ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ 2012

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012

ΟΜΟΣΠΟΝ∆ΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) – ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ1(ε)

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ∆ΑΣ ΣΕΛΙ∆Α: 1 ΑΠΟ 4

ΤΑΞΗ: Α΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Ηµεροµηνία: Κυριακή 18 Μαρτίου 2012

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΑ

1. Η µόδα «παρενοχλεί» τη σεξουαλικότητα Το µίνι και το τζιν, νοµίζω, είναι η σηµαντικότερη και η σταθερότερη

παρέµβαση στη µόδα τις τελευταίες πέντε ή έξι δεκαετίες, εκφράζοντας διαφορετικές τάσεις και ακολουθώντας ή παρακολουθώντας ουσιώδεις αλλαγές στη ζωή, στα ήθη και στο σώµα. Κάθε νεότερη γενιά, τα τελευταία εξήντα χρόνια, ήταν δυνατότερη και ωραιότερη από την προηγούµενη, µέχρι που εµφανίστηκε η…παχυσαρκία από κορεσµό ευηµερίας. Είναι όπως τα απορρίµµατα που η ποσότητα τους είναι ακριβώς ανάλογη µε το βαθµό ανάπτυξης και ευηµερίας.

Παρά τα όσα λέγονται για τη συµπεριφορά κάθε νεότερης γενιάς, πρέπει µάλλον να θεωρηθεί βέβαιο ότι διατηρείται η τάση προς την απλότητα και τη γνησιότητα, προς την απροκάλυπτη έκφραση των ενστίκτων και των συναισθηµάτων, έστω και αν αυτήν την τάση τη συναντάµε συχνά σε συµπεριφορές παράλογες όπως π.χ. η συνεχώς ευρύτερη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Έτσι, οι χίπις στη δεκαετία του ’60 και εν µέρει στη δεκαετία του ’70 πέταξαν από το πρόσωπό τους την ψιµυθίωση (το µακιγιάζ), άφησαν τα µαλλιά να µεγαλώσουν ελεύθερα, κατάργησαν το στηθόδεσµο στις γυναίκες, έφεραν τον φαρδύ και ποδήρη1 χιτώνα και, κυρίως, το τζιν.

Χρονικά είχε προηγηθεί κατά τι το µίνι, αν και τις καταβολές του τις ανιχνεύουµε, έστω δειλά και συγκρατηµένα, στη δεκαετία του ’20. Το µίνι ελευθέρωσε τα γυναικεία πόδια, αρχέγονη εστία και πηγή πρόκλησης και σεξουαλικότητας, και έκανε το βάδισµα της γυναίκας ελεύθερο και δυνατό, γεµάτο αυτοπεποίθηση και σιγουριά στο νέο ρόλο που αναλάµβανε.

Πιστεύω ότι πίσω από αυτές τις µεγάλες παρεµβάσεις στη µόδα και γενικότερα στη εµφάνιση και στις κινήσεις του σώµατος, υπάρχει η καταπιεσµένη επί αιώνες, σε γυναίκες και άντρες, σεξουαλικότητα, που ήθελε µε κάθε τρόπο να απελευθερωθεί από τον «καθωσπρεπισµό», την ηθικολογία και την συµβατικότητα, να κατακτήσει τα δικαιώµατά της. Η τάση αυτή είναι γενικότερη, δεν περιορίζεται στη µόδα˙ είναι πολύ 1 Ποδήρη: µέχρι την άκρη των ποδιών.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




πιο δυνατή απ’ ότι φαίνεται και κλονίζει ήθη, συνήθειες και προκαταλήψεις αιώνων. Η σεξουαλικότητα από αµάρτηµα γίνεται αρετή και, σταθερά και µε πείσµα, αναζητάει την αποδέσµευσή της ακόµα και από το γάµο και απ’ όλη την κοινωνική συµβατικότητα που τη συνοδεύει, έστω κι αν η τάση αυτή εκφράζεται µέσα από οικογενειακά δράµατα και συναισθηµατικές τρικυµίες.

Η επανάσταση ήταν πολύ µεγάλη και επικίνδυνη για να µην συναντήσει, τόσο την κρυφή και ύπουλη όσο και τη φανερή και οργισµένη, τη βίαιη αντίδραση.

Στην Ελλάδα, ξαφνικά, όλες οι γυναίκες, πάσης ηλικίας και χρώµατος, έγιναν ξανθές του απώτατου Βορρά, παρόλα τα όσα λέγονται για τις ξανθιές. Η «ξανθιά» δεν έχει να παρουσιάσει τίποτα το νέο, το αποκαλυπτικό ή το προκλητικό. Αντίθετα, είναι η επιστροφή στο κοινότοπο, στο ψεύτικο και στην υποκρισία. Εξαφανίστηκε η ποικιλία των φυσικών χρωµάτων και επιβλήθηκε η οµοιοµορφία, που µέσα της εξαφανίζεται η προσωπικότητα της γυναίκας.

Η πασαρέλα και το µανεκέν είναι η άλλη ύπουλη αντίδραση του νέου (και αρκετά παλαιού) συντηρητισµού. Έχει µεταβάλει την ενδυµασία σε αποκαλυπτικό θέαµα και το σώµα σε αντικείµενο. Τα ρούχα που εµφανίζονται δεν είναι για να φορεθούν. Μας τα δείχνουν για να τα δούµε ή να δούµε το «φτιαγµένο» σώµα µέσα από αυτά και όχι για να τα φορέσουµε

Λυσσαλέα επανήλθε και η ψιµυθίωση, το µακιγιάζ, που στηρίζει µια τεράστια βιοµηχανία προϊόντων. Τείνει να εξαφανίσει από το γυναικείο πρόσωπο την φυσική έκφραση και ειλικρίνεια, να συντρίψει την ιδιαιτερότητα και να το κάνει οµοιόµορφο. Ασφαλώς θα έχετε παρατηρήσει πόσο όµοιες, κοινές και τετριµµένες γίνονται καθηµερινά οι «κούκλες» της τηλεόρασής µας.

Υπάρχουν και πιο βίαιες αντιδράσεις. Ο θρησκευτικός φονταµενταλισµός2 π.χ. προσπαθεί να µας επαναφέρει στην ηθικολογούσα3 υποκρισία, να καταπιέσει τη σεξουαλικότητα στο οµοιόµορφο ένδυµα και στη «σεµνή» εµφάνιση· θυµηθείτε τις δικές µας «θεούσες» που θα έλεγε κανείς ότι βγήκαν από…βιοµηχανική πρέσα. Υπάρχουν άπειρες ακόµα αντιδράσεις του νεοσυντηρητισµού, ύπουλες όταν ανακατεύουν την αλήθεια µε το ψέµα, βίαιες και απροκάλυπτες, όταν εκδηλώνονται ως επέµβαση στην ενδυµασία, στην εµφάνιση και στη συµπεριφορά.

(Κείµενο του Αντώνη Καρκαγιάννη, δηµοσιευµένο στην Καθηµερινή, ελαφρά διασκευασµένο)

2 Φονταµενταλισµός: φανατισµός. 3 Ηθικολογούσα: που αναφέρεται στην ηθική επιφανειακά.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




2. Ο ρόλος της µόδας στην ψυχολογική διαµόρφωση του ατόµου (Απόσπασµα από το κείµενο αυτό δηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα “Le Monde”.

Το άρθρο προέκυψε και οφείλεται στην ιστορική αναφορά του Ανατόλ Φρανς σχετικά µε την µόδα και είναι αποτέλεσµα µικροσκοπικής µελέτης ενός και µόνο τεύχους της “VOGUE”, 1984. Η «Βιβλιοθήκη-Καταφύγιο θηραµάτων» το καταχωρεί µε την πρέπουσα τιµή.)

Λίγο καιρό πριν από το θάνατό του ο Ανατόλ Φρανς είχε πει: «Αν ήταν δυνατόν -εκατό χρόνια µετά το θάνατό µου- να διαλέξω ένα βιβλίο, θα προτιµούσα να διάλεγα ένα περιοδικό µόδας, για να δω πως ντύνονται οι γυναίκες. Γιατί αυτό ακριβώς το ντύσιµο των γυναικών, θα µου πει περισσότερα πράγµατα για την κοινωνία από όσα θα µου έλεγαν όλοι οι φιλόσοφοι και θεολόγοι».

Αυτό βέβαια µπορεί να µας φανεί εκκεντρικό, αλλά ο Ανατόλ Φρανς είχε δίκιο, γιατί στην έννοια «ΚΟΣΤΟΥΜΙ» υπονοείται ένα σύνολο που εµπεριέχει όχι µόνο το ρούχο, το χρώµα του, το στιλ του, αλλά και τις χειρονοµίες, το ύφος, τις εκφράσεις, τις συµπεριφορές και τη σαγήνη που το συνοδεύουν.

Το «ΚΟΣΤΟΥΜΙ» λοιπόν είναι η αισθητική πανοπλία µέσα από την οποία συντηρούνται και εξαπολύονται όλοι οι ηθικοί, κοινωνικοί, ιδεολογικοί κανόνες και προτάσεις. Το «κοστούµι» είναι το τοτεµικό4 σύµβολο στο οποίο υπάρχει µια υπονοούµενη αναφορά στους θεσµούς, στα ήθη, στα πάθη, στις δεισιδαιµονίες και προκαταλήψεις, στις φαντασιώσεις και ενοράσεις, στις κατακτήσεις και πεποιθήσεις, στα αποφθέγµατα, στις ιδιαιτερότητες, στην ηθική φύση, στην οικονοµική δοµή, στην πολιτική φυσιογνωµία ενός προσώπου, ενός λαού µιας χώρας, του κόσµου όλου, µιας ιστορικής στιγµής.

(Απόσπασµα από κείµενο της Ντένης Βαχλιώτη, δηµοσιευµένο στην Ελευθεροτυπία) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Ποιες είναι οι δύο διαφορετικές στάσεις/συµπεριφορές, σχετικές µε την

ενδυµασία, που επισηµαίνει ο συγγραφέας του πρώτου κειµένου; Με ποιο τρόπο γίνεται η µετάβαση από την παρουσίαση της µίας τάσης στην άλλη;

Μονάδες 10

4 Τοτεµικό: που δεν επιδέχεται καµία αµφισβήτηση, αποτελεί απόλυτη αρχή.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Α2. Στην τέταρτη παράγραφο του δεύτερου κειµένου («Το «ΚΟΥΣΤΟΥΜΙ» λοιπόν…µιας ιστορικής στιγµής») δίνεται µία ερµηνεία για τη λειτουργία που έχει το «ΚΟΣΤΟΥΜΙ» στα πλαίσια της κοινωνικής ζωής. Ποια είναι η ερµηνεία αυτή και µε ποια παραδείγµατα της τρίτης («Χρονικά είχε προηγηθεί…ρόλο που αναλάµβανε») και της όγδοης παραγράφου («Λυσσαλέα επανήλθε…της τηλεόρασής µας») του πρώτου κειµένου επαληθεύεται;

Μονάδες 5 Α3. «Η πασαρέλα και το µανεκέν […] έχουν µεταβάλει την ενδυµασία σε

αποκαλυπτικό θέαµα και το σώµα σε αντικείµενο». Να αναπτύξετε την παραπάνω φράση σε µία παράγραφο (60-80 λέξεις).

Μονάδες 5 Β1. α) «…η τάση αυτή εκφράζεται µέσα από οικογενειακά δράµατα και

συναισθηµατικές τρικυµίες»: Να µεταφέρετε το παραπάνω απόσπασµα από την παθητική στην ενεργητική σύνταξη και να εξηγήσετε, γιατί ο συντάκτης προτίµησε την παθητική στο συγκεκριµένο απόσπασµα.

Μονάδες 3 β) «Η «ξανθιά» δεν έχει να παρουσιάσει τίποτα το νέο, το αποκαλυπτικό ή

το προκλητικό»: Να µεταφέρετε το παραπάνω απόσπασµα από την ενεργητική στην παθητική σύνταξη και να εξηγήσετε γιατί ο συντάκτης προτίµησε την ενεργητική στο συγκεκριµένο απόσπασµα.

Μονάδες 3 Β2. Το πρώτο κείµενο πραγµατεύεται το θέµα της µόδας. Να εντοπίσετε έξι λέξεις

µέσα σε αυτό που αναφέρονται στο συγκεκριµένο θέµα και αποτελούν ειδικό λεξιλόγιο.

Μονάδες 6 B3. Με τις λέξεις τρικυµία και πηγή να γράψετε τέσσερις προτάσεις, στις οποίες

να χρησιµοποιήσετε τις παραπάνω λέξεις, µια φορά µε την µεταφορική και µια µε την κυριολεκτική τους σηµασία.

Μονάδες 8 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Σε µία επιστολή, η οποία θα απευθύνεται στο διευθυντή της εφηµερίδας που δηµοσίευσε το πρώτο κείµενο, να προσδιορίσετε τις θετικές και αρνητικές επιδράσεις της µόδας στη ζωή των ανθρώπων και να προτείνετε τη στάση που πρέπει κατά τη γνώµη σας να τηρεί ένας νέος άνθρωπος απέναντι στις επιταγές της (400 -500 λέξεις).

Μονάδες 60

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ1(α)


ΤΑΞΗ: Α΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Η πρώτη στάση/συµπεριφορά που επισηµαίνει ο συγγραφέας του πρώτου

κειµένου παρουσιάζει τις νεότερες γενιές να εκφράζονται µε τρόπο απλό και γνήσιο σε όλες τους τις εκδηλώσεις. Κατά το συγγραφέα, οι εκδηλώσεις αυτές ήταν, στο παρελθόν, απόρροια της ανάγκης των νέων ανθρώπων να απελευθερώσουν την καταπιεσµένη, από τη συµβατικότητα και τον «καθωσπρεπισµό», σεξουαλικότητά τους και αποτελούν σταθερό σηµείο αναφοράς της συµπεριφοράς τους και στις µέρες µας. Μία από αυτές τις εκδηλώσεις είναι βέβαια και η ενδυµασία, η οποία αντιµετωπίστηκε από τη νέα γενιά στη δεκαετία του ’60 και του ’70 µε µια σειρά από αλλαγές που έτειναν προς την απλότητα. Απαλλάχτηκαν από το µακιγιάζ, άφησαν τα µαλλιά τους ελεύθερα, φόρεσαν φαρδιά και άνετα ρούχα, όπως τα τζιν παντελόνια. Κάτι ανάλογο συνέβη και µε το µίνι σε προηγούµενες δεκαετίες, το οποίο απελευθέρωσε τη γυναίκα και αντικατόπτρισε το νέο δυναµικό ρόλο της. Η δεύτερη στάση/συµπεριφορά αφορά τη «συντηρητική» αντίδραση σε αυτήν τη στάση ανατροπής, η οποία εκδηλώθηκε κατά το συγγραφέα µε τέσσερις διαφορετικούς τρόπους. Πρώτα µε την κυριαρχία της «ξανθιάς» στη χώρα µας, που εξαφανίζει το φυσικό και το διαφορετικό από την εµφάνιση της γυναίκας. Στη συνέχεια µε την υπερβολή της πασαρέλας, που αποµακρύνει το µέσο άνθρωπο από την πιθανότητα να φορέσει το ρούχο που του προτείνουν οι διάφοροι οίκοι µόδας. Παράλληλα, το µακιγιάζ, µε τις ακρότητές του εξαφανίζει κάθε φυσικότητα από το πρόσωπο και επιβάλλει την ψυχρή οµοιοµορφία. Τέλος, η πιο ακραία αντίδραση είναι η σεµνότυφη, ηθικολογούσα εµφάνιση που επιβάλλει ο θρησκευτικής προέλευσης συντηρητισµός, που καταπνίγει κάθε έκφραση σεξουαλικότητας µε το οµοιόµορφο ντύσιµο. Η µετάβαση από την παρουσίαση της µίας στάσης στην άλλη, γίνεται µε τη χρήση της µεταβατικής παραγράφου / περιόδου, «Η επανάσταση ήταν πολύ µεγάλη…τη βίαιη αντίδραση», µε την οποία ο συγγραφέας προετοιµάζει τον αναγνώστη για την παράθεση των συµπεριφορών που περιγράφουν τη δεύτερη στάση απέναντι στην ενδυµασία.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




A2. Σύµφωνα µε το δεύτερο κείµενο, ο τρόπος ένδυσης, το «ΚΟΣΤΟΥΜΙ», όπως αποκαλείται, συνιστά τον προστατευτικό µηχανισµό µέσω του οποίου συντηρούνται κανόνες και θεσµοί και παράλληλα ένα µέσο απελευθέρωσης του ατόµου από τις παρωχηµένες αξίες και αρχές. Στο ντύσιµο των ανθρώπων κάθε εποχής απεικονίζονται από τη µια οι κατακτήσεις τους σε κοινωνικό επίπεδο και από την άλλη η τάση τους για διατήρηση των κατεστηµένων µορφών έκφρασης, όπως χαρακτηριστικά φαίνεται από την εµφάνιση των γυναικών, µέσω της οποίας δηλώθηκε η αλλαγή του κοινωνικού τους ρόλου. Αυτή η ερµηνεία-προσέγγιση επαληθεύεται µε συγκεκριµένα παραδείγµατα του πρώτου κειµένου. Στην τρίτη παράγραφο αναφέρεται ένα στοιχείο που συνιστά ορόσηµο στην ιστορία της µόδας, η επινόηση και η επικράτηση του µίνι. Αυτό εξέφρασε τη χειραφέτηση της γυναίκας και την ανάγκη της για απελευθέρωση από τη σεξουαλική καταπίεση. Στη συγκεκριµένη ενδυµατολογική, λοιπόν, αλλαγή αποτυπώθηκε η γενικότερη αντισυµβατική διάθεση της εποχής. Εχθρός των αλλαγών όµως, πάντα είναι η τάση για οπισθοδρόµηση που ίσως δίνει την εντύπωση της σταθερότητας. Έτσι, η επάνοδος της χρήσης του µακιγιάζ, όπως επισηµαίνεται στην όγδοη παράγραφο, στο πλαίσιο της βιοµηχανοποίησης και στο όνοµα της οικονοµικής ανάπτυξης, ακύρωσε κάθε στοιχείο της γυναικείας διαφορετικότητας. Οι ενδυµατολογικές επιλογές, λοιπόν, κάθε εποχής αντικατοπτρίζουν και ενισχύουν τα ιδιαίτερα φυσιογνωµικά της χαρακτηριστικά.

Α3. «Η πασαρέλα και το µανεκέν έχουν µεταβάλει την ενδυµασία σε αποκαλυπτικό

θέαµα και το σώµα σε αντικείµενο». Το ένδυµα δεν εξυπηρετεί πια λειτουργικές ανάγκες του ανθρώπου όπως την προστασία του από τις καιρικές συνθήκες ή την εξυπηρέτηση του στο χώρο της δουλειάς. Τα ρούχα πια είναι διακοσµητικά στοιχεία ενός γυµνού σώµατος το οποίο πρέπει να «επιδεικνύεται» και να επιβάλλει τις αλλαγές που συµβαίνουν στην κοινωνία, στους θεσµούς, στα ήθη και τις αξίες. Έτσι, η αποκαλυπτική ενδυµασία διακηρύσσει την απελευθέρωση του ανθρώπου από τον µέχρι τώρα πουριτανισµό και επιβάλλει την επικράτηση του ενστίκτου της σεξουαλικότητας η οποία πια θεωρείται µέσο καταξίωσης και επιβεβαίωσης

Β1 α) Ενεργητική σύνταξη: Τα οικογενειακά δράµατα και οι

συναισθηµατικές τρικυµίες εκφράζουν αυτήν την τάση. Ο συντάκτης προτίµησε την παθητική σύνταξη, για να τονίσει το αποτέλεσµα της ενέργειας στην οποία αναφέρεται. (την έκφραση οικογενειακών δραµάτων και συναισθηµατικών τρικυµιών). Το ύφος που υιοθετεί µε την παθητική σύνταξη είναι περισσότερο απρόσωπο και αντικειµενικό.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




β) Παθητική σύνταξη: Από την «ξανθιά» δεν έχει να παρουσιαστεί τίποτα το νέο, το αποκαλυπτικό ή το προκλητικό. Ο συντάκτης προτίµησε την ενεργητική σύνταξη, για να τονίσει το υποκείµενο που δρα (Η «ξανθιά»). Το ύφος που υιοθετεί µε την ενεργητική σύνταξη είναι περισσότερο προσωπικό και παραστατικό.

Β2. χίπις, τζιν, µίνι, πασαρέλα, µανεκέν, µακιγιάζ. Μπορούν βέβαια να

αναφερθούν και άλλες λέξεις. Β3. Τρικυµία

Κυριολεκτική χρήση: Η τρικυµία εµπόδισε το κρουαζιερόπλοιο να προσεγγίσει στο λιµάνι του νησιού. Μεταφορική χρήση: Η κατάκτηση του πρωταθλήµατος προκάλεσε τρικυµία συναισθηµάτων στους φιλάθλους της οµάδας.

Πηγή Κυριολεκτική χρήση: Πολλές πηγές και ποταµοί µολύνονται από την ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρµάκων. Μεταφορική χρήση: Η φύση αποτελούσε ανέκαθεν πηγή καλλιτεχνικής έµπνευσης και δηµιουργίας.

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Ηµεροµηνία (π.χ. Ζάκυνθος, 18/3/2012) Κύριε διευθυντά, Στην εφηµερίδα σας δηµοσιεύθηκε πρόσφατα ένα κείµενο του κ. Καρκαγιάννη µε τίτλο «Η µόδα «παρενοχλεί» τη σεξουαλικότητα», µε θέµα ανάλογο του τίτλου. Θα ήθελα µε την επιστολή µου να σχολιάσω το περιεχόµενο του κειµένου. Α: ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η ενδυµασία αποτελεί για τον άνθρωπο βιοτική, καθηµερινή και αυτονόητη ανάγκη. Η ανάγκη αυτή όµως, εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης της βιοµηχανίας µόδας και της επιθυµίας των ανθρώπων να εκφραστούν και µέσω του καλλωπισµού της εικόνας τους, έχει οδηγήσει στην κυριαρχία της µόδας στις σύγχρονες κοινωνίες και στην πολυποίκιλη επιρροή της στην καθηµερινότητα του ανθρώπου και ιδιαίτερα του νέου. Β: ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ 1. ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟ∆ΑΣ

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Α) Είναι ένας σηµαντικός παράγοντας οικονοµικής ανάπτυξης: • Απασχολεί έναν µεγάλο αριθµό εργαζοµένων. • ∆ηµιουργεί νέες θέσεις εργασίες και νέα εξειδικευµένα επαγγέλµατα

που απαιτούνται στο χώρο της µόδας. • Αυξάνει την κατανάλωση και διευρύνει τις δραστηριότητες των

επιχειρήσεων (επέκταση αγορών). • Βοηθά στην αύξηση του εθνικού εισοδήµατος µε τις εξαγωγές των

προϊόντων. • ∆ιαφηµίζει τις πολιτισµικές συνήθειες µιας χώρας, αφού οι σχεδιαστές

µόδας ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα και προβάλλουν τη δουλειά τους στο εξωτερικό διατηρώντας µεγάλα ή µικρά καταστήµατα.

Β) Επιδρά ευεργετικά στην ψυχολογία του ανθρώπου:• Απαλλάσσει τον άνθρωπο από την πλήξη και την ανία που δηµιουργεί

το παλιό και το συνηθισµένο. • Ικανοποιεί την τάση των ανθρώπων για διάκριση από το κοινωνικό

σύνολο, ώστε να αισθάνονται ασφαλείς, «ωραίοι», αισιόδοξοι, δραστήριοι, γοητευτικοί, γεµάτοι αυτοπεποίθηση και αποδεκτοί από τους άλλους.

• Ικανοποιεί την έµφυτη τάση του ανθρώπου για αλλαγή, µε εύκολο, πρακτικό και λειτουργικό τρόπο.

• Προσφέρει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να διαµορφώσει την προσωπικότητα του και την κρίση του εφόσον του επιτρέπει να διαλέγει αυτό που του αρέσει και του ταιριάζει µέσα από ένα µεγάλο αριθµό προϊόντων (π.χ. υιοθετεί το «στιλ» του επιχειρηµατία, του καλλιτέχνη κ.λπ.).

• Ιδιαίτερα ο νέος βρίσκει έναν τρόπο έκφρασης και συµπεριφοράς και µάλιστα αντικοµφορµιστικό όπως ταιριάζει στην ηλικία του.

Γ) Αναβαθµίζει το αισθητικό κριτήριο του ανθρώπου µε νέα στοιχεία:• Καλλιεργεί το αισθητικό κριτήριο του ανθρώπου. • Αναπτύσσει την αίσθηση της κοµψότητας και της ωραίας εµφάνισης

παρακινώντας και άλλους να τον µιµηθούν. ∆) Έχει παγκόσµια επιρροή:• Προωθεί διεθνικές τάσεις (ειρήνη, συναδέλφωση, σεβασµός των

ανθρωπίνων δικαιωµάτων κ.λπ.). • Παρακολουθεί τις εξελίξεις, τις νέες τάσεις, τους νεωτερισµούς και τους

καθιστά γνωστούς σε όλο τον κόσµο µε εύκολο και πρακτικό τρόπο. Ε) ∆ηµιουργεί πολιτισµό, γιατί αναγκάζει την επιστήµη και την τεχνολογία να αναζητά νέα υλικά και νέα στοιχεία (π.χ. τα ρεύµατα της τέχνης).

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




2. ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟ∆ΑΣ Η άκριτη προσκόλληση στις επιταγές της µόδας: A) Επιβαρύνει οικονοµικά τον καταναλωτή • Αγορές υλικών αγαθών που καλύπτουν πλασµατικές ανάγκες. • Οδηγείται στην υπερεργασία, γεγονός που συρρικνώνει τον ελεύθερο

χρόνο του και τον αποµακρύνει από την ενασχόληση µε δηµιουργικές δραστηριότητες.

Β) ∆ηµιουργεί µια υλιστική αντίληψη για τη ζωή • Τα υλικά αγαθά συνιστούν προτεραιότητα και το άτοµο αξιολογεί τα

πάντα µε γνώµονα το χρήµα. • Εµπορευµατοποιείται η ανθρώπινη επικοινωνία, καθίσταται

επιφανειακή, επέρχεται η διάβρωση των ανθρώπινων σχέσεων. • Καλλιεργεί µια αντίληψη σύµφωνα µε την οποία η εξωτερική εµφάνιση

ανάγεται σε παράγοντα επιτυχίας, ευτυχίας και καταξίωσης • Το άτοµο αποµακρύνεται από την προσπάθεια για τη διαµόρφωση µιας

άρτιας προσωπικότητας. • Ταυτίζει το «φαίνεσθαι» µε το «είναι», αδιαφορώντας για τα

πνευµατικά αγαθά. • ∆εν καλλιεργεί τη σκέψη του και δεν ηθικοποιείται.

Γ) Αποξενώνει τον άνθρωπο από τον εαυτό του-αλλοτρίωση • Υποχρεώνεται να ακολουθήσει έναν τρόπο ζωής (ενδυµασία,

διασκέδαση, γλώσσα, συµπεριφορά) ξένο προς την προσωπικότητά του και τις ανάγκες του.

∆) Αµβλύνει το αισθητικό κριτήριο • Το άτοµο δε σχηµατίζει προσωπική άποψη για το ωραίο. • Περιορίζεται η αυτονοµία και η ελευθερία επιλογών. • Οδηγείται στην παθητικοποίηση και τη µαζοποίηση, καταστρέφεται η

γόνιµη πολυµορφία. Ε) Αποµακρύνει από τη γνήσια ψυχαγωγία ΣΤ) Αναπτύσσει την ξενοµανία • Ο καταναλωτής στρέφεται προς τα ξενικά προϊόντα, που του

επιβάλλονται από τη διαφήµιση, στο πλαίσιο της παγκοσµιοποιηµένης αγοράς.

Ζ) Επιφέρει αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας ενός λαού. • Παραγκωνίζει την παράδοση • Τα ήθη και τα έθιµα θεωρούνται ξεπερασµένα και απορρίπτονται • Ο λαός οδηγείται στην τυποποίηση και την οµοιοµορφία του

κοσµοπολιτισµού.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




3: Η ΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΗΡΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΕΠΙΤΑΓΕΣ ΤΗΣ ΜΟ∆ΑΣ. • Οι νέοι να συνειδητοποιήσουν ότι η µόδα δεν αποτελεί αυτοσκοπό. • Να θέτουν προσωπικά κριτήρια στην µόδα, ώστε να µην

γελοιοποιούνται µε επιλογές που δεν εναρµονίζονται µε την προσωπικότητα τους.

• Να µη µονοπωλεί το ενδιαφέρον τους και να τους αποµακρύνει από τις πνευµατικές τους αναζητήσεις.

• Να εφαρµόζουν και στη µόδα, όπως και σε κάθε εκδήλωση της ζωής τους, τη θέση των αρχαίων «µέτρον άριστον».

• Να επιµένουν στο «είναι» και όχι στο «φαίνεσθαι», δηλαδή στην ουσία και όχι στην εικόνα.

• Να αξιολογούν και να συναναστρέφονται τους ανθρώπους που τους περιβάλλουν µε κριτήριο την αξία τους και όχι την εικόνα τους.

Γ: ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η καθηµερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου και ιδιαίτερα του νέου θέτει συνεχώς προκλήσεις που αγγίζουν το σύνολο των δραστηριοτήτων του. Ο νέος άνθρωπος οφείλει να δρα µε ψυχραιµία και κριτική σκέψη και να επενδύει στην ουσία των ανθρώπινων σχέσεων και της κοινωνικής ζωής, τα οποία αποτελούν ισχυρό αντίβαρο στις υπερβολές της µόδας.

Με εκτίµηση

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ2Γ(ε)


ΤΑΞΗ: Β΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

Η αξία της διαφορετικής άποψης Όσοι επιδιώκουν να εµποδίσουν τους άλλους να εκφράσουν το διαφορετικό και

είναι οπαδοί των προκαταλήψεων, είναι εχθροί της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών. Η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών δεν αφορά τις πλειοψηφικές απόψεις. Αφορά αποκλειστικά τις διαφορετικές απόψεις. Γιατί, όµως, χρειάζεται η διαφορετική άποψη; Ποια είναι η αξία της; Τι έχουµε να φοβόµαστε αν οι ιδέες, οι απόψεις που δηµοσιοποιούνται, είναι καλές; Αν οι ιδέες που ελεύθερα δηµοσιοποιούνται είναι κακές, τότε εκτίθενται και θωρακίζουν τις καλές απόψεις που ήδη έχουµε. Γι’ αυτό αφήστε τον κόσµο να εκτίθεται και στο τέλος θα έχουµε κέρδος, έτσι κι αλλιώς.

«Τι να κάνω;Tι να διαλέξω; Ποια η καλύτερη λύση;» Όλοι µας έχουµε βρεθεί στην παραπάνω θέση, µπροστά σε µεγάλα ή µικρά διλήµµατα, σε µεγάλα ή µικρά «ναι» και «όχι». Ο Χάγιεκ εξειδικεύει στην ελευθερία της πράξης και επισηµαίνει ότι σε οποιαδήποτε στιγµή της ανθρωπότητας, σε κάθε κοινωνικό σύνολο υπάρχουν χιλιάδες προβλήµατα προς επίλυση που επιδέχονται δισεκατοµµύρια συνδυασµούς. Κανείς, µα κανείς, δεν ξέρει εκ των προτέρων την άριστη ή έστω την καλύτερη λύση. Αυτή την αναγνωρίζουµε εκ των υστέρων, αφού υπάρξουν εκατοµµύρια προσπάθειες, οι περισσότερες αποτυχηµένες, άλλες µερικώς αποτυχηµένες, άλλες µερικώς επιτυχηµένες κι άλλες επιτυχηµένες. Σε συνθήκες ελευθερίας, δοκιµάζουν πολλοί την λύση ενός προβλήµατος. Έχουµε θεωρητικά άπειρες προσπάθειες, από τις οποίες κάποιες είναι επιτυχείς, αλλά πολύ περισσότερες αποτυγχάνουν. ∆εν ξέρουµε, όµως, εκ των προτέρων ποιες θα πιάσουν. Και το χειρότερο: δεν ξέρουµε ποιες θέλουµε. Θα εκτιµήσουµε αν µας κάνουν, αφού τις δοκιµάσουµε. Αν εγκλωβιστούµε στα βρόχια της προκατάληψης, είναι δυσεπίτευκτη η αλήθεια.

Η διαφορετική άποψη έχει και µιαν άλλην αξία. Λειτουργεί ως παρακαταθήκη για το µέλλον. Αν σήµερα είναι µειοψηφική, αύριο µπορεί να δικαιωθεί, αν και όταν η πλειοψηφική άποψη χρεοκοπήσει. Για παράδειγµα, µε βάση την πλειοψηφική άποψη της εποχής, ορθώς καταδικάστηκε σε θάνατο ο Σωκράτης. Όταν οι απόψεις αυτές χρεοκόπησαν, ασπαστήκαµε τις απόψεις της τότε µειοψηφίας. Ως γνωστόν, η ηθική και οι περισσότερες απόψεις λειτουργούν, όπως η µόδα, αλλάζουν συχνά. Και καλά κάνουν...

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Ακόµη, η διαφορετική άποψη προάγει την κριτική σκέψη, ενώ η προκατάληψη την περιχαρακώνει. Το διαφορετικό προκαλεί τον αποδέκτη είτε να συµφωνήσει, είτε να προβληµατιστεί για ποιους λόγους διαφωνεί. Η παγκόσµιου κύρους αµερικανική εφηµερίδα New York Times δεν δίστασε να δηµοσιεύσει στις 22 Ιανουαρίου - στην αιχµή της κρίσης της Γάζας – δηκτικό άρθρο του Λίβυου δικτάτορα Μουαµάρ Καντάφι για το Παλαιστινιακό, αφήνοντάς το, µάλιστα, ασχολίαστο. Η εφηµερίδα, όµως, ήθελε να προσφέρει στους αναγνώστες της και την άλλη άποψη. Είτε για να συµφωνήσουν, είτε για να γνωρίζουν γιατί διαφωνούν. Αν, όµως, η εφηµερίδα αποδεχόταν τυφλά µια προκατασκευασµένη αντίληψη, οι σχέσεις θα δηλητηριάζονταν και ο δογµατισµός θα κυριαρχούσε εύκολα…

Αντίθετα, στη χώρα µας καθένας ζυγίζει τις απόψεις ανάλογα µε τις πεποιθήσεις ή τις ιδεοληψίες του. Άλλος µε το αριστερόµετρο, άλλος µε το ελληνόµετρο, άλλος µε το ηθικόµετρο, άλλος µε το κοµµατόµετρο και κυρίως µε το µέτρο του στενού προσωπικού συµφέροντος. Όποια άποψη αποδειχτεί λειψή στο ζύγι, εξοβελίζεται. Όµως, για ποιους λόγους πολεµούν τη διαφορετική άποψη; Γιατί το διαφορετικό ανάγεται σε ανόσιο και ποινικό αδίκηµα; Κυρίως φοβούνται την αντιπαράθεση. Όποιος µπορεί να αντιπαρατεθεί σε µιαν άποψη, το κάνει και αυτόχρηµα την αχρηστεύει. Όποιος δεν µπορεί, καταφεύγει σε µορφές λογοκρισίας ή φιµώµατος για να την εξοβελίσει. Η επικράτηση των προκαταλήψεων συµφέρει…Άλλος λόγος είναι, ότι κάποιοι θέλουν να κρατούν το κοινό στο σκοτάδι και στην ασφάλεια της βεβαιότητας. Η έλλειψη βεβαιοτήτων είναι επικίνδυνη. Γι’ αυτό, καλά είναι τα άρθρα που διαγωνίζονται ποιο θα πλειοδοτήσει στην υποστήριξη της οµοιόµορφης άποψης, ενισχύοντας τη βεβαιότητα και την ηµιµάθεια, µαζί και την ψυχολογική ασφάλεια που αυτές συνεπάγονται µε την ανελέητη αρωγή, βέβαια, της επικίνδυνης προκατάληψης.

Το αποτέλεσµα είναι - σύµφωνα µε όλες τις ετήσιες εκθέσεις της µη κυβερνητικής οργάνωσης «freedom house»- να έχουµε µετρηθεί συνεχώς τα τελευταία χρόνια τελευταίοι στην Ευρώπη σε ελευθερία τύπου. Και, παραδόξως (;), έχουµε αναλογικά πολλαπλάσιο αριθµό εφηµερίδων σε σχέση µε τις ευρωπαϊκές χώρες. Ναι, εµείς που καυχιόµαστε ότι γεννήσαµε τη ∆ηµοκρατία, ότι θυσιαστήκαµε στο βωµό της ελευθερίας, στην πράξη φοβόµαστε την πραγµατική ελευθερία. Και για να ’µαστε ελεύθεροι, έχουµε ανάγκη την Τόλµη και την Αρετή. Έχουµε ανάγκη τον Λόγο, αλλά και τον Αντίλογο. Εποµένως, ορθά ο Albert Camus είπε: «Ο ελεύθερος τύπος µπορεί να είναι καλός ή κακός. Ο ανελεύθερος τύπος δεν µπορεί να είναι παρά µόνο κακός».

Βασισµένο στο άρθρο του ∆ιονύση Γουσέτη

Λεξιλόγιο βρόχια: παγίδα, πλεκτάνη παρακαταθήκη: κληρονοµιά δηκτικό: αιχµηρό, οξύ, καυστικό εξοβελίζεται: αποβάλλεται, απορρίπτεται αυτόχρηµα: πραγµατικά

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειµένου σε 100 λέξεις περίπου.

Μονάδες 25 Β1. «Ακόµη, η διαφορετική άποψη προάγει την κριτική σκέψη, ενώ η

προκατάληψη την περιχαρακώνει». Να αναπτύξετε το περιεχόµενο της παραπάνω φράσης µε σύγκριση-αντίθεση σε µία παράγραφο 80-100 λέξεων.

Μονάδες 12 Β2. Να εντοπίσετε τα δοµικά µέρη της πρώτης παραγράφου του κειµένου («Όσοι

επιδιώκουν…έτσι κι αλλιώς»). Μονάδες 6

Β3. «χρεοκοπήσει», «ζυγίζει», «κρατούν το κοινό στο σκοτάδι». Να αποδώσετε τις παραπάνω φράσεις σε κυριολεκτικό λόγο.

Μονάδες 6 Β4. Να αναγνωρίσετε και να ερµηνεύσετε το είδος του σχολίου που εκφράζουν τα

σηµεία στίξης στις φράσεις που ακολουθούν: «…παραδόξως (;)», «η επικράτηση των προκαταλήψεων συµφέρει…»

Μονάδες 4 Β5. «δυσεπίτευκτη», «ασπαστήκαµε», «έλλειψη»: Να δώσετε από ένα αντώνυµο

στις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 3

Β6. «ψυχολογική»: Να αποδώσετε δύο παράγωγες λέξεις (είτε σύνθετες είτε απλές) για κάθε ένα από τα δύο συνθετικά της παραπάνω λέξης.

Μονάδες 4 Γ. Με αφορµή µία συζήτηση που διεξάγεται στην τάξη σας για τα ανθρώπινα

δικαιώµατα, και, συγκεκριµένα, για το άρθρο 19 της Οικουµενικής ∆ιακήρυξης των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου («Καθένας έχει το δικαίωµα της ελευθερίας της γνώµης και της έκφρασης, που σηµαίνει το δικαίωµα να µην υφίσταται δυσµενείς συνέπειες για τις γνώµες του, και το δικαίωµα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες µε οποιοδήποτε µέσο έκφρασης, και από όλον τον κόσµο»), αποφασίζετε να συντάξετε ένα άρθρο 400-500 λέξεων για την ιστοσελίδα του σχολείου σας, αναλύοντας τους κινδύνους που προκύπτουν τόσο για το άτοµο όσο και για την κοινωνία από την άκριτη υιοθέτηση οποιασδήποτε πληροφορίας και άποψης. Κατόπιν, να παρουσιάσετε τους τρόπους µε τους οποίους ο άνθρωπος θα µπορούσε να αξιολογήσει τη διαφορετική άποψη και να ωφεληθεί από αυτήν.

Μονάδες 40

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ2Γ(α)


ΤΑΞΗ: Β΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Περίληψη

Το άρθρο αναφέρεται στην αξία της ελεύθερης διακίνησης διαφορετικών απόψεων. Πιο συγκεκριµένα, η ανακάλυψη της αλήθειας προϋποθέτει τον πειραµατισµό του ατόµου σε συνθήκες ελευθερίας, µακριά, δηλαδή, από προκαταλήψεις, που περιχαρακώνουν τη σκέψη, αλλά και από πλειοψηφικούς περιορισµούς, καθώς ενδέχεται να ανατραπούν εξελικτικά. Επιπλέον, εκτός από την προώθηση της κριτικής σκέψης µέσω του διαφορετικού, αποφεύγεται ο δογµατισµός και η τάση, που, συχνά, σύµφωνα µε το κείµενο, χαρακτηρίζει τον τύπο για προκατασκευασµένες αντιλήψεις µε βάση πολιτικά κριτήρια. Αυτό παρατηρείται στην Ελλάδα, παρά την ενισχυµένη παρουσία του τύπου σε σχέση µε τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαία η ελευθερία του τύπου, όπως άλλωστε υποστηρίζεται κι από τον Albert Camus.

Β1. Ιστορικά, έχει αποδειχθεί ότι η διαφορετική άποψη προάγει την κριτική σκέψη,

ενώ η προκατάληψη την περιχαρακώνει. Από τη µια, η ύπαρξη διαφορετικής άποψης προσφέρει στο άτοµο τη δυνατότητα προβληµατισµού, εστίασης σε νέα δεδοµένα, που ίσως αγνοούσε ή παρέλειπε. Παράλληλα, τροφοδοτεί το διάλογο µε το συνάνθρωπο για την από κοινού αναζήτηση της αλήθειας. Από την άλλη, η εδραίωση µονοδιάστατης λογικής περιορίζει τις λογικές επεξεργασίες που κάνει το άτοµο. Κι αυτό γιατί του προσφέρει έτοιµη πληροφορία και απάντηση στη δική του αναζήτηση, αλλά και τη δήθεν ασφάλεια της βεβαιότητας. Συνεπώς, ο πλουραλισµός ιδεών είναι πιο γόνιµος από τη µονοδιάστατη σκέψη.

Β2. Θεµατική Περίοδος: «Όσοι επιδιώκουν…των ιδεών».

Σχόλια-Λεπτοµέρειες: «Η ελεύθερη διακίνηση…που ήδη έχουµε». Κατακλείδα: «Γι’ αυτό αφήστε…έτσι κι αλλιώς».

Β3. χρεοκοπήσει: εξαντληθεί, εκπέσει, υποβαθµιστεί, ευτελιστεί

Ζυγίζει: εκτιµά, υπολογίζει, λογαριάζει, αξιολογεί Κρατούν το κοινό στο σκοτάδι: παραπληροφορούν, αποπροσανατολίζουν το κοινό

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Β4. Το σχόλιο και στις δύο περιπτώσεις χρησιµοποιείται µέσω σηµείων στίξης, που υποδηλώνουν την προσωπική θέση του αρθρογράφου για το θέµα που πραγµατεύεται: παραδόξως (;): το ερωτηµατικό εντός της παρένθεσης δηλώνει ειρωνεία, αµφισβήτηση συµφέρει…: τα αποσιωπητικά δηλώνουν ειρωνεία, υπαινιγµό

Β5. δυσεπίτευκτη: πραγµατοποιήσιµη, επιτεύξιµη, εφικτή

ασπαστήκαµε: αρνηθήκαµε, αποποιηθήκαµε έλλειψη: πληθώρα, ποικιλία, αφθονία, επάρκεια

Β6. Ψυχολογική:

Ψυχή< ψυχικός, ψυχοµετρικός, ψυχοτεχνικός Λόγος< παράλογος, λογικός, µονόλογος


ΤΙΤΛΟΣ: ΑΛΗΘΕΙΑ Ή ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ; ΠΡΟΛΟΓΟΣ ∆ιαβάζοντας κανείς το άρθρο 19 της Οικουµενικής ∆ιακήρυξης των Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων, αντιλαµβάνεται ότι ο άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του στον πλανήτη Γη, δεν περιορίστηκε µόνο στην επεξεργασία του λίθου ή του λόγου, αλλά και στην υπεράσπιση των δικαιωµάτων του, άµεση απόρροια της πολιτισµικής εξέλιξης των λαών και της ανάγκης οριοθέτησης των ατοµικών παθών σε σχέση µε την κοινωνική ευηµερία. Ένα από αυτά είναι και εκείνο της ελευθερίας της γνώµης και έκφρασης, που, όπως παρατηρείται σήµερα, κινδυνεύει σοβαρά. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ Η πληροφορία σήµερα εναλλάσσεται µε ταχύτατους ρυθµούς, ώστε ο τρόπος διαχείρισής της από το άτοµο να είναι ευάλωτος. Οι οικονοµικές και πολιτικές σκοπιµότητες που κρύβονται πίσω από την παρεχόµενη πληροφόρηση, αλλά και οι υποκειµενικές προϊδεάσεις και αναπαραστάσεις καθιστούν ενίοτε οποιαδήποτε πληροφορία και άποψη υπό άκριτη υιοθέτηση επιφέροντας σοβαρούς κινδύνους τόσο για το άτοµο όσο και για την κοινωνία. ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ (Αναλυτικό Σχεδιάγραµµα) Α΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Κίνδυνοι που προκύπτουν από την άκριτη υιοθέτηση οποιασδήποτε πληροφορίας και άποψης (Για το άτοµο) Πνευµατικό επίπεδο • Το άτοµο χάνει την υπόστασή του, η κρίση του ατροφεί και οι πράξεις του

διακατέχονται από φανατισµό, µισαλλοδοξία, προκαταλήψεις, δογµατισµό, µε αποτέλεσµα να αποµακρύνεται από την αλήθεια και την ουσιαστική

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




γνώση. Η ιδιαιτερότητα ισοπεδώνεται από την οµοιογένεια, στην οποία βασιλεύει η υποταγή στο υποσυνείδητο, ιδιαίτερα όταν υπακούει σε µαζικές προκλήσεις.

• Το άτοµο συνηθίζει σ’ έναν εύσχηµο τρόπο για «φυγή» από τα αρνητικά βιώµατα της κοινωνικής πραγµατικότητας σ’ ένα χώρο ψευδαίσθησης και αυταπάτης, όταν οι απόψεις που υιοθετεί άκριτα στοχεύουν στη δήθεν διαφοροποίησή του από το σύνολο.

Ψυχικό επίπεδο • Η ψυχική επαφή τυποποιείται και παρεµποδίζεται η ουσιαστική

επικοινωνία µεταξύ των ανθρώπων. Αυξάνεται η ψυχική ανασφάλεια του ατόµου.

• Το άτοµο βιώνει ψυχολογική σύγχυση εξαιτίας της αντίφασης µε την οποία συχνά έρχεται αντιµέτωπο, όταν ανακαλύπτει την αλήθεια.

Ηθικό επίπεδο • Η άκριτη υιοθέτηση ιδεών και απόψεων µπορεί να οδηγήσει το άτοµο στην

αποδοχή επικίνδυνων για την ηθική του υπόσταση πεποιθήσεων. • Ενίοτε, η ανεξέλεγκτη αποδοχή πληροφοριών ωθεί σε συµπεριφορές που

αντιβαίνουν στις ηθικές αρχές και αξίες που προβλέπονται από την κοινωνία για την πρόοδό της και την οµαλή συνύπαρξη των πολιτών της. Συνήθως, µάλιστα, τέτοιες συµπεριφορές στηρίζονται στη στρεβλωµένη άποψη του ατόµου για το τι είναι ηθικό.

Κίνδυνοι που προκύπτουν από την άκριτη υιοθέτηση οποιασδήποτε πληροφορίας και άποψης (Για την κοινωνία) • Η πιθανότητα προπαγάνδας ισοπεδώνει κάθε ιδιαιτερότητα και προωθεί τη

µαζική κοινωνία απρόσωπων και ετεροκατευθυνόµενων όντων. • Η ενδεχόµενη αντικοινωνική συµπεριφορά των ατόµων µπορεί να φέρει

βαρύ πλήγµα στην κοινωνική συνοχή µε την εκδήλωση φαινοµένων παθογένειας, όπως της εγκληµατικότητας, του ρατσισµού, του χουλιγκανισµού και ευρύτερα των συγκρούσεων µεταξύ των πολιτών.

• Υπονοµεύεται ο δηµοκρατικός χαρακτήρας του πολιτεύµατος, εφόσον επιτρέπει τη διάχυση ανεξέλεγκτων πληροφοριών και τον τρόπο που αυτές διοχετεύονται-«επιβάλλονται» στον δέκτη.

• Η παραπληροφόρηση συνδέεται, επίσης, και µε τον αναχωρητισµό, την ιδιώτευση του πολίτη, καθώς εκλείπει η εµπιστοσύνη προς την πολιτική εξουσία. Με αυτόν τον τρόπο, το άτοµο προβάλλει την αποδοκιµασία του. Η απολιτικοποίηση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στους νέους µε κίνδυνο να ενταχθούν σε οµάδες που θα καλύπτονται µε το προπέτασµα ενός σωτήρα.

• Το κύρος των θεσµών απειλείται δεδοµένου ότι η διάχυση πληροφοριών από ποικίλα µέσα ενηµέρωσης δεν ελέγχεται, µε αποτέλεσµα να υπονοµεύεται η ισχύς τους για την πρόοδο της κοινωνίας.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




• Η άκριτη υιοθέτηση απόψεων και πληροφοριών µπορεί να οξύνει τυχόν διαφορές µεταξύ των λαών οδηγώντας ενίοτε σε πολιτικές και πολιτισµικές ρήξεις.

• Η κοινωνία που βασίζεται σε άτοµα-έρµαια της διαχεόµενης πληροφόρησης δεν έχει τα εχέγγυα να αναπτυχθεί οικονοµικά αξιοποιώντας ένα «υγιές» πνευµατικά και ηθικά ανθρώπινο δυναµικό.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ Όπως γίνεται αντιληπτό, εγείρεται η σηµασία της άσκησης της κριτικής σκέψης του ατόµου κατά την πρόσληψη οποιασδήποτε πληροφορίας και άποψης. Ωστόσο, µέσα από τον όγκο των προσφερόµενων απόψεων υπάρχουν τρόποι να διακρίνει τη διαφορετική άποψη και να ωφεληθεί από αυτήν. Β΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Τρόποι µε τους οποίους ο άνθρωπος θα µπορούσε να αξιολογήσει τη διαφορετική άποψη και να ωφεληθεί από αυτήν. • Καθοριστικός ο ρόλος του σχολείου, που χρειάζεται να παρέχει

πολύπλευρη γνώση και να προωθεί τον διάλογο, την έρευνα, την κριτική. • Η ενίσχυση του διαλόγου και της γόνιµης επικοινωνίας στο οικογενειακό

περιβάλλον ενισχύουν την επαφή του ανθρώπου µε διαφορετικές ιδέες και απόψεις ακόµη και µέσα σε έναν τόσο οικείο χώρο.

• Η συµµετοχή του ανθρώπου σε πολιτικές διαδικασίες θα ενεργοποιήσουν την έµφυτη τάση για διεκδίκηση και υπεράσπιση των απόψεών του, αλλά θα µάθει να σέβεται και εκείνες που δεν συµφωνούν µε τη δική του.

• Η ενεργοποίηση του ανθρώπου σε πολιτιστικό επίπεδο µέσω της συµµετοχής του σε εκδηλώσεις ή δρώµενα θα του αποκαλύψουν ενδεχοµένως αθέατες όψεις της πραγµατικότητας που πριν αγνοούσε.

• Ο εθελοντισµός υπέρ της λειτουργίας των θεσµών ή της υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωµάτων θα ενισχύσει την πνευµατική του «όραση» σε θέµατα κοινωνικής και πολιτικής φύσεως.

• Η επιδίωξη της γόνιµης και ουσιαστικής επικοινωνίας του ανθρώπου µε το περιβάλλον του θα το απαλλάξουν από προϊδεάσεις που του πρόσφεραν την ψευδαίσθηση της ασφάλειας και θα νιώσει πραγµατικά ελεύθερο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Συνεπώς, η ανάγκη ορθής διαπαιδαγώγησης του ανθρώπου, αλλά και η υγιής κοινωνική του εξέλιξη και ανάπτυξη καθορίζουν καίρια τον τρόπο που αξιολογεί και αξιοποιεί την εκάστοτε πληροφορία και άποψη. Είναι απαραίτητο, όµως, να συνειδητοποιεί την ανάγκη της διά βίου πνευµατικής εγρήγορσης, δεδοµένου ότι η εποχή της πληροφορίας εξελίσσεται ραγδαία µε αµφίβολες κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες για την ποιότητα του πολιτισµού που παράγεται. Η αναζήτηση του διαφορετικού δεν πρέπει να σταµατά ποτέ!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.ΒΑλ2Κ(ε)


!"##$ %#&'#

(

!" #$ %&'#(%" )*" +, $ & ( - ./01-2%3 1&(4, 5 4 ! ! 6#7 & % (&# !,89-:-)

;'<=>?7@4-4-$< & A 3 -2 % 3 ! 3# "# 3 / 33# B % (13955 3$) C $ @ " D

!)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




" C@# @D# E 3 ' @ F

$ 3 3 $ "@$''G@H

#$ I JDK

$ @3 F 7 3#H L( ' @ # 3.#H

#% & C " (

M @D '( )*E++),!@ @ ) K# #7#3@N )

O(*!$ #3) E+ -.*!)/ **!) F3()

0& G( "## D!"#$%)

#1 G# ( 3 #

P $D2. *Q # 3R Q$ 3 R. Q #S!R3, Q$ 3 R4+. 4 Q#R

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




0& C3 > QR $' " @D # &'# (()# '$# "))

*+!'5267,#-#./0.T% 1@UV 6$3U*1 T3

$ A ? V W 5# X # &( ( A") * 1 X$ Y- 6Z & 3 $ [( 1&"$ 5 \ &Z ] ^Y- $ 7$ X % # @ Y- " $ & >#) 1 % F@ _ 1 ,`$Z5abY-#`P1)E]^-- &% % X U b ! $ a Y-7@)

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ἥδοµαι + κατηγορ. µετοχή : ευχαριστιέµαι να ...

αἰσθάνοµαι + ειδική πρόταση: αντιλαµβάνοµαι,

πληροφορούµαι, νιώθω ότι...

ἀποκαλῶ: καλώ πίσω.

8 C 3 > #

$).

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




8 C 3 > # ( P 3 # $'D

2 9@( ():/ *9 @ ( ( $ 3$7#);*9@( ().9"( #).<7=*9@( ()

8 0 )9 $F$)

<>(.9( # @G 7c@7 @)?*9 " ( F$ @ 7 @), 9" ( d $ @ 7 @)0@9 ( # ( ( @e)

8$ C 3 ( # @ > $'

D.==A. ..)/ .( )1

0 B :.=9 C 3 # @ > # C )7* DE&) C "$ #C )7*DE&)

+ 234" "+&56(6&7((6#8

6!"$'# (%9"$'!9C 3 ##3 " # C )7* $E&) C$ # 3$ @$>$3C )7*$E&)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




7 I:; <6 =6 '(; > ?&'JD C3 (' @ C. )7* &) C$ # 3$ 3 $>C. )7*E&)

.1

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.ΒΑλ2Κ(α)


!"##$ %#&'#

(

!" # #$#%# & '% & & & # &!() ' # !

*+& ##

, ! & & & & & - ! ' . # & # . & &!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




*+&)& ' # ! / ' . ! 0 1 & 1 # !" # & ) & '& . # ! & & ' # '' &' '. !

* ! 2 3 ' #4 ! 25#! * ! +# & &!

!" *' 67 ''

8*#1-&9!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




# $" :; <: .<:=><&:>?#?:@#

!" A1BC11D#B#&1 E 1B

% &'()*+FG .H I

8G # & !HJ# & & ! K # & & !0 + J # & ) ) & !K$# && !

% $ LE@&M@&<NOP1N

! &

'B 1B Q

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




@'

% $ ,- ! - 89!./- # !0- # 89!- # 89 # ! 3 1!

! 'R # 89! RI!234$567$5-81

95I 35- !"!" # # & #! 3 & #&I95I 35-#$ !":*& # & + ! . #I % & $ ' ()

3 - *+ # 1 &;30 S # # <7$1.!=5 $ 5>5I -= +T U B O VN!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Λλ2K(ε)


ΤΑΞΗ: Β΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Ηµεροµηνία: Κυριακή 8 Απριλίου 2012

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit. Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit. Brutus ex vulnere dolore magno cultrum extrahit et delictum punire parat. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigiei mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να µεταφράσετε τα αποσπάσµατα που δόθηκαν.

(µονάδες 40) Β1. α. Να αναγνωρίσετε την κλίση, να ορίσετε το γένος και να γράψετε την

αιτιατική πληθυντικού των παρακάτω ουσιαστικών: ΚΛΙΣΗ ΓΕΝΟΣ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ imperium

pater cultro

vulnere animum

facie (µονάδες 6)

β. Να σχηµατίσετε τους τύπους που ζητούνται για τις ακόλουθες συνεκφορές: eam maestam: γενική ενικού και αφαιρετική ενικού για το

αρσενικό γένος dolore magno: γενική ενικού και γενική πληθυντικού species horrenda: δοτική ενικού και ονοµαστική πληθυντικού ingentis magnitudinis: αιτιατική ενικού και αφαιρετική ενικού

(µονάδες 4) γ. Να συµπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΙ∆ΟΥΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ

Ι∆ΙΑ ΠΤΩΣΗ ΣΤΟ Ι∆ΙΟ ΓΕΝΟΣ

ΣΤΟΝ ΑΛΛΟ ΑΡΙΘΜΟ illis

ipsam eius

(µονάδες 3) δ. se (α΄ απόσπασµα): να κλιθεί ο ίδιος αριθµός στο α΄ και στο β΄

πρόσωπο. (µονάδες 2)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Β2. α. Να σχηµατίσετε τους τύπους όπου σας ζητείται (για τους περιφραστικούς τύπους να λάβετε υπόψη το υποκείµενο): perdit: β΄ πληθυντικό οριστικής µέλλοντα στην ίδια φωνή inveniunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειµένου στην ενεργητική

φωνή interficit: β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα και µέλλοντα στην παθητική

φωνή extrahit: το ίδιο πρόσωπο στην ίδια φωνή στην οριστική στον

υπερσυντέλικο parat: α΄ πληθυντικό οριστικής παρακειµένου στην άλλη φωνή dederat: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή aspexit: το ίδιο πρόσωπο στον ίδιο αριθµό στην οριστική ενεστώτα

στην άλλη φωνή audire: γ΄ πληθυντικό οριστικής συντελεσµένου µέλλοντα στην

ίδια φωνή (µονάδες 9)

β. aperit: να γραφεί η µετοχή παθητικού παρακειµένου στην αιτιατική ενικού του ουδετέρου γένους και το απαρέµφατο παρακειµένου της ενεργητικής φωνής.

cupivit: να γραφεί η γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους της µετοχής του ενεστώτα της ενεργητικής φωνής.

(µονάδες 3) γ. concepit: να γραφούν τα απαρέµφατα όλων των χρόνων της

ενεργητικής φωνής (για τους περιφραστικούς τύπους να λάβετε υπόψη το υποκείµενο).

(µονάδες 3) Β3. α. Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των παρακάτω τύπων:

regum: είναι ______________ στο ______________ pudicitiam: είναι ______________ στο ______________ maestam: είναι ______________ στο ______________ cultro: είναι ______________ στο ______________ punire: είναι ______________ στο ______________ repente: είναι ______________ στο ______________ eius: είναι ______________ στο ______________ se: είναι ______________ στο ______________ Orcum: είναι ______________ στο ______________ e somno: είναι ______________ στο ______________

(µονάδες 10)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




β. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε συντακτικά όλους τους οµοιόπτωτους ονοµατικούς προσδιορισµούς στο παρακάτω απόσπασµα: «Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit. Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt».

(µονάδες 5) γ. laedit: να δηλώσετε την αλληλοπάθεια για όλα τα πρόσωπα µε το ρήµα

στον παρατατικό. (µονάδες 3)

δ. Να αναγνωριστεί συντακτικά η δευτερεύουσα πρόταση της περιόδου που ακολουθεί και να δικαιολογηθεί ο τρόπος εισαγωγής της: «Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda».

(µονάδες 2) ε. Να εξαρτηθεί η παρακάτω πρόταση από τη φράση «Vergilius scribit…»

και να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές: «Terror Cassium concussit». (µονάδες 2)

στ. Να µετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στις ακόλουθες προτάσεις: «Maritus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt.» «Quem simul aspexit Cassius…».

(µονάδες 5) ζ. «cultro se ipsam interficit»: Να επιφέρετε τις αλλαγές που απαιτούνται

στην πρόταση προκειµένου να δηλώνεται η αυτοπάθεια, µεταφέροντας το ρήµα στο α΄ και σε β΄ ενικό πρόσωπο (στον ίδιο χρόνο και µε υποκείµενο στο ίδιο γένος).

(µονάδες 3)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Λλ2K(α)


ΤΑΞΗ: Β΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝΙΚΑ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Μετάφραση: Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος, έβδοµος και τελευταίος από τους βασιλιάδες µε αυτό τον τρόπο χάνει την εξουσία. Ο γιος του Σέξτος Ταρκύνιος προσβάλλει την τιµή της Λουκρητίας, συζύγου του Κολλατίνου. Ο σύζυγος και ο πατέρας και ο Ιούνιος Βρούτος βρίσκουν αυτήν περίλυπη. Η γυναίκα µε δάκρυα αποκαλύπτει σε εκείνους την αδικία και µε µαχαίρι αυτοκτονεί. Ο Βρούτος µε µεγάλη οδύνη βγάζει το µαχαίρι από το τραύµα και ετοιµάζεται να τιµωρήσει το έγκληµα. Εκεί µόλις είχε παραδώσει στον ύπνο την ταραγµένη (του) ψυχή, όταν εµφανίστηκε ξαφνικά σε αυτόν ένα φρικτό θέαµα. Νόµισε ότι ερχόταν προς το µέρος του ένας άνθρωπος µε πελώριο µέγεθος και βρώµικο πρόσωπο, όµοιος µε εικόνα νεκρού. Μόλις τον κοίταξε ο Κάσσιος, τον έπιασε τρόµος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνοµά του. Εκείνος απάντησε ότι ήταν ο Πλούτωνας. Τότε τρόµος συντάραξε τον Κάσσιο και τον σήκωσε από τον ύπνο. Β1. α.

ΚΛΙΣΗ ΓΕΝΟΣ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ

imperium Β΄ ουδέτερο imperia pater Γ΄ αρσενικό patres cultro Β΄ αρσενικό cultros vulnere Γ΄ ουδέτερο vulnera animum Β΄ αρσενικό animos facie Ε΄ θηλυκό facies

β. eam maestam: eius maesti, eo maesto dolore magno: doloris magni, dolorum magnorum species horrenda: speciei horrendae, species horrendae ingentis magnitudinis: ingentem magnitudinem, ingenti

magnitudine

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




γ.

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΙ∆ΟΥΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ

Ι∆ΙΑ ΠΤΩΣΗ ΣΤΟ Ι∆ΙΟ ΓΕΝΟΣ ΣΤΟΝ

ΑΛΛΟ ΑΡΙΘΜΟ illis δεικτική illi ipsam δεικτική ως οριστική ipsas eius δεικτική ως επαναληπτική eorum

δ. ego

mei mihi me - (a) me tu tui tibi te - (a) te

2. α. perdit: perdetis

inveniunt: invenerunt (-re) interficit: interficeris (-re), interficieris (-re) extrahit: extraxerat parat: parati sumus dederat: dabant aspexit: aspicitur audire: audiverint

β. aperit: apertum, aperuisse

cupivit: cupientium

γ. concepit: concipere (ενεστώτα), concepturum esse (µέλλοντα), concepisse (παρακειµένου)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




3. α. regum: είναι ετερόπτωτος ονοµατικός προσδιορισµός, γενική διαιρετική στα septimus και ultimus

pudicitiam: είναι αντικείµενο στο ρήµα laedit maestam: είναι κατηγορούµενο στο αντικείµενο του ρήµατος eam cultro: είναι επιρρηµατικός προσδιορισµός, αφαιρετική του

οργάνου στο ρήµα interficit punire: είναι τελικό απαρέµφατο, αντικείµενο στο ρήµα parat repente: είναι επίρρηµα του τρόπου στο ρήµα apparuit eius: είναι ετερόπτωτος ονοµατικός προσδιορισµός, γενική

κτητική στο nomen se: είναι υποκείµενο στο esse (ταυτοπροσωπία, λατινισµός

του ειδικού απαρεµφάτου) Orcum: είναι κατηγορούµενο στο υποκείµενο του απαρεµφάτου

se e somno: είναι εµπρόθετος επιρρηµατικός προσδιορισµός που

δηλώνει έξοδο από κατάσταση στο ρήµα excitavit

β. septimus: οµοιόπτωτος ονοµατικός προσδιορισµός, παράθεση στο Tarquinius Superbus (λειτουργεί ουσιαστικοποιηµένα, κατά παράλειψη του όρου rex, ο οποίος εύκολα δύναται να εννοηθεί από τη γενική διαιρετική regum)

ultimus: οµοιόπτωτος ονοµατικός προσδιορισµός, παράθεση στο Tarquinius Superbus (λειτουργεί ουσιαστικοποιηµένα, κατά παράλειψη του όρου rex, ο οποίος εύκολα δύναται να εννοηθεί από τη γενική διαιρετική regum)

hoc: οµοιόπτωτος ονοµατικός επιθετικός προσδιορισµός στο modo

Sextus Tarquinius: οµοιόπτωτος ονοµατικός προσδιορισµός, επεξήγηση στο filius

uxoris: οµοιόπτωτος ονοµατικός προσδιορισµός, παράθεση στο Lucretiae

γ. inter nos laedebamus

inter vos laedebatis inter se laedebant

δ. Είναι δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση, λειτουργεί ως

επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο ρήµα dederat, εισάγεται µε τον αντίστροφο cum (cum inversum), δηλώνει το αιφνίδιο γεγονός (υπάρχει το επίρρηµα repente), εκφέρεται µε

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




οριστική παρακειµένου (ενώ στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρηµα vix και οριστική υπερσυντελίκου).

ε. Vergilius scribit terrorem Cassium concussisse.

στ. Ea maesta a marito et a patre et ab Iunio Bruto invenitur.

Qui simul aspectus est a Cassio.

ζ. Cultro me ipsam interficio (α΄ πρόσωπο). Cultro te ipsam interficis (β΄ πρόσωπο).

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ



Σεβασµός της διαφορετικότητας, ο µεγάλος στόχος Οι παλαιές και οι νέες µορφές διακρίσεων και µισαλλοδοξίας εξακολουθούν να

διαιρούν τις κοινωνίες σε όλο τον κόσµο. Το αίσθηµα της ξενοφοβίας βρίσκεται σε άνοδο και συχνά γίνεται αντικείµενο

εκµετάλλευσης για δηµαγωγικούς ή σκοτεινούς πολιτικούς σκοπούς. Μέρα µε τη µέρα η διαβρωτική επίδραση της ξενοφοβίας υπονοµεύει τα δικαιώµατα των αµέτρητων θυµάτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στη φετινή Ηµέρα των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων (10 ∆εκεµβρίου 2009), τα Ηνωµένα Έθνη ζήτησαν από όλο τον κόσµο να αγκαλιάσει τη διαφορετικότητα και να δώσει τέλος στις διακρίσεις.

Οι διακρίσεις µπορούν να λάβουν πολλές µορφές, κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές. Μπορεί να πάρουν τη µορφή του θεσµοθετηµένου ρατσισµού ή της εθνοτικής διαµάχης και να εκδηλώνονται µε επεισόδια µισαλλοδοξίας και απόρριψης πέρα από κάθε έλεγχο. Θύµατα των διακρίσεων είναι τα άτοµα ή οι οµάδες ατόµων που θεωρούνται διαφορετικοί, λόγω της φυλής, του χρώµατος, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, της περιουσιακής κατάστασης, του τόπου γέννησης, της αναπηρίας ή του σεξουαλικού τους προσανατολισµού.

Οι διακρίσεις έχουν πολλά επίπεδα. Τον µεγαλύτερο αποκλεισµό και τη µεγαλύτερη περιστολή των δικαιωµάτων τους αντιµετωπίζουν τα περιθωριοποιηµένα άτοµα όταν επιχειρούν να αποκτήσουν πρόσβαση στη στέγαση, την τροφή, την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη και την εκπαίδευση.

Τα άτοµα µε αναπηρία αποτελούν τη µεγαλύτερη και πιο µειονεκτούσα µειονότητα του κόσµου. Για παράδειγµα, το 98% των παιδιών µε αναπηρίες στις αναπτυσσόµενες χώρες δεν πηγαίνει στο σχολείο. Οι αυτόχθονες πληθυσµοί αντιπροσωπεύουν το 5% του συνολικού παγκόσµιου πληθυσµού, αλλά και το 15% των φτωχότερων µελών του. Οι γυναίκες εργάζονται τα δύο τρίτα των ωρών εργασίας και παράγουν τη µισή ποσότητα των τροφίµων παγκοσµίως. Ωστόσο, λόγω των διακρίσεων και των στερεοτύπων σχετικά µε τον ρόλο των φύλων, κερδίζουν µόνο το 10% του παγκόσµιου εισοδήµατος ενώ κατέχουν λιγότερο από το 1% των ιδιοκτησιών σε παγκόσµιο επίπεδο.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειληµµένως ότι όταν οι διακρίσεις, η ανισότητα και η µισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, µπορούν να καταστρέψουν τα ίδια τα θεµέλια των κοινωνιών, να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών. Η Ιστορία έχει επίσης επιβεβαιώσει ότι αυτού του είδους οι αποτρόπαιες πρακτικές δεν έχουν καµία απολύτως θετική πλευρά. Οι διακρίσεις υπονοµεύουν την κοινωνική και οικονοµική συνοχή της κοινωνίας. Αποµυζούν τους πόρους της. Σπαταλούν τα ταλέντα της. Περιθωριοποιούν τα παραγωγικά άτοµα και καταπιέζουν τη δηµιουργικότητά τους.

Οφείλουµε να καταπολεµήσουµε τη µισαλλοδοξία και τα στενά συµφέροντα που γεννούν τις διακρίσεις. Το πράττουµε ήδη. Το όραµα των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, η απόλυτη αποφασιστικότητα και η ενέργειά τους έχουν αποδώσει καρπούς.

Είναι αδιαµφισβήτητο ότι έχουµε επιτύχει αξιοσηµείωτη πρόοδο, αλλά δεν θα πρέπει να σταµατήσουµε εδώ. Οι διακρίσεις δεν εξαφανίζονται µόνες τους. Πρέπει να τις καταπολεµούµε εκεί που εµφανίζονται. Πρέπει να προχωρήσουµε µπροστά και να προχωρήσουµε γρήγορα.

∆εν πρέπει να παραβλέπουµε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µάς κάνει όλους πλουσιότερους. Αντίθετα, η υποβίβαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έχει συνέπειες για όλους µας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις σηµερινές πολυεθνικές και πολυπολιτισµικές κοινωνίες µας. Είναι επίσης εξαιρετικά επείγον να καταπολεµήσουµε τις διακρίσεις σε περιόδους κρίσης, όπως στην τρέχουσα οικονοµική ύφεση, η οποία έχει δυσανάλογες επιπτώσεις για τους περισσότερο ευάλωτους και τις ήδη περιθωριοποιηµένες οµάδες της κοινωνίας. Ο ανταγωνισµός για τους λιγοστούς πλέον πόρους εκθέτει τις µειονότητες σε υπόνοιες και επιθέσεις.

Στις 10 ∆εκεµβρίου 1948, η Οικουµενική ∆ιακήρυξη των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων διακήρυττε κατηγορηµατικά ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώµατα. Περισσότερα από εξήντα χρόνια αργότερα, τα λόγια αυτά ηχούν µε αµείωτη ένταση. Ας κάνουµε τις αρχές της Οικουµενικής ∆ιακήρυξης πραγµατικότητα παντού. Η παγκόσµια ανεκτικότητα και ο σεβασµός της διαφορετικότητας είναι ο µεγάλος µας στόχος.

Κείµενο της Navi Pillay (Ύπατη Αρµοστής των Η.Ε. για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100 περίπου λέξεις.

(25 µονάδες)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Β 1. α. Να συµπληρώσετε το συµπέρασµα του συλλογισµού, να τον χαρακτηρίσετε ως προς την πορεία της σκέψης. Α. Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειληµµένως ότι όταν οι διακρίσεις,

η ανισότητα και η µισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, µπορούν να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών.

Β. Στις µέρες µας τα φαινόµενα αυτά δεν έχουν εκλείψει από τις κοινωνίες.

Γ. Εποµένως . . . . . . (4 µονάδες)

β. Να αναγνωρίσετε το είδος του κειµένου µε βάση τα δοµικά, υφολογικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά του.

(3 µονάδες) Β2. «Τα άτοµα … σε παγκόσµιο επίπεδο»: ποια µέθοδο πειθούς χρησιµοποιεί η

συγγραφέας στην παράγραφο; (5 µονάδες)

Β3. α. Να εντοπίσετε στο κείµενο τρεις (3) λέξεις, οι οποίες εξασφαλίζουν τη συνοχή προτάσεων ή παραγράφων και να εξηγήσετε το διαρθρωτικό ρόλο τους.

β. υπονοµεύει, µισαλλοδοξία, πολυπολιτισµικές: να γράψετε µία πρόταση για κάθε λέξη, ώστε να αναδεικνύεται η σηµασία της.

(6 µονάδες) Β4. α. «Οι διακρίσεις … κάθε έλεγχο»: ποιον τρόπο ανάπτυξης εντοπίζετε στο

απόσπασµα της παραγράφου; β. «Οι διακρίσεις … προσανατολισµού»: ποια είναι τα δοµικά στοιχεία

της παραγράφου; (7 µονάδες)

Β5. «∆εν πρέπει να παραβλέπουµε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µάς κάνει όλους πλουσιότερους»: να αναπτύξετε την πρόταση αυτή σε παράγραφο αιτιολόγησης 80 περίπου λέξεων.

(10 µονάδες) Γ. «Η παγκόσµια ανεκτικότητα και ο σεβασµός της διαφορετικότητας είναι ο

µεγάλος µας στόχος». Η συγγραφέας διατυπώνει την άποψη αυτή ως επιστέγασµα του προβληµατισµού της. Με αφετηρία αυτή την πρόταση να συντάξετε ένα κείµενο 600 λέξεων, το οποίο θα διαβάσετε στην τάξη µε σκοπό να καταδείξετε και να αιτιολογήσετε τους παράγοντες απόρριψης της διαφορετικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και να εξηγήσετε τους τρόπους µε τους οποίους θα επιτευχθεί ο στόχος της συγγραφέως.

(40 µονάδες)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η συγγραφέας του κειµένου µε αφορµή την Ηµέρα των Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων αναφέρεται στην αναγκαιότητα προάσπισης του δικαιώµατος της διαφορετικότητας. Αρχικά επισηµαίνει τις πολλαπλές µορφές και τα επίπεδα των διακρίσεων που είτε εκδηλώνονται µε επεισόδια µισαλλοδοξίας και απόρριψης είτε µε περιστολή των δικαιωµάτων ατόµων ή κοινωνικών οµάδων. Τα φαινόµενα αυτά υπονοµεύουν τις σχέσεις των κρατών και την κοινωνική συνοχή, αλλά και καταπιέζουν τη δηµιουργικότητα ατόµων ικανών να προσφέρουν. Χωρίς να παραγνωρίζει την αξιοσηµείωτη πρόοδο που έχει συντελεστεί, κρίνει επιτακτική την ανάγκη της περαιτέρω καταπολέµησης της µισαλλοδοξίας και των συµφερόντων που προκαλούν τις διακρίσεις ειδικά σε περιόδους γενικότερης κρίσης, όπως η σηµερινή. Στόχος λοιπόν ήταν και παραµένει η ανεκτικότητα και ο σεβασµός στη διαφορετικότητα.

Β1. α. Εποµένως και στις µέρες µας οι διακρίσεις, η ανισότητα και η

µισαλλοδοξία µπορούν να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών. Ο συλλογισµός χαρακτηρίζεται παραγωγικός, επειδή από µία γενική τεκµηριωµένη διαπίστωση στην πρώτη προκείµενη (Η ιστορία … εθνών), καταλήγει στο ειδικότερο συµπέρασµα (Εποµένως … των εθνών: αναφέρεται στη δηλητηρίαση των σχέσεων των εθνών και στις µέρες µας), το οποίο αποτελεί επαλήθευση της αρχικής θέσης σήµερα.

β. Το κείµενο είναι άρθρο. ∆ιαθέτει τίτλο και το µέγεθός του είναι

ευσύνοπτο. Η συντάκτρια πραγµατεύεται ένα θέµα µε χαρακτήρα επικαιρικό, δηλαδή το σεβασµό στη διαφορετικότητα. Στην αρχή δίνεται η αφόρµηση του άρθρου (Παγκόσµια ηµέρα των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων). Στο κύριο µέρος του άρθρου αναπτύσσεται ο σεβασµός της διαφορετικότητας, αλλά και αποτυπώνεται η σύγχρονη πραγµατικότητα των διακρίσεων. Η συγγραφέας εκ µέρους των Ηνωµένων Εθνών απευθύνει έκκληση στην παγκόσµια κοινότητα να γίνει σεβαστή η διαφορετικότητα υπενθυµίζοντας ότι τελικός σκοπός

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




είναι η κατίσχυση των αρχών της Οικουµενικής ∆ιακήρυξης Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων. Το ύφος του κειµένου είναι σοβαρό και αντικειµενικό µε σαφείς θέσεις και τεκµήρια, ώστε να εξασφαλιστεί η καθολικότητα των απόψεων. Η χρήση α’ πληθυντικού (Οφείλουµε…, πράττουµε…, έχουµε επιτύχει…, προχωρήσουµε…, ∆εν πρέπει να παραβλέπουµε …, Ας κάνουµε…, ο µεγάλος µας στόχος) εξασφαλίζει την αµεσότητα. Η συντάκτρια απευθύνεται στους αναγνώστες της παροτρύνοντάς τους να οικειωθούν και να υιοθετήσουν τις αρχές του ανθρωπισµού και της ισότητας. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. Ο ρηµατικός χρόνος είναι παροντικός για να δοθεί έµφαση και να αποτυπωθεί η σηµερινή εικόνα του φαινοµένου.

Β2. Η συγγραφέας χρησιµοποιεί την επίκληση στη λογική. Στην αρχή της

παραγράφου παραθέτει τη θέση της (Τα άτοµα µε … του κόσµου). Στη συνέχεια χρησιµοποιεί ως µέσα πειθούς τα τεκµήρια: i. παράδειγµα (Για παράδειγµα, το … στο σχολείο) και ii. στατιστικά στοιχεία (Οι αυτόχθονες … 5% του … και το 15% των

φτωχότερων µελών του./ Οι γυναίκες εργάζονται … παγκοσµίως. /Ωστόσο … κερδίζουν µόνο το 10% … λιγότερο από το 1% των ιδιοκτησιών σε παγκόσµιο επίπεδο.).

Με την επίκληση στη λογική η συγγραφέας πείθει για την ορθότητα της άποψής της. Με τα τεκµήρια αποσαφηνίζει την αποδεικτέα θέση και ενισχύει την αποδεικτική αξία µε αναντίρρητα στοιχεία.

Β3. α. λόγω (3η §): αιτιολογεί την προηγούµενη θέση (άτοµα που θεωρούνται

διαφορετικά). Για παράδειγµα (5η §): επεξηγεί, αποσαφηνίζει µε εισαγωγή παραδείγµατος την αρχική αποδεικτέα θέση (Τα άτοµα µε αναπηρία αποτελούν τη µεγαλύτερη και πιο µειονεκτούσα µειονότητα του κόσµου). Ωστόσο (5η §): εισάγει αντίθεση προς τα προηγούµενα (παραγωγή της µισής ποσότητας τροφίµων). Εναλλακτικά: (Η Ιστορία έχει) επίσης (6η §): προσθήκη επιχειρήµατος Αντίθετα (9η §): αντίθεση, εναντίωση προς την αρχική θέση (∆εν πρέπει να παραβλέπουµε … πλουσιότερους).

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




β. Η έξαρση της εγκληµατικότητας υπονοµεύει την κοινωνική αρµονία. Οι πολυπολιτισµικές κοινωνίες είναι αποτέλεσµα της µετακίνησης πληθυσµών και της συνύπαρξης ανθρώπων µε διαφορετικές καταβολές. Ο πολιτικά φανατισµένος εκδηλώνει τη µισαλλοδοξία ως παραλήρηµα µίσους και οργής προς κάθε άποψη διαφορετική από τη δική του.

Β4 α. Το απόσπασµα της παραγράφου αναπτύσσεται µε διαίρεση. Τα

συστατικά στοιχεία της διαίρεσης είναι: Α. ∆ιαιρετέα έννοια: διακρίσεις Β. ∆ιαιρετική βάση: µορφές Γ. Μέλη της διαίρεσης: κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές,

θεσµοθετηµένου ρατσισµού ή της εθνοτικής διαµάχης (ως ειδικές αποσαφηνίσεις της διαιρετικής βάσης)

β. Θεµατική περίοδος: Οι διακρίσεις µπορούν να λάβουν πολλές µορφές,

κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές. Λεπτοµέρειες ανάπτυξης: Μπορεί να πάρουν τη µορφή … προσανατολισµού. Επεξηγούνται οι µορφές διακρίσεων. Στην επόµενη φράση παρατίθενται τα θύµατα των διακρίσεων και οι λόγοι για τους οποίους θεωρούνται κάποιοι άνθρωποι διαφορετικοί. Κατακλείδα: ∆εν υπάρχει.

Β5. Είναι γεγονός ότι η απόρριψη της διαφορετικότητας αναδεικνύει την ανάγκη

προστασίας των δικαιωµάτων µε ευεργετικά αποτελέσµατα για το άτοµο και την κοινωνία. Ο άνθρωπος επιδεικνύοντας σεβασµό και ανοχή στο συνάνθρωπο εµπλουτίζεται ως προσωπικότητα και καταξιώνεται ηθικά. Η κοινωνία προοδεύει όχι µόνο υλικά, µα κυρίως ηθικά και πνευµατικά, επειδή αναγνωρίζει ως ίσους και τους διαφορετικούς και µε άξονα τη συλλογική δράση διαµορφώνει συνθήκες αρµονίας και ευηµερίας. Έτσι πραγµατώνονται οι θεµελιώδεις αρχές της ∆ηµοκρατίας και του κράτους δικαίου. Συνεπώς ο σεβασµός των δικαιωµάτων καθιστά πλουσιότερους άτοµα και λαούς.


ΠΡΟΛΟΓΟΣ Συµµαθήτριες και συµµαθητές, οι σύγχρονες κοινωνίες χαρακτηρίζονται από τη συνύπαρξη ατόµων διαφορετικών δυνατοτήτων και πεποιθήσεων. Αυτή η ποικιλία απαιτεί το σεβασµό της προσωπικότητας όλων των ανθρώπων, την ανοχή στην ποικιλοµορφία και την άρση των διακρίσεων, ώστε να µπορέσει ο νέος τύπος

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




συµβίωσης των ανθρώπων να λειτουργήσει. Ωστόσο, παρά το δηµοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα των αναπτυγµένων κοινωνιών διαρκώς παρουσιάζονται φαινόµενα απαξίωσης της διαφορετικότητας και προσβολής της προσωπικότητας ατόµων που διαφοροποιούνται ως προς την καταγωγή, τις αντιλήψεις, τις επιλογές ή τις ικανότητες από αυτό που θεωρείται «κανονικό» σε κάθε κοινωνία. (Παράγοντες απόρριψης της διαφορετικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες) 1η § Ειδικότερα ένα τµήµα του πληθυσµού που αρνείται το διαφορετικό κατατρύχεται από ιδεοληψίες και συµπλεγµατικές αντιδράσεις. • Η συνεχιζόµενη κρίση του αξιακού συστήµατος οδηγεί στην απουσία

γνήσιου πνεύµατος ανθρωπισµού ή στην υποκριτική µόνο παρουσία του.

• Αναβιώνουν και ενισχύονται φοβικές αντιλήψεις και ιδεολογίες, οι οποίες επιβεβαιώνουν την ανωτερότητα µέσα από το στιγµατισµό του διαφορετικού.

• Έτσι εντείνεται η προσπάθεια της κοινωνίας να κρατήσει το συµπαγή της χαρακτήρα επισείοντας απειλές σε όποιον ανήκει στις «διαφορετικές» κατηγορίες.

2η § Οι ανασφάλειες και οι φοβίες, οι οποίες τείνουν να εξελιχθούν σε οµαδικές ψυχώσεις, οφείλονται στην κρίση φορέων αγωγής και κυρίως στην απουσία διαλόγου. • Η έλλειψη διαλόγου στην οικογένεια συντηρεί την καχυποψία του

ατόµου απέναντι στο διαφορετικό. Πολλές φορές µάλιστα ενισχύεται, όταν οι γονείς εµφορούνται από ακραίες ιδεολογίες.

• Στερεότυπα και προκαταλήψεις εµφυτεύονται από πολύ νωρίς στην κοινωνική συνείδηση του ατόµου και γίνονται αιτίες απόρριψης του διαφορετικού.

• Ειδικότερα στην εκπαίδευση απουσιάζει το ανθρωπιστικό περιεχόµενο µε αποτέλεσµα να ευνοούνται οι κατηγοριοποιήσεις και οι διακρίσεις των ανθρώπων.

• Ο αλλιώτικος λοιπόν εµπεριέχει εξ ορισµού το διαφορετικό και κατ’ επέκταση το επικίνδυνο. Έτσι χαρακτηρίζεται ως «ασθενής» από τα «υγιή» µέλη της κοινωνίας.

3η § Η απορριπτική αυτή τάση του διαφορετικού ενισχύεται στον κοινωνικό και οικονοµικό χώρο. • Ο µεγάλος αριθµός των οικονοµικών µεταναστών και των πολιτικών

προσφύγων έχει προκαλέσει έξαρση των ρατσιστικών ιδεολογιών και φορέων τους. Οι µετανάστες και οι πρόσφυγες γίνονται θύµατα

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




εκµετάλλευσης και ρατσιστικών συµπεριφορών, οι οποίες αναβιώνουν στις χώρες υποδοχής τους.

• Οι σύγχρονες απρόσωπες και µαζοποιηµένες κοινωνίες υιοθετούν τον τυποποιηµένο και οµοιόµορφο τρόπο σκέψης και ζωής. Εξοστρακίζονται, όµως, όσοι άνθρωποι, ιδέες ή εικόνες ταράζουν την αποδεκτή ισορροπία.

• Η απόρριψη του ανθρώπου από άνθρωπο «ηθικοποιείται» µε την υποτίµηση του θεωρούµενου ως «άλλου», διαφορετικού.

4η § Η άνιση κατανοµή πλούτου και δύναµης οδηγεί σε στέρηση βασικών δικαιωµάτων σε άτοµα, τα οποία δεν έχουν είτε την οικονοµική δυνατότητα είτε τη µόρφωση για να αντισταθούν και έτσι περιθωριοποιούνται. • Η υποχώρηση του κράτους πρόνοιας, ο συγκεντρωτισµός της εξουσίας

και η γραφειοκρατία δηµιουργούν κατηγορίες ευνοηµένων και µη στα πλαίσια της ίδιας κοινωνίας.

• Επιπλέον ο σύγχρονος άνθρωπος ναρκώθηκε από την υλική ευµάρεια και περιχαρακώθηκε αυτιστικά στο µικρόκοσµο των απολαύσεων αδιαφορώντας για το συνάνθρωπό του.

Για όλους αυτούς τους λόγους το διαφορετικό απορρίπτεται, περιθωριοποιείται, ενώ οι διακρίσεις εξακολουθούν µε κάθε µορφή να επιβιώνουν και να θέτουν υπό αµφισβήτηση το δηµοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα των σύγχρονων κοινωνιών. Γι’ αυτό απαιτείται (Τρόποι µε τους οποίους θα επιτευχθεί ο στόχος της παγκόσµιας ανεκτικότητας και ο σεβασµός της διαφορετικότητας) 1η § Να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος των ηθικών αξιών απέναντι στις υλικές και οι άνθρωποι να επιδιώξουν την ηθικοπνευµατική τους ολοκλήρωση. • ∆ιαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς στο εσωτερικό της οικογένειας µε

έµφαση στο σεβασµό της ετερότητας και στο πνεύµα ανεκτικότητας. • Ανθρωπιστική παιδεία και διαπολιτισµική εκπαίδευση µέσα από

µαθήµατα ανθρωπιστικού κυρίως χαρακτήρα (ιστορία, γλώσσα, θρησκευτικά), προγράµµατα ανταλλαγής µαθητών και οµαδικές εργασίες στις οποίες θα συµµετέχουν γηγενείς και αλλοδαποί µαθητές

2η § Η πολιτεία απαιτείται να πάρει πρωτοβουλίες µε σκοπό τον περιορισµό των ανισοτήτων και τη διασφάλιση της δηµοκρατικής λειτουργίας των θεσµών. • Η τήρηση και η διασφάλιση της αξιοκρατίας, της ισονοµίας και της

ισότητας πρέπει να αποτελέσουν πρωταρχικό µέληµα των αρχών κάθε κράτους.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




• Αυτά θα οδηγήσουν στην ενσυνείδητη και κριτική αντιµετώπιση των κοινωνικών αλλαγών που συντελούνται, καθώς και στην ανοχή της κοινωνικής ποικιλοµορφίας.

3η § Οι ∆ιεθνείς Οργανισµοί και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις µπορούν µε τη δράση τους να αµβλύνουν την αρνητική εικόνα για το διαφορετικό και να δηµιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την κοινωνική αποδοχή του. • Οφείλουν να αναλάβουν εθελοντικές πρωτοβουλίες στήριξης των

αδυνάτων και να προβούν αφενός σε εντατικότερη ενηµέρωση των πολιτών για την αξία της διαφορετικότητας και αφετέρου σε αυστηρότερη κριτική των ενεργειών της εκάστοτε κρατικής εξουσίας.

• Έτσι θα εφαρµοστούν γενικευµένα οι διεθνείς συνθήκες από τους ∆ιεθνείς Φορείς και όχι µε επιλεκτική ευαισθησία.

4η § Τα Μέσα Ενηµέρωσης, αφού απεγκλωβιστούν από οικονοµικά και πολιτικά συµφέροντα, θα µπορέσουν να αφυπνίσουν τους πολίτες και να τους ενηµερώσουν για τα δικαιώµατά τους. • Ως ο ισχυρότερος ανώνυµος παιδαγωγός, οφείλουν µε παιδευτικά

προγράµµατα και εκποµπές να καταστήσουν το διαφορετικό οικείο, να αποµυθοποιήσουν την αρνητική του επενέργεια στη συλλογική συνείδηση.

• Με εµφανίσεις σε τηλεοπτικά προγράµµατα θα δραστηριοποιηθούν και οι πνευµατικοί άνθρωποι, οι οποίοι θα αναδείξουν την ισότητα και την ανθρώπινη αξία.

• Έτσι όσοι θεωρούν ότι ανήκουν στην οµάδα των «κανονικών» θα κατανοήσουν ότι για απροσδιόριστους λόγους ίσως βρεθούν στη θέση του στιγµατιζόµενου «διαφορετικού».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Φίλοι µου, κάθε άνθρωπος ως µοναδική προσωπικότητα έχει τη δική του αναντικατάστατη συµµετοχή στο κοσµικό έργο. Η σύνθεση των διαφορών δηµιουργεί την αρµονία στον κόσµο σα να πρόκειται για µια κοσµική ορχήστρα, η οποία συνθέτει τον οικουµενικό ρυθµό. Έτσι καθίσταται οµορφιά και αρετή η διαφορετικότητα, ενώ ο άνθρωπος υψώνεται ως αξία πάνω από κατασκευασµένες διαφορές και διακρίσεις. Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Αλ3Κ(ε)


!!"#$%&'!&

(

!"#$%&'(') & *+ ,- * ' . / 01/ ! / 23 -'4 / 0 5674 8 + ,'! ) . " 97:; < + , 9 ) , ! ,2 != ! < -4 " > ? ) @ 0 A' ;9 !9' !9B 0 4 1 !3 !@

C ! -'/ ! '/ ! '/ ! D'/ !/ !&<'/ !'/ ! !E !,-5F ;+& !-+C !G !HI !. !#&!/,/@J20 !!$9B1 !3 !@<+,!9' ! 9B 2 C < 0 1 K9 ! < 3L3M 0 ! '"; " + #- /,/@5#!<, ) "@

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




N5 25' -995

5OP !"#$%Q

&'()*+ R 93 95 9

O+) S N 9'9 2

5 ' ) 9 5 ,% - . / 0!1 T)599 5)2 2 95 ) P%23/0!1@R92 3-5-5B ( 9 4@

&'()*+4 ,5 (6 7 (8 9 (8QOS-5- )2 5

2 5 ) 5) P(8Q@U )2 V ) 7 -9' 9' W

&'()*+: ,% 2 7; 3 01 U(

)27 9 W&'()*

+< U ) 25P(%=Q 2 9-- 54X5 Y9 W

&'()*

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




>? Z '95 5' B 9357 B2O@%'A B%CDA B%3=A BE A B0!A B

&'(? R 93 57 B

4' '95 9B O08$;8/D"

&'(?

F' ??B?G[ \ # 7 9 )'+ 1-+ 1] 2 ,-2 9+1, F).1^ 2D'/^ 97 2+ ?'' _ (` a b 26 ,,+ K] 5 ) c 7 2 5 J"A 5999275 '75, "99], 9F)B'@X5 5 + 1] , 5 " 5 '7(51,-;9)2!b" 5 D5 ,B( ! " 1 ,- 25 2 B d2 9 + ,5' 9 955F557(+B@^^^^^^^^^^^^!bD5O5

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




H) R 93 95 9- 9

@&'(4*

H4 R9395472 '95 9B OI8A 4' 4%"'A ' 4

4'4J;$A ' 42;%A 4!%=(A 4

&'(? R 93 95 4 72

'95 9B O'; A + 55

2- 0;%A + ' 5 5

22- K%LA + 55

(- 0;(A 24 - 3MA + 55

2)5 - &'(?

H: R 2 ( 9B -9O0(8N0(%'OI%8P

&'(<

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Q ! R 2( K8 ' ; 6 I6 I%NA R3 4B' @

&'()?" e%=K 3 8 %8 K% 0(8

$ ' %"' N 0(%'O ;(MA R395'4@

&'()?( K%L ; I%S 0; %!A R

2 9 ) 49@

&'(:

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Αλ3Κ(α)


!!"#$%&'!&

(

! "# ! ! ! ! $ ! ! ! ! $!! %& !' !% ( ! !' $ ! #" !! %)!# ! !!!%

*+!$

! ! ! ! , -%. !! / '! !% 0 ! # ! #

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




# $ ! ! , ! "#"$"-%( # !' ,% &- # /,'(-%

1+!! ###'$!#$ ! % + $ $%2#,)*-/! $ ! ! / ! % 1 !'# $ ! # # % 2 ! # ! / %

2 ! 3 )!" ,+ * 4- / !%2 $ $ !# ' ! $ ! #%0! %)(5 ! # +! / $!'%. 613 ! 789 !: / /%

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




,% 2 +! ! # $ #$ # !' $ # % ! ! !;! / %< %2 6 ,#-./6 !$

! ,012-.3/6!

!$ ,45 2-.3/6#! !

$ ,672-.3/6 !$!

,8-./6 $%

( ' ,-./ # % *+ ) ;! ! $ $ 0 !# %<!$ # !( "% 2 <# / #! *# %0=$%>%+!" % + # / 9! -( ($:-(!/ ,-,- #%? $ ! * 6 ,( ;<%-(=->#9-%

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




@!$"!:"! $ ,? @ @(- !% * # %)!# ! $ # $%

A @,!-,7- !!

!,A-/ !%2+! / # # # /! %B!$ ! !! /! ! 7 %( ,!- # ,7-% 1 ,7- ,!- $ ! " # !%

C # # /!$ % +!#,7- !$ # # % )! !! % )!# ! # $ %+ ! # ,D- ! 7 ! / !7!,EF-E #%

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




B * G=GHG=I 0 4%%

C 9:)""::D:9

(:$::-:E!

F (

! ! # : 3 ! H /!!/ $ ! !$! / / %3$ ! $ # ! %< # !$ $3 $ J< !%

F, GHI:

(;J(;$:@<:K<:(

)>:

(H(:

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




;.:-<:L"

FA -.M !

/N-9$M:I.M! E %M

O"K*-;.9D)PIP

IN( ! 3#% )6 !"#!"$%3

! 4Q . . ; -.: 6 9

!9"N-9$-)>

- ;RM! E! K % .$ %+ 6 (;($

"M ! !L!/$%+ 6.<#"

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Ιλ3Κ(ε)


ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

Ηµεροµηνία: Τετάρτη 18 Απριλίου 2012

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΟΜΑ∆Α Α΄ ΘΕΜΑ Α1 Να αποδώσετε το περιεχόµενο των παρακάτω ιστορικών όρων: α) Προσωρινή Κυβέρνηση Κρήτης. β) Ανόρθωση. γ) Γραφεία Ανταλλαγής.

Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2.1 Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α µε αυτά της στήλης Β (λάβετε υπόψη ότι δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν).

ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β 1. Τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισµού ήταν

240.000.000 δραχµές. α. 1913

2. Προσφορά 12.000 λιρών των Ελλήνων της Σαµψούντας στο ελληνικό ναυτικό.

β. 1893 3. Ο Κωνσταντίνος για πρώτη φορά στο θρόνο. γ. 18 Μαρτίου 1901 4. Ο πρίγκιπας Γεώργιος απολύει το Βενιζέλο. δ. 1911 5. Πτώχευση της Ελλάδας. ε. 19 Μαΐου 1919

στ. 1912 ζ. 26 Φλεβάρη 1905

Μονάδες 5

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΘΕΜΑ Α2.2 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος» δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση: 1. Ο Βενιζέλος µετά την απόλυσή του από το Γεώργιο δηµοσίευσε στην

εφηµερίδα «Θέρισο» των Χανίων, την οποία εξέδιδε ο ίδιος, πέντε πολύκροτα άρθρα µε το χαρακτηριστικό τίτλο «Γεννηθήτω φως».

2. Σε µια δεκαετία (1922-1931) οι καλλιεργούµενες εκτάσεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν περίπου κατά 50%.

3. Η βρετανική εταιρεία ΟΥΛΕΝ ανέλαβε την εγκατάσταση µονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος στην πρωτεύουσα, αλλά και τη δηµιουργία σύγχρονου δικτύου αστικών συγκοινωνιών.

4. Η δεύτερη φάση του διωγµού των Ποντίων οργανώθηκε από τον ίδιο τον Κεµάλ στη Σαµψούντα το Μάιο του 1919.

5. Μετά το 1870 εκφράστηκε η αναγκαιότητα διορισµού περισσότερων υπαλλήλων στο δηµόσιο τοµέα.

6. Το Ταµείο Περιθάλψεως Προσφύγων ανήγειρε ξύλινα παραπήγµατα για τη στέγαση των προσφύγων.

Μονάδες 6 ΘΕΜΑ Β1 Πώς διαµορφώθηκε η διαδικασία επιλογής των υποψηφίων βουλευτών και το εκλογικό σύστηµα στην Ελλάδα κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα;

Μονάδες 12 ΘΕΜΑ Β2 Καταγράψετε τις σχετικές µε το προσφυγικό ζήτηµα διπλωµατικές πράξεις (συνθήκες, συµφωνίες, σύµφωνα φιλίας), που υπέγραψε η Ελλάδα κατά την περίοδο 1924 – 1930. (Να µην αναφερθείτε στις συνέπειές τους στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της χώρας.)

Μονάδες 12

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΟΜΑ∆Α Β΄ ΘΕΜΑ Γ1 Με βάση τα στοιχεία των παραθεµάτων, του πίνακα και τις ιστορικές σας γνώσεις να καταγράψετε γιατί η Ελλάδα οδηγήθηκε σε οικονοµικό αδιέξοδο κατά το Μικρασιατικό πόλεµο (µονάδες 12) και πώς αντιµετωπίστηκε αυτό από την ελληνική κυβέρνηση (µονάδες 13). (Η απάντηση των δύο ερωτηµάτων µπορεί να δοθεί σε ενιαίο κείµενο.)

Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Α !" #$%$&$&'%(

)&*$

)+,-..(.,( ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Η πολιτειακή µεταβολή του Νοεµβρίου του 1920, δηλαδή η εκλογική ήττα του Κόµµατος των Φιλελευθέρων, και ο συνεπαγόµενος οικονοµικός αποκλεισµός της Ελλάδας από τις δυνάµεις της Entente1 σήµαναν την ακύρωση των συµµαχικών πιστώσεων. Άρα τα τραπεζογραµµάτια της ΕΤΕ2 που κυκλοφόρησαν µε βάση αυτή τη ρύθµιση έµειναν ακάλυπτα.[…] Αν και η καταγραφή του συνολικού εσωτερικού χρέους που χρηµατοδότησε τις πολεµικές επιχειρήσεις είναι έξω από τους στόχους αυτού του κειµένου, αξίζει να αναφερθεί η σύναψη αναγκαστικού εσωτερικού δανείου µε διχοτόµηση του χαρτονοµίσµατος, δηµοσιονοµική άλλωστε πρωτοτυπία του ελληνικού κράτους και της κυβέρνησης Γούναρη. Η ιδιόρρυθµη αυτή χρηµατοδότηση της συνεχιζόµενης Μικρασιατικής Εκστρατείας προκρίθηκε ως ταµειακό µέσο, καθώς η κυβέρνηση αδυνατούσε να συνάψει εξωτερικό δάνειο, ενώ δεν επιθυµούσε την περαιτέρω έκδοση τραπεζογραµµατίων. Σύµφωνα µε το Νόµο 2749 της 25ης Μαρτίου τα χαρτονοµίσµατα της ΕΤΕ διχοτοµήθηκαν: το αριστερό τµήµα (οι «σταύροι») µε την προσωπογραφία του πρώτου ∆ιοικητή Γ. Σταύρου κυκλοφορεί κανονικά, αλλά στη µισή ονοµαστική αξία. Το δεξί τµήµα µε το θυρεό («τα στέµµατα») µεταβλήθηκε σε προσωρινή οµολογία του αναγκαστικού δανείου. Με τον τρόπο αυτό η νοµισµατική

1 «Αντάντ», αναφέρεται η συµµαχία στο σχολικό βιβλίο. 2 Συντοµογραφία της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




κυκλοφορία, που ξεπερνούσε τα 3.100.000.000 δραχµές, µειώθηκε κατά το 50%, ενώ το δάνειο εκδόθηκε στο άρτιο µε 6,5% τόκο και προθεσµία εξόφλησης την 1η Απριλίου 1943.[…] Το αναγκαστικό δάνειο του 1922 επικρίθηκε ότι διασάλευε την εµπιστοσύνη του κοινού προς τα τραπεζογραµµάτια και ότι έπληξε δυσανάλογα τα περισσότερο φτωχά στρώµατα του πληθυσµού. Το ίδιο ταµειακό µέτρο εφαρµόστηκε τον Ιανουάριο του 1926, προκειµένου να αντιµετωπιστούν οι έκτακτες δαπάνες για την εγκατάσταση των προσφύγων.

Μπρέγιαννη Αικ., «Οικονοµικός εκσυγχρονισµός, πολεµική συγκυρία και πολιτική µετάβαση 1910-1926», στο Νόµισµα και Νοµισµατικές Κρίσεις στην Ελλάδα,

Ένωση Ελληνικών Τραπεζών, σ. 190-192.

Πίνακας

Έτος Έσοδα

(Άµεσοι – Έµµεσοι Φόροι) σε εκατοµµύρια δραχµές

Έξοδα (Αµυντικές – Υπόλοιπες δαπάνες)

σε εκατοµµύρια δραχµές 1918 460 1.446 1919 560 1.354 1920 720 1.683 1921 970 2.473 1922 1.910 3.458

(O πίνακας στηρίζεται σε σχετικό πίνακα και σε γραφική παράσταση των στοιχείων των εσόδων, που περιλαµβάνονται στο σχετικό άρθρο. Η αναγωγή από το γράφηµα έγινε κατά προσέγγιση + /- 5% και αφορά το σύνολο των καταγραφοµένων εσόδων του ελληνικού κράτους.) Γιώργος Μητροφάνης, «Τα δηµόσια οικονοµικά - Οικονοµική ανόρθωση και πόλεµοι

1909-1922», Ιστορία Νέου Ελληνισµού 1770-2000. Ελληνικά Γράµµατα, τ. 6, σ. 122 και 127.

ΘΕΜΑ ∆1 Λαµβάνοντας υπόψη τα στοιχεία του σχολικού βιβλίου και του παραθέµατος να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήµατα: α) τι γνωρίζετε για τις κύριες πλουτοπαραγωγικές πηγές του Πόντου;

Μονάδες 15 β) πώς διαµορφώθηκε η κίνηση του εµπορίου στον Πόντο µέχρι και τη δεύτερη

δεκαετία του 20ού αιώνα. Μονάδες 10

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΚΕΙΜΕΝΟ Α Η οικονοµία του Πόντου στηριζόταν περισσότερο στη γεωργική παραγωγή και

το εξαγωγικό και εισαγωγικό εµπόριο καθώς και στην έντονη συναλλακτική ζωή και σαν συνέπεια, στις τραπεζικές εργασίες, παρά στη βιοµηχανία, της οποίας οι αρχές θα αναφανούν πολύ αργότερα, όταν πια µια σκληρή και αδυσώπητη συγκυρία θα βάλει την εφιαλτική της τελεία στην ελληνική µεγάλη τραγωδία του 1922 […].

Αντίθετα, παρά τη γεωργική µορφή της οικονοµίας της περιοχής (φυτική παραγωγή) άκµαζε η βιοτεχνία, όπως η χρυσοχοΐα, η λειτουργία, η σιδηρουργική και η ναυπηγική ιστιοφόρων, φυσικά.

Η δενδροκοµία είχε στην περιοχή του Πόντου εξαιρετική σπουδαιότητα, χάρη στη µεγάλη γονιµότητα του εδάφους της. Γύρω από τη Ριζούντα παράγονταν πορτοκάλια, πατάτες, κρεµµύδια. Η επαρχία Τραπεζούντας είχε σιτάρι, καλαµπόκι, κριθάρι, βούτυρο, τυρί και όσπρια. Οι επαρχίες Κερασούντας, Τρίπολης και ένα µέρος της Τραπεζούντας είχαν τεράστια παραγωγή φουντουκιών. Κέντρο εξαγωγής των φουντουκιών ήταν η Κερασούντα, από την οποία εξάγονταν κάθε χρόνο γύρω στις 20.000 τόνοι που προορίζονταν για τη Μασσαλία, το Αµβούργο, την Τεργέστη, τη Νέα Υόρκη και τη Ρωσία.

Η περιοχή Αµισού και Πάφρας, εκτός από δηµητριακά, ήταν περίφηµη για τα καπνά της, που η παραγωγή της ανερχόταν περίπου σε 7.000 τόνους. Καπνά εξαιρετικά είχαν και τα Πλάτανα, κοντά στην Τραπεζούντα.

Γιώργος Λαµψίδης, Οι πρόσφυγες του 1922, Εκδ. Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 32.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Η Τραπεζούντα ήταν κέντρο διαµετακοµιστικού εµπορίου. Τα εισαγόµενα και εξαγόµενα προϊόντα σε ετήσια βάση εκτιµούνται γύρω στα 48.000.000 γαλλικά φράγκα ενώ 1.000 περίπου πλοία διαφόρων χωρών φιλοξενούνταν στο λιµάνι της κάθε χρόνο.

Παρθένας Τσοκτουρίδου, Η Τραπεζούντα - κέντρο ελληνισµού στον Πόντο (Ιστορική Μελέτη

που απέσπασε τον έπαινο "ΝΑΝΑ ΚΟΝΤΟΥ") www.progoniki, Ιστολόγιο της Παρθένας Τσοκτουρίδου

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Ιλ3Κ(α)


ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

Ηµεροµηνία: Τετάρτη 18 Απριλίου 2012

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΟΜΑ∆Α Α΄ ΘΕΜΑ Α1 α) Προσωρινή Κυβέρνηση Κρήτης: µετά την ισχυροποίηση του κινήµατος του

Θερίσου, αφού «στο µεταξύ η επανάσταση είχε αποκτήσει ερείσµατα ... εφηµερίδα «το Θέρισο», σχολικό βιβλίο σ. 213-214.

β) Ανόρθωση: Πριν από τις εκλογές....ακτήµονες», σχολικό βιβλίο σ. 89.

Μπορεί να επισηµανθεί ότι τον όρο τον χρησιµοποίησαν τόσο ο Στρατιωτικός Σύνδεσµος στην προκήρυξή του όσο και τα επαγγελµατικά σωµατεία της πρωτεύουσας στο ψήφισµά τους. Έτσι πέρασε και στις προσεχείς εκλογές και στα κείµενα όλων των εκσυγχρονιστών της εποχής, (όπως βέβαια και στους λόγους του Ελευθερίου Βενιζέλου). Επίσης καλό είναι να συµπληρωθεί ότι και οι αντιβενιζελικοί ακόµη και συγκεκριµένα ο Κυριακούλης Μαυροµιχάλης υποστήριζαν την ανόρθωση, που, κατά την εκτίµησή τους, δεν µπόρεσαν να υλοποιήσουν οι Βενιζελικοί. Σχολικό βιβλίο σ.92.

γ) Γραφεία Ανταλλαγής: «η σύµβαση ανταλλαγής των πληθυσµών µεταξύ

Ελλάδας και Τουρκίας... Γραφεία ανταλλαγής πληθυσµών», που αναλάµβαναν την προσωρινή εκτίµηση των περιουσιών µε βάση τις δηλώσεις, τις οποίες οι πρόσφυγες θα υπέβαλλαν σ’ αυτά. Σχολικό βιβλίο, σ. 160

ΘΕΜΑ Α2.1 1 δ / 2 στ / 3 α / 4 γ / 5 β Περισσεύουν τα γράµµατα ε & ζ

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΘΕΜΑ Α2.2 1 Λ / 2 Σ / 3 Λ / 4 Σ / 5 Λ / 6 Σ ΘΕΜΑ Β1 «Για την επιλογή υποψηφίων βουλευτών... κατώτερα κοινωνικά στρώµατα» Σχολικό Βιβλίο σ. 82 -84. Μπορεί να γίνει µικρή εισαγωγή από τα προηγούµενα. Επίσης µπορούν να καταγραφούν όλα µαζεµένα τα στοιχεία που αναφέρονται στους υποψήφιους βουλευτές από τις σελίδες 82 και 84 και έπειτα να απαντηθούν τα περί εκλογικού συστήµατος που περιλαµβάνονται στις σελίδες 82-83. ΘΕΜΑ Β2 «Η σύµβαση της ανταλλαγής των πληθυσµών µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας προέβλεπε... Γραφεία ανταλλαγής πληθυσµών», σχολικό βιβλίο σ. 160, «Μετά την υπογραφή της Σύµβασης... του άλλου κράτους» σ.161. ∆ιευκρίνιση: Μπορεί να θεωρηθεί σωστή απάντηση και µόνο το καταγραφόµενο απόσπασµα της σελ. 161. Το απόσπασµα της σελίδας 160 περιλήφθηκε αρχικά γιατί είναι στοιχείο σχετικό µε την υλοποίηση διπλωµατικής πράξης, δηλαδή της σύµβασης για την ανταλλαγή των πληθυσµών (30.1.1923), και το οποίο περιλαµβανόταν στα χρονικά όρια της ζητούµενης περιόδου 1924-1930. Ωστόσο επιλεκτικά οι διορθωτές µπορούν και να µην το θεωρήσουν αναγκαίο

ΟΜΑ∆Α Β΄ ΘΕΜΑ Γ1

Το κόµµα των Φιλελευθέρων οδήγησε το 1917 την Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο στο πλευρό της Αντάντ και µε την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920) δικαιώθηκε η τολµηρή πολιτική του Βενιζέλου. Η µικρή Ελλάδα των παραµονών των Βαλκανικών πολέµων έγινε µε την υπογραφή της Συνθήκης αυτής «η Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών» και το όραµα της Μεγάλης Ιδέας φαινόταν να αποτελεί απτή πραγµατικότητα. Οι Φιλελεύθεροι θέλοντας να νοµιµοποιήσουν τις µέχρι τότε ενέργειές τους προκήρυξαν εκλογές για την 1η Νοεµβρίου 1920, τις οποίες όµως απροσδόκητα η συνασπισµένη αντιπολίτευση κέρδισε. Τα φιλοβασιλικά κόµµατα που ανέλαβαν την εξουσία έσπευσαν να επαναφέρουν µε δηµοψήφισµα τον ανεπιθύµητο στους Συµµάχους βασιλιά Κωνσταντίνο και οι τελευταίοι σε αντίποινα απέσυραν την κάλυψη του χαρτονοµίσµατος από το θεωρητικό δανεισµό του 1917. Έτσι, καθώς ένα

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




µεγάλο µέρος της νοµισµατικής κυκλοφορίας είχε στηριχθεί από το 1917 και µετά στη θεωρητική κάλυψη από τις δυνάµεις της Αντάντ, τότε βρέθηκε χωρίς αντίκρυσµα. Έτσι, η µεν νοµισµατική κυκλοφορία ήταν ακάλυπτη, όπως επισηµαίνεται και στο κείµενο Α, η δε ελληνική οικονοµία, άµεσα εξαρτηµένη από την εξωτερική της πολιτική και τις µέχρι τότε καλές σχέσεις της µε τους Συµµάχους, οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Επιπλέον, από το 1918 και µετά, ο κρατικός ισολογισµός έκλεινε µε παθητικό, ενώ ταυτόχρονα η παρουσία στη Μικρά Ασία εξελίχθηκε σε σκληρό και δαπανηρό πόλεµο. Όπως χαρακτηριστικά αποκαλύπτει και ο πίνακας, κατά την τριετία 1918-1921, µολονότι κάθε χρόνο τα έσοδα του ελληνικού κράτους από άµεσους και έµµεσους φόρους αυξάνονται συνεχώς, άρα είναι εµφανές ότι, για να αντιµετωπιστούν οι νέες συνθήκες, νέοι φόροι επιβλήθηκαν και οι παλιοί αυξήθηκαν, εντούτοις αθροιστικά στο τέλος του 1921 τα κρατικά έσοδα είναι 2,5 περίπου φορές λιγότερα από ό, τι τα έξοδα για αµυντικές και λοιπές δαπάνες. Είναι αξιοσηµείωτο ότι αν και τα έσοδα του κράτους το 1921 έχουν υπερδιπλασιαστεί σε σχέση µε το 1918, παρατηρείται αντίστοιχη διόγκωση και των εξόδων. Τα πράγµατα χειροτέρευαν όσο παρατεινόταν ο µικρασιατικός πόλεµος και η κατάσταση της ελληνικής οικονοµίας επιδεινωνόταν. Κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι απόλυτα δικαιολογηµένο πώς το Μάρτιο του 1922 τα δηµοσιονοµικά δεδοµένα έφτασαν σε πλήρες αδιέξοδο, το οποίο και αντιµετωπίστηκε µε έναν απρόσµενο τρόπο. Λίγους µήνες πριν από την κατάρρευση του Ελληνικού Μετώπου στη Μικρά Ασία, η Κυβέρνηση αδυνατώντας να χρηµατοδοτήσει τη Μικρασιατική Εκστρατεία µέσω εξωτερικού δανεισµού και καθώς δεν επιθυµούσε να εκδώσει άλλα τραπεζογραµµάτια (χαρτονοµίσµατα) προέβει σε ένα πρωτότυπο αναγκαστικό δάνειο µε διχοτόµηση του χαρτονοµίσµατος, η οποία περιγράφεται αναλυτικά στο κείµενο Β. Το αριστερό τµήµα (οι «σταύροι», το τµήµα, δηλαδή, µε την εικόνα του πρώτου ∆ιοικητή της Εθνικής Τράπεζας, Γ. Σταύρου,) εξακολουθούσε να κυκλοφορεί στο 50% της αναγραφόµενης αξίας, ενώ το δεξιό τµήµα µε το θυρεό («τα στέµµατα») ανταλλάχθηκε υποχρεωτικά µε οµολογίες του δηµοσίου εικοσαετούς διάρκειας και µε επιτόκιο 6,5%. Η επιχείρηση στέφθηκε από επιτυχία, το κράτος απέκτησε επιπλέον 1.200.000.000 δραχµές και όπως χαρακτηριστικά φαίνεται από τον πίνακα, τα κρατικά έσοδα για το 1922 ανέρχονταν σε 1.910.000.000, παρουσιάζοντας αύξηση 100% σε σχέση µε το προηγούµενο έτος. Χωρίς αυτά τα επιπλέον έσοδα οι άµεσοι και έµµεσοι φόροι για το 1922 θα κινούνταν στα ίδια επίπεδα µε το 1921, τα έξοδα, όµως, εκείνης της κρίσιµης για τη Μικρασιατική Εκστρατεία χρονιάς ήταν εξαιρετικά περισσότερα. Μέσα από αυτή τη δηµοσιονοµική πρωτοτυπία του ελληνικού κράτους και της κυβέρνησης Γούναρη οι Έλληνες πολίτες αναγκάστηκαν αιφνιδιαστικά να αποποιηθούν ένα σηµαντικό µέρος της περιουσίας τους. Με δεδοµένο ότι η διχοτόµηση του χαρτονοµίσµατος έθιξε αυτούς που κατείχαν ρευστό χρήµα κι όχι ακίνητα ή άλλες αξίες δικαιολογηµένα επικρίθηκε ότι έπληξε την εµπιστοσύνη των πολιτών προς το εθνικό νόµισµα και ότι ήταν δυσανάλογα άδικο µέτρο προς τα

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




περισσότερο φτωχά στρώµατα του πληθυσµού. Αν και ο νοµισµατικός αυτός ελιγµός δεν στάθηκε ικανός να προλάβει τη Μικρασιατική καταστροφή και τις βαρύτατες συνέπειές της, το ίδιο πείραµα επαναλήφθηκε τον Ιανουάριο του 1926, προκειµένου να αντιµετωπιστούν τα έκτακτα έξοδα που προέκυψαν από τον ερχοµό των προσφύγων στη χώρα. ΘΕΜΑ ∆1 α) Κατά το 19ο αιώνα και µετά τις παραχωρήσεις των ειδικών προνοµίων

στην Οθωµανική Αυτοκρατορία για τον Πόντο το µέλλον προβλεπόταν ευοίωνο, χάρη στην εύφορη χώρα µε την πλούσια βλάστηση, τις απέραντες δασικές εκτάσεις µε έλατα, πλατάνια. πεύκα και άλλα δέντρα που κάλυπταν τις περιοχές της Σινώπης, της Τρίπολης, της Κερασούντας, της Τραπεζούντας και των Σουρµένων. Στην Κερασούντα είχαν ιδρυθεί εργοστάσια ατµοπριόνων για την παραγωγή ξυλείας από έλατα. Μεγάλη σπουδαιότητα επίσης είχε η λεπτοκαρυά (φουντουκιά), που καλλιεργούνταν τόσο στην Κερασούντα όσο και στην Τρίπολη και εξαγόταν στο Αµβούργο, την Τεργέστη, τη Νέα Υόρκη και τη Ρωσία, σύµφωνα µε το σχολικό βιβλίο, αλλά και προς τη Μασσαλία σύµφωνα µε τον Γ. Λαµψίδη. Αυτός αναφέρει στο πρώτο παράθεµα ότι εξάγονταν περίπου 20.000 τόνοι φουντουκιών από την περιοχή της Κερασούντας.

Η ποντιακή γεωργική οικονοµία στηριζόταν κυρίως στο σιτάρι, το καλαµπόκι, το κριθάρι, τα όσπρια, τα πορτοκάλια, τα γεώµηλα και τα εξαίρετα καπνά, ιδιαίτερα των περιοχών της Αµισού και της Μπάφρας, όπως επιβεβαιώνεται και από το πρώτο παράθεµα Η περιοχή της Αµισού και της Μπάφρας παρήγε περίπου 7.000 τόνους καπνά. Ο Γ. Λαµψίδης συµπληρώνει ότι εξαιρετικά καπνά είχαν και τα Πλάτανα, κοντά στην Τραπεζούντα. Προσθέτει επίσης ότι και η Ριζούντα παρήγε πορτοκάλια, πατάτες και κρεµµύδια, ενώ η Τραπεζούντα είχε σιτάρι, καλαµπόκι, κριθάρι, βούτυρο, τυρί και όσπρια. Επίσης τα τυροκοµικά προϊόντα του Πόντου ήταν και είναι ιδιαίτερα δηµοφιλή στις αγορές της Κωνσταντινούπολης και των άλλων µεγαλουπόλεων.

Προς το βορά η οροσειρά Παρυάδρου, πλούσια σε µεταλλευτικά κοιτάσµατα, έδωσε τη δυνατότητα δηµιουργίας µεταλλείων αργύρου, χαλκού και µολύβδου στις περιφέρειες της Αργυρούπολης και της Τρίπολης. Εξίσου αναπτυγµένη ήταν η βιοτεχνία στο χώρο της χρυσοχοΐας, της σιδηρουργίας, και της χαλκουργίας, καθώς επίσης και η βιοµηχανία της ναυπηγικής.

Η κυρία πλουτοπαραγωγική πηγή στα παράλια του Ευξείνου Πόντου ήταν το διαµετακοµιστικό εµπόριο, όπως επιβεβαιώνεται και στα δύο παραθέµατα και αναλύεται στη συνέχεια.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




β) Ο Γ. Λαµψίδης αναφέρει ότι η οικονοµία του Πόντου στηριζόταν στο εµπόριο (εισαγωγικό και εξαγωγικό) και προθέτει την αύξηση των τραπεζικών εργασιών ως αποτέλεσµα της οικονοµικής δραστηριότητας και των σχετικών συναλλαγών. Ότι η κυρία πλουτοπαραγωγική πηγή στα παράλια του Ευξείνου Πόντου ήταν το διαµετακοµιστικό εµπόριο, επιβεβαιώνει και η Π. Τσοκτουρίδου στο δεύτερο παράθεµα, ενώ στο σχολικό βιβλίο καταγράφονται τα κυριότερα λιµάνια: η Αµισός, η Τραπεζούντα, η Κερασούντα, η Οδησσός, η Βραΐλα, το Νοβοροσίσκι και η Σεβαστούπολη.

Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια του πολέµου οι Νεότουρκοι µε διάφορους τρόπους προσπαθούσαν να αποµακρύνουν και να περιορίσουν το εµπόριο των Χριστιανών, οι οποίοι, για να επιβιώσουν, συνεργάστηκαν µε τις τοπικές µουσουλµανικές εθνότητες. Η Τραπεζούντα µέχρι το 1869 έλεγχε το 40% του εµπορίου της Περσίας και το διαµετακοµιστικό εµπόριο απέφερε κέρδος περίπου 200.000.000 φράγκα το χρόνο. Η Π. Τσοκτουρίδου συµπληρώνει ότι η αξία των εισαγοµένων και εξαγοµένων προϊόντων σε ετήσια βάση εκτιµάται γύρω στα 48.000.000 γαλλικά φράγκα, ενώ 1.000 περίπου πλοία διαφόρων χωρών φιλοξενούνταν στο λιµάνι της Τραπεζούντας κάθε χρόνο.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις διέθεταν εµπορικά υποκαταστήµατα και πρακτορεία µεταφορών στη Ρωσία, την Περσία, την Αγγλία, την Κωνσταντινούπολη, τη Μασσαλία και σε άλλες µεγάλες πόλεις της Ευρώπης. Η Τραπεζούντα αποτελούσε το σταυροδρόµι της εµπορικής κίνησης µεταξύ ∆ύσης και Ανατολής µέχρι το 1869, οπότε ολοκληρώθηκε η διάνοιξη της ∆ιώρυγας του Σουέζ και άρχισε η σταδιακή παρακµή του λιµανιού της. Ωστόσο, για µεγάλο διάστηµα και µετά το 1883, τέσσερις µεγάλοι ελληνικοί τραπεζικοί και εµπορικοί οίκοι της Τραπεζούντας έλεγχαν µαζί µε το υποκατάστηµα της Τράπεζας Αθηνών σχεδόν όλη την οικονοµία του ανατολικού Πόντου.

Ανάλογη ήταν η οικονοµική κίνηση των Ελλήνων και στις άλλες πόλεις του Πόντου: σύµφωνα µε τον Γ. Λαµψίδη, η Κερασούντα αποτέλεσε το κύριο εξαγωγικό κέντρο φουντουκιών, όπως προαναφέρθηκε. Ταυτόχρονα, από το εµπορικό λιµάνι της Αµισού εξάγονταν µεγάλες ποσότητες εξαιρετικού καπνού και άλλων εγχώριων προϊόντων, ενώ το 1869 στην ίδια πόλη από τις 214 επιχειρήσεις της πόλης οι 156 ανήκαν στους Έλληνες. Στην Κερασούντα οι εφοπλιστικοί και εµπορικοί οίκοι των Κωνσταντινίδη, Κακουλίδη, Σούρµελη και Πισσάνη καταξιώθηκαν στα µεγάλα εµπορικά κέντρα του Εύξεινου Πόντου αλλά και της Ευρώπης.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Λλ3Κ(ε)


ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Ηµεροµηνία: Παρασκευή 20 Απριλίου 2012

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Να µεταφράσετε τα παρακάτω αποσπάσµατα: «Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat». Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit; Et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit. Statim hostes fuga salutem petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit. Philosophi mundum censent regi numine deorum; Eum esse putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem; Ex quo illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus.Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae.

Μονάδες 40 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Β1. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις:

singularis proelii: αιτιατική ενικού. eventu: γενική ενικού. quanto: ονοµαστική ενικού στο ίδιο γένος. viribus: αφαιρετική ενικού. fortior: το θετικό βαθµό του επιρρήµατος. cuius: αιτιατική ενικού στο θηλυκό γένος. morte: κλητική ενικού.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




numine: αιτιατική πληθυντικού. deorum: κλητική ενικού. unum quemque: γενική ενικού. partem: γενική πληθυντικού. (να δηλωθεί η σηµασία στον

πληθυντικό). communem: αφαιρετική ενικού. nostrae: αιτιατική ενικού του ίδιου γένους στο β΄ πρόσωπο. bonus: αιτιατική πληθυντικού, συγκριτικού βαθµού στο ουδέτερο

γένος. plus: τον υπερθετικό βαθµό του επιρρήµατος.

Μονάδες 15 Β2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω

ρηµατικούς τύπους (για τους περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το υποκείµενο): congrediamur: β΄ ενικό πρόσωπο υποτακτικής παρατατικού στην

παθητική φωνή. cernatur: το ίδιο πρόσωπο στην οριστική του υπερσυντελίκου στην

ίδια φωνή. confisus: αφαιρετική ενικού της µετοχής ενεστώτα στο ίδιο γένος. permotus: γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους του

γερουνδιακού. ruit: ονοµαστική ενικού της µετοχής µέλλοντα στο ουδέτερο

γένος. transfixit: β΄ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα στην

ενεργητική φωνή. spoliavit: α΄ πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα στην

παθητική φωνή. petiverunt: το ίδιο πρόσωπο, στον ίδιο χρόνο, έγκλιση και φωνή, στον

άλλο αριθµό. revertisset: γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής µέλλοντα. fugati erant: γ΄ ενικό πρόσωπο προστακτικής µέλλοντα στην ίδια

φωνή. censent: β΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειµένου στη φωνή που

βρίσκεται consequitur: την αφαιρετική του σουπίνου. anteponamus: β΄ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής παρακειµένου

ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας. parens: απαρέµφατο µέλλοντα στην παθητική φωνή. consulit: τη γενική του γερουνδίου.

Μονάδες 15

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Γ1. α. «quanto miles Latinus……..antecellat», «ut communem utilitate…. anteponamus»: να αναγνωρίσετε το είδος των προτάσεων (µονάδες 2), να δηλώσετε τη συντακτική τους λειτουργία (µονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την έγκλιση εκφοράς τους (µονάδες 2).

Μονάδες 6 β. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων:

Viribus, pugnandi, fortior, hasta, regi, numine, ex quo, utilitati. Μονάδες 4

γ. (Adulescens) fortior hoste, hasta eum transfixit. Να µετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Philosophi mundum censent regi numine deorum. Να µετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

Μονάδες 4 Γ2 α. «sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera

hostes fugati erant, morte multavit»: να µεταφέρετε την πρόταση στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση τη φράση «Scriptor narravit» (µονάδες 3). «Unum quemque nostrum eius mundi esse partem». «Quanto miles Latinus Romano virtute antecellat». Να µετατρέψετε τις φράσεις από τον πλάγιο λόγο σε ευθύ (µονάδες 4)

Μονάδες 7 β. Quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum: Να

αναλύσετε τη βραχυλογική έκφραση παραβολής στην αντίστοιχη δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση.

Μονάδες 2 γ. Hoste: Να εκφράσετε το β΄ όρο σύγκρισης µε τον εναλλακτικό τρόπο.

Μονάδες 2 δ. Parens: Να αναλύσετε τη µετοχή στο αντίστοιχο είδος δευτερεύουσας

πρότασης. Μονάδες 2

ε. Cum revertisset: Να γίνει σύµπτυξη της δευτερεύουσας πρότασης σε µετοχή.

Μονάδες 2 στ. Cuius opera: Να γραφεί ο προσδιορισµός του µέσου µε άλλο

αντίστοιχο ισοδύναµο τρόπο. Μονάδες 1

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Λλ3Κ(α)


ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝIΚΑ

Ηµεροµηνία: Παρασκευή 20 Απριλίου 2012

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ «Ας µονοµαχήσουµε, για να φανεί από την έκβαση της µονοµαχίας, πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνά σε ανδρεία το Ρωµαίο». Τότε ο νεαρός, έχοντας εµπιστοσύνη στις δυνάµεις του και παρακινηµένος από την επιθυµία να πολεµήσει, όρµησε στον αγώνα αντίθετα µε τη διαταγή του υπάτου· και δυνατότερος από τον εχθρό, τον διαπέρασε µε το δόρυ και τον απογύµνωσε από τα όπλα. Αµέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή. Αλλά ο ύπατος, όταν επέστρεψε στο στρατόπεδο, τιµώρησε µε θάνατο το νεαρό, µε τις ενέργειες του οποίου οι εχθροί είχαν τραπεί σε φυγή. Οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ο κόσµος κυβερνιέται από τη βούληση των θεών· νοµίζουν ότι αυτός είναι κάτι σαν κοινή πόλη και πολιτεία ανθρώπων και θεών και ότι ο καθένας ξεχωριστά από εµάς είναι µέρος αυτού του κόσµου· από αυτό το δεδοµένο προκύπτει από τη φύση εκείνο, ώστε να βάζουµε δηλαδή το γενικό καλό πάνω από το ατοµικό. Γιατί όπως οι νόµοι βάζουν τη γενική ευηµερία πάνω από την ευηµερία του κάθε ατόµου ξεχωριστά, έτσι ο σωστός και σοφός άνδρας και αυτός που υπακούει στους νόµους φροντίζει περισσότερο για την ευηµερία του συνόλου παρά για την ευηµερία ενός οποιουδήποτε ατόµου ή τη δική του. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Β1. singularis proelii: singulare proelium.

eventu: eventus. quanto: quantum. viribus: vi. fortior: fortiter. cuius: quam. morte: mors. numine: numina. deorum: deus ή dive. unum quemque: unius cuiusque. partem: partium (πολιτική παράταξη).

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




communem: communi. nostrae: vestram. bonus: meliora. plus: plurimum.

Β2. congrediamur: congredereris(-re).

cernatur: conspectum erat. confisus: confidente. permotus permovendarum. ruit: ruiturum. transfixit: transfigite. spoliavit: spoliemur. petiverunt: petivit –petiit. revertisset: revertentur. fugati erant: fugator. censent: censuisti. consequitur: consecutu. anteponamus: anteposituri fueritis. parens: paritum iri. consulit: consulendi.

Γ1 α. Quanto miles Latinus …antecellat: δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια

ερωτηµατική πρόταση ως υποκείµενο στο απρόσωπο ρ. cernatur. Εισάγεται µε την ερωτηµατική αντωνυµία quanto (µερικής άγνοιας). Εκφέρεται µε υποτακτική γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειµενική χροιά στο περιεχόµενό της. Συγκεκριµένα µε υποτακτική ενεστώτα (antecellat) και επειδή εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (cernatur) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Ut communem utilitate…..anteponamus: δευτερεύουσα ουσιαστική συµπερασµατική πρόταση. Έχει θέση επεξήγησης στο illud και δηλώνει το αποτέλεσµα του ρήµατος consequitur. Εισάγεται µε τον σύνδεσµο ut (γιατί είναι καταφατική). Εκφέρεται µε υποτακτική γιατί στη λατινική το αποτέλεσµα θεωρείται πάντοτε υποκειµενική κατάσταση. Συγκεκριµένα µε υποτακτική ενεστώτα (anteponamus) και επειδή εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (consequitur) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Ισχύει η ιδιοµορφία στην ακολουθία των χρόνων. Υπάρχει συγχρονισµός µεταξύ κύριας και δευτερεύουσας πρότασης. Το συµπέρασµα είναι ιδωµένο τη στιγµή που εµφανίζεται στο µυαλό του οµιλητή και όχι τη στιγµή της πιθανής πραγµατοποίησής του.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




β. Viribus: είναι αφαιρετική οργανική του µέσου στο confisus. Pugnandi: γενική γερουνδίου ως γενική αντικειµενική στο cupiditate. Fortior: είναι επιρρηµατικό κατηγορούµενο στο adulescens που

εννοείται ως υποκείµενο στο transfixit και δηλώνει τρόπο. Hasta: είναι αφαιρετική του οργάνου στο transfixit. Regi: είναι ειδικό απαρέµφατο ως αντικείµενο στο ρήµα

censent. Numine: είναι απρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου (γιατί

είναι άψυχο) στο regi. Ex quo: είναι εµπρόθετος προσδιορισµός της αιτίας στο

consequitur (εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο). Utilitati: είναι δοτική προσωπική χαριστική στο consulit.

γ. Is (ab adulescente) fortiore hoste, hasta transfixus est.

Philosophi numen deorum regere mundum censent. Γ2 α. Scriptor narravit consulem,cum in castra revertisset,adulescentem,cuius

opera hostes fugati essent, morte multavisse. Unusquisque nostrum eius mundi est pars. Quanto miles Latinus Romano virtute antecellit?

β. Quasi (is) communis civitas et urbs hominum et deorum sit. γ. Quam hostis. δ. Parens: είναι επιθετική µετοχή και αναλύεται σε δευτερεύουσα

αναφορική πρόταση: Qui legibus paret.

ε. Cum in castra revertisset: είναι δευτερεύουσα χρονική πρόταση που

δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν και θα συµπτυχθεί σε χρονική µετοχή που θα δηλώνει το προτερόχρονο. Reversus in castra.

στ. Μπορεί να δηλωθεί µε:

Per quem.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.ΝΛλ3Κ(ε)


!""#$"%&"

'

« ï∂ ïï û

˘¢ Ö !""Ä ï! #ÿ∑ $Z"# # «! #$%

& Ù'%ª Ä # ( ˘ $%&) ï *# Ä"ÿ

+» # ï ," °$˙- Ä"# $ Ä . !$ ≈!$ /" «°$ ¶

# Ä ï " # § , ∂ 0,# " "" À Œ"ïÀ¿»°*"À$°$ Œ$ ï !# $Ä ˙- $ ï#1 Ä À " *" ï °$ï $ÀŒ$

2 ≈ ï " Ä . 0 ’$ ª ô"" #"*"®

64. γονυπετής· γονατιστός.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




& 3 .∂" ª "!ÿ$ ª À $ " ˘4 " " ô#® 5®˘ $

) ô. "!" $&˘4 & ®$ï & ®˘ %&

Ä "ï $»ÿ ÿ )ô5ï°$$ . ´ ,! $ !1! ≈∂ Ä# ! ï Ä °$ Ä°$ 0 Z"# ¿Ä $≈!$ï! Ä" $%/"! ï"*"" ˘6 $ ù ï "! $

3 $"$.#$"°$ï#" ï ûÿ Ä ï "" ≈ »°$ °$"* ï ÀŒ$ ¿∂ »"≤$ïÀ" «*! "À$

∑ $*"$,"ÿ$ï«¢" $ï, ïÿ$ ï

˙- ô5 «.ÿ$ ô " $ ≈!$≈ . ˙7ï °ï"ã

) " " % ï5#" .# !$" ÿ" »5"®√

˘»"* ÿ$˙8 ûï *"$ï*#≤$.#$À!û

Ä " ï"# ≥ «*" &˘ " û 5* À "%& ª#À" ≤" °" À*" . "°$$˘4ô ÄÀŒ$ô!≤$ï !

+À¶# ≤$ À ≈ ÖÑ$ ï1 Ä À«À"$«#$’$ï, À )ï ## ≈¿"$ô À û $ ¶ # ≈ ï û 1!

65. χρυσαλίς· η χρυσαλίδα, αλλιώς ψυχή. 66. ιλαρός –ά –όν· χαρωπός.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




*$ ’$ ï ª* Ä" " «

˘Àï" ï ï"" ≤$"ÿ°$ ˘ ÿ$ "À$Ä *∂$

˙-Ä"# $ ïÑÄ ¶≈!$ ô, $+ . $ ¶" û"9 ≥ ø# $ ï ≈" ï, , 5 " ÿ ÿ ÿ «ÿ .!

˙- Ä "!" ≤"* À " "ÿ "*°$9 ‚ °$ Ñ$ *$ »"1 ÿ °$Ö$" "À$≤$ *

&˘4Ä°$ª/ Ä« ®$&˙-Ä"# $ ¢ , $ ø#$ Ä ≈ ¢" ! ï " $ ,$ : "# " * $ ˘4 ï" ø$ " $ Ä ÀŒ$ï ¿∂ ô‚√ ≤"®0$ï ¢ , $ ø#$ "#" Ä "®˘$" $ *$ï ".∂ï°$‘ $°$$

+( $˘ %ï!" Ä." %

+≥ " .$¶û«# °$$Ä≥!*Ä¶" " Ä ¤" ï"" », «"*!$!$≤$ ! ≈ #¶ #´ À "À $ ˘ — Ä" +ï!" " " ! ´ ù #" *" À. ! ˙8≤$

67. έξυπνος· ξυπνητός, αφυπνισµένος. 68. τω όντι· πράγµατι 69. ωλένη· το µέρος του χεριού από τον αγκώνα µέχρι τον καρπό. 85. αυθεντεία· η εξουσιαστική δύναµη. 86. εύσχηµος· ο επιφανειακά δικαιολογηµένος. 87. βαλάντιο· χρηµατοφυλάκιο, πουγγί.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




&3À ô ù ï ! # ! " $ ô#5 "Ñ$ ) ≈ ô#® ¿ :!$ Ä , #"®# 5® ˘#∂% ˘ »"* #&˘ #" # 5!" 5*∂"&;%ô" ª Ö*® «*%

˘< :!$ ¢ ï ) »"*" ª* "Ä#ÿ$Ä

˜- # § ï* û $ ≤1 # 5® $ # Ä #$ ûÑ$ ˘ " $$ÿ #! 1! «´ï ‚ï ô" ¢ï,. 1 3 û 5 $ ï" ï" Ä$Ä$ $ Ä "! »—ø ô5 #"® û )# ¿ # » $.*°$ ï, ï ! π $ ". " û∂ " #!$ #∂" «. 1 " ¢ #$ ø 1 ≥" ∂0 ¢# À*!Äô .ÿ õ * ≈"$ "$ ï . ¿$ ˙- ù# " ""® ≤$ Á $˘ïÄ#

&ª"Ä Ä#´ª = 5®$""

)ï"!" ≤"°# ∂$≤$À ï #"® "®ª* ï"#°≤$$ $ ¢≈ô0 "#ÿ »*!"!≥$ô*" "! Ä $"# »À*’$ $

3 " $ ª Ñ ≈ ï #À ï ÿ À˜- û! °$$§$ï#≤$ ""®

/ÿ$ ô ≤ ´ ï ïÀ ª #À0¿ *$ ï∂ $ ô* û∂ )≈

88. αποποιούµαι· αρνούµαι κάτι προσφερόµενο ή ζητούµενο. 89. δροµαίος· τρεχάτος, ταχύς, γρήγορος.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




$> ï°?ï À ≈ï ≤$« À *

) ≈!$ û #$ #$ ¶ $.. Ä ï* ≥ , , . ï"" ï# "® 1! »°$ ≤$ ˘ ""® Ö$ ¢ ï∂ $ ¿∂ " Ö ≤$ = ’$ Ä Ä °$#$$

˙8 ô#" ≤$ ª Ä #" *Ä › $ ¢ Ä 1" $ 0 À Ä ≤#ÿ Ä " ". Ä ! « ≤$ $ ï"$ °$$

&3 $ ´ ª ï ‚ ï ï "

& ˘ $ # Ñ$ # ® " ! ï@&˘-" ï " ,"

&˘ %ï%&´Ä "À"&)5*$@&)ï∂ ï%˙- ï" Ä"!$ ï. "" §

ô. ! ..!" ˘4 5 ¿ ïÀ"

&˘# 5ÿ ï"Œ". 0 °#$$Ä* ≤$,

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




A"#" A1 ,"

* 5$ "! ! :!" , " B#" C" " " #" " "" $$; " "*" """"# !*"

+$ $"A1 !$"* *

!# !$ ># #$ $ !1 " " $ # "$ *" " " ,"" " #"" " 4* * . >, "? $"$?"!":3A1 $; 0 / 3$;A$# DEFG"H! !!#"5@;"*"$"*$, $"" ""

=! $ !$ " A1 * "* " # ," * #$ *$ "A1

1"#"*"

A1 # " "I " " "! " $# $ ,$ . " , ""! ! # ! *! ! ! # " " $ ,!!"" $$ $ "" * $

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




" # " " "" "* $ # " "" ," $.. #*

> - "" * $ $ 0" $ "

>$$? :$ $" #" "#! " # , * " H>?1 . "$#" $ ,$$"#.1 ! " $?J/ ) $ >A1 $ $ 5* $?0.1!*KLF"MGNMDO3 / ) . " $ " *" $ $ !$ "1""" !" #$%& ' (# ) *! +",-.-/ ' 0. 1-/2%'34#2%%"%" 5

!" # $% & ' (#) *!

+",-.-/ ' 0. 1-/ 2%'34# 2%% "%" 5"* # N N * """," * "*"" , ,$$

6 >< Βιζυηνός θέτει στο επίκεντρο της διηγηµατικής πλοκής τη σχέση της

µητέρας και του Γιωργή. Αντίστοιχα, ο Κατσικονούρης στο «Γάλα» εστιάζει το ενδιαφέρον του στη σύγκρουση της µητέρας και του Αντώνη. Με βάση αυτό το δεδοµένο και τα δύο κείµενα αναδεικνύουν ως πρωταγωνιστικές δύο αρσενικές φιγούρες που από τη µια βιώνουν το συναίσθηµα της ενοχής και από την άλλη την ανάγκη για επιβεβαίωση της µητρικής αγάπης. Να καταδείξετε

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




τις αναλογίες στον τρόπο µε τον οποίο ο Γιωργής και ο Αντώνης βιώνουν αυτά τα δύο διαπλεκόµενα συναισθήµατα».

J7/-8/9,:'8 /9,-'!8-P " H.4 !"1$ Q "# ""# ."" <Q $ "* "*1 * #! - * $ Q ." 1 * $ * $ $O;<=>?*R##""+" Q 6 * "7*" 1 "#$ .1 S1 + >; ? , > *?) R "$"" $* # *# 6# R ,$!R.:*! * R*! #"!!+ * #" .1, $ 5* R * R . ) * "# "" *",$ * ) " 1 # "! ! ) 9 !" " " " " /" 6 $ >;"."" .T "?R>;"."" .N 1 T 1? . . 1@; R$> .?# 1 * 1 /")!$ R " " @:""I >+ $ T ? .!$ " * >+ $@? ! !$ $1!$2. . $R "** 1.N) "$ " "!$ #" >? !$ + $ ! 1 ,1

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




. !"I >0 . $ 1 " $@ = R #$ " $ " ! ? /")"%>A .*" ?+ R : 1!3 1!* " *C 5 !" + * " , /") "# ! !" $U " ".Q R * )R5N"!$#$ .1,@$. $ $$ $".1N !*"#!$"1!@+*" *R 4"" " *" ** 7**$" N "N $N " " " 1#*

-P "* $$ $"H# $I3R I3" 7"RQ ! * +"?3$ @I*" *!$". ;R,$.! "?3 "*$ $ .# *;<=>I" !@" "!! *$I *!@I4*$ """)"", !"$ "/"), $" @V#$.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




" 8 "# "$I8" " #R. Q$ $" /"I' R*!5$RI8* >=@A=<BI 7" N P . I > * $?%I: !"!"R" >=@A=<BI+"$@;<=>I8# $">=@A=<BI8!$$!$H". !;<=>I8*$; *$ """ " #!$$" 1!$>=@A=<BI). !0#R#$ !@IV"$"$%@3">=@A=<BI3 ;<=>I@>=@A=<BI/ ) " I) "$I/$@0$@?3 $ "" !U !"" ? @+ @0# !@?;9Q ? ) " " !$, #I3 "*$#"$"! "

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




?)$"$$" ,$I)#"$" !I;$W*"$#R*$?!#R*I R $ "?" "!$%I# $# $@+ "@?U !R@: #!@?8# $ $8# $") $" "=. 5$+ R*"! !"", "1)R*1*";$:1)"$ N , $" . $ N * R"$ " " NP - ". 0 ,* 1$) $$#.!$ .#R """ Q "$Q $ R*" $ $ I%I+R "Q$ )I" ! ""$ !3 >Q $?>Q$?%+Q # N@;<=>I@/Q @

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.ΝΛλ3Κ(α)


!""#$"%&"

'Α.

Ο Βιζυηνός έκανε αισθητή την παρουσία του σε µια εποχή στην οποία καλλιεργήθηκε ευρύτατα η επιστήµη της λαογραφίας, καθώς αρκετοί διηγηµατογράφοι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στην ύπαιθρο, στην περιγραφή ηθών και εθίµων του λαού. Ο Βιζυηνός βέβαια προχωρά πιο µακριά καθώς συνδυάζει την λαογραφία µε την ψυχολογία και ιδιαίτερα µε τη δύναµη του ορθολογισµού, καθώς παρακολούθησε από κοντά στο εξωτερικό την πορεία του θετικισµού, την εξέλιξη της πειραµατικής ψυχολογίας, και όλα αυτά υπό το πρίσµα της πιστής ρεαλιστικής απόδοσης της πραγµατικότητας.

Όσον αφορά λοιπόν στα στοιχεία µαγικοθρησκευτικού - λαϊκού πολιτισµού, αναφέρεται στις λαϊκές αντιλήψεις για την έκβαση της αρρώστιας, στο τελετουργικό της επίκλησης της ψυχής ενός πεθαµένου προσώπου, στην έκδηλη επίδραση της θρακιώτικης υπαίθρου, καθώς είναι έντονο το θρακιώτικο ιδίωµα κυρίως στα διαλογικά µέρη. Το λαογραφικό στοιχείο ενισχύεται µε την αναφορά στους τρόπους µε τους οποίους η µητέρα προσπαθούσε να σώσει την κόρη της, καθώς δε δίστασε να συνδυάσει τα µαγικά µε τα θρησκευτικά µέσα και τελικά να οδηγηθεί στην επίκληση της ψυχής του νεκρού πατέρα, µέσα από την αναλυτική περιγραφή ενός λαϊκού δρώµενου. Ενδεικτική η απλοϊκή πίστη των ανθρώπων στην ικανότητα της ψυχής ενός νεκρού να επιστρέφει στη γη - λόγω της αδυναµίας κατανόησης και αποδοχής του θανάτου ως πράξης οριστικού αποχαιρετισµού - και να διαθέτει την ικανότητα να θεραπεύσει την ανίατη ασθένεια της κλινήρους Αννιώς « Έλα, παρακάλεσέ τον και συ να έλθη να γιατρέψη το Αννιώ µας». Το δρώµενο συνοδεύεται µε το χαµηλόφωνο µοιρολόι άλλα πλαισιώνεται από αντικείµενα που χρησιµοποιούνται για την τέλεση της µυστικής τελετουργικής επίκλησης, µε έµµεση αναφορά σε στοιχεία για τον τρόπο ένδυσης των ανδρών και σε σκεύη καθηµερινής χρήσης. «Πλησίον αυτής ήτο τοποθετηµένη……δύο λαµπάδες αναµµέναι». Ιδιαίτερη σηµασία αποκτά η σκηνή της χρυσαλίδας που σύµφωνα µε τη λαϊκή σοφία της

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




αγράµµατης µάνας ερµηνεύτηκε ως η έλευση της ψυχής του πεθαµένου πατέρα.

∆εν θα πρέπει να παραλειφθεί και η απελευθερωτική δύναµη του ορθολογισµού, η επιστηµονικότητα του Βιζυηνού που αναδύεται µέσα από την ευρωπαϊκή του παιδευτική συγκρότηση µε ροπή προς το θετικισµό. Ο ώριµος αφηγητής χαρακτηρίζεται από την πίστη στην ικανότητα του ανθρώπινου µυαλού σε αντίθεση µε τη µάνα που ρέπει στη δεισιδαιµονία. Για το λόγο αυτό παρεµβάλλει στην περιγραφή του θανάτου της Αννιώς και στις απεγνωσµένες προσπάθειες της µάνας που µετέρχεται κάθε µαγικό και θρησκευτικό µέσο, το ειρωνικό σχόλιο του ώριµου αφηγητή σχετικά µε το θάνατο της Αννιώς ως πράξη έµµεσης ίασης, καθώς ο µορφωµένος αφηγητής γνωρίζει ότι η ασθένεια είναι ανίατη «το οποίον έµελλε τω όντι να την ιατρεύσει». Επίσης στην περιγραφή της άρρωστης Αννιώς σκιαγραφεί την κλινήρη αδελφή του µε την ακρίβεια της ιατρικής παρατήρησης. «Η ασθενής δεν εκοιµάτο,…. εξέπεµπον παράδοξον τινά λάµψιν..». Επίσης ο ορθολογισµός του, διαπνέεται από την αίσθηση του µέτρου, µε χαρακτηριστική τη µετρηµένη αντίδραση των µελών της οικογένειας τη στιγµή του θανάτου της Αννιώς, µια αντίδραση λιτή, χωρίς σπαραξικάρδιους θρήνους και υπερβολές. Ο αφηγητής στο διήγηµα δεν ξέρει τα πάντα, δεν απορρίπτει, µόνο αποπειράται να κατανοήσει την ψυχή και το βίο των συµπολιτών του.

Όσον αφορά τη ρεαλιστική αναπαράσταση της πραγµατικότητας στο έργο του χαρακτηριστική θεωρείται η αληθοφάνεια των χαρακτήρων και η πειστικότητα του λόγου, καθώς οι ήρωές του θεωρούνται εκπρόσωποι της κοινωνίας στην οποία κινούνται και ως εκ τούτου συµπεριφέρονται ανάλογα. Ενδεικτική είναι η σκηνή στο ποτάµι όπου περιγράφεται η επίπονη εργασία της µητέρας στους αγρούς, οι γεωργικές ασχολίες καθώς και οι δυσκολίες που αντιµετώπιζαν οι άνθρωποι της υπαίθρου. Περιγράφεται το µέγεθος του κινδύνου και τονίζεται η πράξη αυτοθυσίας της µάνας, µε δεδοµένο πως τα ρούχα της ήταν βαριά και την εξέθεσαν σε κίνδυνο. Παρόλα αυτά σώζει το παιδί της από βέβαιο πνιγµό. Συνεπώς ο ρεαλισµός του έγκειται στην πραγµατολογική διάσταση του έργου του, δηλαδή στη θεµελίωση πάνω στη βάση της αντικειµενικής πραγµατικότητας. Όσα περιγράφει φαίνονται ως πραγµατικά γεγονότα και µάλιστα ως αυτοβιογραφικά στοιχεία. Παράλληλα, χαρακτηριστική θεωρείται η σκιαγράφηση της κοινωνικής θέσης της γυναίκας στη θρακιώτικη κοινωνία και η δυναµική έξοδος της ∆εσποινιώς στην εργασία µε σκοπό να θρέψει τα παιδιά της

(Επίσης οι µαθητές εναλλακτικά µπορούν να αναφέρουν σχετικά µε τα λαογραφικά

στοιχεία την πίστη στη θεραπευτική ιδιότητα του νερού –αγιασµού, την αναφορά στην προϊστορία του επικίνδυνου χειµάρρου. Στα πλαίσια της επιστηµονικότητας του Βιζυηνού κινείται και η στάση του απέναντι στην επίκληση στη ψυχή του πατέρα, η ασυνείδητη συµµετοχή του στο τελετουργικό της ανάκλησης του νεκρού και η µηχανική υπακοή του, η λογική θεώρηση ότι η µητρική σχέση και η ζωή συνεχίζονται παρόλη την πίκρα από το θάνατο της Αννιώς. Στα στοιχεία της θετικιστικής σκέψης

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




αξίζει να αναφερθεί και η λογική εξήγηση του συµβάντος στο χείµαρρο από τη σκοπιά του ώριµου αφηγητή. Στα ρεαλιστικά στοιχεία συγκαταλέγονται και ο θάνατος του πατέρα, η απώλεια της Αννιώς µετά από µια αγωνιώδη προσπάθεια µιας αγράµµατης µάνας, η ρεαλιστική αντιµετώπιση του θανάτου της Αννιώς από τον ώριµο αφηγητή, τα ταξίδια του Γιωργή, οι υιοθεσίες κοριτσιών.)

Β1.

Οι περιγραφές στο έργο του Βιζυηνού είναι από τους αφηγηµατικούς τρόπους που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς τον σχολιασµό τους. Καταρχάς, όπως διαπιστώνει και ο Μουλλάς, οι περιγραφές στο Βιζυηνό δεν είναι παρέµβλητα ξένα σώµατα αλλά οργανικά ενταγµένες στην αφήγηση. Οι περιγραφές φωτίζουν τον ψυχισµό των ηρώων, ενισχύουν την πλοκή και, συχνά, προωθούν τη δράση. ∆εν είναι λοιπόν ένα διακοσµητικό στοιχείο, ένα καλολογικό στοιχείο, αλλά κοµµάτι του κειµένου και της αφήγησης.

Σχολιάζοντας τη λειτουργικότητα των περιγραφών στο διήγηµά µας, εντοπίζουµε πως αποτελούν δοµικό µέρος της αφήγησης, συνδέοντας τα γεγονότα µεταξύ τους, «συµπληρώνοντας κενά», όπως αναφέρει και ο Μουλλάς. Στο πρώτο απόσπασµα κατά την περιγραφή του «µαγικού» δρώµενου, ο Γιωργής σχεδόν διαισθάνεται το θάνατο της αδερφής του. Παίρνοντας τη σκυτάλη από το µοιρολόι η περιγραφή προωθεί την αφήγηση προοικονοµώντας τον επερχόµενο θάνατο. Έτσι η περιγραφή λειτουργεί κυκλικά καθώς η σκηνή ανοίγει και κλείνει µε το θάνατο της Αννιώς. Στο δεύτερο απόσπασµα η περιγραφή, λειτουργώντας πάλι κυκλικά, αρχίζει και τελειώνει µε την υπόσχεση. Η συγκεκριµένη σκηνή «γεµίζει» κενά της αφήγησης και λύνει απορίες. Επαναπροσδιορίζει τις σχέσεις ανάµεσα στη µητέρα και το Γιωργή µετά από την αυταπάρνησή της τη στιγµή της διάσωσής του από τον ορµητικό χείµαρρο. Παράλληλα, εντάσσει στην αφήγηση την υπόσχεση που αφενός γεννά αισθήµατα χρέους και ενοχής προς τη µάνα και αφετέρου προωθεί νοηµατικά την εξέλιξη.

Μια ακόµη λειτουργία των περιγραφών που πρέπει να αναφερθεί είναι η δηµιουργία αντιθέσεων. Πράγµατι, η µητέρα µετά την ανάκληση της ψυχής του νεκρού πατέρα, διακατέχεται από ευλάβεια και ευφορία, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση µε το θάνατο της Αννιώς και την οδύνη που συνεπάγεται. Στη σκηνή της διάσωσης στο ποτάµι, κυριαρχεί η αντίθεση ανάµεσα στην «κατάκοπον» και «βεβαρυµένη από επαρχιακά φορέµατα» µητέρα και την πράξη αυτοθυσίας, «ερρίφθη εις τα ρεύµατα», για να σώσει τον Γιωργή.

Αξίζει να σηµειώσουµε πως οι περιγραφές δηµιουργούν «µυστικές γέφυρες ανάµεσα στους ανθρώπους και τα πράγµατα», δανειζόµενοι και πάλι τη φράση του Μουλλά. Η µυστηριακή ατµόσφαιρα του δωµατίου αποτυπώνεται µέσα από τη λεπτοµερή περιγραφή των αντικειµένων και λειτουργεί σε συνάρτηση µε την ίδια την Αννιώ και το θάνατό της. Φαίνεται πως τα απλά καθηµερινά αντικείµενα συνδέουν την Αννιώ µε τα δύο επίσης

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




τραγικά πρόσωπα, τη ∆εσποινιώ και το Γιωργή εφόσον συνθέτουν το πένθιµο σκηνικό και συνυποδηλώνουν το γεγονός του θανάτου.

Επιπλέον, οι περιγραφές εντείνουν τις δραµατικές καταστάσεις και συµβάλουν στις συναισθηµατικές κορυφώσεις. Η περιγραφή του δωµατίου µε τα ρούχα του πατέρα να είναι τοποθετηµένα στο κρεβάτι, τις λαµπάδες και το σκεύος µε το νερό, δηµιουργούν στον αναγνώστη την ιδανική εκείνη µυστηριακή αίσθηση που απαιτείται για την απόπειρα επικοινωνίας ανάµεσα στο φυσικό και το µεταφυσικό κόσµο. Συγχρόνως, λειτουργεί αποτελεσµατικά για την προετοιµασία του αναγνώστη να δεχτεί εντελώς φυσικά το χαµό του µικρού παιδιού. Έτσι, δηµιουργείται µια έντονα υποβλητική και δραµατική ατµόσφαιρα ώστε να δοθεί µε εντονότερο ύφος η κορύφωση του θανάτου της Αννιώς.

Με ανθρωποκεντρική προσέγγιση ο Βιζυηνός παρουσιάζει αυθεντικά τις ανθρώπινες ψυχικές καταστάσεις. Εστιάζει διαρκώς στους ήρωές του και επιλέγει περιγραφές µε πολύπλευρη λειτουργικότητα. Για παράδειγµα το πένθιµο σκηνικό στο δωµάτιο µε την ετοιµοθάνατη Αννιώ επιδρά αρνητικά στην ψυχολογία του µικρού Γιωργή, µετά και την προσευχή της µητέρας του στην εκκλησία, µεγαλώνει τους φόβους του και επιτείνει τις ενοχές του. Παράλληλα φαίνεται η στάση του ίδιου του αφηγητή προς τα υπόλοιπα πρόσωπα. Η λεπτοµερής περιγραφή της Αννιώς φανερώνει την αγάπη του για αυτήν και τη θλίψη για το χαµό της. Η αναφορά στην ενέργεια της µάνας, στο χείµαρρο, αποτυπωµένη µε επιλεγµένα επίθετα καταδεικνύει το θαυµασµό του και την ευγνωµοσύνη του για την ενέργειά της. Η επιλογή των περιγραφών είναι προσεκτική και αναδεικνύει µόνο όσα πραγµατικά αξίζει να σηµειωθούν ώστε ο αναγνώστης να αντιληφθεί πληρέστερα το βάθος του αφηγηµατικού µύθου.

Γενικά η λειτουργικότητα των περιγραφών υποστηρίζεται αποτελεσµατικά από τα εκφραστικά µέσα που επιλέγονται. Χάρη στη φωτογραφική απεικόνιση και στην ακριβολογία της περιγραφής, ο αναγνώστης διαπιστώνει άµεσα και παραστατικά τη φύση των γεγονότων που ταλαιπωρούν τους ήρωες και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επηρεάζεται ο ψυχισµός τους. Η γλωσσική ποικιλία ενισχύει την αλήθεια των περιγραφών, τα ρήµατα κινητοποιούν τη δράση και η προσεκτική επιλογή επιθέτων αναδεικνύει το συναισθηµατικό φορτίο των ηρώων και συµβάλλει στη διαγραφή ολοκληρωµένων χαρακτήρων. Με την απλότητα των εκφραστικών µέσων, ο Βιζυηνός κατορθώνει στις συγκεκριµένες σκηνές να αναδείξει, χωρίς µελοδραµατισµό και µε λεπτή συγκινησιακή φόρτιση, τις βαθύτερες εσωτερικές και νοηµατικές σχέσεις των γεγονότων του κειµένου.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Β2. α)

Έχει διατυπωθεί πως ο θεατρικός χαρακτήρας, ως προτέρηµα στον αφηγηµατικό λόγο, αποτελεί ένα από τα ιδιαίτερα γνωρίσµατα της διηγηµατογραφίας του Βιζυηνού. Εξάλλου, η έντονη συσχέτιση του έργου του µε την αρχαία τραγωδία τόσο ως προς τις κορυφώσεις του, όσο και ως προς τις συγκρούσεις και την περιπέτεια έχουν τονιστεί από πολλούς µελετητές (Παλαµάς, Ι.Μ.Παναγιωτόπουλος, Πέτρος Χάρης) και έχουν σταθεί αφορµή για το «ανέβασµα» πολλών από τα έργα του στο θεατρικό σανίδι.

Οι αρετές του θεατρικού λόγου σε ένα διήγηµα αποτελούν µερικά από τα βασικά του προτερήµατα. Αυτά τα χαρακτηριστικά χαρίζουν στο έργο αναπαριστατική δύναµη και ζωντάνια καθιστώντας το ένα δράµα, µε την αριστοτελική σηµασία, ένα δρώµενο δηλαδή µπροστά στα µάτια του αναγνώστη µε εξέλιξη της πλοκής, δρώντα πρόσωπα, δραµατικές κορυφώσεις ακόµα και κάθαρση για αφηγητή και αναγνώστη. Επιπρόσθετα, τα πρόσωπα του έργου µέσα από τη «θεατρική» - δραµατική παρουσίασή τους − άµα τη εµφανίσει − παρουσιάζονται ολοζώντανα, σε απόλυτα ανθρώπινες διαστάσεις και µέσα από τις ενέργειές τους ο αναγνώστης σχηµατίζει την προσωπογραφία τους. Αυτό ενισχύει την ανθρωποκεντρική προσέγγιση του έργου και την αληθοφάνειά του. Ταυτόχρονα ο αναγνώστης, µε το θεατρικό τρόπο παρουσίασης τόπων, προσώπων και συµβάντων ακολουθεί απόλυτα την πορεία του έργου, συµµεριζόµενος το φόβο ή υποπίπτοντας στην πλάνη των προσώπων, «µεταφέρεται» στα σκηνικά δράσης και ξεγελιέται από τη στρέβλωση του χρόνου και της πορείας των γεγονότων. Ας µην παραβλέψουµε επίσης πως όλα αυτά τα στοιχεία διευκολύνουν την πρόσληψη του έργου από τους αναγνώστες και ενισχύουν την ενεργό συµµετοχή τους. Τέλος, µέσα από τους διαλόγους, οι οποίοι − γραµµένοι στη ντοπιολαλιά της Βιζύης − ανταποκρίνονται πλήρως στο ήθος και το µορφωτικό - κοινωνικό επίπεδο των ηρώων, αποκαλύπτεται στον αναγνώστη ο χαρακτήρας των ηρώων και ο παλµός µιας αληθινής θεατρικής πράξης σε πραγµατικό χρόνο.

β)

Θα ξεκινήσουµε µε τις εναλλαγές των σκηνών και των επεισοδίων. Στο απόσπασµα από το «αµάρτηµα», πράγµατι παρατηρούµε ξεχωριστές, σχεδόν αυτοτελείς σκηνές, όπως και σε ένα θεατρικό έργο. Παρατηρούµε, λοιπόν, πως στο δοσµένο απόσπασµα, τη σκηνή του θανάτου της άρρωστης Αννιώς στο σπίτι, παρουσία της µάνας και του µικρού Γιωργή, διαδέχεται η σκηνή της άρνησης των αγοριών να συνεισφέρουν οικονοµικά και έπειτα αυτή της διάσωσης του Γιωργή στο χείµαρρο. Αυτές οι σκηνές, αν και έχουν στενή συσχέτιση η µια µε την άλλη, ως προς την πλοκή, αποτελούν διακριτά επεισόδια µε ξεχωριστή λειτουργικότητα το καθένα στην εξέλιξη του µύθου

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




αλλά προωθούν την υπόθεση µέσα από τη διαδοχή και τη σύνθεσή τους. Η εναλλαγή αυτή ξαφνιάζει ευχάριστα τον αναγνώστη και κινητοποιεί το ενδιαφέρον του, κρατώντας τον σε εγρήγορση και αγωνία. Κατά συνέπεια, µε αυτόν τον τρόπο, αποδίδεται ο σπονδυλωτός χαρακτήρας ενός θεατρικού έργου όπως ακριβώς τον ξέρουµε, µε τις σκηνές και τις πράξεις του.

Το δεύτερο στοιχείο το οποίο θα θίξουµε είναι η ηθοποιία, η διαγραφή χαρακτήρων. «Η ικανότητά του να πλάθει ζωντανούς χαρακτήρες» (Κώστας Μπάλάσκας, Γεώργιος Βιζυηνός, Ο Μοσκώβ Σελήµ, Επικαιρότητα, 1997, βλ. και Βιβλίο του Μαθητή) µε ολοκληρωµένες προσωπικότητες και ανθρώπινα πάθη, αποτελεί έντονο δραµατουργικό στοιχείο παραβαλλόµενο µε µεγάλα θεατρικά έργα. Η µάνα, µε έντονο το στοιχείο της βαριάς ενοχής για ένα τραγικό δυστύχηµα, φαίνεται να προσπαθεί να εξιλεωθεί µέσα από σπασµωδικές δράσεις. ∆εν µπορεί να σηκώσει το ηθικό βάρος της πράξης της και δεν αποβάλλει ποτέ τις τύψεις της. Ο Γιωργής, αβέβαιος, φοβισµένος και επιφυλακτικός ως προς τα συναισθήµατα της µητέρας του, αναζητά την αγάπη της. Θα φτάσει να ενηλικιωθεί, ώστε µέσα από τη γνώση να απαλύνει (;) πληγές. Τα αδέλφια, τέλος, αγανακτισµένα από την ανεξήγητη τάση της µάνας τους για υιοθεσίες κοριτσιών βιώνουν την απόρριψη και το διαχωρισµό και αντιδρούν δικαιολογηµένα και έντονα. Το θαυµαστό είναι ότι σ’ αυτούς τους ήρωες, τίποτα δε φαίνεται αφύσικο ή ανολοκλήρωτο. Όλα είναι ανθρώπινα και λογικά. Κανείς από τους χαρακτήρες δε φαίνεται να δρα αδικαιολόγητα ή χωρίς να εξηγείται από το µύθο κάθε τους αντίδραση. Έτσι οι ήρωες µοιάζουν µε τα πρόσωπα ενός θεατρικού έργου που ασκούν όλη τους την υποκριτική τέχνη πάνω στο σανίδι, «ενσαρκώνονται» µπροστά στα µάτια του αναγνώστη και σε «πραγµατικές» διαστάσεις.

Το τρίτο στοιχείο στο οποίο εστιάζουµε είναι η σκηνογραφία και οι «σκηνοθετικές οδηγίες» που είναι διάσπαρτες στο διήγηµα. Η σκηνογραφία, αρχικά διαφαίνεται στην εναλλαγή των χώρων (κλειστός, ανοιχτός, εσωτερικό σπιτιού, ποτάµι). Ο συγγραφέας στήνει το σκηνικό του δίνοντας, ως ισόβιος σκηνοθέτης, τις βασικές οδηγίες σε σχέση µε το χώρο και τα πρόσωπα. Βλέπουµε λοιπόν τον αφηγητή να περιγράφει µε λεπτοµέρεια τους χώρους «Πλησίον αυτής ήτο τοποθετηµένη ανδρική ενδυµασία…αναµµέναι», τις συνθήκες «…τον αφόρητον καύσωνα…κατελήφθηµεν υπό ραγδαιοτάτης βροχής», ακόµα και τη στάση των προσώπων και την τοποθέτησή τους στο χώρο «Η ασθενής ανέπνεε βαρέως…Η µήτηρ µου γονυπετής εθυµίαζε … προσέχουσα επί της επιφανείας του ύδατος» και να αποδίδει εξωγλωσσικά στοιχεία «Γλυκύ και συµπαθητικόν µειδίαµα…». Όλα αυτά τα δεδοµένα από το συγγραφέα δίνουν εικόνα του χώρου, των προσώπων και των συνθηκών, παρουσιάζοντας ξεκάθαρα θεατρικά στοιχεία που η γραφή δυσκολεύεται να αποδώσει. Με τις προσθήκες αυτές αναδύεται η ατµόσφαιρα µιας θεατρικής παράστασης, οι αναγνώστες «µυρίζουν», «βλέπουν», «αγγίζουν»

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




λες και είναι παρόντες κοντά στο σκηνικό της δράσης ή της θεατρικής απόδοσής της στο σανίδι.

Οι διάλογοι τέλος, φωνογραφικά πιστοί, αποκαλύπτουν το χαρακτήρα των ηρώων και ανταποκρίνονται πλήρως στο ήθος και το µορφωτικό - κοινωνικό επίπεδό τους. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί ο διάλογος µάνας Γιωργή µετά το επεισόδιο στο χείµαρρο. Μέσα από αυτόν διαφαίνεται τόσο η παιδικότητα του Γιωργή και το ήθος του, όσο και η επιφυλακτικότητα της ∆εσποινιώς. Ο διάλογος «ζωντανεύει» το κείµενο, του προσδίδει ρυθµό και αποτυπώνει τις κορυφώσεις. Τα πρόσωπα µιλούν και ο αναγνώστης τα «αφουγκράζεται», ακούγεται η ιδιαίτερη φωνή τους, «ζωντανεύουν» µπροστά του και τα νιώθει οικεία.

(Η ενδεικτική απάντηση στο σκέλος αυτό περιλαµβάνει και τα τέσσερα

στοιχεία, ενώ ζητείται να επιλεγούν δύο, ώστε να καλυφθούν όλοι οι πιθανοί συνδυασµοί απαντήσεων.)

Γ1.

Η παρουσίαση του χαρακτήρα της µάνας στο διήγηµα αυτό είναι δυναµική, γίνεται δηλαδή µέσα από τις πράξεις της και όχι διά στόµατος αφηγητή. Η ίδια παρουσιάζεται ως µια γυναίκα αποφασιστική, δυναµική και παθιασµένη, που αναλαµβάνει δράση σε κάθε περίπτωση που αυτό κρίνεται απαραίτητο. Έτσι, όταν εκείνη επιθυµεί να προβεί στην υιοθέτηση ενός δεύτερου κοριτσιού, αν και µοιάζει να ζητά τη συγκατάθεση των λοιπών αρσενικών της παιδιών, ουσιαστικά έχει ήδη λάβει την απόφασή της και είναι έτοιµη να χρησιµοποιήσει οποιοδήποτε µέσο προκειµένου να επιτύχει το στόχο της. Είναι, δηλαδή, µια γυναίκα φαινοµενικά υποταγµένη στους άγραφους νόµους της ανδροκρατούµενης εποχής της, που επιβάλλουν η λήψη των εκάστοτε αποφάσεων να γίνεται αποκλειστικά από τους άνδρες του σπιτιού και επιφανειακά δηµοκρατική στους κόλπους της οικογένειάς της, αφού ζητά τη συγκατάθεση των αγοριών της προκειµένου να πράξει κάτι που θα επηρεάσει και τη δική τους ζωή. Ουσιαστικά, όµως, είναι ανυπότακτη, αφού, παρά την αντίδραση των αρσενικών, εκείνη πράττει σύµφωνα µε τη δική της θέληση και ίσως αυταρχική και ισχυρογνώµων, µιας και εµµένει στην απόφασή της αδιαφορώντας πλήρως για τη δική τους θέση και επιβάλλοντας την στα υπόλοιπα µέλη του σπιτιού, παρά τη ρητή δήλωση της άρνησής τους. Πρόκειται για έναν άνθρωπο πληθωρικό και πεισµατικά αρνούµενο να υποταχτεί στη µοίρα του. ∆ε διστάζει η ∆εσποινιώ η Μηχαλιέσσα να υιοθετήσει συγκρουσιακή συµπεριφορά, να έρθει σε ανοιχτή ρήξη µε τα ίδια της τα παιδιά, αν έτσι πρόκειται να επιτύχει το στόχο της. Ανυποχώρητη και ηγεµονική θέλει κάθε στιγµή να έχει τον έλεγχο. Αρνείται να φανεί αδύναµη και εγκλωβισµένη στις επιλογές της. Αντίθετα, επιχειρηµατολογεί µε αξιοζήλευτη δεινότητα και ευστοχία και επιτίθεται στην ψυχική

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




αδυναµία και το σεβασµό των παιδιών προς το πρόσωπό της. Εκβιάζει την απάντησή τους µέσα από µια έµµεση προειδοποίηση για απώλεια της µητρικής αγάπης. Φαίνεται µια µάνα σκληρή, ιδιοτελής και σχεδόν αδίστακτη, που εξαιτίας της έντονης επιθυµίας της για εξασφάλιση συµπαράστασης στα σχέδιά της, ωθείται για πολλοστή φορά σε διαχωρισµό µεταξύ των παιδιών της.

Η εµµονή της για υιοθεσίες κοριτσιών µάς εντυπωσιάζει, µας εκπλήσσει και µας αγανακτεί. Ίσως, βέβαια, να πρόκειται και για µια γυναίκα απελπισµένη, που βλέπει πως το µοναδικό για εκείνη σχέδιο εξιλέωσής της από το, ανοµολόγητο µέχρι στιγµής, αµάρτηµά της ναυαγεί. Άλλωστε, ας µην ξεχνάµε πως η µάνα εδώ είναι µια αγράµµατη, δεισιδαιµονική και θεοφοβούµενη - θεοσεβούµενη γυναίκα που πιστεύει πως η εξιλέωσή της θα επιτευχθεί µόνο µέσω της εκούσιας αυτοτιµωρίας της µε την ανάληψη της ευθύνης ανατροφής κοριτσιών. Έτσι, φαίνεται να λειτουργεί, τουλάχιστον για όσους δε γνωρίζουν τις βαθύτερες αιτίες αυτής της συµπεριφοράς, συµφεροντολογικά και διαστρεβλώνει τα γεγονότα και την υπόσχεση του Γιωργή. Μοιάζει, λοιπόν, η ∆εσποινιώ η Μηχαλιέσσα, µέσα από το απόσπασµα αυτό, σαν ένα υστερόβουλο άτοµο που υπολογίζει κάθε φορά αποκλειστικά τις δικές του ανάγκες και πράττει ανάλογα αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στους υπόλοιπους, ακόµη και στα ίδια της τα παιδιά. Όλες της οι πράξεις, όµως, όσο αφύσικες κι αν φαίνονται, ερµηνεύονται και δικαιολογούνται όταν αναλογιζόµαστε το έγκληµα. Υπάρχει µια συστοιχία, µια ισορροπία µεταξύ πράξης και συµπεριφοράς, όπως σηµειώνει και ο Κυρ. Πλήσης (Κυρ. Πλήσης, «Γεώργιος Βιζυηνός – µερικές απόψεις για το έργο του» περ. Τετράδια Ευθύνης τ. 29, 1988, σ. 79). Αξίζει πράγµατι να αναφέρουµε αλλά και να θαυµάσουµε τη διεισδυτική ικανότητα της ψυχογραφικής πένας του Βιζυηνού, που ξέρει µε µοναδική µαεστρία όχι µόνο να πλάθει αλλά και να αποκαλύπτει στους αναγνώστες του ρεαλιστικότατους και ολοζώντανους χαρακτήρες – σύµβολα που πάσχουν από τις ενοχές και τις επιλογές τους, αναζητώντας τη λύτρωση – κάθαρση.

Γ2.

Σηµαντική θέση στην αφηγηµατογραφία του Βιζυηνού κατέχει η εναλλαγή αλλά και η διαπλοκή των χρονικών επιπέδων. Με τις αναχρονίες «φωτίζει» σκοτεινά σηµεία στο µύθο, καλύπτει νοηµατικά κενά, «δένει» την αφήγησή του. Στο συγκεκριµένο απόσπασµα παρατηρούµε µια ιδιαίτερη αφηγηµατική επινόηση, τη συνύπαρξη και διαπλοκή των τριών χρονικών επιπέδων που µάλιστα συνδυάζεται µε τον ευθύ λόγο και την προώθηση της αφήγησης από τη µάνα.

Πιο συγκεκριµένα, η µητέρα αξιοποιεί στο αφηγηµατικό παρόν της µια υπόσχεση που δόθηκε στο παρελθόν και τµήµατά της προοικονοµούν στοιχεία του µέλλοντος. Ο Γιωργής, ηθικά υπόχρεος προς τη µητέρα του για

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




τη σωτηρία του στο χείµαρρο, υποσχέθηκε να αναλάβει τα έξοδα µητέρας και θετής κόρης επιστρέφοντας από την ξενιτιά. Το χρονικό επίπεδο του παρελθόντος, λοιπόν, εντοπίζεται στη στιγµή της διατύπωσης της υπόσχεσης από το Γιωργή. Επιπλέον, στο απόσπασµα αυτό καταγράφεται και το µέλλον µε την επίκληση της επανόδου του Γιωργή από την ξενιτιά και µε την εκπλήρωση της υπόσχεσης που είχε δώσει κάποτε, σύµφωνα µε τα λεγόµενα της µάνας. Μεταξύ των τριών χρονικών επιπέδων που συµπλέκονται το µόνο έγκυρο και αληθινό είναι το αφηγηµατικό παρόν. Η διαπλοκή των χρονικών επιπέδων καθιστά, στο παρόν, την υπόσχεση διαπραγµατευτικό ατού της µάνας στη σύγκρουση µε τους γιους της, αφού τους αποδυναµώνει συναισθηµατικά και τους αποκρύπτει την αλήθεια. Η υπόσχεση όµως, και το γνωρίζει καλά αυτό η µάνα, είναι ηθικά έγκυρη αλλά χρονικά άκυρη. Το παρελθόν, λοιπόν, είναι διαστρεβλωµένο συνειδητά όπως και το µέλλον, αφού προεξοφλούνται τόσο η επιστροφή του Γιωργή, στοιχείο το οποίο δεν είναι αυταπόδεικτο, όσο και η εκπλήρωση της υπόσχεσής του, γεγονός στο οποίο δεν είναι πρόθυµος να συναινέσει ο Γιωργής. Ο Βιζυηνός µε τη διαπλοκή του χρόνου συµπληρώνει την ψυχογράφηση της µάνας και ταυτόχρονα προωθεί την αφήγησή του µε άξονα την υπόσχεση.

Η υπόσχεση αποτελεί κοµβικό παράγοντα στη δοµή της αφήγησης. Είναι το αφηγηµατικό στοιχείο που ενώνει τη µέχρι τώρα εξέλιξη του µύθου µε τη συνέχειά του. Κοιτώντας προς το παρελθόν, η αναφορά στην υπόσχεση καλύπτει αφηγηµατικά και χρονικά κενά που σχετίζονται µε την περίοδο από την πρώτη υιοθεσία και µέχρι τη σύγκρουση για τη δεύτερη θετή κόρη, χρονικό διάστηµα για το οποίο λείπουν εκτενείς πληροφορίες. Παράλληλα, γίνεται και ένας αντικειµενικός δείκτης του ισχυρού δεσµού που είχε δηµιουργηθεί ανάµεσα στον αφηγητή και στη µητέρα του µετά από το περιστατικό στο ποτάµι, γεγονός που οδήγησε στην, µερική έστω, αποκατάσταση των σχέσεών τους. Φανερώνονται έτσι και δικαιολογούνται τα αισθήµατα ενοχής που ο Γιωργής έχει προς τη µητέρα. Επίσης, η υπόσχεση επανακινητοποιεί την αφήγηση. Αυτό συµβαίνει γιατί έρχεται να επαναπροσδιορίσει, τρόπον τινά, τη στόχευση του διηγήµατος. Το ενδιαφέρον µας είχε απορροφήσει η στάση που τήρησε η µάνα και η υπόλοιπη οικογένεια µετά από το θάνατο της Αννιώς. Τώρα, η υπόσχεση τροφοδοτεί την αφήγηση µε νέα δεδοµένα και την προσανατολίζει εκ νέου προς το µέλλον και το «ξεχασµένο» αµάρτηµα. Προσηµαίνει την επάνοδο του Γιωργή από την ξενιτιά, καθώς εµφανίζεται ως κάτι σίγουρο που πρόκειται να πραγµατοποιηθεί στο άµεσο µέλλον. Επίσης, η αναφορά στην υπόσχεση, που στο παρελθόν είχε δώσει ο γιος στη ∆εσποινιώ τη Μηχαλιέσσα, αιτιολογεί την αναδροµή που ακολουθεί αµέσως µετά και σχετίζεται µε το περιστατικό στο ποτάµι. Η υπόσχεση αποτελεί στο εξής τον καταλύτη στην εξέλιξη, και µάλιστα ραγδαία, της πλοκής. Καθιστά καίριο ζήτηµα της αφήγησης την

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




επιστροφή του Γιωργή ενώ γίνεται το αντικείµενο της σύγκρουσής του µε τη µάνα που εν συνεχεία θα οδηγήσει στην εκµυστήρευση του µυστικού - αµαρτήµατός της και φυσικά στην κορύφωση και τη λύση του δράµατος. Η προωθητική δύναµη της υπόσχεσης για την αφήγηση αποτυπώνεται και στο ότι το έργο του Βιζυηνού αποκτά πλέον αµιγώς διηγηµατογραφικό χαρακτήρα. Με την υπόσχεση, το διήγηµα αποτινάσσει τα «βαρίδια» του παρελθόντος. Αναδεικνύει ξεκάθαρα τους δύο πρωταγωνιστές του και οδηγείται ταχύτατα στο κεντρικό του επεισόδιο για να πετύχει την κορύφωση.

∆.

Συγκρίνοντας τα δύο κείµενα, γίνεται εξαρχής φανερή η αδυναµία αποκατάστασης της πραγµατικής επικοινωνίας ανάµεσα στα βασικά πρόσωπα, αδυναµία που είναι αποτέλεσµα του γεγονότος πως οι χαρακτήρες έχουν συνείδηση µια διαφορετικής ο καθένας πραγµατικότητας. Οι χαρακτήρες δεν προσπαθούν να εξαπατήσουν ο ένας τον άλλο, αλλά είναι ειλικρινείς και συνεπείς στις προθέσεις τους. Αυτή ακριβώς η ειλικρίνεια δίνει µια τραγική προοπτική στην αδυναµία τους για πραγµατική επικοινωνία. Και στα δύο κείµενα βλέπουµε έναν αδικηµένο γιο να αναζητά και να διεκδικεί τη µητρική στοργή και µια ένοχη και στερητική µάνα να προσπαθεί για την ψυχική της λύτρωση. Και στα δύο κείµενα οι πράξεις των µανάδων δηµιουργούν αµφιβολίες, για τη µητρική αγάπη, στους γιους και αυτές οι αµφιβολίες µεταπλάθονται σε αισθήµατα ενοχής που κατατρύχουν τους γιους. Ο Γιωργής και ο Αντώνης είναι δύο αδικηµένα πρόσωπα που, µεγαλώνοντας δίπλα σε δυο στερητικές µητέρες, βρέθηκαν παγιδευµένα σε µια δίνη ενοχών, που προέκυψε, βέβαια, από τις αµαρτίες και τα αλλεπάλληλα λάθη των γυναικών στο πλαίσιο της προσπάθειάς τους για απενοχοποίηση.

Πιο συγκεκριµένα, στο «Αµάρτηµα της µητρός µου» το συναίσθηµα της ενοχής λανθάνει σε πολλές εκφάνσεις της ψυχικής ζωής του αφηγητή. Υπάρχει στη βάση της εξιδανίκευσης της ζήλιας, στο γεγονός πως απογοήτευσε τους γονείς του µε το να γεννηθεί αγόρι και όχι κορίτσι, στην άρνησή του να υποκαταστήσει την αδελφή του στο θάνατο (φυγή από την εκκλησία µετά την προσευχή της µητέρας), στις τύψεις που του δηµιούργησε η έλλειψη κατανόησης του προβλήµατος της µητέρας και η στάση του απέναντί της (τελετή επίκλησης στο πνεύµα του πατέρα). Αξιοσηµείωτο είναι ότι το ενοχικό σύνδροµο του αφηγητή είναι άµεσο αποτέλεσµα της αβεβαιότητάς του για τα µητρικά συναισθήµατα. Ο Γιωργής, µετά την προσευχή στην εκκλησία, βρίσκεται εγκλωβισµένος σε µια επίπονη, ψυχολογικά, διαδικασία εξακρίβωσης της µητρικής αγάπης. Αδυνατεί να κατανοήσει τη συµπεριφορά της µητέρας και το αίτηµά της προς το Θεό, αντιδρά συναισθηµατικά και έτσι στην τελετή επίκλησης της ψυχής του πατέρα αποκαλύπτει στη µητέρα πως γνωρίζει τι εύχεται. Θα ακολουθήσει, όµως, ένα

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




σχόλιο του ώριµου αφηγητή εκφράζοντας ένα µεταγενέστερο αίσθηµα ενοχής για αυτήν την παιδική, παραπονιάρικη έως αγανακτισµένη αντίδραση («∆εν ησθανόµην ο ανόητος…καρδίαν της»). Ο ώριµος Γιωργής θα θέσει ως στόχο του την ψυχική λύτρωση της µητέρας, θέλοντας έτσι να απαλλαγεί από τη δική του ενοχή για την αδυναµία συναίσθησης του προβλήµατός της. Η εκπλήρωση του στόχου του εξαρτάται απόλυτα από την επίτευξη της λύτρωσης της µητέρας. Όσο αυτή δεν απεγκλωβίζεται από τις ενοχές, τόσο αυτός συνειδητοποιεί ότι δεν µπορεί να αποδεχτεί την αρσενική του φύση, δεν µπορεί να συµβιβασθεί µε την ανικανότητα να προσφέρει στη µητέρα λύτρωση, απλά και µόνο, µέσω της ύπαρξής του. Αξίζει να τονίσουµε ότι η εναλλαγή βεβαιότητας και αµφιβολίας για την αγάπη της µάνας ισχύει µόνο όταν ο αφηγητής µιλάει ως παιδί. Άλλωστε, µετά το επεισόδιο στο χείµαρρο, η δυσάρεστη εµπειρία µε την προσευχή επισκιάζεται από την αυτοθυσία της µάνας και έτσι το παιδί επιβεβαιώνει, έστω και σε µερικό επίπεδο, τη µητρική αγάπη.

Με παρόµοιο τρόπο στο «Γάλα», ο Αντώνης βιώνει έντονα το αίσθηµα της στέρησης της µητρικής αγάπης, εκφράζει το παράπονό του µε δυναµισµό, επιθετικότητα, ειρωνεία και µε κατασταλαγµένο, πια, τρόπο. ∆εν φοβάται να συγκρουστεί µε τη µητέρα («Μπα, πως και το ενδιαφέρον; / …και µου κάνεις την καρδιά περιβόλι…έρχοµαι / Καλά, ντε, µην τρελαίνεσαι κιόλας / Εγώ σου λέω ότι παντρεύοµαι κι εσύ …ρε γαµώτο µου») σε αντίθεση µε το Γιωργή που οι δραµατικές του συγκρούσεις είναι κυρίως εσωτερικές. Η Ρήνα δε διστάζει να εκφράσει τις σκέψεις της για την αδικία της φύσης και της µοίρας σε βάρος του µικρού γιου αδιαφορώντας για τα συναισθήµατα του Αντώνη («Κι είχα ένα αίσθηµα, έτσι, σαν αν είχε στραγγίξει όλο το γάλα µου αυτός και για το µικρό να µην είχε µείνει τίποτα»). Τον αποκαλεί «αυτός», λες και τον θεωρεί υπεύθυνο για τη στέρηση του µητρικού γάλακτος, εντύπωση που ενισχύεται και από τα ακόλουθα λόγια της: «όσο δυνατό το πρώτο παιδί, τόσο αδύναµο θα ‘βγαινε το άλλο. Λες και τη δύναµη την πήρες όλη εσύ και δεν έµεινε τίποτα για τον µικρό». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Αντώνης αισθάνεται ένοχος που θήλασε το µητρικό γάλα, που είναι σωµατικά και ψυχικά υγιής, που έχει εσωτερική δύναµη, που προσπαθεί να επιτύχει τους στόχους του και το κυριότερο που δηµιουργεί την εντύπωση ότι θα τα καταφέρει στην προσαρµογή του στην κοινωνική πραγµατικότητα. Αυτή η ενοχή, όµως, τον οδηγεί σε µια µαχητική αντίδραση απέναντι στη µητέρα που την κατηγορεί για τη στερητική της συµπεριφορά, αλλά την ίδια στιγµή υπόσχεται ότι θα είναι κοντά της σε οικονοµικό και ψυχικό επίπεδο («Μην ανησυχείς και δε θα σας αφήσω έτσι εγώ / Και τα λεφτά θα σας τα στέλνω / …κι από δω θα ρχοµαι»). Η στήριξη της οικογένειας είναι, ίσως, µια αναγκαιότητα, για να ξεπληρώσει την αδικία της µοίρας σε βάρος του Λευτέρη αλλά και να κερδίσει την αγάπη και την εκτίµηση της µητέρας. Άλλωστε, µοναδική αγωνία της µητέρας είναι να µην εγκαταλείψει ο Αντώνης το ρόλο

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




του ως προστάτης του Λευτέρη. Προσπαθεί, µάλιστα, να επιβάλει το αδερφικό ενδιαφέρον ως ηθικό χρέος, ως υποχρέωση ζωής («Εσύ…Εσύ µόνο το Λευτέρη να µην αφήσεις…το Λευτέρη µας, να ‘ρχεσαι να του κάνεις λίγο παρέα, να του µιλάς, να…»), γεγονός που προφανώς επηρεάζει τον τρόπο σκέψης και συµπεριφοράς του Αντώνη.

Τελειώνοντας, γίνεται φανερό από τα παραπάνω ότι αυτός ο κύκλος της ενοχής είναι ένα ψυχολογικό αδιέξοδο. «Πίσω από την επιφανειακή οικογενειακή οµόνοια, αναγκαία µπροστά στην ασθένεια ή στο θάνατο, ανικανοποίητες ατοµικές ανάγκες αναδεύουν θολές καταστάσεις, καλύπτουν βουβές συγκρούσεις ή αποκαλύπτουν χρόνια παράπονα» (Παν. Μουλλάς «Το νεοελληνικό διήγηµα και ο Γ. Μ. Βιζυηνός» στο Γ. Μ. Βιζυηνός, «Νεοελληνικά ∆ιηγήµατα», Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Ερµής, Αθήνα 1980). Ο λόγος των προσώπων είναι ταυτόχρονα οµολογία και απόκρυψη. Ο Γιωργής και ο Αντώνης επιδιώκουν αυτό που ήθελαν πάντα, να είναι δηλαδή αρεστοί στη µητέρα τους. Το βέβαιο είναι ότι και τα δύο κείµενα ενσαρκώνουν την ιστορία ενός ανθρώπου που από τη µια κατατρύχεται από ένα συναίσθηµα ενοχής, από το οποίο δεν µπορεί να απαλλαγεί, και από την άλλη αποζητά την αγάπη εκείνων που αγαπά.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.ΝΕλ3Γ(ε)


ΤΑΞΗ: 3η ΤΑΞΗ ΕΠΑ.Λ. (Α΄ ΟΜΑ∆Α) ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ



Η ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ ΓΕΝΕΣΙΟΥΡΓΟΣ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΝ∆ΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ Από το 2006 (έρευνα ΕΚΚΕ) η σχολική βία στη χώρα µας περιλαµβάνει

καταστροφές σχολικού εξοπλισµού, βανδαλισµούς, πρόκληση σωµατικών βλαβών, λεκτικές προσβολές, εκφοβισµούς και αποκλεισµούς από τις παρέες. Στα αστικά κέντρα εµφανίζεται το µεγαλύτερο ποσοστό. Μαθητές µε χαµηλή βαθµολογία εµπλέκονται περισσότερο σε παρόµοια περιστατικά είτε ως θύτες είτε ως θύµατα. Τα αγόρια είναι συχνότερα δράστες και θύµατα σχολικού εκφοβισµού µε εξαίρεση την περίπτωση σεξουαλικής προσβολής, όπου θύµατα είναι κυρίως τα κορίτσια.

Η σχολική βία ως βία «που εκφράζει αίτηµα» χρειάζεται πάνω απ’ όλα µία απάντηση ανοχής, διαλόγου, στήριξης και διαθεσιµότητας και όχι εύκολες ακυρωτικές λύσεις τύπου «αποδιοποµπαίου τράγου». Στόχος του κάθε σχολείου και της εκπαίδευσης είναι η κοινωνικοποίηση των µαθητών και η ανάδειξη της ατοµικότητας µέσα από τη συλλογικότητα, τη συνεργασία της οµάδας, την αποδοχή του διαφορετικού. Ο στόχος αυτός δεν επιτυγχάνεται, γιατί απλούστατα δεν έχει τεθεί ποτέ. Το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστηµα αδυνατεί να κάνει την αυτοκριτική του και να εκσυγχρονιστεί απαντώντας στην ανάγκη δηµιουργίας ενός οµαδο-συνεργατικού συστήµατος εκπαίδευσης, όπου ο ρόλος του µαθητή θα µεταβληθεί από µία παθητική στάση ατοµικής αποδοχής γνώσεων σε µία ενεργητική αναζήτηση και επεξεργασία γνώσεων, έκφρασης ιδεών και συναισθηµάτων σε οµαδική βάση.

Το κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστηµα µε τη στείρα και άκριτη αποστήθιση της διδακτέας ύλης οδηγεί στην τυποποίηση της γνώσης και στην αδυναµία να αναπτύξει ο µαθητής µία προσωπική σχέση µε αυτή και µέσω αυτής µε τους συµµαθητές του. Το γεγονός αυτό ακυρώνει τους νέους και τους οδηγεί σε σταδιακή συρρίκνωση της εικόνας εκτίµησης του εαυτού τους, σε αδυναµία να εκφράσουν τη µαταίωση και το θυµό τους. Η ανεπάρκεια και η κρίση του εκπαιδευτικού συστήµατος οδηγεί σε διάφορα επεισόδια (βίαιες συµπεριφορές και συγκρούσεις) που αναδεικνύουν τις δυσκολίες κοινωνικοποίησης και ενσωµάτωσης των µαθητών. Έτσι, η σχολική βία αναγορεύεται σε αίτηµα-πρόφαση-αντίδραση.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Το σχολικό περιβάλλον, για να αποκτήσει πρωτίστως σχέσεις συνοχής, αλληλεγγύης και ανθρωπισµού, πρέπει να εκπαιδεύει στο πλαίσιο της οµάδας και όχι να οδηγεί στην αναπαραγωγή ενός εκπαιδευτικού µονόδροµου µε στόχο τη βαθµολογική αξιολόγηση του µαθητή από το δάσκαλο όπως γίνεται σήµερα. Ένα οµαδο-συνεργατικό σύστηµα εκπαίδευσης αποβλέπει στο να κινητοποιήσει το µαθητή µε την ενεργητική ισότιµη συµµετοχή του στο πλαίσιο της µαθητικής οµάδας µε στόχο την κριτική επεξεργασία, κατανόηση, παρουσίαση και αφοµοίωση της διδακτέας ύλης. Ο ρόλος του καθηγητή παραµένει το ίδιο αναγκαίος και σηµαντικός, καθώς κατευθύνει και συντονίζει τις µαθητικές οµάδες στα νέα τους καθήκοντα, αξιολογεί και εµπλουτίζει το έργο τους. Η ανάπτυξη δυναµικής στο πλαίσιο µιας σχολικής οµάδας απαντά στις πρωταρχικές και επιτακτικές ανάγκες των νέων για επικοινωνία, αυτοπραγµάτωση, δηµιουργική έκφραση και αυτοαξιολόγηση.

Ασφαλώς, η βία των µαθητών και των νέων έχει πολλές αιτίες πέραν της µονοδιάστατης σχολικής φίµωσης που υφίστανται. Παράγοντες, όπως η οικογενειακή αποξένωση, η έλλειψη σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οι απρόσωπες σχέσεις γειτονίας, το έλλειµµα φυσικού και κοινωνικού ζωτικού χώρου, η αλλοτρίωση και παθητικοποίηση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, της τηλεόρασης και των Η/Υ, η µαζική προβολή και η ηρωοποίηση της βίας, η αύξηση της φτώχειας, της εγκληµατικότητας και του κοινωνικού ρατσισµού αποτελούν µερικές από τις βασικότερες αιτίες της νεανικής και σχολικής βίας. Όµως, το σχολείο είναι το βασικό εργαστήρι διάπλασης των νέων ανθρώπων και το ουσιαστικότερο µέσο παρέµβασης που διαθέτει η κοινωνία για την ισορροπηµένη και υγιή ψυχοσωµατική ανάπτυξή τους. Εάν δεν αξιοποιηθεί σωστά ο εργαλειακός του χαρακτήρας-κλειδί, τότε η νεολαία και η κοινωνία δεν θα µπορέσουν να αναπτύξουν αντιστάσεις στην κλιµακούµενη βία.

(Μίτση Σχοινά, κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, διασκευή, από το διαδίκτυο)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 80-100 λέξεις.

Μονάδες 25 Β1. «Το σχολικό περιβάλλον, για να αποκτήσει πρωτίστως σχέσεις συνοχής,

αλληλεγγύης και ανθρωπισµού, πρέπει να εκπαιδεύει στο πλαίσιο της οµάδας και όχι να οδηγεί στην αναπαραγωγή ενός εκπαιδευτικού µονόδροµου µε στόχο τη βαθµολογική αξιολόγηση του µαθητή από το δάσκαλο όπως γίνεται σήµερα.» Να αναπτύξετε το περιεχόµενο της παραπάνω φράσης σε 80-100 λέξεις.

Μονάδες 12 Β2. α) Να βρεθούν τα δοµικά µέρη της τρίτης παραγράφου του κειµένου (Το

κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστηµα…αίτηµα-πρόφαση-αντίδραση) Μονάδες 3

β) Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξης της ίδιας παραγράφου. Μονάδες 3

Β3. Ποιος είναι ο τρόπος και το µέσο πειθούς της πρώτης παραγράφου του

κειµένου; (Από το 2006… είναι κυρίως τα κορίτσια.) Μονάδες 7

Β4. α) Να γράψετε µία συνώνυµη λέξη για κάθε µια από τις παρακάτω λέξεις

του κειµένου: συλλογικότητα, µεταβληθεί, στείρα, αποβλέπει, µονοδιάστατης.

Μονάδες 5

β) Να γράψετε τη σηµασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων που

εξασφαλίζουν τη συνοχή του κειµένου που σας δίνεται: Γιατί, Έτσι, Ασφαλώς, Όµως, Εάν

Μονάδες 5 Γ. Σε ένα άρθρο που πρόκειται να δηµοσιευθεί στη σχολική σας εφηµερίδα

αποφασίζετε να αναφερθείτε στα αίτια που ευθύνονται για την έξαρση της ενδοσχολικής βίας αλλά και να προτείνετε τρόπους-δραστηριότητες µέσω των οποίων το σχολείο µπορεί να καλλιεργήσει ένα πνεύµα οµαδικότητας και συνεργασίας µεταξύ των µαθητών.

Μονάδες 40

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.ΝΕλ3Γ(α)


ΤΑΞΗ: 3η ΤΑΞΗ ΕΠΑ.Λ. (Α΄ ΟΜΑ∆Α) ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Η αρθρογράφος αναφέρεται στο πρόβληµα της ενδοσχολικής βίας, του οποίου την έξαρση επιβεβαιώνουν έρευνες. Υποστηρίζει πως το παρωχηµένο εκπαιδευτικό σύστηµα παθητικοποιεί το µαθητή και δεν ευνοεί τη συνεργασία. Έτσι, οι νέοι, αδυνατώντας να αναπτύξουν διαπροσωπικές σχέσεις και έχοντας χαµηλή αυτοεκτίµηση, καταφεύγουν στη βία. Στην άµβλυνση του προβλήµατος αυτού θα µπορούσε να συµβάλει ένα «οµαδο-συνεργατικό» µάθηµα κατά το οποίο ο καθηγητής, λειτουργώντας ως καθοδηγητής, θα οδηγούσε το µαθητή στην αυτενέργεια. Τέλος, επισηµαίνει πως η κοινωνική κρίση και η κρίση του θεσµού της οικογένειας ευνοούν την έξαρση της ενδοσχολικής βίας, τονίζοντας την ανάγκη παρέµβασης του σχολείου για τον περιορισµό της.

Β1. Το εκπαιδευτικό σύστηµα χρειάζεται να αποσκοπεί στην εξέλιξη της

προσωπικότητας του µαθητή και όχι στη στείρα αποµνηµόνευση. Η αντίφαση αυτή, που διαφαίνεται ανάµεσα στο σκοπό του σχολείου και την κακώς εννοούµενη εφαρµογή του, δηµιουργεί µείζον πρόβληµα, καθώς η κοινωνικοποίηση του µαθητή είναι προϋπόθεση για την ένταξή του στην κοινωνία και για την εξασφάλιση της συνοχής στη µαθητική οµάδα. Αποτρεπτικός παράγοντας για την οµαλή αυτή ενταξιακή διαδικασία είναι η άγονη αξιολόγηση η οποία οδηγεί στη χρησιµοθηρική αντιµετώπιση των γνώσεων. Συνεπώς, η ευγενής άµιλλα θα πρέπει να είναι παρωθητικό στοιχείο για την εξάλειψη της βαθµοθηρικής στάσης του µαθητή.

Β2. α) Θεµατική Περίοδος: «Το κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστηµα…

συµµαθητές του.» Λεπτοµέρειες: «Το γεγονός αυτό ακυρώνει τους νέους… των µαθητών.» Κατακλείδα: «Έτσι… αντίδραση.»

β) Η παράγραφος αναπτύσσεται µε τη µέθοδο του αιτίου-αποτελέσµατος.

Αίτιο αποτελούν τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




συστήµατος:«στείρα και άκριτη αποστήθιση της διδακτέας ύλης». Αποτέλεσµα αποτελεί η τυποποίηση της γνώσης, η αδυναµία κοινωνικοποίησης του µαθητή και η ανάδειξη της σχολικής βίας: «οδηγεί στην τυποποίηση… µε τους συµµαθητές του», «οδηγεί σε διάφορα επεισόδια… µαθητών».

Β3. Ο τρόπος πειθούς που χρησιµοποιεί η αρθρογράφος στην πρώτη παράγραφο

προκειµένου να πείσει για την έξαρση της ενδοσχολικής βίας είναι η επίκληση στη λογική. Ως µέσα πειθούς χρησιµοποιεί τεκµήρια µέσω παραδειγµάτων «καταστροφές σχολικού εξοπλισµού, βανδαλισµούς… παρέες» και ερευνητικών πορισµάτων «από το 2006 (έρευνα ΕΚΚΕ)».

Β4. α) συλλογικότητα: οµαδικότητα, συνεργατικότητα

µεταβληθεί: τροποποιηθεί, αλλάξει στείρα: άγονη, άκαρπη αποβλέπει: αποσκοπεί, στοχεύει µονοδιάστατης: µονοσήµαντης, µονόπλευρης

β) γιατί: αιτιολόγηση

έτσι: συµπέρασµα ασφαλώς: επιβεβαίωση όµως: αντίθεση εάν: υπόθεση

Γ. ΕΝ∆ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: «ΕΠΙ-ΒΙΩΝΟΝΤΑΣ» ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αφόρµηση από ένα θέµα της επικαιρότητας Πρώτο ζητούµενο: ΑΙΤΙΑ • Η κρίση του θεσµού της οικογένειας (απουσία, ανοχή...) οδηγεί στην

εσφαλµένη κοινωνικοποίηση του νέου και στην ελλιπή αγωγή. • Τα συµπλέγµατα κατωτερότητας του ατόµου ωθούν στην έντονη

ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση µέσω της επίδειξης ισχύος. • Το ψυχολογικό κλίµα του σχολείου (εξετασιοκεντρικό σύστηµα,

βαθµοθηρία, ανταγωνιστικός χαρακτήρας) και οι κοινωνικές ανισότητες στον χώρο ξεσηκώνουν τις βίαιες αντιδράσεις των νέων, οι οποίοι είναι από τη φύση τους επαναστατικοί.

• Το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστηµα προωθεί την τυποποίηση της γνώσης έναντι της ουσιαστικής αγωγής.

• Ο µιµητισµός λανθασµένων προτύπων και ξενόφερτου τρόπου ζωής.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




• Τα ΜΜΕ, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το διαδίκτυο οδηγούν σε µια σταδιακή εξοικείωση µε σκηνές βίας.

• Τα κοινωνικά προβλήµατα (φτώχεια, ανεργία…) µιας κοινωνίας που δεν ανταποκρίνεται στις νεανικές προσδοκίες ενισχύουν τις αντικοινωνικές συµπεριφορές.

• Ο αστικός τρόπος ζωής, η αποκοπή από το φυσικό περιβάλλον, η καταπίεση από την έλλειψη ελεύθερου χρόνου.

∆εύτερο ζητούµενο: ΤΡΟΠΟΙ-∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ • Προώθηση του δηµοκρατικού χαρακτήρα του σχολείου που θα οπλίζει

τον νέο µε τις αρχές του ανθρωπισµού και θα αποσκοπεί στην ουσιαστική διαπαιδαγώγηση και κοινωνική αγωγή. Όχι στείρα γνώση αλλά υγιή πρότυπα ζωής.

• ∆ιαλεκτική σχέση εκπαιδευτικών-µαθητών. • Εκσυγχρονισµός της εκπαιδευτικής διαδικασίας µε βάση τις σύγχρονες

εκπαιδευτικές προσεγγίσεις (οµαδοσυνεργατική µέθοδος διδασκαλίας…).

• Ουσιαστική διδασκαλία των τεχνών (µουσική, εικαστικά…), ώστε να χαλιναγωγούνται τα πάθη και να εξηµερώνονται τα ήθη.

• Ίδρυση βιβλιοθηκών, αθλητικών χώρων µε στόχο τη δηµιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.

• Οργάνωση πολιτιστικών δρώµενων (θεατρικές οµάδες, χορωδία, εκθέσεις ζωγραφικής-φωτογραφίας…) και προώθηση της συνεργασίας των µαθητών µέσα σε οµάδες, ώστε να αµβλύνονται οι αντιθέσεις.

• ∆ιοργάνωση ηµερίδων-προγραµµάτων για την ευαισθητοποίηση της οικογένειας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Συµπέρασµα, ανακεφαλαίωση.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΤΑΞΗ: 3η ΤΑΞΗ ΕΠΑ.Λ. (Β΄ ΟΜΑ∆Α) ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ



Σεβασµός της διαφορετικότητας, ο µεγάλος στόχος Οι παλαιές και οι νέες µορφές διακρίσεων και µισαλλοδοξίας εξακολουθούν να

διαιρούν τις κοινωνίες σε όλο τον κόσµο. Το αίσθηµα της ξενοφοβίας βρίσκεται σε άνοδο και συχνά γίνεται αντικείµενο

εκµετάλλευσης για δηµαγωγικούς ή σκοτεινούς πολιτικούς σκοπούς. Μέρα µε τη µέρα η διαβρωτική επίδραση της ξενοφοβίας υπονοµεύει τα δικαιώµατα των αµέτρητων θυµάτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στη φετινή Ηµέρα των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων (10 ∆εκεµβρίου 2009), τα Ηνωµένα Έθνη ζήτησαν από όλο τον κόσµο να αγκαλιάσει τη διαφορετικότητα και να δώσει τέλος στις διακρίσεις.

Οι διακρίσεις µπορούν να λάβουν πολλές µορφές, κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές. Μπορεί να πάρουν τη µορφή του θεσµοθετηµένου ρατσισµού ή της εθνοτικής διαµάχης και να εκδηλώνονται µε επεισόδια µισαλλοδοξίας και απόρριψης πέρα από κάθε έλεγχο. Θύµατα των διακρίσεων είναι τα άτοµα ή οι οµάδες ατόµων που θεωρούνται διαφορετικοί, λόγω της φυλής, του χρώµατος, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, της περιουσιακής κατάστασης, του τόπου γέννησης, της αναπηρίας ή του σεξουαλικού τους προσανατολισµού.

Οι διακρίσεις έχουν πολλά επίπεδα. Τον µεγαλύτερο αποκλεισµό και τη µεγαλύτερη περιστολή των δικαιωµάτων τους αντιµετωπίζουν τα περιθωριοποιηµένα άτοµα όταν επιχειρούν να αποκτήσουν πρόσβαση στη στέγαση, την τροφή, την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη και την εκπαίδευση.

Τα άτοµα µε αναπηρία αποτελούν τη µεγαλύτερη και πιο µειονεκτούσα µειονότητα του κόσµου. Για παράδειγµα, το 98% των παιδιών µε αναπηρίες στις αναπτυσσόµενες χώρες δεν πηγαίνει στο σχολείο. Οι αυτόχθονες πληθυσµοί αντιπροσωπεύουν το 5% του συνολικού παγκόσµιου πληθυσµού, αλλά και το 15% των φτωχότερων µελών του. Οι γυναίκες εργάζονται τα δύο τρίτα των ωρών εργασίας και παράγουν τη µισή ποσότητα των τροφίµων παγκοσµίως. Ωστόσο, λόγω των διακρίσεων και των στερεοτύπων σχετικά µε τον ρόλο των φύλων, κερδίζουν µόνο το 10% του παγκόσµιου εισοδήµατος ενώ κατέχουν λιγότερο από το 1% των ιδιοκτησιών σε παγκόσµιο επίπεδο.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειληµµένως ότι όταν οι διακρίσεις, η ανισότητα και η µισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, µπορούν να καταστρέψουν τα ίδια τα θεµέλια των κοινωνιών, να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών. Η Ιστορία έχει επίσης επιβεβαιώσει ότι αυτού του είδους οι αποτρόπαιες πρακτικές δεν έχουν καµία απολύτως θετική πλευρά. Οι διακρίσεις υπονοµεύουν την κοινωνική και οικονοµική συνοχή της κοινωνίας. Αποµυζούν τους πόρους της. Σπαταλούν τα ταλέντα της. Περιθωριοποιούν τα παραγωγικά άτοµα και καταπιέζουν τη δηµιουργικότητά τους.

Οφείλουµε να καταπολεµήσουµε τη µισαλλοδοξία και τα στενά συµφέροντα που γεννούν τις διακρίσεις. Το πράττουµε ήδη. Το όραµα των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, η απόλυτη αποφασιστικότητα και η ενέργειά τους έχουν αποδώσει καρπούς.

Είναι αδιαµφισβήτητο ότι έχουµε επιτύχει αξιοσηµείωτη πρόοδο, αλλά δεν θα πρέπει να σταµατήσουµε εδώ. Οι διακρίσεις δεν εξαφανίζονται µόνες τους. Πρέπει να τις καταπολεµούµε εκεί που εµφανίζονται. Πρέπει να προχωρήσουµε µπροστά και να προχωρήσουµε γρήγορα.

∆εν πρέπει να παραβλέπουµε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µάς κάνει όλους πλουσιότερους. Αντίθετα, η υποβίβαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έχει συνέπειες για όλους µας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις σηµερινές πολυεθνικές και πολυπολιτισµικές κοινωνίες µας. Είναι επίσης εξαιρετικά επείγον να καταπολεµήσουµε τις διακρίσεις σε περιόδους κρίσης, όπως στην τρέχουσα οικονοµική ύφεση, η οποία έχει δυσανάλογες επιπτώσεις για τους περισσότερο ευάλωτους και τις ήδη περιθωριοποιηµένες οµάδες της κοινωνίας. Ο ανταγωνισµός για τους λιγοστούς πλέον πόρους εκθέτει τις µειονότητες σε υπόνοιες και επιθέσεις.

Στις 10 ∆εκεµβρίου 1948, η Οικουµενική ∆ιακήρυξη των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων διακήρυττε κατηγορηµατικά ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώµατα. Περισσότερα από εξήντα χρόνια αργότερα, τα λόγια αυτά ηχούν µε αµείωτη ένταση. Ας κάνουµε τις αρχές της Οικουµενικής ∆ιακήρυξης πραγµατικότητα παντού. Η παγκόσµια ανεκτικότητα και ο σεβασµός της διαφορετικότητας είναι ο µεγάλος µας στόχος.

Κείµενο της Navi Pillay (Ύπατη Αρµοστής των Η.Ε. για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100 περίπου λέξεις.

(25 µονάδες)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




Β 1. α. Να συµπληρώσετε το συµπέρασµα του συλλογισµού, να τον χαρακτηρίσετε ως προς την πορεία της σκέψης. Α. Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειληµµένως ότι όταν οι διακρίσεις,

η ανισότητα και η µισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, µπορούν να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών.

Β. Στις µέρες µας τα φαινόµενα αυτά δεν έχουν εκλείψει από τις κοινωνίες.

Γ. Εποµένως . . . . . . (4 µονάδες)

β. Να αναγνωρίσετε το είδος του κειµένου µε βάση τα δοµικά, υφολογικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά του.

(3 µονάδες) Β2. «Τα άτοµα … σε παγκόσµιο επίπεδο»: ποια µέθοδο πειθούς χρησιµοποιεί η

συγγραφέας στην παράγραφο; (5 µονάδες)

Β3. α. Να εντοπίσετε στο κείµενο τρεις (3) λέξεις, οι οποίες εξασφαλίζουν τη συνοχή προτάσεων ή παραγράφων και να εξηγήσετε το διαρθρωτικό ρόλο τους.

β. υπονοµεύει, µισαλλοδοξία, πολυπολιτισµικές: να γράψετε µία πρόταση για κάθε λέξη, ώστε να αναδεικνύεται η σηµασία της.

(6 µονάδες) Β4. α. «Οι διακρίσεις … κάθε έλεγχο»: ποιον τρόπο ανάπτυξης εντοπίζετε στο

απόσπασµα της παραγράφου; β. «Οι διακρίσεις … προσανατολισµού»: ποια είναι τα δοµικά στοιχεία

της παραγράφου; (7 µονάδες)

Β5. «∆εν πρέπει να παραβλέπουµε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µάς κάνει όλους πλουσιότερους»: να αναπτύξετε την πρόταση αυτή σε παράγραφο αιτιολόγησης 80 περίπου λέξεων.

(10 µονάδες) Γ. «Η παγκόσµια ανεκτικότητα και ο σεβασµός της διαφορετικότητας είναι ο

µεγάλος µας στόχος». Η συγγραφέας διατυπώνει την άποψη αυτή ως επιστέγασµα του προβληµατισµού της. Με αφετηρία αυτή την πρόταση να συντάξετε ένα κείµενο 600 λέξεων, το οποίο θα διαβάσετε στην τάξη µε σκοπό να καταδείξετε και να αιτιολογήσετε τους παράγοντες απόρριψης της διαφορετικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και να εξηγήσετε τους τρόπους µε τους οποίους θα επιτευχθεί ο στόχος της συγγραφέως.

(40 µονάδες)

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




ΤΑΞΗ: 3η ΤΑΞΗ ΕΠΑ.Λ. (Β΄ ΟΜΑ∆Α) ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η συγγραφέας του κειµένου µε αφορµή την Ηµέρα των Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων αναφέρεται στην αναγκαιότητα προάσπισης του δικαιώµατος της διαφορετικότητας. Αρχικά επισηµαίνει τις πολλαπλές µορφές και τα επίπεδα των διακρίσεων που είτε εκδηλώνονται µε επεισόδια µισαλλοδοξίας και απόρριψης είτε µε περιστολή των δικαιωµάτων ατόµων ή κοινωνικών οµάδων. Τα φαινόµενα αυτά υπονοµεύουν τις σχέσεις των κρατών και την κοινωνική συνοχή, αλλά και καταπιέζουν τη δηµιουργικότητα ατόµων ικανών να προσφέρουν. Χωρίς να παραγνωρίζει την αξιοσηµείωτη πρόοδο που έχει συντελεστεί, κρίνει επιτακτική την ανάγκη της περαιτέρω καταπολέµησης της µισαλλοδοξίας και των συµφερόντων που προκαλούν τις διακρίσεις ειδικά σε περιόδους γενικότερης κρίσης, όπως η σηµερινή. Στόχος λοιπόν ήταν και παραµένει η ανεκτικότητα και ο σεβασµός στη διαφορετικότητα.

Β1. α. Εποµένως και στις µέρες µας οι διακρίσεις, η ανισότητα και η

µισαλλοδοξία µπορούν να δηλητηριάσουν τις σχέσεις µεταξύ των εθνών. Ο συλλογισµός χαρακτηρίζεται παραγωγικός, επειδή από µία γενική τεκµηριωµένη διαπίστωση στην πρώτη προκείµενη (Η ιστορία … εθνών), καταλήγει στο ειδικότερο συµπέρασµα (Εποµένως … των εθνών: αναφέρεται στη δηλητηρίαση των σχέσεων των εθνών και στις µέρες µας), το οποίο αποτελεί επαλήθευση της αρχικής θέσης σήµερα.

β. Το κείµενο είναι άρθρο. ∆ιαθέτει τίτλο και το µέγεθός του είναι

ευσύνοπτο. Η συντάκτρια πραγµατεύεται ένα θέµα µε χαρακτήρα επικαιρικό, δηλαδή το σεβασµό στη διαφορετικότητα. Στην αρχή δίνεται η αφόρµηση του άρθρου (Παγκόσµια ηµέρα των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων). Στο κύριο µέρος του άρθρου αναπτύσσεται ο σεβασµός της διαφορετικότητας, αλλά και αποτυπώνεται η σύγχρονη πραγµατικότητα των διακρίσεων. Η συγγραφέας εκ µέρους των Ηνωµένων Εθνών απευθύνει έκκληση στην παγκόσµια κοινότητα να γίνει σεβαστή η διαφορετικότητα υπενθυµίζοντας ότι τελικός σκοπός

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




είναι η κατίσχυση των αρχών της Οικουµενικής ∆ιακήρυξης Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων. Το ύφος του κειµένου είναι σοβαρό και αντικειµενικό µε σαφείς θέσεις και τεκµήρια, ώστε να εξασφαλιστεί η καθολικότητα των απόψεων. Η χρήση α’ πληθυντικού (Οφείλουµε…, πράττουµε…, έχουµε επιτύχει…, προχωρήσουµε…, ∆εν πρέπει να παραβλέπουµε …, Ας κάνουµε…, ο µεγάλος µας στόχος) εξασφαλίζει την αµεσότητα. Η συντάκτρια απευθύνεται στους αναγνώστες της παροτρύνοντάς τους να οικειωθούν και να υιοθετήσουν τις αρχές του ανθρωπισµού και της ισότητας. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. Ο ρηµατικός χρόνος είναι παροντικός για να δοθεί έµφαση και να αποτυπωθεί η σηµερινή εικόνα του φαινοµένου.

Β2. Η συγγραφέας χρησιµοποιεί την επίκληση στη λογική. Στην αρχή της

παραγράφου παραθέτει τη θέση της (Τα άτοµα µε … του κόσµου). Στη συνέχεια χρησιµοποιεί ως µέσα πειθούς τα τεκµήρια: i. παράδειγµα (Για παράδειγµα, το … στο σχολείο) και ii. στατιστικά στοιχεία (Οι αυτόχθονες … 5% του … και το 15% των

φτωχότερων µελών του./ Οι γυναίκες εργάζονται … παγκοσµίως. /Ωστόσο … κερδίζουν µόνο το 10% … λιγότερο από το 1% των ιδιοκτησιών σε παγκόσµιο επίπεδο.).

Με την επίκληση στη λογική η συγγραφέας πείθει για την ορθότητα της άποψής της. Με τα τεκµήρια αποσαφηνίζει την αποδεικτέα θέση και ενισχύει την αποδεικτική αξία µε αναντίρρητα στοιχεία.

Β3. α. λόγω (3η §): αιτιολογεί την προηγούµενη θέση (άτοµα που θεωρούνται

διαφορετικά). Για παράδειγµα (5η §): επεξηγεί, αποσαφηνίζει µε εισαγωγή παραδείγµατος την αρχική αποδεικτέα θέση (Τα άτοµα µε αναπηρία αποτελούν τη µεγαλύτερη και πιο µειονεκτούσα µειονότητα του κόσµου). Ωστόσο (5η §): εισάγει αντίθεση προς τα προηγούµενα (παραγωγή της µισής ποσότητας τροφίµων). Εναλλακτικά: (Η Ιστορία έχει) επίσης (6η §): προσθήκη επιχειρήµατος Αντίθετα (9η §): αντίθεση, εναντίωση προς την αρχική θέση (∆εν πρέπει να παραβλέπουµε … πλουσιότερους).

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




β. Η έξαρση της εγκληµατικότητας υπονοµεύει την κοινωνική αρµονία. Οι πολυπολιτισµικές κοινωνίες είναι αποτέλεσµα της µετακίνησης πληθυσµών και της συνύπαρξης ανθρώπων µε διαφορετικές καταβολές. Ο πολιτικά φανατισµένος εκδηλώνει τη µισαλλοδοξία ως παραλήρηµα µίσους και οργής προς κάθε άποψη διαφορετική από τη δική του.

Β4 α. Το απόσπασµα της παραγράφου αναπτύσσεται µε διαίρεση. Τα

συστατικά στοιχεία της διαίρεσης είναι: Α. ∆ιαιρετέα έννοια: διακρίσεις Β. ∆ιαιρετική βάση: µορφές Γ. Μέλη της διαίρεσης: κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές,

θεσµοθετηµένου ρατσισµού ή της εθνοτικής διαµάχης (ως ειδικές αποσαφηνίσεις της διαιρετικής βάσης)

β. Θεµατική περίοδος: Οι διακρίσεις µπορούν να λάβουν πολλές µορφές,

κρυφές ή ολοφάνερες, δηµόσιες ή ιδιωτικές. Λεπτοµέρειες ανάπτυξης: Μπορεί να πάρουν τη µορφή … προσανατολισµού. Επεξηγούνται οι µορφές διακρίσεων. Στην επόµενη φράση παρατίθενται τα θύµατα των διακρίσεων και οι λόγοι για τους οποίους θεωρούνται κάποιοι άνθρωποι διαφορετικοί. Κατακλείδα: ∆εν υπάρχει.

Β5. Είναι γεγονός ότι η απόρριψη της διαφορετικότητας αναδεικνύει την ανάγκη

προστασίας των δικαιωµάτων µε ευεργετικά αποτελέσµατα για το άτοµο και την κοινωνία. Ο άνθρωπος επιδεικνύοντας σεβασµό και ανοχή στο συνάνθρωπο εµπλουτίζεται ως προσωπικότητα και καταξιώνεται ηθικά. Η κοινωνία προοδεύει όχι µόνο υλικά, µα κυρίως ηθικά και πνευµατικά, επειδή αναγνωρίζει ως ίσους και τους διαφορετικούς και µε άξονα τη συλλογική δράση διαµορφώνει συνθήκες αρµονίας και ευηµερίας. Έτσι πραγµατώνονται οι θεµελιώδεις αρχές της ∆ηµοκρατίας και του κράτους δικαίου. Συνεπώς ο σεβασµός των δικαιωµάτων καθιστά πλουσιότερους άτοµα και λαούς.


ΠΡΟΛΟΓΟΣ Συµµαθήτριες και συµµαθητές, οι σύγχρονες κοινωνίες χαρακτηρίζονται από τη συνύπαρξη ατόµων διαφορετικών δυνατοτήτων και πεποιθήσεων. Αυτή η ποικιλία απαιτεί το σεβασµό της προσωπικότητας όλων των ανθρώπων, την ανοχή στην ποικιλοµορφία και την άρση των διακρίσεων, ώστε να µπορέσει ο νέος τύπος

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




συµβίωσης των ανθρώπων να λειτουργήσει. Ωστόσο, παρά το δηµοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα των αναπτυγµένων κοινωνιών διαρκώς παρουσιάζονται φαινόµενα απαξίωσης της διαφορετικότητας και προσβολής της προσωπικότητας ατόµων που διαφοροποιούνται ως προς την καταγωγή, τις αντιλήψεις, τις επιλογές ή τις ικανότητες από αυτό που θεωρείται «κανονικό» σε κάθε κοινωνία. (Παράγοντες απόρριψης της διαφορετικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες) 1η § Ειδικότερα ένα τµήµα του πληθυσµού που αρνείται το διαφορετικό κατατρύχεται από ιδεοληψίες και συµπλεγµατικές αντιδράσεις. • Η συνεχιζόµενη κρίση του αξιακού συστήµατος οδηγεί στην απουσία

γνήσιου πνεύµατος ανθρωπισµού ή στην υποκριτική µόνο παρουσία του.

• Αναβιώνουν και ενισχύονται φοβικές αντιλήψεις και ιδεολογίες, οι οποίες επιβεβαιώνουν την ανωτερότητα µέσα από το στιγµατισµό του διαφορετικού.

• Έτσι εντείνεται η προσπάθεια της κοινωνίας να κρατήσει το συµπαγή της χαρακτήρα επισείοντας απειλές σε όποιον ανήκει στις «διαφορετικές» κατηγορίες.

2η § Οι ανασφάλειες και οι φοβίες, οι οποίες τείνουν να εξελιχθούν σε οµαδικές ψυχώσεις, οφείλονται στην κρίση φορέων αγωγής και κυρίως στην απουσία διαλόγου. • Η έλλειψη διαλόγου στην οικογένεια συντηρεί την καχυποψία του

ατόµου απέναντι στο διαφορετικό. Πολλές φορές µάλιστα ενισχύεται, όταν οι γονείς εµφορούνται από ακραίες ιδεολογίες.

• Στερεότυπα και προκαταλήψεις εµφυτεύονται από πολύ νωρίς στην κοινωνική συνείδηση του ατόµου και γίνονται αιτίες απόρριψης του διαφορετικού.

• Ειδικότερα στην εκπαίδευση απουσιάζει το ανθρωπιστικό περιεχόµενο µε αποτέλεσµα να ευνοούνται οι κατηγοριοποιήσεις και οι διακρίσεις των ανθρώπων.

• Ο αλλιώτικος λοιπόν εµπεριέχει εξ ορισµού το διαφορετικό και κατ’ επέκταση το επικίνδυνο. Έτσι χαρακτηρίζεται ως «ασθενής» από τα «υγιή» µέλη της κοινωνίας.

3η § Η απορριπτική αυτή τάση του διαφορετικού ενισχύεται στον κοινωνικό και οικονοµικό χώρο. • Ο µεγάλος αριθµός των οικονοµικών µεταναστών και των πολιτικών

προσφύγων έχει προκαλέσει έξαρση των ρατσιστικών ιδεολογιών και φορέων τους. Οι µετανάστες και οι πρόσφυγες γίνονται θύµατα

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




εκµετάλλευσης και ρατσιστικών συµπεριφορών, οι οποίες αναβιώνουν στις χώρες υποδοχής τους.

• Οι σύγχρονες απρόσωπες και µαζοποιηµένες κοινωνίες υιοθετούν τον τυποποιηµένο και οµοιόµορφο τρόπο σκέψης και ζωής. Εξοστρακίζονται, όµως, όσοι άνθρωποι, ιδέες ή εικόνες ταράζουν την αποδεκτή ισορροπία.

• Η απόρριψη του ανθρώπου από άνθρωπο «ηθικοποιείται» µε την υποτίµηση του θεωρούµενου ως «άλλου», διαφορετικού.

4η § Η άνιση κατανοµή πλούτου και δύναµης οδηγεί σε στέρηση βασικών δικαιωµάτων σε άτοµα, τα οποία δεν έχουν είτε την οικονοµική δυνατότητα είτε τη µόρφωση για να αντισταθούν και έτσι περιθωριοποιούνται. • Η υποχώρηση του κράτους πρόνοιας, ο συγκεντρωτισµός της εξουσίας

και η γραφειοκρατία δηµιουργούν κατηγορίες ευνοηµένων και µη στα πλαίσια της ίδιας κοινωνίας.

• Επιπλέον ο σύγχρονος άνθρωπος ναρκώθηκε από την υλική ευµάρεια και περιχαρακώθηκε αυτιστικά στο µικρόκοσµο των απολαύσεων αδιαφορώντας για το συνάνθρωπό του.

Για όλους αυτούς τους λόγους το διαφορετικό απορρίπτεται, περιθωριοποιείται, ενώ οι διακρίσεις εξακολουθούν µε κάθε µορφή να επιβιώνουν και να θέτουν υπό αµφισβήτηση το δηµοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα των σύγχρονων κοινωνιών. Γι’ αυτό απαιτείται (Τρόποι µε τους οποίους θα επιτευχθεί ο στόχος της παγκόσµιας ανεκτικότητας και ο σεβασµός της διαφορετικότητας) 1η § Να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος των ηθικών αξιών απέναντι στις υλικές και οι άνθρωποι να επιδιώξουν την ηθικοπνευµατική τους ολοκλήρωση. • ∆ιαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς στο εσωτερικό της οικογένειας µε

έµφαση στο σεβασµό της ετερότητας και στο πνεύµα ανεκτικότητας. • Ανθρωπιστική παιδεία και διαπολιτισµική εκπαίδευση µέσα από

µαθήµατα ανθρωπιστικού κυρίως χαρακτήρα (ιστορία, γλώσσα, θρησκευτικά), προγράµµατα ανταλλαγής µαθητών και οµαδικές εργασίες στις οποίες θα συµµετέχουν γηγενείς και αλλοδαποί µαθητές

2η § Η πολιτεία απαιτείται να πάρει πρωτοβουλίες µε σκοπό τον περιορισµό των ανισοτήτων και τη διασφάλιση της δηµοκρατικής λειτουργίας των θεσµών. • Η τήρηση και η διασφάλιση της αξιοκρατίας, της ισονοµίας και της

ισότητας πρέπει να αποτελέσουν πρωταρχικό µέληµα των αρχών κάθε κράτους.

ÏÅÖÅ

ÈÅÌÁÔÁ 2012




• Αυτά θα οδηγήσουν στην ενσυνείδητη και κριτική αντιµετώπιση των κοινωνικών αλλαγών που συντελούνται, καθώς και στην ανοχή της κοινωνικής ποικιλοµορφίας.

3η § Οι ∆ιεθνείς Οργανισµοί και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις µπορούν µε τη δράση τους να αµβλύνουν την αρνητική εικόνα για το διαφορετικό και να δηµιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την κοινωνική αποδοχή του. • Οφείλουν να αναλάβουν εθελοντικές πρωτοβουλίες στήριξης των

αδυνάτων και να προβούν αφενός σε εντατικότερη ενηµέρωση των πολιτών για την αξία της διαφορετικότητας και αφετέρου σε αυστηρότερη κριτική των ενεργειών της εκάστοτε κρατικής εξουσίας.

• Έτσι θα εφαρµοστούν γενικευµένα οι διεθνείς συνθήκες από τους ∆ιεθνείς Φορείς και όχι µε επιλεκτική ευαισθησία.

4η § Τα Μέσα Ενηµέρωσης, αφού απεγκλωβιστούν από οικονοµικά και πολιτικά συµφέροντα, θα µπορέσουν να αφυπνίσουν τους πολίτες και να τους ενηµερώσουν για τα δικαιώµατά τους. • Ως ο ισχυρότερος ανώνυµος παιδαγωγός, οφείλουν µε παιδευτικά

προγράµµατα και εκποµπές να καταστήσουν το διαφορετικό οικείο, να αποµυθοποιήσουν την αρνητική του επενέργεια στη συλλογική συνείδηση.

• Με εµφανίσεις σε τηλεοπτικά προγράµµατα θα δραστηριοποιηθούν και οι πνευµατικοί άνθρωποι, οι οποίοι θα αναδείξουν την ισότητα και την ανθρώπινη αξία.

• Έτσι όσοι θεωρούν ότι ανήκουν στην οµάδα των «κανονικών» θα κατανοήσουν ότι για απροσδιόριστους λόγους ίσως βρεθούν στη θέση του στιγµατιζόµενου «διαφορετικού».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Φίλοι µου, κάθε άνθρωπος ως µοναδική προσωπικότητα έχει τη δική του αναντικατάστατη συµµετοχή στο κοσµικό έργο. Η σύνθεση των διαφορών δηµιουργεί την αρµονία στον κόσµο σα να πρόκειται για µια κοσµική ορχήστρα, η οποία συνθέτει τον οικουµενικό ρυθµό. Έτσι καθίσταται οµορφιά και αρετή η διαφορετικότητα, ενώ ο άνθρωπος υψώνεται ως αξία πάνω από κατασκευασµένες διαφορές και διακρίσεις. Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ 2012

Documents

Transcript of ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ 2012