-ωρώ ότι το Δικαστήριο αυτό έχει προσφέρει πολλά στη νομική ζωή του τόπου, χωρίς βέ-βαια αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πε-ριθώρια βελτίωσης της λειτουργίας του.

8. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νό-μων είναι η κορυφαία στιγμή της Δικαιοσύ-

νης. Το σημερινό σύστημα ελέγχου στην Ελ-λάδα θεωρείται ικανοποιητικό από τη συ-ντριπτική πλειοψηφία του δικαστικού αλλά και ευρύτερα του νομικού κόσμου, δέχεται όμως και αρκετές επικρίσεις. Ποια είναι η δική σας θέση; Νομίζω ότι το σύστημα ελέγχου της συνταγ-ματικότητας των νόμων αποτελεί τη σημαντι-κότερη ίσως από τις νομικές ιδιαιτερότητες της χώρας μας και θεωρώ ότι έχει συμβάλ-λει τα μέγιστα στην προστασία των διαδίκων και στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, κυ-ρίως της Διοικητικής. Πολλές φορές όμως, ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων σε συνδυασμό με το πρόβλημα της μεγάλης καθυστέρησης στην απονομή της Διοικητικής Δικαιοσύνης, πλήττει την ασφάλεια δικαίου, που είναι αναγκαία για τη λειτουργία ενός ευ-νομούμενου κράτους και καθοριστική για την ανάπτυξη της χώρας. Θεωρώ, λοιπόν, ότι θα ήταν σκόπιμο να ξεκινήσει ένας διάλογος για την τροποποίηση του υπάρχοντος συστήματος προς αντιμετώπιση της ως άνω αδυναμίας.

9. Στο τεύχος αυτό, έχουμε αφιέρωμα στην προστασία του περιβάλλοντος. Διατελέσατε Σύμβουλος του Ε΄ Τμήματος και θα θέλαμε να τελειώσουμε τη συνέντευξη με τη θέση σας για το ποια είναι τα πιο σημαντικά προβλήμα-τα που έχουμε ως χώρα στην προστασία του περιβάλλοντος και το πώς μέχρι σήμερα έχει συμβάλλει το Δικαστήριο στην επίλυσή τους.

Πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει στη χώρα μας πολλά βήματα για την προστα-σία του περιβάλλοντος, τα οποία οφείλονται σε μεγάλο βαθμό και στη νομολογία του Συμ-βουλίου της Επικρατείας. Ειδικότερα, θεωρώ ότι το Δικαστήριο με τις αποφάσεις του κα-τόρθωσε να δημιουργήσει τόσο στη Διοίκη-ση, όσο και στους πολίτες, μια φιλοπεριβαλ-λοντική συνείδηση, η οποία νομίζω ότι είναι πιο σημαντική από οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση για την προστασία του περιβάλλο-ντος. Θεωρώ ότι από τα σημαντικότερα προ-βλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι η εξεύ-ρεση ελεύθερων χώρων για τη χωροθέτηση οχλουσών εν γένει εγκαταστάσεων και ότι αυτό οφείλεται στην εκτός σχεδίου δόμηση.

Σας ευχαριστούμε και ευχόμαστε και πάλι καλή επιτυχία στο δύσκολο έργο σας.

“Νομίζω ότι το σύστημα ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων αποτελεί τη σημαντικότερη ίσως από τις νομικές ιδιαιτερότητες της χώρας μας και θεωρώ ότι έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην προστασία των διαδίκων και στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, κυρίως της Διοικητικής.”


ψεις

Το ζήτημα της μετανάστευσης, δηλαδή της ανακατανομής του πληθυσμού στο γεωγραφικό χώρο, αποτελεί παγκό-σμιο και διαχρονικό φαινόμενο. Διακρίνεται σε διεθνή και

εσωτερική μετανάστευση και οφείλεται κυρίως σε λόγους οι-κονομικούς και δευτερευόντως σε λόγους πολιτικούς, πολιτιστι-κούς, περιβαλλοντικούς κλπ.Το σύγχρονο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης –με διακριτικά γνωρίσματα τη γρήγορη μετακίνηση του πληθυσμού και τη δι-ακίνηση του κεφαλαίου- δημιουργεί τεράστια προβλήματα, κυ-ρίως οικονομικά, εργασιακά και κοινωνικά (π.χ. διάσπαση του κοινωνικού ιστού). Η Ελλάδα, λόγω και της γεωγραφικής της θέσης, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, κλήθηκε να αντι-μετωπίσει το ζήτημα της διαχείρισης του αλλοδαπού πληθυ-σμού, κυρίως οικονομικών μεταναστών, προερχόμενων, στην πλειονότητά τους, από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των Βαλκανίων, που εισήλθαν σ’ αυτή, αναζητώντας μια κα-λύτερη τύχη. Το πρόβλημα εντάθηκε περισσότερο κατά την τε-λευταία δεκαετία, από την είσοδο στη χώρα μας -είτε ως προο-ρισμό, είτε ως ενδιάμεσο σταθμό για άλλες χώρες της Ε.Ε.- πλή-θους προσφύγων και παράνομων οικονομικών μεταναστών, η οποία διευκολύνθηκε και πολλές φορές ενθαρρύνθηκε και από τις όμορες χώρες (κυρίως από την Τουρκία) για ευνόητους λό-γους. Η μετανάστευση όμως προς την πατρίδα μας ευνοήθηκε επίσης και από παγκόσμιες συγκυρίες, όπως τον πόλεμο στο Ιράκ, την έκρυθμη κατάσταση στην περιοχή του Καυκάσου, αλλά και τις βιοτικές συνθήκες που επικρατούν στους πληθυσμούς της νοτι-οανατολικής Ασίας (Ινδία, Πακιστάν, Μπαγκλαντές) και στις χώ-ρες της υποσαχάριας Αφρικής, όπου η οικονομική ανέχεια συ-ναντά τις πολιτικές ταραχές (Σουδάν, Νιγηρία, Αιθιοπία κλπ). Η ελληνική Πολιτεία αντιλήφθηκε, με μεγάλη καθυστέρηση, τις διαστάσεις του μεταναστευτικού ζητήματος και τα ποικίλα προ-βλήματα που γεννά, κοινωνικά, πολιτικοοικονομικά, νομικά, καθόσον το αντιμετώπισε περισσότερο σαν πρόβλημα που θέ-λει λύση και όχι ως ένα φαινόμενο που χρήζει διαχείρισης. Γε-

γονός που καταδεικνύεται από τις συνεχείς νομοθετικές ρυθμί-σεις (Ν. 1975/2001, 2910/2001, 3386/2005, 3448/2006, 3536/2007, 3613/2007, 3731/2008 και 3772/2009). Ο Έλληνας νομοθέτης δεν νομοθετούσε με φιλοσοφικό στοχασμό και κατεύθυνση, τέτοια, που θα εξυπηρετούσε αυτό το κοινωνικό - πολιτικό - οικονομικό φαινόμενο, καθώς ο βραχύβιος βίος των εν λόγω νομοθετη-μάτων και οι νομοτεχνικές ατέλειές τους, βεβαιώνουν του λό-γου το ασφαλές. Είναι κοινός τόπος, ότι όσο η φτώχεια, η ανέχεια και οι πολιτικές ταραχές θα αυξάνονται στον κόσμο -αφού, δυστυχώς, συντη-ρούνται από την παγκόσμια τάξη πραγμάτων- τόσο η Ευρώπη και ιδιαίτερα η Ελλάδα, λόγω και της γεωγραφικής της θέσης, θα δέχεται αυξημένα κύματα προσφύγων και οικονομικών με-ταναστών.Είναι γεγονός, ότι η μη έγκαιρη χάραξη μεταναστευτικής πολιτι-κής και διαχείρισης του φαινομένου αυτού, σε συνδυασμό με τις εγγενείς αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης (όπως επικαλύ-ψεις αρμοδιοτήτων, αδράνεια, υποβαθμισμένη υπηρεσιακή ηθι-κή) καθόρισε τις εξελίξεις στο μεταναστευτικό ζήτημα στη χώρα μας, οδήγησε τις τοπικές κοινωνίες σε οριακά επίπεδα ανοχής, όπως στην περίπτωση της Πάτρας, αλλά και νησιών όπως το Αγαθονήσι, η Σάμος, η Μυτιλήνη, ενώ τα Διοικητικά Δικαστή-ρια κατακλύσθηκαν από πληθώρα υποθέσεων, αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν.

Απαιτείται: 1. Ο Έλληνας νομοθέτης κατά τη θέσπιση κανόνων ρυθμιστι-κών του μεταναστευτικού φαινομένου να λαμβάνει, καταρχήν, σοβαρά υπόψη του το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.

2. Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες της ελληνικής Πολιτείας να στοχεύουν σε μια μακροπρόθεσμη διευθέτηση των μεταναστευ-τικών υποθέσεων με κύριο γνώμονα πρωτίστως, την πάταξη της λαθρομετανάστευσης και την επαναπροώθηση των μεταναστών στις χώρες καταγωγής (return policy), υπό την απαραίτητη προ-

To ζήτημα τηςμετανάστευσης

{ Tα περιθώρια στενεύουν }

της Αγγελικής Παπαπαναγιώτου - Λέζα,Προέδρου Πρωτοδικών Δ.Δ.


ϋπόθεση της ασφάλειάς τους και του σεβασμού στο δικαίωμα του ασύλου. Διαφορετικά, η όποια ανοχή επιδεικνύεται στη λα-θρομετανάστευση ενισχύει τα κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων, που αποτελεί μια από τις πιο προσοδοφόρες δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολι-κής Ευρώπης, με τζίρο περίπου 8 δις δολαρίων ετησίως, ενώ η οικονομική συγκυρία δημιουργεί προϋποθέσεις εργασιακής εκμετάλλευσης αυτών. Περαιτέρω, ζητούμενο πρέπει να απο-τελεί και η σωστή διαχείριση της μεταναστευτικής ροής με ελεγ-χόμενη ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία και εν-θάρρυνση της νόμιμης μετανάστευσης για την άντληση του απα-ραίτητου εργατικού δυναμικού, καθώς τα οφέλη μιας εποι-κοδομητικής ένταξης είναι πολλά.

3. Η Ελλάδα, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να απαιτήσει από το Ευρωπαϊκό Ταμείο αύξηση των κονδυλίων για τη λειτουρ-γία των αναγκαίων υποδομών, την εντατικοποίηση της φύλαξης των συνόρων, την άσκηση πίεσης στην Τουρκία -ενόψει και των ενταξιακών διαδικασιών- για την τήρηση από αυτήν των πρω-τοκόλλων επανεισδοχής των παράνομα εισελθόντων στη χώρα μας μεταναστών, μέσω των εδαφών της.

4. Η βελτιστοποίηση της νομοθετικής, διοικητικής και δικα-στικής αντιμετώπισης του μεταναστευτικού ζητήματος να απο-τελεί σταθερό στόχο κάθε εγχώριας πολιτικής. Αυτό απαιτούν οι αρχές του κράτους δικαίου και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Στο πλαίσιο όμως της παγκοσμιοποίησης και του αλληλοεπη-ρεασμού των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων ,η προ-σπάθεια αυτή δεν επαρκεί, καθώς απαιτούνται συγχρονισμένες κρατικές δράσεις (νομοθετικές, διοικητικές, δικαστικές) στα πλαίσια του κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που οφείλει να προχωρήσει με αποφασιστικότητα προς μια κοινή πολιτική μετανάστευσης και ασύλου, με γνώμονα όμως την αλληλεγγύη και το σεβασμό το ατόμου. Ο Ο.Η.Ε. δε, μέσω των αρμοδίων δι-ευθύνσεών του, μπορεί να διαδραματίσει άμεσο και σημαντικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή.

“Η ελληνική Πολιτεία αντιλήφθηκε, με μεγάλη καθυστέρηση, τις διαστάσεις του μεταναστευτικού ζητήματος και τα ποικίλα προβλήματα που γεννά -κοι-νωνικά, πολιτικοοικονομικά, νομικά- καθόσον το αντιμετώπισε περισσότερο σαν πρόβλημα που θέλει λύση και όχι ως ένα φαινόμενο που χρήζει διαχείρισης.”


Η εμπειρία των τελευταίων βουλευτικών εκλογών στην Αλβανία, δηλαδή του 1997 και του 2005 ήταν κακή, ιδίως για μια χώρα που θέλει να θεωρείται δημοκρατική και

επιδιώκει να γίνει μέλος διεθνών οργανισμών. Η νοθεία των εκλογών, η εξαγορά ψήφων, η βία μεταξύ των ψηφοφόρων των κομμάτων που έφτανε μέχρι το θάνατο ανθρώπων εκ προθέσε-ως ή εξ’ αμελείας, χαρακτήριζαν αυτές τις εκλογές. Από τότε βέ-βαια έχουν περάσει 12 χρόνια και η Αλβανία του Μπερίσα έγινε ισότιμο μέλος του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του 2009, χάρη στην υπο-στήριξη κυρίως των Αμερικανών ως αντάλλαγμα για τη βοήθεια σε στρατιώτες που έστειλε η Αλβανία στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Επιπλέον, η χώρα το 2009, δυο βδομάδες πριν από τις εκλογές, κατέθεσε αίτηση ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Αλβανία είναι η πιο φτωχή χώρα της Κεντρικής και Ανατολι-κής Ευρώπης και μόλις το 2007 υιοθέτησε κάποιες οικονομικές μεταρρυθμίσεις προς τη δημιουργία μιας ανοικτής οικονομίας της αγοράς. Η οικονομία της Αλβανίας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ροή των μεταναστευτικών εμβασμάτων και εισα-γάγει σχεδόν τα πάντα και ιδιαίτερα εκείνα τα είδη που αφο-ρούν στην ανάπτυξη του παραγωγικού της ιστού (το εμπορικό έλλειμμα ξεπερνά το 30% του ΑΕΠ με έντονη εξάρτηση από την Ε.Ε.). Η Ελλάδα, λόγω ιστορικών και γεωγραφικών πλεονε-κτημάτων, αποτελεί τον πρώτο ξένο επενδυτή με μερίδιο 28% επί των ξένων επενδύσεων.

Η εικόνα της πόλης των Τιράνων έχει αλλάξει αρκετά, κυρίως την τελευταία πενταετία, χάρη στις τολμηρές ενέργειες του ει-καστικού δημάρχου Έντι Ράμα, βασικού αντίπαλου του Μπερίσα στις φετινές εκλογές. Οι όχθες του ποταμού Λάνα έχουν πρα-σινίσει, εκεί όπου μέχρι πρότινος υπήρχαν παράγκες τσιγγάνων και σκουπιδότοποι, αρκετές τρύπες στους δρόμους έχουν κλει-στεί (όχι όλες), ολόκληρα τετράγωνα καθαρίστηκαν από σκουπί-δια και εγκαταλελειμμένα αντικείμενα, προσόψεις κτιρίων χρω-ματίστηκαν σουρεαλιστικά για να κρύψουν την ασχήμια τους. Επίσης, η κεντρική λεωφόρος της πόλης των Τιράνων καλ-λωπίστηκε εκατέρωθεν και θυμίζει ευρωπαϊκή πόλη, ιδίως δε η περιοχή που ονομάζεται «Blloku», όπου παλαιά κατοικούσε η νομενκλατούρα της Αλβανίας και σε διακεκριμμένη θέση βρί-σκεται το σπίτι του Εμβέρ Χότζα, τώρα υπάρχουν σύγχρονα κέ-ντρα διασκέδασης της νεολαίας. Τέλος, η μεγάλη κεντρική πλα-τεία των Τιράνων (Σκεντέρμπεϊ – Scanderbeg ή Γεωργίου Κα-στριώτη, όπου και το άγαλμα του ομώνυμου εθνικού ήρωα της

Αλβανίας ή Shqiperia – της χώρας των αετών, όπως ονομάζουν οι Αλβανοί τη χώρα τους). Στην πλατεία αυτή έχει κάνει την εμ-φάνισή του ο υπό κατασκευή επιβλητικός ορθόδοξος ναός, έργο του ακαταπόνιστου Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου, όπως και τόσα άλλα θαυμαστά έργα του - κοινωνικού χαρακτήρα - για χριστιανούς και μη.

Η Αλβανία, μια χώρα ορεινή, με πληθυσμό περίπου 3.200.000 κατοίκων, παραπλήσια σε μέγεθος του Βελγίου, που εμφανί-στηκε ως σύγχρονο κράτος το 1912, και που κυβερνήθηκε από ένα από τα πιο καταπιεστικά και μονολιθικά κομμουνιστικά κα-θεστώτα υπό την εξουσία του Εμβέρ Χότζα (Enver Hoxha) από το 1944 μέχρι το θάνατό του το 1985, γνώρισε τις πρώτες πολύ-κομματικές εκλογές μόλις το 1991. Το αντικομμουνιστικό Δη-μοκρατικό Κόμμα (DP) ιδρύθηκε το 1990, υπό την αρχηγία του Σαλί Μπερίσα (πρώην καρδιοχειρουργού), και το Σοσιαλιστικό Κόμμα εμφανίστηκε το 1991. Στις εκλογές του 1992, ο Μπερίσα εκλέχτηκε ως ο πρώτος μετακομμουνιστής πρόεδρος. Οι βου-λευτικές εκλογές του 1997 οργανώθηκαν κάτω από την προστα-σία Ιταλικών δυνάμεων, και το Σοσιαλιστικό κόμμα (SP) κέρδισε τις εκλογές με μικρή διαφορά (επίσης το 2002). Ως απόρροια θεσμικών αλλαγών, τον Νοέμβριο του 1988 προέκυψε με δημο-ψήφισμα το νέο Σύνταγμα, το οποίο προέβλεπε μεταξύ άλλων, βελτιώσεις στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πε-ριλαμβανομένου του διορισμού ombudsman, περιορισμό των εξουσιών του Προέδρου, μεγαλύτερη ελευθερία στα μέσα μα-ζικής επικοινωνίας και πρόσβαση του πολίτη στην πληροφόρη-ση. Μια σημαντική πολιτική αλλαγή έλαβε χώρα το 2004, όταν ο πρώην πρωθυπουργός Ιλιρ Μέτα αποχώρησε από το Σοσιαλι-στικό Κόμμα και ίδρυσε το Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Ολοκλή-ρωση (SMI). Στις βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου 2005, το Δη-μοκρατικό Κόμμα βγήκε νικητής. Το επονομαζόμενο «Dushk» εκλογικό σύστημα (πλειοψηφικό), έδινε τη δυνατότητα στα δυο πρώτα κόμματα (DP-SP) να μεγιστοποιήσουν τις έδρες τους, παίρνοντας έδρες από τα μικρότερα κόμματα. Το Δημοκρατικό Κόμμα σχημάτισε συνασπισμό με άλλα 6 κόμματα και ένα ανε-ξάρτητο, για να σχηματίσει κυβέρνηση υπό τον Μπερίσα. Την ήττα του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ακολούθησε η αντικατάσταση του Φάτος Νάνο από τον δήμαρχο Τιράνων Έντι Ράμα, ως ηγέ-τη του. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα συνέχισε να είναι διηρημένο και ο υποψήφιος του Δημοκρατικού Κόμματος Μπαμίρ Τόπι, εκλέ-χτηκε Πρόεδρος το 2007, με τη στήριξη βουλευτών του Σοσια-λιστικού Κόμματος πιστών στον Νάνο. Ένα αξιοσημείωτο χα-

ΑΠ ψεις

του Νίκου Η. Βούτσα,Δικηγόρου - Οικονομολόγου

ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑμε το βλέμμα ενός Έλληνα παρατηρητή του Ο.Α.Σ.Ε.


ρακτηριστικό των τοπικών εκλογών του 2007 ήταν η άμβλυνση του προηγούμενου δεδομένου ότι το Δημοκρατικό Κόμμα ήταν δυνατό στο Βορρά και το Σοσιαλιστικό Κόμμα στο νότο.

Στις βουλευτικές εκλογές της 28ης Ιουνίου 2009, συμμετείχαν 34 κόμματα και ένας ανεξάρτητος υποψήφιος. 33 πολιτικά κόμ-ματα συμμετείχαν σε 4 συνασπισμούς κομμάτων και ένα κόμ-μα μόνο του (LJP). Συγκεκριμένα, ο Συνασπισμός της Αλλα-γής (The Alliance for Change Coalition), με στυλοβάτη το Δη-μοκρατικό Κόμμα, ο Συνασπισμός της Ένωσης για Αλλαγή (The Union for Change Coalition), με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, ο Συ-νασπισμός της Σοσιαλιστικής Συμμαχίας για Ολοκλήρωση (The Socialist Alliance for Integration), με το Σοσιαλιστικό Κίνημα του Ιλίρ Μέτα, και ο Συνασπισμός του Πόλου της Ελευθερίας (The Freedom Pole Coalition). Το πολιτικό κλίμα στη χώρα χαρακτη-ριζότανε από υψηλό επίπεδο δυσπιστίας μεταξύ των κομμάτων και μεταξύ της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης. Αλλά και ο κόσμος είναι δύσπιστος, απογοητευμένος και «κρέμεται» κυ-ριολεκτικά από τη βοήθεια των ΗΠΑ και κατά δεύτερο λόγο της Ε.Ε. (πολλές σημαίες αμερικανικές κυριάρχησαν στις προεκλο-γικές συγκεντρώσεις) Η προεκλογική εκστρατεία επισκιάστη-κε από την αντιδικία σχετικά με την διανομή των νέων τύπου αστυνομικών ταυτοτήτων, με το Σοσιαλιστικό Κόμμα να ισχυ-ρίζεται ότι πολλοί ψηφοφόροι κινδυνεύουν να μην ψηφίσουν λόγω έλλειψης αστυνομικών ταυτοτήτων και διαβατηρίων. Η οργάνωση και πραγματοποίηση των εκλογών αυτών αποτέλε-σε κομβικό σημείο για την αξιολόγηση της χώρας όσον αφορά την υποψηφιότητά της για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις 12 Ιουνίου του 2006, η Αλβανία υπέγραψε με την Ε.Ε. Σύμφωνο Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (Stabilization and Association Agreement-SAA) και την 1η Δεκεμβρίου 2006 τέθηκε σε ισχύ η Ενδιάμεση Συμφωνία με την Ε.Ε.. Παρά την αποθάρρυνση των Βρυξελλών, η κυβέρνηση υπέβαλλε επίσημη υποψηφιότητα ένταξης τον Απρίλιο του 2009. Τα κυριότερα πολιτικά κόμματα είναι σταθερά προσανατολισμένα προς την ένταξη στην Ευ-ρωπαϊκή Ένωση.

Οι εκλογές της 28ης Ιουνίου 2009 πραγματοποιήθηκαν με τον Νέο Εκλογικό Κώδικα που ψήφισε η Βουλή στις 29 Δεκεμβρίου 2008. Το εκλογικό σύστημα προβλέπει την εκλογή των 140 με-λών του νέου Κοινοβουλίου για περίοδο 4 ετών, σύμφωνα με ένα εκλογικό σύστημα αναλογικής σε περιφερειακό επίπεδο και τη δυνατότητα εκλογικών συνασπισμών, μέσω λίστας των κομμάτων (και όχι ονομάτων υποψηφίων) και ορίζει για την εκ-προσώπηση των πολιτικών κομμάτων στη Βουλή, όριο 3% και για τους συνασπισμούς όριο 5%. Σε τελική ανάλυση αυτός ο νό-μος διευκολύνει το δικομματικό σύστημα διακυβέρνησης της χώρας.

Το πρωτότυπο χαρακτηριστικό των εκλογών αυτών ήταν ότι, για πρώτη φορά η καταμέτρηση των ψήφων μετά το πέρας της ψη-φοφορίας δεν γινότανε στο εκλογικό τμήμα που ψήφιζαν, αλλά τα δυο κουτιά, δηλαδή η ψηφοδόχος και το κουτί που περιείχε το εκλογικό υλικό, αφού σφραγίζονταν, παραδίδονταν συνοδεία της εφορευτικής επιτροπής και αστυνομικού σε Ενιαίο Κέντρο Κα-ταμέτρησης Ψήφων ανά περιφέρεια. Τελείωνε αυτή η διαδικα-σία, από τη λήξη της ψηφοφορίας στις 19.00 έως στις 24.00 ώρα Αλβανίας, και μετά άρχιζε η καταμέτρηση των ψήφων. Επίσης,

στο Κέντρο Καταμέτρησης Ψήφων υπήρχε ηλεκτρονική κάμερα στην οροφή της αίθουσας που έδινε εικόνα στην Κεντρική Επι-τροπή των Εκλογών. Δείγμα της έντονης δυσπιστίας των κομ-μάτων (υποψηφίων-εκλογέων) μεταξύ τους. Αποτέλεσμα όλης αυτής της καινοτόμου διαδικασίας ήταν η υπερβολικά αργή διαδικασία καταμέτρησης των ψήφων, με πληθώρα ενστάσε-ων, και έκδοσης του αποτελέσματος μετά από πολλές ημέρες. Τα αποτελέσματα των εκλογών της 28ης Ιουνίου ανέδειξαν νι-κητή το Κεντροδεξιό Δημοκρατικό Κόμμα του Σαλί Μπερίσα (70 έδρες) με μικρή διαφορά από το Σοσιαλιστικό Κόμμα του δημάρ-χου των Τιράνων Έντι Ράμα (66 έδρες) και τρίτο το Σοσιαλιστικό Κίνημα του Ιλίρ Μέτα (4 έδρες). Αναφορικά με το κόμμα της Ελ-ληνικής μειονότητας (Human Rights Union Party) διασπάστηκε για άλλη μια φορά, κάποιοι υποστήριξαν το Δημοκρατικό και κάποιοι άλλοι το Σοσιαλιστικό Κόμμα, και κέρδισε 1 μόνο έδρα (το 2005 είχε 2 έδρες). Ο Σαλί Μπερίσα, μη μπορώντας να σχη-ματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, αναζήτησε επί αρκετούς μήνες τη συνεργασία με τον υπερφιλόδοξο Μέτα, μέσα σε ένα ρευ-στό πολιτικό περιβάλλον. Μόλις στις 17 Σεπτεμβρίου, μπόρεσε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, με τη συνεργασία κυ-ρίως του κόμματος «Συνασπισμός της Σοσιαλιστικής Συμμαχίας για Ολοκλήρωση», και τον Ιλιρ Μέτα, αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης. Έτσι κι αλλιώς, η διαδρομή αυτής της κυβέρνησης μάλλον φαίνεται να είναι δύσκολη.


ΙΣΤ ρικά

Διαβάζοντας στον ημερήσιο τύπο για την συμπλήρωση 40 ετών από το γύρισμα της ταινίας «Ζ» από τον σκηνοθέτη Κώ-

στα Γαβρά, μαζί με άλλους πρωταγωνιστές που συμμετείχαν ή βοήθησαν στο γύρισμα και συνέβαλαν στην παγκόσμια επιτυχία της ταινί-ας, πίστεψα ότι καλό θα ήταν να φρεσκάρουμε λίγο την μνήμη μας, ενθυμούμενοι τα πραγ-ματικά γεγονότα εκείνης της τόσο σημαντικής πολιτικής περιόδου για τον τόπο μας. Κυρίως να αναφέρουμε τους πραγματικούς και από πολλούς, όπως γίνεται άλλωστε πάντα, ξε-χασμένους πρωτεργάτες από πολιτικής και δι-καστικής πλευράς της «Υπόθεσης Λαμπράκη». Βασίστηκα σε αφηγήσεις του αείμνηστου κα-θηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κίμωνα Σούρλα καθώς και στα αρχεία του τότε Υπουρ-γού Δικαιοσύνης Πολυχρόνη Πολυχρονίδη, τα οποία ευγενώς μου παρεχώρησε ο ανιψιός του Γιάννης Σαβαλάνος και σε στοιχεία που μου παραχώρησε ο Βουλευτής και π. Υπουρ-

γός κ. Μιλτιάδης Παπαϊωάννου.Στις 20 Σεπτεμβρίου 1961 ο Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής ανέβηκε στα ανάκτορα, υπέ-βαλε την παραίτησή του και ταυτόχρονα έφερε προς υπογραφή από τον βασιλιά το διάταγμα προκήρυξης νέων εκλογών για τις 29 Οκτω-βρίου 1961. Την ίδια ώρα όμως περίπου, γινόταν η επί-σημη πανηγυρική ίδρυση του κόμματος της «Ενώσεως Κέντρου». Τυπικώς η ηγεσία της αποτελείτο από μία οκταμελή επιτροπή, αλλά στην ουσία ο πρώτος της αρχηγός ήταν ο Γ. Παπανδρέου. Η νέα κατάσταση τον είχε γαλ-βανίσει. Από την ημέρα εκείνη γινόταν πραγ-ματικός ηγέτης, όπως δεν υπήρξε ποτέ στα καλύτερα νιάτα του. Ο τρομερός «γέρος» ανα-

λάμβανε με πάθος την αρχιστρατηγία, και κα-νείς δεν υποπτευόταν τις γιγάντιες εξελίξεις ου θα πήγαζαν από κείνη την εύθραυστη ενότητα, η οποία πραγματοποιήθηκε με τόσους μό-χθους. Μιλάμε για μία εποχή που τα ανάκτορα ανέβαζαν-κατέβαζαν κυβερνήσεις, μιλάμε για μια εποχή που ο στρατηγός Θρ. Τσακαλώτος αρνήθηκε να παραδώσει το Υπουργείο Εθνι-κής Άμυνας της υπηρεσιακής κυβέρνησης που θα διενεργούσε τις εκλογές του Οκτω-βρίου 1961, στον εκλεκτό των ανακτόρων από-στρατο πτέραρχο Χ. Ποταμιάνο, με αποτέλεσμα λίγο πριν από την ορκωμοσία του ως υπηρεσι-ακού Πρωθυπουργού, να αντικατασταθεί από τον αυλικό υπηρεσιακό Πρωθυπουργό Δόβα, τον υπηρεσιακό Πρωθυπουργό των εκλογών «της βίας και της νοθείας». Μιλάμε για μία πε-ρίοδο όπου η τρομοκρατία του κράτους και του παρακράτους «οργιάζει». Τρομερή υπήρξε η επίθεση του κράτους και του παρακράτους για να επιτευχθεί η κατατρομοκράτηση του

ελληνικού λαού και η φαλκίδευση του εκλο-γικού αποτελέσματος. Μιλάμε για μία επο-χή όπου η πλαστογράφηση της θέλησης του εκλογικού σώματος κίνησε τις συνεχείς και τεκμηριωμένες με γεγονότα και περιστατικά διαμαρτυρίες τόσο της Αριστεράς όσο και του Κέντρου. Μιλάμε για την εποχή του «Ανεν-δότου Αγώνα». Μιλάμε για την εποχή του βα-σιλικού αυταρχισμού, που ανάγκασε τον Γε-ώργιο Παπανδρέου να πει «η βασιλευόμενη δημοκρατία έπαυσε να είναι δημοκρατία και έμεινε μόνο βασιλευόμενη». Μιλάμε για την εποχή όπου η Φρειδερίκη δείχνει το πραγ-ματικό της πρόσωπο, με αποκορύφωμα το τα-ξίδι της στο Λονδίνο, παρά τις αντίθετες συμ-βουλές της κυβέρνησης, τον Απρίλιο του 1963,

όπου σημειώθηκε το γνωστό επεισόδιο με την αγγλίδα Μπέττυ Μπάρλετ, σύζυγο του Έλληνα συνδικαλιστή ναυτεργάτη και μετέπειτα βου-λευτή του ΚΚΕ, Αντώνη Αμπατιέλου. Αυτό το περιστατικό όξυνε το μίσος της κατά της αρι-στεράς και κάθε δημοκρατικής έκφρασης. Μι-λάμε για την εποχή που το παρακράτος απαντά στα γεγονότα του Λονδίνου με μίσος και τελικά με «Θάνατος στον Λαμπράκη».

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ήταν κατεξοχήν αγω-νιστής του Κινήματος της Ειρήνης. Με αυτή την ιδιότητά του κλήθηκε την Τετάρτη 22 Μαΐου 1963 στην Θεσσαλονίκη να μιλήσει σε συγκέ-ντρωση που προγραμμάτισε εκεί το τμήμα της Οργάνωσης για την Διεθνή Ύφεση και την Ει-ρήνη. Τα γεγονότα που ακολούθησαν είχαν σαν αποτέλεσμα τον βαρύτατο τραυματισμό του Λαμπράκη. Η είδηση έπεσε σαν βόμβα στην Αθήνα. Το έγκλημα, οργανωμένο από την ανακτορική καμαρίλα και το παρακράτος που

δρούσε μέσα στον κρατικό μηχανισμό αιφνιδί-ασε πρώτα τον Πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή, ο οποίος εξοργισμένος κραύγασε όταν το πλη-ροφορήθηκε «Επιτέλους ποιος κυβερνά αυ-τόν τον τόπο;». Ο πρωθυπουργικός υπαινιγμός κατά των μηχανορραφιών του στέμματος μέσω του παρακράτους ήταν απολύτως σαφής.

Κατόπιν παραγγελίας του αειμνήστου Εισαγ-γελέα Θεσσαλονίκης και εύψυχου λειτουργού της Θέμιδος, Παύλου Δελαπόρτα, η ανάκριση για την υπόθεση ανατέθηκε στον έντιμο δικα-στή Χρήστο Σαρτζετάκη. Στην πορεία της ανάκρισης, ο Αρεοπαγίτης Αντώνιος Φλώρος ενεργώντας λόγω αρμο-διότητας επιθεώρηση στο Πρωτοδικείο Θεσ-

ΤΑΙΝΙΑ Αυτοί που δεν έδειξε ο φακός

του Γιάννη Π. Πετρουνάκου,Δικηγόρου

Μιλάμε για μία περίοδο όπου

«οργιάζει»η τρομοκρατία του κράτους και του

παρακράτους


σαλονίκης, διαπιστώνει ανεπίτρεπτες πα-ρεμβάσεις στο ανακριτικό έργο από τον Ει-σαγγελέα Αρείου Πάγου Κ. Κόλλια, τις οποίες, με την από 20 Δεκεμβρίου 1963 αναφορά του, εκθέτει στον Υπουργό Δικαιοσύνης Δημ Παπα-σπύρου. Ο υπηρεσιακός Υπουργός Ι. Σόντης, που ανέλαβε στην συνέχεια (30 Δεκεμβρίου) - μεταξύ των δύο διαδοχικών εκλογικών ανα-μετρήσεων - ζήτησε εξηγήσεις από τον Εισαγ-γελέα Κ. Κόλλια, για την αναφορά, και την πα-ραμονή των εκλογών, εκδίδει την 45/14.2.1964 απόφασή του. Με αυτή αποφαίνεται, ότι ο Ει-σαγγελέας του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλιας «δεν τυγχάνει ελεγκτέος δια παράβασιν τινά ή πα-ράλειψιν καθήκοντος», διότι κινήθηκε «εντός των ορίων της αρμοδιότητός του» με το να προ-βεί στις υποδείξεις του προς τον Ανακριτή κ Χρ. Σαρτζετάκη και τον Εισαγγελέα Δημ. Πα-παντωνίου για τον τρόπο που ενήργησαν στην υπόθεση δολοφονίας του Γρ. Λαμπράκη.

Μετά τις εκλογές της 16.2.1964, με το 53% της Ένωσης Κέντρου, ο νέος πλέον Υπουργός Δι-καιοσύνης Πολυχρόνης Πολυχρονίδης δίνει αμέσως εντολή να προχωρήσει απερίσπαστη η ανάκριση για την δολοφονία του Γρ. Λαμπρά-κη και παράλληλα προχωρεί στην διενέργεια διοικητικής εξέτασης κατά του Εισαγγελέα Κ. Κόλλια για τις αναφερθείσες παράνομες επεμ-βάσεις του στο ανακριτικό έργο.

Η διοικητική δίωξη κατά του Εισαγγελέα Κ. Κόλλια προκάλεσε δριμύτατες επιθέσεις του τύπου της Ε.Ρ.Ε και γενικά των οργάνων της Δεξιάς κατά του Υπουργού Π. Πολυχρονίδη. Επεμβαίνουν και τα Ανάκτορα προς τον Πρω-θυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, από τον οποίο ζητούν την εύνοιά του για τον προστα-τευόμενο τους Εισαγγελέα Κ. Κόλλια. Με την νομοθεσία που ίσχυε τότε υπήρχε η διαζευκτι-κή ευχέρεια της επιβολής πειθαρχικής ποινής στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, είτε από τον Υπουργό Δικαιοσύνης είτε από το Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο. Ο Πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, κάτω από την πίεση των Ανα-κτόρων, αναγκάζεται κατά τη συνεδρίαση της Βουλής της 3ης Απριλίου 1964 (προγραμματι-κές δηλώσεις της Κυβέρνησης), να δηλώσει ότι για την υπόθεση Κόλλια η Κυβέρνηση προ-τείνει την παραπομπή της στο Ανώτατο Πει-θαρχικό Συμβούλιο.

Η παραπάνω δήλωση του Πρωθυπουργού αιφνιδίασε τον Πολυχρονίδη, ο οποίος έσπευ-σε, αμέσως μετά την συνεδρίαση, να συναντή-σει τον Πρωθυπουργό και να του επισημάνει τις συνέπειες της θέσης που διατύπωσε στη Βουλή. Ο Πολυχρονίδης είχε έντονες αμφιβο-

λίες για την αντικειμενικότητα της κρίσης του Πειθαρχικού Συμβουλίου. Τόσο μάλιστα έντο-νες, που έθεσε στην διάθεση του Πρωθυπουρ-γού την παραίτησή του σε περίπτωση που επέ-μενε στη διατυπωθείσα θέση.

Ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου συμφωνεί με τον Υπουργό Πολυχρόνη Πο-

λυχρονίδη, ο οποίος προχώρησε στο έργο του. Τη δίωξη και τιμωρία του Εισαγγελέα Κ. Κόλ-λια, αξίωναν έντονα ο Δημοκρατικός Λαός και νομικός κόσμος της χώρας δια του Δικηγορι-κού Συλλόγου Αθηνών και της Συντονιστικής Επιτροπής των Δικηγορικών Συλλόγων του Κράτους.

Από τη Διοικητική Ανάκριση διαπιστώθηκαν οι παράνομες ενέργειες του Εισαγγελέα Κ. Κόλλια και ο Υπουργός Δικαιοσύνης με την 238/11.7.1964 απόφασή του, του επέβαλε την πειθαρχική ποινή της προσωρινής παύσης των έξι (6) μηνών, για παράβαση καθήκοντος λόγω της ανάμιξής του στο έργο της ανάκρι-σης και για την επιδειχθείσα στην όλη υπόθε-ση ασυμβίβαστη διαγωγή του προς το ανώτατο αξίωμα του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου που κατείχε (όπως ήταν οι υποδείξεις τους προς την Ανακριτική Αρχή για χωρισμό της υπό-θεσης σε υποθέσεις φυσικών και ηθικών αυ-τουργών, στην έκφραση γνώμης ότι «εσκοπεί-το το στραπατσάρισμα του Γρ. Λαμπράκη και όχι η θανάτωσή του», στις υποδείξεις του να μην προβαίνουν στις προφυλακίσεις κρατικών ορ-γάνων και δη αστυνομικών παρά μόνον όταν υπάρχουν στοιχεία που να εξασφαλίζουν την

καταδίκη τους και ότι σε περίπτωση αθώωσής τους αυτοί που προέβηκαν στην προφυλάκισή τους θα λογοδοτήσουν κλπ).

Ο Πολυχρόνης Πολυχρονίδης με την απόφασή του δικαίωσε τις προσδοκίες του νομικού κό-σμου και ικανοποίησε το τρωθέν λαϊκό περί δικαίου αίσθημα και με την στάση του κατόρ-θωσε να προστατεύσει την ανεξαρτησία της δι-καιοσύνης, που αποτελεί την πεμπτουσία της δημοκρατίας.

Ο Κόλλιας στην συνέχεια έγινε ο πρώτος Πρω-θυπουργός της δικτατορίας του 1967 μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου 1967, όταν έλαβε μέρος στο λε-γόμενο Βασιλικό Κίνημα του Κωνσταντίνου. Μετά την αποτυχία του Κινήματος αυτού, ο Κ. Κόλλιας έσπευσε μόνος να επανέλθει στα κα-θήκοντα του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Αλλά η Χούντα με απόφασή της τον απέλυσε.

Η όλη πορεία του Κ. Κόλλια ήρθε να επιβε-βαιώσει την ορθότητα των ανησυχιών του Πο-λυχρονίδη και να δικαιώσει τις ενέργειές του στα μάτια ακόμη και σκληρών επικριτών των πολιτικών του αποφάσεων.

Στο σημείο αυτό οφείλω να αναφερθώ στον αφανή αλλά ουσιαστικό ρόλο του εκτελούντος τότε χρέη Γενικού Γραμματέα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κίμωνα Σούρλα, που συνεργά-σθηκε στενά με τον Υπουργό, στο χειρισμό της υπόθεσης, καθώς και τους αραιοπαγίτες Κωνσταντίνο Παπαϊωάννου και Δ. Μαργέλο, οι οποίοι για μήνες αντιτάχθηκαν στις επεμβάσεις του τότε Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κ. Κόλ-λια στην ανακριτική διαδικασία της δολοφονί-ας του βουλευτή Γρ. Λαμπράκη.Για το θέμα αυτό ο Αλέξανδρος Βαμβέτσος είχε γράψει στην εφημερίδα «Το Βήμα» το πε-ρίφημο άρθρο «Ο Άρειος Πάγος αυτοκτόνησε ευτυχώς βρέθηκαν δύο δικαστές που περιέσω-σαν το κύρος της ελληνικής δικαιοσύνης στην χώρα μας». Για την στάση των εντίμων αραιοπαγιτών και τριάντα ακόμα δικαστικών λειτουργών διαφό-ρων βαθμών, που απελύθησαν πραξικοπημα-τικώς τον Μάιο του 1968 μαζί με τον τότε πρό-εδρο του Αρείου Πάγου Στ. Μαυρομιχάλη, θα επανέλθουμε στο επόμενο τεύχος.

Βιβλιογραφία: Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας


NE I νομικoί

1. Η ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΠΕΡΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Ως γνωστόν, ο Ν. 703/1977, όπως τροποποιήθηκε και ισχύ-ει σήμερα, θεσπίζει κανόνες για τη λειτουργία της αγοράς μέσα από υγιείς συνθήκες ανταγωνισμού και επιβάλλει

κυρώσεις σε επιχειρήσεις που ακολουθούν συμπεριφορές και πρακτικές που διαστρεβλώνουν τον ανταγωνισμό. Οι ουσιαστι-κές διατάξεις του νόμου αυτού ακολουθούν τις αντίστοιχες δι-ατάξεις του κοινοτικού δικαίου. Παρ’ όλο που ο νόμος αυτός ισχύει από το 1977 η εφαρμογή του υπήρξε ελάχιστα αποδοτική και επιτυχής μέχρι σήμερα. Το τοπίο βελτιώθηκε σχετικά μετά το 1995, οπότε η Επιτροπή Ανταγωνισμού απέκτησε τη μορφή ανεξάρτητης αρχής. Η έλλειψη προσωπικού και οργάνωσης δεν επέτρεψαν παρ’ όλ’ αυτά την εκπλήρωση του έργου που της ανατέθηκε. Μεγάλος αριθμός υποθέσεων παρέμεναν εκ-κρεμείς και μόνο μετά το 2004 και ιδίως με το Ν. 3373/2005 η Επιτροπή Ανταγωνισμού αναβαθμίστηκε και ενισχύθηκε ο ρό-λος της. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι κατά την περίοδο 2004-2005 χειρίστηκε 42 υποθέσεις εκ των οποίων 18 τέθηκαν τελικά στο αρχείο, ενώ κατά την περίοδο 2006-2007 χειρίστηκε 193 υπο-θέσεις εκ των οποίων 102 τέθηκαν στο αρχείο.

Ως προς την επιβολή κυρώσεων επισημαίνεται ότι η Επιτροπή κατά την περίοδο 1996-2000 διαπίστωσε 52 παραβάσεις και επέ-βαλε πρόστιμα συνολικού ύψους 2.580.000 ευρώ, κατά την πε-ρίοδο 2001-2003 διαπίστωσε 22 παραβάσεις και επέβαλε πρό-στιμα ύψους 11.099.000 ευρώ και κατά την περίοδο 2004-2007 διαπίστωσε 44 παραβάσεις και επέβαλε πρόστιμα ύψους 102.014.000 ευρώ.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία ολοένα αυξανόμενη κι-νητικότητα και παρέμβαση της Επιτροπής στην αγορά με τελικό στόχο την προστασία του καταναλωτή και τη διόρθωση στρε-βλώσεων που έχουν αναπτυχθεί και παγιωθεί εδώ και χρόνια.

Προς την κατεύθυνση αυτή και λόγω των συνεχώς αυξανόμε-νων πιέσεων κρίθηκε εκ νέου απαραίτητο να ενισχυθεί ο ρό-λος και η παρουσία της Επιτροπής, όχι απαραίτητα στο επίπεδο της καταστολής.

Στο πλαίσιο αυτό και υπό το πρίσμα των ανωτέρω επιδιώξεων ψηφίστηκε ο Ν. 3668/2008 για την αναθεώρηση του Αγορανο-μικού Κώδικα, ο Ν. 3728/2008 με τον οποίο δημιουργήθηκε η

Υπηρεσία Εποπτείας της αγοράς και αναμένεται η κατάθεση στην Βουλή νομοσχεδίου για την αναθεώρηση των διατάξεων περί ανταγωνισμού.

2. ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Στόχος του νομοσχεδίου είναι η διαμόρφωση ενός συνο-λικότερου θεσμικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των μηχανισμών εποπτείας του ανταγωνισμού που να κα-

θιστά την Επιτροπή Ανταγωνισμού ένα μηχανισμό άμεσης και αποτελεσματικής παρέμβασης καθώς και η εναρμόνιση του ελ-ληνικού με το κοινοτικό δίκαιο, όπως έχει διαμορφωθεί με τον Κανονισμό 1/2003. Ειδικότερα επιχειρείται: α. Η ενίσχυση του θεσμικού ρόλου και της ανεξαρτησίας της Επιτροπής Ανταγωνισμού. - Ενισχύεται ειδικότερα η κανονιστική αρμοδιότητα της Επι-τροπής καθώς καταργείται η πρόβλεψη για έκδοση υπουργικής απόφασης προς ενεργοποίηση των αποφάσεών της και οι εν λόγω αποφάσεις ισχύουν αυτοδικαίως από την έκδοσή τους (π.χ πρόσφατη απόφαση για τα καύσιμα-ρύθμιση της αγοράς).- Σε περίπτωση συγκεντρώσεων η Επιτροπή μπορεί να λαμβά-νει προσωρινά μέτρα αν δεν τηρείται η προβλεπόμενη διαδικα-σία και μέχρι την έκδοση απόφασης.β. Η αποτελεσματικότερη και ταχύτερη λειτουργία της Επιτροπής. Ο αριθμός των μελών της Επιτροπής μειώνεται από 11 τακτικά και 11 αναπληρωματικά σε 9 τακτικά και 5 αναπληρωματικά. Ο Πρόεδρος και 4 τακτικά μέλη που ονομάζονται εισηγητές, εί-ναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης. Κάθε μέλος της Επιτροπής θα επιλαμβάνεται άμεσα μιας υπόθεσης συνεπικου-ρούμενο από στελέχη της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού. Έτσι οι υποθέσεις θα εξετάζονται πιο γρήγορα, αφού μέχρι τώρα έπρεπε πρώτα να ολοκληρώσει την έκθεσή της η ΓΔΑ και μετά να ανατεθεί σε μέλος της Επιτροπής. Η Επιτροπή θα εξετάζει τις υποθέσεις κατά κανόνα σε τριμελή τμήματα και μόνο σε υποθέ-σεις μείζονος σημασίας και κανονιστικής αρμοδιότητας σε ολο-μέλεια. Εισάγονται επίσης προθεσμίες για την κατάθεση της ει-σήγησης εντός 60 ημερών από την ανάθεσή της με δυνατότητα παράτασης 30 ημερών. Για περιπτώσεις συγκεντρώσεων 4β οι αντίστοιχες προθεσμίες είναι 45 και 15 ημέρες.

της Χαράς Αθανασίου,Δικηγόρου, Συνεργάτη τηςΔικηγορικής Εταιρίας “Μπαχάς, Γραμματίδης & Συναιτέροι”

“Ανταγωνιστικό... Νομοσχέδιο”


γ. Η αξιοκρατική στελέχωση και διαφάνεια. Δεν θα υπάρχει πια εκπροσώπηση των εμπορικών φορέων. Ρητή πρόβλεψη για ασυμβίβαστα των μελών, κώδικας Δεοντο-λογίας, γραφείο εσωτερικού ελέγχου.δ. Η σύνδεση με την ΕΕ και τις άλλες εθνικές αρχές ανταγωνισμού.

3. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΙΦΕΡΕΙ Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

3.1 Εφαρμογή της απαλλαγής του άρθρ. 1 παρ. 3 Ν. 703/1977 χωρίς απόφαση της Επιτροπής, με παράλληλη διατήρηση της υποχρέωσης γνωστοποίησης, αποκλειστικός σκοπός της οποί-ας είναι η χαρτογράφηση της αγοράς. Καταργείται έτσι το σύστη-μα της «κατ’ αρχήν απαγορεύσεως με δυνατότητα εξαιρέσεως» και εισάγεται σύστημα «εξαιρέσεων άμεσης εφαρμογής». Βάσει αυτού οι συμπράξεις οι οποίες εμπίπτουν κατ’ αρχήν στο άρθρο 1 παρ.1, αλλά πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρ.1 παρ.3 του ν. 703/1977, επιτρέπονται χωρίς προηγούμενη απόφαση της επι-τροπής. Σε περίπτωση πάντως που δεν έχει γίνει γνωστοποίηση δεν εφαρμόζεται η απαλλαγή και επιβάλλονται πρόστιμα. Η ρύθ-μιση αυτή αποτελεί συμμόρφωση του Έλληνα νομοθέτη προς το κοινοτικό δίκαιο και ειδικότερα στον καν. 1/2003 (άρθρ. 1 παρ. 2). Οι νομικοί σύμβουλοι των επιχειρήσεων πρέπει, συνεπώς, να διερευνούν και να εκτιμούν με δική τους ευθύνη αν η συ-μπεριφορά της επιχείρησης είναι σύννομη, χωρίς να έχουν δι-καίωμα για λόγους ασφάλειας δικαίου και ίσως ψυχολογικούς να υποβάλουν αίτημα προς την Επιτροπή για έκδοση σχετικής απόφασης. 3.2 Εισάγονται για πρώτη φορά ποινές φυλάκισης για παραβά-σεις των διατάξεων περί προστασίας του ανταγωνισμού. Προ-βλέπεται ειδικότερα ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 8 μηνών για τα φυσικά πρόσωπα (νομίμους εκπροσώπους ή μη των επιχει-ρήσεων) που παραβαίνουν τις διατάξεις των άρθρων 1 (απαγο-ρευμένες συμπράξεις), 2 (καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπό-ζουσας θέσης), 2α (Απαγόρευση καταχρηστικής εκμετάλλευσης της σχέσης οικονομικής εξάρτησης), 4 επ. (συγκέντρωση επι-χειρήσεων) και 5 παρ. 9 (περί συλλογής στοιχείων από την Επι-τροπή σε περιπτώσεις κανονιστικής παρέμβασης). Επίσης πε-νταπλασιάζεται η χρηματική ποινή για τις ίδιες παραβάσεις (από 3.000 έως 30.000 Ευρώ που είναι σήμερα σε 15.000 έως 150.000 ΕΥΡΩ).

Περαιτέρω διπλασιάζεται η ποινή φυλάκισης για παρακώλυση του ελέγχου από τα αρμόδια όργανα, για άρνηση παροχής πλη-ροφοριών ή παροχή ψευδών πληροφοριών στην Επιτροπή από τουλάχιστον 3 σε τουλάχιστον 6 μήνες και η χρηματική ποινή αυ-ξάνεται από 10.000 έως 50.000 ευρώ.

3.3 Ενισχύονται ακόμη περισσότερο οι εξουσίες ελέγχου της Επιτροπής για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων.

4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΓΓΕΛΘΕΙΣΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΩΝ

Το νομοσχέδιο έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο έντονης κριτικής τόσο από τους παράγοντες της αγοράς όσο και από τους ειδικούς στα θέματα ανταγωνισμού.

Η κριτική αυτή εντοπίζεται στα κάτωθι σημεία: α. Σύγχυση ρόλων και αρμοδιοτήτων με αποτέλεσμα τη νόθευση της αντικειμενικής κρίσης της Επιτροπής. Ειδικότερα, οι Ειση-γητές οι οποίοι θα διευθύνουν τις έρευνες επί των υποθέσεων, θα εισηγούνται στην Επιτροπή και θα συμμετέχουν και στην εκ-δίκαση των υποθέσεων με δικαίωμα ψήφου. Η ανωτέρω σύγ-χυση των εξουσιών, -στην ουσία οι Εισηγητές θα ασκούν ανα-κριτικά, εισαγγελικά και δικαστικά καθήκοντα- υπονομεύει την ανεξαρτησία και αμεροληψία των κρίσεων της Επιτροπής. β. Η ανεξαρτησία της Επιτροπής από πολιτικές και λοιπές επιρ-ροές είναι αμφίβολη, καθόσον ο Πρόεδρος θα διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο και, επομένως, δημιουργείται εξάρτηση από την εκτελεστική εξουσία. Επίσης η κατάργηση των ιδιοτή-των των μελών της Επιτροπής εμβάλλει αμφιβολίες για το ποιοι θα είναι αυτοί και με ποια κριτήρια θα επιλέγονται για τις αντί-στοιχες θέσεις. γ. Η ποινικοποίηση των παραβάσεων της νομοθεσίας περί αντα-γωνισμού, κατά το αμερικανικό πρότυπο της Sherman Act, είναι επίσης αμφίβολης σκοπιμότητας και θα δημιουργήσει, λόγω της αοριστίας των σχετικών διατάξεων από πλευράς ποινικού δι-καίου, τεράστια προβλήματα στην εφαρμογή τους.

Οι ανωτέρω πρώτες σκέψεις επί του νομοσχεδίου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ποιοτική αναβάθμιση του αντιμονοπωλιακού δικαίου στην χώρα μας δεν συνδέεται απαραίτητα με την κα-ταστολή των σχετικών πρακτικών αλλά πρέπει να εστιασθεί στο επίπεδο της πρόληψης, με στόχο τη δημιουργία υγιών συνθη-κών ανταγωνισμού.

Αυτό προϋποθέτει δραστικές ενέργειες σε επίπεδο οργάνωσης και επιλογής προσώπων οι οποίες θα οδηγήσουν σε ποιοτική αναβάθμιση της Επιτροπής, όχι προς την κατεύθυνση διεκπε-ραίωσης υποθέσεων με στόχο την επιβολή υψηλών προστίμου «εντυπωσιασμού», αλλά προς την κατεύθυνση της ανάδειξης της Επιτροπής σε θεσμικό όργανο δημιουργίας υγιούς ανταγω-νιστικής κουλτούρας στην ελληνική αγορά.


Το λογοπαίγνιο του τίτλου αναφέρεται στο πρόσφατο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου με θέμα «Το

εμπορικό δίκαιο και η οικονομική κρίση» το οποίο διεξήχθη με επιτυχία στις εγκα-ταστάσεις του ξενοδοχείου «Moevenpick Resort & Thalasso Crete» στις 23, 24 και 25 Οκτωβρίου 2009 στο Ηράκλειο Κρήτης. Άλλωστε, όπως επισήμανε ο καθηγητής Λ. Κοτσίρης, η οικονομική κρίση προκλή-θηκε από ένα παιχνίδι (στην οικονομία) και στο παιχνίδι επιτρέπεται η μπλόφα (!).

Το συνέδριο κινήθηκε με αρκετά κριτική διάθεση σε δύο άξονες: πώς μπορεί η νο-μική επιστήμη να συμβάλλει α) στη διαχεί-ριση της παρούσας οικονομικής κρίσης και β) στην αποτροπή των επερχόμενων κρίσεων και ανέδειξε δύο διλήμματα, όπως εύστοχα τόνισε στα συμπεράσματά του ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων καθηγητής κ. Ε. Περά-κης: α) σκοπός του πτωχευτικού δικαίου είναι η ικανοποίηση των πιστωτών και μόνο ή και η επιβίωση της επιχείρησης και β) το εταιρικό συμφέρον ταυτίζεται με εκείνο των μετόχων (shareholders value) ή με εκείνο όλων των εμπλεκομένων/εν-διαφερομένων μερών (εργαζομένων, πι-στωτών κτλ-stakeholders value).

Το νήμα που συνδέει τους δύο άξονες είναι η κατανόηση των βαθύτερων αι-τίων της παγκόσμιας οικονομικής κρί-σης, η οποία για να επιτευχθεί πρέπει να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι νομικές διαστάσεις του προβλήματος, αλλά και οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, όπως τόνισε στη γενική εισήγησή του ο καθηγητής Π. Γέμτος. Σε αυτό το πλαί-σιο έγινε εκτενής αναφορά στην ευθύνη των εποπτικών αρχών και τραπεζών ένα-

ντι των επενδυτών και καταθετών, ιδί-ως κατά τη διάρκεια της στρογγυλής τρά-πεζας (απογευματινή συνεδρία του Σαβ-βάτου) από τον καθηγητή Σ. Ψυχομάνη, ο οποίος κάλυψε όλο το σχετικό φάσμα εξ απόψεως εθνικού δικαίου, τον καθηγητή Β. Χριστιανό, ο οποίος έθεσε ζητήματα για προβληματισμό εκ της σκοπιάς του κοι-νοτικού δικαίου, αλλά και τον κ. Χ. Χρυ-σάνθη, μέσω της παρέμβασής του σχετικά με τη λειτουργία και εποπτεία των hedge funds και private equity funds. Ο διάλογος έγινε πιο έντονος όταν οι ως άνω πανε-πιστημιακοί αναζήτησαν απαντήσεις από τον κ. Α. Γαβριηλίδη, Πρόεδρο της Επι-τροπής Κεφαλαιαγοράς, για τις αδυναμίες της εποπτείας του χρηματοπιστωτικού το-μέα στην Ελλάδα.

Το συνέδριο παρείχε στους συμμετέχο-ντες σημαντικά εργαλεία για την αντιμε-τώπιση της ανώμαλης εξέλιξης των συμ-βατικών ενοχών, μέσω της εισήγησης του καθηγητή Φ. Δωρή, ο οποίος έθε-σε ως κεντρικό νομικό ζήτημα την εναρ-μόνιση δύο αντίρροπων αρχών, αφε-νός της ασφάλειας των συναλλαγών και της συναρτημένης με αυτήν διασφάλισης του γενικότερου συμφέροντος, αφετέρου δε την αρχή της επιείκειας, η οποία πραγ-ματώνεται με την εξειδίκευση της αρχής της καλής πίστης. Από το συνέδριο δεν θα μπορούσε να λεί-πει εκτενής αναφορά στο νέο Πτωχευτικό Κώδικα (καθηγητής Γ. Μιχαλόπουλος, καθηγητής Γ. Ορφανίδης, κα Ι. Καλαντζά-κου). Επίσης, προτάθηκαν λύσεις για την οικονομική ανάκαμψη, όπως η επιστρο-φή στον υγιή δανεισμό μέσω ενός συ-στήματος εμπορικών ασφαλειών το οποίο πρόσφατα αποτύπωσε σε νομοθετικά κεί-

μενα η UNCITRAL και το παρουσίασε ο κ. Σ.Μπαζίνας, ανώτερο στέλεχος της Γραμ-ματείας της UNCITRAL. Ο καθηγητής Δ. Τζουγανάτος τοποθετήθηκε κριτικά απέ-ναντι στις «εξυγιαντικές συγκεντρώσεις» και η κ. Δ. Σχοινά, έκανε μία ενδελεχή πα-ρουσίαση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τις κρατικές ενισχύσεις σε επιχει-ρήσεις ή επιχειρηματικούς κλάδους που πλήττονται από την οικονομική κρίση.

Κατά τη συνεδρία της Κυριακής, οι ει-σηγήσεις επικεντρώθηκαν στο εταιρικό δίκαιο και το δικό του μερίδιο στην πρό-κληση ή επιδείνωση της οικονομικής κρί-σης, ιδίως σε σχέση με την εταιρική δι-οίκηση, την ευθύνη, τις αμοιβές και την εν γένει λειτουργία της. Επισημάνθηκαν οι ελλείψεις του ελληνικού δικαίου περί εταιρικής διακυβέρνησης (καθηγητής Γ. Σωτηρόπουλος) καθώς και του νόμου 2190/1920 όσον αφορά τις αμοιβές των μελών ΔΣ (καθηγητής Β.Αντωνόπουλος), ενώ ετέθη επί τάπητος από τον καθηγητή Γ. Τριανταφυλλάκη το θέμα της προσω-πικής ευθύνης μελών ΔΣ, το οποίο βγή-κε στην επιφάνεια επιτακτικά λόγω της οι-κονομικής κρίσης, ενώ τα προηγούμενα χρόνια κρυβόταν επιμελώς πίσω από την επιχειρηματική ελευθερία.

Το συνέδριο ανέδειξε τις ευθύνες του νομοθέτη και την ανάγκη εθνικών και διεθνών παρεμβάσεων, ενώ η δυναμική του συνοψίστηκε με τον καλύτερο, θεω-ρώ, τρόπο στα λόγια του καθηγητή Ε. Πε-ράκη «ίσως να πρόκειται τελικά για ένα και μοναδικό δίλημμα το αν δηλ. πρέπει να έχουμε προστασία αποκλειστικά και μόνο του χρηματοδότη της επιχείρησης ή και της κοινωνίας γενικότερα».

Κριτικά διλήμματα επίκρητικού εδάφους

ΣΥΝΕ δριακά

της Έλσας Παπαζαχαρίου,Δικηγόρου


ΣΤΑ ΕΔΡΑΝΑ λοταχώς

1. Σύμφωνα με τη σχετική διάταξη του υπαλληλικού κώδικα, τέτοια ευθύνη έχουν ρητά οι γιατροί - δημόσιοι υπάλληλοι όχι όμως και οι γιατροί - διδάσκοντες οποιασ-δήποτε βαθμίδας σε ΑΕΙ. Ανεύθυνο των δη-μοσίων υπαλλήλων έναντι τρίτων για ζημία που προκάλεσαν. Κρίση ότι η σχετική ρύθ-μιση (άρ. 85, παρ. 1, ΠΔ 611/1977) δεν εφαρ-μόζεται στους καθηγητές – γιατρούς [Τακτι-κή ΟλΑΠ 3/2009, ΝοΒ 2009, σελ. 624, βλ. όμοια Τακτική ΟλΑΠ 4/2009].

2. Αιτιώδης σύνδεσμος. Αναιρετικός έλεγ-χος. Αιτιώδης σύνδεσμος υπάρχει, όταν η πράξη ή παράλειψη είναι, κατά τα διδάγμα-τα της κοινής πείρας, επαρκώς ικανή (πρό-σφορη) να επιφέρει τη ζημία κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων. Η κρίση περί του αν τα ανελέγκτως διαπιστωθέντα περιστατικά, γενικά λαμβανόμενα, επιτρέπουν το συμπέ-ρασμα ότι η πράξη ή παράλειψη μπορεί να θεωρηθεί αντικειμενικά ως πρόσφορη αιτία του αποτελέσματος, υπόκειται σε αναιρετικό έλεγχο. Αλλά η κρίση, ότι στη συγκεκριμέ-νη περίπτωση η πράξη ή παράλειψη απο-τέλεσε ή όχι την αιτία του αποτελέσματος, δεν υπόκειται σε αναιρετικό έλεγχο. (άρθρο 105 ΕισΝΑΚ) [Στε 334/2008, ΝοΒ 10/2008, σελ. 2489].

3. Αστική ευθύνη δημοσίου (ν.π.δ.δ.). Αο-ριστία και αβασιμότητα αίτησης προσωρι-νής επιδίκασης απαίτησης. Απώλεια όρα-σης ασθενούς από επέμβαση σε δημόσιο νοσοκομείο. Για την αξίωση διαφυγόντων κερδών ο παθών οφείλει να εκθέσει στην αίτησή του τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά που πιθανολογούν την μελλο-ντική ζημία του. Αν η ζημία είναι απλώς εν-δεχόμενη, η αξίωση δεν είναι νόμιμη. Ο εμ-μέσως ζημιωθείς από την αδικοπραξία σε βάρος εννόμου αγαθού άλλου, δικαιούται αποζημίωσης, εάν αυτό προβλέπεται ειδικά

από διάταξη νόμου. Σε περίπτωση βλάβης της υγείας συζύγου, ο έτερος σύζυγος δικαι-ούται να απαιτήσει από τον υπαίτιο αποζη-μίωση για τη στέρηση των υπηρεσιών, που συνιστούσαν τη συμβολή του παθόντος στις οικογενειακές ανάγκες, αλλά, για την πλη-ρότητα της απαίτησης, πρέπει να εκτίθεται και ο τρόπος υπολογισμού του αιτούμενου ποσού, με αναφορά στις υπηρεσίες και λοι-πές παροχές, που ο σύζυγος του παθόντος στερήθηκε, στην οικονομική τους απο-τίμηση και στον συσχετισμό των δυνάμεων των συζύγων [ΔιοικΠρΑθ 1176/2007,ΝοΒ 56/2008, σελ. 250, ΝομΒ 1/2008, σελ.250].

4. Προϋποθέσεις υποχρέωσης του Δημο-σίου προς αποζημίωση του αδίκως κρα-τηθέντος προσωρινώς [Μελέτες και πα-ρατηρήσεις στη Νομολογία, Δίκη 8-9/2008, με παρατ. Α.Ζύγουρας & ΣυμβΑΠ (ποιν) 1431/2008 με εισαγγελική πρόταση Α.Ζύ-γουρα και σημ. Κ.Μπέη σελ.. 957].

5. Παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κλπ. (105-106 ΕισΝΑΚ). Όταν για τις πράξεις ή παραλεί-ψεις ή υλικές ενέργειες ενάγεται, ως προ-σωπικώς υπεύθυνο προς αποζημίωση, όχι το το Δημόσιο ή το νομικό πρόσωπο δη-μοσίου δικαίου. Αλλά το όργανο αυτών που προκάλεσε τη ζημία, επί της αγωγής αυτής έχουν δικαιοδοσία να κρίνουν τα πολιτικά δικαστήρια [ΑΠ 1781- 2/05, Δίκη 5/2008, σελ.1400].

6. Ευθύνη του Δημοσίου κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ δε γεννάται από την ψήφιση και κύρωση του νόμου από τα αρμόδια όρ-γανα της Πολιτείας, καθώς και από την πα-ράλειψη των οργάνων αυτών να νομοθε-τήσουν, πλην εάν ο νόμος ή η παράλειψη της νομοθετήσεως ευρίσκονται σε αντί-θεση προς υπερκείμενους κανόνες δικαίου.

Οι διατάξεις των εδ. γ΄ και δ΄ της §1 αρθρ. 11 ν.2696/1999, που επιτρέπουν κατ’ αρ-χήν την εγκατάσταση διαφημίσεων επί του οδοστρώματος και των πεζοδρομίων οδών ευρισκομένων εντός κατοικημένων πε-ριοχών και αναγνωρίζοντας στην Διοίκηση την δυνατότητα χορηγήσεως αδειών εγκα-ταστάσεως διαφημίσεων και στους ανωτέ-ρω χώρους είναι αντίθετες προς τη Διεθνή Σύμβαση της Βιέννης της 8.11.1968, και ως εκ τούτου είναι ανίσχυρες [ΣτΕ 910/2007, ΕλΛΔ/νη 48/2007, σελ. 1171].

7. Υφίσταται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ, από την εκ μέρους της Ελληνικής Πολιτείας νο-μοθέτηση με τα αρμόδια όργανά της ή από την παράλειψη των οργάνων αυτών να νο-μοθετήσουν, όταν από την νομοθέτηση ή από την παράλειψη νομοθέτησης γεννάται αντίθεση προς τους κανόνες δικαίου υπέρ-τερης τυπικής ισχύος [ΕιδΔικ 17/2006, ΕλλΔ/νη Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2007, τόμος 48, τεύχος 1ο, σελ. 394].

8. Αγωγή αποζημίωσης κατά του Δημοσίου για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του, υπαγόμενα ήδη στη δικαιοδο-σία των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, παρέχεται βάσει του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ στις περιπτώσεις ευθύνης του Δημοσίου όχι μόνο από εκτελεστές διοικητικές πράξεις των οργάνων του ή παραλείψεις προς έκ-δοση τέτοιων πράξεων, αλλά και από υλικές ενέργειες που τελέστηκαν σε συνάρτηση προς την οργάνωση και λειτουργία της δη-μόσιας υπηρεσίας ή εξαιτίας τους και δεν συνδέονται με την ιδιωτική διαχείριση της περιουσίας του Δημοσίου, ούτε οφείλονται σε προσωπικό πταίσμα οργάνου που ενήρ-γησε εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών του καθηκόντων [ΑΠ 429/2004, ΕλλΔ/νη 47/ 96].

του Δημήτριου Σκαρίπα,Δικηγόρου

www.dskaripas.gr


Ν ΜΙΚΕΣ συνταγές Πολίτες αποζημιωθείτε…

Υλικά: 1. Μία παράνομη πράξη του Δημοσίου ή των Ν.Π.Δ.Δ. ή των Ο.Τ.Α. ή μία παράλειψή ή μία υλική τους ενέργεια, εννοώντας κατά πρώτο τις εκτελεστές διοικητικές πράξεις, αλλά και εκείνες που δεν είναι, όπως οι γνωμοδοτήσεις, οι εγκύκλιοι, οι πράξεις εκτέλεσης, οι πράξεις παροχής πληροφοριών, οι οδηγίες κ.τ.λ., κατά δεύτερο λόγο την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέρ-γειας ή γενικά τις κάθε είδους παραλείψεις κατά την έκδοση δι-οικητικών πράξεων ή επιχείρηση διοικητικών ενεργειών και τέ-λος κατά τρίτο λόγο όλες τις παράνομες υλικές ενέργειες και πα-ραλείψεις υλικών ενεργειών του Δημοσίου ή των Ν.Π.Δ.Δ. ή των Ο.Τ.Α. (π.χ. η παράλειψη συντήρησης και αποκατάστασης φθορών του οδοστρώματος).2. Ένα όργανο του Δημοσίου ή των Ν.Π.Δ.Δ. ή των Ο.Τ.Α., μο-νοπρόσωπο ή συλλογικό ή ακόμα και το διφυές, όπως η Α.Τ.Ε. Μπορεί όμως εκτός από όργανο της εκτελεστικής να είναι και όρ-γανο της νομοθετικής εξουσίας, εκείνο από το οποίο θα παραχθεί η αστική ευθύνη, όπως το ίδιο μπορεί να γίνει και από όργανο της δικαστικής εξουσίας, όταν το τελευταίο ασκεί διοικητικής φύσης αρμοδιότητες στο πλαίσιο της δημόσιας διοίκησης της δικαιοσύ-νης.3. Όλες οι ζημιογόνες πράξεις θα πρέπει να εντάσσονται στο πλαί-σιο άσκησης της δημόσιας εξουσίας και κατ’ επέκταση δεν γεννά-ται αστική ευθύνη, όταν τα όργανα του Δημοσίου δρουν στο πλαί-σιο εννόμων σχέσεων ιδιωτικού δικαίου, δηλ. ενεργούν ως fiscus κατά τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου.4. Ο παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξεως είναι η κινητήριος δύναμη της αστικής ευθύνης. Η αστική ευθύνη είναι αντικειμενική ευθύνη και δεν εξαρτάται από τη διατύπωση του πταίσματος. 5. Η αστική ευθύνη δεν παράγεται όταν έγινε παράβαση της δι-άταξης για χάρη γενικού συμφέροντος (αρνητική προϋπόθεση).6. Φυσικά πρέπει να έχουμε και την πρόκληση ζημίας στον ιδιώ-τη από την παράνομη πράξη, παράλειψη ή ενέργεια (αποζημίωση θετικής ή αποθετικής / υλικής ή ηθικής ζημίας – καλύπτεται και η ψυχική οδύνη).

7. Προς ολοκλήρωση των ‘υλικών’ – προϋποθέσεων γέννησης της αστικής ευθύνης δεν πρέπει να παραλείψουμε τον αιτιώδη σύνδεσμο που πρέπει να υπάρχει μεταξύ της παράνομης πρά-ξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας και του ζημιογόνου απο-τελέσματος.

Παρασκευή: 1. Η αποζημίωση, που πρέπει να είναι πλήρης, χρηματική προς ανόρθωση της θετικής ή αποθεματικής ζημίας του ιδιώτη ή ακό-μα μπορεί να αφορά ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη, παρέχεται μετά από έκδοση δικαστικής απόφασης. Προς τούτο κατατίθεται η σχετική αγωγή ενώπιον του αρμοδίου Διοικητικού Πρωτοδι-κείου. Η εκδιδομένη απόφαση υπόκειται σε έφεση.2. Στην αγωγή αποζημιώσεως ασκείται παρεμπίπτων έλεγχος της νομιμότητας.3. Η αγωγή αποζημιώσεως ασκείται και αυτοτελώς.4. Η αγωγή αποζημιώσεως αναβάλλεται όταν για την ίδια πράξη ή παράλειψη εκκρεμεί αίτηση ακυρώσεως, ενώ όταν εκκρεμεί με παράλληλη προσφυγή, θα συνεκδικαστούν.5. Με την αγωγή αποζημίωσης ο ζημιωθείς ιδιώτης στρέφεται κατά του Δημοσίου και όχι προσωπικά κατά του υπαιτίου υπαλ-λήλου, ενώ το Δημόσιο μπορεί να στραφεί αναγωγικά κατά του ενεργήσαντος με δόλο ή βαριά αμέλεια υπαλλήλου προκειμένου να αναζητήσει την αποζημίωση που κατέβαλε στον ιδιώτη ένε-κα της παράνομης δραστηριότητας του τελευταίου. Άρα τελικά το άρθρο 105 Εισ.Ν.Α.Κ. ως προς την εις ολόκληρον ενοχή του Δη-μοσίου και του δημοσίου υπαλλήλου είναι η εξαίρεση και αφορά μόνο περιπτώσεις δημοσίων υπαλλήλων ή λειτουργών που δεν υπάγονται στον Υπαλληλικό Κώδικα.

Εκτέλεση:1. Από το τέλος του Οικονομικού Έτους κατά το οποίο γεννήθηκε η αξίωση και κατέστη δυνατή η επιδίωξή της δικαστικά, αρχίζει να τρέχει ο 5ετής χρόνος παραγραφής.Προσοχή σε κάποιες σημαντικές εξαιρέσεις, όπως είναι η πε-ρίπτωση των καθυστερούμενων αποδοχών ή όποιων απολαβών που υπόκεινται σε 2ετή παραγραφή. Η ανωτέρω εξαίρεση βρί-σκει επίσης εξαίρεση (!) όταν για τη θεμελίωση του δικαιώματος των απολαβών απαιτείται η έκδοση διοικητικής πράξης, που πα-ρανόμως τα όργανα της διοίκησης παραλείπουν, με αποτέλεσμα ο χρόνος της παραγραφής να επαναπροσδιορίζεται στα 5 χρόνια.

2. Η οφειλόμενη αποζημίωση μπορεί να μειωθεί, όταν λειτουργεί ο παράγοντας του συντρέχοντος πταίσματος των διαδίκων με-ρών, αλλά μπορεί και να μειωθεί, όταν ο ζημιωθείς οφειλέτης ωφελήθηκε κατ’ αποτέλεσμα από την παράνομη πράξη των ορ-γάνων του Δημοσίου (συμψηφισμός ζημίας και ωφέλειας).

Υ.Σ. Και πόσα άλλα μας έχει κάνει το Δημόσιο και για τα οποία ούτε αποζημίωση δεν προβλέπεται!;….

της Άννας Στρατινάκη - Ξενάκη,Δικηγόρου - Συμβούλου Δ.Σ.Α.

…απ’ ό,τι κακό σας προξενεί το Δημόσιο!«Η αγωγή αποζημιώσεως κατά τα άρθρα 105-106 Εισ.Ν.Α.Κ»


ΣΤΟΧΟΙ - ΟΦΕΛΗ Προστασία του θεσμού της πίστης και εξυγίανση των οικονομικών συναλλαγών. Μείωση των επισφαλειών και κατ΄ επέκταση του κόστους δανεισμού, που είναι παράγοντας/

προϋπόθεση μείωσης των επιτοκίων χορηγήσεων. Περιορισμός της υπερχρέωσης. Περιορισμός της απάτης στις συναλλαγές και βελτίωση της εμπιστοσύνης στις συναλλαγές

και στην αγορά.

Α. ΑΡΧΕΙΟ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

1. ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΘΕΤΗΣΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ -ΣΑΥ (αποφ. 109/99 και 24/04 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του ΣΑΥ είναι η εκ μέρους των αποδεκτών των δεδομένων εκτίμηση της φερεγγυότητας ιδιωτών και επιχειρήσεων.

Περιεχόμενο του ΣΑΥ είναι δεδομένα για αθέτηση των συγκεκριμένων οι-κονομικών υποχρεώσεων, που απαριθμούνται στη συνέχεια, τα οποία χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό αντικειμενικότητας. Τα δεδομέ-να αυτά είναι: ακάλυπτες (σφραγισμένες) επιταγές, απλήρωτες (κατά τη λήξη τους) συναλλαγματικές, καταγγελίες συμβάσε-ων δανείων και πιστώσεων προς φυσικά πρόσωπα (κατανα-λωτικής, στεγαστικής πίστης, κ.λπ.), διαταγές πληρωμής, προγράμματα πλειστηριασμών (κινητών και ακινήτων), κατασχέσεις, επιταγές προς πληρωμή βάσει του Ν.Δ. του 1923, τροπές προσημειώσεων σε υποθήκες, διοικητικές κυρώσεις κατά παραβατών φορολογικών νόμων, αιτή-σεις πτωχεύσεων, κηρυχθείσες πτωχεύσεις και απο-φάσεις που απορρίπτουν αιτήσεις πτωχεύσεων λόγω μη επάρκειας περιουσίας του οφει-λέτη (αρ. 6 παρ. 2 ν. 3588/2007).

Ο χρόνος τήρησης των ως άνω δεδομένων στο ΣΑΥ είναι ανάλογος της βαρύτητας καθ΄ ενός από αυτά, ως εξής:1. Σφραγισμένες επιταγές, απλήρωτες, κατά τη λήξη

τους, συναλλαγματικές, γραμμάτια σε διαταγή και καταγγελίες συμβάσεων δανείων και πιστώσεων προς φυσικά πρόσωπα (καταναλωτικής, στεγαστικής πίστης, κ.λ.π.) διατηρούνται για τρία (3) χρόνια.

2. Διαταγές πληρωμής διατηρούνται για τέσσερα (4) χρόνια.3. Προγράμματα πλειστηριασμών, κατασχέσεις και επιταγές προς

πληρωμή του Ν.Δ.1923 διατηρούνται για πέντε (5) χρόνια.4. Διοικητικές κυρώσεις του Υπουργείου Οικονομικών διατηρούνται για πέντε (5) χρόνια.5. Οι αιτήσεις πτωχεύσεων διαγράφονται, είτε με την καταχώριση της κήρυξης της πτώ-

χευσης, είτε, εφόσον ματαιωθεί η σχετική μ’ αυτές συζήτηση, μετά δωδεκάμηνο από την ημερομηνία της (ματαιωθείσας) συζήτησης, σε κάθε δε περίπτωση διαγράφονται στο μήνα εντός του οποίου συμπληρώνονται πέντε (5) έτη από την ημερομηνία κατάθεσης αυτών στο αρμόδιο Δικαστήριο. Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης πτώχευσης, λόγω μη επάρ-κειας της περιουσίας του οφειλέτη, καταχωρίζεται στο ΣΑΥ το σχετικό δεδομένο, το οποίο διατηρείται σε αυτό για δεκαπέντε (15) χρόνια.

6. Κηρυχθείσες πτωχεύσεις διαγράφονται μετά την πάροδο δέκα πέντε (15) ετών από την κήρυξή τους.

7. Tροπές προσημειώσεων σε υποθήκες, διαγράφονται όταν εξαλειφθούν.8. Εφόσον στο ΣΑΥ εμφανίζονται μόνον σφραγισμένες επιταγές ή/και απλήρωτες συναλλαγ-

ματικές (ανεξαρτήτως τεμαχίων), συνολικού ποσού έως και €1.000,00, αυτές δεν εμφανί-ζονται στο αρχείο μεταδιδομένων πληροφοριών εφόσον έχουν αποδεδειγμένα εξοφληθεί ή τακτοποιηθεί, και επανεμφανίζονται εάν καταχωρηθούν νέα δεδομένα στο ΣΑΥ.

9. Τα δεδομένα της κατηγορίας 1 διαγράφονται από το ΣΑΥ εφόσον έχει εξοφληθεί η οφειλή στο σύνολό της (δηλαδή έχει σημειωθεί εξόφληση για όλα τα δεδομένα που είναι καταχω-ρημένα στο ΣΑΥ) και έχει παρέλθει το προβλεπόμενο χρονικό διάστημα για όλα τα δεδομέ-να της συγκεκριμένης κατηγορίας (π.χ. ακάλυπτες επιταγές).

10. Τα δεδομένα των κατηγοριών 2 έως και 4 διαγράφονται από το ΣΑΥ εφόσον έχει εξοφληθεί η αντίστοιχη οφειλή στο σύνολό της (δηλαδή έχει σημειωθεί εξόφληση για όλα τα δεδομέ-να που είναι καταχωρημένα στο ΣΑΥ) και έχει παρέλθει το προβλεπόμενο χρονικό διάστημα για το σύνολο των καταχωρημένων στο ΣΑΥ δεδομένων.

Εάν στο ΣΑΥ είναι καταχωρημένη και τροπή προσημείωσης σε υποθήκη δεν εφαρμόζεται ο παρών κανόνας.

11. Τα δεδομένα των κατηγοριών 1 έως και 4 διαγράφονται από το ΣΑΥ εφόσον για περίοδο δέκα (10) ετών μετά το πλέον πρόσφατο, δεν καταχωρηθεί στο ΣΑΥ οποιοδήποτε νέο δεδομένο. Εξαιρούνται οι διοικητικές κυρώσεις του Υπουργείου Οικονομικών, οι κατασχέσεις ακινή-των και οι επιταγές προς πληρωμή του Ν.Δ. 1923 που δεν έχουν αρθεί, καθώς και οι ανεξό-φλητες επιταγές για τις οποίες ισχύει διοικητικό μέτρο στέρησης βιβλιαρίου επιταγών.

12. Δεδομένα των κατηγοριών 1 έως και 6 διαγράφονται από το ΣΑΥ σε κάθε περίπτωση μετά την παρέλευση δέκα πέντε (15) ετών. Εξαιρούνται τα δεδομένα που αφορούν σε διοικητι-κές κυρώσεις του Υπουργείου Οικονομικών που δεν έχουν αρθεί.

Τα δεδομένα των κατηγοριών 1,2,3,5 και 7, εφόσον δεν υπερβαίνουν στο σύνολό τους το ποσό των πεντακοσίων ευρώ (€500), δεν μεταδίδονται. Η διάταξη αυτή δεν εφαρμόζεται εφόσον στο ΣΑΥ υπάρχει καταχώριση για κηρυχθείσα πτώχευση ή διοικητική κύρωση του Υπουργείου Οικονομικών. Για την εφαρμογή της διάταξης στην περίπτωση καταγγελιών συμβάσεων δανείων και πιστώσεων προς φυσικά πρόσωπα και αιτήσεων πτώχευσης που αφορούν σε δήλωση αναστολής πληρωμών, απαιτείται η προσκόμιση βεβαίωσης ή άλλου στοιχείου για το ύψος της αντίστοιχης οφειλής.

Πηγή των δεδομένων αυτών είναι τα Δικαστήρια και τα Υποθηκοφυλακεία/Κτηματολογικά γρα-φεία της χώρας, οι Τράπεζες, οι Εταιρίες Έκδοσης και Διαχείρισης Καρτών και το Υπ. Οικονομίας και Οικονομικών.

Έλεγχος ακρίβειας δεδομένων: Με σκοπό την ακριβέστερη ταύτιση των καταχωρούμενων στο αρχείο δεδομένων φυσικών προσώπων, αλλά και την αναζήτηση αυτών, είναι δυνατόν να ελέγχο-νται μόνο τα στοιχεία που αφορούν στο ονοματεπώνυμο, ΑΦΜ, ΑΔΤ και διεύθυνση, μέσω αρχείου της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων που περιέχει μόνο τα ως άνω στοιχεία, σύμφωνα με απόφαση της ΑΠΔΠΧ* με αριθμό 21/2007.

2. ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΘΗΚΩΝ – ΠΡΟΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ - ΣΥΠ (αποφ. 109/99 και 24/04 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του ΣΥΠ είναι η ενημέρωση αναφορικά με εμπράγματα βάρη επί ακι-νήτων για φυσικά και νομικά πρόσωπα.

Περιεχόμενο του ΣΥΠ είναι δεδομένα σχετικά με υποθήκες και προσημειώσεις υποθηκών.

Πηγή των δεδομένων αυτών είναι τα Υποθηκοφυλακεία και Κτηματολογικά γραφεία της χώρας.

Χρόνος διατήρησης: Τα ως άνω δεδομένα διαγράφονται όταν εξαλειφθούν από τα αντίστοιχα Δημόσια βιβλία.

3. ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΧΟΡΗΓΗΣΕΩΝ-ΣΣΧ (αποφ. 86/02 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του ΣΣΧ είναι η εκ μέρους των αποδεκτών των δεδο- μένων εκτίμηση της πιστοληπτικής ικανότητας των ιδιωτών και

μικρών επιχειρήσεων (με ετήσιο τζίρο έως €2,5 εκ.)

Περιεχόμενο του ΣΣΧ είναι δεδομένα για ενήμερες και σε καθυ-στέρηση οφειλές προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα από χορη-

γήσεις καταναλωτικής (πιστωτικές κάρτες, δάνεια, overdrafts κλπ.), στεγαστικής και επιχειρηματικής πίστης (δάνεια και πιστώσεις κάθε

μορφής) προς μικρές επιχειρήσεις.

Πηγή των δεδομένων αυτών είναι οι Τράπεζες και τα χρηματοδοτικά ιδρύματα.

Ο χρόνος τήρησης των δεδομένων είναι πέντε (5) έτη από την τελευταία μηνιαία ενημέρωσή τους από τα πιστωτικά και χρηματοδοτικά ιδρύματα.

Συγκατάθεση: Η πρόσβαση στα δεδομένα συγκέντρωσης χορηγήσεων γίνεται με τη συγκατά-θεση των ενδιαφερομένων. Η τυχόν μη χορήγηση συγκατάθεσης αξιολογείται από την Τράπεζα.

Β. ΑΡΧΕΙΟ ΤΑΥΤΟΤΗΤΩΝ/ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΩΝ (αποφ. 523/99 και 25/04 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του αρχείου αυτού είναι η συμβολή στην προστασία του πολίτη από τον κίνδυνο κατάρτι-σης τραπεζικών συμβάσεων με στοιχεία της απωλεσθείσας/κλαπείσας ταυτότητάς του.

Περιεχόμενο του αρχείου αποτελούν α) δεδομένα που αφορούν σε δηλώσεις πολιτών σχετικά με την κλοπή ή απώλεια ΑΔΤ και διαβατηρίων τους και β) οι αριθμοί ΑΔΤ που έχουν δηλωθεί ως απωλεσθείσες/κλαπείσες και προέρχονται από το Υπουργείο Εσωτερικών.

Πηγή των δεδομένων αυτών είναι οι ίδιοι οι πολίτες που προβαίνουν στη σχετική δήλωση όπως και το σχετικό αρχείο του Υπουργείου Εσωτερικών.

Χρόνος τήρησης: Τα δεδομένα για απώλεια/κλοπή ΑΔΤ και διαβατηρίων διαγράφονται έπειτα από αίτηση των ενδιαφερομένων (όταν προέρχονται από αυτούς). Τα στοιχεία που αντλούνται από το Υπουργείο Εσωτερικών μεταβάλλονται μόνο από αυτό.

Γ. ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΤΑΓΓΕΛΘΕΙΣΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (αποφ. 6/06 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του αρχείου είναι ο περιορισμός της απάτης στα σημεία συναλλαγών με χρήση πιστωτι-κών καρτών και η εξασφάλιση ενός ασφαλέστερου περιβάλλοντος για τις συναλλαγές αυτές.

Περιεχόμενο του αρχείου αποτελούν δεδομένα για καταγγελίες συμβάσεων μεταξύ Τραπεζών και επιχειρήσεων για την αποδοχή από αυτές πιστωτικών καρτών, για συγκεκριμένους λόγους, που συνιστούν αντισυμβατική ή παράνομη εκ μέρους των επιχειρήσεων συμπεριφορά (π.χ. αποδοχή κλεμμένων ή παραχαραγμένων καρτών, εικονικές συναλλαγές,“σπάσιμο συναλλαγών” κ.λπ.). Στο αρχείο δεν περιέχεται καμία πληροφόρηση σε σχέση με τους κατόχους των καρτών ή τις αγορές που έχουν πραγματοποιηθεί με χρήση καρτών.

Πηγή των δεδομένων αυτών είναι οι Τράπεζες και οι εταιρίες έκδοσης και διαχείρισης καρτών.

Χρόνος διατήρησης: Τα στοιχεία καταγγελθεισών συμβάσεων επιχειρήσεων τηρούνται στο Αρχείο για πέντε (5) χρόνια

Δ. AΠOΔEKTEΣΑποδέκτες των δεδομένων των ως άνω αρχείων είναι μόνον Tράπεζες, Eταιρίες Έκδοσης/Δια-χείρισης Καρτών, Εταιρίες Χρηματοδοτικής Μίσθωσης (Leasing), Eταιρίες Πρακτόρευσης Eπι-χειρηματικών Aπαιτήσεων (Factoring), Oργανισμοί του Δημοσίου των οποίων είναι προφανές το έννομο συμφέρον και Νομικά Πρόσωπα που παρέχουν πίστη και ελέγχονται από την Τράπεζα της Ελλάδος ή από άλλες κεντρικές Τράπεζες κατά τους όρους της με αρ. 2006/48/ΕΚ Οδηγίας και του ν. 3601/07.Τράπεζα της Ελλάδος ή από άλλες κεντρικές Τράπεζες κατά τους όρους της υπ’ αρ. 2006/48/ΕΚ Οδηγίας και του ν. 3601/07.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ - ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ

Γραφεία Εξυπηρέτησης ΠολιτώνΟι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλλουν έγγραφα αιτήματα για:• Πληροφόρηση του περιεχομένου των Αρχείων της εταιρίας που τους αφορά (δικαίωμα πρόσβασης).• Διόρθωση ή συμπλήρωση των δεδομένων των Αρχείων που τους αφορούν (δικαίωμα αντίρρησης).Για την άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης και αντίρρησης, κάθε ενδιαφερόμενος είναι απαραίτητο να προσκομίσει το δελτίο αστυνομικής του ταυτότητας ή το διαβατήριό του.Γραφεία Εξυπηρέτησης Κοινού (εργάσιμες ημέρες 08:30 έως 14:00): • Μασσαλίας 1 & Σόλωνος, 106 80 Αθήνα • Αλαμάνας 1, 151 25 Μαρούσι Τηλ. Κέντρο: 210-36.76.700 • Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε μας: http://www.tiresias.gr

Όλες οι υπηρεσίες προς τους πολίτες

παρέχονται Δωρεάν

Ενημέρωση πολιτών (άρθρα 24 παρ. 3 και 11 παρ. 3 του ν. 2472/1997)

* Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα


ΔΙΚΑΙ πολιςby Melina 19ο Συνέδριο Εμπορικολόγων 2:

Ναι, είμαστε ωραίοι οι Δικηγόροι! Και οι Δικαστές! Και οι φίλοι μας! Ένα πιάνο, τρεις (ναι τρεις!) υπέροχοι πιανίστες-κρυφά ταλέντα ανάμεσά μας, μια πλειάδα καλλίφωνων και ακούραστων χορευταράδων, ένα ανεξάντλητο και ευρημα-τικό ρεπερτόριο, με τη βοήθεια έξι φιαλών ουίσκι και τρι-ών καμπανίτου οίνου, αψήφησαν το πρωινό ξύπνημα για τις εργασίες του 19ου συνεδρίου των Εμπορικολόγων στο Ηράκλειο, και μέχρι τις 6 το πρωί έκαψαν το πελεκούδι. Αυτό δεν μας εμπόδισε να είμαστε, παρά ταύτα, όλοι συ-νεπείς την άλλη μέρα, ακόμη και ο προεδρεύων τις ερ-γασίες, βεβαίως, βεβαίως. Δεν λέω ονόματα και δεν θίγω υπολήψεις, Καθηγητών, Δικαστών, Συμβούλων Επικρα-τείας και λοιπών «κακοποιών» στοιχείων. Λέω μόνο, πως το «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ» είχε πλούσια συμμετοχή σε αυτήν την αναπάντεχη συνάντηση. Γιατί, συνάδελφοι, όπως σωστά επεσήμανε το επόμενο πρωί μια γλυκιά μου φίλη, ο Θεός γράφει καλύτερα σενάρια κι από τον Φώσκολο! Θα τη θυ-μόμαστε την Κρήτη φέτος.Κι αυτή θα μας θυμάται.

19ο Συνέδριο Εμπορικολόγων 1: 19ο Συνέδριο Εμπορικολόγων 2: Πολύ συζήτηση έγινε στο Συνέδριο για την, ιδιαίτερα ενδι-αφέρουσα, απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσ-σαλονίκης με αρ. 19932/2009, σύμφωνα με την οποία η πρόκληση βλάβης στην περιουσία ορισμένου προσώπου, από τις παρεχόμενες από τραπεζικό ίδρυμα επενδυτικές υπηρεσίες, μπορεί να θεμελιώνει ευθύνη της τελευταίας σε αποζημίωση, εφόσον φυσικά συντρέχουν και οι υπόλοιπες προϋποθέσεις υπαγωγής της συγκεκριμένης βιοτικής σχέ-σεως στους κανόνες των άρθρων 298,330,914 Α.Κ. Η απόφαση επισημαίνει, για πρώτη φορά με σαφή και κα-τηγορηματικό τρόπο, ότι ειδικότερη μορφή παραβιάσεως των κανόνων αυτών αποτελεί η εκ μέρους της τράπεζας παράλειψη εκπληρώσεως των υποχρεώσεων εκτιμήσε-ως των συμφερόντων του πελάτη, διαφωτίσεως, παροχής συμβουλευτικής καθοδηγήσεως και προειδοποιήσεως αυ-τού. Το σύνθετο και περίπλοκο περιβάλλον των σύγχρονων επενδυτικών προϊόντων απαιτεί να τεθούν οι όροι και το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο επαγγελματίας επενδυτικός σύμ-βουλος (Τράπεζα ή ΕΠΕΥ) θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους προς το επενδυτικό κοινό. Θα παρακολουθήσουμε την εξέ-λιξη της υπόθεσης και θα σας ενημερώσουμε.

Ασυγχώρητη προχειρότητα ή ύποπτος δάκτυλος;

Πολύ θα θέλαμε να μάθουμε τι κρύβεται πίσω από την έκδοση πρώτου απογράφου εκτελεστού από το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών επί μη προσωρινώς εκτελεστής αποφάσεώς του, ασκηθείσης εμπροθέσμου εφέσεως! Εννοείται ότι ο πρωτοδίκως ηττηθείς και προ πολλού ασκήσας την έφεση διάδικος που του κοινοποιήθηκε επιταγή προς εκτέλεση, έπαθε εγκεφαλικό! Κύριε Προϊστάμενε του Πρωτοδικείου, καταλογίστηκαν ευθύνες και σε ποιον;

Ανακοίνωση Κ.Κ.Κ.Ε.: Ναι, σωστά δια-βάσατε, πρόκει-ται για το Κόμμα Κυνηγημένων Καπνιστών Ελ-λάδος, από το οποίο λάβαμε την ακόλουθη ανακοίνωση: «Από πότε νο-μίζετε ότι απα-γορεύεται το κάπνισμα σε κλειστούς δη-μόσιους χώ-ρους; Από 31.07.2009; Λάθος, από 31.07.1856». Του ΚΩΣΤΑ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

( ΤΑ ΝΕΑ / Σαββατοκύριακο 31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2009 )


Θέμις, ένα Documentaire από τον Marc Gastin για τα χάλια μας:

Βγήκε τον Σεπτέμβριο στους κινηματογράφους ένα, ήδη βραβευμένο σε διεθνή φεστιβάλ, ντοκιμαντέρ για τα Δικαστήρια και τη διαδικασία απονομής Δικαιοσύνης. Και μόνο που μία ταινία τεκμηρίωσης γυ-ρίστηκε για τα Ελληνικά Δικαστήρια και την Ελληνική Δικαιοσύνη, μάλλον σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά! Όπως ο ίδιος ο σκηνοθέτης –Γάλλος, πρώην αρχιτέκτων, που ζει στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια- εξομολογήθηκε, η ιδέα για το ντοκιμαντέρ του γεννήθηκε μετά την τρίτη αναβολή που πήρε μια δική του υπόθεση που ήταν και η πρώτη του επαφή με το «φαινόμενο» των ελληνικών Δι-καστηρίων. Ας παρακολουθήσουμε όλοι αυτήν την ταινία, για να δούμε ζωντανά μπροστά μας τη δυ-σλειτουργία του συστήματος, που οφείλεται εν μέρει στη δικομανία μας και εν μέρει στην αδράνεια των θεσμών και των οργάνων που εμπλέκονται στην απονομή της Δικαιοσύνης.

ΔΕΗτσα, πρόσεχε παιδί μου μη σε χτυπήσει το ρεύμα: Aποζημίωση 3.613,98 ευρώ υποχρεώθηκε να καταβάλει η ΔΕΗ σε καταναλώτρια, επειδή, λόγω διακοπής ρεύματος, που προ-κλήθηκε από αμελή συντήρηση του δικτύου, καταστράφηκε η οικοσκευή της. Η Δικαιοσύνη, όπου προσέφυγε η ενάγουσα διεκδικώντας την αποκατάσταση της οικονομικής ζημιάς που προκλήθηκε στο νοικοκυριό της με την επανατροφοδότηση του δικτύου με ηλεκτρικό ρεύμα, τάσης μεγαλύτερης των 230 Vοlt, έστειλε το λογαριασμό στη... ΔΕΗ. Την καταβολή της απο-ζημίωσης όρισαν τόσο το Ειρηνοδικείο, όσο και το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών που έκρινε σε δεύτερο βαθμό την υπό-θεση, οι αποφάσεις των οποίων μπορεί να αποτελέσουν «πι-λότο» για την προστασία των καταναλωτών. Το σκεπτικό της απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «... για τη βλάβη βαρύνονται με υπαιτιότητα οι τεχνικοί της ΔΕΗ, γιατί παρέλειψαν να προβούν σε προληπτικούς ελέγχους του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας προς την κατοικία της προσφεύγουσας, αλλά και σε συντήρησή του, ώστε να εξαλείψουν τον κίνδυνο» καθώς και ότι «... το δίκτυο του ηλεκτρικού ρεύματος ανήκει στα πλαίσια των ευθυνών και αρμοδιοτήτων της Επιχείρησης, η οποία δι-αθέτει και την αντίστοιχη τεχνογνωσία και δεν μπορεί σε κάθε περίπτωση η ευθύνη να μετακυλίεται στους καταναλωτές». Η ΔΕΗ αντέτεινε, ότι η προσφεύγουσα θα μπορούσε να λάβει από μόνη της προστατευτικά μέτρα, όπως μια ειδική συσκευή (επι-τηρητής τάσεως) μικρής χρηματικής αξίας, που προστατεύει τα σπίτια και τις ηλεκτρικές συσκευές από τέτοια περιστατικά!Ωστόσο, αυτό το επιχείρημα δεν έγινε δεκτό από το δικαστή-ριο, καθώς, όπως παρατηρείται: «Δεν αποδείχτηκε ότι η προ-σφεύγουσα ήταν ενήμερη για τη συσκευή προστασίας και αμέ-λησε για την αγορά και εγκατάστασή της. Άλλωστε, και η ΔΕΗ ισχυρίστηκε ότι οι εν λόγω συσκευές είναι πασίγνωστες στους ηλεκτρολόγους μελετητές-εγκαταστάτες και όχι στο ευρύ κα-ταναλωτικό κοινό». Όσοι καμένοι σπεύσατε!

Μας έβαλαν πάγο... Άρειο Πάγο: Για φορμαλισμό κατηγορεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρω-πίνων Δικαιωμάτων την Ελληνική Δικαιοσύνη, και πιο συγκε-κριμένα τον Άρειο Πάγο. Υπάλληλος του ΥΠ.ΕΞ. με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου διεκδίκησε οικογενειακό επίδομα. Η υπό-θεσή του έφτασε στον Άρειο Πάγο όπου απορρίφθηκε αμε-τάκλητα για αοριστία, με το αιτιολογικό ότι από το αγωγικό δι-κόγραφο απουσίαζαν κάποια στοιχεία για την σύμβαση και για την οικογενειακή του κατάσταση. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επεσήμανε ότι τα στοιχεία του δι-κογράφου ήταν απολύτως επαρκή για τη θεμελίωση ορισμέ-νου αιτήματος και συμπληρώνονταν κατά τρόπο ικανοποιητικό από τον κατατεθειμένο φάκελο και τις προτάσεις. Το Ε.Δ.Α.Δ., με την απόφασή του αυτή, θέτει ένα μεγάλο ζήτημα για τη ρα-γδαία διολίσθηση της απονομής δικαιοσύνης στην τυπολατρία. Οι διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις της νομολογίας για το ορισμένο των δικογράφων, έχουν οδηγήσει στο φαιδρό φαι-νόμενο τετρασέλιδη αγωγή να θεωρείται απολύτως ορισμένη πριν 15-20 χρόνια, ενώ σήμερα εικοσασέλιδη αγωγή για το ίδιο θέμα, να απορρίπτεται ως αόριστη. Το Ε.Δ.Α.Δ., με μεγά-λη δόση ειρωνείας, σημειώνει ότι «με το να απορρίψει το δι-καστήριο την αναίρεση, εμμένοντας στο ότι έλλειπαν στοιχεία, τα οποία σαφώς προέκυπταν από την δικογραφία, έβγαλε μια από-φαση που δεν έδινε απάντηση στην ουσία της διαφοράς, ενώ η απόρριψη των λόγων της αναίρεσης δείχνει μια προσέγγιση ιδι-αίτερα φορμαλιστική».


ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ:Η εναλλακτική διαδικασία επίλυσης διαφορών

Στις 5, 6 και 7 Νοεμβρίου 2009 έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη το Συνέδριο για τη Διαμε-σολάβηση ως εναλλακτική διαδικασία επί-λυσης διαφορών, το οποίο διοργανώθηκε από το Δικηγορικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τον Δικηγορικό Σύλλογο Πειραιά. Στη φωτογραφία εμφανίζονται: στο βήμα ο Νικόλας Κανελλόπουλος, δικηγόρος – σύμβουλος Δ.Σ.Α., η Πελαγία Γέσιου-Φαλτσή, ομό-τιμη καθηγήτρια της Πολιτικής Δικονομίας Α.Π.Θ. και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο Λάμπρος Κοτσίρης, ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ. και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο Μανόλης Λαμτζίδης, Πρόεδρος του Δ.Σ.Θ., ο Στυλιανός Μανουσάκης, Πρόεδρος του Δι-κηγορικού Συλλόγου Πειραιά και ο Παντελής Ραδίσης, Πρόεδρος του Κέντρου Διαμεσολάβησης Δ.Σ.Θ.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΤο Ερευνητικό Ινστιτούτο Δικονομικών Μελετών διοργάνωσε στις 23-25 Οκτωβρίου 2009 επιστημονική εκδήλωση για τη Δι-αμεσολάβηση, στην οποία έλαβαν μέρος πλήθος συναδέλφων δικηγόρων, αλλά και εκπρόσωποι της εντόπιας και διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας. Στη φωτογραφία εμφανίζονται από αριστερά: στο βήμα ο Νικόλας Κανελλόπουλος, δικηγόρος και σύμβουλος του Δ.Σ.Α, ο Παναγιώτης Γκλαβίνης, Αναπληρωτής Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ., ο Burkhard Hess, Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Παν/μίου της Χαϊδελβέρ-γης, ο Νικόλαος Κλαμαρής, Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α. και ο Dr. Peter Adler, Διαμεσολαβητής.

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΕΙΟ ΠΑΓΟΚατά τη συνάντηση του Δ.Σ του Δ.Σ.Α. με τον Πρόεδρο και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Γ. Καλαμίδα και Ι. Τέντε, αντίστοι-χα, επισημάνθηκε η ανάγκη να υπάρξει άμεσα ουσιαστικός δι-άλογος με την κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων, ώστε να αναζητηθούν και να δρομολογηθούν λύσεις στα χρονίζοντα προ-βλήματα του χώρου. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του κ. Τέ-ντε «Από την πολλή επιτάχυνση εκτροχιαστήκαμε». Στη φωτο-γραφία εμφανίζεται ο Δ. Παξινός, Πρόεδρος του Δ.Σ.Α., ο Γ. Κα-λαμίδας, Πρόεδρος του Αρείου Πάγου, ο Ι. Τέντες, εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, ο Νικόλας Κανελλόπουλος, δικηγόρος και σύμβουλος του Δ.Σ.Α. και ο Χαράλαμπος Αναλυτής, σύμβουλος του Δ.Σ.Α.



Καλοκαιρινή εκδρομή στη Ρωσία (Μόσχα και Αγία Πετρού-πολη) διοργάνωσε το «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ», από 3-10 Αυγού-στου, με τη συμμετοχή πολλών συναδέλφων. Στην Αγία

Πετρούπολη, τη «Βενετία του Βορρά», όπως αποκαλείται, ξενα-γηθήκαμε στο περίφημο Ερμιτάζ, όπου υπάρχουν περίπου τρία εκατομμύρια μνημεία τέχνης και πολιτισμού, περιπλανηθήκαμε στην κεντρική οδό της πόλης, τη λεωφόρο Νιέφσκι, όπου βρί-σκονται και τα σπίτια όπου έζησαν ο Ντοστογιέφσκι και ο Πού-τιν, καθώς και πλήθος καταστημάτων, περιδιαβήκαμε τα γραφι-κά κανάλια της πόλης και θαυμάσαμε τις υπέροχες, «ρωσικού ρυθμού» εκκλησίες της Ανάστασης και της Παναγίας του Καζάν, ενώ είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε παράσταση με τα περίφημα μπαλέτα Kirov, καθώς και να επισκεφθούμε την πόλη Πέτερχοφ, στα περίχωρα της Αγίας Πετρούπολης, όπου βρίσκονται τα εκπληκτικά θερινά ανάκτορα, που χτίστηκαν από τον Μέγα Πέτρο, εφάμιλλα ή και υπέρτερα από αυτά των Βερ-σαλλιών Στη Μόσχα επισκεφθήκαμε την ωραιότερη, ίσως, και πιο εντυ-πωσιακή πλατεία του κόσμου, την κόκκινη πλατεία, ξεναγηθή-καμε στο Κρεμλίνο, ένα αρχιτεκτονικό συγκρότημα απαράμιλλης ομορφιάς, καθώς και στο μαυσωλείο του Λένιν. Περιηγηθήκαμε στην πολύβουη, όμορφη και ζωντανή πόλη, με τα πολλά αρχι-τεκτονικά μνημεία - σπίτια, το θαυμάσιο μετρό, τις πολλές πλα-τείες, τα θέατρα και τα αγάλματα, ενώ επισκεφθήκαμε και την περιοχή Ζαγκόρσκ, έδρα των Ρώσων Πατριαρχών, με τα πε-ρίφημα ρωσικά μοναστήρια. Στη μοναδική αυτή εκδρομή συμμετείχαν πολλοί συνάδελφοι, καθώς και τα μέλη της συντακτικής ομάδας του περιοδικού, Νά-σος Δημητρόπουλος, Κική Ρωμηού, Τιτίκα Νικέα – Μουρά-τογλου, Μαριλένα Καραντούση, Αλεξάνδρα Στράγγου και Βα-σίλης Κατσαφάδος, που ήταν και ο υπεύθυνος της εκδρομής. Με πολλή χαρά θα σας περιμένουμε στο επόμενο ταξίδι του πε-ριοδικού «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ».

ΤΟ «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ»ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ



Είθισται να αποκαλούν το Δ.Σ.Α. ως τον «πρώτο επιστημονικό σύλλογο της χώρας» και ομολογώ ότι αγνοώ

σε τι είδους «πρωτιά» αναφέρεται ο παρα-πάνω τιμητικός τίτλος: Πρώτος από άπο-ψη έτους ιδρύσεως ή πρώτος από άποψη κύρους της συγκεκριμένης επαγγελματι-κής δραστηριότητας; Βέβαιο είναι, ότι εί-μαστε πρώτοι από άποψη αριθμού μελών, αφού αισίως έχουμε φτάσει τα 32.000 εγ-γεγραμμένα μέλη. Άραγε συνειδητοποι-ούμε το ασύλληπτο αυτό μέγεθος; Τρι-άντα δύο χιλιάδες άνθρωποι, μέσα στην ίδια πόλη κάνουμε την ίδια δουλειά! Από αυτούς, οι πιο παλιοί συνάδελφοι μπορεί να είναι πτυχιούχοι μόνον της Νομικής, οι σχετικά νεότεροι έχουν πάρει –στην πλει-οψηφία τους- ένα ή και δύο μεταπτυχιακά διπλώματα, ενώ πολλοί απ’ αυτούς κα-τέχουν και διδακτορικό τίτλο.Όμως, όλοι ανεξαιρέτως οι συνάδελφοι, ανεξαρτήτως επιπέδου σπουδών, ανή-κουμε - ή τουλάχιστον επιδιώκουμε να ανήκουμε - στην κατηγορία των «καλ-λιεργημένων» ατόμων, δηλαδή ότι πέρα από τις επαγγελματικές, έχουμε και άλ-λου είδους ανησυχίες (κοινωνικές, πνευματικές και καλλιτεχνικές) ενώ πολ-λοί από εμάς διαθέτουμε σημαντικές, καλλιτεχνικές και πνευματικές δεξιότητες. Πόσοι συνάδελφοι ανάμεσά μας, δεν είναι παράλληλα καταξιωμένοι συγγραφείς, ποιητές, ηθοποιοί, ζωγράφοι, μουσικοί; Αναμφίβολα, πάρα πολλοί.Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, όλοι οι Αθη-ναίοι δικηγόροι υποδεχθήκαμε με ιδιαίτε-ρο ενθουσιασμό το Μάρτιο του 1996, από τον μόλις τότε εκλεγέντα Πρόεδρο Αντώ-νη Ρουπακιώτη, τη δημιουργία –ανάμεσα στις άλλες- της «Επιτροπής Πολιτισμού» η οποία αποτελείτο από τις παρακάτω επιμέρους ομάδες: Ζωγραφικής, Φωτο-γραφίας, Ποίησης και Λογοτεχνίας, Μου-σικής, Θεάτρου και Περιηγητικής. Εάν ανατρέξουμε τη μνήμη μας στις πο-

λιτιστικές δραστηριότητες του Δ.Σ.Α. κατά τη διάρκεια της εξαετίας Μαρ. 1996 – Φεβ. 2002, θα θυμηθούμε δεκάδες εκδηλώ-σεις τόσο μέσα στο Σύλλογο, όσο και εκτός Συλλόγου, όπως τις εκθέσεις φω-τογραφίας και ζωγραφικής, τις προβολές ταινιών σε διάφορες αίθουσες σε στυλ «κινηματογραφικής λέσχης», τις βραδιές λογοτεχνίας και ποίησης, τις συναυλίες κλασικής μουσικής, την απίστευτη θεα-τρική παράσταση στο Θέατρο Αθηνών με το έργο του Α. Σακελλάριου «Ο θάνατος σου η ζωή μου» και αρκετές εκδρομές με πρώτη την –ιστορική πλέον- εκδρομή του Δ.Σ.Α. στα ελληνόφωνα χωριά της κάτω Ιταλίας και τη Σικελία.Όταν ο σημερινός Πρόεδρος ανέλαβε τα καθήκοντά του για πρώτη φορά, –το Μάρ-τη του 2002- ωθούμενος από μικροσυνδι-καλιστικά ελατήρια θεώρησε σκόπιμο να βάλει στο «ψυγείο» την –σφύζουσα τότε- Επιτροπή Πολιτισμού, αφού αυτή απο-τελούσε προσωπικό δημιούργημα του αντιπάλου προκατόχου του. Έτσι, άδοξα, έπαυσαν όλες οι δραστηριότητες της Επι-τροπής Πολιτισμού η οποία έκτοτε παρα-μένει ανενεργή. Τη μόνη «ομάδα» της Επιτροπής Πο-λιτισμού που, παραδόξως, άφησε ο ση-μερινός Πρόεδρος να συνεχίσει τις δρα-στηριότητές της ήταν η Περιηγητική, η οποία ως αποκλειστικό της αντικείμενο είχε τη διοργάνωση των πολιτιστικών εκ-δρομών του Δ.Σ.Α. (τη λέξη «ομάδα» την έβαλα μέσα σε « » γιατί ήταν η μόνη «ομά-δα» που συνεκροτείτο από ένα μόνον άτο-μο, τον υπογράφοντα).Μέχρι και σήμερα εξακολουθώ να δι-ερωτώμαι για ποιο λόγο άραγε επέτρεψε ο κ. Πρόεδρος έως και το 2007 τη συνέ-χιση εκδρομών (Ως γνωστόν, από τον Ια-νουάριο του 2008 οι εκδρομές του Δ.Σ.Α. σταμάτησαν, ύστερα από «αιτιολογημένη» απόφαση του κ. Παξινού, τύπου «Αποφα-σίζομεν και διατάσσομεν»).

Το πιο πιθανό είναι, επειδή με σχεδόν μη-δενικό κόστος για το Σύλλογο (350 ευρώ στοίχιζε το τύπωμα 50 αφισών για την ανακοίνωση των εκδρομών) ο κ. Πα-ξινός δημιουργούσε δύο φορές το χρό-νο, δύο καινούριες ομάδες, 40 ατόμων η κάθε μία, από «συναδέλφους – ψηφο-φόρους» οι οποίοι ενθουσιασμένοι από τις εκδρομές –ποιος ξέρει;- μπορεί και να αποφάσιζαν να τον ψηφίσουν την επό-μενη τριετία. Όπερ και εγένετο. Βεβαίως, ο κ. Παξινός, δεν επανεξελέγη για τρίτη φορά εξαιτίας των ψήφων ορισμένων εκ των συναδέλφων – εκδρομέων, σίγουρα όμως έβαλαν κι αυτοί το λιθαράκι τους.Όμως, πλην των εκδρομών, στον τομέα του Πολιτισμού, ο Σύλλογος τα τελευταία 7 ½ χρόνια, δηλ. επί προεδρίας του κ. Πα-ξινού, δεν έχει να επιδείξει απολύτως τί-ποτε ή για την ακρίβεια σχεδόν τίποτε.Εκτός, και εάν θεωρεί ο κ. Πρόεδρος, ότι η συνέχιση της Χορωδίας Βυζαντινής Μουσικής (εκτιμούμε ιδιαίτερα το έργο της, πλην όμως έχουμε κουραστεί επί 15 χρόνια να ακούμε τους γνωστούς Ύμνους κάθε Χριστούγεννα, Πάσχα και έναρξη του δικαστικού έτους) αλλά και η προ 3ετί-ας δημιουργία της χορωδίας HARMONIA JURIS (να ‘ναι καλά η εμπνεύστρια και ψυχή της, εκλεκτή συνάδελφος κ. Μαρία Ρενιέρη που, κάποια στιγμή, δε δίστασε να βάλει βαθειά το χέρι στη τσέπη της προ-κειμένου να συνεχιστεί η λειτουργία της) υπερκαλύπτουν με την παρουσία τους τις καλλιτεχνικές και πνευματικές αναζητή-σεις των Αθηναίων δικηγόρων μέσα από το Σύλλογο.Για να ελαφρύνω λίγο το κλίμα, υποψιά-ζομαι ότι ο κ. Πρόεδρος, αν και Επτανή-σιος την καταγωγή, δεν θα πρέπει να δι-αθέτει ιδιαίτερα φωνητικά προσόντα. Πι-θανόν, στα παιδικά του χρόνια, να ήθελε να στελεχώσει κάποια χορωδία και δεν έγινε δεκτός. Δεν μπορώ να εξηγήσω δι-αφορετικά το γεγονός ότι ο Σύλλογός μας,

Π ΛΙ τισμικάΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

ΣΤΟ Δ.Σ.Α. ΕΛΕΩ ΠΡΟΕΔΡΟΥτου Ηλία Δ. Αλουπογιάννη,Δικηγόρου,Νομικού Συνεργάτη ΥΠ.ΕΣ.ΔΔ.ΗΔ


το μόνο που έχει να επιδείξει σε επίπεδο πολιτισμού τα τελευταία 7 ½ χρόνια είναι η παρουσία δύο χορωδιών. Ολόκληρη Εθνική Λυρική Σκηνή, ολόκληρη Ε.Ρ.Τ., από μία χορωδία διαθέτουν. Για ποιο λόγο ο Σύλλογος χρειάζεται δύο; Μη θεωρηθεί ότι έχω κάτι με τις χορωδίες. Αντιθέτως: Η μητέρα μου επί 25 χρόνια, χορωδός της Ε.Λ.Σ. διετέλεσε.Όσο για λοιπές εκδηλώσεις; Καλύτερα ας το αφήσουμε το θέμα. Με μοναδικές εξαι-ρέσεις την προβολή slides από τη ζωή των μοναχών του Αγίου Όρους, ως και την τι-μητική βραδιά για το συνάδελφο - λογοτέ-χνη Γιώργο Μποτή, όπου παρουσιάστηκε ποιητική συλλογή του αφιερωμένη στον Μίκη Θεοδωράκη, οι λοιπές εκδηλώσεις του Συλλόγου μας –πάντα στον τομέα «Πολιτισμός»- κατά τα τελευταία 7½ χρό-νια, πολύ αμφιβάλλω εάν μετρώνται στα δάχτυλα του μισού χεριού. Ευελπιστώ ότι ο κ. Πρόεδρος δεν συ-μπεριλαμβάνει στις πολιτισμικού χαρα-κτήρα δραστηριότητες του Συλλόγου, την κοινωνική εκδήλωση, την αφιερωμένη στη μνήμη αποβιώσαντος Προέδρου του Δ.Σ.Α. ή την τιμητική εκδήλωση για τους συναδέλφους που συμπλήρωσαν 50 χρό-νια δικηγορίας. Επίσης, οι αποκριάτικοι χοροί του Δ.Σ.Α., σε πίστες της νυκτερινής Αθήνας, λογικά δεν θα πρέπει να συγκα-ταλεχθούν στα πολιτισμικά δρώμενα των τελευταίων 7 ½ ετών, εκτός και εάν ο κ. Παξινός ασπάζεται ένα παλαιό «δόγμα» σύμφωνα με το οποίο «τα μπουζούκια εί-ναι πολιτισμός».Είναι τουλάχιστον απογοητευτικό να εκλαμβάνει ο κ. Πρόεδρος τις πνευματι-κές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις των μελών του Συλλόγου μας, ως ήσσονος σημασίας, άρα αμελητέες, και να θεω-ρεί αυτονόητο ότι αυτές εξαντλούνται –ή θα πρέπει να εξαντλούνται- μέσα από τις όποιες δραστηριότητες δύο χορωδιών.Μη σκεφτείτε ότι η δικαιολογημένη αγα-νάκτησή μου πηγάζει από την αυταρχική, αυθαίρετη και αδικαιολόγητη απόφαση του κ. Παξινού να σταματήσει ξαφνικά τις εκδρομές πριν από δύο χρόνια. Κάθε άλλο. Το αρχικό σοκ, το ξεπεράσαμε σιγά-σιγά όλοι και απλά περιμένουμε την αλ-λαγή Προέδρου τον Μάρτη του 2011 για να ξαναρχίσουν και πάλι οι εκδρομές αφού,

όποιος και να εκλεγεί, είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει την όμορφη αυτή «παράδοση» που μας έφερνε κοντά με συναδέλφους και μας έδινε την ευκαιρία να γνωρίσουμε μαζί τους διαφορετικούς πολιτισμούς και κουλτούρες.Η έντονη δυσφορία μου, την οποία ούτε επιθυμώ ούτε και μπορώ να κρύψω, προέρχεται από μία θλιβερή διαπίστωση, ότι δηλαδή ο κ. Πρόεδρος θεωρεί πλέον ως δεδομένο πως τα μέλη του Συλλόγου μας δεν έχουν άλλου είδους ενδιαφέρο-ντα πλην των δικογράφων και της αύξη-σης της δικηγορικής ύλης, των αμοιβών και του μερίσματος. Ως εκ τούτου και η ελάχιστη έστω ανάλωση φαιάς ουσίας εκ μέρους του, πάνω σε θέματα πολιτισμού, του φαίνεται άχρηστη και κατά συνέπεια άνευ λόγου.Αυτό που ο κ. Παξινός δυστυχώς κατάφε-ρε να περάσει ως –ανεπίσημη βεβαίως- «θέση» του Συλλόγου στις τάξεις των συ-ναδέλφων είναι ότι:«Ο Σύλλογος δεν ενδιαφέρεται να προ-ωθήσει και να υποστηρίξει τις καλλιτε-χνικές και πνευματικές αναζητήσεις των μελών του, αφού αυτές ελάχιστα αγγί-ζουν τη συντριπτική πλειοψηφία των συ-ναδέλφων, οι οποίοι το μόνο για το οποίο ενδιαφέρονται είναι το πώς θα κερδίσουν τον επιούσιο».Αυτό ακριβώς, δηλαδή η πλήρης απάθεια και η πολύχρονη αγκύλωση του Συλλόγου πάνω σε θέματα πολιτισμού, ελέω Προ-έδρου, είναι ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να μας συμβεί και μας έχει οδηγήσει τα τελευταία επτάμιση χρόνια σε έναν άνευ προηγουμένου πολιτισμικό μεσαίωνα ο οποίος –αλίμονό μας- θα διαρκέσει μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2011. Μέχρι τότε εμείς, οι συνάδελφοι - λάτρεις των Τε-χνών και των Γραμμάτων, ας συσπειρω-θούμε κόντρα στην πολιτισμική απραξία του Συλλόγου, την οποία διαπιστώνουμε επί 7 ½ χρόνια σε όλο της το μεγαλείο.

Υ.Γ. Στο Σύνταγμα, -σοφά- προβλέπεται η περίπτωση διεξαγωγής πρόωρων εκλο-γών. Μήπως είναι καιρός να προβλεφθεί κάτι ανάλογο και στο καταστατικό του πρώ-του επιστημονικού Συλλόγου της χώρας;

Ο κ. Παξινός δημιουργούσε δύο φορές το χρόνο,

δύο καινούριες ομάδες, 40 ατόμων η κάθε μία,

από «συναδέλφους – ψηφοφόρους»


11. Τελικά το ΠΑΣΟΚ τήρησε τη δέσμευση του και απέφυγε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής πε-ριόδου τις γιγαντοαφίσες.Προφανώς ο Πάγκαλος κι ο Βενιζέ-λος δε χωρούσαν μαζί ούτε σ’ αυ-τές. Το πώς θα χωρέσουν στην κυ-βέρνηση είναι άλλο καπέλο...

του Βαγγέλη Ρουπακιώτη,Δικηγόρου [email protected]

Π ΛΙΤΙΚΟ καφενείο

1. Αποφάσισα εφεξής να απονέμω ένα βραβείο, το X – Vlactor, στον πλέον ηλίθιο τύπο κάθε τριμήνου. Το πρώτο βραβείο λοιπόν, πηγαίνει σε αυτόν που διέταξε τη σύλληψη του Ρώσου πιλότου πυροσβεστικού αεροσκάφους, για χρέ-ος 500 ευρώ από την προπερασμένη περίοδο.Αισθάνομαι ….. ότι το Χ – Vlactor θα το κερδίσουν πολλοί γνωστοί μας.

2. «Η Νέα Δημοκρατία δεν έκανε στροφή προς τα δεξιά την τελευταία πενταετία», δήλωσε κατηγορηματικά ο Άρης Σπη-λιωτόπουλος.Έχει δίκιο ο Άρης. Έκανε προς τα ακροδεξιά.

3. «Ο Καραμανλής μίλησε στη ΔΕΘ με τη γλώσσα της αλή-θειας» είπε ο Γιώργος ΣουφλιάςΚαι πού το ήξερε; Τον έστειλε πρώτα από τη Μανωλίδου;

4. Ένα μεγάλο μυστικό προανήγγειλε ότι θα αποκαλύψει μετά τις εκλογές ο Σάββας Τσιτουρίδης στη γεμάτη έντα-ση δήλωση, που έκανε έξω από τη Ρη-γίλλης το βράδυ που έμεινε εκτός ψη-φοδελτίων. Ποιο μυστικό, όλος ο κόσμος ξέρει ότι έχει κάνει .... εμφύτευση μαλλιών.

5. Γιατί απέτυχε η Κεντροαριστερά, προσπάθησε να ανα-λύσει ο Ρομάνο Πρόντι σε πρόσφατο άρθρο του σε ιταλική εφημερίδα.Γιατί - μεταξύ άλλων - τη δυσφήμησαν κάτι τύποι σαν κι αυ-τόν και τον Μπλερ.

6. Ένα βήμα πριν από τη διάλυση έφτασε ο ΣΥΡΙΖΑ προ-εκλογικά, όταν οι συνιστώσες διαφώνησαν σχετικά με το ποιος θα προεδρεύει της κοινοβουλευτικής του ομάδας.Επόμενο είναι. Σ’ αυτό το σχήμα όσοι δεν είναι πρόεδροι εί-ναι συνιστώσες.

7. ΟΡΓΙΟ προσλήψεων στον ΟΑΕΔ μέσω stage κατήγγειλε προεκλογικά το ΠΑΣΟΚ.Όργιο; Μήπως ο Ζαχόπουλος είχε πάει στον ΟΑΕΔ και δεν το είχαμε μάθει;

8. «Με έφαγαν οι μυστικοσύμβουλοι με γκάλοπ μαϊμού» δή-λωσε ο Πέτρος Δούκας μετά τον αποκλεισμό του από τα ψη-φοδέλτια της ΝΔ στην Αττική.Δηλαδή τον έκοψε ακόμα και ο .... Αζάνκα;

9. Έφυγε από τη Νέα Δημοκρατία και προσχώρησε στο ΛΑΟΣ ο Δημήτρης Κωνσταντάρας.Κι ο πατέρας του δεν έπαιζε σε μια ταινία που την έλεγαν Ο ΛΑΜΠΡΟΥΚΟΣ ……. ΜΠΑΛΑΝΤΕΡ;

10. Αυτός ο Κρανιάς, που αντικατέστησε το Μανώλη κι έγι-νε βουλευτής για μια ημέρα, δεν κατάφερε να εκλεγεί στην Αργολίδα.Σίγουρα θα τα πήρε στο …. κρανίο με την απόφαση του Καραμανλή για πρόωρες εκλογές!

12. Μπάχαλο η κατάσταση στη Νέα Δημοκρατία, μετά τον καταποντισμό της στις εκλογές. Ο καθένας έχει και μια άπο-ψη σχετικά με τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν για τη διαδοχή. Σε αυτά τα πλαίσια ο πρώην βουλευτής της Γιώργος Σούρλας πρότεινε πρώτα έκτακτο συνέδριο, μετά τακτικό και ύστερα εκλογή αρχηγού.Είναι τέτοια η τρέλα που επικρατεί στη Ρηγίλλης, που χρειάζο-νται επειγόντως ..... Σουρλομανδύα.

13. Έχω μπερδευτεί. Πόσοι εί-ναι τελικά οι υποψήφιοι πρό-εδροι της Νέας Δημοκρατίας, τρεις ή τέσσερις;Τρεις κι ο Ψωμιάδης ντυμένος κούκος.

14. Λαγό της Ντόρας χαρακτηρίζουν κάποιοι τον Βαγγέλη Μειμαράκη, αυτός όμως αρνείται να ανοίξει ακόμη τα χαρτιά του και συνεχίζει να πυροβολεί δεξιά κι αριστερά.Vags Bunny;

15. Δυσκολίες φάνηκε να αντιμετωπίζει με τους «σκληρούς» του ΠΑΣΟΚ ο Γιώργος Παπανδρέου στην προσπάθειά του για ανανέωση του πολιτικού σκηνικού.Πάντως την επιλογή για το νέο γραμματέα του κινήματος, του την έβγαλαν … ξινή.

16. «Είμαστε κυβέρνηση αντιεξουσιαστών» δήλωσε αμέ-σως μετά τις εκλογές ο νέος Πρωθυπουργός.Μήπως ο Χρυσοχοΐδης με τις μαζικές συλλήψεις στα Εξάρχεια ψάχνει τα μέλη του επόμενου υπουργικού συμβουλίου;

17. Σε γυμναστήριο γνώρισε τη νέα υπουργό περιβάλλοντος ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, σύμφωνα με δημοσίευμα του Βήματος.Sport (Bir)Billy


Χριστούγεννα;»...με ρώτησε νεαρός συνάδελφος στο καφέ του Εφε-τείου. Γνωρίζοντας ότι οι πιτσιρικάδες ψάχνουν άλλα πράγματα από εμένα απέφυγα να του απαντήσω. Σκέ-φτηκα όμως ότι ένα κωδικοποιημένο κείμενο με τα συν και τα πλην των πλέον δημοφιλών χριστουγεννιάτικων προορισμών, θα ήταν χρήσιμο σε πολλούς.

ΛΟΝΔΙΝΟ Υψηλό κόστος διαμονής. Αφθονία εμπορικών καταστημάτων και προϊόντων, που προκαλούν καταναλωτική μανία. Άπειρα μουσεία, πινακοθήκες και αξιοθέατα. Ατμόσφαιρα περισσότερο κοσμοπολίτικη, παρά αμιγώς εορταστική. Ατέλειωτες δυνατότη-τες νυκτερινής διασκέδασης. Χάλια τοπικό φαγητό αλλά άφθο-νες επιλογές σε ethnic food. Μέτριες έως καλές μπύρες και τί-ποτα άλλο. Εναλλακτικά ένα δείπνο σε καλό ιταλικό ή γαλλικό εστιατόριο κοστίζει καμιά κατοσταριά ευρώ το κεφάλι, αλλά εάν προέχει το φαγητό και το ποτό, μάλλον μπήκες σε λάθος αερο-πλάνο.Must: Κόκκινη μπύρα σε παραδοσιακή pub, τσάρκα στα μαγαζά-κια του Notting Hill, ζεστή σούπα από κιόσκι στα πάρκα, ψώνια στο Hamley’s για όποιον έχει λεφτά, και ...πιτσιρικάδες, τσάι με γεύση κανέλα στο Fortnum and Mason.

ΒΙΕΝΝΗΑκριβή στο κατάλυμα, ιδιαίτερα πριν από την Πρωτοχρονιά. Σούπερ εορταστική ατμόσφαιρα, μέτρια αγορά ρούχων αλλά εξαιρετική σε είδη διακόσμησης και αναμνηστικών. Καλό φα-γητό, σταθερή ποιότητα, μνημειώδη γλυκά, σχεδόν παντού καλή μπύρα. Συγκλονιστικά κρασιά. Δίπλα στον καθεδρικό του Αγίου Στεφάνου ο οινικός ναός Wein and Co, cozy bar όπου μπορείς να πιεις σε ποτήρι οποιοδήποτε κρασί επιθυμείς (κυριολεκτώ οποιοδήποτε) και να φας εξαιρετικά σε απόλυτα λογικές τιμές. Κυριλέ βραδιές θαλπωρής με κλασική μουσική. Μπροστά από το Δημαρχείο η ωραιότερη – και από αυτή της Νυρεμβέργης – παραδοσιακή χριστουγεννιάτικη αγορά της Ευρώπης.Must: Gluhwein (ζεστό κρασί) και κάστανα σε μια christkindlmarkt. Ψώνια στο – δε γίνεται να μην πάτε – delicatessen Julius Meinl στη Graben. Sacher torte στο καφέ του μουσείου Ιστορίας της Τέ-χνης. Λουκάνικο με καυτερό αγριοράπανο από πλανόδιους.

ΠΡΑΓΑΠανέμορφη. Κατάλυμα σε προσιτές τιμές, αποφύγετε τα ξε-νοδοχεία γνωστών αλυσίδων, που βρίσκονται εκτός ιστορικού κέντρου. Λιγότερο πολυτελής και ελιτίστικη από τη Βιέννη. Δύ-σκολη η επικοινωνία μια και πολλοί δεν μιλούν αγγλικά. Σου-βενίρ και μαριονέτες για όλα τα βαλάντια, από made in china έως αριστουργήματα. Σχετικά καλό και φτηνό φαγητό, αγνοείστε τα dumpling ως γαρνιτούρα. Γενικότερα μην πειραματίζεστε με περίεργα πιάτα γιατί μπορεί να βρεθείτε προ εκπλήξεων. Ο πε-ρίπατος από το Κάστρο μέσω της Nerudova και της Γέφυρας του Καρόλου προς το ιστορικό κέντρο είναι από τους ωραιότερους αστικούς της Ευρώπης. Must: Καυτερό γκούλας για να αντέξετε το πολύ κρύο. Pilsner Urquell, η καλύτερη πικρή μπύρα του κόσμου στην πατρίδα της. Συναυλία κλασικής μουσικής σε εκκλησία στη Mala Strana. Και βέβαια κάθε βράδυ στο Reduta, το απόλυτο jazz καταγώγι.

ΒΕΝΕΤΙΑΜοναδική στον κόσμο αλλά υπερτουριστική. Περισσότερο χει-μωνιάτικη παρά χριστουγεννιάτικη. Ακριβή η διαμονή και το φαγητό στο κέντρο, φτηνή στο γειτονικό αλλά υποβαθμισμένο Mestre. Όσοι έχουν μανία με τα ρούχα, θα επιστρέψουν με τις πιστωτικές γεμάτες. Εάν ξέρεις, μπορείς να φας και να πιεις εξαιρετικά με 20 ευρώ το άτομο, εάν όχι, φάε κάτι στο χέρι αλλά κι αυτό μετά από σχετικό ψάξιμο. Παρότι σε απόλυτες τιμές η θερμοκρασία δεν πέφτει πολύ, το κρύο είναι ιδιαίτερα αισθητό, λόγω της υγρασίας. Η βόλτα με γόνδολα είναι για αμερικανάκια, προτιμάτε το παραδοσιακό vaporetto προσέχοντας όμως πάντο-τε το πορτοφόλι σας. Ανύπαρκτη νυκτερινή διασκέδαση.Must: Επίσκεψη στο γειτονικό νησάκι Burano με το vaporetto. Cichetti (μικρά στρογγυλά ψωμάκια με ό,τι μπορείς να φανταστείς) και κρασί στο Gia Schiavi. Τέσσερις Εποχές του Vivaldi σε εκκλη-σία. Ζεστή σοκολάτα στη χριστουγεννιάτικη αγορά.

του Βαγγέλη Ρουπακιώτη,Δικηγόρου[email protected]

«Πού να πάω τα

Η ΖΩΗ είναι ωραία

ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ 20

Documents

Transcript of ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ 20