1

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΟΙΡΩΝ PROJECT: Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός και οι ρίζες του..

ΥΠΟΘΕΜΑ : ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ & ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Ερευνητική έκθεση των μαθητών της Β τάξης

Σχολικό έτος ( 2012-2013)

Τα μέλη : ΦΡΑΓΚΙΑΔΑΚΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ

ΦΡΑΓΚΙΑΔΑΚΗΣ ΜΑΝΟΥΣΟΣ

ΣΑΒΒΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ

Υπεύθυνη εκπαιδευτικός : ΚΑΛΟΧΡΙΣΤΙΑΝΑΚΗ ΕΥΤΥΧΙΑ

2

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ & ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Πρόλογος

Στο Γενικό Λύκειο Μοιρών στα πλαίσια του project «ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός και οι

ρίζες του» υλοποιείται η παρούσα ερευνητική έκθεση με το υπόθεμα «η ευρωπαίκή

τέχνη- ζωγραφική» από την ομάδα των μαθητών της Β΄ τάξης: Φραγκιαδάκη

Μανούσου, Φραγκιαδάκη Φίλιππου και Σαββάκη Μιχαήλ.

Εξετάζεται η τέχνη στην Ευρώπη με αναφορά και στη ζωγραφική κατά την περίοδο του

Μεσαίωνα, της Αναγέννησης, με έμφαση στο Μπαρόκ και στο Ροκοκό, το Ρομαντισμό, το

Νεοκλασικισμό, το Ρεαλισμό και τον Ιμπρεσιονισμό, το Συμβολισμό και τον Εξπρεσιονισμό,

επίσης Κυβισμό, Φουτουρισμό και Σουρεαλισμό. Γίνεται μια ιστορική αναδρομή στα

διάφορα ρεύματα που εφαρμόζονται στην τέχνη κατά την εξέταση του Ευρωπαϊκού

πολιτισμού.

(Ευρωπαϊκή τέχνη)

1. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ (6ος- 14ος αιώνας)

Ενώ ο Μεσαίωνας τοποθετείται χρονολογικά στο διάστημα από το 500μ.Χ. έως το 1400μ.Χ., όσον

αφορά την τέχνη θεωρείται ότι διάρκεσε έως το 1000μ.Χ.. Η εποχή αυτή σηματοδοτήθηκε από

στασιμότητα της πνευματικής εξέλιξης γεγονός στο οποίο συνέβαλαν τόσο ο στείρος θρησκευτισμός της

Εκκλησίας όσο και η αυταρχική διακυβέρνηση η οποία στηριζόταν στο φεουδαρχικό σύστημα. Ένας

άλλος παράγοντας ο οποίος συνέβαλε στην αστάθεια ήταν οι επιδρομές βαρβαρικών φύλλων όπως οι

Γότθοι, οι Βάνδαλοι, οι Σάξονες, οι Δαναοί και οι Βίκινγκς από τον βορά. Οι πληθυσμοί αυτοί εισέβαλαν

στην Ευρώπη έπειτα από την διάλυση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το 475. Οι εξελίξεις που

χαρακτηρίσθηκαν από πολιτική κοινωνική και οικονομική αστάθεια σήμαναν το πέρασμα στους

σκοτεινούς αιώνες δηλαδή στον μεσαίωνα (500-1000 μ.χ ). Τα βαρβαρικά φύλλα που είχαν χαμηλό

μορφωτικό επίπεδο επηρέασαν την τέχνη με τις δικές τους αντιλήψεις τις οποίες μετέφεραν μέσα από τα

έργα τους. Εκτός από το γεγονός ότι δεν είχαν αναπτύξει μνημειακή αρχιτεκτονική τα υπόλοιπα

χαρακτηριστικά της τέχνης τους ήταν τα εξής:

α) η δυσκολία απόδοσης της ανθρώπινης μορφής και

β) η εξοικείωσή τους με την απόδοση περίπλοκων διακοσμητικών θεμάτων αποτελούμενα από

γεωμετρικά φυτικά και ζωικά θέματα.

Η αφηρημένη αυτή διακοσμητική τέχνη των βαρβάρων συναντήθηκε και συνενώθηκε με την

ανθρωποκεντρική ελληνορωμαϊκή παράδοση της Μεσογείου, αποτέλεσμα αυτής της συνένωσης υπήρξε

η γέννηση της δυτικοευρωπαϊκής τέχνης. Τροχοπέδη κατά μια έννοια στην κοινωνική κατάπτωση έπαιξε

κυρίως η καθολική εκκλησία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ιρλανδία στην οποία χάριν στον

εκχριστιανισμό της οι μοναχοί απέδωσαν στις εικόνες που φιλοτέχνησαν σε αρκετά σημαντικό βαθμό τις

ανθρώπινες μορφές (7ος και 8ος αιώνας). Από το 768 έως το 814 με την άνοδο του Καρλομάγνου στον

φραγκικό θρόνο επήλθε ανάπτυξη στις τέχνες και στα γράμματα, η περίοδος αυτή είναι γνωστή ως

Καρολίγγεια αναγέννηση.

Α) Η ΚΑΡΟΛΙΓΓΕΙΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

Κατά το χρονικό διάστημα 768-814 ο Καρλομάγνος ανέβηκε στον φραγκικό θρόνο και το 800μ.χ έγινε

3

αυτοκράτορας. Ως εκ τούτου στην εποχή του αναβιώθηκε η πολιτική ιδεολογία της Ρωμαϊκή

αυτοκρατορίας και παράλληλα παρατηρήθηκε μια τάση επιστροφής στην παλαιοχριστιανική παράδοση

της Ρώμης. Η επίδραση που άσκησε επηρέασε τον κλήρο ο οποίος ανέλαβε την προστασία των τεχνών.

Την εποχή αυτή παρήχθησαν αρκετά χειρόγραφα και έργα μικροτεχνίας.

Όσον αφορά τους καλλιτέχνες του Μεσαίωνα αυτοί διακρίνονται από ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία

είναι τα εξής:

α) Οι καλλιτέχνες δεν ενδιαφέρονταν για την πιστή απόδοση της φύσης ούτε για την παραγωγή

όμορφων έργων. Αυτό που τους ενδιέφερε ήταν να μεταφέρουν με τρόπο ζωηρό τα μηνύματα του

ευαγγελίου.

β) Οι καλλιτέχνες συνήθως δεν υπέγραφαν τα έργα τους έτσι παρέμεναν ανώνυμοι και δεν τύχαιναν της

τιμής και της κοινωνικής διάκριση που λάμβαναν οι καλλιτέχνες σε μετέπειτα εποχές.

Β) Η ΟΘΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Τον Καρλομάγνο διαδέχτηκαν μετά τον θάνατο του το 814 τρεις διάδοχοι του οι οποίοι και μοιράσθηκαν

την αυτοκρατορία. Τα τρία αυτά τμήματα υποχώρησαν κάτω από την πίεση των βαρβαρικών επιδρομών

με αποτέλεσμα να επικρατήσει στην περιοχή τους η αστάθεια. Στην Γερμανία υποχώρησε η αστάθεια

και ο Ερρίκος Α΄(919-936) ανέλαβε να διακυβερνήσει με σταθερότητα. Ο γιός του ο Όθωνας ο Ά (963-

973) κατέκτησε την Βόρεια Ιταλία, στην συνέχεια έγινε αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής

αυτοκρατορίας ως κληρονόμος του Καρλομάγνου και υπό αυτές τις συνθήκες επέφερε την απαραίτητη

σταθερότητα που αποτέλεσε την βάση για να αναπτυχθεί η τέχνη ως μια συνειδητή αναβίωση της

Καρολίγγειας τέχνης. Στην Οθωνική τέχνη υπήρξαν Βυζαντινές επιδράσεις και κυρίως στις τοιχογραφίες

και στα εικονογραφημένα χειρόγραφα.

Γ) Η ΡΟΜΑΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ (11Ος-12Ος αι)

Από το 1000 και μετά στην Ευρώπη επήλθε η ησυχία η ανάπτυξη και η σταθερότητα καθώς οι

βαρβαρικές επιδρομές σταμάτησαν και αναπτύχτηκαν η αγροτική παραγωγή το εμπόριο η βιοτεχνία και

κατά συνέπεια δημιουργήθηκαν νέα αστικά κέντρα.

Το 1066 οι Νορμανδοί κατέκτησαν την Αγγλία και έφεραν σε αυτήν έναν νέο εξελιγμένο οικοδομικό

ρυθμό τον Νορμανδικό ο οποίος στην ηπειρωτική Ευρώπη έγινε γνωστός ως Ρομανικός. Πρόκειται για

έναν οικοδομικό ρυθμό βάση του οποίου χτίζονταν ναοί μεγαλόπρεπων διαστάσεων, αυστηροί και

επιβλητικοί.

Δ)Η ΓΟΤΘΙΚΗ ΤΕΧΝΗ (13ος-14ος αι)

Από το 1200 έως το 1500 οι πόλεις στην Δυτική Ευρώπη, αναπτύχθηκαν σε πολλά επίπεδα στο Παρίσι

εμφανίσθηκε ένας νέος αρχιτεκτονικός ρυθμός ο γνωστός ως γοτθικός. Χαρακτηριστικό του υπήρξε η

μείωση των επιφανειών και η εκτεταμένη χρήση του γυαλιού που είχε ως αποτέλεσμα να

αντικατασταθούν οι τοιχογραφίες από τις υαλογραφίες.

Όσον αφορά την γλυπτική διακόσμηση του γοτθικού ρυθμού αυτή υποτάχθηκε στην αρχιτεκτονική, είναι

χαρακτηριστικό ότι στην γοτθική γλυπτική δημιουργήθηκαν τα αγάλματα κίονες και αποδόθηκε πιστά η

ανθρώπινη μορφή και τα συναισθήματά της.

Την ίδια εποχή στην Ιταλία η τέχνη διαμορφώθηκε με βάση ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που

σχετίζονται με την καλλιτεχνική παράδοση και την στενή σχέση με την Βυζαντινή τέχνη.

Η ζωγραφική κατά τον 13ο και 14ο αιώνα αναπτύχθηκε κυρίως μέσα από δυο σχολές, από την

Φλωρεντιανή σχολή και από την σχολή της Σιένας . Η πρώτη επηρέασε ολόκληρη την Ιταλική

ζωγραφική και Χαρακτηριστικά της είναι η απόδοση της ανθρώπινης μορφής με τρόπο ρεαλιστικό, η

απόδοση των συναισθημάτων καθώς και η τρίτη διάσταση. Τα χαρακτηριστικά αυτά τα συναντάμε

ιδιαίτερα στο έργο του μεγάλου ζωγράφου Giotto. Παράλληλα είδαμε ότι αναπτύχτηκε και η σχολή της

Σιένας στην οποία διακρίνουμε την εκλεπτυσμένη και κομψή απόδοση των ανθρώπινων μορφών και την

διακοσμητική τάση , ως εκπρόσωπο αυτής της σχολής μπορούμε να θεωρήσουμε τον Duccio.

Στο τέλος του 14ου αιώνα οι μετακινήσεις των καλλιτεχνών οδήγησαν σε μια σύνθεση και ενότητα. Η

ανάμιξη της γαλλικής και της ιταλικής παράδοσης κατά την γοτθική εποχή συνέβαλαν στην ανάπτυξη

του διεθνούς γοτθικού ρυθμού ο οποίος διακρίνεται για την διακοσμητική διάθεσή του και την

εκλέπτυνση. Από τον 13ο αιώνα η οικονομική ανάπτυξη της Ιταλίας έθεσε τις προϋποθέσεις οι οποίες

οδήγησαν στο τέλος του Μεσαίωνα και στην έναρξη της αναγέννησης.

4

2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ (1400-1525 μ.χ )

Ο όρος αναγέννηση δημιουργήθηκε το 1550 από τον Ιταλό ζωγράφο Giorgio Vasari και καθιερώθηκε

τον 19ο αιώνα για να δηλώσει την αναβίωση του πνεύματος της κλασικής Ελλάδας και της Ρώμης.

Η αναγέννηση διήρκησε από το 1400 έως το 1521 και διακρίνεται σε α) πρώιμη β) ώριμη γ) αναγέννηση

των χωρών του βορά και γ)όψιμη αναγέννηση η οποία αντιστοιχεί στον μανιερισμό. Αναπτύχθηκε στην

Ευρώπη και κύρια χαρακτηριστικά της γνωρίσματα είναι ο ορθολογισμός και το έντονο ενδιαφέρον για

την ελληνορωμαϊκή παράδοση. Για τους Ιταλούς σήμανε την σύνδεση με το ρωμαϊκό παρελθόν. Κοιτίδα

της αναγέννησης υπήρξε η Ιταλία. Σε πολλές πόλεις της Ιταλίας όπως η Ρώμη η Βενετία η Μάντοβα η

Φερράρα κ.α. σημειώθηκε μεγάλη εμπορική και οικονομική ανάπτυξη στην διάρκεια του 13ου και του

14ου αιώνα. Συγκεκριμένα το πέρασμα από την αγροτική στην αστική οργάνωση έφερε την άνθηση του

εμπορίου και την ανάπτυξη της αστικής τάξης η οποία στηρίχθηκε πλέον στον ορθολογισμό και όχι στο

θρησκευτικό πνεύμα του παρελθόντος. Αυτή η ανερχόμενη αστική τάξη ανέλαβε τον ρόλο του προστάτη

των τεχνών όπως ακριβώς έκαναν τα παλαιότερα χρόνια οι αριστοκράτες. Οι πλούσιοι αστοί λοιπόν,

οδήγησαν τις πόλεις τις οποίες προστάτευαν στην αυτονόμηση τους. Ως αποτέλεσμα σταμάτησε η

μετακίνηση των τεχνιτών από πόλη σε πόλη με συνέπεια, ιδιαίτερα στην Ιταλία να μην έχουμε πλέον

έναν ενιαίο ρυθμό αλλά τοπικούς ενώ στην συνέχεια δημιουργήθηκαν οι συντεχνίες και τα σινάφια σε

κάθε πόλη. Οι πόλεις αυτές προσέλκυσαν μεγάλους καλλιτέχνες οι οποίοι αναλάμβαναν να κάνουν έργα

εξωραϊσμού με αυτό τον τρόπο οι πόλεις σταδιακά ανέπτυξαν μεταξύ τους ανταγωνισμό. Στις ελεύθερες

πόλεις οι παραγγελιοδότες ήταν πλούσιοι αστοί όπως η οικογένεια των Μεδίκων και πολλοί ηγεμόνες

ήταν αυτοί που θέλησαν να εξασφαλίσουν ένα μνημείο για το πέρασμα τους, γεγονός το οποίο

συνέβαλε σημαντικά στην αλλαγή της κοινωνικής θέσης των καλλιτεχνών. Οι καλλιτέχνες που δεν

ένιωθαν πλέον να εκτελούν μόνο τις εντολές των ηγεμόνων αλλά αντίθετα ότι συνέβαλαν στην πρόοδο

της πόλης τους αύξησαν την αυτονομία τους και την αυτοεκτίμησή τους. Στην πραγματικότητα οι

καλλιτέχνες έπαψαν να εξαρτώνται από τους παραγγελιοδότες και σχεδόν αντιστράφηκαν οι όροι.

Αντίθετα από την Ιταλία στις χώρες του βορά δεν αναπτύχθηκε το ίδιο αίσθημα ούτε ο ανταγωνισμός

ανάμεσα στις πόλεις.

Α) Η ΠΡΩΙΜΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (1400-1500)

Όπως είδαμε στην διάρκεια του Μεσαίωνα υπήρχε μια ομοιομορφία και η τέχνη ήταν κοινή στον

ευρωπαϊκό χώρο ως διεθνής ρυθμός. Όταν όμως αναπτύχθηκε η αστική τάξη οι πλούσιοι έμποροι που

συνήθως προστάτευαν κάποιες πόλεις με τις πράξεις τους τις οδήγησαν στην αυτονόμησή τους. Έτσι

σταμάτησε και η μετακίνηση των τεχνιτών από πόλη σε πόλη, και ως αποτέλεσμα δημιουργήθηκαν οι

συντεχνίες τα σινάφια και η αδειοδότηση των τεχνιτών έγινε ελεγχόμενη. Τα συνάφεια και οι συντεχνίες

αποτέλεσαν πλέον πλούσια σωματεία που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διακυβέρνηση της πόλης στον

εξωραϊσμό της και στήριξαν την τέχνη. Η Φλωρεντία λόγω της οικονομικής της ανάπτυξης ανακηρύχτηκε

πρώτη το 1115 σε ανεξάρτητη δημοκρατία και την διοίκηση της ανέλαβε μια ομάδα πολιτών η signoria.

Η νέα αυτή πραγματικότητα έδωσε στους πολίτες αυτής της πόλης μια αίσθηση μοναδικότητας και

υπερηφάνειας γεγονός που τους ενέπνευσε να ασχοληθούν με την ανάπτυξη την προβολή και τον

εξωραϊσμό της σε ένα πλαίσιο ανταγωνισμού σε σχέση με τις άλλες πόλεις. Πλέον μπορούσαν να

ανέλθουν κοινωνικά και πολίτες που δεν είχαν αριστοκρατική καταγωγή. Όσον αφορά την τέχνη

παραγγελιοδότες δεν ήταν πιά μόνο οι συντεχνίες αλλά και αρκετοί πλούσιοι αστοί πολίτες μέλη

μεγάλων οικογενειών όπως των Μεδίκων των Pazzi κ.α. που λειτούργησαν ως προστάτες των τεχνών.

Μετά την αρχαιότητα ήταν η πρώτη φορά που επικράτησε η άποψη ότι ο άνθρωπος είναι ο κυρίαρχος

του κόσμου και το μέτρο για όλα τα πράγματα, πρόκειται για μια ανθρωποκεντρική αντίληψη που

επικράτησε σε όλη την διάρκεια της αναγέννησης μέσα από την οποία προβλήθηκε έντονα το άτομο η

αρετή και η παιδεία. Προς αυτή την κατεύθυνση συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό η ανακάλυψη νέων χωρών.

Οι καλλιτέχνες άφησαν την εμπειρική γνώση και προσέγγισαν την τέχνη μέσα από γνωστικά δεδομένα

όπως η ανατομία και η μαθηματική προοπτική. Ως εκ τούτου στην αρχιτεκτονική δόθηκε έμφαση στην

συμμετρία, στην στατικότητα και στον οριζόντιο άξονα των κτιρίων. Επίσης αξιοποιήθηκαν μορφολογικά

στοιχεία όπως κίονες παραστάδες και ρωμαϊκά πρότυπα προκειμένου να επιτευχθεί μια νέα αισθητική

και αρμονία. Στην ζωγραφική και στην γλυπτική επιχειρήθηκε η νατουραλιστική απόδοση της

ανθρώπινης μορφής, η λεπτομέρεια και η κίνηση μέσω της τρίτης διάστασης χάριν στη χρήση των

5

μαθηματικών και της γεωμετρικής προοπτικής. Ιδιαίτερα στην ζωγραφική επιτεύχθηκε η προοπτική και η

οργανική ένταξη της ανθρώπινης μορφής στον χώρο καθώς και το παιχνίδι του φωτός και της σκιάς.

Χαρακτηριστικό των παραπάνω είναι ότι στην ζωγραφική αναπτύχθηκε η προσωπογραφία , στην

αρχιτεκτονική ο πολεοδομικός σχεδιασμός γινόταν πλέον με βάση τις αναλογίες του ανθρώπινου

σώματος και όσον αφορά τον καλλιτέχνη άρχισε να υπογράφει τα έργα του και έπαψε να είναι

ανώνυμος. Μια άλλη πόλη η οποία αποτέλεσε κέντρο της πρώιμης αναγέννησης από το δεύτερο μισό

του 14ου αιώνα υπήρξε η Βενετία, εκεί η τέχνη επηρεασμένη από την ανατολή τις διαβαθμίσεις του

χρώματος που δίνει η θάλασσα και τις επιρροές από την Φλαμανδική ζωγραφική οδήγησε στην

διαμόρφωση μιας σχολής διαφοροποιημένης από αυτή της Φλωρεντίας. Η σχολή της Βενετίας δίνει

έμφαση στο χρώμα αντίθετα από την σχολή της Φλωρεντίας που έδινε έμφαση στο σχέδιο. Στην

συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών και κάποιων έργων τους.

Φλωρεντία:

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ:

Filippo Brunelleschi (1377-1446), έργο του το νοσοκομείο των Αθώων.

Leon Batista Alberti (1404-1472), έργο του ο ναός του Αγίου Ανδρέα της Μάντοβα.

Michelozzo Michelozzi (1369-1472), έργο του το ανάκτορο Medici-Riccardi.

ΓΛΥΠΤΙΚΗ:

Lorenzo Ghiberti (1378-1455), έργο του η κατασκευή και διακόσμηση της ανατολικής θύρας του

βαπτιστηρίου.

Donatello (1386-1466), έργο του το άγαλμα του Αγίου Γεωργίου.

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ:

Masaccio (1401-1428), έργο του η τοιχογραφία της Αγίας Τριάδας στον ναό της Santa Maria Novella.

Fra Angelico (1378-1455), έργο του οι τοιχογραφίες του μοναστηριού του San Marco.

Paolo Uccello (1937-1475), έργο του η μάχη του San Romano.

Pierro della Francesca (1416-1492) έργο του η «Μαρία με βρέφος (Madonna di Senigallia)»

Sandro Botticelli (1445-1510)

Βενετία:

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ:

Giovanni Bellini (1431-1516),

Β) Η ΩΡΙΜΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (1500-1525)

Η ώριμη αναγέννηση διήρκησε από το 1500 έως το 1525 είχε ως κέντρο της την Ρώμη και την στήριξε η

παπική εκκλησία. Στην διάρκεια του 15ου αιώνα η Φλωρεντία πέρασε από το δημοκρατικό πολίτευμα

στην κληρονομική εξουσία των Μεδίκων, στην συνέχεια οι Γάλοι εισέβαλαν δυο φορές στην Ιταλία και ο

Πέτρος ο Β΄ ο Μέδικος υπέγραψε ταπεινωτική συμφωνία με τον Κάρολο τον Η. Εξ αιτίας αυτής της

ταπεινωτικής συμφωνίας οι Μέδικοι έφυγαν από την Ιταλία και πήγαν στην Γαλλία χάνοντας έτσι και την

εξουσία και η Φλωρεντία έμεινε χωρίς τους προστάτες της τέχνης. Μέχρι το 1525 οι καλλιτέχνες πήγαν

και εργάσθηκαν στην Ρώμη. Το 1527 λεηλατήθηκε η Ρώμη από το Κάρολο τον Ε,΄ έτσι οι καλλιτέχνες

έφυγαν και από την Ρώμη και διασπάρθηκαν. Μέσα σε αυτά τα δύσκολα και γεμάτα συγκρούσεις χρόνια

αναπτύχθηκε η τέχνη στην Ρώμη με επικεφαλής τον πάπα Ιούλιο τον Β΄. Έτσι αν στην πρώιμη

αναγέννηση στήριξαν τις τέχνες στην Φλωρεντία οι πλούσιες αστικές οικογένειες κατά την ώριμη

αναγέννηση τις στήριξε η παπική εκκλησία στην Ρώμη. Επίσης είδαμε ότι κατά την πρώιμη είδαμε

επίσης ότι οι καλλιτέχνες κατέκτησαν την κεντρική προοπτική για την απόδοση του τρισδιάστατου

χώρου και την ανατομία για την απόδοση του ανθρώπινου σώματος. Κατά την ώριμη αναγέννηση οι

καλλιτέχνες στηρίχθηκαν στις κατακτήσεις των προηγούμενων και επικεντρώθηκαν πλέον στην

αναζήτηση της ομορφιάς της αρμονίας και της συμμετρίας των συνθέσεων.

Στην Βενετία η εκκλησία δεν απέκτησε ποτέ της ηγεμονικό ρόλο και ως προστάτες των τεχνών

παρέμειναν οι πλούσιες Βενετσιάνικες οικογένειες, στα έργα βλέπουμε σήμερα ότι κυριάρχησε η αγάπη

για την ομορφιά και η ρομαντική ταύτιση του ανθρώπου με την φύση. Επίσης στην Βενετία οι δυο

φάσεις της αναγέννησης δεν είναι τόσο ευδιάκριτες όσο είναι στις δυο άλλες πόλεις που περιγράψαμε

ήδη. Εδώ οι ζωγράφοι αξιοποίησαν πολύ την ελαιογραφία τον χειρισμό του χρώματος και του φωτός για

να εξισορροπήσουν τα στοιχεία μιας σύνθεσης και για να οδηγήσουν το βλέμμα του θεατή προς

6

ορισμένες κατευθύνσεις.

Η αναγέννηση στον Βορά αφορά το χρονικό διάστημα από το 1400 έως το 1525, εδώ ο εκατονταετής

πόλεμος και οι συγκρούσεις επί σειρά ετών ανάμεσα στην Αγγλία και στην Γαλλική μοναρχία

αποδυνάμωσαν την Γαλλία, στην συνέχεια εμφανίσθηκε ο γερμανός βασιλιάς Κάρολος ο Ε΄ ο οποίος

ένωσε την Γερμανία και την Ισπανία σε ένα πανίσχυρο βασίλειο και επεκτάθηκε στην Ιταλία όπου και

έδωσε ένα τέλος στην Ιταλική αναγέννηση. Ως αποτέλεσμα αυτής της εμπόλεμης κατάστασης επήλθε η

αποδυνάμωση των βασιλικών περιουσιών βορείως των Άλπεων. Υπό αυτές τις συνθήκες οι τέχνες

πέρασαν στην ανερχόμενη τάξη των εμπόρων οι οποίοι αντέδρασαν στην βασιλική χλιδή. Την ίδια

εποχή η εκκλησία έχασε το κύρος της και δέχθηκε μια λαϊκή αντίδραση από το κίνημα του ουμανισμού.

Παράλληλα αναπτύχθηκε το κίνημα της μεταρρύθμισης από τον Μαρτίνο Λούθηρο ως μια αντίδραση

στα συγχωροχάρτια.

Ανάμεσα στην αναγέννηση του βορά και της Ιταλίας υπήρξαν ορισμένες διαφορές και ομοιότητες οι

οποίες είναι οι εξής:

διαφορές:

Η βόρεια αναγέννηση υπηρέτησε τις θρησκευτικές αντιλήψεις ενώ η Ιταλική απομακρύνθηκε για να

καλλιεργήσει στον άνθρωπο το αίσθημα της αυτάρκειας και της υπεροχής.

Η αναγέννηση στον βορά αφορά μόνο την ζωγραφική ενώ η αρχιτεκτονική και η γλυπτική συνέχισαν την

γοτθική παράδοση. Επίσης η Ιταλική αναγέννηση αφορά όλες τις εκφράσεις της τέχνης.

Ενώ στην Ιταλία η αναγέννηση ενδιαφέρθηκε για την αρχαιότητα στην Φλάνδρα τον 15Ο αιώνα δεν

αναβιώθηκαν οι μορφές της αρχαιότητας.

Τέλος στην Ιταλία η προοπτική αποδόθηκε μέσα από τα μαθηματικά ενώ στις βόρειες χώρες αποδόθηκε

εμπειρικά χωρίς την χρήση των μαθηματικών. Εδώ η παρατήρηση και η ελαιογραφία βοήθησαν την

βόρεια αναγέννηση να αποδώσει πειστικά τις λεπτομέρειες και ιδιαίτερα στα ρούχα και στα αντικείμενα

ενώ δεν έγινε το ίδιο στα ανθρώπινα σώματα καθώς στηρίχθηκαν στην παρατήρηση και όχι στην

ανατομία, επίσης δεν υπάρχει ευκαμψία και κίνηση.

Ομοιότητες:

Τόσο η αναγέννηση της Ιταλίας όσο και του βορά ενδιαφέρθηκαν για την φύση και για την πιστή

απόδοσή της. Η πρώτη το έκανε αυτό με την κατάκτηση των αρχών της γεωμετρικής προοπτικής και με

την ένταξη της ανθρώπινης μορφής στον χώρο.

Και στις δυο τέχνες δεν υπάρχει ομοιογένεια στις διάφορες περιοχές γεγονός το οποίο σχετίζεται με τις

τοπικές πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες.

Η αναγέννηση της τέχνης του βορά έκανε την εμφάνιση της αρχικά στην Φλάνδρα όπου

χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά η τεχνική της ελαιογραφίας η οποία διεύρυνε τις δυνατότητες της

ζωγραφικής κυρίως ως προς την απόδοση της λεπτομέρειας έτσι οδηγήθηκε στην δημιουργία έργων

που αποδίδουν την πραγματικότητα με αληθοφάνεια. Όταν αργότερα κατά το τέλος του 15ου αιώνα η

Φλαμανδική τέχνη έχασε τις δυνατότητες της ανανέωσής της το κέντρο του βάρους μετατοπίστηκε στην

περιοχή της σημερινής Ολλανδίας. Κύριος εκπρόσωπος της αναγέννησης του βορά υπήρξε ο

ζωγράφος Γιαν Βαν Αϊκ που διαχώρισε την ζωγραφική από τον διεθνή ρυθμό.

Η αναγέννηση στην Γαλλία έφερε στην τέχνη μια στατικότητα. Αργότερα λόγω των εισβολών του

Καρόλου του Η΄ πολλοί καλλιτέχνες έφυγαν από την Ιταλία και κατευθύνθηκαν στην Γαλλία όπου

επηρέασαν την τέχνη, μεταξύ μεταξύ αυτών είναι και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Κατά παρόμοιο τρόπο και στην Γερμανία η τέχνη παρουσίασε στατικότατα και κυριάρχησε η διεθνής

γοτθική τεχνοτροπία. Στις πρώτες δεκαετίες έγινε αισθητή η προσπάθεια για πιστή αναπαράσταση της

πραγματικότητας υπό την επίδραση των Φλαμανδών ζωγράφων. Αργότερα η ανακάλυψη της τεχνικής

της ξυλογραφίας της χαλκογραφίας και της τυπογραφίας οδήγησαν στην εμφάνιση τυπωμένων βιβλίων

με εικονογράφηση. Με τα χαρακτικά διαδόθηκε η τέχνη στην Ευρώπη. Στην συνέχεια παρατίθενται

ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών.

Ρώμη:

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ:

Donato Bramante (1444-1514), έργο του είναι το Σχέδιο για την επέκταση του

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΓΛΥΠΤΙΚΗ:

7

Leonardo da Vinci (1452-1519), εκτός από ζωγράφος ήταν και γλύπτης, αρχιτέκτονας, μηχανικός,

φυσιογνώστης, συγγραφέας, μουσικός και εφευρέτης, έργα του η τοιχογραφία του μυστικού δείπνου

στην τράπεζα της μονής Santa Maria delle Grazie στο Milanfo,η προσωπογραφία της Φλωρεντιανής

Mona Liza.

Michelangelo Buonarrori (1475-1564), ζωγράφος γλύπτης και αρχιτέκτονας, έργα του η ζωγραφική

διακόσμηση της οροφής της Capella Sistina, Ο Δαβίδ, άγαλμα, έργο υπερφυσικού μεγέθους, και το

γλυπτό του ο θνήσκων δούλος.

Raffaelo Santi (1483-1520), έργα του πίνακες με θέμα την Παναγία (Madonna del Granduca 1505,

Παναγία στο λιβάδι 1506-1507 και Παναγία των Άλμπα 1510) επίσης η τοιχογράφηση της Stanza della

Segnatura

Βενετία:

Giorgione (1478- 1510), έργο του είναι η καταιγίδα

Tiziano (1485-1576), έργα του είναι η Αφροδίτη του Ουρμπίνο, και η Παναγία με αγίους και μέλη της

οικογένειας Πέζαρο (1519-1526).

Correggio (1489-1534), έργο του η Αγία Νύχτα

Μεγάλοι καλλιτέχνες της Αναγέννησης στις Κάτω Χώρες:

Klaus Sluter (1340-1406), ήταν γλύπτης έργο του η Κρήνη του Μωυσέως (1396-1404).

Jan van Eyck (1390-1441), ήταν ζωγράφος έργα του Πέτασμα βωμού με θέμα τη Λατρεία του Μυστικού

Αμνού (1425-1432), Σύνθεση για την Αγία Τράπεζα εκκλησίας στη Γάνδη (1432), Οι αρραβώνες των

Arnolfini (1434).

Robert Campin (1380-1444),ήταν ζωγράφος έργα του είναι ο πίνακας βωμού με τον Ευαγγελισμό στο

κέντρο , δωρητές αριστερά και τον Ιωσήφ δεξιά.

Rogier van der Weyden (1400-1464), υπήρξε ζωγράφος

Hugo van der Goes (1440-1482), υπήρξε ζωγράφος και έργο του είναι Το πέτασμα βωμού των Portinari

(1476)

Hieronymus Bosch (1450-1516), υπήρξε ζωγράφος και έργο του είναι Ο κήπος των γήινων

απολαύσεων (1506).

Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

Γνωστοί ζωγράφοι αυτής της περιόδου ήταν οι Jean Fouquet (1420-1480), Enguerrand Quarton,

Nicolas Froment.

Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

(Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία, και ένα τμήμα της Τσεχίας και της Πολωνίας)

Γνωστοί ζωγράφοι αυτής της περιόδου υπήρξαν οι Michael Pacher, Conrad Witz, Stefan Lochner,

Albecht Durer (ζωγράφος και χαράκτης), Matthias Grunewald, Lucas Cranach, Albrecht Altdorfer.

Γ) ΟΨΙΜΗ ΑΝΝΑΓΕΝΗΣΗ ΜΑΝΙΕΡΙΣΜΟΣ (1525-1600)

Γύρω στο 1520 η τέχνη και ιδιαίτερα η ζωγραφική έφθασε σε αδιέξοδο και η κρίση η οποία

δημιουργήθηκε οφείλετο στο γεγονός ότι οι μεγάλοι καλλιτέχνες κατά το παρελθόν είχαν δώσει λύσεις

στα θεμελιώδη ζητήματα της τέχνης όπως η λειτουργία του σχεδίου του χρώματος της κεντρικής

προοπτικής και της σύνθεσης. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης ήταν αρκετοί νέοι καλλιτέχνες να

θεωρήσουν πως δεν είχαν να προσθέσουν τίποτα νεότερο στην τέχνη καθώς τα έργα των παλαιότερων

ήταν αξεπέραστα. Έτσι κάποιοι από τους νεώτερους καλλιτέχνες αρκέστηκαν στο να μιμούνται τα έργα

των παλαιότερων αφού τα θεωρούσαν ως αξεπέραστα. Κατά την αναγέννηση είχε δημιουργηθεί τόσο

στην αρχιτεκτονική όσο και στην ζωγραφική ο καθαρά προσδιορίσιμος χώρος. Στην ζωγραφική υπήρχε

ένα και μοναδικό σημείο προοπτικής από το οποίο μπορούσε ο θεατής να διαβάσει το έργο, το ίδιο

γινόταν και στην αρχιτεκτονική. Αργότερα για τους μανιεριστές ο κανόνας έπαψε πια η επιφάνεια του

μαθηματικά μετρήσιμου γεωμετρημένου πίνακα όπως είχε οριστεί από τον Λέον Αλμπέρτι. Οι

μανιεριστές καλλιτέχνες δημιούργησαν πολλαπλά σημεία αναφοράς αντέστρεψαν δηλαδή το κεντρικό

σημείο και το πολλαπλασίασαν δυναμιτίζοντας κάθε έννοια γεωμετρίας και στερεομετρίας διατήρησαν

όμως κατά τα άλλα την έννοια του χώρου. Ένα χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης ήταν οι συνεχείς

αλλαγές και οι ανακαλύψεις τόσες έτσι ώστε να μιλάμε πια για έναν νέο κόσμο. Στον παλιό κόσμο

ανήκαν τα συγχωροχάρτια και ο ηθικός ξεπεσμός. Στον νέο κόσμο ανήκει η κίνηση. Χαρακτηριστικά του

8

μανιερισμού είναι τα εξής: Η βίαιη κίνηση, η επιμήκυνση των φιγούρων, η έκφραση της ανησυχίας στις

χειρονομίες και στα πρόσωπα, η μετατόπιση του κέντρου ενδιαφέροντος της δράσης από το μέσο του

πίνακα κάπου αλλού και συχνά στο δεύτερο πλάνο. Ταυτόχρονα το χρώμα και το φως έγιναν πιο έντονα

και αντιθετικά. Ο μανιερισμός μεσολάβησε και οδήγησε την τέχνη από την αναγέννηση στο μπαρόκ. Οι

καλλιτέχνες αυτή την εποχή μέσω του μανιερισμού είναι σαν να είπαν στους προγόνους τους «αφού δεν

μπορούμε να σας ξεπεράσουμε αφού εσείς φθάσατε στο τέλειο εμείς θα φτιάξουμε κάτι που θα

ξεχωρίσει».

Ο ΜΑΝΙΕΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ

(Ζωγραφική και γλυπτική)

Κύριο χαρακτηριστικό του μανιερισμού υπήρξε η κίνηση. Στην ζωγραφική υπάρχει η κίνηση ακόμη και

σε στατικές εικόνες όπως είναι η μαντόνα με το παιδί του Παρμιτζιανίνο στην οποία η κίνηση αποδίδεται

χάριν στην δραματικότητα της εικόνας. Στην γλυπτική επηρέασε το γεγονός ότι για τα φαινόμενα του

κόσμου δεν υπάρχει μόνο μια απάντηση αλλά πολλές οπτικές γωνίες. Έτσι και τα έργα, είναι πλέον

περίβλεπτα μπορεί κανείς δηλαδή να τα δει από όλες τους τις πλευρές όπως είναι ο Ερμής του

Τζιανπολόνια.

Ο ΜΑΝΙΕΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ

Την εποχή αυτή αναπτύχθηκε ιδιαίτερα η χαρακτική και μέσω αυτής τα έργα διαδόθηκαν τυπωμένα σε

χαρτί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο Παρμιτζιάνο υπήρξε ένας από τους ζωγράφους αυτής της εποχής.

Το πιο γνωστό του έργο είναι η παναγία με τον μακρύ λαιμό. Στην Φλωρεντία δόθηκε έμφαση στην

γραμμικότητα.

Ο ΜΑΝΙΕΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΒΕΝΕΤΙΑ

Στην Βενετία η έμφαση δόθηκε στο χρώμα και στην σύνθεση. Κύριος εκπρόσωπος υπήρξε ο Τιντορέτο

μαθητής του Τισιανού. Κύριο χαρακτηριστικό του Τιντορέτο αποτελεί ο αυθαίρετος χειρισμός της

προοπτικής. Χρησιμοποίησε το χρώμα με αντινατουραλιστικό δηλαδή με αφύσικο τρόπο, και

δημιούργησε δραματικότητα στην σκηνή καθώς απέδωσε με εξωπραγματικό τρόπο το φως.

Χαρακτηριστικό έργο του Τιντορέτο είναι η εύρεση του λειψάνου του Απόστολου Μάρκου και ο Άγιος

Γεώργιος και ο Δράκοντας. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ο οποίος γεννήθηκε στον χάνδακα της Κρήτης

είναι ο τελευταίος και ο σημαντικότερος μανιεριστής ζωγράφος στον ευρωπαϊκό χώρο. Ζωγράφισε το

μεγάλα θρησκευτικά θέματα της καθολικής αντιμεταρρύθμισης. Ο Ελ Γκρέκο υπήρξε ως ζωγράφος

ακόμη πιο τολμηρός από τον Τιντορέτο και αυτό γιατί προερχόταν από την Κρήτη μια περιοχή η οποία

είχε αναπτύξει την βυζαντινή αγιογραφία με την οποία είχε εξοικειωθεί ο Θεοτοκόπουλος. Δηλαδή είχε

εξοικειωθεί με τις σωστά σχεδιασμένες εικόνες και δεν βρήκε τίποτα το απαράδεκτο στα έργα του

Τιντορέτο. Μετά την Βενετία πήγε στο Τολέδο της Ισπανίας όπου δεν υπήρχαν οι Κρητικοί τέχνης και επί

πλέον στην Ισπανία εξακολουθούσαν να επικρατούν οι ιδέες του μεσαίωνα. Πάντρεψε τον

νεοπλατωνισμό με τον μανιερισμό.

Ο ΜΑΝΙΕΡΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΒΟΡΑ

Οι τέχνες στις χώρες του Βορά αυτή την περίοδο αντιμετώπισαν κρίση εξ αιτίας της μεταρρύθμισης. Η

αυστηρότητα της μεταρρύθμισης όσον αφορά την διακόσμηση των χώρων της λατρείας δεν επέτρεπε

την ανάρτηση ούτε ζωγραφικών ούτε γλυπτικών έργων.

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών.

Ζωγραφική:

Παρμιτζιανίνο (1503-1540), έργο του η «Μαντόνα με παιδί του»

Γλυπτική:

Benvenuto Cellini (1500-1571), έργο του η «Αλατιέρα του Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας του Τσελίνι»

(1543)

Τζαμπολόνια Giambologna, (1573-1575) έργο του «Απόλλωνας»(1573-1575), «Απαγωγή της

Σαβίνας»(1582), «Ερμής»(1580)

στη Φλωρεντία:

Pontormo, έργο του το «Νεαρό κορίτσι»

στη Βενετία:

Τιντορέττο (1518-1594)

9

Πάολο Κάλιαρι (1528-1588), έργο του «Μυστικός Δείπνος ή Δείπνο στο σπίτι του Λεβί»

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, έργα του ο «Ευαγγελιστής Λουκάς», η «Προσκύνηση των Μάγων», «Η

Σταύρωση» 1600-1607,

«Άγιος Φραγκίσκος της Ασσίζης και ο αδελφός Λέων διαλογιζόμενοι περί θανάτου» (1600),

«Ευαγγελισμός με τη συναυλία των Αγγέλων» (1622),

« Άγιος Πέτρος» (1606-1607) κ.α.

Στον Βορά:

Albrecht Altdorfer (1485-1538), έργο του «Μάχη της Ισσού (1529)»

Pieter Breughel the Elder (1525-1569), έργα του «Η συγκομιδή του καλαμποκιού (1565)», «Η πομπή

των τυφλών (1568)», «Χωριάτικος γάμος (1568)»

3. ΤΟ ΜΠΑΡΟΚ

Το μπαρόκ αποτέλεσε μια προσπάθεια απομάκρυνσης από την φύση και από την κλασσική αρχαιότητα.

Θεωρείται ένα ενδιάμεσο μεταξύ της αναγέννησης και των νεώτερων χρόνων. Μπορούμε όμως να

δούμε το μπαρόκ και ως μια ξεχωριστή φάση η οποία έχει ομοιότητες και διαφορές με τις προηγούμενες

φάσεις της τέχνης. Στην ζωγραφική συναντάμε τους ίδιους τύπους, εξιδανικευμένες συνθέσεις

ανθρώπινων μορφών που αναπαριστάνουν σκηνές από την βίβλο, από την κλασσική ιστορία και από

την μυθολογία το κάθε τι το βλέπουμε έναν τόνο πιο ψηλά το χρώμα η σύνθεση και η δομή το φως και η

σκιά όλα είναι πλουσιότερα και έτσι παραμερίζεται η λυρική εκλέπτυνση της αναγέννησης. Αυτή την

εποχή στην Ευρώπη γίνονται αλλαγές γιατί μαίνεται ο τριακονταετής πόλεμος, επίσης υπάρχουν οι

κοινωνικές και οι θρησκευτικές αντιθέσεις. Συγκεκριμένα ο Λούθηρος ξεκίνησε την μεταρρύθμιση και ο

πάπας την αντιμεταρρύθμιση. Η μεταρρύθμιση θεώρησε τις εικόνες ως δείγματα της παπικής

ειδωλολατρία και οι περισσότερο αυστηροί από όλους υπήρξαν οι καλβινιστές της Ολλανδίας. Οι

καλλιτέχνες αυτής της περιόδου υπηρέτησαν τόσο την κοσμική όσο και την θρησκευτική εξουσία.

Χαρακτηριστικά του μπαρόκ είναι ο εντυπωσιασμός ο οποίος δημιουργείται από την βαριά διακόσμηση

τις τεράστιες ζωγραφιές στις οροφές ο πομπώδης και ο επιβλητικός του χαρακτήρας. Το μπαρόκ

συνενώνει διάφορες τέχνες όπως είναι η ζωγραφική η γλυπτική και η αρχιτεκτονική χρησιμοποιεί

διάφορες μορφές της καμπύλης της συστροφικής της φαινομενικά αχαλίνωτης κίνησης και ιδιαίτερα την

ανοδική κίνηση γύρω από άξονες. Η θέαση πολλές φορές γίνεται από ασυνήθιστη οπτική γωνία από

κάτω προς τα επάνω. Επίσης δημιουργεί ψευδαισθητισμούς συνήθως στην ζωγραφική διακόσμηση των

οροφών οι οποίες προσπαθούν να μιμηθούν τον ουράνιο θόλο. Χρησιμοποιεί ζωντανά χρώματα

ανάγλυφες διακοσμήσεις στα γλυπτά και στα αρχιτεκτονήματα, δημιουργεί δραματικές φωτοσκιάσεις

στην ζωγραφική και εκμεταλλεύεται το φυσικό φως.

ΤΟ ΜΠΑΡΟΚ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ

Η ιδέα για την σωτηρία μέσω της εκκλησίας της Ρώμης συνδέθηκε με την νίκη του καθολικισμού σε όλο

τον κόσμο και αυτό παριστάνεται μέσα από την υπερβολή του μπαρόκ στην αρχιτεκτονική και

χρησιμοποιήθηκε η μεγαλοπρέπεια για να καθηλώσει τον θεατή στην θέση του υπηκόου. Έτσι δυο τύποι

είχαν ιδιαίτερη απήχηση αυτή την εποχή η εκκλησία και το ανάκτορο δηλαδή το παλάτι. Στις αρχές του

17ου αιώνα πρωτοστάτησε στην αρχιτεκτονική η Ιταλία και προς το τέλος του αιώνα την θέση πήρε η

Γαλλία. Στην αρχιτεκτονική το μπαρόκ υποτάσσει ολόκληρα πολεοδομικά συμπλέγματα αλλά και το ίδιο

το τοπίο στον σχεδιαστικό του απολυταρχισμό. Το μπαρόκ στην αρχιτεκτονική διαφέρει ξεκάθαρα από

την αναγέννηση. Δεν υπάρχει πια ο καθαρός σχεδιασμός τώρα πια τα κτήρια είναι σύνθετα έχουν

λεπτομέρειες και οι κοίλες και κυρτές καμπύλες προσδίδουν στα αρχιτεκτονήματα δυναμική και κίνηση.

Η αναγέννηση προτίμησε το τετράγωνο το ορθογώνιο τον κύκλο το ημικύκλιο και τον σταυρό ενώ το

μπαρόκ την έλλειψη το ωοειδές τις σύνθετες καμπύλες όπως την παραβολή και την υπερβολή με τις

οποίες αυξάνει την δραματικότητα και την ένταση. Ο σχεδιασμός τόσων μεγαλεπήβολων έργων στην

Ρώμη είχε τελικά ένα μόνο σκοπό την επιδίωξη της νίκης του καθολικισμού την αισθησιακή απόλαυση

στο μπαρόκ οι αρχιτέκτονες την προκάλεσαν με την έμφαση που έδωσαν στους όγκους στην

μνημειακότητα στην κίνηση στην δραματικότητα ως προς την σχέση φωτός και χώρου στην υπερβολική

χρήση των πολυτιμότερων υλικών. Το μπαρόκ στηρίχθηκε στην αντιμεταρρύθμιση της καθολικής

εκκλησίας καθώς και στην γεωγραφική και ιδεολογική εξάπλωση της καθολικής εκκλησίας. Την εποχή

αυτή του μπαρόκ διαπιστώθηκε μια ασυνήθιστη ποικιλία ιδιωμάτων επειδή συνυπήρχαν ισότιμα

10

ρεύματα τα οποία εξέφραζαν τόσο τον νατουραλισμό την απεικόνιση δηλαδή της εξωτερικής

πραγματικότητας με ακρίβεια όσο και τον κλασικισμό ο οποίος επαναφέρει στοιχεία της κλασσικής

αρχαιότητας.

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών.

Ζωγραφική στην Ιταλία:

Καρράτσι, Το 1580 ίδρυσε στην Μπολόνια την Accademia degli Incamminati, έργο του είναι: η

«τοιχογραφία της οροφής στο Ανάκτορο Φαρνέζε στη Ρώμη (1597-1600)».

Ρένι

Τζαμπιέρι

Αλμπάνι

Michelangelo Merisi da Caravaggio (1573-1610),

Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς (1577-1640)

Νικολά Πουσέν (1594-1665), έργο του είναι το «Βρίσκομαι ακόμα και στην

Αρκαδία (1638-1639)».

Claude Gelee, Lorrain (1600-1682)

Γλυπτική στην Ιταλία:

Bernini, έργα του είναι « Η έκσταση της Αγίας Θηρεσίας,

(1645-1652)» και η « Κρήνη με τους τέσσερις ποταμούς, (1648-1651)».

Ζωγραφική μπαρόκ στην στη Φλάνδρα:

Ρούμπενς

Γιαν βαν Άυκ

Ρόγκερ βαν ντερ Βέυντεν

Πήτερ Μπρέγκελ

Άντονις βαν Ντάικ

Ζωγραφική μπαρόκ στην Ισπανία:

Βελάσκεθ έργο του είναι η «Η οικογένεια του Φιλίππου Δ»

Θουρμπαράν

Μπαρτολομέ Εστεμπάν Μουρίγιο

Κάνο

Ζωγραφική μπαρόκ στην Ολλανδία:

Φρανς Χαλς Πορτρέτα ατομικά, ομαδικά

Σιμόν ντε Φλίγκερ θαλασσογράφος λίγα χρώματα και πολλούς τόνους

Γιαν βαν Γκόγιεν τοπιογράφος

Ρέμπραντ βαν Ρέιν (1606-1669) ψυχογραφίες, τραγικότητα χωρίς εξειδανίκευση

έργα μικρών διαστάσεων, πορτρέτα, τοπία, καθημερινές σκηνές, νεκρές φύσεις

εξαιρετικής ποιότητας

Γιάκομπ βαν Ρούισνταελ, τοπιογράφος

Γιαν Βερμέρ, ηθογραφία, γοητεία, λιτότητα, αναζήτηση αρμονίας, έργο του είναι

η «Άποψη του Ντελφτ (1662)».

4) ΤΟ ΡΟΚΟΚΟ

Η λέξη ροκοκό προέρχεται από την επανάληψη της πρώτης συλλαβής της λέξης rocaile = κοχύλι, που

υποδηλώνει την διακοσμητική κατασκευή για τεχνητές σπηλιές ( νυμφέα) από ακανόνιστα βράχια

διακοσμημένα με κοχύλια, οι οποίες αναπτύχθηκαν ως ένα αυτάρεσκο καπρίτσιο της αριστοκρατίας,

αλλά και την άρνηση κάθε ορθολογισμού συνδεδεμένου με το κλασικό.

Το ροκοκό υπήρξε ένα στυλ ανάλαφρο και χαριτωμένο με έμφαση στην διακοσμητικότητα. Βρήκε

εφαρμογή κυρίως στις διακοσμητικές τέχνες σε μικρά αγάλματα πορσελάνες στην επιπλοποιία και στην

διακόσμηση των εσωτερικών χώρων. Η αρχιτεκτονική περιορίσθηκε σε μικρά αρχοντικά και η

ζωγραφική απεικόνιζε ευχάριστες καθημερινές σκηνές σε ειδυλλιακά τοπία και πρόσωπα από διάφορες

ασχολίες της αστικής τάξης. Η εκκλησιαστική ζωγραφική δεν επηρεάσθηκε καθόλου από αυτό το είδος

11

στην Γαλλία ‘όμως συνδέθηκε με την Γαλλική κουλτούρα και με την αυλή του Λουδοβίκου του ΙΕ.

Αναπτύχθηκε όμως πολύ το ροκοκό όσον αφορά την ζωγραφική στην Ιταλία. Το ροκοκό ήρθε για να

αντιστρατευθεί το απόλυτο και το λογικό μέτρο του μπαρόκ, αυτό άφηνε ιδιαίτερα στην Γαλλία όπου

υπήρχε η αυστηρότητα της ακαδημαϊκής τέχνης του Λουδοβίκου του ΙΔ. Ήταν μια τέχνη η οποία

αντιστρατεύθηκε τον ορθολογισμό του διαφωτισμού την εποχή κατά την οποία η Γαλλική επανάσταση

διατύπωνε την ισότητα των ανθρώπων.

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών.

Στην Γαλλία:

Αρχιτεκτονική:

Το γνωστότερο αρχιτεκτονικό έργο της εποχής είναι το ανάκτορο των Βερσαλλιών. Η αρχιτεκτονική

υπηρέτησε την απόλυτη μοναρχία, όπως καθορίστηκε από το Λουδοβίκο ΙΔ΄. Ο Κολμπέρ, πολιτικός

σύμβουλος του βασιλιά, οργάνωσε τις Καλές Τέχνες υπό την προστασία της μοναρχίας.

1. Ολοκλήρωση του παλιού ανακτόρου του Λούβρου / Λεμπρέν, Λε Βω, Περρώ.

2. Ανάκτορο των Βερσαλλιών (1660-1680) / ογκώδες κεντρικό κτίριο, παράπλευρες, ανεξάρτητες

πτέρυγες, διακόσμηση πάρκου με γλυπτά συμπλέγματα και σιντριβάνια (Λε Βω, Μανσάρ, Νοτρ),

εσωτερική συνοχή, συνέπεια / Αίθουσα των Κατόπτρων.

Ζωγραφική:

Αντουάν Βατώ (1684-1721). Οι υπαίθριες αβρές γιορτές ή fetes galantes

Οι ζωγράφοι Φρανσουά Μπουσέ (1703-1770),

Ζαν Μπατίστ Σιμεόν Σαρντέν (1699-1779),

Ζαν – Ονορέ Φραγκονάρ (1732-1806),

Μαρί Λουίζ Ελιζαμπέτ Βιζέ – Λεμπρέν (1755-1842)

Γλυπτική:

Ζαν – Αντουάν Ουντόν, έργο του είναι ο «Βολταίρος»

Στη Γερμανία:

Λούκας φον Χίλντεμπραντ, έργα του είναι «Ανάκτορο στο Άνω Μπελβεντέρε (1720-

1724)» και «Κλιμακοστάσιο στο ανάκτορο Πομερσφέλντεν (1713-1714)»

Γιάκομπ Πράνταουερ, έργο του είναι το «Μοναστήρι του Μελκ»

Στην Αγγλία:

Αρχιτεκτονική – Γλυπτική

Η Αγγλία δεν υιοθέτησε το μπαρόκ, αλλά έδωσε έργα νηφαλιότητας και αυτοσυγκράτησης, τα οποία

φαίνεται να έχουν πρότυπα προερχόμενα από την Αναγέννηση. Οι κανόνες καλαισθησίας είναι

αυστηροί.

Σερ Κρίστοφερ Ρεν, «Καθεδρικός ναός του Αγίου Παύλου (1675-1710)»

Ζωγραφική:

Ουίλλιαμ Χόγκαρθ, έργο του είναι η «Πορεία του ακόλαστου»

Σερ Τζόσουα Ρέυνολντς

Τόμας Γκέινσμπορω

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

E. H. Gombrich,Το χρονικό της τέχνης, 2η έκδοση, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1998

Χρύσανθου Χρήστου, Εισαγωγή στην τέχνη: Ζωγραφική – Χαρακτική –Σχέδιο, Σύλλογος προς διάδοσιν

ωφέλιμων βιβλίων, Αθήνα 1993

H.Belting και άλλοι, Εισαγωγή στην Ιστορία της Τέχνης, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1995.

M. C. Beardsley, Ιστορία των αισθητικών θεωριών, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Π. Χριστοδουλίδης, Νεφέλη,

Αθήνα, 1989.

Ουμπερτο Έκο, Τέχνη και κάλλος στην αισθητική του Μεσαίωνα, Γνώση, Αθήνα, 1994

Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Ιταλική Αναγέννηση. Τέχνη και Κοινωνία, Καστανιώτης, Αθήνα, 2004

Έρβιν Πανόφσκι, Μελέτες εικονολογίας, ουμανιστικά θέματα στην Τέχνη της Αναγέννησης, μτφ. Α.

Παππάς, Νεφέλη, Αθήνα 1991

H. Honour, J. Fleming, Ιστορία της τέχνης, μτφ. Ανδρέας Παππάς, Υποδομή, Αθήνα 1998

Ρ. Φυρνώ

12

Απριλίου 8, 2009 (Ευρωπαϊκή τέχνη)

Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟ

Τον 17ο αιώνα έως τις αρχές του 18ου αναπτύχθηκε ένα νέο ρεύμα το οποίο είχε την φιλοδοξία να

δώσει μια άλλη ερμηνεία του κόσμου ήταν το ρεύμα του νεοκλασικισμού. Κύρια χαρακτηριστικά του και

ιδιαίτερα όσον αφορά στην ζωγραφική υπήρξαν το μέτρο η τάξη η ιδεαλιστική ομορφιά η λογική

συνέπεια η λογική συνέπεια η συμμετρία η ισορροπία η σαφήνεια η πλαστικότητα στο χρώμα η ακρίβεια

της λεπτομέρειας η αποφυγή της ατομικότητας και ο τονισμός του ιδεαλιστικού. Στην συνέχεια στα μέσα

του 18ου αιώνα ο διαφωτισμός με τους προβληματισμούς του ήρθε σε αντίθεση με την απολυταρχία του

νεοκλασικισμού αρχικά στην λογοτεχνία. Συγκεκριμένα αυτή η αλλαγή επιτεύχθηκε στο ύφος της

λογοτεχνίας του προρομαντισμού. Στην μετάβαση προς τον ρομαντισμό συνέβαλε ιδιαίτερα ο Rousseau

όταν πρότεινε την επιστροφή στην φύση. Έτσι αναπτύχθηκε ένα ολόκληρο ρεύμα χάριν της ανακάλυψης

του φυσικού. Οι ρομαντικοί εδραίωσαν την φαντασία στην τέχνη αρχικά στην ποίηση. Ο Wordsavorth

διατύπωσε ότι ο ρομαντισμός προάγει την φαντασία ως μέσο για τον θρίαμβο της τέχνης επάνω στην

πραγματικότητα. Το ρομαντικό κίνημα αποτέλεσε την συνέχιση του προρομαντισμού και παρουσίασε το

ολότελα καινούργιο στοιχείο της φαντασίας. Συγκεκριμένα οι προρομαντικοί έδωσαν στο φυσικό το

ανθρώπινο και το πρωτόγονο στη συνέχεια οι ρομαντικοί έφεραν την φαντασία. Οι ρομαντικοί ζώντας

στο πλαίσιο μιας νέας εμπορευματοποιημένης κοινωνίας εξέφρασαν έναν σεβασμό για την παράδοση

και εκτίμηση στην κοινωνία. Η κοινωνική πραγματικότητα του 18ου αιώνα ορίσθηκε από μεγάλες

αλλαγές στις οποίες συνέβαλαν η μετακίνηση των πληθυσμών από την αγροτική περιφέρεια προς τις

πόλεις και η εκβιομηχάνιση τους με αποτέλεσμα την διαφοροποίηση την οποία υπέστη η φεουδαρχική

κοινωνία. Εν συνεχεία ως αποτέλεσμα των αλλαγών αυτών υπήρξε η οικονομικοκοινωνική κρίση καθώς

για ένα μέρος του πληθυσμού επήλθε πτώση του βιοτικού επιπέδου. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η

δημιουργία επαναστατικών κινημάτων μέσω των οποίων αρθρώθηκαν σημαντικά κοινωνικά αιτήματα. Η

Γαλλική επανάσταση το 1789 εξέφρασε τις ιδέες της ελευθερίας και της ισότητας. Ήταν η στιγμή κατά

την οποία οι άνθρωποι του πνεύματος αντέτειναν τον δικό τους επαναστατικό λόγο της ατομικότητας και

του ιδεαλισμού απέναντι στον ορθολογισμό και στον διαφωτισμό. Η εποχή αυτή χαρακτηρίσθηκε από

αβεβαιότητα ανασφάλεια και υπαρξιακές ανησυχίες. Το κλίμα αυτό εκφράσθηκε και στην τέχνη. Οι

καλλιτέχνες στις πολλές περιπτώσεις οδηγήθηκαν σε χειραφέτηση από τους παραγγελιοδότες και σε

μεγαλύτερη ελευθερία έκφρασης μέσω της τέχνης καθώς εκφράζει πλέον τα συναισθήματα του και τις

διαθέσεις του με αποτέλεσμα να εκφράζει ακόμη περισσότερο τον εαυτό του.

Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα.

Στα τέλη του 19ου αιώνα η Γαλλία και η Αγγλία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την εξέλιξη στις τέχνες. Η

εξέλιξη της τέχνης καθορίσθηκε από την Γαλλική επανάσταση. Έτσι τα πολιτικοοικονομικά γεγονότα

αυτής της εποχής έχουν ως εξής:

Το 1789 έπειτα από μεγάλη οικονομική κρίση η Γαλλία οδηγήθηκε σε συνταγματική μοναρχία η ο οποία

είχε ως αποτέλεσμα την κατάργηση της βασιλείας και την δημιουργία ενός δημοκρατικού πολιτικού

καθεστώτος. Στην συνέχεια η Γαλλία το 1793 οδηγήθηκε στην τρομοκρατία της τριανδρίας. Έπειτα έγινε

αρχηγός ο στρατιωτικός Ναπολέοντας. Αργότερα η Γαλλία διέλυσε όλες τις στρατιωτικές μοναρχίες οι

οποίες υπήρχαν στην Ευρώπη από την εποχή του μπαρόκ. Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του

Ναπολέοντα επικράτησαν οι συντηρητικές δυνάμεις. Οι δυνάμεις αυτές ανατράπηκαν από τις συνεχείς

επαναστάσεις από τους εκπροσώπους της αστικής τάξης οι οποίοι ζητούσαν ολοένα και μεγαλύτερη

13

συμμετοχή στην άσκηση της εξουσίας. Έτσι η Γαλλική επανάσταση είχε ήδη δημιουργήσει τις

προϋποθέσεις για την αφύπνιση των εθνικών συνειδήσεων των ευρωπαϊκών χωρών όπως ήταν η

Ελλάδα. Τον 19ο αιώνα πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η Γαλλική επανάσταση καθώς αυτή έγινε η

αιτία για να μετακινηθούν οι πληθυσμοί από τι αγροτικές περιοχές προς τις αστικές.

Ο ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ

Ο ρομαντισμός υπήρξε ένα φιλοσοφικό και φιλολογικό κίνημα το οποίο δημιουργήθηκε ως αντίδραση

προς την πνευματική κίνηση του Διαφωτισμού και του κλασικισμού του 18ου αιώνα. Εξέφρασε το άτομο

την ατομική ελευθερία και την υπεροχή του εγώ. Τόνισε τις απεριόριστες δυνατότητες του ονείρου της

φαντασίας και του συναισθήματος. Τόνισε και αποθέωσε την φύση το ένστικτο τον ατομικό η τον

συλλογικό ηρωισμό και τον αγώνα του ανθρώπου ενάντια στην καταπίεση. Έτσι δημιουργήθηκε μια

νοσταλγία προς το παρελθόν. Το φαινόμενο του ρομαντισμού είχε διάρκεια από το 1750 έως τα μέσα

του 19ου αιώνα περίπου. Ο ρομαντισμός στην τέχνη δεν εκφράστηκε μόνο μέσα από μια ενιαία

τεχνοτροπία έτσι κατά πρώτον δόθηκε έμφαση στην ελευθερία της εικαστικής έκφρασης και αυτό

οδήγησε σε μια πολυφωνία νεωτεριστικών στοιχείων και τύπων παλαιότερων εποχών και κατά δεύτερον

σημειώθηκε μια στροφή προς την ελληνική και την Ρωμαϊκή αρχαιότητα. Στην Ευρώπη εκείνη την εποχή

εμφανίσθηκαν δυο τάσεις η μια τάση έτεινε προς τον νεοκλασικισμό δηλαδή προς την αναβίωση των

αρχαιοελληνικών στοιχείων και όχι των ρωμαϊκών αντιτύπων τους αυτή η τάση ταυτίσθηκε με τον

Ναπολέοντα ο οποίος υπήρξε υποστηρικτής των ιδεών της επανάστασης Το νεοκλασικό στυλ

παρέπεμπε τον Ναπολέοντα στους ελεύθερους πολίτες της αρχαίας Αθήνας. Έτσι το νεοκλασικό στυλ

έγινε το στυλ της αυτοκρατορίας. Μια δεύτερη τάση εκείνη την εποχή έτεινε προς μια γοτθική αναβίωση.

Αυτή η αναβίωση τράβηξε όσους από τους ρομαντικούς δεν πείθονταν ότι η δύναμη του λόγου θα

διαμόρφωνε τον κόσμο. Οι ακαδημίες οι οποίες σταδιακά έγιναν οι σχολές καλών τεχνών

υποστηρίχθηκαν από τον βασιλιά όμως κάποια στιγμή οι καλλιτέχνες βρέθηκαν σε πολύ μεγάλη κρίση

καθώς οι αγοραστές προτιμούσαν να αγοράζουν έργα των παλαιότερων τεχνιτών. Οι ακαδημίες τότε

προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κρίση αυτή διοργάνωναν εκθέσεις. Από την Γαλλική επανάσταση

και μετά οι καλλιτέχνες άρχισαν να ξεφεύγουν και από την συγκεκριμένη τους θεματολογία. Έτσι

άρχισαν να αποδίδουν και θέματα από την σύγχρονή τους πολιτική ή και κοινωνική επικαιρότητα.

Ο ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ

Μέσα στο πλαίσιο του ρομαντικού κινήματος ευνοήθηκε η ανάπτυξη του νεοκλασικισμού μιας τάσης η

οποία εκφράσθηκε με την επιστροφή στην αρχιτεκτονική και στις καλλιτεχνικές μορφές της αρχαιότητας.

Σε αυτό βοήθησαν πολύ η εύρεση αρχαίων στην Πομποιοία τα οποία έδωσαν την εικόνα των

αυθεντικών έργων της αρχαίας Ελλάδας τα οποία έμεινα για αιώνες άγνωστα εξ αιτίας της

τουρκοκρατίας. Οι πιο σημαντικοί ζωγράφοι του νεοκλασικισμού εμφανίσθηκαν στην Γαλλία. Σε αυτό

συνέβαλε και το γεγονός ότι μετά την Γαλλική επανάσταση κατά την οποία διώχθηκαν πολλοί Γάλλοι

ζωγράφοι οι καλλιτέχνες απέφευγαν να κάνουν έργα με θέματα πρωτοποριακά για τα οποία υπήρχε ο

κίνδυνος αν παρερμηνευθούν. Έτσι ευνοήθηκαν τα έργα εκείνα των οποίων η θεματολογία παρέπεμπε

στην αρχαιότητα . Έτσι ο νεοκλασικισμός άνθησε στην Γαλλία καθ όλη την διάρκεια της Γαλλικής

επανάστασης και των Ναπολεόντειων χρόνων. Δυο σημαντικοί ζωγράφοι οι οποίοι αναδύχθηκαν είναι ο

Νταβίντ και ο Ίνγκρες. Τα κύρια χαρακτηριστικά του νεοκλασικισμού στην ζωγραφική είναι η έμφαση η

οποία δίνεται στο σχέδιο με τα καθαρά και συχνά σκληρά περιγράμματα καθώς και το ψυχρό χρώμα.

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών του ρομαντισμού και του

νεοκλασικισμού:

14

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ

Στην Ισπανία

Francisco Goya (1746-1828), Σύμπλεγμα σε μπαλκόνι (1810-1815), Οι εκτελέσεις

της 3ης Μαΐου 1808

Στην Αγγλία

William Blake (1757-1827), Ο Παλαιός των Ημερών, Ναβουχοδονόσορας

William Turner (1775-1851), Το Ατμόπλοιο μέσα στη χιονοθύελλα (1842)

John Constable (1776-1837), Το κάρο με το σανό (1821)

Στην Γαλλία

Theodore Gericault (1791-1824), Σχεδία της Μέδουσας (1818-1819)

Eugene Delacroix (1798-1863), Αραβικό ιππικό σε επίθεση (1832), Θάνατος του Σαρδανάπαλου (1827)

ΝΕΟΚΛΑΣΣΙΚΙΣΜΟΣ

Στην Γαλλία

Jacques – Louis David (1748-1825), Όρκος των Ορατίων (1784, Δολοφονία του

Μαρά

Jean - Auguste – Dominique Ingres (1780-1867), Λουομένη του Βαλπενσόν (1808)

Ο ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ

Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα

Στην Γαλλία μετά την πτώση του Ναπολέοντα αποκαταστάθηκε η συνταγματική μοναρχία. Με τον

εκδημοκρατισμό που ήρθε η πολιτική εξουσία περιήλθε στα χέρια των αστών. Παράλληλα υπήρξε

μεγάλη πρόοδος στο εμπόριο στην βιομηχανία και στην τεχνολογία. Κάτι ανάλογο συνέβη στην Αγγλία

στην Γερμανία και στην Αμερική, χώρες στις οποίες υπήρξε ιδιαίτερη συγκέντρωση του πληθυσμού σε

μεγάλες πόλεις. Σε αυτή την μορφή της κοινωνίας στην οποία κυριαρχούσε ο υλικός πολιτισμός το

ρομαντικό κίνημα δεν είχε πια απήχηση. Στις νέες αυτές συνθήκες διακρίθηκε ιδιαίτερα ο ρεαλισμός ο

οποίος ήταν γνωστός ήδη από την εποχή του μπαρόκ όταν αποδίδονταν σκηνές από την

καθημερινότητα κυρίως από τους ολλανδούς και τους Ισπανούς. Έτσι από τα μέσα περίπου του 19ου

αιώνα και έπειτα υπήρξαν δυο κυρίως τάσεις της Γαλλικής ζωγραφικής μια ακαδημαϊκή με σκηνές από

την μυθολογία και την ιστορία οι οποίες είχαν έντονη συναισθηματική φόρτιση και παρουσιάζονται με

ρεαλιστική νοοτροπία. Η άλλη τάση εκφράσθηκε από καλλιτέχνες οι οποίοι απεικόνιζαν τοπία η άλλα

θέματα παρμένα από την φύση ή από την ζωή των αγροτών αλλά και σκηνές από την καθημερινή

πραγματικότητα με μια αφοπλιστική για την εποχή απλότητα. Η δεύτερη αυτή τάση ονομάσθηκε

νατουραλισμός που σημαίνει φύση και υποδηλώνει την δυσανασχέτηση του σύγχρονου ανθρώπου από

την ζωή στην πόλη. Δηλαδή στην Γαλλική ζωγραφική του 19ου αιώνα διακρίθηκαν δυο τάσεις οι οποίες

15

είναι:

1) Η ακαδημαϊκή τάση με μυθολογικές και ιστορικές σκηνές οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονη

συναισθηματική φόρτιση και παρουσιάζονται με ρεαλιστική τεχνοτροπία.

2) Ο νατουραλισμός αφορά την απεικόνιση των τοπίων ή άλλων θεμάτων παρμένων από την φύση την

αγροτική και την καθημερινή ζωή με απλό τρόπο.

Ο ρεαλισμός ήρθε ως μια αντίθεση στον ρομαντισμό. Αυτό το οποίο συνέβη αυτή την εποχή ήταν ότι

ενώ στην παράδοση κατά το παρελθόν τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα και ο καλλιτέχνης δεν είχε

περιθώρια απόκλισης τώρα πια ο καλλιτέχνης μπορούσε να αποκλίνει. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα

μ ια δυσκολία ή να ανταποκριθεί ο καλλιτέχνης στις απαιτήσεις του πελάτη και να έχει συμβιβαστεί σε

ένα κατεστημένο ή να αποκλίνει και να μην βγάλει χρήματα για να ζήσει. Έτσι αυτή η κατάσταση

επιδεινώθηκε από την βιομηχανική επανάσταση κι έπειτα καθώς πολλοί επιχειρηματίες πελάτες

θεωρούσαν τους καλλιτέχνες απατεώνες και κάποιοι από τους καλλιτέχνες σκανδάλιζαν και

προκαλούσαν την αστική τάξη. Ήταν η στιγμή κατά την οποία άρχισε και η ατομική έκφραση του

καλλιτέχνη. Έτσι κατά τον 19ο αιώνα δημιουργείται στην τέχνη ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην

επίσημη τέχνη και στους αντικομφορμιστές ζωγράφους.

Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΩΝ

Mια ομάδα Γάλλων ζωγράφων εγκατέλειψαν το Παρίσι στα μέσα του 19ου αιώνα για να εγκατασταθούν

στην Barbizon όπου καλλιέργησαν την ζωγραφική των τοπίων. Ένα χαρακτηριστικό έργο είναι οι

Σταχομαζόχτρες του Francois Millet (1814-1875) ο οποίος υπήρξε και σημαντικός εκπρόσωπος της

τάσης αυτής. Ένας άλλος σημαντικός ζωγράφος αυτής της εποχής ήταν ο Jean Baptiste Camille Corot

(1796-1875)

Ο Gustave Courbet προκάλεσε ιδιαίτερα την αστική τάξη με τα έργα του τους αξιοπρεπείς ακαδημαϊκούς

συναδέλφους του αλλά και το αγοραστικό κοινό της εποχής του. Θεώρησε ότι ο σκοπός του ήταν να

δημιουργήσει μια ζωντανή τέχνη αποτυπώνοντας την πραγματικότητα όπως ακριβώς ήταν αυτή. Έτσι

ήταν αυτός επίσης που έδωσε το όνομα του ρεαλισμού.

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Ο Edouard Manet (1832-1883) εισήγαγε την μοντέρνα ζωγραφική έφυγε από τις συμβατικότητες και

προτοτύπησε. Υπό αυτές τις συνθήκες ο Edouard Manet υπήρξε ένας επαναστάτης καθώς έκανε

ανατροπές εγκαταλείποντας πολλά από τα στοιχεία και τις συμβατικότητες της παραδοσιακής

ζωγραφικής. Από το 1872 ο Manet δέχθηκε σαφείς επιδράσεις από τον ιμπρεσιονισμό στα έργα του

αυτά κυριαρχούν το φως τα χρώματα και οι ανθρώπινες μορφές.

ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ

Ο Ιμπρεσιονισμός αποτέλεσε ένα πραγματικό επαναστατικό κίνημα και η ονομασία του προήλθε από

κάποια έργα του Μονέ στα οποία παριστάνονταν τοπία και είχαν τον γενικό τίτλο impressions που στα

ελληνικά σημαίνει εντυπώσεις. Γεννήθηκε στην Γαλλία στην εποχή του Ναπολέοντα του Γ΄ και διήρκησε

16

από το 1874 έως το 1886. Αυτή την εποχή κυριαρχούσε ο συντηρητισμός στην τέχνη τον οποίο στήριζε

η Ακαδημία Καλών Τεχνών η οποία περιόριζε κατά πολύ τους καλλιτέχνες. Ο Ιμπρεσιονισμός ήρθε σε

αντίθεση τόσο με τις επιταγές της ακαδημίας όσο και με τον ρομαντισμό ο οποίος έδινε έμφαση στο

συναίσθημα. Ξεκίνησε από τρεις καλλιτέχνες τους Κλωντ Μονέ, Πιερ Ωγκύστ Ρενουάρ και Άλφρεντ

Σίσλευ αργότερα αυτή η ομάδα μεγάλωσε καθώς την ακολούθησαν και άλλοι όπως οι Εντουάρ Μανέ και

ο Έντγκαρ Ντεγκά. Μπορούμε να πούμε ότι ο ιμπρεσιονισμός αποτελεί την ύστερη φάση του ρεαλισμού.

Στα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα εμφανίσθηκαν κινήματα όπως ο νεοεμπρεσιονισμός ο

συμβολισμός και το αρτ νουβό που θα περιγραφούν στην συνέχεια.

Ο ΝΕΟΪΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ

Ο Georges Seurat στα μέσα της δεκαετίας 1880-1890 δημιούργησε τον νεοεμπρεσιονισμό καθώς

θεώρησε ότι ο ιμπρεσιονισμός δεν ήταν ο μόνος που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την ορατή

πραγματικότητα, άσκησε κριτική στον ιμπρεσιονισμό και πρότεινε την συμφιλίωση της λογικής και της

πειθαρχίας

Βέβαια αυτή την εποχή η τέχνη δεν εκφράσθηκε από ένα μόνο ρεύμα όπως γινόταν κατά το παρελθόν

αλλά συνυπήρξαν αρκετά ρεύματα και τάσεις μαζί αλλά και τρεις μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης οι

οποίες έμελε να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο πρόκειται για τους Cezanne, και τους συμβολιστές

Van Gogh, και Gauguin.

Paul Cezanne (1839-1906):

Έδωσε όγκο και σταθερότητα στα αντικείμενα επεδίωξε την σωστή χρήση του χρώματος και

ακολούθησε ορισμένους συγκεκριμένους κανόνες στην οργάνωση του πίνακα του.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΤΕΣ

Vincent van Gogh (1853-1890):

Πεποίθηση του ήταν ότι η τέχνη πρέπει να προσεγγίζει με συμπάθεια τους φτωχούς και τους αδυνάτους

αυτού του κόσμου. Αρχικά τα έργα του ήταν λίγο αδέξια είχαν δυναμισμό και ήταν σκοτεινά. Αξιοποίησε

πολύ το χρώμα γιατί πίστεψε στην εκφραστική του δυνατότητα και δεν επεδίωξε την σωστή

αναπαράσταση αλλά την δική του συναισθηματική έκφραση.

Paul Gauguin (1848-1903):

Ο Paul Gauguin ήταν αυτοδίδακτος, ξεκίνησε να εκφράζεται στα έργα του μέσα από τον ιμπρεσιονισμό

όμως στην πορεία του τον εγκατέλειψε. Κατά την παραμονή του στην Αιτή δέχθηκε Ιδιαίτερη επίδραση

από τον εξωτισμό και τα έργα του έγιναν πιο πρωτόγονα.

Edvard Munch (1863-1944)

Ο Munch υπήρξε πρώιμος εξπρεσιονιστής καθώς απέφυγε στα έργα του την αρμονία και την ομορφιά

αντίθετα προτίμησε να εκφράσει τον ανθρώπινο πόνο την βία την φτώχια και το πάθος. Προσέγγισε την

αλήθεια της ύπαρξης και εξέφρασε την συμπόνια.

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών του ρεαλισμού του

ιμπρεσιονισμού και των άλλων ρευμάτων:

ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΩΝ

Jean Francois Millet (1814-1875), έργο του είναι «Σταχομαζώχτρες (1857)

Jean – Baptiste – Camille Corot (1796-1875), έργο του είναι « Άποψη της Βολτέρα (1834)»

Gustave Courbet, έργα του είναι «Κηδεία στην Ορνάν (1850)» και «Καλημέρα, κύριε Κουρμπέ (1854)»

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Edouard Manet (1832-1883), «Γεύμα στη χλόη (1863)» «Το μπαλκόνι (1868-1869)»

Τα έργα του Manet μετά το 1870 «Ο Μονέ εργάζεται μέσα στη βάρκα του (1874)»και «Μπαρ στα Φολί

Μπερζέρ (1881-1882)»

ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ

Claude Monet (1840-1926), έργα του είναι «ανατολή (1872)», και «Σταθμός Σαιν – Λαζάρ (1877)»

Auguste Renoir (1841-1919), έργο του είναι «Χορός στο Μουλέν ντε λα Γκαλέτ (1876»

Camille Pissarro (1830-1903), έργο του είναι «Boulevard des Italiens, πρωί με τον ήλιο (1897)»Edgar

17

Degas (1834-1917), έργα του είναι «Έργα με μπαλαρίνες» και «Περιμένοντας το σύνθημα (1879)»

James McNeill Whistler (1834-1903), έργο του είναι «προσωπογραφία της μητέρας του καλλιτέχνη

(1871)»

Ο γλύπτης Auguste Rodin (1840-1917) έργα του είναι «Προτομή του Γλύπτη Ζυλ Νταλού (1883)» και

«Χέρι του θεού (1898)»

ΑΛΛΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

ΝΕΟΪΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ

Georges Seurat, έργα του είναι «Λουόμενοι στην Ανιέρ (1883-1884)» και

«Η γέφυρα στην Κουρμπεβουά (1886-1887)»

Paul Cezanne (1839-1906), έργα του είναι «Όρος Σαιντ – Βικτουάρ, όπως φαίνεται από την Μπελβύ

(1885)» «Κυρία Σεζάν (1883-1887)» και «Νεκρή φύση (1879-1882)»

ΣΥΜΒΟΛΙΣΤΕΣ

Vincent van Gogh (1853-1890), έργα του είναι «Δωμάτιο του καλλιτέχνη στην Αρλ (1889)» και

«Καφενείο τη νύχτα (1888)»

Paul Gauguin (1848-1903), έργα του είναι «Όραμα μετά το κήρυγμα ή Η πάλη του Ιακώβ με τον άγγελο

(1888)» «Ονειροπόληση μέρα μεσημέρι (1897)»

«Το πνεύμα του νεκρού κοιτάζει (1892)» και «Από πού ερχόμαστε, τι είμαστε, πού πηγαίνουμε (1897)»

Edvard Munch (1863-1944), έργο του είναι «Κραυγή (1893)»

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

L.L. Furst, Η γλώσσα της κριτικής: Ρομαντισμός, μτφ. Ιουλιέττα Ράλλη - Καίτη Χατζηδήμου, Ερμής,

Αθήνα 2003

Τ. Λαρμόρ, Η ρομαντική κληρονομιά, μτφ. – επιμ.. Στέφανος Ροζάκης, πρόλογος Κωνσταντίνος

Παπαγεωργίου, Πόλις, Αθήνα 1998

E. H. Gombrich,Το χρονικό της τέχνης, 2η έκδοση, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1998

Χρύσανθου Χρήστου, Εισαγωγή στην τέχνη: Ζωγραφική – Χαρακτική –Σχέδιο, Σύλλογος προς διάδοσιν

ωφέλιμων βιβλίων, Αθήνα 1993

H.Belting και άλλοι, Εισαγωγή στην Ιστορία της Τέχνης, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1995.

M. C. Beardsley, Ιστορία των αισθητικών θεωριών, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Π. Χριστοδουλίδης, Νεφέλη,

Αθήνα, 1989.

H. Honour, J. Fleming, Ιστορία της τέχνης, μτφ. Ανδρέας Παππάς, Υποδομή, Αθήνα 1998

ART NOVEAU

Το ART NOVEAU εμφανίσθηκε την δεκαετία του 1880

διήρκησε έως τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα και παρήκμασε έως τον πρώτο παγκόσμιο

πόλεμο τουλάχιστον στις περισσότερες χώρες εκτός κάποιων εξαιρέσεων που ξεκίνησε η τάση αυτή

αργότερα. Δέχθηκε επιρροές από το Αγγλικό Arts & Crafts Movement του ποιητή και καλλιτέχνη William

Morris και προετοίμασε τα μετέπειτα πρωτοποριακά κινήματα όπως την Art Deco, τον εξπρεσιονισμό,

κυβισμό και τον υπερρεαλισμό. Σε πολλές χώρες εμφανίσθηκε με διαφορετικές ονομασίες όπως Stile

Liberty στην Ιταλία, Μοντέρνο Στυλ στην Αμερική κ.α. Εμφανίσθηκε ως μια αντίδραση στην

βιομηχανοποιημένη εποχή και επιχείρησε να εμποδίσει την εξαφάνιση του καλλιτέχνη βιοτέχνη.

18

Αποτέλεσε ένα μεγάλο καλλιτεχνικό κίνημα με επαναστατικό χαρακτήρα αφού αντιτάχθηκε τόσο στην

εκβιομηχάνιση όσο και στις καθιερωμένες καλλιτεχνικές και πνευματικές αξίες. Το ART NOVEAU ως

καλλιτεχνικό κίνημα επιδίωξε να ενωθούν όλες οι τέχνες με κέντρο τον άνθρωπο, αγκάλιασε και

συνέθεσε την τέχνη την αρχιτεκτονική και διάφορες εκφράσεις της καθημερινής ζωή όπως το

βιομηχανικό σχέδιο τις γραφικές τέχνες την διακόσμηση την μόδα κ.α.Δέχθηκε Ιαπωνικές επιρροές που

αφορούν την μίμηση φυσικών μορφών και την αναζήτηση περίπλοκων διακοσμητικών θεμάτων

υιοθέτησε στοιχεία από τον μεσαίωνα το ροκοκό κ.α

ΟΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 1900-1950

Η ιστορία του 20ου αιώνα στιγματίσθηκε από δυο παγκόσμιους πολέμους πολλές πολιτικές

επαναστάσεις όπως αυτή στην Ρωσία το 1917 από ανακαλύψεις ιδιαίτερα στον χώρο της πληροφορίας

και γενικότερα δόθηκε έμφαση στην έννοια της επικοινωνίας. Οι νέες ανακαλύψεις και η ταχύτητα με την

οποία εναλλάχθηκαν τα ρεύματα οι επαναστάσεις και τα κινήματα δημιούργησαν ένα νέο περιβάλλον

μέσα στο οποίο είδαμε του καλλιτέχνες να συγχρονίζονται και αυτοί με νέα δεδομένα. Το γεγονός αυτό

σήμανε στην πράξη ότι οι καλλιτέχνες απομακρύνθηκαν από τις παραδοσιακές μεθόδους και

πειραματίσθηκαν με τα νέα δεδομένα τα οποία προέρχονταν από την επιστήμη και την τεχνολογία. Κατά

την διάρκεια των 50 ετών από ο 1900 έως το 1950 υπήρξαν τρείς κυρίαρχες τάσεις, η τάση της

έκφρασης της αφαίρεσης και της φαντασίας οι οποίες αναπτύχθηκαν μέσα από τα κινήματα του

εξπρεσιονισμού της αφαίρεσης και του σουρεαλισμού.Ο εξπρεσιονισμός είχε ως βάση Του τον Βάνγκ

Γκόγκ ο οποίος είχε την ανάγκη να εκφράσει τα συναισθήματά του.Η αφαίρεση τον Σεζάν και ο

σουρεαλισμός τον Γκωγκέν και τους συμβολιστές.

Ο ΦΟΒΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ Ο φοβισμός και ο εξπρεσιονισμός εμφανίσθηκαν ως δυο κινήματα στις αρχές του 20ου αιώνα

ο πρώτος στην Γαλλία και ο δεύτερος στην Γερμανία. Έτσι τα δυο κινήματα έχουν ορισμένα

κοινά χαρακτηριστικά όπως το γεγονός ότι και τα δυο απέρριψαν τον ιμπρεσιονισμό έχουν

έντονα χρώματα τα οποία τα χρησιμοποιούν ενστικτωδώς εκφράζουν την προσωπική άποψη

για τον κόσμο μέσα από την οποία επιχειρούν να συγκινήσου συναισθηματικά και

πνευματικά τον θεατή. εναντιώθηκαν στην οπτική πραγματικότητα και τελικά επιτεύχθηκε η

νίκη του χρώματος στην φόρμα επικράτησε το ένστικτο στην λογική επιβλήθηκε το

υποκειμενικό στο αντικειμενικό και η έκφραση στην εντύπωση. Τα δυο κινήματα έχουν και

ορισμένες διαφορές όπως το γεγονός ότι ο φοβισμός υπήρξε περισσότερο πειθαρχημένος ενώ

ο εξπρεσιονισμός υπήρξε βίαιος με έντονα χρώματα και παραμόρφωση επίσης ο φοβισμός

κράτησε την σχέση του με την γαλλική καλλιτεχνική παράδοση. Ο εξπρεσιονισμός έκανε

κριτική στην παράδοση επέτρεψε την κυριαρχία του ενστίκτου παραμόρφωσε και

χρησιμοποίησε την υπερβολή. Τέλος οι ρίζες των δύο τάσεων βρίσκονται στον Βαγκ Γκώγκ

στον Μούνχ στον Γκωγκέν και στον Σεζάν.

Ο ΦΟΒΙΣΜΟΣ Ο φοβισμός διήρκησε για ένα μικρό διάστημα από το 1905 έως το 1908 και η ονομασία του

που σημαίνει άγρια ζώα προέρχεται από την γαλλική λέξη fauve. Ο κύριος εκπρόσωπος του

κινήματος υπήρξε ο Ανρί Ματίς ο οποίος αρχικά δημιούργησε έργα με λαμπερά χρώματα

προκειμένου να πετύχει την δημιουργία της έντασης και να περιφρονήσει την

πραγματικότητα. Πολύ σύντομα ο Ματίς εγκατέλειψε την δημιουργία βίαιων έργων όμως δεν

εγκατέλειψε την σχεδιαστική και την χρωματική του ελευθερία. Στην συνέχεια παρατίθενται

ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών και έργα τους:

Henri Matisse (1869-1954), «Η χαρά της ζωής (1905)», «Αρμονία σε κόκκινο ή Κόκκινο

19

δωμάτιο (1908-1909)», και το «Μαυριτανικό παραβάν (1921-1922)»

Andre Derain (1880-1954), «Προσωπογραφία του Ματίς (1905)», και το «Απόψεις του

Λονδίνου (1906)»

Georges Rouault (1871-1958), «Ο γερο-βασιλιάς (1936)» και το «Ecce Homo (1952)».

Ο ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ Ακόμη και στον φοβισμό υπήρξε η πειθαρχία καθώς έγιναν σεβαστοί κάποιοι κανόνες της

αισθητικής αντίθετα στον Γερμανικό εξπρεσιονισμό παρατηρείται μια μεγάλη

διαφοροποίηση καθώς το χρώμα και η γραμμή χρησιμοποιήθηκαν με ένταση που συχνά

έφτανε στην υπερβολή. Ο όρος εξπρεσιονισμός ο οποίος δηλώνει έκφραση χρησιμοποιήθηκε

στην τέχνη για μνα υποδηλώσει την έμφαση που δίνεται σε ένα θέμα η στην παραμόρφωση

κάποιων στοιχείων σε ένα έργο (πολλές φορές και σε ολόκληρο το έργο) προκειμένου να

υποδηλωθεί ένα συγκεκριμένο συναίσθημα. Οι εξπρεσιονιστές διακρίνονται στους

ζωγράφους της ομάδας της γέφυρας στην Δρέσδη και στους ζωγράφους της ομάδας του

γαλάζιου καβαλάρη στο Μόναχο. Οι ζωγράφοι της Γέφυρας προσπάθησαν να εκφράσουν την

ψυχολογική κατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου σαν κριτικοί της κοινωνίας και παρέμειναν

πιστοί στην παράσταση. Από την άλλη πλευρά οι καλλιτέχνες του γαλάζιου καβαλάρη και

κυρίως ο Βασίλη Καντίνσκυ με την μεταφυσική αισθητική του οδηγήθηκε προς με την

αφηρημένη τέχνη.

Η ΓΕΦΥΡΑ

Η πρώτη ομάδα των γερμανών εξπρεσιονιστών οι οποίοι αποτέλεσαν την ομάδα γέφυρα

εμφανίσθηκε στην Δρέσδη το 1905. Με το όνομα γέφυρα θέλησαν να δηλώσουν ότι αυτοί

και το έργο τους αποτελούν την γέφυρα με το μέλλον. Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά

ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών και έργα τους:

Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938), το «Σκηνή σε δρόμο (1913)»

Emil Nolde (1867-1956), το «Μάσκες (1911)»

Wilhelm Lehmbruck (1881-1919), ήταν γλύπτης, «Νέος που κάθεται (1917)»

Ο γαλάζιος καβαλάρης Το πιο πρωτότυπο[ο και τολμηρό κίνημα μετά τον φοβισμό εμφανίστηκε στην Γερμανία.

Δημιουργήθηκε από τον Βασίλη Καντίνσκυ και ονομάσθηκε γαλάζιος καβαλάρης. Άνθησε

στο Μόναχο και κυριάρχησαν η αισιοδοξία τα θετικά συναισθήματα καθώς και ο πνευματικό

και ο καλλιτεχνικός προβληματισμός. Οι εκπρόσωποι του εξέφρασαν τα συναισθήματά τους

με ελευθερία μόνο που στην περίπτωση αυτή οδήγησαν την τέχνη σε ένα νέο επαναστατικό

στάδιο αυτό της αφαίρεσης. Στον γαλάζιο καβαλάρη δεν υπήρχε το πρόγραμμα για εργασία

από κοινού όπως στην περίπτωση της ομάδας της γέφυρας ούτε καμιά πρόθεση για κοινωνική

μεταρρύθμιση. Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών και

έργα τους:

Wassily Kandinsky (1866-1944) δημιούργησε στις παρακάτω περιόδους:

1896-1908: πρώτες προσπάθειες στη ζωγραφική

1908-1911: το έργο έχει ονειρικά τοπία, στοιχεία φωβισμού και εξπρεσιονισμού, ίδρυση του

Γαλάζιου Καβαλάρη

1911-1920: το έργο έχει αφηρημένη διατύπωση, εξπρεσιονιστική διάθεση, ένταση και

βρίσκεται κοντά στον αφηρημένο εξπρεσιονισμό

1920-1933: το έργο έχει γεωμετρικές μορφές, ψυχρά χρώματα

1933-1944: το έργο έχει διακοσμητικότητα, πλούσια χρωματική κλίμακα

Franz Marc (1880-1916), το «Μπλε άλογα (1911)», και οι «Αντιμαχόμενες μορφές (1914)»

August Macke (1887-1914)

Paul Klee (1879-1940)

20

Ο ΚΥΒΙΣΜΟΣ

Κατά την παρακμή του κινήματος του φοβισμού εμφανίσθηκε στο Παρίσι ο κυβισμός.

Υπήρξε ένα κίνημα το οποίο εμφανίσθηκε ως μια αντίδραση προς την συναισθηματική και

ενστικτώδη ερμηνεία που είχαν επιχειρήσει οι εξπρεσιονιστές. Η έκφραση του νέου αυτού

κινήματος είχε ορισμένα χαρακτηριστικά όπως:

α) Το γεγονός ότι ανέλυε και ανήγαγε τα φαινόμενα σε πρωταρχικά σχήματα τα οποία είναι

γεωμετρικοί τύποι όπως κύβοι γωνίες καμπύλες τρίγωνα και κύκλοι.

β) Περιόρισε τα χρώματα σε λίγους ουδέτερους τόνους.

γ) Αρνήθηκε την προοπτική.

Ως εκ τούτου διέλυσαν το αντικείμενο στα συστατικά του χαρακτηριστικά για να το

παρουσιάσουν στην συνέχεια με μια νέα μορφή η οποία είχε περισσότερες όψεις. Αν και το

κίνημα αυτό οδήγησε στην αφαίρεση εν τούτοις δεν αποτέλεσε ένα σύστημα για την

κατασκευή εντελώς αφηρημένων ή μη αντικειμενικών έργων τέχνης καθώς αυτό που

συμβαίνει με τα κυβιστικά έργα είναι ότι πάντα μπορεί κανείς να ανιχνεύσει αναφορές στον

πραγματικό κόσμο.

Στον κυβισμό τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του θέματος αποσυντίθενται προκειμένου να

αποδοθούν τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά του. Υπό αυτές τις συνθήκες η διάσπαση της

μορφής των εικονιζόμενων αντικειμένων δεν αποτελεί μια αυθαίρετη πράξη των καλλιτεχνών

αλλά συνιστά μια προσπάθεια να αποδοθεί η πολλαπλότητα των αντικειμένων από όσο το

δυνατό περισσότερες οπτικές γωνίες και να φανούν περισσότερες όψεις να αποδοθεί ακόμη

και η εσωτερική δομή τους. Υπό αυτές τις έννοιες ο κυβισμός αποτελεί μια πολύπλευρη και

πλήρη σύλληψη των αντικειμένων του φυσικού κόσμου η οποία βασίζεται στα γεωμετρικά

και στερεομετρικά τους στοιχεία προκειμένου να αποδοθεί η εσωτερική τους διάσταση. Ο

κυβισμός αναπτύχθηκε σε τρεις περιόδους οι οποίες είναι οι εξής:

1907-1909 / περίοδος Σεζάν ή πρωτοκυβιστική

1910-1912 / αναλυτικός κυβισμός

1913-1914 / συνθετικός κυβισμός

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών και έργα τους:

Pablo Picasso (1881-1973), το έργο του διακρίνεται σε τρεις περιόδους οι οποίες είναι οι

εξής: Πρώιμο έργο

1η περίοδος 1901-1904 Γαλάζια περίοδος

Διακρίνεται από εκφραστική δύναμη μια τάση για μονοχρωμία, και κυριαρχεί το γαλάζιο,

επίσης τα έργα του αυτής της περιόδου αποπνέουν μελαγχολία και πνευματική αποξένωση.

Έργο του: «Γεύμα του τυφλού (1903)»

2η περίοδος 1905 Ρόδινη περίοδος ή Περίοδος του τσίρκου

Διακρίνεται από τρυφερότητα στον τρόπο της απεικόνησης των μορφών, κυριαρχεί το ρόδινο

χρώμα και οι διαβαθμίσεις του

3η περίοδος 1906

Διακρίνεται από μνημειακότητα πλαστικότητα στη ζωγραφική ηρωικό χαρακτήρα στοιχεία

από τον Σεζάν την ιβηρική τέχνη και την αφρικανική πλαστική, έχει φαρδιές και βαριές

21

μορφές

1907

Έργο του: «Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν»

1908-1914 συνεργασία Picasso-Braque

Έργα τους:

«Σπίτια και δέντρα (1908)» Μπρακ

«Τρεις γυναίκες» Πικάσσο

1910-1912 αναλυτικός κυβισμός

Έργα τους:

«Γυναικείο γυμνό (1910)» Πικάσσο

«Πορτογαλέζα (1911)» Μπρακ

1913 συνθετικός κυβισμός κολάζ

Έργα τους:

«Νεκρή φύση με ψάθινη καρέκλα» κολάζ

«Αρλεκίνος, Πικάσσο»

Το έργο του Πικάσσο μετά τον κυβισμό

Έργα του:

Γκερνίκα (1937) (διαθέτει στοιχεία εξπρεσιονισμού, κυβισμού και σουρεαλισμού.

Έργα Γλυπτικής:

«Κεφάλι γυναίκας (1909)»

«Κιθάρα (1912)»

Ο ΟΡΦΙΣΜΟΣ

Ορισμένοι καλλιτέχνες πήραν στοιχεία από τον κυβισμό και τους πρόσθεσαν χρώμα φως και

κάποια μουσική κίνηση με την προσδοκία να δημιουργήσουν την αίσθηση της κίνησης μέσα

στον χώρο μόνο με τοις αντιθέσεις των χρωμάτων. Πρώτος ο Robert Delaunay επιχείρησε να

επαναφέρει το χρώμα σε κυρίαρχη θέση και να δώσει στη ζωγραφική του κυβισμού μουσικό

χαρακτήρα. Αυτή ακριβώς η προσπάθεια τους να δώσουν μουσικό χαρακτήρα στην

ζωγραφική επιφάνεια με την επαναφορά των χρωμάτων τους έδωσε την ονομασία των

ορφιστών.

Έργα του Robert Delaunay

Δίσκοι

Κυκλικές φόρμες (1912-1913)

Ο ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Futuro σημαίνει μέλλον και έδωσε την ονομασία της αρχικά σε ένα λογοτεχνικό κίνημα. Το

πρώτο μανιφέστο των φουτουριστών που εκδηλώθηκε εξέφρασε την αντίδραση των

διανοούμενων της εποχής για τον μουσειακό χαρακτήρα της τέχνης και την καλλιτεχνική

απραξία που υπήρχε στην Ιταλία κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα.

Το κίνημα αυτό απαίτησε την καταστροφή των βιβλιοθηκών των μουσείων των ακαδημιών

και των πόλεων γιατί θεώρησε ότι είχαν καταστεί μαυσωλεία. Παράλληλα τόνισε την

επανάσταση την ταχύτητα και τον δυναμισμό της σύγχρονης τεχνολογίας. Απέρριψε το

παρελθόν και αποθέωσε το παρόν και τοπ μέλλον παράλληλα συμπεριέλαβε στοιχεία από τον

αναρχισμό καθώς εναντιωνόταν στην αστική τάξη. Τελικά όμως χρησιμοποιήθηκε από τους

πολιτικούς για να στηριχθεί ο φασισμός.

Η ταυτόχρονη αναπαράσταση των πολλαπλών φάσεων της κίνησης αποτέλεσε το κυριότερο

χαρακτηριστικό του φουτουρισμού. Οι φουτουριστές συγκέντρωσαν την προσοχή τους σε

αντικείμενα που βρίσκονταν σε κίνηση γιατί πίστεψαν πως η σύγχρονη ευαισθησία μας είναι

αυτή που μπορεί να αντιληφθεί την κίνηση. Επίσης κατάλαβαν πως η ανησυχία της

μοντέρνας ζωής είναι αυτή που εκφράζεται πιο πολύ με την αγάπη των ανθρώπων για την

τεχνολογία και το γεγονός αυτό έδωσε μια νέα ψυχολογική διάσταση στην μοντέρνα τέχνη.

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών και έργα τους:

Boccioni, «Μοναδικές μορφές συνέχειας στον χώρο (1913)»

Balla, «Λουρί σκύλου σε κίνηση (1912)»

Carra

Severini

22

Έργα:

Boccioni, γλυπτό με κινούμενα καμπύλα τμήματα.

Λουρί σκύλου σε κίνηση (1912), Balla, έμφαση στην κίνηση.

Η ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΤΕΧΝΗ Ήδη από το παρελθόν έχει παρατηρηθεί ότι μέσα στο πλαίσιο των διαφόρων καλλιτεχνικών

ρευμάτων έχουν υπάρξει στοιχεία της αφαίρεσης στην τέχνη η οποίες αποτελούν εκδηλώσεις

μιας υποκειμενικής ερμηνείας του φυσικού κόσμου. Όμως την νέα οπτική πραγματικότητα

και την νέα εικαστική γλώσσα την προσέγγισαν συστηματικά κάποιοι καλλιτέχνες στην

Ρωσία στις κάτω χώρες και στην Γερμανία κατά την διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου.

Ο Κασμίρ Μάλεβιτς οδήγησε τον κυβισμό στην απόλυτη γεωμετρική αφαίρεση και το νέο

αυτό στυλ το ονόμασε σουπρεματισμό.

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών και έργα τους:

Kasimir Malevich, Έργα

«Λευκό πάνω σε λευκό (1918)» απόλυτη αφαίρεση, το τετράγωνο γίνεται ένα με το άπειρο

«Σουπρεματιστική σύνθεση», μαύρο τραπέζιο και κόκκινο τετράγωνο (μετά το 1915

Ο ΡΩΣΣΙΚΟΣ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ Οι εκπρόσωποι του Ρωσικού κονστρουκτιβισμού καθώς θεώρησαν τον χώρο ως το κυρίαρχο

στοιχείο του έργου τους απέρριψαν τις παραδοσιακές μεθόδους. Ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με

την γλυπτική και τις κατασκευές από διάφορα υλικά όπως το ξύλο το μέταλλο το γυαλί και το

πλαστικό. Με αυτό τον τρόπο η κονστρουκτιβιστική γλυπτική θεωρήθηκε ως η συνέχεια των

της δουλειάς που έκανα οι πειραματιστές κυβιστές. Ιδρυτής του Ρωσικού κονστρουκτιβισμού

θεωρείται ο Vladimir Tatlin.

Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών και έργα τους:

Vladimir Tatlin (1895-1956), «Ζωγραφισμένα ανάγλυφα και κατασκευές σε ανάγλυφο (1913-

1914)» και «Μακέτα για το Μνημείο για την Τρίτη Διεθνή (1920)»

ΤΟ ΝΤΕ ΣΤΥΛ

Οι καλλιτέχνες του ντε στυλ απλοποίησαν γεωμετρικά την μορφή στην ζωγραφική και την

ανήγαγαν σε επίπεδες επιφάνειες με κάθετες και οριζόντιες γραμμές οι οποίες συναντώνται

σχηματίζοντας ορθές γωνίες. Περιόρισαν τα χρώματα τους στο κόκκινο στο κίτρινο στο μπλε

στο μαύρο στο άσπρο και στο γκρίζο. Οι καλλιτέχνες αυτού του κινήματος συμπεριέλαβαν

στα έργα τους εκτός από την ζωγραφική την γλυπτική την αρχιτεκτονική αλλά και την

εσωτερική διακόσμηση. Στην συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα ονόματα

καλλιτεχνών και έργα τους:

Theo van Doesburg, Piet Mondrian, Georges Vantongerloo, και Oud

Piet Mondrian, το «Σύνθεση VII (1913)» και το «Σύνθεση με κόκκινο, μαύρο, μπλε, κίτρινο

και γκρίζο (1920)»

Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Η αντίδραση προς το κίνημα του φουτουρισμού ήρθε με την μεταφυσική ζωγραφική η οποία

εισήγαγε ταυτόχρονα την τέχνη στον σουρεαλισμό. Η μεταφυσική ζωγραφική αναπτύχθηκε

κατά την περίοδο 1911-20 στην Ιταλία από τον Τζιόρτζιο ντε Κύρικο ο οποίος υπήρξε υπήρξε

ο δημιουργός αυτού του κινήματος. Αντίθετα με τον φουτουρισμό στον οποίο κυριαρχούσαν

ο δυναμισμός και η κίνηση στην μεταφυσική ζωγραφική κυριαρχούν η στατικότητα και η

ακινησία. Επίσης οι ανθρώπινες μορφές αντικατέστησαν τις μηχανές των φουτουριστών

όμως μορφές από κούκλες.

Τζιόρτζιο ντε Κύρικο, «Μυστήριο και μελαγχολία ενός δρόμου (1914)»

ΤΟ ΝΤΑΝΤΑ Ο ντανταϊσμός υπήρξε ένα καλλιτεχνικό κίνημα που εμφανίσθηκε το 1916 στη λογοτεχνία,

τη γλυπτική και τη ζωγραφική. Συγκεκριμένα γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1916 στο

Cabaret Voltaire στη Ζυρίχη από τον Tristan Tzara, τον Hugo Ball και τον Hans Arp και το

“Dada” ως όρος χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά στην επιθεώρηση του ίδιου καμπαρέ από τον

Hugo Ball. Το “Dada” ως λέξη επιλέχθηκε τυχαία και δεν σημαίνει τίποτα. Πολύ γρήγορα το

κίνημα αυτό εξαπλώθηκε και σε ΄’άλλες πόλεις του κόσμου όπως η Νέα Υόρκη το Βερολίνο,

η Κολονία,το Ανόβερο, και το Παρίσι. Από το 1924 έπαψε να υφίσταται ως κίνημα και οι

εκπρόσωποί του πέρασαν στο σουρεαλισμό. Χαρακτηριστικά του είναι η αντίδραση προς τον

23

πόλεμο η αντίθεσή του προς τις παραδοσιακές αξίες τις κοινωνικές συμβάσεις και προς τον

ίδιο τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Εκτίμησε πολύ τις πρωτόγονες τέχνες, όπως, την αφρικανική,

επίσης εκτίμησε τον αυθορμητισμό και την δημιουργία που είναι ανεξάρτητη από τους

κανόνες και την λογική.

Σκοπός των ντανταιστών ήταν να ενοχλήσουν και να σοκάρουν, να εναντιωθούν στο

κατεστημένο της εποχής, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να θεωρηθούν από πολλούς

αρνητικοί και καταστροφικοί. Συχνά, οι φόρμες τους είναι εμπνευσμένες από τις μηχανές και

οι ανθρώπινες φιγούρες θυμίζουν περισσότερο ρομπότ. Επιλέγουν στην τύχη σχήματα και

εικόνες, καθώς και ετερογενή υλικά (μαλλί, ξύλο, φωτογραφίες και φωτομοντάζ, χαρτί,

σκουπίδια), δημιουργώντας εφήμερα έργα που συνδυάζουν τη γλυπτική με τη ζωγραφική.

Κύριοι εκπρόσωποι αυτού του κινήματος υπήρξαν στην ζωγραφική: ο Picabia, ο Duchamp, ο

Richter, και οErnst, στην γλυπτική: ο Arp, και στην λογοτεχνία: ο Tzara

Ο ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣ Ο σουρεαλισμός ξεκίνησε ως λογοτεχνικό ρεύμα γρήγορα όμως άγγιξε τις εικαστικές τέχνες

και προσέλκυσε μερικούς από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους και γλύπτες της εποχής. Το

1922 ο Αντρέ Μπρετόν που θεώρησε ότι το κίνημα του νταντά είχε γίνει πλέον ακαδημαϊκό

απογοητευμένος αναζήττησε έναν νέο τρόπο έκφρασης. Την νέα κατεύθυνση που

αναζητούσε την βρήκε ψυχαναλυτική θεωρία συγκεκριμένα τον ενέπνευσαν οι θεωρίες για τα

όνειρα τις παραισθήσεις και τους συνειρμούς. Το 1924 στο Παρίσι κυκλοφόρησε το πρώτο

μανιφέστο μέσα από το οποίο διακήρυξε ότι ο στόχος των σουρεαλιστών ήταν η εξερεύνηση

του ψυχικού κόσμου. Χρησιμοποίησαν την αυτόματη γραφή για να διαχωρίσουν την λογική

από την απλή σκέψη. Επίσης εξέφρασαν την ανάγκη για επανάσταση εναντίων όλων όσων

οδήγησαν την γενιά τους στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο συμπεριλαμβάνοντας τους θεσμούς τους

φιλοσόφους του ποιητές και τους καλλιτέχνες. Όσον αφορά την ζωγραφική ο σουρεαλισμός

δεν ανέπτυξε κάποια ιδιαίτερη τεχνοτροπία. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να σημειωθεί

ότι στο εσωτερικό αυτού του κινήματος σχηματίστηκαν δυο αντιφατικές τάσεις η μία ήταν

ντανταϊστικής προέλευσης και ονομάσθηκε απόλυτος βιομορφικός η οργανικός

σουρεαλισμός. Σε αυτή την τάση κυριάρχησε αυτοματισμός δηλαδή η καθαρή σκέψη χωρίς

τον έλεγχο της λογικής και έτσι πλησίασε πολλές φορές την αφηρημένη τέχνη. Η άλλη τάση

υπήρξε ο παραστατικός σουρεαλισμός ως μια παραστατική τέχνη η οποία εικονίζει

αντικείμενα που αναγνωρίζονται αλλά παράλληλα είναι αρκετά παραμορφωμένα τόσο ώστε

να θεωρούνται προϊόντα των ονείρων και της φαντασίας. Οι πιο σηαμντικοί εκπρόσωποι

υπήρξαν οι: στην λογοτεχνία: ο Aragon, ο Soupault, ο Éluard, ο Breton, ο Crevel, στην

ζωγραφική: ο Dali, ο Giacometti, ο Tanguy, ο Magritte, ο Masson, και ο Mirό και στην

γλυπτική: ο Giacometti

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1- L.L. Furst, Η γλώσσα της κριτικής: Ρομαντισμός, μτφ. Ιουλιέττα Ράλλη - Καίτη

Χατζηδήμου, Ερμής, Αθήνα 2003

2- Τ. Λαρμόρ, Η ρομαντική κληρονομιά, μτφ. – επιμ.. Στέφανος Ροζάκης, πρόλογος

Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, Πόλις, Αθήνα 1998

3- E. H. Gombrich,Το χρονικό της τέχνης, 2η έκδοση, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1998

4- Χρύσανθου Χρήστου, Εισαγωγή στην τέχνη: Ζωγραφική – Χαρακτική –Σχέδιο, Σύλλογος

προς διάδοσιν ωφέλιμων βιβλίων, Αθήνα 1993

5- H.Belting και άλλοι, Εισαγωγή στην Ιστορία της Τέχνης, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1995.

6- M. C. Beardsley, Ιστορία των αισθητικών θεωριών, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Π.

Χριστοδουλίδης, Νεφέλη, Αθήνα, 1989.

7- H. Honour, J. Fleming, Ιστορία της τέχνης, μτφ. Ανδρέας Παππάς, Υποδομή, Αθήνα 1998

24

Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΗΤΑΝ Ο Τζιότο

Ο Τζιότο (di Bondone 1266-1337) είναι χωρίς καμία

αμφιβολία ο πατέρας της ευρωπαϊκής ζωγραφικής, κορυφαία μορφή του τέλους του

Μεσαίωνα και πρόδρομος της Αναγέννησης. Γιος χωρικού γεννήθηκε στο Colle di

Vespignano της Φλωρεντίας και έζησε στην εποχή της γοτθικής τεχνοτροπίας που

χαρακτηρίζεται ως μεταβατική από το Μεσαίωνα στην Αναγέννηση. Ήταν γιος ενός βοσκού

και τον ανακάλυψε ο Τσιμαμπούε να ζωγραφίζει με κιμωλία πρόβατα σε βράχους, εκτίμησε

το ταλέντο του και τον έκανε μαθητή του. Ο μαθητευόμενος ήταν παιχνιδιάρης κι ικανός,

τόλμησε μάλιστα κάποτε να ζωγραφίσει μοναδικά μια μύγα στη μύτη μιας φιγούρας,

όπου ο δάσκαλός του βασανιζόταν μέρες να την αφαιρέσει δίχως να γίνει ζημιά στον πίνακα!

"Η Ζωή του Χριστού", λεπτομέρεια η Μαστίγωση

25

Οι πρώτες καλλιτεχνικές εργασίες τού Τζιότο έγιναν το 1290 στην

εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου στην Assisi. Το

σημαντικότερο έργο του έγινε στα χρόνια 1304-06 και είναι τα fresco (νωπογραφίες=

ζωγραφική σε αστέγνωτο ακόμη σοβά) στο παρεκκλήσι Αρένα της Πάδοβας. Τα

επόμενα έργα ο αξεπέραστος ζωγράφος τα φιλοτέχνησε στα χρόνια 1317-28 στη

Φλωρεντία στο παρεκκλήσι του Santa Croce και στην Cappella Peruzzi. Μετά από

εργασίες στη Νάπολη, σχεδίασε το καμπαναριό του καθεδρικού τής Φλωρεντίας, το

περίφημο Campanile, που όμοιο του δεν ξανάγινε από τότε. Επίσης διακόσμησε

με μικρογραφίες θρησκευτικά βιβλία.

Ο Τζιότο απελευθέρωσε τη ζωγραφική από τις αμετακίνητες επίπεδες φιγούρες της

βυζαντινής εικονογραφίας, τοποθέτησε τα πρόσωπα και τα αντικείμενα με φυσικό

τρόπο στο χώρο και τους προσέδωσε μνημειακή μορφή. Η επίδραση τού μεγάλου

ζωγράφου στην ευρωπαϊκή ζωγραφική διήρκεσε πολλούς αιώνες. Του ανατέθηκαν

έργα σ’ ολόκληρη την Ιταλία, ο βασιλιάς της Νάπολης έγινε φίλος του όπως κι ο

περίφημος Δάντης, ενώ ο Βοκάκκιος τον συμπεριέλαβε και στις απολαυστικές

νεανικές ιστορίες στο “Δεκαήμερο”. Πέθανε στη Φλωρεντία σε ηλικία περίπου 71

ετών.

26

Πηγή: http//Wikipedia.org