Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ

Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης ΝοσημάτωνΑγράφων 3- 5 Μαρούσι 15123 210 5212000infokeelpnogr httpwwwkeelpnogr

Ιανουάριος 2012 ISSN 1792-9016Αρ 11 Έτος 1ο

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιστημονικός Υπεύθυνος Έκδοσης

Χ Χατζηχριστοδούλου

Επιστημονική Επιτροπή

Ν ΒακάληςΕ ΒογιατζάκηςΠ Γαργαλιάνος- ΚακολύρηςΜ Δαιμονάκου- ΒατοπούλουΙ ΛεκάκηςΧ ΛιονήςΑ ΠανταζοπούλουΒ ΠαπαευαγγέλουΓ ΣαρόγλουΑ Τσακρής

Συντακτική ομάδα

Μ ΑγγελοπούλουΡ ΒώρουΦ ΚουκουριτάκηςΚ ΜέλλουΤ ΠατουχέαςΒ ΡουμελιώτηΒ ΣμέτηΧ ΤσιάραΜ ΦωτεινέαΕ Χατζηπασχάλη

Επιλογές

Περιεχόμενα

Κυρίως θέμα Η ανάπτυξη του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών (ΕΑΝ) 2-4Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης 5-7Ειδικές συμμετοχές 8-31Δράσεις γραφείων 32-33Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία 34Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες 35-36Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα 37Επερχόμενα συνέδρια 38Το αίνιγμα του μήνα 39Επιδημίες στον κόσμο 39Η συνέντευξη του μήνα 40-41Μύθοι και αλήθειες 42ΜΗΚΥΟ που ασχολούνται με τον καρκίνο 43-44Νέα από την Διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ 45

Ο πολυβραβευμένος ακαδημαϊκός και καθηγητής επιδημιολογίας Δ Τριχόπουλος σε συνέντευξή του στο ενημερωτικό δελτίο αναφέρει ότι η σωστή διατροφή (Μεσογειακή διατροφή) μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5 -10 Επίσης επισημαί-νει ότι ldquoΗ πρόληψη θα εξακολου-θήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύ-τερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θερα-πεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέεςrdquo

Περισσότερα στη σελίδα 40

Η οργάνωση και λειτουργία του ΕΑΝ αποτελεί την πρώτη δράση του 5ου άξονα παρέμβασης του εθνικού προ-γράμματος για τον καρκίνο 2011-2015 Στα τριάμισι χρόνια που το ΕΑΝ λειτουργεί υπό την αρμοδιότητα του ΚΕΕΛΠΝΟ παρατηρήθηκε σημα-ντική αύξηση στις καταγραφόμενες περιπτώσεις και στα συμμετέχοντα νοσοκομεία Η βασική αποστολή του ΕΑΝ είναι η ανάπτυξη λειτουργία και συνεχής βελτίωση ενός εθνικού πλη-θυσμιακού μηχανισμού για την κα-ταγραφή των νέων περιπτώσεων και μεταστάσεων καρκίνου πανελλαδικά από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα αλλά και ενός μηχανισμού για την επεξεργασία και διάθεση των συλλεγομένων δεδομένων και των σχετικών αποτελεσμάτων

Περισσότερα στη σελίδα 2

Εξελίξεις στη μάχη εναντίον του καρκίνου

Ο καρκίνος εξακολουθεί να αποτελεί πολύ μεγάλη απειλή για τις αναπτυγ-μένες χώρες με σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή την κοινωνική συνοχή και την οικονομική δραστηριότητα Η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου αυξάνεται ενώ η θνησιμότητα εμφανίζει πτωτικές τάσεις Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί την κύρια αιτία της αύξησης των κρου-σμάτων ενώ παράλληλα η πρόοδος στη θεραπεία είναι υπεύθυνη για την μείωση της θνησιμότητας Οι ασθενείς με διαγνωσθέντα καρκίνο που επιβιώνουν ολοένα και αυξάνο-νται με απόλυτο αριθμό 25 εκατομμυρίων παγκοσμίως Έτσι μια νέα ομάδα ατόμων με ειδικές ανάγκες έχει γεννηθείΗ πρόληψη έχει συμβάλλει σημαντικά στον περιορισμό των κρουσμάτων καρ-κίνου σε ορισμένες χώρες όπως η αντικαπνιστική εκστρατεία το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας κλπΗ έγκαιρη διάγνωση μέσω της μαστογραφίας του PSA της ελικοειδούς αξο-νικής τομογραφίας σε καπνιστές της εξέτασης κατά Παπανικολάου έχουν συμβάλλει στην αύξηση των ιαθέντων από καρκίνο καθώς επίσης και στην μακρόχρονη επιβίωση Από θεραπευτικής πλευράς τα βήματα που έχουν γί-νει είναι σημαντικά και ελπιδοφόρα Καταρχήν η συστηματική και αρμονική συνεργασία των ειδικοτήτων της ογκολογίας αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο Η τεχνολογική επανάσταση στην ακτινοθεραπεία οι νέες χειρουργικές τεχνι-κές η εξέλιξη της μοριακής βιολογίας και η εισαγωγή νέας γενιάς φαρμάκων μικρομοριακών και στοχευμένων έχουν δημιουργήσει βάσιμες ελπίδες ότι σύ-ντομα η πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο θα ξεπεράσει το φράγμα του 65 που είναι σήμεραΤέλος η υποστηρικτική και ανακουφιστική αγωγή αποτελούν καθημερινή πρα-κτική ώστε οι ασθενείς με καρκίνο να διατηρούν καλή ποιότητα στη ζωή τους Στο παρόν τεύχος του ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ όλα τα ανωτέρω καταγράφονται σε συγκεκριμένους όγκους όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας του μαστού και του παχέος εντέρου όπου οι εξελίξεις στην πρό-ληψη έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι πασιφανείς Βεβαίως πολλά έχουν να γίνουν ακόμα και θα γίνουν σε όλους τους τομείς ώστε ο καρκίνος να ελεγχθεί αποτελεσματικότερα

Πάρις Α Κοσμίδης

2

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

Κυρίως θέμα

Η ανάπτυξη του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών (ΕΑΝ)

Ο καρκίνος αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας και μία από τις κύριες αιτίες θανάτου τόσο στη χώρα μας όσο και σε παγκόσμια κλίμακα Στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι μέχρι το 2020 34 εκατ Ευρωπαίοι θα διαγνωσθούν με καρκίνο ενώ πάνω από 21 εκατ θα πεθάνουν Όπως δείχνουν οι εκτιμήσεις ένας στους τρείς Ευρωπαίους θα αναπτύξει καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του ενώ ένας στους τέσσερις θα πεθάνει από τη νόσο Στην Ελλάδα σύμφωνα με τελευταίες εκτιμήσεις του IARC (International Agency for Researchon Cancer) διαγιγνώσκονται σχεδόν 37000 νέες περιπτώσεις καρκίνου ετησίως ενώ οι θάνατοι από καρκίνο υπολογίζονται σε 24000 ετησίως [1] Επιπλέον η Ελλάδα παρουσιάζει σταθερή αυξητική τάση στους θανάτους από καρκίνο και έντονες γεωγραφικές διαφοροποιήσεις μεταξύ βορρά και νότου για ορισμένους τύπους καρκίνου σε αντίθεση με τις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες όπου οι τάσεις είναι πτωτικές από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 [2]

Εξαιτίας των ανησυχητικών διαστάσεων που λαμβάνει το πρόβλημα η καταπολέμησή του ξε-κίνησε να αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση επίσημα το 2008 επί Σλοβενικής Προεδρίας Τα συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) που ακολούθησαν (COM (2009) 291-2462009) [3] για την καταπολέμηση του καρκίνου εστίασαν και αναφέρθηκαν με σαφή-νεια στα θέματα i) της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης μέσω των πληθυσμιακών προ-συμπτωματικών ελέγχων διαλογής (screening) και ii) της συστηματικής συλλογής έγκυρων και αξιόπιστων δεδομένων για τον καρκίνο μέσω της ορθής λειτουργίας των εθνικών (πληθυσμια-κών) αρχείων νεοπλασιών των κρατών-μελών για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος σε κάθε χώρα και τη δυνατότητα συγκρίσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Ως εκ τούτου η πλήρης λειτουργία των αρχείων νεοπλασιών η ενημέρωση η εκπαίδευση του πληθυσμού και η διενέργεια προσυμπτωματικών πληθυσμιακών ελέγχων διαλογής με 100 κά-λυψη του πληθυσμού για τους τύπους καρκίνου οι οποίοι ενδείκνυνται διεθνώς (μαστός τράχηλος μήτρας και παχύ έντερο) θεωρήθηκαν και προτάθηκαν από την ΕΕ ως αναπόσπαστα κομμάτια της υγειονομικής πολιτικής της κάθε χώρας κράτους-μέλους Επισημαίνεται παγκοσμίως ότι τα αρχεία νεοπλασιών είναι το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του προβλήματος και την αξιολόγηση με βάση τον πληθυσμό τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου τη θεραπεία και την επιβίωση [4]

Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία δε διαθέτει αξιόπιστο αρχείο καταγραφής καρκίνου Το αρχείο πέρασε στο ΚΕΕΛΠΝΟ με το Ν33702005 ωστόσο άρχισε να λειτουργεί ουσιαστικά από τον Ιούνιο του 2008 Αποτέλεσε συνέχεια των δύο μηχανισμών κατα-γραφής των νέων περιπτώσεων κακοήθων νεοπλασιών ετησίως που λειτούργησαν αρχικά στην Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ) με τίτλο laquoΕτήσια Στατιστική Έρευνα του Καρκίνουraquo από το 1967-1982 ενώ στη συνέχεια στη διεύθυνση υγιεινής του Υπουργείου Υγείας με τίτλο laquoΕθνικό Αρχείο Νεοπλασιώνraquo από το 1990-2005 Ο δεύτερος μηχανισμός εξέδωσε στοιχεία μόνο για την περίοδο 1990-91 χωρίς να υπάρξει συνέχεια Τα δεδομένα αξιολογήθηκαν ως ελλιπή ενώ δεν υπήρξε ηλεκτρονικό αρχείο καταγραφής από το 1994 έως το 2008 που μεταφέρθηκε στο ΚΕΕΛΠΝΟ Στα τριάμισι χρόνια που το ΕΑΝ λειτουργεί υπό την αρμοδιότητα του ΚΕΕΛΠΝΟ παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση στις καταγραφόμενες περιπτώσεις και στα συμμετέχοντα νο-σοκομεία Ωστόσο τα δεδομένα που συλλέγονται παραμένουν ελλιπή και εκτιμάται ότι αντι-στοιχούν στο 30 των νέων περιπτώσεων καρκίνου της χώρας μας ετησίως Σημειώνεται ότι το επιδημιολογικό σύστημα δήλωσης μέχρι σήμερα βασίζεται στην εθελοντική συμμετοχή των εργαστηρίωνκλινικών το λεγόμενο παθητικό σύστημα δήλωσης

Η οργάνωση και λειτουργία του ΕΑΝ αποτελεί την πρώτη δράση του 5ου άξονα παρέμβασης του εθνικού προγράμματος για τον καρκίνο 2011-2015 Η ανάπτυξη του laquoνέουraquo ΕΑΝ έγινε με-λετώντας τη διεθνή βιβλιογραφία τις προδιαγραφές του SEER (Surveillance Epidemiology End Points Results) των ΗΠΑ και του MECC (Middle Eastern Cancer Consortium) τη λειτουργία άλ-λων ευρωπαϊκών αρχείων όπως της Ολλανδίας καθώς και μέσω της συμμετοχής σε ευρωπαϊκά προγράμματα όπως του Eurochip II amp III Επιπλέον το νέο ΕΑΝ αναπτύσσεται σε συνεργασία με την επιστημονική επιτροπή των ειδικών για το ΕΑΝ η οποία έχει συσταθεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ και την οποία αποτελούν οι κκ Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη διευθύντρια παθολογοανατομικού ερ-γαστηρίου του νοσ laquoΜεταξάraquo Μαρία Δαιμονάκου-Βατοποπούλου διευθύντρια παθολογοανατο-μικού εργαστηρίου του νοσ laquoΣισμανόγλειοraquo Δημήτρης Καρακάσης διευθυντής αιματολογικού

3

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

τμήματος-ΜΜΜΟ του νοσ laquoΕυαγγελισμόςraquo και ο Πάρις Κοσμίδης διευθυντής 2ης ογκολογικής κλινικής του νοσ laquoΥγείαraquo

Με στόχο την ολοκληρωμένη καταγραφή των νεοπλασιών και την εξαγωγή αξιόπιστων συμπε-ρασμάτων με πληθυσμιακή αναφορά η συλλογή των στοιχείων θα γίνει απrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας όπως περιγράφουν οι εγκύκλιοι με αρ πρωτ Υ4αοικ1362169-12-2011 και 101012-2011 Η καταγραφή θα διεξαχθεί από υγειονομικούς υπαλ-λήλους κυρίως επισκέπτριες υγείας οι οποίοι υπηρετούν ήδη στα νοσοκομεία ως μόνιμο προ-σωπικό και θα αποτελέσουν τους laquoεπιμελητές καταγραφήςraquo ή laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς έχουν την ευθύνη συγκέντρωσης των πληροφοριών που απαιτούνται από το ΕΑΝ την ηλεκτρο-νική καταχώρηση στο ενιαίο λογισμικό πρόγραμμα και θα πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη συ-νεργασία με τις ογκολογικές επιτροπές των νοσοκομείων και των ιδιωτικών κλινικών οι οποίες έχουν την ευθύνη της ορθής λειτουργίας του αρχείου νεοπλασιών στα νοσοκομεία και τις ιδιω-τικές κλινικές Επίσης θα βρίσκονται σε απευθείας επικοινωνία και σύνδεση με το γραφείο του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ με στόχο την υποστήριξή τους και συνεχή εκπαίδευσή τους Για το διάστημα των δύο πρώτων ετών η εκπαίδευσή τους θα είναι συνεχής και θα διεξαχθεί ανά υγειονομική περιφέρεια κάθε έξι μήνες

Η καταγραφή των νεοπλασιών θα γίνεται ηλεκτρονικάδιαδικτυακά τηρώντας όλες τις προϋπο-θέσεις για τη διασφάλιση των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων Τα απαιτούμενα εργαλεία για την καταγραφή το laquoέντυπο καταγραφής κακοήθους ή οριακής κακοήθειας νεοπλάσματοςraquo καθώς και το λογισμικό για την ηλεκτρονικήδιαδικτυακή καταχώρηση των δεδομένων έχουν αναπτυχθεί από την ομάδα του ΕΑΝ μετά από μελέτη και αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας και των βέλτιστων εφαρμοζόμενων πρακτικών και σε συνεργασία με την επιτροπή των ειδικών για το ΕΑΝ Ωστόσο τα εργαλεία αυτά θα δοκιμασθούν στην πρώτη φάση εφαρμογής του συστή-ματος και θα διορθωθούν αναλόγως εάν αυτό κριθεί αναγκαίο Επιπλέον κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης θα γίνει οριστικοποίηση των προδιαγραφών του πληροφοριακού συστήματος για τη διαδικτυακή καταγραφή των νεοπλασιών στην Ελλάδα

Η ανάπτυξη του ΕΑΝ θα χρησιμοποιήσει πόρους του ΕΣΠΑ για τα δύο πρώτα χρόνια και στην πορεία του έργου θα διερευνηθεί η δυνατότητα ανάπτυξης Ταμείου Καρκίνου (CancerFund) το οποίο θα επιτρέψει τη βιωσιμότητα του αρχείου

Στο πλαίσιο αυτό το ΕΑΝ έχει ως βασικό σκοπό και αποστολή

1 Την ανάπτυξη λειτουργία και συνεχή βελτίωση ενός εθνικού πληθυσμιακού μηχανισμού για την καταγραφή των νέων περιπτώσεων και μεταστάσεων καρκίνου πανελλαδικά από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα

2 Την ανάπτυξη λειτουργία και συνεχή βελτίωση ενός μηχανισμού για την επεξεργασία και διάθεση των συλλεγομένων δεδομένων και των σχετικών αποτελεσμάτων

Για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι απολύτως απαραίτητη η βοήθεια και συνεργασία όλων των επαγγελματιών υγείας που εμπλέκονται στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου στη χώρα μας στην οποία και προσβλέπουμε

Κλείνοντας ως εκπρόσωπος του ΕΑΝ θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους ιατρούς που στή-ριξαν και στηρίζουν την προσπάθειά μας μέχρι τώρα το γενικό γραμματέα δημόσιας υγείας κ Αντώνη Δημόπουλο και τη πρόεδρο του ΚΕΕΛΠΝΟ καθηγήτρια κ Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού για την αμέριστη συμπαράσταση και υποστήριξη καθώς και τα μέλη της επιτροπής των ειδικών για το ΕΑΝ κκ Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου Δημήτρη Κα-ρακάση και Πάρη Κοσμίδη για τη βοήθειά τους και τις επιστημονικές τους κατευθύνσεις στο δύσκολο αυτό έργο

Βιβλιογραφία

1 The GLOBOCAN Project Fast stats for Greece (2008) Στο httpglobocaniarcfrfactsheetspopulationsfactsheetaspuno=300 (προσπελάστηκε στις 20-1-2012)

2 Tzala E and Best N (2008) Bayesian latent variable modelling of multivariate spatio-temporal variation in cancer mortality Stat Methods Med Res 17 97-118

3 Council of the European Union Council Conclusions on Reducing the Burden of Cancer 2876th Employment Social Policy Health and Consumers Affairs Council Meeting Luxembourg 10 June 2008

4

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

4 Brewster DH Coebergh JW Storm HH (2005) Population-based cancer registries the invisible key to cancer control LancetOncol 6193-5

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ

Χρήσιμες πληροφορίες

bull Η συλλογή αξιόπιστων στοιχείων μέσω του ΕΑΝ αποτελεί το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του καρκίνου σε εθνικό επίπεδο

bull Το ΕΑΝ αποτελεί την κύρια πηγή πληροφόρησης για τη χάραξη ορθολογικής και στοχευμένης εθνικής αντικαρκινικής πολιτικής

bull Τα αρχεία νεοπλασιών διεθνώς εστιάζουν πλέον στη συλλογή στοιχείων για την αξιολόγηση της ποιότητας της θεραπείας και φροντίδας που λαμβάνουν οι ογκολογικοί ασθενείς

bull Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία

bull Οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι ενδείκνυνται σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία για τους καρκίνους του μαστού τραχήλου της μήτρας και παχέος εντέρου

5

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 1 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011 και διάμεση τιμή δηλωθέντων κρουσμάτων Δεκεμβρίου 2004minus2010 και εύρος τιμών

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Δεκέμβριος2011

Διάμεση τιμή Δεκεμβρίου 2004minus2010

Εύρος τιμών

Αλλαντίαση 0 0 0-0Ανεμευλογιά με επιπλοκές 0 1 1-4Άνθρακας 0 0 0-2Βρουκέλλωση 3 7 3-15Διφθερίτιδα 0 0 0-0Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς 0 0 0-0Ελονοσία 2 1 0-3Ερυθρά 0 0 0-0Ευλογιά 0 0 0-0Εχινοκοκκίαση 1 2 0-6Ηπατίτιδα A 3 12 4-35Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών 3 5 1-18

Ηπατίτιδα C οξεία amp επιβεβαιωμένο antiminusHCV θετικό(αrsquo διάγνωση) 0 1 0-6

Ιλαρά 0 0 0-107Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί 0 0 0-0Κοκκύτης 0 1 0-2Λεγιoνέλλωση 1 1 0-3Λεϊσμανίαση 1 5 1-10Λεπτοσπείρωση 0 2 0-4Λιστερίωση 0 0 0-1Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) 0 0 0-0

Λύσσα 0 0 0-0Μελιοείδωση-Μάλη 0 0 0-0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 4 16 9-53βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 10 14 9-19αγνώστου αιτιολογίας 0 0 0-3

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 2 9 3-15Πανώλη 0 0 0-0Παρωτίτιδα 0 0 0-2Πολιομυελίτιδα 0 0 0-0Πυρετός Q 0 0 0-1Σαλμονέλλωση (μη τυφο minus παρατυφική) 32 31 11-94Σιγκέλλωση 4 1 1-9Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) 0 0 0-0Συγγενής ερυθρά 0 0 0-0Συγγενής σύφιλη 0 0 0-1Συγγενής τοξοπλάσμωση 0 0 0-0Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος 3 1 0-5

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 1 1 0-1Τουλαραιμία 0 0 0-0Τριχίνωση 0 0 0-1Τυφοειδής πυρετός παράτυφος 0 0 0-4Φυματίωση 18 49 34-88Χολέρα 0 0 0-0

6

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 2 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέ-

ρεια της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Περιφέρεια

Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο

Βρουκέλλωση 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών

1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 1 1 0 0 0 1 0 0 7 0 0 0 0 0

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 1 1 0 0 3 1 0 1 7 2 1 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 0 0 0 3 0 1 0 0 0 0 0

Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος

0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0Φυματίωση 0 7 0 0 3 0 0 0 6 0 0 1 0 1

Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος

Πίνακας 3 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο και ηλικιακή ομάδα για το σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο

lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-5455-64

65+ Άγν

Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α ΓΒρουκέλλωση 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 2 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου)

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 2 4

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 3 3 8 2 3 3 1 0 0 1 1 0 2 1 0 2 2 0 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 1 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Τέτανος Τέτανος νεογνικός

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0

Φυματίωση 0 1 0 0 1 1 2 1 3 0 0 0 1 0 1 0 4 2 0 1

Α άνδρας Γ γυναίκα

7

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Περίοδος γρίπης 2011-2012 Ενημέρωση μέχρι και την εβδομάδα 42012

Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) και θα διαρκέσει έως και την εβδομάδα 20 (14-20 Μαΐου 2012)

Από την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) μέχρι και την εβδομάδα 42012 (23-29 Ιανουαρίου 2012) η δραστηριότητα της γρίπης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση κατά την τελευταία εβδομάδα (Διάγραμμα 1)

Μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) απεστάλησαν στα εργαστήρια ανα-φοράς γρίπης συνολικά 213 κλινικά δείγματα Τα 35 (161) από αυτά ήταν θετικά για ιούς γρίπης Από τα θετικά δείγματα τα 15 (429) ανήκαν στον τύπο Α και τα 20 (571) στον τύπο Β του ιού Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α που απομονώθηκαν 14 ανήκαν στον υπότυπο Α (Η3Ν2) και ένα στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009

Όσον αφορά στην επιτήρηση των σοβαρών κρουσμάτων γρίπης με νοσηλεία σε ΜΕΘ μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) έχουν εισαχθεί σε ΜΕΘ συνολικά έξι κρούσματα Τα τρία (50) εξ΄ αυτών οφείλονται στον ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα τρία (50) στον ιό γρίπης τύπου Α και συγκεκριμένα δύο στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009 και ένα στον υπότυπο Α (Η3Ν2)

Διάγραμμα 1 Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1000 επισκέψεις κατά εβδο-μάδα Σύνολο χώρας περίοδοι γρίπης 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Γραφείο νοσημάτων που μεταδίδονται με το αναπνευστικό τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστο-σελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Δεκέμβριο του 2011 είναι προ-σωρινά μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαρι-στούμε θερμά για τη συνεργασία τους

Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

8

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Ειδικές συμμετοχέςΤo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του laquoεθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκί-νου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ένα χρόνο πριν στις 16 Δεκεμβρίου 2010 ο Υπουργός κ Ανδρέας Λοβέρδος ο Υφυπουργός κ Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ Αντώνης Δημόπουλος παρουσί-ασαν το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευ-ση για το μείζον αυτό θέμα Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του Το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πα-ρεμβάσεων σrsquo όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας ισότιμης επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτεςΙδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορ-φών καρκίνου Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμ-ματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας νrsquo αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης εξέτασης παραπομπής θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνι-κό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίσηΓια το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος βάσει των αντίστοι-χων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό πληροφοριακό σύστημα που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ Λιονής και μέλη οι καθη-γητές Π Καρακίτσος Ε Παρασκευαϊδης Γ Παναγιωτίδης στελέχη του ΕΣΥ καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική την επιδημιολογία την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας τη δημό-σια διοίκηση Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας Στην υλο-ποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σrsquo όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του 2011Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας έχει ως εξήςbull Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας

μεταξύ 25 και 65 ετών με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο

bull Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σrsquo όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια

bull Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ήκαι μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας

bull Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες

bull Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών

bull Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

2

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

Κυρίως θέμα

Η ανάπτυξη του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών (ΕΑΝ)

Ο καρκίνος αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας και μία από τις κύριες αιτίες θανάτου τόσο στη χώρα μας όσο και σε παγκόσμια κλίμακα Στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι μέχρι το 2020 34 εκατ Ευρωπαίοι θα διαγνωσθούν με καρκίνο ενώ πάνω από 21 εκατ θα πεθάνουν Όπως δείχνουν οι εκτιμήσεις ένας στους τρείς Ευρωπαίους θα αναπτύξει καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του ενώ ένας στους τέσσερις θα πεθάνει από τη νόσο Στην Ελλάδα σύμφωνα με τελευταίες εκτιμήσεις του IARC (International Agency for Researchon Cancer) διαγιγνώσκονται σχεδόν 37000 νέες περιπτώσεις καρκίνου ετησίως ενώ οι θάνατοι από καρκίνο υπολογίζονται σε 24000 ετησίως [1] Επιπλέον η Ελλάδα παρουσιάζει σταθερή αυξητική τάση στους θανάτους από καρκίνο και έντονες γεωγραφικές διαφοροποιήσεις μεταξύ βορρά και νότου για ορισμένους τύπους καρκίνου σε αντίθεση με τις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες όπου οι τάσεις είναι πτωτικές από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 [2]

Εξαιτίας των ανησυχητικών διαστάσεων που λαμβάνει το πρόβλημα η καταπολέμησή του ξε-κίνησε να αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση επίσημα το 2008 επί Σλοβενικής Προεδρίας Τα συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) που ακολούθησαν (COM (2009) 291-2462009) [3] για την καταπολέμηση του καρκίνου εστίασαν και αναφέρθηκαν με σαφή-νεια στα θέματα i) της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης μέσω των πληθυσμιακών προ-συμπτωματικών ελέγχων διαλογής (screening) και ii) της συστηματικής συλλογής έγκυρων και αξιόπιστων δεδομένων για τον καρκίνο μέσω της ορθής λειτουργίας των εθνικών (πληθυσμια-κών) αρχείων νεοπλασιών των κρατών-μελών για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος σε κάθε χώρα και τη δυνατότητα συγκρίσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Ως εκ τούτου η πλήρης λειτουργία των αρχείων νεοπλασιών η ενημέρωση η εκπαίδευση του πληθυσμού και η διενέργεια προσυμπτωματικών πληθυσμιακών ελέγχων διαλογής με 100 κά-λυψη του πληθυσμού για τους τύπους καρκίνου οι οποίοι ενδείκνυνται διεθνώς (μαστός τράχηλος μήτρας και παχύ έντερο) θεωρήθηκαν και προτάθηκαν από την ΕΕ ως αναπόσπαστα κομμάτια της υγειονομικής πολιτικής της κάθε χώρας κράτους-μέλους Επισημαίνεται παγκοσμίως ότι τα αρχεία νεοπλασιών είναι το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του προβλήματος και την αξιολόγηση με βάση τον πληθυσμό τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου τη θεραπεία και την επιβίωση [4]

Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία δε διαθέτει αξιόπιστο αρχείο καταγραφής καρκίνου Το αρχείο πέρασε στο ΚΕΕΛΠΝΟ με το Ν33702005 ωστόσο άρχισε να λειτουργεί ουσιαστικά από τον Ιούνιο του 2008 Αποτέλεσε συνέχεια των δύο μηχανισμών κατα-γραφής των νέων περιπτώσεων κακοήθων νεοπλασιών ετησίως που λειτούργησαν αρχικά στην Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ) με τίτλο laquoΕτήσια Στατιστική Έρευνα του Καρκίνουraquo από το 1967-1982 ενώ στη συνέχεια στη διεύθυνση υγιεινής του Υπουργείου Υγείας με τίτλο laquoΕθνικό Αρχείο Νεοπλασιώνraquo από το 1990-2005 Ο δεύτερος μηχανισμός εξέδωσε στοιχεία μόνο για την περίοδο 1990-91 χωρίς να υπάρξει συνέχεια Τα δεδομένα αξιολογήθηκαν ως ελλιπή ενώ δεν υπήρξε ηλεκτρονικό αρχείο καταγραφής από το 1994 έως το 2008 που μεταφέρθηκε στο ΚΕΕΛΠΝΟ Στα τριάμισι χρόνια που το ΕΑΝ λειτουργεί υπό την αρμοδιότητα του ΚΕΕΛΠΝΟ παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση στις καταγραφόμενες περιπτώσεις και στα συμμετέχοντα νο-σοκομεία Ωστόσο τα δεδομένα που συλλέγονται παραμένουν ελλιπή και εκτιμάται ότι αντι-στοιχούν στο 30 των νέων περιπτώσεων καρκίνου της χώρας μας ετησίως Σημειώνεται ότι το επιδημιολογικό σύστημα δήλωσης μέχρι σήμερα βασίζεται στην εθελοντική συμμετοχή των εργαστηρίωνκλινικών το λεγόμενο παθητικό σύστημα δήλωσης

Η οργάνωση και λειτουργία του ΕΑΝ αποτελεί την πρώτη δράση του 5ου άξονα παρέμβασης του εθνικού προγράμματος για τον καρκίνο 2011-2015 Η ανάπτυξη του laquoνέουraquo ΕΑΝ έγινε με-λετώντας τη διεθνή βιβλιογραφία τις προδιαγραφές του SEER (Surveillance Epidemiology End Points Results) των ΗΠΑ και του MECC (Middle Eastern Cancer Consortium) τη λειτουργία άλ-λων ευρωπαϊκών αρχείων όπως της Ολλανδίας καθώς και μέσω της συμμετοχής σε ευρωπαϊκά προγράμματα όπως του Eurochip II amp III Επιπλέον το νέο ΕΑΝ αναπτύσσεται σε συνεργασία με την επιστημονική επιτροπή των ειδικών για το ΕΑΝ η οποία έχει συσταθεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ και την οποία αποτελούν οι κκ Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη διευθύντρια παθολογοανατομικού ερ-γαστηρίου του νοσ laquoΜεταξάraquo Μαρία Δαιμονάκου-Βατοποπούλου διευθύντρια παθολογοανατο-μικού εργαστηρίου του νοσ laquoΣισμανόγλειοraquo Δημήτρης Καρακάσης διευθυντής αιματολογικού

3

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

τμήματος-ΜΜΜΟ του νοσ laquoΕυαγγελισμόςraquo και ο Πάρις Κοσμίδης διευθυντής 2ης ογκολογικής κλινικής του νοσ laquoΥγείαraquo

Με στόχο την ολοκληρωμένη καταγραφή των νεοπλασιών και την εξαγωγή αξιόπιστων συμπε-ρασμάτων με πληθυσμιακή αναφορά η συλλογή των στοιχείων θα γίνει απrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας όπως περιγράφουν οι εγκύκλιοι με αρ πρωτ Υ4αοικ1362169-12-2011 και 101012-2011 Η καταγραφή θα διεξαχθεί από υγειονομικούς υπαλ-λήλους κυρίως επισκέπτριες υγείας οι οποίοι υπηρετούν ήδη στα νοσοκομεία ως μόνιμο προ-σωπικό και θα αποτελέσουν τους laquoεπιμελητές καταγραφήςraquo ή laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς έχουν την ευθύνη συγκέντρωσης των πληροφοριών που απαιτούνται από το ΕΑΝ την ηλεκτρο-νική καταχώρηση στο ενιαίο λογισμικό πρόγραμμα και θα πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη συ-νεργασία με τις ογκολογικές επιτροπές των νοσοκομείων και των ιδιωτικών κλινικών οι οποίες έχουν την ευθύνη της ορθής λειτουργίας του αρχείου νεοπλασιών στα νοσοκομεία και τις ιδιω-τικές κλινικές Επίσης θα βρίσκονται σε απευθείας επικοινωνία και σύνδεση με το γραφείο του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ με στόχο την υποστήριξή τους και συνεχή εκπαίδευσή τους Για το διάστημα των δύο πρώτων ετών η εκπαίδευσή τους θα είναι συνεχής και θα διεξαχθεί ανά υγειονομική περιφέρεια κάθε έξι μήνες

Η καταγραφή των νεοπλασιών θα γίνεται ηλεκτρονικάδιαδικτυακά τηρώντας όλες τις προϋπο-θέσεις για τη διασφάλιση των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων Τα απαιτούμενα εργαλεία για την καταγραφή το laquoέντυπο καταγραφής κακοήθους ή οριακής κακοήθειας νεοπλάσματοςraquo καθώς και το λογισμικό για την ηλεκτρονικήδιαδικτυακή καταχώρηση των δεδομένων έχουν αναπτυχθεί από την ομάδα του ΕΑΝ μετά από μελέτη και αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας και των βέλτιστων εφαρμοζόμενων πρακτικών και σε συνεργασία με την επιτροπή των ειδικών για το ΕΑΝ Ωστόσο τα εργαλεία αυτά θα δοκιμασθούν στην πρώτη φάση εφαρμογής του συστή-ματος και θα διορθωθούν αναλόγως εάν αυτό κριθεί αναγκαίο Επιπλέον κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης θα γίνει οριστικοποίηση των προδιαγραφών του πληροφοριακού συστήματος για τη διαδικτυακή καταγραφή των νεοπλασιών στην Ελλάδα

Η ανάπτυξη του ΕΑΝ θα χρησιμοποιήσει πόρους του ΕΣΠΑ για τα δύο πρώτα χρόνια και στην πορεία του έργου θα διερευνηθεί η δυνατότητα ανάπτυξης Ταμείου Καρκίνου (CancerFund) το οποίο θα επιτρέψει τη βιωσιμότητα του αρχείου

Στο πλαίσιο αυτό το ΕΑΝ έχει ως βασικό σκοπό και αποστολή

1 Την ανάπτυξη λειτουργία και συνεχή βελτίωση ενός εθνικού πληθυσμιακού μηχανισμού για την καταγραφή των νέων περιπτώσεων και μεταστάσεων καρκίνου πανελλαδικά από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα

2 Την ανάπτυξη λειτουργία και συνεχή βελτίωση ενός μηχανισμού για την επεξεργασία και διάθεση των συλλεγομένων δεδομένων και των σχετικών αποτελεσμάτων

Για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι απολύτως απαραίτητη η βοήθεια και συνεργασία όλων των επαγγελματιών υγείας που εμπλέκονται στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου στη χώρα μας στην οποία και προσβλέπουμε

Κλείνοντας ως εκπρόσωπος του ΕΑΝ θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους ιατρούς που στή-ριξαν και στηρίζουν την προσπάθειά μας μέχρι τώρα το γενικό γραμματέα δημόσιας υγείας κ Αντώνη Δημόπουλο και τη πρόεδρο του ΚΕΕΛΠΝΟ καθηγήτρια κ Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού για την αμέριστη συμπαράσταση και υποστήριξη καθώς και τα μέλη της επιτροπής των ειδικών για το ΕΑΝ κκ Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου Δημήτρη Κα-ρακάση και Πάρη Κοσμίδη για τη βοήθειά τους και τις επιστημονικές τους κατευθύνσεις στο δύσκολο αυτό έργο

Βιβλιογραφία

1 The GLOBOCAN Project Fast stats for Greece (2008) Στο httpglobocaniarcfrfactsheetspopulationsfactsheetaspuno=300 (προσπελάστηκε στις 20-1-2012)

2 Tzala E and Best N (2008) Bayesian latent variable modelling of multivariate spatio-temporal variation in cancer mortality Stat Methods Med Res 17 97-118

3 Council of the European Union Council Conclusions on Reducing the Burden of Cancer 2876th Employment Social Policy Health and Consumers Affairs Council Meeting Luxembourg 10 June 2008

4

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

4 Brewster DH Coebergh JW Storm HH (2005) Population-based cancer registries the invisible key to cancer control LancetOncol 6193-5

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ

Χρήσιμες πληροφορίες

bull Η συλλογή αξιόπιστων στοιχείων μέσω του ΕΑΝ αποτελεί το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του καρκίνου σε εθνικό επίπεδο

bull Το ΕΑΝ αποτελεί την κύρια πηγή πληροφόρησης για τη χάραξη ορθολογικής και στοχευμένης εθνικής αντικαρκινικής πολιτικής

bull Τα αρχεία νεοπλασιών διεθνώς εστιάζουν πλέον στη συλλογή στοιχείων για την αξιολόγηση της ποιότητας της θεραπείας και φροντίδας που λαμβάνουν οι ογκολογικοί ασθενείς

bull Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία

bull Οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι ενδείκνυνται σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία για τους καρκίνους του μαστού τραχήλου της μήτρας και παχέος εντέρου

5

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 1 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011 και διάμεση τιμή δηλωθέντων κρουσμάτων Δεκεμβρίου 2004minus2010 και εύρος τιμών

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Δεκέμβριος2011

Διάμεση τιμή Δεκεμβρίου 2004minus2010

Εύρος τιμών

Αλλαντίαση 0 0 0-0Ανεμευλογιά με επιπλοκές 0 1 1-4Άνθρακας 0 0 0-2Βρουκέλλωση 3 7 3-15Διφθερίτιδα 0 0 0-0Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς 0 0 0-0Ελονοσία 2 1 0-3Ερυθρά 0 0 0-0Ευλογιά 0 0 0-0Εχινοκοκκίαση 1 2 0-6Ηπατίτιδα A 3 12 4-35Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών 3 5 1-18

Ηπατίτιδα C οξεία amp επιβεβαιωμένο antiminusHCV θετικό(αrsquo διάγνωση) 0 1 0-6

Ιλαρά 0 0 0-107Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί 0 0 0-0Κοκκύτης 0 1 0-2Λεγιoνέλλωση 1 1 0-3Λεϊσμανίαση 1 5 1-10Λεπτοσπείρωση 0 2 0-4Λιστερίωση 0 0 0-1Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) 0 0 0-0

Λύσσα 0 0 0-0Μελιοείδωση-Μάλη 0 0 0-0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 4 16 9-53βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 10 14 9-19αγνώστου αιτιολογίας 0 0 0-3

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 2 9 3-15Πανώλη 0 0 0-0Παρωτίτιδα 0 0 0-2Πολιομυελίτιδα 0 0 0-0Πυρετός Q 0 0 0-1Σαλμονέλλωση (μη τυφο minus παρατυφική) 32 31 11-94Σιγκέλλωση 4 1 1-9Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) 0 0 0-0Συγγενής ερυθρά 0 0 0-0Συγγενής σύφιλη 0 0 0-1Συγγενής τοξοπλάσμωση 0 0 0-0Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος 3 1 0-5

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 1 1 0-1Τουλαραιμία 0 0 0-0Τριχίνωση 0 0 0-1Τυφοειδής πυρετός παράτυφος 0 0 0-4Φυματίωση 18 49 34-88Χολέρα 0 0 0-0

6

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 2 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέ-

ρεια της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Περιφέρεια

Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο

Βρουκέλλωση 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών

1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 1 1 0 0 0 1 0 0 7 0 0 0 0 0

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 1 1 0 0 3 1 0 1 7 2 1 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 0 0 0 3 0 1 0 0 0 0 0

Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος

0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0Φυματίωση 0 7 0 0 3 0 0 0 6 0 0 1 0 1

Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος

Πίνακας 3 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο και ηλικιακή ομάδα για το σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο

lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-5455-64

65+ Άγν

Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α ΓΒρουκέλλωση 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 2 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου)

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 2 4

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 3 3 8 2 3 3 1 0 0 1 1 0 2 1 0 2 2 0 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 1 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Τέτανος Τέτανος νεογνικός

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0

Φυματίωση 0 1 0 0 1 1 2 1 3 0 0 0 1 0 1 0 4 2 0 1

Α άνδρας Γ γυναίκα

7

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Περίοδος γρίπης 2011-2012 Ενημέρωση μέχρι και την εβδομάδα 42012

Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) και θα διαρκέσει έως και την εβδομάδα 20 (14-20 Μαΐου 2012)

Από την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) μέχρι και την εβδομάδα 42012 (23-29 Ιανουαρίου 2012) η δραστηριότητα της γρίπης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση κατά την τελευταία εβδομάδα (Διάγραμμα 1)

Μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) απεστάλησαν στα εργαστήρια ανα-φοράς γρίπης συνολικά 213 κλινικά δείγματα Τα 35 (161) από αυτά ήταν θετικά για ιούς γρίπης Από τα θετικά δείγματα τα 15 (429) ανήκαν στον τύπο Α και τα 20 (571) στον τύπο Β του ιού Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α που απομονώθηκαν 14 ανήκαν στον υπότυπο Α (Η3Ν2) και ένα στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009

Όσον αφορά στην επιτήρηση των σοβαρών κρουσμάτων γρίπης με νοσηλεία σε ΜΕΘ μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) έχουν εισαχθεί σε ΜΕΘ συνολικά έξι κρούσματα Τα τρία (50) εξ΄ αυτών οφείλονται στον ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα τρία (50) στον ιό γρίπης τύπου Α και συγκεκριμένα δύο στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009 και ένα στον υπότυπο Α (Η3Ν2)

Διάγραμμα 1 Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1000 επισκέψεις κατά εβδο-μάδα Σύνολο χώρας περίοδοι γρίπης 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Γραφείο νοσημάτων που μεταδίδονται με το αναπνευστικό τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστο-σελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Δεκέμβριο του 2011 είναι προ-σωρινά μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαρι-στούμε θερμά για τη συνεργασία τους

Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

8

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Ειδικές συμμετοχέςΤo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του laquoεθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκί-νου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ένα χρόνο πριν στις 16 Δεκεμβρίου 2010 ο Υπουργός κ Ανδρέας Λοβέρδος ο Υφυπουργός κ Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ Αντώνης Δημόπουλος παρουσί-ασαν το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευ-ση για το μείζον αυτό θέμα Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του Το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πα-ρεμβάσεων σrsquo όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας ισότιμης επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτεςΙδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορ-φών καρκίνου Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμ-ματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας νrsquo αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης εξέτασης παραπομπής θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνι-κό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίσηΓια το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος βάσει των αντίστοι-χων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό πληροφοριακό σύστημα που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ Λιονής και μέλη οι καθη-γητές Π Καρακίτσος Ε Παρασκευαϊδης Γ Παναγιωτίδης στελέχη του ΕΣΥ καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική την επιδημιολογία την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας τη δημό-σια διοίκηση Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας Στην υλο-ποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σrsquo όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του 2011Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας έχει ως εξήςbull Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας

μεταξύ 25 και 65 ετών με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο

bull Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σrsquo όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια

bull Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ήκαι μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας

bull Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες

bull Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών

bull Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

3

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

τμήματος-ΜΜΜΟ του νοσ laquoΕυαγγελισμόςraquo και ο Πάρις Κοσμίδης διευθυντής 2ης ογκολογικής κλινικής του νοσ laquoΥγείαraquo

Με στόχο την ολοκληρωμένη καταγραφή των νεοπλασιών και την εξαγωγή αξιόπιστων συμπε-ρασμάτων με πληθυσμιακή αναφορά η συλλογή των στοιχείων θα γίνει απrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας όπως περιγράφουν οι εγκύκλιοι με αρ πρωτ Υ4αοικ1362169-12-2011 και 101012-2011 Η καταγραφή θα διεξαχθεί από υγειονομικούς υπαλ-λήλους κυρίως επισκέπτριες υγείας οι οποίοι υπηρετούν ήδη στα νοσοκομεία ως μόνιμο προ-σωπικό και θα αποτελέσουν τους laquoεπιμελητές καταγραφήςraquo ή laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς έχουν την ευθύνη συγκέντρωσης των πληροφοριών που απαιτούνται από το ΕΑΝ την ηλεκτρο-νική καταχώρηση στο ενιαίο λογισμικό πρόγραμμα και θα πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη συ-νεργασία με τις ογκολογικές επιτροπές των νοσοκομείων και των ιδιωτικών κλινικών οι οποίες έχουν την ευθύνη της ορθής λειτουργίας του αρχείου νεοπλασιών στα νοσοκομεία και τις ιδιω-τικές κλινικές Επίσης θα βρίσκονται σε απευθείας επικοινωνία και σύνδεση με το γραφείο του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ με στόχο την υποστήριξή τους και συνεχή εκπαίδευσή τους Για το διάστημα των δύο πρώτων ετών η εκπαίδευσή τους θα είναι συνεχής και θα διεξαχθεί ανά υγειονομική περιφέρεια κάθε έξι μήνες

Η καταγραφή των νεοπλασιών θα γίνεται ηλεκτρονικάδιαδικτυακά τηρώντας όλες τις προϋπο-θέσεις για τη διασφάλιση των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων Τα απαιτούμενα εργαλεία για την καταγραφή το laquoέντυπο καταγραφής κακοήθους ή οριακής κακοήθειας νεοπλάσματοςraquo καθώς και το λογισμικό για την ηλεκτρονικήδιαδικτυακή καταχώρηση των δεδομένων έχουν αναπτυχθεί από την ομάδα του ΕΑΝ μετά από μελέτη και αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας και των βέλτιστων εφαρμοζόμενων πρακτικών και σε συνεργασία με την επιτροπή των ειδικών για το ΕΑΝ Ωστόσο τα εργαλεία αυτά θα δοκιμασθούν στην πρώτη φάση εφαρμογής του συστή-ματος και θα διορθωθούν αναλόγως εάν αυτό κριθεί αναγκαίο Επιπλέον κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης θα γίνει οριστικοποίηση των προδιαγραφών του πληροφοριακού συστήματος για τη διαδικτυακή καταγραφή των νεοπλασιών στην Ελλάδα

Η ανάπτυξη του ΕΑΝ θα χρησιμοποιήσει πόρους του ΕΣΠΑ για τα δύο πρώτα χρόνια και στην πορεία του έργου θα διερευνηθεί η δυνατότητα ανάπτυξης Ταμείου Καρκίνου (CancerFund) το οποίο θα επιτρέψει τη βιωσιμότητα του αρχείου

Στο πλαίσιο αυτό το ΕΑΝ έχει ως βασικό σκοπό και αποστολή

1 Την ανάπτυξη λειτουργία και συνεχή βελτίωση ενός εθνικού πληθυσμιακού μηχανισμού για την καταγραφή των νέων περιπτώσεων και μεταστάσεων καρκίνου πανελλαδικά από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα

2 Την ανάπτυξη λειτουργία και συνεχή βελτίωση ενός μηχανισμού για την επεξεργασία και διάθεση των συλλεγομένων δεδομένων και των σχετικών αποτελεσμάτων

Για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι απολύτως απαραίτητη η βοήθεια και συνεργασία όλων των επαγγελματιών υγείας που εμπλέκονται στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου στη χώρα μας στην οποία και προσβλέπουμε

Κλείνοντας ως εκπρόσωπος του ΕΑΝ θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους ιατρούς που στή-ριξαν και στηρίζουν την προσπάθειά μας μέχρι τώρα το γενικό γραμματέα δημόσιας υγείας κ Αντώνη Δημόπουλο και τη πρόεδρο του ΚΕΕΛΠΝΟ καθηγήτρια κ Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού για την αμέριστη συμπαράσταση και υποστήριξη καθώς και τα μέλη της επιτροπής των ειδικών για το ΕΑΝ κκ Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου Δημήτρη Κα-ρακάση και Πάρη Κοσμίδη για τη βοήθειά τους και τις επιστημονικές τους κατευθύνσεις στο δύσκολο αυτό έργο

Βιβλιογραφία

1 The GLOBOCAN Project Fast stats for Greece (2008) Στο httpglobocaniarcfrfactsheetspopulationsfactsheetaspuno=300 (προσπελάστηκε στις 20-1-2012)

2 Tzala E and Best N (2008) Bayesian latent variable modelling of multivariate spatio-temporal variation in cancer mortality Stat Methods Med Res 17 97-118

3 Council of the European Union Council Conclusions on Reducing the Burden of Cancer 2876th Employment Social Policy Health and Consumers Affairs Council Meeting Luxembourg 10 June 2008

4

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

4 Brewster DH Coebergh JW Storm HH (2005) Population-based cancer registries the invisible key to cancer control LancetOncol 6193-5

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ

Χρήσιμες πληροφορίες

bull Η συλλογή αξιόπιστων στοιχείων μέσω του ΕΑΝ αποτελεί το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του καρκίνου σε εθνικό επίπεδο

bull Το ΕΑΝ αποτελεί την κύρια πηγή πληροφόρησης για τη χάραξη ορθολογικής και στοχευμένης εθνικής αντικαρκινικής πολιτικής

bull Τα αρχεία νεοπλασιών διεθνώς εστιάζουν πλέον στη συλλογή στοιχείων για την αξιολόγηση της ποιότητας της θεραπείας και φροντίδας που λαμβάνουν οι ογκολογικοί ασθενείς

bull Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία

bull Οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι ενδείκνυνται σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία για τους καρκίνους του μαστού τραχήλου της μήτρας και παχέος εντέρου

5

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 1 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011 και διάμεση τιμή δηλωθέντων κρουσμάτων Δεκεμβρίου 2004minus2010 και εύρος τιμών

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Δεκέμβριος2011

Διάμεση τιμή Δεκεμβρίου 2004minus2010

Εύρος τιμών

Αλλαντίαση 0 0 0-0Ανεμευλογιά με επιπλοκές 0 1 1-4Άνθρακας 0 0 0-2Βρουκέλλωση 3 7 3-15Διφθερίτιδα 0 0 0-0Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς 0 0 0-0Ελονοσία 2 1 0-3Ερυθρά 0 0 0-0Ευλογιά 0 0 0-0Εχινοκοκκίαση 1 2 0-6Ηπατίτιδα A 3 12 4-35Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών 3 5 1-18

Ηπατίτιδα C οξεία amp επιβεβαιωμένο antiminusHCV θετικό(αrsquo διάγνωση) 0 1 0-6

Ιλαρά 0 0 0-107Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί 0 0 0-0Κοκκύτης 0 1 0-2Λεγιoνέλλωση 1 1 0-3Λεϊσμανίαση 1 5 1-10Λεπτοσπείρωση 0 2 0-4Λιστερίωση 0 0 0-1Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) 0 0 0-0

Λύσσα 0 0 0-0Μελιοείδωση-Μάλη 0 0 0-0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 4 16 9-53βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 10 14 9-19αγνώστου αιτιολογίας 0 0 0-3

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 2 9 3-15Πανώλη 0 0 0-0Παρωτίτιδα 0 0 0-2Πολιομυελίτιδα 0 0 0-0Πυρετός Q 0 0 0-1Σαλμονέλλωση (μη τυφο minus παρατυφική) 32 31 11-94Σιγκέλλωση 4 1 1-9Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) 0 0 0-0Συγγενής ερυθρά 0 0 0-0Συγγενής σύφιλη 0 0 0-1Συγγενής τοξοπλάσμωση 0 0 0-0Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος 3 1 0-5

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 1 1 0-1Τουλαραιμία 0 0 0-0Τριχίνωση 0 0 0-1Τυφοειδής πυρετός παράτυφος 0 0 0-4Φυματίωση 18 49 34-88Χολέρα 0 0 0-0

6

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 2 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέ-

ρεια της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Περιφέρεια

Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο

Βρουκέλλωση 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών

1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 1 1 0 0 0 1 0 0 7 0 0 0 0 0

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 1 1 0 0 3 1 0 1 7 2 1 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 0 0 0 3 0 1 0 0 0 0 0

Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος

0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0Φυματίωση 0 7 0 0 3 0 0 0 6 0 0 1 0 1

Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος

Πίνακας 3 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο και ηλικιακή ομάδα για το σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο

lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-5455-64

65+ Άγν

Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α ΓΒρουκέλλωση 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 2 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου)

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 2 4

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 3 3 8 2 3 3 1 0 0 1 1 0 2 1 0 2 2 0 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 1 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Τέτανος Τέτανος νεογνικός

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0

Φυματίωση 0 1 0 0 1 1 2 1 3 0 0 0 1 0 1 0 4 2 0 1

Α άνδρας Γ γυναίκα

7

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Περίοδος γρίπης 2011-2012 Ενημέρωση μέχρι και την εβδομάδα 42012

Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) και θα διαρκέσει έως και την εβδομάδα 20 (14-20 Μαΐου 2012)

Από την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) μέχρι και την εβδομάδα 42012 (23-29 Ιανουαρίου 2012) η δραστηριότητα της γρίπης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση κατά την τελευταία εβδομάδα (Διάγραμμα 1)

Μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) απεστάλησαν στα εργαστήρια ανα-φοράς γρίπης συνολικά 213 κλινικά δείγματα Τα 35 (161) από αυτά ήταν θετικά για ιούς γρίπης Από τα θετικά δείγματα τα 15 (429) ανήκαν στον τύπο Α και τα 20 (571) στον τύπο Β του ιού Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α που απομονώθηκαν 14 ανήκαν στον υπότυπο Α (Η3Ν2) και ένα στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009

Όσον αφορά στην επιτήρηση των σοβαρών κρουσμάτων γρίπης με νοσηλεία σε ΜΕΘ μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) έχουν εισαχθεί σε ΜΕΘ συνολικά έξι κρούσματα Τα τρία (50) εξ΄ αυτών οφείλονται στον ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα τρία (50) στον ιό γρίπης τύπου Α και συγκεκριμένα δύο στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009 και ένα στον υπότυπο Α (Η3Ν2)

Διάγραμμα 1 Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1000 επισκέψεις κατά εβδο-μάδα Σύνολο χώρας περίοδοι γρίπης 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Γραφείο νοσημάτων που μεταδίδονται με το αναπνευστικό τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστο-σελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Δεκέμβριο του 2011 είναι προ-σωρινά μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαρι-στούμε θερμά για τη συνεργασία τους

Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

8

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Ειδικές συμμετοχέςΤo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του laquoεθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκί-νου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ένα χρόνο πριν στις 16 Δεκεμβρίου 2010 ο Υπουργός κ Ανδρέας Λοβέρδος ο Υφυπουργός κ Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ Αντώνης Δημόπουλος παρουσί-ασαν το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευ-ση για το μείζον αυτό θέμα Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του Το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πα-ρεμβάσεων σrsquo όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας ισότιμης επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτεςΙδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορ-φών καρκίνου Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμ-ματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας νrsquo αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης εξέτασης παραπομπής θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνι-κό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίσηΓια το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος βάσει των αντίστοι-χων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό πληροφοριακό σύστημα που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ Λιονής και μέλη οι καθη-γητές Π Καρακίτσος Ε Παρασκευαϊδης Γ Παναγιωτίδης στελέχη του ΕΣΥ καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική την επιδημιολογία την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας τη δημό-σια διοίκηση Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας Στην υλο-ποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σrsquo όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του 2011Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας έχει ως εξήςbull Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας

μεταξύ 25 και 65 ετών με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο

bull Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σrsquo όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια

bull Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ήκαι μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας

bull Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες

bull Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών

bull Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

4

Κυ

ρίω

ς θ

έμα

4 Brewster DH Coebergh JW Storm HH (2005) Population-based cancer registries the invisible key to cancer control LancetOncol 6193-5

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ

Χρήσιμες πληροφορίες

bull Η συλλογή αξιόπιστων στοιχείων μέσω του ΕΑΝ αποτελεί το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του καρκίνου σε εθνικό επίπεδο

bull Το ΕΑΝ αποτελεί την κύρια πηγή πληροφόρησης για τη χάραξη ορθολογικής και στοχευμένης εθνικής αντικαρκινικής πολιτικής

bull Τα αρχεία νεοπλασιών διεθνώς εστιάζουν πλέον στη συλλογή στοιχείων για την αξιολόγηση της ποιότητας της θεραπείας και φροντίδας που λαμβάνουν οι ογκολογικοί ασθενείς

bull Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία

bull Οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι ενδείκνυνται σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία για τους καρκίνους του μαστού τραχήλου της μήτρας και παχέος εντέρου

5

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 1 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011 και διάμεση τιμή δηλωθέντων κρουσμάτων Δεκεμβρίου 2004minus2010 και εύρος τιμών

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Δεκέμβριος2011

Διάμεση τιμή Δεκεμβρίου 2004minus2010

Εύρος τιμών

Αλλαντίαση 0 0 0-0Ανεμευλογιά με επιπλοκές 0 1 1-4Άνθρακας 0 0 0-2Βρουκέλλωση 3 7 3-15Διφθερίτιδα 0 0 0-0Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς 0 0 0-0Ελονοσία 2 1 0-3Ερυθρά 0 0 0-0Ευλογιά 0 0 0-0Εχινοκοκκίαση 1 2 0-6Ηπατίτιδα A 3 12 4-35Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών 3 5 1-18

Ηπατίτιδα C οξεία amp επιβεβαιωμένο antiminusHCV θετικό(αrsquo διάγνωση) 0 1 0-6

Ιλαρά 0 0 0-107Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί 0 0 0-0Κοκκύτης 0 1 0-2Λεγιoνέλλωση 1 1 0-3Λεϊσμανίαση 1 5 1-10Λεπτοσπείρωση 0 2 0-4Λιστερίωση 0 0 0-1Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) 0 0 0-0

Λύσσα 0 0 0-0Μελιοείδωση-Μάλη 0 0 0-0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 4 16 9-53βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 10 14 9-19αγνώστου αιτιολογίας 0 0 0-3

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 2 9 3-15Πανώλη 0 0 0-0Παρωτίτιδα 0 0 0-2Πολιομυελίτιδα 0 0 0-0Πυρετός Q 0 0 0-1Σαλμονέλλωση (μη τυφο minus παρατυφική) 32 31 11-94Σιγκέλλωση 4 1 1-9Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) 0 0 0-0Συγγενής ερυθρά 0 0 0-0Συγγενής σύφιλη 0 0 0-1Συγγενής τοξοπλάσμωση 0 0 0-0Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος 3 1 0-5

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 1 1 0-1Τουλαραιμία 0 0 0-0Τριχίνωση 0 0 0-1Τυφοειδής πυρετός παράτυφος 0 0 0-4Φυματίωση 18 49 34-88Χολέρα 0 0 0-0

6

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 2 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέ-

ρεια της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Περιφέρεια

Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο

Βρουκέλλωση 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών

1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 1 1 0 0 0 1 0 0 7 0 0 0 0 0

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 1 1 0 0 3 1 0 1 7 2 1 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 0 0 0 3 0 1 0 0 0 0 0

Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος

0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0Φυματίωση 0 7 0 0 3 0 0 0 6 0 0 1 0 1

Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος

Πίνακας 3 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο και ηλικιακή ομάδα για το σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο

lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-5455-64

65+ Άγν

Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α ΓΒρουκέλλωση 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 2 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου)

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 2 4

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 3 3 8 2 3 3 1 0 0 1 1 0 2 1 0 2 2 0 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 1 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Τέτανος Τέτανος νεογνικός

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0

Φυματίωση 0 1 0 0 1 1 2 1 3 0 0 0 1 0 1 0 4 2 0 1

Α άνδρας Γ γυναίκα

7

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Περίοδος γρίπης 2011-2012 Ενημέρωση μέχρι και την εβδομάδα 42012

Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) και θα διαρκέσει έως και την εβδομάδα 20 (14-20 Μαΐου 2012)

Από την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) μέχρι και την εβδομάδα 42012 (23-29 Ιανουαρίου 2012) η δραστηριότητα της γρίπης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση κατά την τελευταία εβδομάδα (Διάγραμμα 1)

Μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) απεστάλησαν στα εργαστήρια ανα-φοράς γρίπης συνολικά 213 κλινικά δείγματα Τα 35 (161) από αυτά ήταν θετικά για ιούς γρίπης Από τα θετικά δείγματα τα 15 (429) ανήκαν στον τύπο Α και τα 20 (571) στον τύπο Β του ιού Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α που απομονώθηκαν 14 ανήκαν στον υπότυπο Α (Η3Ν2) και ένα στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009

Όσον αφορά στην επιτήρηση των σοβαρών κρουσμάτων γρίπης με νοσηλεία σε ΜΕΘ μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) έχουν εισαχθεί σε ΜΕΘ συνολικά έξι κρούσματα Τα τρία (50) εξ΄ αυτών οφείλονται στον ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα τρία (50) στον ιό γρίπης τύπου Α και συγκεκριμένα δύο στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009 και ένα στον υπότυπο Α (Η3Ν2)

Διάγραμμα 1 Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1000 επισκέψεις κατά εβδο-μάδα Σύνολο χώρας περίοδοι γρίπης 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Γραφείο νοσημάτων που μεταδίδονται με το αναπνευστικό τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστο-σελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Δεκέμβριο του 2011 είναι προ-σωρινά μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαρι-στούμε θερμά για τη συνεργασία τους

Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

8

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Ειδικές συμμετοχέςΤo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του laquoεθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκί-νου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ένα χρόνο πριν στις 16 Δεκεμβρίου 2010 ο Υπουργός κ Ανδρέας Λοβέρδος ο Υφυπουργός κ Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ Αντώνης Δημόπουλος παρουσί-ασαν το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευ-ση για το μείζον αυτό θέμα Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του Το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πα-ρεμβάσεων σrsquo όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας ισότιμης επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτεςΙδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορ-φών καρκίνου Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμ-ματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας νrsquo αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης εξέτασης παραπομπής θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνι-κό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίσηΓια το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος βάσει των αντίστοι-χων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό πληροφοριακό σύστημα που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ Λιονής και μέλη οι καθη-γητές Π Καρακίτσος Ε Παρασκευαϊδης Γ Παναγιωτίδης στελέχη του ΕΣΥ καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική την επιδημιολογία την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας τη δημό-σια διοίκηση Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας Στην υλο-ποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σrsquo όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του 2011Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας έχει ως εξήςbull Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας

μεταξύ 25 και 65 ετών με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο

bull Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σrsquo όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια

bull Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ήκαι μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας

bull Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες

bull Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών

bull Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

5

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 1 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011 και διάμεση τιμή δηλωθέντων κρουσμάτων Δεκεμβρίου 2004minus2010 και εύρος τιμών

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Δεκέμβριος2011

Διάμεση τιμή Δεκεμβρίου 2004minus2010

Εύρος τιμών

Αλλαντίαση 0 0 0-0Ανεμευλογιά με επιπλοκές 0 1 1-4Άνθρακας 0 0 0-2Βρουκέλλωση 3 7 3-15Διφθερίτιδα 0 0 0-0Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς 0 0 0-0Ελονοσία 2 1 0-3Ερυθρά 0 0 0-0Ευλογιά 0 0 0-0Εχινοκοκκίαση 1 2 0-6Ηπατίτιδα A 3 12 4-35Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών 3 5 1-18

Ηπατίτιδα C οξεία amp επιβεβαιωμένο antiminusHCV θετικό(αrsquo διάγνωση) 0 1 0-6

Ιλαρά 0 0 0-107Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί 0 0 0-0Κοκκύτης 0 1 0-2Λεγιoνέλλωση 1 1 0-3Λεϊσμανίαση 1 5 1-10Λεπτοσπείρωση 0 2 0-4Λιστερίωση 0 0 0-1Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) 0 0 0-0

Λύσσα 0 0 0-0Μελιοείδωση-Μάλη 0 0 0-0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 4 16 9-53βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 10 14 9-19αγνώστου αιτιολογίας 0 0 0-3

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 2 9 3-15Πανώλη 0 0 0-0Παρωτίτιδα 0 0 0-2Πολιομυελίτιδα 0 0 0-0Πυρετός Q 0 0 0-1Σαλμονέλλωση (μη τυφο minus παρατυφική) 32 31 11-94Σιγκέλλωση 4 1 1-9Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) 0 0 0-0Συγγενής ερυθρά 0 0 0-0Συγγενής σύφιλη 0 0 0-1Συγγενής τοξοπλάσμωση 0 0 0-0Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος 3 1 0-5

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 1 1 0-1Τουλαραιμία 0 0 0-0Τριχίνωση 0 0 0-1Τυφοειδής πυρετός παράτυφος 0 0 0-4Φυματίωση 18 49 34-88Χολέρα 0 0 0-0

6

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 2 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέ-

ρεια της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Περιφέρεια

Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο

Βρουκέλλωση 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών

1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 1 1 0 0 0 1 0 0 7 0 0 0 0 0

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 1 1 0 0 3 1 0 1 7 2 1 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 0 0 0 3 0 1 0 0 0 0 0

Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος

0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0Φυματίωση 0 7 0 0 3 0 0 0 6 0 0 1 0 1

Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος

Πίνακας 3 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο και ηλικιακή ομάδα για το σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο

lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-5455-64

65+ Άγν

Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α ΓΒρουκέλλωση 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 2 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου)

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 2 4

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 3 3 8 2 3 3 1 0 0 1 1 0 2 1 0 2 2 0 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 1 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Τέτανος Τέτανος νεογνικός

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0

Φυματίωση 0 1 0 0 1 1 2 1 3 0 0 0 1 0 1 0 4 2 0 1

Α άνδρας Γ γυναίκα

7

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Περίοδος γρίπης 2011-2012 Ενημέρωση μέχρι και την εβδομάδα 42012

Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) και θα διαρκέσει έως και την εβδομάδα 20 (14-20 Μαΐου 2012)

Από την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) μέχρι και την εβδομάδα 42012 (23-29 Ιανουαρίου 2012) η δραστηριότητα της γρίπης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση κατά την τελευταία εβδομάδα (Διάγραμμα 1)

Μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) απεστάλησαν στα εργαστήρια ανα-φοράς γρίπης συνολικά 213 κλινικά δείγματα Τα 35 (161) από αυτά ήταν θετικά για ιούς γρίπης Από τα θετικά δείγματα τα 15 (429) ανήκαν στον τύπο Α και τα 20 (571) στον τύπο Β του ιού Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α που απομονώθηκαν 14 ανήκαν στον υπότυπο Α (Η3Ν2) και ένα στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009

Όσον αφορά στην επιτήρηση των σοβαρών κρουσμάτων γρίπης με νοσηλεία σε ΜΕΘ μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) έχουν εισαχθεί σε ΜΕΘ συνολικά έξι κρούσματα Τα τρία (50) εξ΄ αυτών οφείλονται στον ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα τρία (50) στον ιό γρίπης τύπου Α και συγκεκριμένα δύο στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009 και ένα στον υπότυπο Α (Η3Ν2)

Διάγραμμα 1 Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1000 επισκέψεις κατά εβδο-μάδα Σύνολο χώρας περίοδοι γρίπης 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Γραφείο νοσημάτων που μεταδίδονται με το αναπνευστικό τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστο-σελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Δεκέμβριο του 2011 είναι προ-σωρινά μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαρι-στούμε θερμά για τη συνεργασία τους

Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

8

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Ειδικές συμμετοχέςΤo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του laquoεθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκί-νου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ένα χρόνο πριν στις 16 Δεκεμβρίου 2010 ο Υπουργός κ Ανδρέας Λοβέρδος ο Υφυπουργός κ Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ Αντώνης Δημόπουλος παρουσί-ασαν το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευ-ση για το μείζον αυτό θέμα Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του Το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πα-ρεμβάσεων σrsquo όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας ισότιμης επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτεςΙδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορ-φών καρκίνου Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμ-ματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας νrsquo αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης εξέτασης παραπομπής θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνι-κό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίσηΓια το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος βάσει των αντίστοι-χων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό πληροφοριακό σύστημα που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ Λιονής και μέλη οι καθη-γητές Π Καρακίτσος Ε Παρασκευαϊδης Γ Παναγιωτίδης στελέχη του ΕΣΥ καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική την επιδημιολογία την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας τη δημό-σια διοίκηση Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας Στην υλο-ποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σrsquo όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του 2011Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας έχει ως εξήςbull Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας

μεταξύ 25 και 65 ετών με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο

bull Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σrsquo όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια

bull Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ήκαι μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας

bull Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες

bull Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών

bull Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

6

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησηςΠίνακας 2 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέ-

ρεια της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Περιφέρεια

Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο

Βρουκέλλωση 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφηlt 12 μηνών

1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 1 1 0 0 0 1 0 0 7 0 0 0 0 0

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 1 1 0 0 3 1 0 1 7 2 1 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 0 0 0 3 0 1 0 0 0 0 0

Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος

0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0Φυματίωση 0 7 0 0 3 0 0 0 6 0 0 1 0 1

Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος

Πίνακας 3 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο και ηλικιακή ομάδα για το σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01122011minus31122011

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο

lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-5455-64

65+ Άγν

Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α ΓΒρουκέλλωση 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0Εχινοκοκκίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0

Λεγιoνέλλωση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 2 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου)

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 2 4

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 3 3 8 2 3 3 1 0 0 1 1 0 2 1 0 2 2 0 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 1 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Τέτανος Τέτανος νεογνικός

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0

Φυματίωση 0 1 0 0 1 1 2 1 3 0 0 0 1 0 1 0 4 2 0 1

Α άνδρας Γ γυναίκα

7

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Περίοδος γρίπης 2011-2012 Ενημέρωση μέχρι και την εβδομάδα 42012

Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) και θα διαρκέσει έως και την εβδομάδα 20 (14-20 Μαΐου 2012)

Από την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) μέχρι και την εβδομάδα 42012 (23-29 Ιανουαρίου 2012) η δραστηριότητα της γρίπης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση κατά την τελευταία εβδομάδα (Διάγραμμα 1)

Μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) απεστάλησαν στα εργαστήρια ανα-φοράς γρίπης συνολικά 213 κλινικά δείγματα Τα 35 (161) από αυτά ήταν θετικά για ιούς γρίπης Από τα θετικά δείγματα τα 15 (429) ανήκαν στον τύπο Α και τα 20 (571) στον τύπο Β του ιού Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α που απομονώθηκαν 14 ανήκαν στον υπότυπο Α (Η3Ν2) και ένα στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009

Όσον αφορά στην επιτήρηση των σοβαρών κρουσμάτων γρίπης με νοσηλεία σε ΜΕΘ μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) έχουν εισαχθεί σε ΜΕΘ συνολικά έξι κρούσματα Τα τρία (50) εξ΄ αυτών οφείλονται στον ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα τρία (50) στον ιό γρίπης τύπου Α και συγκεκριμένα δύο στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009 και ένα στον υπότυπο Α (Η3Ν2)

Διάγραμμα 1 Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1000 επισκέψεις κατά εβδο-μάδα Σύνολο χώρας περίοδοι γρίπης 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Γραφείο νοσημάτων που μεταδίδονται με το αναπνευστικό τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστο-σελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Δεκέμβριο του 2011 είναι προ-σωρινά μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαρι-στούμε θερμά για τη συνεργασία τους

Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

8

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Ειδικές συμμετοχέςΤo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του laquoεθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκί-νου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ένα χρόνο πριν στις 16 Δεκεμβρίου 2010 ο Υπουργός κ Ανδρέας Λοβέρδος ο Υφυπουργός κ Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ Αντώνης Δημόπουλος παρουσί-ασαν το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευ-ση για το μείζον αυτό θέμα Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του Το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πα-ρεμβάσεων σrsquo όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας ισότιμης επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτεςΙδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορ-φών καρκίνου Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμ-ματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας νrsquo αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης εξέτασης παραπομπής θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνι-κό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίσηΓια το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος βάσει των αντίστοι-χων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό πληροφοριακό σύστημα που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ Λιονής και μέλη οι καθη-γητές Π Καρακίτσος Ε Παρασκευαϊδης Γ Παναγιωτίδης στελέχη του ΕΣΥ καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική την επιδημιολογία την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας τη δημό-σια διοίκηση Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας Στην υλο-ποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σrsquo όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του 2011Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας έχει ως εξήςbull Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας

μεταξύ 25 και 65 ετών με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο

bull Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σrsquo όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια

bull Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ήκαι μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας

bull Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες

bull Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών

bull Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

7

Δεδ

ομ

ένα

επ

ιδη

μιο

λο

γικ

ής

επιτ

ήρ

ησ

ης

Περίοδος γρίπης 2011-2012 Ενημέρωση μέχρι και την εβδομάδα 42012

Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) και θα διαρκέσει έως και την εβδομάδα 20 (14-20 Μαΐου 2012)

Από την εβδομάδα 402011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) μέχρι και την εβδομάδα 42012 (23-29 Ιανουαρίου 2012) η δραστηριότητα της γρίπης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση κατά την τελευταία εβδομάδα (Διάγραμμα 1)

Μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) απεστάλησαν στα εργαστήρια ανα-φοράς γρίπης συνολικά 213 κλινικά δείγματα Τα 35 (161) από αυτά ήταν θετικά για ιούς γρίπης Από τα θετικά δείγματα τα 15 (429) ανήκαν στον τύπο Α και τα 20 (571) στον τύπο Β του ιού Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α που απομονώθηκαν 14 ανήκαν στον υπότυπο Α (Η3Ν2) και ένα στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009

Όσον αφορά στην επιτήρηση των σοβαρών κρουσμάτων γρίπης με νοσηλεία σε ΜΕΘ μέχρι και την εβδομάδα 42012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) έχουν εισαχθεί σε ΜΕΘ συνολικά έξι κρούσματα Τα τρία (50) εξ΄ αυτών οφείλονται στον ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα τρία (50) στον ιό γρίπης τύπου Α και συγκεκριμένα δύο στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009 και ένα στον υπότυπο Α (Η3Ν2)

Διάγραμμα 1 Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1000 επισκέψεις κατά εβδο-μάδα Σύνολο χώρας περίοδοι γρίπης 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Γραφείο νοσημάτων που μεταδίδονται με το αναπνευστικό τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστο-σελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Δεκέμβριο του 2011 είναι προ-σωρινά μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαρι-στούμε θερμά για τη συνεργασία τους

Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

8

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Ειδικές συμμετοχέςΤo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του laquoεθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκί-νου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ένα χρόνο πριν στις 16 Δεκεμβρίου 2010 ο Υπουργός κ Ανδρέας Λοβέρδος ο Υφυπουργός κ Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ Αντώνης Δημόπουλος παρουσί-ασαν το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευ-ση για το μείζον αυτό θέμα Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του Το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πα-ρεμβάσεων σrsquo όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας ισότιμης επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτεςΙδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορ-φών καρκίνου Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμ-ματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας νrsquo αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης εξέτασης παραπομπής θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνι-κό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίσηΓια το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος βάσει των αντίστοι-χων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό πληροφοριακό σύστημα που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ Λιονής και μέλη οι καθη-γητές Π Καρακίτσος Ε Παρασκευαϊδης Γ Παναγιωτίδης στελέχη του ΕΣΥ καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική την επιδημιολογία την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας τη δημό-σια διοίκηση Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας Στην υλο-ποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σrsquo όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του 2011Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας έχει ως εξήςbull Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας

μεταξύ 25 και 65 ετών με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο

bull Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σrsquo όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια

bull Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ήκαι μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας

bull Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες

bull Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών

bull Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

8

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Ειδικές συμμετοχέςΤo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του

τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του laquoεθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκί-νου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ένα χρόνο πριν στις 16 Δεκεμβρίου 2010 ο Υπουργός κ Ανδρέας Λοβέρδος ο Υφυπουργός κ Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ Αντώνης Δημόπουλος παρουσί-ασαν το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευ-ση για το μείζον αυτό θέμα Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του Το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο 2011-2015raquo αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πα-ρεμβάσεων σrsquo όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας ισότιμης επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτεςΙδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορ-φών καρκίνου Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμ-ματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας νrsquo αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης εξέτασης παραπομπής θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνι-κό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο) γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίσηΓια το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος βάσει των αντίστοι-χων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό πληροφοριακό σύστημα που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ Λιονής και μέλη οι καθη-γητές Π Καρακίτσος Ε Παρασκευαϊδης Γ Παναγιωτίδης στελέχη του ΕΣΥ καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική την επιδημιολογία την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας τη δημό-σια διοίκηση Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας Στην υλο-ποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σrsquo όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του 2011Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας έχει ως εξήςbull Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας

μεταξύ 25 και 65 ετών με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο

bull Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σrsquo όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια

bull Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ήκαι μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας

bull Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες

bull Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών

bull Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

9

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά Συγκεκριμένα σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ κατά 6031 το μήνα Αύγουστο 532 το Σεπτέμβριο 5507 τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ Συγκεκριμένα στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις Επίσης 180 γυ-ναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ για να εξεταστούν 19292 γυναίκες Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζό-μενους χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή και υλοποι-είται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυ-νάμωση της σχέσης της με την κοινότηταΆλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο

1 Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος

2 Προχωρά επιτέλους στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς

3 Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους

4 Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους

5 Παράλληλα προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια) Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας γενικά ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία αντικαρκινικά νοσοκομεία) Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση

6 Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας)

7 Σε ότι αφορά στη δημιουργία ξενώνων πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 100 κλινών ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου Παράλληλα σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία)

8 Προχωρούμε τέλος στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατrsquo οίκον φροντίδας καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες

Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο httpwwwanticancergovgr Στείλτε μας τις ιδέες σας τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο e-mail anticanceryykagovgrΜε το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση οργανώνουμε τη θεραπεία επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση

Αριστομένης Ι Συγγελάκης Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής amp υπεύθυνος για το laquoεθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο 2011 ndash 2015raquo

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

10

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27 των καρ-κίνων στο γυναικείο πληθυσμό

Παρrsquo όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1] Υπερηχογρά-φημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματι-κές της μαστογραφίας Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-FNAB μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα) ενώ μπορεί να γίνει και FNA ndash παρακέντηση με λεπτή βελόναndash κυτταρολογική

Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος ενώ η επικινδυνό-τητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία

Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων) η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS) όταν υπάρχει οι-κογενειακό ιστορικό

Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές λοβιακό βλεννώδες μυελοειδές σωληνώδες αποκρινές μεταπλαστικό κλπ με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου Το μέγεθος του όγκου η κατάσταση των λεμφαδένων η ιστολο-γική ταξινόμηση ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ1)

Από ετών και μέχρι σήμερα η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR) του ογκογονιδίου HER2 (c-erbB2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ2)

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

11

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Παράλληλα η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού η οποία προκύπτει από τους συν-δυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER PR and HER2 χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινι-κή πρακτική Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι Αυλικού τύπου Α (ER+PR+HER2 -) Αυλικού τύπου B (ER+PR+HER2+) Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-PR-HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-PR-HER2+)Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασι-ασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους

Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές διαφορές στην πρόγνωση επιβίωση μετα-στατική δυναμικότητα αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες Τα αυλικού τύπου καρκινώ-ματα έχουν καλύτερη πρόγνωση ενώ τα HER2 θετικά τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]

Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab) έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία ση-μαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]

Ένας άλλος τομέας όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού Νεότερα φάρμακα όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη λετροζόλη εξεμεστάνη) είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς ενώ για τις προεμμηνο-παυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]

Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νό-σου Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50 λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό Η λαπατινίμπη είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμά-ζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]

Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με με-ταστατικό καρκίνο του μαστού Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50 όταν χορηγούνται ως μονοθε-ραπεία σε ασθενείς οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες που έχουν αποδείξει την αξία τους συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65 ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες Η ολική επιβίωση είναι από 20 - 24 μήνες Η καπεσιταμπίνη ένας νεότερος παράγοντας διαθέτει καλά

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

12

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξά-νες όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42 και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 61 μήνες Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6] Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες όπως η δοξορουβικίνη χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή την λιποσωμιακή Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια με απο-τέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα

Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώ-ματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδο-θηλίου των αγγείων VEGF Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με απο-δεκτή τοξικότητα Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτι-ώσει την ολική επιβίωση των ασθενών ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης Η λαπατινί-μπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]

Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης ταμο-ξιφένης ή φουλβεστράνης ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας

Τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην μεταστατική νόσο σπουδαίο ρόλο έχει η ακτι-νοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους

Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη είτε στην αντιμετώπιση των οστι-κών μεταστάσεων είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]

Βιβλιογραφία

1 Berg WA Blume JD Cormack JB Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancerJAMA 2008 299(18)2151

2 Hammond ME Hayes DF Dowsett M American Society of Clinical OncologyCollege Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancerJ Clin Oncol 201028(16)2784

3 Perou CM Soslashrlie T Eisen MB Molecular portraits of human breast tumours Nature 2000406(6797)747

4 Piccart-Gebhart MJ Procter M Leyland-Jones B Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2-positive breast cancerN Engl J Med 2005353(16)1659

5 Goldhirsch A Ingle JN Gelber RD Thresholds for therapies highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009Ann Oncol 200920(8)1319

6 Gennari A Conte P Rosso R Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studiesCancer 2005104(8)1742

7 Slamon DJ Leyland-Jones B Shak S Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2 N Engl J Med 2001 344(11)783

8 Gralow JR Biermann JS Farooki A N CCN Task Force Report Bone Health in Cancer CareJ Natl Compr Canc Netw 20097 Suppl 3S1

Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη ιατρός παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

Βασίλης Μπαρμπούνης παθολόγος- ογκολόγος διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

13

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες με πάνω από 12 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 600000 θανάτους ετησίως

Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία Νέα Ζηλανδία Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των 40-50 ετών

Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά Αυτό οφείλεται πι-θανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening) καθώς και στη βελ-τίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία)

Κλινική εικόνα στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα) το κοιλιακό άλγος το αίμα στα κόπρα-να η αναιμία και η απώλεια βάρους

Πρόληψη

Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό περιλαμβά-νουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμο-ειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]

Προκαρκινικές αλλοιώσεις

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα σποραδικά ή στο πλαίσιο οικο-γενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νό-σους (ΙΦΝ) [2]

Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία όπου η άθροιση πολυ-άριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών όπως του πολ-λαπλασιασμού της απόπτωσης της μεταγωγής σημάτων με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολο-γικών κυτταρικών κλώνων οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται Κατά τη διαδικασία αυτή παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]

Εικόνα 1 Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25)

Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ στους

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

14

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

άνδρες εκτός από τα αδενώματα του ορθού τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης διακρίνονται σε σωληνώδη θηλώδη σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή

Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]

Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη ενώ η διάγνωση της η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου

Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά Η μακρο-σκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος τη φυσική του ιστορία και το χρόνο της διάγνωσης Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [234]

Εικόνα 2 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100)

Το καρκίνωμα παχέος εντέρου ορίζεται από τον ΠΟΥ ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του πα-χέος εντέρου το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2) Αποτελείται κυ-ρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]

Προγνωστικοί δείκτες

Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες ήτοι τα βιολογικά αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτη-ριστικά που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημι-κών δεικτών κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

15

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ) οι μεταστάσεις στους επιχώ-ριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V) όπως δια-γιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου σταδιοποιώντας την [2 5]

Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (ypTNM) ο ιστολογικός τύπος ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η) Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]

Προβλεπτικοί δείκτες ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία για το ΚΠΕ είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS Τόσο η διάγνωση της MSI-H όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά- όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμά-των του νεοπλάσματος [2]

Θεραπεία

Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία Αυτή ακολουθεί-ται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώ-νοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6] Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine

Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin irinotecan capecitabine) καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab cetuximab panitumumab)

Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέ-λεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδεί-νωση της νόσου καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με μεταστατική νόσο

Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στη δημι-ουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέ-ρινή πράξη είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξη-τικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor ndash EGFR) (Εικ 3)

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

16

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Εικόνα 3 Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250)

και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου (ascuar end-ascuar end- end-end-theia grwth factr- VEGF) Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]

Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμο-νες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58) [8]

Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ όπως και οι άλλες κακοήθειες δεν είναι η ίδια νόσος σrsquo όλους τους ασθενείς Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο τόσο όσον αφορά την πρόγνωση όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτι-κών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες κα-θώς και μοριακούς δείκτες όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2] Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας

Βιβλιογραφία

1 Rex DK Johnson DA Anderson JC et al American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]Am J Gastroenterol 2009 104739

2 Hamilton SR et al Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System Lyon France IARC Press 2010132-146

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

17

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Williams G Quirke P Shepherd N Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed)The Royal College of Pathologists 2007 wwwrcpathorg

4 Sobin L Cospodarowicz M Wittekind C eds UICC TNM Classification of Malignant Tumors 7th ed Spain Wiley-Blackwell 2009101-109

5 Hellenic GIT Pathology group working team Arapadoni P Barbatis C Demonakou M Delladestima I Kafiri Z Manika Z Patakiouta F Patsiaoura C Petraki C Skopa C Skopelitou A Spiliadis C Toliou T Venizelos I and Vrettou H Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience Virc Arch 2001 439238-239

6 Andreacute T Boni C Navarro M et al Improved overall survival with oxaliplatin fluorouracil and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial J Clin Oncol 2009 273109

7 Masi G Vasile E Loupakis F et al Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer an updated analysis J Natl Cancer Inst 2011 10321

8 Venook AP Curley SA Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases Up-To-Date 2011 19 3

Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου παθολογοανατόμος διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ laquoΣισμανόγλειοraquo γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

Παύλος Παπακώστας ογκολόγος- παθολόγος διευθυντής ογκολογικής μονάδας ΓΝΑ laquoΙπποκράτειοraquo γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

18

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο H επί-πτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (154 ca100000 γυναίκες 95 CI= 55 ndash 444100000) ενώ ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 500000 νέες περιπτώσεις

Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα τα οποία αφορούν στο 75-90 των περιπτώσεων ενώ το 15-20 αφορά σε αδενοκαρκινώ-ματα η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα τα νευροενδοκρινικά το ελαχίστης αποκλί-σεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων

Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτά-ται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνο-δό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου ενώ σε γυ-ναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα ακόμα και σrsquo ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1) μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφα-δενεκτομή διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου πρέπει όμως να αναφέρεται διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία

Σχεδόν όλα τα πλακώδη αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπι-νου θηλώματος (human papimairus ndash HPV) Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας οι καρκινογόνοι ιοί όπως ονο-μάζονται και αφορούν στους κλώνους 16 18 31 45 33 52 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών που τελικά κα-ταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτ-ταρικού θανάτου σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως απο-τέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cerica intraepitheia nepasia ndash CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθ-μούς (CIN1 2 και 3) ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό Επιπλέον η ανοσοϊστο-χημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημα-ντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1

Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσ-σονται η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3 μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζε-ται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα

Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος κυρίως με το τεστ-Παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τρα-χήλου κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο Γιrsquo αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως laquoδείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φρο-ντίδαςraquo Δυστυχώς όμως η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

19

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16 18 31 33 45 52 58) [1] Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk) με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενερ-γό μόλυνση και κατrsquo επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία) παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100

Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προ-καρκινικών βλαβών και κατrsquo επέκταση των καρκίνων του τραχήλου προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτη-μα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου προσφέρει μια σχετικά απλούστερη φθηνότερη και αποτε-λεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας ndash πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-Παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση)

Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού χωρίς καθόλου ιϊκό DNA σχηματίζοντας τα λεγόμενα laquoιόμορφα σωματίδια ή virus like particles ndash VLP) είναι μη μολυσματικά μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2 3]

Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (gt90) προστασία των εμ-βολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα εί-ναι ακόμα μακρύτερη [4 5] Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρό-νια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού 12-26 ετών γενικεύεται

Βιβλιογραφία

1 Muntildeoz N Bosch FX de Sanjoseacute S Herrero R Castellsagueacute X Shah KV Snijders PJ Meijer CJ International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer N Engl J Med 2003 Feb 6348(6)518-27

2 Berzofsky JA Ahlers JD Janik J et al Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections J Clin Invest 2004114450ndash462

3 Modis Y Trus BL and Harrison SC Atomic model of the papillomavirus capsid EMBO J 2002 214754ndash4762

4 Cuzick J Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe Gynecol Oncol 2010

5 Romanowski B et al Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)-1618 AS04-adjuvanted vaccine analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 64 years Lancet 2009

Κίτυ Παυλάκη παθολογοανατόμος αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑΓεώργιος Βοργιάς γυναικολόγος- ογκολόγος γυναικολογικό τμήμα ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο

Πειραιά laquoΜΕΤΑΞΑraquo

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

20

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνι-σμα η ατμοσφαιρική ρύπανση η έκθεση σε ακτινοβολία η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο αρσενικό χρώμιο ραδόνιο νικέλιο προϊόντα καύσης του άνθρακα πίσσες και ορυκτέλαια οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα Το 15 περίπου των καπνιστών πρόκει-ται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1] Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινο-γραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλο-νται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα τη δύσπνοια το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις Τέλος συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις όπως υπερτροφική πνευ-μονική οστεοαρθροπάθεια διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες υπερασβεσταιμία καχεξία μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]

Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα τον ακτινο-λογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων η κυτταρολογι-κή εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής η θωρακοσκόπηση η μεσοθωρακοσκόπηση η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]

Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση η ακτινοθεραπεία η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες οι οποίοι είναι

bull ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μι-κροκυτταρικό καρκίνωμα Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θερα-πείας [2-4]

bull Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυττα-ρικά καρκινώματα αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθω-ρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PETCT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PETCT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5] Το PETCT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]

bull Τη γενική κατάσταση του ασθενούς η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουρ-γίας του ασθενούς η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας Σημειώνεται ότι οι περισ-σότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

21

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Με βάση τη νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 ιδιαίτερο ρόλο στην πρόγνωση παίζει το μέγεθος του όγκου (Πίνακας 2) και η διά-γνωσή του πριν την εμφάνιση λεμφαδενικών μεταστάσεων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πρό-γνωση (Πίνακας 3) [3] Κατά συνέπεια όλοι οι καπνιστές πρέπει να κάνουν περιοδικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα μετά τα 40 έτη της ζωής ενώ οι νομισματοειδείς σκιάσεις των πνευμόνων θα πρέπει να υπόκεινται σε επιθετική διερεύνηση εγκαταλείποντας την laquoπολιτικήraquo της αναμο-νής και περιοδικής παρακολούθησης του όζου με αξονική τομογραφία θώρακα Με βάση ακόμη τη νεότερη σταδιοποίηση όλα τα νεοπλάσματα του πνεύμονα με επέκταση στους γύρω ιστούς (Τ3 και Τ4) και εφόσον δεν υπάρχει προσβολή των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου υπάγονται στα στάδια ΙΙΒ ή ΙΙΙΑ οπότε αποτελούν δυνητικά χειρουργική νόσο πριν η μετά από χορήγηση χημειο-ακτινο-θεραπείας laquoεισαγωγήςraquo Η τελική απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο [2-4]

Πίνακας 1 H νεότερη σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα (2009) [3]

Στάδιο Ι

Υποστάδιο IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-IA όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- όγκος2cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-T1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-1α) ή όγκος 2cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ- αλλά 2cm (Τ1β) χωρίς λεμ-cm (Τ1β) χωρίς λεμ- (Τ1β) χωρίς λεμ-φαδενικές μεταστάσεις (Ν0)

Υποστάδιο ΙΒ όγκος3cm αλλά5cm (Τ2α) με Ν0

Στάδιο ΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΑ όγκος5cm (Τ1αβ amp Τ2α) με διήθηση ενδοπνευμονικών ή πυλαίων λεμφαδένων (Ν1) ή όγκοι 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν0

Υποστάδιο ΙΙΒ όγκος 5cm αλλά7cm (Τ2β) με Ν1 ή T3 όγκος με Ν0

Τ3 όγκος όγκος7cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-cm ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε- ή με κατευθείαν επέκταση προς τον τοιχωματικό υπε-ζωκότα το θωρακικό τοίχωμα το διάφραγμα το μεσοθωρακικό υπεζωκότα το περικάρδιο χωρίς διήθηση λεμφαδένων ή όγκος εντός του κυρίου βρόγχου σε απόσταση μικρότερη από 2cm από την κύρια τρόπιδα χωρίς όμως να διηθεί την κύρια τρόπιδα ή όγκος που προκαλεί ατελεκτασίαπνευμονίτιδα όλου του πνεύμονα ή όγκος με δορυφόρα οζίδια στον ίδιο λοβό με αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο ΙΙΙ

Υποστάδιο ΙΙΙΑ όγκος T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-T1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-1-3 με διήθηση ομόπλευρων μεσοθωρακικών λεμφα-δένων (Ν2) ή όγκος Τ3 με Ν1 ή όγκος Τ4 με Ν0 ή Ν1

Υποστάδιο ΙΙΙΒ όγκος Τ4 με Ν2 ή οποιουδήποτε σταδίου Τ όγκος με μετα-στάσεις στους ετερόπλευρους μεσοθωρακικούς ή πυλαίους λεμφαδένες ή με-ταστάσεις στους ομόπλευρους ή ετερόπλευρους υπερκλείδιους ή σκαληνούς λεμφαδένες (Ν3)

Τ4 όγκος όγκος οιοδήποτε μεγέθους με διήθηση του μεσοθωρακίου της καρδιάς των μεγάλων αγγείων της τραχείας του οισοφάγου των σωμάτων των σπονδύλων του διχασμού της τραχείας του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ή που συνοδεύεται από δορυφόρα οζίδια σε άλλο λοβό του ιδίου πνεύ-μονα από αυτόν που φέρει τον πρωτοπαθή όγκο

Στάδιο IV

Όγκοι οποιουδήποτε σταδίου Τ και Ν με μετάσταση σε κάποιο λοβό του άλλου πνεύμονα ή με μεταστατικά οζίδια στον υπεζωκότα ή πλευριτική συλλογή με θετική κυτταρολογική εξέταση (Υποστάδιο Μ1α) ή με απομακρυσμένες μετα-στάσεις (Υποστάδιο M1β)

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

22

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Πίνακας 2 Η πενταετής επιβίωση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα ανάλογα με το μέγε-θος του όγκου σε ασθενείς χωρίς διήθηση λεμφαδένων (Ν0) και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Μέγεθος όγκου Πενταετής επιβίωση

2cm 77

2cm και 3cm 71

3cm και 5cm 58

5cm και 7cm 49

7cm 35

Πίνακας 3 H πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα με βάση την προσβολή των λεμ-φαδένων (στάδιο Ν) ανεξαρτήτως του σταδίου Τ του πρωτοπαθούς όγκου και χωρίς μεταστάσεις (Μ0) [3]

Παράμετρος Ν Πενταετής επιβίωση

Ν0 56

Ν1 38

Ν2 22

Ν3 6

H χειρουργική θεραπεία με διενέργεια λοβεκτομής βρογχοπλαστικής λοβεκτομής ή πνευμο-νεκτομής με ταυτόχρονη συναφαίρεση των πέριξ διηθημένων ιστών (θωρακικό τοίχωμα διά-φραγμα περικάρδιο) και λεμφαδενικό καθαρισμό του μεσοθωρακίου δίνει τα καλύτερα απώτερα αποτελέσματα σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σταδίου Ι και ΙΙ [2-4] Η χημειο-ακτινοθεραπεία laquoεισαγωγήςraquo έχει ένδειξη σε όγκους σταδίου ΙΙΙΑ και στους όγκους της κορυφής του πνεύμονα (Pancast) Επικουρικές θεραπείες πρέπει να εφαρμόζο-νται σε νεοπλάσματα σταδίου ΙΒ ΙΙ και ΙΙΙΑ [2-4] Περιορισμένες εκτομές με τη μορφή της σφηνοειδούς εκτομής και της τυπικής τμηματεκτομής έχουν ένδειξη σε ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών οι οποίοι δε δύνανται να ανεχθούν τη λοβεκτομή με νεοπλάσματα μικρότερα των 3cm χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης υγιών ορίων εκτο-μής πέριξ του όγκου μεγαλύτερων του 1cm [6] H θνητότητα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3 για τη λοβεκτομή και το 7 για την πνευμονεκτομή [2]

H πενταετής επιβίωση του καρκίνου του πνεύμονα δεν υπερβαίνει το 15 συνολικά Από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε ριζική εκτομή μόνο το 30-40 θα επιζήσουν μέχρι την πενταετία χωρίς εμφάνιση υποτροπής της νόσου Οι ασθενείς που θα επιζήσουν επί μακρόν μετά την πρώτη θεραπευτική εκτομή έχουν σημαντική πιθανότητα (15) ανάπτυξης και δεύ-τερου πρωτοπαθούς νεοπλάσματος (second primary) γεγονός που επιβάλλει τη συστηματική παρακολούθησή τους για πολλά χρόνια [1 4] Με δεδομένα τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα και τα χαμηλά ποσοστά συνολικής πενταετούς επιβίωσης η καλύτερη πολιτική ενάντια στη νόσο είναι η πρόληψη με ενίσχυση του αντικαπνιστικού αγώνα σε όλα τα επίπεδα και αρχίζοντας από τις σχολικές αίθουσες [7]

Βιβλιογραφία

1 Smith PW Jones DR (2008) Biology and epidemiology of lung cancer In Patterson AG Cooper JD Deslauriers J Lerut AEMR Luketich JD Rice TW (eds) Pearsonrsquos Thoracic and Esophageal Surgery 3rd edition Philadelphia Churchill Livingstone Elsevier pp 708-728

2 Lung cancer The diagnosis and treatment of lung cancer httpwwwniceorgukguidanceCG121Guidance (προσπελάστηκε στις 812012)

3 Detterbeck FC Boffa DJ Tanoue LT The New Lung Cancer Staging System Chest 2009136260-271

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

23

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

4 LoCicero J Ponn RB Daly BDT (2000) Surgical Treatment of Non-Small Cell Lung Cancer In Shields TW LoCicero J Ponn RB (eds) General Thoracic Surgery 5th edition Philadelphia Lippincot Williams amp Willkins pp 1311-1341

5 DeLeyn P Lardinois D Van Schil P et al ESTS guidelines for preoperative lymph node staging for non-small cell lung cancer Eur J Cardiothorac Surg 2007 32 1-8

6 Rami-Porta R Tsuboi M Sublobar resection for lung cancer Eur Resp J 2009 33 426-435

7 Barendregt JJ Bonneux L van der Maas PJ The Health Care Costs of Smoking N Engl J Med 1997 3371052-1057

Χριστόφορος Φορούλης επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ καρδιο-θωρακοχειρουργική κλινικήΠΓΝΘ laquoΑΧΕΠΑraquo

Καρκίνωμα του πνεύμονα ιστοπαθολογία

Η ιστολογική ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πνεύμονα είναι σημαντική γιατί απο-τελεί τη βάση για επιδημιολογία πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Η πιο πρό-σφατη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ευρέως αποδεκτή

Οι τέσσερις κύριοι ιστολογικοί τύποι είναι καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο αδενοκαρκί-νωμα μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα και μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σε μερικές περιπτώ-σεις υπάρχει συνδυασμός των ιστολογικών τύπων (Πιν 1) [13]

Πίνακας 1 Ιστολογική Ταξινόμηση των Καρκινωμάτων του Πνεύμονα

Μη-μικροκυτταρικά καρκινώματα

Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο

ΑδενοκαρκίνωμαΚυψελιδικό θηλώδες συμπαγές βρογχιολοκυψελιδικό μικτό

Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμαΝευροενδοκρινικό καρκίνωμα

Μικροκυτταρικό καρκίνωμα

Τελευταία για θεραπευτικούς λόγους τα καρκινώματα ταξινομούνται σε δύο ομάδες με βάση την πιθανότητα μεταστάσεων και την απάντηση στις υπάρχουσες θεραπείες μικροκυτταρικά καρκινώματα (μεγαλύτερη συχνότητα μετάστασης καλή αρχικά απάντηση στη χημειοθερα-πεία) και μεγαλοκυτταρικά καρκινώματα (μικρή συχνότητα μετάστασης μικρότερη απάντη-ση στη χημειοθεραπεία) (Πιν 1) [3]

Το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο συχνά ξεκινά από μια περιοχή πλακώδους μεταπλασίας ή δυσπλασίας του βρογχικού επιθηλίου κυρίως των μεγάλων βρόγχων η οποία εξελίσσεται σε καρκίνωμα in situ Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζει ανώμαλη εύθρυπτη λευκόφαιη επιφά-νεια διατομής συνήθως με εκτεταμένη κεντρική νέκρωση με ή χωρίς σχηματισμό κοιλότητας (σπηλαιοποιήση) Ιστολογικά το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο κυμαίνεται από υψηλής διαφοροποίησης με σχηματισμό κερατίνης και παρουσία μεσοκυττάριων γεφυρών μέχρι χαμη-λής διαφοροποίησης η οποία εμφανίζει ελάχιστα χαρακτηριστικά των πλακωδών κυττάρων Το υψηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα τείνει να επεκτείνεται τοπικά στο θώρακα προσβάλλοντας κατά συνέχεια γειτονικούς ιστούς στο μεσοθωράκιο Το χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνωμα μεθίσταται νωρίς και σε απομακρυσμένα όργανα (εικ 1Α) [14]

Το αδενοκαρκίνωμα εντοπίζεται πιο περιφερικά από ότι το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου αναπτύσσεται πολλές φορές σε σχέση με περιφερικές πνευμονικές ουλές και είναι ο πιο συχνός τύπος στις γυναίκες και στους μη καπνιστές Ιστολογικά εμφανίζει ποικίλη μορφολογίαόπως κυ-ψελιδώδες με σχηματισμό αδένων θηλώδες βρογχιολοκυψελιδικό και συμπαγές με παραγωγή βλέννης από τα νεοπλασματικά κύτταρα

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

24

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα θεωρείται ως υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος και εμ-φανίζει ιδιαίτερα μακροσκοπικά ιστολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά Ο όγκος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται σε περιφερικές θέσεις του πνεύμονα είτε ως ένα μονήρες οζίδιο ή πιο συχνά ως πολλαπλά διάχυτα οζίδια που πολλές φορές συνενώνονται με αποτέλεσμα πύκνωση του παρεγ-χύματος το οποίο μοιάζει με πνευμονία [1] Το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα θεωρείται ότι προέρχεται από άτυπη αδενωματώδη υπερπλασία του επιθηλίου που εξελίσσεται σε βρογχιολο-κυψελιδικό καρκίνωμα (εικ 1C) [12] Οι ασθενείς με χαμηλής διαφοροποίησης αδενοκαρκίνωμα εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τοπική υποτροπή και λεμφαδενικές μεταστάσεις από τους ασθενείς με υψηλής ή μέσης διαφοροποίησης όγκους [5]

Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα είναι εξ ορισμού χαμηλής διαφοροποίησης κακοήθης επιθη-λιακός όγκος ο οποίος αποτελείται από μεγάλα πολυγωνικά κύτταρα ή και πολυπύρηνα γιγαντο-κύτταρα σε διάχυτη ανάπτυξη ή ομάδες (εικ 1D) και πιθανώς αντιπροσωπεύει αδιαφοροποίητο καρκίνωμα από πλακώδες ή αδενικό επιθήλιο Μια ποικιλία του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος είναι το νευροενδοκρινικό καρκίνωμα με μεγάλα κύτταρα το οποίο χρειάζεται ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση με εφαρμογή νευροενδοκρινικών δεικτών

Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα προέρχεται από νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου και παράγει πολυπεπτιδικές ορμόνες που προκαλούν την εμφάνιση παρανε-οπλασματικών συνδρόμων Μακροσκοπικά ο όγκος εμφανίζεται ως μια περιπυλαία μάζα μαλακής εύθρυπτης σύστασης με εκτεταμένη νέκρωση και πρώιμη προσβολή των επιχώριων λεμφαδένων Το 5 περίπου των καρκινωμάτων αυτών εμφανίζεται σαν περιφερική νομισματοειδής βλάβη Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι στρογγυλά ωοειδή ή ατρακτοειδή με ελάχιστο κυτταρόπλασμα και ιδιαίτερη διάταξη των πυρήνων (ldquonuclear moldingrdquo) που φαίνεται καλύτερα σε κυτταρολογικά επι-χρίσματα και συχνά εμφανίζουν κατακερματισμό και σύνθλιψη (rdquocrush artifactrdquo) στις μικρές βιοψίες [3] (εικ 1Β) Ανοσοϊστοχημικά είναι θετικά για νευροενδοκρινικούς δείκτες

Το μικτό καρκίνωμα είναι 10 περίπου των καρκινωμάτων του πνεύμονα και παρουσιάζει μικτή ιστολογική εικόνα που εμφανίζει δύο ή περισσότερους από τους παραπάνω ιστολογικούς τύπους

Εικόνα 1 Ιστολογικοί τύποι του καρκινώματος του πνεύμονα

A Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο B Μικροκυτταρικό καρκίνωμα C Αδενοκαρκίνωμα βρογχιολοκυ-ψελιδικού τύπου D Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Προγνωστικά ιστοπαθολογικά κριτήρια Η ιστολογική διαβάθμιση είναι μια ποιοτική εκτί-μηση της διαφοροποίησης του όγκου η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστοπαθολο-γικής έκθεσης και έχει προγνωστική αξία Οι ιστολογικές παράμετροι που σχετίζονται με δυσμενή πρόγνωση είναι ο υψηλός βαθμός ιστολογικής κακοήθειας η μιτωτική δραστηριότητα η εκτεταμένη νέκρωση του όγκου και η αγγειακή διήθηση [5]

Γενετικοί προβλεπτικοί παράγοντες Πολλές μελέτες για το καρκίνωμα του πνεύμονα γί-

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

25

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

νονται για την ταυτοποίηση μοριακών προβλεπτικών δεικτών της ανταπόκρισης στη χημειο-θεραπεία και την επιβίωση Η ενεργοποίηση του Κ-ras ογκογονιδίου από σημειακή μετάλλαξη σχετίζεται με πτωχή επιβίωση και το αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα σε προχωρημένο στάδιο Μεταλλάξεις στον υποδοχέα του επιδερμιδικού αυ-ξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται σημαντικά με το στάδιο την επιβίωση και την απάντηση στη θεραπεία με αναστολείς του EGFR [67]

Βιβλιογραφία

1 Husain A Kumar V (2005) The Lung In Robbins and Cotran Pathologic basis of Disease 7th edition Philadelphia Saunders p 711 - 772

2 Moran C Kevin L Wick M (2005) Non neuroendocrine carcinomas and salivary gland analogue tumors of the lung In Practical Pulmonary Pathology 1st edition Philadelphia Churchill Livingstone p 561-601

3 Maitra A Kumar V (2007) The Lung In Robbins Basic Pathology 8th edition Philadelphia Saunders p 479-539

4 Noguchi M Shimosato Y (2010) Pulmonary Neoplasms In Sternbergrsquos Diagnostic Surgical Pathology 5th edition Philadelphia Lippincott Williams and Wilkins p 1054-1095

5 Travis W Brambilla E MuumlllerndashHermelink HK Harris C (2004) Pathology and Genetics of Tumours of the Lung Pleura Thymus and Heart WHO Lyon IARC p 26-72

6 Heist R Christiani D EGFR-Targeted therapies in lung cancer Predictors of response and toxicity Pharmacogenomics 2009 10(1) 59-68

7 Andrade de Mello R Marques DS Medeiros R Araugravejo A Epidermal growth factor receptor and K-RAS in non small cell lung cancerndashmolecular pathways involved and targeted therapies World Journal of Clinical Oncology 2001 2(11) 367-376

Ελένη Βρεττού παθολογοανατόμος καθηγήτρια ΑΠΘ πρόεδρος Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

26

Aιματολογικές κακοήθειες- νεότερες εξελίξεις

Οι λευχαιμίες τα λεμφώματα και το πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νεοπλασμάτων του αιμοποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος Οι λευχαιμίες προέρχονται κατά κανόνα από το μυελό των οστών (ΜΟ) τα λεμφώματα από τους λεμφαδένες και το ΠΜ από τα πλασματοκύτταρα του ΜΟ Σε αντίθεση με τrsquo άλλα νεοπλάσμα-τα εμφανίζουν συχνά μεγάλη ευαισθησία στη χημειοθεραπεία στην ακτινοθεραπεία και στην ανοσοθεραπεία και για το λόγο αυτό υπάρχει δυνατότητα ίασης ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή του οργανισμού είναι εκτεταμένη

Περίπου 1400 νέες περιπτώσεις λευχαιμίας 2000 περίπου περιπτώσεις λεμφωμάτων και 400 περιπτώσεις ΠΜ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα [1] Προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η οξεία λεμφογενής λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας Τα νοσήματα αυτά εμφα-νίζουν μεγάλη ετερογένεια δηλ υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία

Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελογενής (ΟΜΛ) η οξεία λεμ-φογενής (ΟΛΛ) η χρόνια λεμφογενής (ΧΛΛ) και η χρόνια μυελογενής (ΧΜΛ) Οι διαφο-ρές μεταξύ τους βασίζονται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος αν δε δοθεί θεραπεία

Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρα-κτηριστικά των κακοήθων κυττάρων Οι κυριότερες είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL) και τα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) που διακρίνονται περαιτέρω σε Β Τ ή ΝΚ ανάλογα με την προ-έλευσή τους

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα τόσο ως προς την κατανόηση αυτών των νοσημάτων όσο και ως προς τη θεραπεία τους Eίμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών κυρίως νεαρότερων ηλικιών και το ζητούμενο να είναι το πως αυτό θα επιτευχθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία

Αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια

ΟΜΛ

Στο 30 των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης (διεθνής σύντμη-ση NPM1) είναι μεταλλαγμένο Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου αυτού επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία [2 3]

ΟΛΛ

Στο 20 των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη ΧΜΛ δηλ το χρωμόσω-μα φιλαδέλφεια [4] Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτε-λέσματα της θεραπείας [5]

ΧΛΛ

Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμέ-νη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση [6]

ΧΜΛ

Για το νόσημα αυτό έχει συντελεσθεί μία πραγματική θεραπευτική επανάσταση Όλα ξεκίνησαν από την αποκάλυψη μιας χρωμοσωμικής διαταραχής η οποία βρίσκεται σrsquo όλους τους ασθενείς δηλ το χρωμόσωμα φιλαδέλφεια Η διαταραχή αυτή προκαλεί τη συνένωση δύο γονιδίων του bcr και του abl που έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός υβριδικού γονιδίου του bcrabl Ε

ιδικ

ές σ

υμ

μετ

οχές

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

27

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Το προϊόν αυτού του γονιδίου είναι ένα ένζυμο που υπερλειτουργεί και που έχει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας Όλα αυτά ήταν γνωστά Αυτό που έγινε την τελευταία δεκαετία ήταν η προσπάθεια χρησιμοποίησης αναστολέων του ενζύμου Τα απο-τελέσματα ήταν εντυπωσιακά Ο πρώτος αναστολέας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Imatinib Η θεραπεία ήταν πολύ καλά ανεκτή και ο ουσιαστικός έλεγχος του νοσήματος επιτεύχθηκε στην πλειονότητα των ασθενών και κατά κανόνα διαρκούσε για όσο διάστημα λαμβανόταν η θεραπεία [7] Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε το νόσημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά μόνο με αλ-λογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων θεραπεία όμως που είχε θνητότητα από 10 έως 40 Πιο πρόσφατα χρησιμοποιούνται οι αναστολείς Dasatinib και Nilotinib Οι αναστολείς αυτοί είναι δραστικότεροι το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται ταχύτερα και οι παρενέργειες από τη χρήση τους διαφέρουν από τις παρενέργειες του Imatinib και κατά συνέπεια χρησιμοποιούνται με επιτυχία όταν η θεραπεία με το Imatinib δεν μπορεί να δοθεί λόγω παρενεργειών [8]

Η επιτυχία στη θεραπεία της ΧΜΛ με την προαναφερθείσα θεραπεία άνοιξε πραγματικά νέους δρόμους στη θεραπεία των νεοπλασματικών νοσημάτων Οι ελπίδες είναι θεραπείες αυτού του τύπου θα επεκταθούν και σε άλλα νεοπλάσματα

NHL

Η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του μονοκλωνικού αντισώματος ριτουξιμάμπη βελτιώνει ουσια-στικά τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας στα NHL τα οποία προέρχονται από τα Β λεμφοκύτ-ταρα [9] Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας

HL

H ποζιτρονική τομογραφία (Positron emission tomography PET) είναι η πιο ευαίσθητη απεικονι-στική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα τόσο το HL όσο και τα NHL Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ΡΕΤ ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας [10]

Πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα το οποίο συνδέεται με το αντιγόνο CD30 Το συγκεκριμένο αντιγόνο βρίσκεται στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του HL καθώς και μιας υποκατηγορίας των NHL To αντίσωμα συνδέεται με μία τοξική για τα κύτταρα ουσία Τα αρχικά αποτελέσματα από τη χρήση του αντισώματος αυτού υπήρξαν εντυπωσιακά ως προς το θεραπευτικό αποτέλεσμα [11]

ΠΜ

Βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία και η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στη θεραπεία του ΠΜ νέα φάρμακα (θαλιδομίδη λεναλιδο-μίδη μπορτεζομίμπη) τα οποία παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών [12]

Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων

Θα αναφερθώ ειδικότερα στην ανεύρεση μοσχεύματος για αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Η συγκεκριμένη θεραπεία χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ασθενείς με λευχαιμίες και αρκετές φορές είναι η μόνη θεραπεία για τους ασθενείς αυτούς Μόνο το 30 των ασθενών διαθέτουν δότη συμβατό αδελφό Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η λύση είναι είτε η ανεύρεση κάποιου μη συγγενή δότη ο οποίος είναι συμβατός με τον ασθενή είτε η ανεύρεση μοσχεύματος από αποθηκευμένο σε δημόσιες τράπεζες ομφαλοπλακουντιακό αίμα [13]

Βιβλιογραφία

1 Sant M Allemani C Tereanu C et al Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype results of the HAEMACARE project Blood 20101163724

2 Rockova V Abbas S Wouters BJ et al Risk stratification of intermediate-risk acute myeloid leukemia integrative analysis of a multitude of gene mutation and gene expression markers Blood 20111181069

3 Falini B Martelli MP Bolli N et al Acute myeloid leukemia with mutated nucleophosmin (NPM1) is it a distinct entity Blood 20111171109

4 Westbrook CA Hooberman AL Spino C et al Clinical significance of the BCR-ABL fusion gene

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

28

in adult acute lymphoblastic leukemia a Cancer and Leukemia Group B Study (8762) Blood 1992802983

5 Gruber F Mustjoki S Porkka K Impact of tyrosine kinase inhibitors on patient outcomes in Philadelphia chromosome-positive acute lymphoblastic leukaemia Br J Haematol 2009145581

6 Hallek M Fischer K Fingerle-Rowson G et al Addition of rituximab to fludarabine and cyclophosphamide in patients with chronic lymphocytic leukaemia a randomised open-label phase 3 trial Lancet 20103761164

7 OrsquoBrien SG Guilhot F Larson RA et al Imatinib compared with interferon and low-dose cytarabine for newly diagnosed chronic-phase chronic myeloid leukemia N Engl J Med 2003348994

8 Jabbour E Kantarjian H OrsquoBrien S et al The achievement of an early complete cytogenetic response is a major determinant for outcome in patients with early chronic phase chronic myeloid leukemia treated with tyrosine kinase inhibitors Blood 2011 Oct1184541

9 Armitage JO How I treat patients with diffuse large B-cell lymphoma Blood 200711029

10 Naumann R Vaic A Beuthien-Baumann B et al Prognostic value of positron emission tomography in the evaluation of post-treatment residual mass in patients with Hodgkinrsquos disease and non-Hodgkinrsquos lymphoma Br J Haematol 2001115793

11 Chen R Gopal AK Smith SE et al Results of a pivotal phase 2 study of brentuximab vedotin (SGN-35) in patients with relapsed or refractory Hodgkin lymphoma Blood 2010116128

12 Scott E Reece D What is the benefit of maintenance therapy with Lenalidomide or Bortezomib after autologous stem cell transplantation in multiple myeloma and what is the risk of developing a secondary primary malignancy Hematology 2011 American Society of Hematology Education Program Book

13 Appelbaum FC Allogeneic hematopoietic cell transplantation for acute myeloid leukemia when a matched related donor is not available Hematology 2008 American Society of Hematology Education Program Book

Δημήτριος Καρακάσης MD PhD διευθυντής μονάδα μεταμόσχευσης μυελού οστώναιματολογική κλινική και λεμφωμάτων νοσοκομείο laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo Αθήνα

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

Αιματολογικές κακοήθειες- ΙΙ

Ταξινόμηση των κακοήθων νόσων του λεμφικού ιστού του παγκόσμιου οργανισμού υγείας 2008 Σύγχρονη παθολογοανατομική διαγνωστική προσέγγιση με κλινικοπρογνωστικές προεκτάσεις

Ι Εισαγωγή

Οι ταξινομήσεις των νόσων με την έννοια της κατηγοροποίησης γνωστών οντοτήτων μrsquo ένα τρόπο ο οποίος διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ επιστημόνων ασχολούμενων μrsquo ένα συγκεκριμένο νόσημα αποτελούν τη γλώσσα επικοινωνίας στην ιατρική πράξη ενώ παράλληλα ορίζουν το πλαίσιο τόσο για κλινική εφαρμογή όσο και παραγωγή νέας γνώσης Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) των νεοπλασμάτων των λεμφικών και αιμοποιητικών ιστών η οποία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2008 Η ταξινόμηση των Κακοήθων Νόσων του Λεμφικού Ιστού (ΚΝΛΙ) του ΠΟΥ του 2001 αποτελεί την έκφραση της παγκόσμιας συναίνεσης που οικο-δομήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξινομήσεων των ΚΝΛΙ όσον αφορά στα κριτήρια διάγνωσής τους Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται από την ευρεία αποδοχή και χρησιμοποίησή της από το σύνολο των αιμοπαθολογοανατόμων κλινικών αιματολόγων και ερευνητών της βα-σικής έρευνας διεθνώς Η αποδοχή αυτή της ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ οφείλεται στο ότι πληρούνται όλα τα αποδεκτά κριτήρια μιας επιτυχημένης ταξινόμησης όπως επιστη-μονική ακρίβεια κλινική και παθολογοανατομική αναπαραγωγιμότητα και ευκολία στη χρησιμοποίηση της διεθνώς και υπό διαφορετικές κλινικές συνθήκες Οι βασικές αρχές της ταξινόμησης του 2001 όσο και αυτής του 2008 είναι 1) η αναγνώριση διακριτών (real)

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

29

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

κλινικοπαθολογοανατομικών οντοτήτων επί τη βάσει μιας πολυπαραμετρικής διαγνωστικής προ-σέγγισης (συνδυασμός μορφολογίας ανοσοφαινότυπου γονότυπου καρυότυπου και κλινικών δεδομένων) και 2) η ταξινόμηση των ΚΝΛΙ επί τη βάσει του κυττάρου προέλευσης ώριμο έναντι άωρο Β- Τ- ΝΚ- προέλευσης λεμφοκύτταρο

Μείζον πλεονέκτημα της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001 των ΚΝΛΙ ήταν η δυνατότητα ενσωμά-τωσης κάθε νέας πληροφορίας και προοπτικής Έτσι τα δεδομένα τα οποία προέκυψαν κατά το διάστημα 2001 ndash 2008 τόσο από τη βασική και κλινική έρευνα από τις διεθνείς ομάδες εργασίας των ΚΝΛΙ όσο και η αθροισμένη εμπειρία των αιμοπαθολογοανατόμων από τη συνδυασμένη χρησιμοποίηση των ανοσοϊστοχημικών μοριακών (PCR) και μοριακών κυτταρογενετικών (FISH) μελετών στη διαγνωστική ρουτίνας των ΚΝΛΙ οδήγησαν στην αναθεώρηση των απόψεων και κριτηρίων για μεγάλο αριθμό ΚΝΛΙ Έτσι έγινε πλέον προφανής η επιστημονική αναγκαιότητα της αναθεώρησης της ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2001

ΙΙ Καινοτομίες της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Οι βασικές καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης των ΚΝΛΙ του ΠΟΥ του 2008 οι οποίες και τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από την προηγηθείσα του 2001 συνοψίζονται σε

1 Αναθεώρηση κριτηρίων για τις laquoκαλά καθορισμένες οντότητεςraquo όπως η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) η Προλεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΠΛΛ) και το Λεμφοπλασματοκυτταρικό Λέμφωμα και Μακροσφαιριναιμία Waldenstrοm bull η ΧΛΛ ορίζεται πλέον ως η παρουσία 5x109L μονοκλωνικών Β-Λεμφοκυττάρων με

φαινότυπο ΧΛΛ στο περιφερικό αίμαbull Αναγνωρίζεται ότι το σύνολο των περιπτώσεων ΠΛΛ στερείται της μετάθεσης t (1114)

και ότι το 20 των περιπτώσεων ΠΛΛ που κατά το παρελθόν χαρακτηρίζονταν από τη συγκεκριμένη μετάθεση αφορούν σε λευχαιμικά λεμφώματα από το κύτταρο του μανδύα και

bull Απαλείφεται από τον ορισμό του λεμφοπλασματοκυτταρικού λεμφώματος ο συνοδός όρος μακροσφαιριναιμία Waldenstrom της προηγούμενης ταξινόμησης λόγω του ότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ΛΠΛ οι οποίες είτε στερούνται παραπρωτεϊνης στον ορό είτε χαρακτηρίζονται από άλλη εκτός της IgM παραπρωτεϊνη συνήθως IgG

2 Συναίνεση σε παλαιές διαφωνίες με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λεμφοζιδιακό Λέμφωμα [(ΛΛ) Follicular Lymphoma] με την έννοια α) της σύμπτυξης των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας (Grades) 1 και 2 σrsquo ένα λόγω της απουσίας ουσιαστικών κλινικοπρογνωστικών διαφορών μεταξύ τους και β) της αναγκαιότητας ιστολογικής διάκρισης μεταξύ των ιστολογικών βαθμών κακοήθειας 3Α και 3Β λόγω ουσιαστικών μορφολογικών ανοσο-ϊστοχημικών μοριακών και κλινικών διαφορών έτσι ώστε να αποτελούν διαφορετικές βιολογικά και προγνωστικά νόσους και να χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης

3 Ενσωμάτωση Νέων Οντοτήτων

Α) Β-Λεμφώματα από μεγάλα κύτταρα (ΒΛΜΚ) Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η μεγάλη ομάδα των Διάχυτων Β-Λεμφωμάτων από μεγάλα κύτταρα με Mη ειδικούς χαρακτήρες (ΔΒΛΜΚ ΜΕΧ) η οποία υποδιαιρείται σε δύο διακριτές κλινικοπρογνωστικά ομάδες επί τη βάσει του Profil Γονιδιακής Έκφρασης (Gene expression Profiling) Το ΔΒΛΜΚ από τα κύτταρα του βλαστικού κέντρου καθώς και το ΔΒΛΜΚ από Ενεργοποιημένα Β-κύτταρα του περιφερικού αίματος με μέτρια και επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά αντίστοιχα

Παράλληλα ταυτοποιήθηκαν υπότυποι ΔΒΛΜΚ με κοινό γνώρισμα ανοσοφαινότυπο τελικής Β-διαφοροποίησης και με επιθετική στην πλειονότητά τους βιολογική συμπεριφορά Πρόκειται για το ΑΛΚ+ ΔΒΛΜΚ το ΔΒΛΜΚ σχετιζόμενο με φλεγμονή το πλασμαβλαστικό λέμφωμα το πλασμαβλαστικό λέμφωμα επί εδάφους πολυκεντρικής νόσου Costleman σχετιζόμενης με τον HHV-8 και το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων

B) Περιφερικά Τ-λεμφώματα Αναγνωρίζονται ως διακριτές πλέον οντότητες το AΛK+ όσο και το ΑΛΚ- Αναπλαστικό Λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα λόγω της ιδιαίτερα ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς του πρώτου συγκριτικά προς την επιθετικότερη του δεύτερου Εξάλλου ταυτοποιούνται δύο διακριτοί ιστογενετικά και κλινικοπρογνωστικά υπότυποι πρωτοπαθών δερματικών περιφερικών Τ-Λεμφωμάτων (ΠΤΛ) με διήθηση του υποδορίου ιστού Το ΠΤΛ με αμιγή προσβολή του υποδορίου ιστού τύπου υποδοριϊτιδας προερχόμενο από αβ-Τ-λεμφοκύτταρα με ιδιαίτερα ευνοϊκή βιολογική συμπεριφορά και το πρωτοπαθές δερματικό ΠΤΛ από γδ-Τ-λεμφοκύτταρα με διήθηση του υποδορίου ιστού καιή των υπόλοιπων μοιρών του δέρματος (χόριο-επιδερμίδα) με ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση Τα δεδομένα αυτά κάνουν προφανή την

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

30

αναγκαιότητα ευρείας ανοσοϊστοχημικής και μοριακής μελέτης ανάλογου τύπου αλλοιώσεων από τον αιμοπαθολογοανατόμο4 Ανάπτυξη νέων αντιλήψεων για τη βιολογία των ΚΝΛΙbull Πρώιμες βλάβες και ευνοϊκής πρόγνωσης λεμφώματα με χαρακτηριστικά παραδείγματα α)

τη μονοκλωνική Β-Λεμφοκυττάρωση (ΜΒΛ) β) το in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και γ) το in situ λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα Η αξία της αναγνώρισης των ανωτέρω νόσων έχει τόσο θεωρητικό υπόβαθρο λόγω της κατανόησης των μηχανισμών της πρώιμης λευχαι-μογένεσης όσο και πρακτικό εφόσον από κλινικής πλευράς τα νοσήματα αυτά δε χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης αλλά απλής παρακολούθησης

bull Η ηλικία ως καθοριστικός παράγοντας Έτσι επί τη βάσει της ηλικίας ταυτοποιούνται διακρι-τοί τύποι λεμφωμάτων Β- και Τ- προέλευσης Στα Β-λεμφώματα ανήκουν τα α) παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα (λεμφαδενικό και εξωλεμφαδενικό) και β) το παιδιατρικό λεμφαδενι-κό λέμφωμα από το κύτταρο της οριακής ζώνης Η αξία της αναγνώρισης των εν λόγω υπο-τύπων Β-λεμφωμάτων έγκειται στην ήπια βιολογική συμπεριφορά τους συγκριτικά προς τα αντίστοιχα λεμφαδενικά λεμφώματα των ενηλίκων Στα Τ-παιδιατρικά λεμφώματα ανήκουν α) η συστηματική ΕΒV+ Τ-λεμφοϋπερπλαστική εξεργασία και το περιφερικό Τ-λέμφωμα του τύπου της ευλογιοειδούς υδρώας με εξαιρετικά επιθετική και ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπε-ριφορά αντίστοιχα Τέλος το EBV+ ΔΒΛΜΚ των ηλικιωμένων χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα επιθετική βιολογική συμπεριφορά

bull Συσχέτιση ειδικών τοπογραφικών εντοπίσεων προς κλινικοπρογνωστικά διακριτούς υπότυ-πους λεμφωμάτων Η ομάδα αυτή κατrsquo εξοχή εκπροσωπείται από α) το λεμφοζιδιακό λέμ-φωμα του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ήπια βιολογική συμπεριφορά έτσι ώστε να αρκεί η απλή παρακολούθηση μετά την εξαίρεση του όγκου σε αντίθεση με το αντίστοιχο λεμφαδενικό λέμφωμα που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη νόσο κατά την αρχική διάγνωση και χρήζει ανοσοχημειοθεραπευτικής αντιμετώπισης και β) το πρωτοπαθές δερματικό Β-λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα των βλαστικών κέντρων το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόγνωση μόνο με ακτινοβολία συγκριτικά προς το λεμφαδενικό ΔΒΛΜΚ το οποίο χρήζει επιθετικής θεραπευτικής προσέγγισης

bull Αναγνώριση δύο κατηγοριών ΚΝΛΙ με αλληλοεπικαλυπτόμενα γνωρίσματα μεταξύ αναγνω-ρισμένων ομάδων λεμφωμάτων της ταξινόμησης 2001 Α) Αταξινόμητο Β-λέμφωμα με εν-διάμεσα γνωρίσματα μεταξύ ΔΒΛΜΚ και Burkitt λεμφώματος Το λέμφωμα αυτό αφορά σε ιδιαίτερα επιθετικό υπότυπο ΔΒΛΜΚ με επιβίωση που δεν υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες Μέσα στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η αναγκαιότητα αναγνώρισής του κατά την αρχική διά-γνωση γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνδυασμένη μορφολογική ανοσοϊστοχημική και μο-ριακή κυτταρογενετική μελέτη (FISH) από τον αιμοπαθολογοανατόμο και Β) το αταξινόμητο Β-λέμφωμα με αλληλοεπικαλυπτόμενους χαρακτήρες μεταξύ ΔΒΛΜΚ και κλασικού λεμφώμα-τος Hodgkin (ΚΛΗ) Η αναγκαιότητα ανοσομορφολογικής ταυτοποίησης του συγκεκριμένου λεμφώματος από τον αιμοπαθολογοανατόμο ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιθετικότερης βι-ολογικής συμπεριφοράς του συγκριτικά προς το πρωτοπαθές Β-λέμφωμα του μεσοθωρακίου από μεγάλα κύτταρα όσο και το κλασικό λέμφωμα Hodgkin και προϋποθέτει επαρκές υλικό μεσοθωρακοσκόπησης

ΙΙΙ Προκλήσειςπροοπτικές της 2008 ταξινόμησης του ΠΟΥ των ΚΝΛΙ

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο χώρο των ΚΝΛΙ η οποία και αποτυπώνεται στις καινοτομίες της αναθεωρημένης ταξινόμησης του ΠΟΥ του 2008 Εντούτοις παραμένουν ακόμη αρκετά ζητήματα ανοιχτά τα οποία και αποτελούν τις προκλή-σειςπροοπτικές της ταξινόμησης του 2008 και αφορούν α) στη διαλεύκανση των προσωρινών (provisional) ή αναδυόμενων (emerging) οντοτήτων β) στην προέκταση του ρόλου των βιοδει-κτών στην πρόγνωση των ΚΝΛΙ και γ) στην αξιοποίηση των νέων πληροφοριών που προέκυψαν από τις μελέτες γονιδιακής έκφρασης ως προς την ταυτοποίηση νέων υποτύπων λεμφωμάτων και τη δυνητική κλινικο-προγνωστική και θεραπευτική αξία της ανίχνευσης ειδικών μο-ριακών παθογενετικών οδών στο πλαίσιο των στοχευμένων θεραπειών

Βιβλιογραφία

1 Harris NL Jaffe El Banks PM et al A revised European American classification of lymphoid neoplasms a proposal from the international lymphoma study group Blood 1994 841361-1392

2 Jaffe E Harris NL Stein H et al Phathology and Genetics of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissue World Health Organization Classification of Tumours Lyon France IAPC Press 2001

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

31

Ειδ

ικές

συ

μμ

ετο

χές

3 Swerdow SH Campo E Harris NL et al WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues Lyon France IAPC Press 2008

4 Jaffe ES Harris H Isaacson PG Classification of lymphoid neoplasms the microscope as a tool for disease discovery blood 2008 112(2)4384-4399

5 Campo E Swerdlow SH Harris NL Pileri S Stein H Jaffe ES The 2008 WHO classification of lymphoid neoplasma and Beynd evolving concepts and practical applicationsBlood 2011 117(19)5019-5032

Θεοδώρα- Γκούμα Παπαδάκη παθολογοανατόμος διευθύντρια αιμοπαθολογοανατομικού τμήματος ΓΝΑ laquoΟ Ευαγγελισμόςraquo

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

32

Δράσεις γραφείωνΗμερίδα πρόληψη του καρκίνου amp προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώρα

Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίαση του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκί-νο 2011-2015 50 ετών από το θάνατο του Γεωργίου Παπανικολάου και ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου πραγματοποιήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υγείας στο Μαρούσι ημερίδα με θέμα laquoΠρόληψη του καρκίνου και προαγωγή της δημόσιας υγείας από το ΕΑΝ στο τώραraquo Η Ημερίδα οργανώθηκε από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σε συνεργασία με το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Δημό-σιας Υγείας κο Αντώνη ΔημόπουλοΣτην ημερίδα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μ Τιμοσίδης ο ακαδη-μαϊκός καθηγητής Δημήτρης Τριχόπουλος μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας διοικητές και στελέχη των Κέντρων Υγείας και των νοσοκομείων της χώρας Επίσης την ημερίδα χαιρέτισαν η Γενική Διευθύντρια Δημόσιας υγείας και Ποιότητας Ζωής οι Υπεάρχες της 1ης και 2ης ΥΠΕ καθώς επίσης περευρέθει και η αντιδήμαρχος για θέματα υγείας του Δήμου ΑθηναίωνΣτην ημε-ρίδα παρουσιάστηκε η πορεία της υλοποίησης της πολιτικής του Υπουργείου κατά του καρκίνου και τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής Συγκεκριμένα οι προσπάθειες του Υπουργεί-ου εστιάστηκαν στην ανάπτυξη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών και του προγράμματος προσυ-μπτωματικού πληθυσμιακού ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μετά από καθυστέρηση ετών τέθηκαν οι βάσεις για τη λειτουργία ενός καλά οργανωμένου αρχείου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Τον τελευταίο μήνα έχουν ορισθεί σrsquo όλα τα νοσοκομεία του δημό-σιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας επαγγελματίες υγείας μόνιμοι υπάλληλοι οι οποίοι θα λειτουρ-γήσουν ως laquoκαταγραφείςraquo Οι καταγραφείς θα εκπαιδευτούν κατάλληλα τα επόμενα δύο χρόνια από την ομάδα του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα από πρόγραμμα του ΕΣΠΑ για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκαιρων δεδομένων Στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος στη χώρα με στόχο τον έλεγχο του καρκίνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής του ΥΥΚΑ κατά του καρκίνου με πολλαπλά οφέληΤαυτόχρονα για πρώτη φορά στη χώρα μας υλοποιείται πιλοτικά από την 1η Ιουλίου του 2011 και σε εθνική κλίμακα από τις 10 Οκτωβρίου 2011 πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωμα-τικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η πρώτη φάση του προγράμματος αφορά σε 160 δήμους της χώρας και 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία της επικράτειας τα οποία βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές ή περιοχές με μειωμένη πρόσβαση και απευθύνε-ται σε γυναίκες ηλικίας 25 με 65 ετών Τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση στην κίνηση των κέντρων υγείας (αύξηση 6031 για το μήνα Αύγουστο 532 για το Σεπτέμβριο 5507 για τον Οκτώβριο 7884 το Νοέμβριο και 12873 το Δεκέμβριο του 2011) και απο-τυπώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να κάνει χρήση των υπηρεσιών έγκαιρης διάγνωσης του εθνικού συστήματος υγείας Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 19292 γυναίκες και ανιχνεύθηκαν 138 γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο του τραχήλου της μήτρας η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων θα θεραπευθεί πλήρως καθώς η νόσος διαγνώσθηκε σε πρώιμη φάση ή και πριν εκδηλωθείΔύο παράλληλα Εργαστήρια εκπονήθηκαν το απόγευμα της ίδιας μέρας Το πρώτο αφορούσε τηνπαρουσίαση του τρόπου καταγραφής των νεοπλασιών στην Ελλάδα Στο εργαστήριο το οποίο απευθυνόταν στους καταγραφείς συμμετείχαν 103 καταγραφείς από νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές της χώρας και παρουσιάσθηκε το νέο έντυπο καταγραφής για τη συλλογή των στοιχείωνκαι η διαδικτυακή εφαρμογή για την ηλεκτρονική καταχώρηση των δεδομένων από τους κκ Σοφία Τζάλα Ανθή Χρυσοστόμου και Ιωάννη Λουκόπουλο Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Πε-τρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη Μαρία Δαιμονάκου και Ευαγγελία ΤζάλαΤο δεύτερο αφορούσε το ΠΠΕ για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και παρουσιάσθηκαν η ορθή λήψη του τεστ Παπανικολάου ο τρόπος μεταφοράς των δειγμάτων το πληροφοριακό σύστημα για το πρόγραμμα και ο τρόπος διαχείρισης των γυναικών με παθολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου Το εργαστήριο συντόνισαν οι κκ Χρήστος Λιονής και Ευριπίδης Μπιλιράκης ενώ σχολίασαν οι κκ Ιωάννης Παναγιωτίδης Μαρία Νασιουτζίκη και Καλλιόπη Παππά

Ευαγγελία Τζάλα υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (ΣπΝ) ΚΕΕΛΠΝΟ Δ

ρά

σει

ς γρ

αφ

είω

ν

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

33

Δρ

άσ

εις

γρ

αφ

είω

ν

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

34

Νέα

απ

ό τ

η δ

ιεθ

νή

βιβ

λιο

γρ

αφ

ία

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Όγκοι που laquoφωτίζονταιraquo στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης Nature 477 372 (22 Σεπτεμβρίου 2011)

Μια νέα φθορίζουσα ουσία που απορροφάται κατεξοχήν από όγκους επιτρέπει στους χειρουργούς την αφαίρεση καρκίνων ωοθηκών που στο γυμνό μάτι ndash ( μακροσκοπικά) μοιάζουν με υγιή ιστό

Περίπου το 85-90 των καρκίνων ωοθήκης φέρουν υποδοχείς για το μόριο του φυλλικού οξέος Έτσι ο Gooitzen van Dam στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας ο Βασίλης Τζιαχρήστος στο τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στη Γερμανία και οι συνεργάτες τους πειραματίστηκαν με σημασμένο ιχνηθέτη (probe) από φυλλικό οξύ συνδεδεμένο σε φθορίζον μόριο Χορήγησαν ενδοφλέβια αυτό τον ιχνηθέτη σε δέκα ασθενείς και χρησιμοποίησαν ειδική κάμερα και φωτεινή πηγή (στη φωτογραφία) για να laquoφωτίσουνraquo τα καρκινικά κύτταρα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης Στις ασθενείς με κακοήθεις όγκους παρατηρήθηκε φθορισμός ενώ στις ασθενείς με καλοήθεις όγκους όχι Επιπλέον πέντε χειρουργοί φωτογράφισαν τους όγκους σε έγχρωμες φωτογραφίες υποβοηθούμενοι από τον φθορισμό τους

Σχέση ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού μεταξύ μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Μια προοπτική μελέτη Luo J Margolis KL Wactawski-Wende J Horn K Messina C Stefanick ML Tindle HA Tong E Rohan TE BMJ 2011 Μάρτιος 1342

Σrsquo αυτή τη μεγάλη προοπτική και πολυκεντρική μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες- 79990 γυναίκες ηλικίας 50-79 από 40 κέντρα των ΗΠΑ - παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μαστού σε πρώην καπνίστριες (9) και καπνίστριες (16) σε συνδυασμό ιδιαίτερα με βαρύ κάπνισμα μεγάλο χρονικό διάστημα καπνίσματος και έναρξη καπνίσματος σε νεαρή ηλικία Όσον αφορά τις πρώην καπνίστριες η χρονική διάρκεια διακοπής του καπνίσματος συσχετίζεται έντονα αντίστροφα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα Τέλος παρατηρήθηκε ένας επιπλέον κίνδυνος της τάξης του 32 εμφάνισης καρκίνου μαστού στις μη καπνίστριες με την πιο μακρόχρονη έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα)

Ιωάννα Λαϊνά γραφείο ΕΑΝ και σπανίων νόσων

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

35

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

Ευρωπαϊκός κώδικας εναντίον του καρκίνου 3η έκδοση

Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου περιλαμβάνει έντεκα συμβουλές βασισμένες σε επι-στημονικά δεδομένα για την αποφυγή ορισμένων τύπων καρκίνου και γενικότερα για τη βελτίω-ση της υγείας των πολιτών Οι συμβουλές 1-6 αφορούν τον τρόπο ζωής η 7 το περιβάλλον οι 8-10 τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η 11 τον εμβολιασμό

Πολλές διαστάσεις της υγείας γενικώς είναι δυνατό να βελτιωθούν και πολλοί θάνατοι από καρκίνο να αποφευχθούν με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

1 Μην καπνίζετε Αν καπνίζετε σταματήστε το κάπνισμα Αν δεν μπορείτε να το σταματήσετε τουλάχιστον μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών

2 Αποφύγετε την παχυσαρκία 3 Να έχετε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε μέρα 4 Αυξήστε την ημερήσια κατανάλωση και την ποικιλία λαχανικών και φρούτων Καταναλώστε

τουλάχιστον πέντε μικρομερίδες ημερησίως Περιορίστε την κατανάλωση τροφών που περιέχουν λιπίδια ζωικής προελεύσεως

5 Αν πίνετε αλκοολούχα ποτά είτε πρόκειται για μπύρα κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη μετριάστε την κατανάλωση σε δύο ποτά την ημέρα αν είστε άνδρας ή ένα ποτό την ημέρα αν είστε γυναίκα

6 Προσοχή χρειάζεται για την αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προστασία των παιδιών και των εφήβων Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή

7 Εφαρμόστε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες Ακολουθήστε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες Ακολουθήστε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες

Υπάρχουν προγράμματα δημόσιας υγείας τα οποία μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρκίνου ή να αυξήσουν τις πιθανότητες θεραπείας του

8 Οι γυναίκες από την ηλικία των 25 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτραςraquo

9 Οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του μαστού Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σύμφωνες με τις laquoευρωπαϊκές οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στον ελεγχο με μαστογραφίαraquo

10 Άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου Αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από προγράμματα με ενσωματωμένες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας

11 Συμμετέχετε σε προγράμματα εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β

Πηγή Ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (httpeceuropaeuhealth-euhealth_problemscancerindex_enhtm)

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

36

Ενδ

ιαφ

έρο

υσ

ες δ

ρα

στη

ριό

τητε

ς

Eurosurveillance 15 χρόνια 1996ndash 2011

Το Νοέμβρη του 2011 το περιοδικό του ECDC Eurosurveillance διοργάνωσε μια επιστημονι-κή συνάντηση με τρεις προσκεκλημένους ομιλητές για να γιορτάσει την επέτειο των 15 ετών έκδοσής του Το Eurosurveillance έχει ως αντικείμενο την επιδημιολογία την επιτήρηση την πρόληψη τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων και ιδιαίτερα εκείνων που επηρεάζουν με οποι-οδήποτε τρόπο τον πληθυσμό της Ευρώπης Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια (2009-2011) πε-ρισσότερα από 600 άρθρα έχουν δημοσιευθεί από 29 χώρες της Ευρώπης και επιπλέον αυτών περισσότερες από 30 χώρες απrsquo όλο τον κόσμο Η έγκαιρη παρουσίαση επιδημιών αναδυόμενων ή επανεμφανιζόμενων λοιμώξεων και των τάσεων όλων των λοιμωδών νοσημάτων σrsquo όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας η οποία είναι ένας από τους κύριους στόχους του Eurosurveillance Κατά την πανδημία γρίπης το 2009 η γρήγο-ρη συνεπής εμπεριστατωμένη και αυστηρά επιστημονική παρουσίαση επιδημιολογικού υλικού έτυχε παγκόσμιας υποδοχής Ως τις 10 Αυγούστου 2010 ημερομηνία επίσημης λήξης της παν-δημίας πάνω από 120 δημοσιεύσεις κυρίως επείγουσες επιδημιολογικές δημοσιεύσεις έγιναν από το περιοδικό Το Eurosurveillance ιδρύθηκε το 1995 συγχρηματοδοτούμενο ως το 2007 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας Γαλλίας και Αγγλίας Από το Μάρτιο 2007 το Eurosurveillance εκδίδεται από το ECDC στη Σουηδία Από το ξεκίνημά του το περιοδικό παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση Το 2012 έχει φτάσει στο 17ο τόμο του και μέσα στο έτος αναμένεται να λάβει Δείκτη Επιρροής Αποτελεσματικότητας (Impact Factor)

Ρεγγίνα Βώρρου γραφείο στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

37

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Ελεονώρα Χατζηπασχάλη Γεννήθηκα στην πανέμορφη Αμμόχωστο- Κύπρο Η Τουρκική εισβολή με ανάγκασε να την εγκαταλείψω Η Βιολογία με μάγευε και ήταν αγαπημένο μάθημα στο σχολείο Πρώτος σταθμός για σπουδές η Γαλλία και στη συνέχεια Ελλάδα Στην πορεία κέρδισε το ενδιαφέρον μου η Διοίκηση και συνέχισα την εκπαί-δευση μου στις Βρυξέλλες και στην Ελβετία Για πε-ρισσότερα από 20 χρόνια δούλεψα σαν υψηλόβαθμο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες (Sanofi Shering-Plough) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-) όπου διακρίθηκα και τιμήθηκα Η επαγγελ-ματική μου εμπειρία εμπλουτίστηκε με την τοποθέ-τησή μου σε θέσεις Διοικήτριας νοσοκομείων (Χρο-νίων Παθήσεων ΓΝ Μελισσίων laquoΑΦλέμιγκraquo) Στον οργανισμό βρίσκομαι από το 2005 Είμαι Αν Διευθύ-ντρια και οργάνωσα το δίκτυο εργαστηρίων δημόσι-ας υγείας Λατρεύω τη θάλασσα και τον αθλητισμό Υπήρξα άλλωστε και πρωταθλήτρια στην κολύμβηση Είμαι οπαδός της Ανόρθωσης και του ΠΑΟ Είμαι μέ-λος στην ActionAid και έχω ένα ανάδοχο παιδάκι στην Αφρική Ταξίδεψα στις 4 ηπείρους σε περισσότερες από 27 χώρες και 170 πόλεις Μοναδική μου όμως προτεραιότητα τα δύο μου αγόρια

Η συμβουλή μουhellip αισιοδοξία χιούμορ και καλή καρδιά

Φίλιππος Κουκουριτάκης Γεννήθηκα μεγάλωσα και κατοικώ στην Αθήνα αν και οι γονείς μου κατάγονται από ένα πολύ όμορφο μέρος της νότιας Κρήτης Σπούδασα Βιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα μεταπτυχιακή εξειδί-κευση στη δημόσια υγεία και στη διοίκηση της υγείας Δούλεψα 5 χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου ως αθλητικός δημοσιογράφος (μετέδιδα αγώνες μπά-σκετ και ποδοσφαίρου στο ραδιόφωνο) και αφού ολο-κλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία εργάστηκα στη Roche Hellas SA στον τομέα των κλινικών δοκιμών και στη βιοτεχνολογία Ο μεγάλος μου όμως έρω-τας ήταν και είναι η δημόσια υγεία και από το 2005 μου δόθηκε η ευκαιρία να την υπηρετώ συστηματικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από τις αρχές του έτους εκτελώ χρέη υπευθύνου του γραφείου ηλεκτρονικής ενημέρωσης κοινού και επαγγελματιών υγείας το οποίο εκτός των άλλων έχει αναλάβει το συντονισμό για την έκδοση του ενημερωτικού δελτίου που διαβάζετε αυτήν τη στιγμή Διδάσκω θέματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης και οργα-νισμούς ενώ παράλληλα ασχολούμαι εντατικά με τον αθλητισμό και τη θάλασσα Η καινούρια χρονιά θα αλλάξει τη ζωή μου καθώς περιμένω με ενθουσιασμό και συγκίνηση τη γέννηση της κόρης μου

Εύχομαι σε όλους κουράγιο και αισιοδοξία για το 2012 και ελπίζω το ενημερωτικό δελτίο του ΚΕΕΛΠΝΟ να προσθέτει ένα λιθαράκι στη διάχυση της πληροφορί-ας υγείας με σκοπό την ενδυνάμωση της νοοτροπίας πρόληψης των νοσημάτων

Γνω

ρίσ

τε τ

η σ

υντα

κτι

κή

ομ

άδ

α

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

38

Επ

ερχό

μεν

α σ

υνέδ

ρια

σ

υνα

ντή

σει

ς

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Φεβρουάριος 2012Φεβρουάριος 8-11 2012

Τίτλος laquoΗμέρες επεμβατικής πνευμονολογίας και θωρακικής ενδοσκόπησηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Νοσοκομείο laquoΗ Σωτηρίαraquo αμφιθέατρο laquoΓ Λιβανόςraquo Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 4122250 Ιστοσελίδα httpwwwicbgrcongressaspp_id=10amplng=1

Φεβρουάριος 10 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτη amp μεταβολικά νοσήματαraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Caravel Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 10-11 2012

Τίτλος laquo30ο Ετήσιο συνέδριο για τα μεταδοτικά νοσήματαraquoΧώρα Αμερική Πόλη Σακραμέντο (Καλιφόρνια) Τόπος Διεξαγωγής Radisson Hotel Τηλέφωνο Επικοινωνίας (916) 734-5390 Ιστοσελίδα httpwwwucdmcucdaviseducmeconferencespdfsVASC2012_2-5-12wpdf

Φεβρουάριος 24 2012

Τίτλος laquoΕκπαιδευτικά σεμινάρια διαβήτηraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Θεσσαλονίκη Τόπος Διεξαγωγής Grand Hotel (Live streaming στο Caravel Hotel) Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 6827405 Ιστοσελίδα httpwwwmastermindgr

Φεβρουάριος 24-27 2012

Τίτλος laquo3ο Εαρινό κλινικό φροντιστήριο πρόληψη amp αντιμετώπιση καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνουraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής Ξενοδοχείο Montana Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7210001 Ιστοσελίδα wwwcongressworldgr

Φεβρουάριος 29 2012

Τίτλος laquoΗ μικροσκοπική εξέταση στη διάγνωση της φυματίωσηςraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη Αθήνα Τόπος Διεξαγωγής 1) Αμφιθέατρο της ογκολογικής κλινικής της Γ΄ πανεπιστημιακής παθολογικής κλινικής του

πανεπιστημίου Αθηνών 2) Μικροβιολογικό εργαστήριο ndash εθνικό κέντρο αναφοράς μυκοβακτηριδίων κτίριο Ζ laquo300 γυναικώνraquo

του ΓΝΝΘΑ laquoΗ ΣωτηρίαraquoΤηλέφωνο Επικοινωνίας 210 7763302 Ιστοσελίδα httpwwwsotiriagrnewnrcmindexhtm

Γραφείο διεθνών σχέσεων

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

39

Το αίνιγμα του μήνα

laquoΠοιο θεωρείτε διαχρονικά το μεγαλύτερο επίτευγμα στην πρόληψη του καρκίνουraquo

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Δεκεμβρίου Η Πολυξένη Κοντομίχαλου Το ένζυμο πήρε το όνομά του από τα αρχικά (ΤΕΜ) του επωνύμου του Έλληνα ασθενούς (Τεμονιέρας) από την αιμοκαλλιέργεια του οποίου απομονώθηκε το στέλεχος του βακτηρίου που το παράγειΓια περισσότερες πληροφορίες httpcmrasmorgcontent144933fullpdf+html

Απάντησε σωστά 1 άτομο

Το

αίν

ιγμ

α τ

ου

μή

να

Επ

ιδη

μίε

ς σ

τον κ

όσ

μο

Επιδημίες στον κόσμο Ιανουάριος 2011

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Έως τις 20 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στο Βιετνάμ ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 120 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο Βιετνάμ συμπεριλαμβάνο-νται 60 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε δύο νέα κρού-σματα από τον ιό Α (Η5Ν1) Στο σύνολο των 184 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ινδονησία συμπεριλαμβάνονται 152 θάνατοι

Έως τις 19 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε τρία κρούσματα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 159 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμ-βάνονται 55 θάνατοι

Έως τις 16 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 19 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Καμπότζη συμπεριλαμ-βάνονται 17 θάνατοι

Έως τις 5 Ιανουαρίου 2012 το υπουργείο υγείας στην Κίνα ανακοίνωσε ένα κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 41 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα συμπεριλαμβάνονται 27 θάνατοι

Βιβλιογραφία

1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 23 Ιανουαρίου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικήςτμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

40

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

Η συνέντευξη του μήνα

Συνέντευξη από τον ακαδημαϊκό καθηγητή κο Δημήτρη Τριχόπουλο

Είσαστε από τους πρώτους επιστήμονες οι οποίοι απέδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και την υγεία και ιδιαίτερα στον καρκίνο Τί σας έκανε να θέσετε αρχικά και στη συνέχεια να διερευνήσετε την υπόθεση για το παθητικό κάπνισμα

Για την ακρίβεια ήμουν ο πρώτος ο οποίος δημοσίευσε τη συσχέτιση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τον καρκίνο του πνεύμονα Αυτό όμως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία Η σχέση θα τεκμηριωνόταν νωρίτερα ή αργότερα αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες oι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν καρκινογόνες βλάβες χωρίς να υπάρχει οποιοδήποτε ασφαλές όριο

Έχετε παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανακάλυψη σημαντικών παραγόντων κινδύνου στην επιδημιολογία και αιτιολογία του καρκίνου Ποιά είναι η συμβολή του περιβάλλοντος σε σχέση με την κληρονομικότητα

Ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά σημαντικός αφού μόνο το κάπνισμα ευθύνεται για το ένα τέταρτο των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως Συχνά όμως υπάρχει συνέργεια περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Να επισημάνω ότι το μοριακό υπόστρωμα κάθε καρκίνου περιλαμβάνει γονιδιακές βλάβες οι οποίες όμως αφορούν κατά κύριο λόγο τα σωματικά κύτταρα και δεν είναι κληρονομούμενες

Τα τελευταία χρόνια λέγεται όλο και συχνότερα ότι ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί μέσα από τον τρόπο ζωής και τη σωστή διατροφή (μεσογειακή διατροφή) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε και τί πιστεύετε σχετικά Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι η βαρύτητα διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Η σωστή διατροφή η οποία τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να εκφράζεται από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5-10

Από την πολυεθνική σας εμπειρία και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ ποια η γνώμη σας για την πολιτική πρόληψης στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες στην ΕΕ και τις ΗΠΑ

Προληπτικά μέτρα στις ΗΠΑ εφαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι στη χώρα μας αλλά ο ελληνικός πληθυσμός είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αφού η παραδοσιακή του διατροφή υπερείχε η εκβιομηχάνιση καθυστέρησε και η φυσική άσκηση μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι η υγεία του ελληνικού πληθυσμού και αναφέρομαι κυρίως στα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος χειροτερεύει τις τελευταίες δεκαετίες Τί αλλαγές ή παρεμβάσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν ούτως ώστε να αλλάξει αυτή η κατάσταση

Στην πραγματικότητα η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά ο ρυθμός βελτίωσης είναι μικρότερος από εκείνον που παρατηρείται σε πολλούς άλλους πληθυσμούς κυρίως του δυτικού κόσμου Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε σταδιακά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών το οποίο ήταν έκδηλο στη δεκαετία του 1960 Όσον αφορά τις αναγκαίες παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών καπνισματικών μας συνηθειών στη διατήρηση της

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

41

Η σ

υνέν

τευ

ξη τ

ου

μή

να

παραδοσιακής μας διατροφής στην ένταξη της φυσικής άσκησης στην καθημερινότητά μας και στην ελαχιστοποίηση των βιομηχανικών κινδύνων όπου ακόμη υπάρχουν

Το κοινό πολύ συχνά μπερδεύεται από τα αποτελέσματα μελετών ή κλινικών δοκιμών οι οποίες υποστηρίζουν ότι κάτι κάνει καλό στην υγεία ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι αυτό κάνει κακό Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να μειωθεί αυτή η σύγχυση

Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει σύνεση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και όταν τα αποτελέσματα δημοσιοποιούνται θα πρέπει να εκφράζεται σαφώς ο βαθμός βεβαιότητας και να αποφεύγονται οι υπερβολές Γενικά οι έρευνες σε ανθρώπους υπερέχουν εκείνων σε πειραματόζωα Από τις έρευνες σε ανθρώπους προηγούνται από πλευράς αξιοπιστίας οι κλινικές δοκιμές και οι προοπτικές έρευνες διαχρονικής παρακολούθησης

Η επιδημιολογία και η επιδημιολογική επιτήρηση παρέχουν τις επιστημονικές βάσεις για τη δημόσια υγεία Ποιά είναι η άποψή σας και τί ενέργειες πιστεύετε ότι θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων (εδώ θα θέλαμε να αναφερθείτε στην αναγκαιότητα λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών)

Πράγματι η επιδημιολογία αποτελεί την επιστημονική βάση της προληπτικής ιατρικής και αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για τη χώρα μας ότι υπάρχουν σήμερα βάσιμες προοπτικές για τη σωστή λειτουργία ενός εθνικού αρχείου νεοπλασιών

Ποιό είναι το μέλλον της πρόληψης

Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες

Ποιά βασικά ερωτήματα θα θέλατε να απαντήσει η επιδημιολογία την επόμενη δεκαετία

Η προσωπική μου επιθυμία θα ήταν η διευκρίνιση του ρόλου των ενδομήτριων επιδράσεων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού και ίσως και άλλων καρκίνων στην ενήλικη ζωή Σημαντική συμβολή θα αποτελούσε επίσης η διευκρίνιση της επιδημιολογίας και κατά συνέπεια της αιτιολογίας των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων

Τί συμβουλή θα δίνατε στους επιστήμονες του μέλλοντος

Να είναι αφοσιωμένοι και σεμνοί

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

42

Μύ

θο

ι κα

ι α

λή

θει

ες

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Για τον καρκίνο

Μύθοι Αλήθειες

Η κληρονομικότητα ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνων δεν είναι κληρονομικά

Ο καρκίνος είναι μεταδοτικός Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγεις κάποιον που έχει καρκίνο Δεν μπορείς να κολλήσεις Δεν είναι κακό να περνάς χρόνο με κάποιον που έχει καρκίνο η υποστήριξή σου μάλιστα θα είναι πολύτιμη

Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη Η χημειοθεραπεία είναι ανώδυνη Είναι μια φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως ενώ η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη

Η χρησιμοποίηση στηθόδεσμου με ενίσχυση μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση καρκίνου

Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση

Η εμφάνιση ενός ογκιδίου στο μαστό είναι καρκίνος

Το 80 των μορφωμάτων στο μαστό είναι καλοήθη Ωστόσο πρέπει να διερευνώνται από το γιατρό για την εξέλιξή τους

Όλοι οι τύποι του ιού HPV προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Μερικοί μόνο από τους τύπους του ιού είναι συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του τραχήλου οι λεγόμενοι υψηλού κινδύνου

Μια καλή αντηλιακή κρέμα είναι αρκετή για να παρέχει προστασία από τον ήλιο

Καμία αντηλιακή κρέμα δεν παρέχει 100 προστασία Πρέπει να συνδυάζεται με καπέλο κατάλληλα ρούχα και σκιά

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι καρκίνος

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου δεν είναι καρκίνος Παρουσιάζονται όμως πολύ συχνά όταν αυξάνεται η ηλικία Κάποιοι από αυτούς ανήκουν στις προκαρκινικές αλλοιώσεις και πρέπει να αφαιρούνται διότι μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο

Η μαστογραφία έχει πολύ ακτινοβολία και μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα

Η ακτινοβολία που δέχεται η γυναίκα με τη μαστογραφία είναι ελάχιστη Ο κίνδυνος είναι αμελητέος Αντίθετα η τακτική μαστογραφία στις ηλικίες που ενδείκνυται δηλ πάνω από 40 ετών μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού έως και 30

Το κάπνισμα σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος είναι μια σχετικά αβλαβής συνήθεια

Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και ευθύνεται για περίπου το 30 του συνόλου των θανάτων από καρκίνο

Μαρία Δαιμονάκου ndash Βατοπούλου διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου νοσ ΣισμανόγλειοΒάσια Ρουμελιώτη υπεύθυνη γραφείου αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας- τμήμα εκπαίδευσης και εθνικών

αρχείων ΚΕΕΛΠΝΟ

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

43

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

Συνοπτική παρουσίαση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΗΚΥΟ) που έχουν σχέση με τον καρκίνο στην Ελλάδα

Με γνώμονα την παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) και προκειμένου να υπογραμμιστεί η εθνική συλλογική προσπάθεια πολιτείας και κοινωνίας για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο παρόν τεύχος του μηνιαίου ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε τις εθελοντικές και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις συλλόγους και σωμα-τεία της Ελλάδας που ασχολούνται με την πρόληψη της νόσου τη στήριξη και ανακούφιση των καρκινοπαθών και των οικογενειών τους

Το έργο των εθελοντικών οργανώσεων ενισχύει την εθνική προσπάθεια καταπολέμησης του καρ-κίνου ιδιαιτέρως όταν εξελίσσεται συντονισμένα με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγ-γύης τις κρατικές δομές υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ και το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (EAN) Το σύνολο των δράσεων τους καθώς και των συμβουλευτικών ή και ιατρικών υπηρεσιών που προσφέρουν διαφέρουν ή και αλληλοσυμπληρώνονται Άλλοι φορείς εστιάζουν σε συγκεκριμένες κακοήθεις νε-οπλασματικές ασθένειες ndash για παράδειγμα καρκίνος του μαστού άλλοι στην πρόληψη στη στήριξη στην ανακούφιση των ασθενών και των οικογενειών τους και των κοντινών τους ανθρώπων και άλλοι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες για παράδειγμα τα παιδιά

Παρακάτω παρουσιάζονται οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σύλλογοι και σωματεία της Ελ-λάδας που ασχολούνται με τον καρκίνο Η πλειοψηφία αυτών είναι εγγεγραμμένοι στο εθνικό μητρώο φορέων παροχής κοινωνικής φροντίδας Πηγές αναζήτησής μας αποτέλεσαν ο διαδι-κτυακός κόμβος του ΥΥΚΑ wwwyykagovgr το wwwanticancergovgr καθώς και το διαδίκτυο Σε περίπτωση που υπάρχουν παραλείψεις ή λάθη παρακαλώ επικοινωνήστε με το γραφείο του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών και Σπανίων Νοσημάτων στα τηλ 210 5212172 5212822 ή στο email eankeelpnogr

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

44

ΜΗ

ΚΥ

Ο π

ου

ασ

χο

λο

ύντα

ι μ

ε το

ν κ

αρ

κίν

ο

ΕΠΩΝΥΜΙΑ URL ή ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΑΓΑΠΑΝ - ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΛΛΑΣ wwwagapangr

ΑγκαλιάΖΩ - ΟΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΚΑΤA ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ wwwoekkgr

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwalmazoisgrΑΛΜΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

wwwalmazoisthesgr

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ - ΦΙΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΚΑΛΙΑ wwwfkpanoixtiagaliagr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ wwwcancer-societygr

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ wwwredcrossgr

ΕΛΠΙΔΑ - ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwelpidaorg

EUROPA DONNA HELLAS wwweuropadonnahellasgr

ΙΔΡΥΜΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ wwwbcactionfundorg

ΙΔΡΥΜΑ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗwwwjfkgr wwwmonadaanakoufisisgr

ΚΕΦΙ - ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΙΠΑΘΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΙΑΤΡΩΝwwwanticancerathgrdrastiriotiteshtm

Η ΛΑΜΨΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ ΑΠΟ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

httplampsiorg

ΜΕΡΙΜΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

wwwmerimnaorggr

ΠΑΡηΣυΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

wwwgrpalliativeorg

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΣΟΦΙΑ laquoΗ ΠΙΣΤΗraquo

wwwpistigr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ wwwsillogoskarkinopathongr

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

httpfiloiasthenwn-metaxablogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΙΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ - ΦΛΟΓΑ wwwflogaorggr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Η ΣΤΟΡΓΗ 2310544320

ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

2385046385

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2310233224

ΕΥ ΖΩ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ wwwefzogr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΟΙ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

wwwsfgonkgr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ -ΗΜΑΘΙΑΣ laquoΑΓ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣraquo httpsylkarkblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2382028075

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣhttpsyllogoskarkinopathondramasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ amp ΠΕΡΙΧΩΡΩΝhttpskepedessasblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ 2463053035

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΙΕΡΙΑΣ Η ΑΓ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗhttpsyllogoskkpblogspotcom

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ 2461041094

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ 2410626914

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ ΝΚΙΛΚΙΣ laquoΟ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΣraquo 2341076560

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 2106456713

ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΓΝΑ ΓΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ laquoΤΟ ΑΡΧΕΓΟΝΟ ΚΥΤΤΑΡΟraquo

wwwoeakgr

ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ-Be strongorggr wwwbestrongorggr

Ελένη Παπαντωνίου γραφείο εθνικού αρχείου νεοπλασιών (ΕΑΝ) και σπάνιων νοσημάτων (ΣπΝ)ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο

Νέα από την διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ

Εκδήλωση για την κοπή της πίτας

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιανουαρί-ου το παραδοσιακό κόψιμο της βασιλόπιτας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ Μ Τιμοσίδης ο Γενικός Γραμματέας Υγείας κος Ν Πολύζος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Α Δημό-πουλος ο πρώην Υφυπουργός Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρ Αηδόνης ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κος Ι Τούντας ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κος Γ Κυριόπουλος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του οργανισμού καθώς και πλήθος συνεργατών

Εθνικό Σημείο Επαφής (National Focal Point) για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δημόσιας Υγείας

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του ΥΥΚΑ στο Μαρούσι ημερίδα ενημέ-ρωσης σχετικά με τα προγράμματα δημόσιας υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2012 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας amp Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του ΚΕΕΛΠΝΟ Παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα του Εθνικού Σημείου Επαφής (National Focal Point) και έγινε ιδιαίτερα ουσι-αστική ενημέρωση για το ρόλο του NFP αλλά και τη σημασία που έχουν αυτά τα προγράμματα δημόσιας υγείας για την Ελλάδα

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα httpwwwnfpgreecegr

7ο Μετεκπαιδευτικό σεμινάριο laquoΛοιμώξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κατόπιν αιτήσεως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) οργάνωσαν με επιτυχία το 7ο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα laquoΛοιμώ-ξεις amp αντιμικροβιακή θεραπεία στην πρωτοβάθμια περίθαλψηraquo στην Αλεξανδρούπολη στις 26 amp 27 Ιανουαρίου 2012

HCDCP

HELLENIC CENTER FORDISEASE CONTROL amp PREVENTION

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιμέλεια

Μ ΓάτσηΕ ΛαζανάΔ Παπαβέντσης

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Νέα

απ

ό τ

ην δ

ιοίκ

ησ

η τ

ου

ΚΕΕΛ

ΠΝ

Ο