Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.

Χατζηδημητρίου Ελίνα

Η ποίηση του Μανώλη Αναγνωστάκη

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Μανόλης Αναγνωστάκης είναι από τους σημαντικότερους ποιητές της σύγχρονης Ελλάδος. Η ποίηση του έχει τη σφραγίδα της αυθεντικής καταγραφής και μαρτυρίας των γεγονότων που συντάραξαν τη χώρα μας από το 1944 μέχρι και τα δίσεκτα έτη της Απριλιανής δικτατορίας. Πρόκειται για μια ποίηση βιωματική αλλά και για μια απεγνωσμένη κραυγή διαμαρτυρίας. Τα ποιήματα του αποπνέουν το εξαίσιο εκείνο μύρο των κοινωνικών αγώνων αλλά και της αγάπης προς τον συνάνθρωπο, καθώς και το προσωπικό του ύφος και μέσα από τον ελεύθερο στίχο στοχεύει αφενός σε μιαν επανατοποθέτηση του ιστορικού και πολιτικού γίγνεσθαι και αφετέρου στην κριτική των πολιτικών και κοινωνικών δομών της μετεμφυλιοπολεμικής Ελλάδος, μια και οι στίχοι του λειτουργούν σαν μνημόσυνα πεθαμένων πια ιδανικών και συναξάρια λησμονημένων μαρτύρων».

Εισαγωγή στο ποίημα

Το ποίημα περιλαμβάνεται στη συλλογή Ο Στόχος (1970). Αυτή αποτελεί την τελευταία συλλογή του ποιητή και αποτελείται απόπολιτικώς τολμηρά ποιήματα, με στόχο την ανάληψη αντιστασιακής δράσης και την ενεργοποίηση και αφύπνιση του λαού στη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας. Πρωτοδημοσιεύτηκε στα Δεκαοχτώ Κείμενα, που αποτέλεσαν την πρώτη πράξη αντίστασης των πνευματικών ανθρώπων κατά της δικτατορίας.

Τεχνικές αφήγησης

Στο συγκεκριμένο ποίημα το νόημα και η τεχνική συνδέονται στενά. Κυριαρχεί ο ρυθμός της καθημερινής γλώσσας, ελάχιστες είναι οι ασυνήθιστες λέξεις, ενώ απουσιάζουν οι παρομοιώσεις ή άλλα στοιχεία που στολίζουν το λόγο. Ο στίχος είναι λιτός. Δεν υπάρχει μέτρο και ομοιοκαταληξία, παρά μόνο ένας εσωτερικός ρυθμός που δραματοποιεί την κατάσταση στην Ελλάδα του 1969 μ.Χ. Ο ποιητής μιμείται το καβαφικό ύφος, καθώς υπάρχει μια διάχυτη ειρωνεία, σαρκασμός, αγανάκτηση και οργή για την κατάσταση που επικρατεί. Ο λόγος είναι σαφής, απλός, ειλικρινής και διατυπωμένος με παρρησία.

Κεντρικά μηνύματα

Η αποκάλυψη και η καταγγελία της δικτατορίας, ως αιτία για τις συμφορές που έπλητταν τον ελληνικό λαό.

• Η σύγκριση με το παρελθόν αποδεικνύει το τέλμα και την απουσία ανέλιξης της χώρας.

Συμβολισμοί

Θεσσαλονίκη: Χρησιμοποιώντας τον όρο Θεσσαλονίκη, ο ποιητής δεν αναφέρεται μόνο στη συγκεκριμένη πόλη, αλλά στην κατάσταση που επικρατεί σε όλη την Ελλάδα.

Τράπεζα συναλλαγών: Με τη φράση αυτή δηλώνεται η συναλλαγή και το ξεπούλημα των ανθρώπων και κυρίως των μεταναστών.

Ανάλυση κειμένου

Στο ποίημα λειτουργούν δύο νοηματικά επίπεδα. Συγκρίνεται το παρελθόν με το παρόν, η Θεσσαλονίκη των παιδικών χρόνων του ποιητή με τη Θεσσαλονίκη του 1969. Στο επίκεντρο βρίσκεται η οδός Αιγύπτου, η οποία φαίνεται να έχει αλλάξει ριζικά.Τα πολυώροφα κτίρια, που σηματοδοτούν ένα απρόσωπο τρόπο ζωής, η συναλλαγή για την εξυπηρέτηση συμφερόντων και ειδικότερα, το ξεπούλημα της χώρας στους ξένους, η θλίψη και η έλλειψη εμπιστοσύνης σε συνδυασμό με τις συμφορές που έπληξαν στο παρελθόν, αλλά και θα συνεχίσουν να ταλανίζουν το λαό με την επιβολή δικτατορίας, αποτελούν μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα της Θεσσαλονίκης και γενικότερα της Ελλάδας του 1969. Μα η ελπίδα δε χάνεται, υπάρχει η πεποίθηση ότι στο μέλλον κάποια στιγμή η αλυσίδα της δυστυχίας θα πάρει τέλος και με αυτή την προοπτική θα μεγαλώσουν και οι επόμενες γενιές. Προς το παρόν, ο ποιητής αρκείται στην καταγγελία της συναλλαγής, της ανεργίας και της συνεπαγόμενης μετανάστευσης και ελπίζει ότι η Ελλάδα θα αντιδράσει σε όλους όσοι σμιλεύουν το μίζερο παρόν της.

Διαχρονικά μηνύματα

Κομφούκιος •«Με τη δύναμη της βούλησης ο άνθρωπος αλλάζει τον εαυτό του. Με τη δύναμη της αγάπης ο άνθρωπος αλλάζει τους άλλους. Με τη δύναμη της σκέψης ο άνθρωπος αλλάζει τον κόσμο».

Ουγκό •«Η αληθινή ελευθερία δεν είναι να κάνει κανείς ό,τι θέλει, αλλά ό,τι έχει δικαίωμα να κάνει».

Μαρτιάλης •«Είναι εύκολο στις δυσκολίες να περιφρονούμε το θάνατο. Αλλά πραγματικά γενναίος είναι μόνο αυτός που αντέχει να ζει μια βασανισμένη ζωή».